strong bīng shí sān strong
兵十三
sūn zǐ yuē: xià zhèng gōng chéng. yán gōng chéng tú yì, zhèng zhī xià zhě, suǒ hài zhě duō. gōng chéng zhī fǎ, wèi bù dé yǐ. xiū lǔ fén wēn, shàng fén, xià wēn. jù qì xiè, sān yuè ér hòu chéng, xiū lǔ, zhǎng lǔ yě. fén wēn, sì lún chē. jiē kě tuī ér wǎng lái, mào yǐ gōng chéng. qì xiè, wèi yún tī fú gé héng fēi shí lián nǔ zhī shǔ. gōng chéng zǒng míng. yán xiū cǐ gōng jù, jīng yī shí nǎi chéng yě. jù yīn yòu sān yuè ér hòu yǐ. jù yīn zhě, yǒng tǔ jī gāo ér qián, yǐ fù yú chéng yě. jī tǔ wèi shān yuē yīn, yǐ jù dí chéng, guān qí xū shí. chūn qiū chuán yuē: chǔ sī mǎ zi fǎn chéng yīn ér kuī sòng chéng. jiāng bù shèng xīn zhī fèn, ér yǐ fù zhī, zé shā shì zú sān fēn zhī yī, shǒu guò èr shí, dí rén bù fú, jiāng bù shèng xīn zhī fèn, duō shǐ shì zú yǐ fù qí chéng, shā shāng wǒ shì mín sān fēn zhī yī yě. ér chéng bù bá zhě, cǐ gōng chéng zhī zāi. yán gōng qù bù bá, hái wèi jǐ hài, gù hán fēi yuē: fū yī zhàn bù shèng, zé huò jì yǐ. gù shàn yòng bīng zhě, qū rén zhī bīng ér fēi zhàn, yán fá móu fá jiāo, bù zhì yú zhàn. gù sī mǎ fǎ yuē: shàng móu bù dòu. bá rén zhī chéng ér fēi gōng yě, yán yǐ wēi xíng fú dí, bù gōng ér qǔ, ruò zhèng bó ròu tǎn yǐ yíng chǔ zhuāng wáng zhī lèi. huǐ rén zhī guó ér bù jiǔ yě, ruò zhū lǐ bào nì, huǐ miè dí guó, bù bào shī zhòng yě. gù bīng bù dùn ér lì kě quán, cǐ móu gōng zhī fǎ yě. bù yǔ dí zhàn, ér bì wán quán dé zhī, lì shèng yú tiān xià, bù dùn bīng xuè rèn. gù yòng bīng zhī fǎ, shén zé wéi zhī, yǐ shí dí yī, zé wéi zhī, shì wèi jiāng zhì yǒng děng, ér bīng lì dùn jūn yě. ruò zhǔ ruò kè jìn, bù yòng shí yě. cáo gōng cāo suǒ yǐ bèi bīng wéi xià pī, shēng qín lǚ bù. ruò dí lěi gù shǒu, yī fù xiǎn zǔ, bǐ yī wǒ shí, nǎi kě wéi yě. dí suī shèng, suǒ jù bù biàn, wèi bì shí bèi rán hòu wéi zhī. wǔ zé gōng zhī. ruò dí bìng bīng zì shǒu, bù yǔ wǒ zhàn, bǐ yī wǒ wǔ, nǎi kě gōng zhàn yě. huò yǔ dí rén nèi wài zhī yīng, wèi bì wǔ bèi rán hòu gōng zhī.
孫子曰:」下政攻城。(言攻城屠邑,政之下者,所害者多。)攻城之法,為不得已。修櫓轒轀,(上汾,下溫。)具器械,三月而後成,(修櫓,長櫓也。轒轀,四輪車。皆可推而往來,冒以攻城。器械,謂雲梯、浮格衡、飛石、連弩之屬。攻城總名。言修此攻具,經一時乃成也。)距闉又三月而後已。(距闉者,踴土積高而前,以附於城也。積土為山曰堙,以距敵城,觀其虛實。春秋傳曰:」楚司馬子反乘堙而闚宋城。」)將不勝心之忿,而蟻附之,則殺士卒三分之一,(守過二時,敵人不服,將不勝心之忿,多使士卒蟻附其城,殺傷我士民三分之一也。)而城不拔者,此攻城之災。(言攻趣不拔,還為己害,故韓非曰:」夫一戰不勝,則禍暨矣。」)故善用兵者,屈人之兵而非戰,(言伐謀伐交,不至於戰。故司馬法曰:」上謀不鬥。」)拔人之城而非攻也,(言以威刑服敵,不攻而取,若鄭伯肉袒以迎楚莊王之類。)毀人之國而不久也,(若誅理暴逆,毀滅敵國,不暴師眾也。)故兵不鈍而利可全,此謀攻之法也。(不與敵戰,而必完全得之,立勝於天下,不頓兵血刃。)故用兵之法,什則圍之,(以十敵一,則圍之,是為將智勇等,而兵利鈍均也。若主弱客勁,不用十也。曹公操所以倍兵圍下邳,生擒呂布。若敵壘固守,依附險阻,彼一我十,乃可圍也。敵雖盛,所據不便,未必十倍然後圍之。)伍則攻之。」(若敵並兵自守,不與我戰,彼一我五,乃可攻戰也。或與敵人內外之應,未必五倍然後攻之。)
yòu yuē: bīng zhī qíng, wéi zé yù, xiāng yù chí yě. qióng zé tóng xīn shǒu yù. bù dé yǐ zé dòu, shì yǒu bù dé yǐ yě. yán dòu tài guò, zhàn bù kě yǐ è shèng, zǒu bù néng tuō, kǒng qí yǒu jiàng rén zhī xīn zhě. guò zé cóng. xiàn zhī shén guò, zé jì cóng yě. wéi shī bì què. sī mǎ fǎ yuē: wéi qí sān miàn, kāi qí yī miàn, yǐ shì shēng lù. cǐ yòng bīng zhī fǎ. ruò wéi dí píng lù zhī dì, bì kōng yī miàn, yǐ shì qí xū, yù shǐ zhàn shǒu bù gù, ér yǒu qù liú zhī xīn. ruò dí lín wēi jù xiǎn, qiáng jiù zài biǎo, dāng jiān gù shǒu, wèi bì què yě. cǐ yòng bīng zhī fǎ.
又曰:」兵之情,圍則御,(相御持也。窮則同心守御。)不得已則斗,(勢有不得已也。言斗太過,戰不可以惡勝,走不能脫,恐其有降人之心者。)過則從。(陷之甚過,則計從也。)圍師必闕。(司馬法曰:」圍其三面,開其一面,以示生路。」)此用兵之法。」(若圍敵平陸之地,必空一面,以示其虛,欲使戰守不固,而有去留之心。若敵臨危據險,強救在表,當堅固守,未必闕也。此用兵之法。)
yòu yuē: bèi zé fēn zhī. jǐ èr dí yī, zé yī shù wèi zhèng, yī shù wèi qí bǐ yī wǒ èr, bù zú wèi biàn, gù yí bīng fēn lí qí jūn yě. gù tài gōng yuē: bù néng fēn yí, mò kě yǔ qí. wēi hū wēi wēi, zhì yú wú xíng yán qí wēi miào, suǒ bù kě jiàn. shén hū shén shén, zhì yú wú shēng, gù néng wèi biàn huà sī mìng. yán biàn huà zhī xíng, shū hū ruò shén, gù néng liào dí sǐ shēng, ruò tiān zhī sī mìng.
又曰:」倍則分之。(己二敵一,則一術為正,一術為奇;彼一我二,不足為變,故疑兵分離其軍也。故太公曰:」不能分移,末可語奇。」)微乎微微,至於無形;(言其微妙,所不可見。)神乎神神,至於無聲,故能為變化司命。」(言變化之形,倏忽若神,故能料敵死生,若天之司命。)
yòu yuē: shàn gōng zhě, dòng yú jiǔ tiān zhī shàng yě. shàn gōng zhě, wù yīn tiān shí dì lì, wèi shuǐ huǒ zhī biàn, shǐ dí bù zhī suǒ bèi. yán qí léi zhèn fā dòng, ruò yú jiǔ tiān zhī shàng yě.
又曰:」善攻者,動於九天之上也。」(善攻者,務因天時地利,為水火之變,使敵不知所備。言其雷震發動,若於九天之上也。)
wéi dí wù zhōu
圍敵勿周
hòu hàn chū, zhāng bù jù qí dì, hàn jiāng gěng yǎn zǒng bīng tǎo zhī. zhāng bù shǐ qí dà jiāng fèi yì jūn lì xià, yòu fēn shǒu zhù ā zhōng chéng. yǎn xiān jī zhù ā, zì dàn gōng chéng, wèi rì zhōng ér bá zhī, gù kāi wéi yī jiǎo, lìng qí zhòng dé bēn guī zhōng chéng. zhōng chéng rén wén zhù ā yǐ kuì, dà kǒng jù, suì kōng bì wáng qù.
後漢初,張步據齊地,漢將耿弇總兵討之。張步使其大將費邑軍歷下,又分守祝阿、鍾城。弇先擊祝阿,自旦攻城,未日中而拔之,故開圍一角,令其眾得奔歸鍾城。鍾城人聞祝阿已潰,大恐懼,遂空壁亡去。
hòu hàn yāo wū wéi sì dì zǐ dān chén, xiāng jù rù yuán wǔ chéng, jié lì rén, zì chēng jiāng jūn. guāng wǔ qiǎn zāng gōng jiāng běi jūn shù qiān rén wéi zhī. zéi gǔ shí duō, shù gōng bù xià, shì zú sǐ shāng. dì zhào gōng qīng zhū hóu wáng wèn fāng lüè, míng dì shí wèi dōng hǎi wáng, dú duì yuē yāo wū xiāng jié, shì wú jiǔ lì, qí zhōng bì yǒu huǐ yù wáng zhě. dàn wài wéi jí, bù dé zǒu ěr. yí xiǎo tǐng huǎn, tǐng, jiě yě. lìng dé táo wáng, zé yī tíng zhǎng zú yǐ qín yě. dì jí chì gōng chè wéi huǎn zéi, zéi zhòng fēn sǎn, suì zhǎn chén děng.
後漢妖巫維汜弟子單臣,相聚入原武城,劫吏人,自稱將軍。光武遣臧宮將北軍數千人圍之。賊穀食多,數攻不下,士卒死傷。帝召公卿諸侯王問方略,明帝時為東海王,獨對曰;」妖巫相劫,勢無久立,其中必有悔欲亡者。但外圍急,不得走耳。宜小挺緩,(挺,解也。)令得逃亡,則一亭長足以擒也。」帝即敕宮撤圍緩賊,賊眾分散,遂斬臣等。
hòu hàn mò, jiāng jūn zhū jùn yǔ jīng zhōu cì shǐ xú qiú gòng tǎo huáng jīn, jī zéi shuài zhào hóng, zhǎn zhī. yú zéi shuài hán zhōng fù jù wǎn, qǐ xiáng, sī mǎ zhāng chāo qǐng tīng zhī. jùn yuē: bīng yǒu xíng tóng ér shì yì zhě. xī qín xiàng zhī jì, rén wú dìng zhǔ, gù shǎng jiàng fù yǐ quàn lái ěr. jīn hǎi nèi yī tǒng, wéi huáng jīn zào kòu, nà jiàng wú yǐ quàn shàn, tǎo zhī zú yǐ chéng è. jīn ruò shòu zhī, gèng kāi nì yì, zéi lì zé jìn zhàn, dùn zé qǐ xiáng, zòng dí zhǎng kòu, fēi liáng jì yě. yīn jí gōng, lián zhàn bù kè. jùn dēng tǔ shān dǔ zhī, gù wèi zhāng chāo yuē: wú zhī zhī yǐ. zéi jīn wài wéi zhōu gù, nèi yíng bī jí, qǐ xiáng bù shòu, yù chū bù dé, suǒ yǐ sǐ zhàn yě. wàn rén yī xīn, yóu bù kě dāng, kuàng shí wàn hū! qí hài shén yǐ. bù rú chè wéi, bìng bīng rù chéng. zhōng jiàn wéi jiě, shì bì zì chū, chū zé yì sàn, yì pò zhī dào yě. jì ér jiě wéi, zhōng guǒ chū zhàn, jùn yīn jī, dà pò zhī. zhōng děng jiē jiàng.
後漢末,將軍朱俊與荊州刺史徐璆共討黃巾,擊賊帥趙弘,斬之。餘賊帥韓忠復據宛,乞降,司馬張超請聽之。俊曰:」兵有形同而勢異者。昔秦、項之際,人無定主,故賞降附以勸來耳。今海內一統,唯黃巾造寇,納降無以勸善,討之足以懲惡。今若受之,更開逆意,賊利則進戰,鈍則乞降,縱敵長寇,非良計也。」因急攻,連戰不克。俊登土山睹之,顧謂張超曰:」吾知之矣。賊今外圍周固,內營逼急,乞降不受,欲出不得,所以死戰也。萬人一心,猶不可當,況十萬乎!其害甚矣。不如撤圍,並兵入城。忠見圍解,勢必自出,出則意散,易破之道也。」既而解圍,忠果出戰,俊因擊,大破之。忠等皆降。
hòu hàn mò, cáo gōng pò yuán shàng, bá yè, jìn wéi hú guān. gōng yuē: chéng bá, jiē kēng zhī. lián yuè bù néng xià. qí jiāng cáo rén wèi gōng yuē: fū wéi chéng bì kāi zhī, suǒ yǐ kāi qí shēng lù yě. jīn gōng xǔ zhī bì sǐ, jiāng zú zì yǐ wèi shǒu. qiě chéng gù ér liáng duō, gōng zhī zé shì zú shāng, shǒu zhī zé kuàng rì chí jiǔ. jīn dùn bīng jiān chéng zhī xià, gōng bì sǐ zhī lǔ, fēi liáng jì yě. cáo gōng cóng zhī, suì jiàng qí chéng.
後漢末,曹公破袁尚,拔鄴,進圍壺關。公曰:」城拔,皆坑之。」連月不能下。其將曹仁謂公曰:」夫圍城必開之,所以開其生路也。今公許之必死,將卒自以為守。且城固而糧多,攻之則士卒傷,守之則曠日持久。今頓兵堅城之下,攻必死之虜,非良計也。」曹公從之,遂降其城。
hòu wèi mò, qí shén wǔ qǐ yì bīng yú hé běi. qí shí, ěr zhū zhào tiān guāng dù lǜ zhòng yuǎn děng sì jiāng tóng huì yú yè nán, shì mǎ jīng qiáng, hào èr shí wàn, jiā huán shuǐ ér jūn. huán yīn huán. shí shén wǔ mǎ bù mǎn èr qiān, bù zú bù zhì sān wàn, yǐ zhòng guǎ bù dí, suì yú hán líng shān wèi yuán zhèn, lián xì niú lǘ zì sāi zhī. yú shì jiāng shì sǐ zhàn, sì miàn fèn jī, dà bèi zhào děng. qí shén wǔ bīng shǎo, tiān guāng děng bīng shí bèi, wéi ér quē zhī, shén wǔ zì sāi qí quē, shì jiē bì sǐ, shì yǐ pò dí yě. jù sǐ dì wù gōng piān.
後魏末,齊神武起義兵於河北。其時,爾朱兆、天光、度律、仲遠等四將同會於鄴南,士馬精強,號二十萬,夾洹水而軍。(洹音桓。)時神武馬不滿二千,步卒不至三萬,以眾寡不敵,遂於韓陵山為圓陣,連繫牛驢自塞之。於是將士死戰,四面奮擊,大被兆等。(齊神武兵少,天光等兵十倍,圍而缺之,神武自塞其缺,士皆必死,是以破敵也。具死地勿攻篇。)
wéi shī liàng wú wài jiù huǎn gōng qǔ zhī
圍師量無外救緩攻取之
shí liù guó qián yān jiāng mù róng kè lǜ bīng tǎo duàn kān yú guǎng gù, kè wéi zhī, zhū jiāng quàn kè yí jí gōng zhī, kè yuē: jūn shì yǒu yí huǎn yǐ kè dí, yǒu yí jí ér qǔ zhī. ruò bǐ wǒ shì jūn, qiě yǒu qiáng yuán, lǜ fù bèi zhī huàn zhě, xū jí gōng zhī, yǐ sù dà lì. rú qí wǒ qiáng bǐ ruò, wài wú jiù yuán, lì zú zhì zhī zhě, dāng jī mí shǒu zhī, yǐ dài qí bì. bīng fǎ shí wéi wǔ gōng, cǐ zhī wèi yě. kān ēn jié zéi dǎng, zhòng wèi lí xīn, jīn píng gù tiān xiǎn, shàng xià tóng xīn. gōng shǒu shì bèi, jūn zhī cháng fǎ. ruò qí cù gōng, bù guò shù xún, kè zhī bì yǐ, dàn kǒng shāng wú shì zhòng. dāng chí jiǔ yǐ qǔ ěr. nǎi zhú shì fǎn gēng, yán gù wéi lěi. zhōng kè guǎng gù.
十六國前燕將慕容恪率兵討段龕於廣固,恪圍之,諸將勸恪宜急攻之,恪曰:」軍勢有宜緩以克敵,有宜急而取之。若彼我勢均,且有強援,慮腹背之患者,須急攻之,以速大利。如其我強彼弱,外無救援,力足制之者,當羈縻守之,以待其弊。兵法十圍五攻,此之謂也。龕恩結賊黨,眾未離心,今憑固天險,上下同心。攻守勢倍,軍之常法。若其促攻,不過數旬,克之必矣,但恐傷吾士眾。當持久以取耳。」乃築室反耕,嚴固圍壘。終克廣固。
qián yān jiāng lǚ hù jù yě wáng, yīn tōng jìn, shì jué, yàn jiāng mù róng kè děng lǜ zhòng tǎo zhī. jiāng jūn fù yán yán yú kè yuē: hù qióng kòu jiǎ hé, wáng shī jì lín, zé shàng xià sàng qì, bì shì zú shè hún, bài wáng zhī yàn yě. diàn xià qián yǐ guǎng gù tiān xiǎn, shǒu yì gōng nán, gù wèi zhǎng jiǔ zhī cè. jīn zéi xíng biàn bù yǔ wǎng tóng, yí jí gōng zhī, yǐ shěng qiān jīn zhī fèi. kè yuē: hù lǎo zéi, jīng biàn duō yǐ. guān qí wèi bèi zhī dào, wèi yì zú tú. jīn quān zhī qióng chéng, qiáo cǎi lù jué, nèi wú xù jī, wài wú qiáng yuán, bù guò shí xún, qí bì bì yǐ, hé bì jù cán shì zú zhī mìng ér qù yī shí zhī lì zāi! wú yán jùn wéi lěi, xiū yǎng jiāng zú, yǐ zhòng guān měi huò jiān ér lí zhī, shì yān shì qióng, qí xìn yì dòng wǒ zé wèi láo, ér kòu yǐ bì. cǐ wèi bīng bù xuè rèn, zuò yǐ zhì shèng yě. suì liè zhǎng wéi shǒu zhī. fán jīng liù yuè, ér yě wáng kuì, hù nán bēn yú jìn, xī jiàng qí zhòng.
前燕將呂護據野王,陰通晉,事覺,燕將慕容恪等率眾討之。將軍傅顏言於恪曰:」護窮寇假合,王師既臨,則上下喪氣,必士卒攝魂,敗亡之驗也。殿下前以廣固天險,守易攻難,故為長久之策。今賊形便不與往同,宜急攻之,以省千金之費。」恪曰:」護老賊,經變多矣。觀其為備之道,未易卒圖。今圈之窮城,樵採路絕,內無蓄積,外無強援,不過十旬,其斃必矣,何必遽殘士卒之命而趣一時之利哉!吾嚴濬圍壘,休養將卒,以重官美貨間而離之,事淹勢窮,其釁易動;我則未勞,而寇已弊。此為兵不血刃,坐以制勝也。」遂列長圍守之。凡經六月,而野王潰,護南奔於晉,悉降其眾。
gōng chéng zhàn jù fù
攻城戰具(附)
gōng chéng zhàn jù:
攻城戰具:
zuò sì lún chē, shàng yǐ shéng wèi jí, shēng niú pí méng zhī, xià kě cáng shí rén, tián huáng tuī zhī, zhí dǐ chéng xià, kě yǐ gōng jué, jīn huǒ mù shí suǒ bù néng bài. wèi zhī fén wēn chē. fán lì yǒu yú zhě gōng, xiān jué zhū guó zhī jiāo, shǐ wú wài jiù. liáng duō ér rén shǎo, gōng ér wù wéi liáng shǎo ér rén duō, wéi ér wù gōng.
作四輪車,上以繩為脊,生牛皮蒙之,下可藏十人,填隍推之,直抵城下,可以攻掘,金火木石所不能敗。謂之」轒轀車」。(凡力有餘者攻,先絕諸國之交,使無外救。糧多而人少,攻而勿圍;糧少而人多,圍而勿攻。)
yǐ dà mù wèi chuáng, xià zhì liù lún, shàng lì shuāng yá, yá yǒu jiǎn, tī jié zhǎng zhàng èr chǐ yǒu sì guāng, guāng xiāng qù sān chǐ, shì wēi qǔ, dì hù xiāng jiǎn, fēi yú yún jiān, yǐ kuī chéng zhōng. yǒu shàng chéng tī, shǒu guān shuāng lù lú, zhěn chéng ér shàng. wèi zhī fēi yún tī.
以大木為床,下置六輪,上立雙牙,牙有檢,梯節長丈二尺;有四桄,桄相去三尺,勢微曲,遞互相檢,飛於雲間,以窺城中。有上城梯,首冠雙轆轤,枕城而上。謂之」飛雲梯」。
yǐ dà mù wèi chuáng, xià ān sì dú lún, shàng jiàn shuāng yuè bì, yuè bì jiān héng jiǎn, zhōng lì dú gān, shǒu rú jié gāo zhuàng, qí gān gāo xià zhǎng duǎn dà xiǎo yǐ chéng wèi zhǔn. shǒu yǐ kē shèng shí, dà xiǎo duō shǎo suí gān lì suǒ zhì, rén wǎn qí duān ér tóu zhī. qí chē tuī zhuǎn, zhú biàn ér yòng zhī. yì kě mái jiǎo zhe dì, zhú biàn ér yòng. qí xuán fēng sì jiǎo, yì kě suí shì ér yòng. wèi zhī pāo chē.
以大木為床,下安四獨輪,上建雙〈月坒〉,〈月坒〉間橫檢,中立獨竿,首如桔槔狀,其竿高下、長短、大小以城為準。首以窠盛石,大小、多少隨竿力所制,人挽其端而投之。其車推轉,逐便而用之。亦可埋腳著地,逐便而用。其旋風四腳,亦可隨事而用。謂之」拋車」。
zuò zhóu zhuǎn chē, chē shàng dìng shí èr shí nǔ gōng, yǐ tiě gōu shéng lián, chē xíng zhóu zhuǎn, yǐn nǔ gōng chí mǎn xián. yá shàng nǔ wèi qī qú, zhōng qú dà jiàn yī, zú rèn zhǎng qī cùn, guǎng wǔ cùn, jiàn gǎn zhǎng sān chǐ, wéi wǔ cùn, yǐ tiě yè wèi yǔ zuǒ yòu gè sān jiàn, cì xiǎo yú zhōng jiàn. qí yá yī fā, zhū jiàn qí qǐ, jí qī bǎi bù. suǒ zhōng chéng lěi, wú bù cuī yǔn, lóu lǔ yì diān zhuì. wèi zhī chē nǔ.
作軸轉車,車上定十二石弩弓,以鐵鈎繩連,車行軸轉,引弩弓持滿弦。牙上弩為七衢,中衢大箭一,鏃刃長七寸,廣五寸,箭簳長三尺,圍五寸,以鐵葉為羽;左右各三箭,次小於中箭。其牙一發,諸箭齊起,及七百步。所中城壘,無不摧隕,樓櫓亦顛墜。謂之」車弩」。
yǐ mù wèi jí, zhǎng yī zhàng, jìng yī chǐ wǔ cùn, xià ān liù jiǎo, xià kuò ér shàng jiān, gāo qī chǐ, nèi kě róng liù rén, yǐ shī niú pí méng zhī, rén bì qí xià. yú zhí dǐ chéng xià, mù shí tiě huǒ suǒ bù néng bài, yòng gōng qí chéng. wèi zhī xiǎo tóu mù lǘ.
以木為脊,長一丈,徑一尺五寸,下安六腳,下闊而上尖,高七尺,內可容六人,以濕牛皮蒙之,人蔽其下。舁直抵城下,木石鐵火所不能敗,用攻其城。謂之」小頭木驢」。
yú chéng wài qǐ tǔ wèi shān, chéng chéng ér shàng, gǔ wèi zhī tǔ shān, jīn wèi zhī lěi dào. yòng shēng niú pí zuò xiǎo wū, bìng sì miàn méng zhī, wū zhōng zhì yùn tǔ rén, yǐ fáng gōng jī zhě. tǔ shān, jí sūn zi suǒ wèi jù yīn yě.
於城外起土為山,乘城而上,古謂之」土山」,今謂之」壘道」。用生牛皮作小屋,並四面蒙之,屋中置運土人,以防攻擊者。(」土山」,即孫子所謂」距闉」也。)
záo dì wèi dào, xíng yú chéng xià, yòng gōng qí chéng wǎng wǎng jiàn zhù, jī xīn yú qí zhù jiān ér shāo zhī, zhù zhé chéng cuī, wèi zhī dì dào.
鑿地為道,行於城下,用攻其城;往往建柱,積薪於其柱間而燒之,柱折城摧,謂之」地道」。
yǐ bā lún chē, shàng shù gāo gān, gān shàng ān lù lú, yǐ shéng wǎn bǎn wū, zhǐ gān shǒu, yǐ kuī chéng zhōng. bǎn wū fāng sì chǐ, gāo wǔ chǐ, yǒu shí èr kǒng, sì miàn bié bù. chē kě jìn tuì, huán chéng ér xíng, yú yíng zhōng yuǎn shì. yì wèi zhī cháo chē, rú niǎo zhī cháo, jí jīn zhī bǎn wū yě.
以八輪車,上樹高竿,竿上安轆轤,以繩挽板屋,止竿首,以窺城中。板屋方四尺,高五尺,有十二孔,四面別布。車可進退,圜城而行,於營中遠視。亦謂之」巢車」,如鳥之巢,即今之」板屋」也。
yǐ bǎn wèi màn, lì jié gāo yú sì lún chē shàng, xuán màn bī chéng dié jiān, shǐ qiáo jié zhě yǐ fù ér shàng, shǐ shí suǒ bù néng jí, wèi zhī mù màn.
以板為幔,立桔槔於四輪車上,懸幔逼城堞間,使趫捷者蟻附而上,矢石所不能及,謂之」木幔」。
yǐ xiǎo piáo shèng yóu, guān shǐ duān, shè chéng lóu lǔ bǎn mù shàng, piáo bài yóu sàn, yīn shāo shǐ zú nèi gǎn zhōng, shè yóu sàn chù, huǒ lì rán. fù yǐ yóu piáo xù zhī, zé lóu lǔ jǐn fén. wèi zhī huǒ jiàn.
以小瓢盛油,冠矢端,射城樓櫓板木上,瓢敗油散,因燒矢鏃內簳中,射油散處,火立然。復以油瓢續之,則樓櫓盡焚。謂之」火箭」。
mó xìng zǐ zhōng kōng, yǐ ài shí zhī, xì què zú shàng, jiā huǒ, bó mù qún fàng, fēi rù chéng lěi zhōng qī sù, qí jī jù lú shě, xū yú huǒ fā, wèi zhī huǒ xìng.
磨杏子中空,以艾實之,系雀足上,加火,薄暮群放,飛入城壘中棲宿,其積聚廬舍,須臾火發,謂之」火杏」。
sūn zǐ yuē: shǐ dí bù dé zhì zhě, hài zhī yě. zhì qí suǒ bì zǒu, gōng qí suǒ bì jiù, néng shǒu qí xiǎn hài zhī yào lù, dí bù dé zì zhì. gù wáng zǐ yuē: yī quǎn dāng xué, wàn shǔ bù gǎn chū yī hǔ dāng xī, wàn lù bù gǎn guò. yán shǒu zhī shàng yě. gù bǎo néng jī zhī. jué qí liáng. wěi jūn ér zhēng lì, zé zī zhòng juān. wěi zhì kù cáng, qīng shī ér xíng, ruò dí chéng xū ér lái, chāo jué qí hòu, zé jǐ zī zhòng jiē xī qì juān. shì yǐ jūn wú zī zhòng zé wáng, wú liáng shí zé wáng, wú wěi jī zé wáng. wú cǐ sān zhě, wáng zhī dào yě. wěi jī, chú cǎo zhī shǔ.
孫子曰:」使敵不得至者,害之也。(致其所必走,攻其所必救,能守其險害之要路,敵不得自至。故王子曰:」一犬當穴,萬鼠不敢出;一虎當溪,萬鹿不敢過。」言守之上也。)故飽能飢之。(絕其糧。)委軍而爭利,則輜重捐。(委置庫藏,輕師而行,若敵乘虛而來,抄絕其後,則己輜重皆悉棄捐。)是以軍無輜重則亡,無糧食則亡,無委積則亡。」(無此三者,亡之道也。委積,芻草之屬。)
jué liáng dào jí zī zhòng
絕糧道及輜重
hàn wáng qiǎn jiāng hán xìn, yǐ bīng shù wàn yù dōng xià jǐng xíng jī zhào. zhào wáng yǔ chén yú jù bīng jǐng xíng kǒu, hào chēng èr shí wàn. lǐ zuǒ chē shuō chén yú yuē: hán xìn shè xī hé, lǔ wèi wáng, qín xià shuō, yù yǐ xià zhào, cǐ chéng shèng ér qù guó yuǎn dòu, qí fēng bù kě dāng. chén wén' qiān lǐ kuì liáng, shì yǒu jī sè qiáo sū hòu cuàn, qiáo, qǔ xīn yě. sū, qǔ cǎo yě. shī bù sù bǎo'. jīn jǐng xíng zhī dào, chē bù dé fāng guǐ, qí bù dé chéng liè, xíng shù bǎi lǐ, qí shì liáng shí bì zài qí hòu. yuàn zú xià jiǎ chén qí bīng sān wàn rén, cóng jiān dào jué qí zī zhòng. zú xià shēn gōu gāo lěi, jiān yíng wù yǔ zhàn. shǐ qián bù dé dòu, tuì bù dé hái. wú qí bīng jué qí hòu, yě wú suǒ lüè lǔ, bù zhì shí rì, ér hán xìn zhī tóu kě zhì yú xì xià. bù rán, bì wèi suǒ qín yǐ. chén yú, rú zhě, cháng chēng yì bīng bù yòng zhà móu qí jì, yuē: wú wén bīng fǎ, shí zé wéi zhī, bèi zé zhàn. jīn hán xìn bīng hào shù wàn, qiān lǐ ér xí wǒ, yì yǐ bà jí, jīn rú bì bù jī, hòu yǒu dà zhě, hé yǐ jiā zhī! zé zhū hóu wèi wú qiè, ér qīng lái fá wǒ. bù tīng. hán xìn shǐ rén jiān shì, zhī qí bù yòng, dà xǐ, nǎi gǎn yǐn bīng suì jìn, jìng pò zhào jūn. chén yú wéi zhī ér bài.
漢王遣將韓信,以兵數萬欲東下井陘擊趙。趙王與陳餘聚兵井陘口,號稱二十萬。李左車說陳餘曰:」韓信涉西河,虜魏王,擒夏說,欲以下趙,此乘勝而去國遠斗,其鋒不可當。臣聞'千里餽糧,士有飢色;樵蘇後爨,(樵,取薪也。蘇,取草也。)師不宿飽'。今井陘之道,車不得方軌,騎不得成列,行數百里,其勢糧食必在其後。願足下假臣奇兵三萬人,從間道絕其輜重。足下深溝高壘,堅營勿與戰。使前不得斗,退不得還。吾奇兵絕其後,野無所掠鹵,不至十日,而韓信之頭可致於戲下。不然,必為所擒矣。」陳餘,儒者,常稱」義兵不用詐謀奇計」,曰:」吾聞兵法,十則圍之,倍則戰。今韓信兵號數萬,千里而襲我,亦已罷極,今如避不擊,後有大者,何以加之!則諸侯謂吾怯,而輕來伐我。」不聽。韓信使人間視,知其不用,大喜,乃敢引兵遂進,竟破趙軍。(陳餘違之而敗。)
hàn jǐng dì chū, wú chǔ qī guó fǎn, yǐ tài wèi zhōu yà fū yù zhī. yà fū wèn fù jiàng hóu kè dèng dū wèi yuē: cè ān chū? kè yuē: wú chǔ bīng ruì shén, nán yǔ zhēng fēng, ér piāo qīng bù néng jiǔ. mò ruò yǐn bīng dōng běi, bì chāng yì, yǐ liáng wěi wú, wú bì jǐn ruì gōng zhī. jiāng jūn shēn gōu gāo lěi, shǐ qīng bīng jué huái sì kǒu, sāi wú xiǎng shì liàng fǎn dào. bǐ wú liáng xiāng bì ér liáng shí jié, nǎi yǐ quán qiáng zhì qí pí jí, pò wú bì yǐ. yà fū yán yú dì, xǔ zhī, suì pò wú jūn.
漢景帝初,吳、楚七國反,以太尉周亞夫御之。亞夫問父絳侯客鄧都尉曰:」策安出?」客曰:」吳楚兵銳甚,難與爭鋒,而剽輕不能久。莫若引兵東北,壁昌邑,以梁委吳,吳必盡銳攻之。將軍深溝高壘,使輕兵絕淮、泗口,塞吳饟(式亮反)道。彼吳梁相敝而糧食竭,乃以全強制其疲極,破吳必矣。」亞夫言於帝,許之,遂破吳軍。
wáng mǎng mò, tiān xià luàn, guāng wǔ xiōng bó shēng qǐ bīng tǎo mǎng, wèi mǎng jiāng zhēn fù liáng qiū cì suǒ bài, fù shōu huì bīng zhòng, hái bǎo jí yáng. fù cì chéng shèng, liú zī zhòng yú lán xiāng, yǐn jīng bīng shí wàn nán dù huáng, lín bǐ shuǐ, huáng yīn huáng. bǐ yīn pí. zǔ liǎng chuān jiān wèi yíng, jué hòu qiáo, shì wú hái xīn. bó shēng yú shì dà xiǎng jūn shì, shè méng yuē, xiū zú sān rì, fēn wèi liù bù, qián shī yè qǐ, xí qǔ lán xiāng, jǐn huò qí zī zhòng. míng dàn, hàn jūn zì xī nán gōng zhēn fù, xià jiāng bīng zì dōng nán gōng liáng qiū cì, zhì shí shí, zhèn kuì, suì zhǎn fù cì.
王莽末,天下亂,光武兄伯升起兵討莽,為莽將甄阜、梁丘賜所敗,復收會兵眾,還保棘陽。阜、賜乘勝,留輜重於藍鄉,引精兵十萬南渡潢,臨沘水,(潢音黃。沘音毗。)阻兩川間為營,絕後橋,示無還心。伯升於是大饗軍士,設盟約,休卒三日,分為六部,潛師夜起,襲取藍鄉,盡獲其輜重。明旦,漢軍自西南攻甄阜,下江兵自東南攻梁丘賜,至食時,陣潰,遂斬阜、賜。
hòu hàn mò, cáo gōng yǔ yuán shào xiāng chí guān dù. jǔ shòu cè jū fǎn yán yú shào yuē: běi bīng shù zhòng ér guǒ jìn bù jí nán, nán gǔ xū shǎo ér huò cái bù jí běi nán lì zài yú jí zhàn, běi lì zài yú huǎn chí. yí kuàng yǐ rì yuè. shào bù cóng. lián yíng shāo qián, bī guān dù, hé zhàn, cáo gōng jūn bù lì, chū, fù bì. shào wèi gāo lǔ, qǐ tǔ shān, shè yíng zhōng, yíng zhōng jiē méng dùn, zhòng dà jù. cáo gōng nǎi wèi fā shí chē, jī shào lóu, jiē pò, shào zhòng hào yuē pī lì chē. shào wèi dì dào, yù xí cáo gōng yíng. cáo gōng zhé yú nèi wèi zhǎng qiàn yǐ jù zhī, yòu qiǎn qí bīng xí jī shào yùn chē, dà pò zhī, jǐn fén qí gǔ shí. huì shào qiǎn chún yú qióng děng, jiāng bīng wàn yú rén běi yíng yùn chē, jǔ shòu shuō shào: kě qiǎn jiāng bié wèi jūn yú biǎo, yǐ jué cáo gōng zhī chāo. shào fù bù cóng. qióng sù wū cháo, qù shào jūn sì shí lǐ. shào móu shì xǔ yōu bēn cáo gōng. yōu wèi cáo gōng yuē: gōng gū jūn dú shǒu, wài wú qiú suǒ, wēi jí zhī shí yě. jīn yuán shì zī zhòng yǒu wàn yú liǎng, ér wú yán bèi, kě qīng bīng xí zhī, bù lǜ ér zhì, fán qí jī jù, bù guò sān rì, yuán shì zì bài yě. gōng nǎi xuǎn jīng ruì bù mǎ, bǐng yuán shì qí zhì, yè xián méi fù mǎ kǒu, cóng jiān dào chū, rén fù shù xīn, shí yǒu wèn zhě, dài yīn dài zhī yuē: yuán gōng kǒng cáo cāo chāo lüè hòu jūn, qiǎn bīng yǐ yì bèi. wén zhě xìn zhī. jì zhì zī zhòng, wéi tún liáo xīn, huǒ guāng gèn tiān dì. pò qióng děng, xī zhǎn zhī. shù rì, shào qì jiǎ ér dùn.
後漢末,曹公與袁紹相持官渡。沮授(側居反)言於紹曰:」北兵數眾而果勁不及南,南穀虛少而貨財不及北;南利在於急戰,北利在於緩持。宜曠以日月。」紹不從。連營稍前,逼官渡,合戰,曹公軍不利,出,複壁。紹為高櫓,起土山,射營中,營中皆蒙楯,眾大懼。曹公乃為發石車,擊紹樓,皆破,紹眾號曰霹靂車。紹為地道,欲襲曹公營。曹公輒於內為長塹以拒之,又遣奇兵襲擊紹運車,大破之,盡焚其穀食。會紹遣淳于瓊等,將兵萬餘人北迎運車,沮授說紹:」可遣將別為軍於表,以絕曹公之鈔。」紹復不從。瓊宿烏巢,去紹軍四十里。紹謀士許攸奔曹公。攸謂曹公曰:」公孤軍獨守,外無求索,危急之時也。今袁氏輜重有萬餘兩,而無嚴備,可輕兵襲之,不慮而至,燔其積聚,不過三日,袁氏自敗也。」公乃選精銳步馬,秉袁氏旗幟,夜銜枚縛馬口,從間道出,人負束薪,時有問者,紿(音怠)之曰:」袁公恐曹操抄掠後軍,遣兵以益備。」聞者信之。既至輜重,圍屯燎薪,火光亘天地。破瓊等,悉斬之。數日,紹棄甲而遁。
shǔ jiāng jiāng wéi lǜ zhòng qīn wèi, yī qū shān zhú èr chéng, shǐ yá mén jiāng jù ān lǐ xīn děng shǒu zhī, jù qiāng hú zhì rèn kòu bī zhū jùn. wèi jiāng chén tài yù zhī, tài wèi zhū jiāng yuē: qū chéng suī gù, qù shǔ xiǎn yuǎn, dāng xū yùn liáng. qiāng yí huàn wéi láo yì, bì wèi kěn fù. jīn wéi ér qǔ zhī, kě bù xuè rèn ér bá qí chéng. suī qí yǒu jiù, shān dào xiǎn zǔ, fēi xíng bīng zhī dì. nǎi shǐ dèng ài děng jìn bīng wéi zhī, duàn qí yùn dào jí chéng wài liú shuǐ. ān děng tiāo zhàn, bù xǔ, jiāng shì kùn jiǒng, fēn liáng jù xuě yǐ jī rì yuè. wéi guǒ lái jiù, chū zì niú tóu shān, yǔ tài xiāng duì. tài yuē: bīng fǎ guì zài bù zhàn ér qū rén. jīn jué niú tóu, wéi wú fǎn dào, zé wǒ zhī qín yě. chì zhū jūn gè jiān lěi wù yǔ zhàn, zì nán dù bái shuǐ, xún shuǐ ér dōng, shǐ zhū jiāng jié qí hái lù. wéi jù, dùn zǒu, ān děng gū xuán, suì jiē jiàng.
蜀將姜維率眾侵魏,依麴山築二城,使牙門將句安、李歆等守之,聚羌胡質任寇逼諸郡。魏將陳泰御之,泰謂諸將曰:」麴城雖固,去蜀險遠,當須運糧。羌夷患維勞役,必未肯附。今圍而取之,可不血刃而拔其城。雖其有救,山道險阻,非行兵之地。」乃使鄧艾等進兵圍之,斷其運道及城外流水。安等挑戰,不許,將士困窘,分糧聚雪以稽日月。維果來救,出自牛頭山,與泰相對。泰曰:」兵法貴在不戰而屈人。今絕牛頭,維無返道,則我之擒也。」敕諸軍各堅壘勿與戰,自南渡白水,循水而東,使諸將截其還路。維懼,遁走,安等孤懸,遂皆降。
shí liù guó qián zhào liú yào qiǎn jiāng liú yìn xī fá zhāng jùn zhī wǔ wēi, jùn qiǎn jiāng xīn yán hán pú dōng jù liú yìn, tún yú dí dào chéng. hán pú jìn dù wò gàn lǐng. xīn yán yuē: wǒ wò zhòng shù wàn, jí dī qiāng zhī ruì, yí sù zhàn yǐ miè zhī. bù ěr, jiǔ zé biàn shēng. pú yuē: zì xià mò yǐ lái, tài bái fàn yuè, chén xīng nì xíng, bái hóng guàn rì, jiē biàn zhī dà zhě, bù kě yǐ qīng dòng. dòng ér bù jié, wèi huò gēng shēn. wú jiāng jiǔ ér bì zhī. qiě yào yǔ shí lè xiāng gōng, yìn yì bù néng jiǔ yě. jī qī shí yú rì, jūn liáng jié, qiǎn xīn yán dū yùn yú jīn chéng. yìn wén zhī, dà yuè, wèi qí jiāng shì yuē: hán pú zhī zhòng, shí bèi yú wú. wú liáng lǐn jiāng xuán, nán yǐ chí jiǔ. jīn fēn bīng yùn liáng, kě wèi tiān shòu wú yě. ruò bài xīn yán, pú děng zì kuì. bǐ zhòng wǒ guǎ, yí yǐ sǐ zhàn. zhàn ér bù jié, dāng wú pǐ mǎ dé hái. shì zhòng xián fèn. yú shì lǜ qí sān qiān, xí yán yú wò gàn, dà bài zhī, pú jūn suì kuì, sǐ zhě èr wàn yú rén.
十六國前趙劉曜遣將劉胤西伐張駿之武威,駿遣將辛岩、韓璞東拒劉胤,屯於狄道城。韓璞進渡沃干嶺。辛岩曰:」我握眾數萬,藉氐、羌之銳,宜速戰以滅之。不爾,久則變生。」璞曰:」自夏末以來,太白犯月,辰星逆行,白虹貫日,皆變之大者,不可以輕動。動而不捷,為禍更深。吾將久而斃之。且曜與石勒相攻,胤亦不能久也。」積七十餘日,軍糧竭,遣辛岩督運於金城。胤聞之,大悅,謂其將士曰:」韓璞之眾,十倍於吾。吾糧廩將懸,難以持久。今分兵運糧,可謂天授吾也。若敗辛岩,璞等自潰。彼眾我寡,宜以死戰。戰而不捷,當無匹馬得還。」士眾咸奮。於是率騎三千,襲岩於沃干,大敗之,璞軍遂潰,死者二萬餘人。
shí liù guó hòu zhào shí lè jiāng shí jì lóng dà lüè jīng hé zhōu ér qù, liú jiāng táo bào shǒu chéng, zhù xī tái. lēi jiāng yǐ lǘ qiān tóu yùn liáng yǐ kuì táo bào, jìn jiāng zǔ tì qiǎn hán qián féng tiě děng zhuī jī yú biàn shuǐ, jǐn huò zhī. táo bào xiāo dùn.
十六國後趙石勒將石季龍大掠荊河州而去,留將桃豹守城,住西台。勒將以驢千頭運糧以饋桃豹,晉將祖逖遣韓潛、馮鐵等追擊於汴水,盡獲之。桃豹宵遁。
shí liù guó qián qín fú jiān qiǎn jiāng wáng měng fá qián yān mù róng wěi, shī cì lù chuān. yàn jiāng mù róng píng lǜ bīng shí wàn yù zhī, yǐ chí jiǔ zhì zhī. měng nǎi qiǎn qí jiāng guō qìng lǜ qí wǔ qiān, yè cóng jiān dào qǐ huǒ yú gāo shān, yīn fén píng zī zhòng, huǒ jiàn yè zhōng. píng xìng tān bǐ, zhàng gù shān quán, mài qiáo yù shuǐ, jī qián juàn rú qiū líng, sān jūn mò yǒu dòu zhì, yīn ér dà bài.
十六國前秦苻堅遣將王猛伐前燕慕容暐,師次潞川。燕將慕容評率兵十萬御之,以持久制之。猛乃遣其將郭慶率騎五千,夜從間道起火於高山,因焚評輜重,火見鄴中。評性貪鄙,障固山泉,賣樵鬻水,積錢絹如丘陵,三軍莫有鬥志,因而大敗。
dà táng gāo zōng qiǎn jiāng xuē rén guì guō dài fēng fá tǔ bō, rén guì liú èr wàn rén zuò liǎng shān, zī zhòng bìng liú shān nèi, bèi dào yǎn zhī. dài fēng bù cóng rén guì zhī cè, lǐng zī zhòng jì jìn. wèi zhì wū hǎi, tǔ bō èr shí yú wàn xī zhòng jiù qí qián jūn, yíng jī dài fēng, bài zhī, dài fēng qū shān, jūn liáng jí zī zhòng bìng wèi zéi suǒ lüè. rén guì suì tuì, jūn suì dà bài. guō dài fēng shī zī zhòng, suǒ yǐ zhì bài.
大唐高宗遣將薛仁貴、郭待封伐吐蕃,仁貴留二萬人作兩柵,輜重並留柵內,倍道掩之。待封不從仁貴之策,領輜重繼進。未至烏海,吐蕃二十餘萬悉眾救其前軍,迎擊待封,敗之,待封趨山,軍糧及輜重並為賊所掠。仁貴遂退,軍遂大敗。(郭待封失輜重,所以致敗。)
sūn zǐ yuē: huǒ gōng yǒu wǔ: yī yuē huǒ rén, yǔ dí chén shī, dí bàng jìn cǎo, yīn fēng shāo zhī, zhàn zhī zhù yě. èr yuē huǒ jī, shāo qí xù jī. sān yuē huǒ zī, shāo qí zī zhòng. sì yuē huǒ kù, dāng shǐ xián rén rù dí yíng, shāo qí bīng kù yě. wǔ yuē huǒ zhuì. zhuì, duò yě. yǐ huǒ duò rù yíng zhōng yě. shǐ tóu zhī fǎ, yǐ tiě lóng huǒ zhe jiàn tóu, qiáng nǔ shè dí yíng zhōng. yī yuē huǒ dào, shāo jué qí liáng dào yě. xíng huǒ bì yǒu yīn, yīn jiān rén yě. yòu yīn fēng zào ér fén shāo. yān huǒ sù jù. shāo yān jù yě. xiān jù shāo suì zhī shǔ. fā huǒ yǒu shí, qǐ huǒ yǒu rì. shí zhě, tiān zhī zào yě zào zhě, hàn yě. rì zhě, sù zài wù jī dōng bì yì zhěn yě. wù, yì cān sì sù. cǐ sù zhī rì zé fēng yě. fán cǐ sì sù zhě, fēng qǐ zhī rì. xiāo shì shí yuē: chūn bǐng dīng, xià wù jǐ, qiū rén guǐ, dōng jiǎ yǐ, cǐ rì yǒu jí fēng měng yǔ yě. wú kān tài yǐ zhōng yǒu fēi niǎo shí, jīng zhī fēng yǔ qī, wǔ zǐ yuán yùn shì yě. gè hòu qí shí, kě yǐ yòng huǒ yě. fán huǒ gōng, bì yīn wǔ huǒ zhī biàn ér yīng zhī. huǒ fā yú nèi, zé zǎo yīng zhī yú wài. yǐ bīng yīng zhī. shǐ xián rén zòng huǒ yú dí yíng nèi, dāng sù jìn yǐ gōng qí wài yě. huǒ fā ér qí bīng jìng zhě, dài ér wù gōng jí qí huǒ lì, kě cóng ér cóng zhī, bù kě cóng ér zhǐ. jiàn lì zé jìn, zhī nán zé tuì. jí, jǐn yě. jǐn huǒ lì, kě zé yīng, bù kě zé zhǐ, wú shǐ dí zhī suǒ wèi. huǒ kě fā yú wài, wú dài yú nèi, yǐ shí fā zhī. fā yú shàng fēng, wú gōng xià fēng. bù biàn yě. shāo zhī bì tuì, tuì ér nì gōng zhī, bì wèi suǒ hài yě. zhòu fēng jiǔ, yè fēng zhǐ. shù cháng yě. yáng, fēng yě. zhòu fēng zé huǒ qì xiāng dòng yě, yè fēng zú. yù zòng huǒ yì dāng rú fēng zhī zhǎng duǎn. fán jūn bì zhī wǔ huǒ zhī biàn, yǐ shù shǒu zhī. jì zhī qǐ wǔ huǒ wǔ biàn, dāng fù yǐ shù xiāo xī qí kě fǒu. gù yǐ huǒ zuǒ gōng zhě míng. qǔ shèng míng yě.
孫子曰:」火攻有五:一曰火人,(與敵陳師,敵傍近草,因風燒之,戰之助也。)二曰火積,(燒其蓄積。)三曰火輜,(燒其輜重。)四曰火庫,(當使閒人入敵營,燒其兵庫也。)五曰火墜。(墜,墮也。以火墮入營中也。矢頭之法,以鐵籠火著箭頭,強弩射敵營中。一曰火道,燒絕其糧道也。)行火必有因,(因奸人也。又因風燥而焚燒。)煙火素具。(燒煙具也。先具燒燧之屬。)發火有時,起火有日。時者,天之燥也;(燥者,旱也。)日者,宿在戊箕、東壁、翼、軫也。(戊,翼參四宿。此宿之日則風也。)凡此四宿者,風起之日。(蕭世識曰:」春丙丁,夏戊己,秋壬癸,冬甲乙,此日有疾風猛雨也。吾勘太乙中有飛鳥十,精知風雨期,五子元運式也。各候其時,可以用火也。」)凡火攻,必因五火之變而應之。火發於內,則早應之於外。(以兵應之。使閒人縱火於敵營內,當速進以攻其外也。)火發而其兵靜者,待而勿攻;極其火力,可從而從之,不可從而止。(見利則進,知難則退。極,盡也。盡火力,可則應,不可則止,無使敵知所為。)火可發於外,無待於內,以時發之。發於上風,無攻下風。(不便也。燒之必退,退而逆攻之,必為所害也。)晝風久,夜風止。(數常也。陽,風也。晝風則火氣相動也,夜風卒。欲縱火亦當如風之長短。)凡軍必知五火之變,以數守之。(既知起五火五變,當復以數消息其可否。)故以火佐攻者明。」(取勝明也。)
huǒ gōng
火攻
hàn jiāng lǐ líng zhēng xiōng nú, zhàn bài, bān shī, wèi dān yú suǒ zhú, jí yú dà zé, xiōng nú yú shàng fēng zòng huǒ. líng yì xiān fàng huǒ, shāo duàn jiā wěi, yòng jué huǒ shì. xiāo shì shí yuē: dí yòng huǒ shì fén wú mén, sī huǒ miè mén bài wú, dāng biàn jī xīn zhù huǒ, shǐ huǒ shì shèng, dí bù dé rù, yì jù huǒ zhī fāng yě.
漢將李陵征匈奴,戰敗,班師,為單于所逐,及於大澤,匈奴於上風縱火。陵亦先放火,燒斷葭葦,用絕火勢。(蕭世識曰:」敵用火勢焚吾門,思火滅門敗吾,當便積薪助火,使火勢盛,敵不得入,亦拒火之方也。」)
hòu hàn mò, hàn jiāng huáng fǔ sōng tǎo huáng jīn zéi zhāng jiǎo, sōng bǎo zhǎng shè. zéi lái wéi chéng, sōng bīng shǎo, jūn zhōng jiē kǒng, nǎi zhào jūn lì wèi yuē: bīng yǒu qí biàn, bù zài zhòng guǎ. jīn zéi yī cǎo jié yíng, yì wèi fēng huǒ. ruò yīn yè zòng huǒ, bì dà jīng luàn. wú chū bīng jī zhī, qí gōng kě chéng. qí xī suì dà fēng, sōng nǎi yuē lēi jūn shì jiē shù jù chéng chéng, shǐ ruì shì jiān chū wéi wài, zòng huǒ dà hū, chéng shàng jǔ liáo yīng zhī, sōng yīn gǔ ér bēn qí zhèn, zéi jīng luàn bēn zǒu. sōng jìn bīng tǎo zhī, yǔ jiǎo dì liáng zhàn yú guǎng zōng. liáng zhòng jīng yǒng, sōng bù néng kè. míng rì, nǎi bì yíng xiū shì, yǐ guān qí biàn. zhī zéi yì shāo xiè, nǎi qián yè lè bīng, jī míng chí fù qí zhèn, zhì bū shí dà pò zhī.
後漢末,漢將皇甫嵩討黃巾賊張角,嵩保長社。賊來圍城,嵩兵少,軍中皆恐,乃召軍吏謂曰:」兵有奇變,不在眾寡。今賊依草結營,易為風火。若因夜縱火,必大驚亂。吾出兵擊之,其功可成。」其夕遂大風,嵩乃約勒軍士皆束炬乘城,使銳士間出圍外,縱火大呼,城上舉燎應之,嵩因鼓而奔其陣,賊驚亂奔走。嵩進兵討之,與角弟梁戰於廣宗。梁眾精勇,嵩不能克。明日,乃閉營休士,以觀其變。知賊意稍懈,乃潛夜勒兵,雞鳴馳赴其陣,至晡時大破之。
hòu hàn mò, liú biǎo sǐ, cáo gōng kè jīng zhōu, dé liú cóng shuǐ jūn, yán liú dōng xià. wú zhǔ sūn quán qiǎn zhōu yú lǐng bīng nì cáo gōng, yù yú chì bì, chū yī jiāo zhàn, cáo gōng jūn pī tuì, yǐn bīng cì jiāng běi. yú děng zài nán àn, yú bù jiāng huáng gài yuē: jīn kòu zhòng wǒ guǎ, nán yǔ chí jiǔ. rán guān cāo jūn, fāng lián chuán jiàn, shǒu wěi xiāng jiē, kě shāo ér zǒu yě. nǎi qǔ méng chōng dòu jiàn shù shí sōu, shí yǐ xīn cǎo, gāo guàn qí zhōng, guǒ yǐ wéi mù, shàng jiàn yá qí. xiān shū bào cáo gōng, qī yǐ yù jiàng. yòu xiān bèi zǒu gě, gè xì huǒ dà chuán hòu, yīn fēng xiāng cì jù qián. cáo gōng jūn lì shì jiē yán jǐng yáo guān, zhǐ yán gài jiàng. gài fàng zhū chuán, tóng shí fā huǒ. shí fēng shèng měng, xī yán shāo àn shàng yíng luò. qǐng zhī, biāo yàn zhāng tiān, biāo yīn biāo, huǒ fēi yě. rén mǎ shāo nì sǐ zhě shén zhòng, jūn suì bài tuì.
後漢末,劉表死,曹公克荊州,得劉琮水軍,沿流東下。吳主孫權遣周瑜領兵逆曹公,遇於赤壁,初一交戰,曹公軍披退,引兵次江北。瑜等在南岸,瑜部將黃蓋曰:」今寇眾我寡,難與持久。然觀操軍,方連船艦,首尾相接,可燒而走也。」乃取蒙沖鬥艦數十艘,實以薪草,膏灌其中,裹以帷幕,上建牙旗。先書報曹公,期以欲降。又先備走舸,各系火大船後,因風相次俱前。曹公軍吏士皆延頸遙觀,指言蓋降。蓋放諸船,同時發火。時風盛猛,悉延燒岸上營落。頃之,熛焰張天,(熛音標,火飛也。)人馬燒溺死者甚眾,軍遂敗退。
dōng jìn jiāng yīn hào běi fá, qí zhǎng shǐ jiāng yōu qǔ shù bǎi jī, yǐ zhǎng shéng lián zhī, qí jiǎo jiē xì huǒ. yī shí qū fàng, qún jī fēi sàn, huǒ ruò qiāng yíng, yīn ér fèn jī qiāng jiāng yáo xiāng, dà bài zǒu zhī.
東晉將殷浩北伐,其長史江逌取數百雞,以長繩連之,其腳皆系火。一時驅放,群雞飛散,火爇羌營,因而奮擊羌將姚襄,大敗走之。
hòu zhōu qiǎn jiāng fá gāo qí, qí jiāng duàn sháo yǔ tài wèi lán líng wáng zhǎng gōng tóng wǎng gǎn yù. zhì xī jìng, yǒu bǎi gǔ chéng zhě, nǎi jué xiǎn, gǔ chéng qiān rèn, zhū jiāng mò kěn gōng wéi. sháo yuē: fén běi hé dōng, shì wèi guó jiā zhī yǒu, ruò bù qù bǎi gǔ, shì tóng gù jí. jì bǐ yuán bīng, huì zài nán dào, jīn duàn qí yào lù, jiù bù dé lái. qiě chéng shì suī gāo, qí zhōng shén xiá, huǒ nǔ shè zhī, yī dàn kě jǐn. zhū jiāng chēng shàn, suì míng gǔ ér gōng zhī, chéng kuì, huò yí tóng xuē jìng lǐ, dà zhǎn huò shǒu lǔ. réng chéng huá gǔ, zhì shù ér hái.
後周遣將伐高齊,齊將段韶與太尉蘭陵王長恭同往扞御。至西境,有柏谷城者,乃絕險,古城千仞,諸將莫肯攻圍。韶曰:」汾北河東,勢為國家之有,若不去柏谷,事同痼疾。計彼援兵,會在南道,今斷其要路,救不得來。且城勢雖高,其中甚狹,火弩射之,一旦可盡。」諸將稱善,遂鳴鼓而攻之,城潰,獲儀同薛敬禮,大斬獲首虜。仍城華谷,置戍而還。
suí wén dì shí, gāo jiǒng xiàn qǔ chén zhī cè, yuē: jiāng nán tǔ báo, shě duō zhú máo, suǒ yǒu chǔ jī, jiē fēi dì jiào. mì qiǎn xíng rén, yīn fēng zòng huǒ, dài bǐ xiū qì, fù gèng shāo zhī. bù chū shù nián, zì kě cái lì jù jǐn. dì xíng qí cè, yóu shì chén rén yì bì.
隋文帝時,高熲獻取陳之策,曰:」江南土薄,舍多竹茅,所有儲積,皆非地窖。密遣行人,因風縱火,待彼修葺,復更燒之。不出數年,自可財力俱盡。」帝行其策,由是陳人益弊。
huǒ bīng huǒ shòu huǒ qín huǒ dào huǒ nǔ fù
火兵火獸火禽火盜火弩(附)
huǒ bīng: yǐ xiāo qí yè xián méi, fù mǎ kǒu, rén fù shù xīn shù yūn, huái huǒ zhí dǐ dí yíng, yī shí jǔ huǒ, yíng zhōng jīng luàn, jí ér chéng zhī jìng ér bù luàn, shě ér wù gōng. fán huǒ gōng, jiē yīn tiān shí zào hàn, yíng shě máo zhú jī chú suì liáng jūn yíng yú jiē cǎo sù mǎng zhī zhōng, yīn fēng ér fén zhī.
火兵:以驍騎夜銜枚,縛馬口,人負束薪、束縕,懷火直抵敵營,一時舉火,營中驚亂,急而乘之;靜而不亂,舍而勿攻。(凡火攻,皆因天時燥旱,營舍、茅竹、積芻、穗糧、軍營於秸草宿莽之中,因風而焚之。)
huǒ shòu: yǐ ài yùn yú wèn fǎn huǒ zhì piáo zhōng, piáo kāi sì kǒng, xì piáo yú yě zhū zhāng lù xiàng shàng, zhēn qí wěi duān, xiàng dí yíng ér zòng zhī, bēn zǒu rù cǎo, piáo bài huǒ fā.
火獸:以艾熅(於問反)火置瓢中,瓢開四孔,系瓢於野豬、獐鹿項上,針其尾端,向敵營而縱之,奔走入草,瓢敗火發。
huǒ qín: yǐ hú táo pōu fēn, kōng zhōng shí ài huǒ, kāi liǎng kǒng, fù hé, xì yě jī xiàng xià, zhēn qí wěi ér zòng zhī, bēn rù cǎo zhōng, qì bài huǒ fā.
火禽:以胡桃剖分,空中實艾火,開兩孔,複合,系野雞項下,針其尾而縱之,奔入草中,器敗火發。
huǒ dào: qiǎn rén yīn fú yǔ dí tóng zhě, yè qiè hào zhú biàn huái huǒ tōu rù yíng, fén qí jī jù, huǒ fā, luàn ér chū.
火盜:遣人音、服與敵同者,夜竊號逐便懷火偷入營,焚其積聚,火發,亂而出。
huǒ nǔ: yǐ bāi zhāng nǔ shè jí sān bǎi bù zhě, yǐ piáo shèng huǒ, guān shǐ duān, yǐ shù bǎi zhāng zhōng yè qí shè dí yíng zhōng chú cǎo jī jù.
火弩:以擘張弩射及三百步者,以瓢盛火,冠矢端,以數百張中夜齊射敵營中芻草、積聚。
chéng fēng qǔ shèng
乘風取勝
hòu hàn yáng xuán wèi líng líng tài shǒu. shì shí cāng wú guì yáng huá zéi xiāng jù, gōng jùn xiàn, zéi zhòng duō ér lì qiáng, lì rén yōu kǒng. xuán nǎi tè zhì mǎ chē shù shí chéng, yǐ pái yīn bài náng shèng shí huī yú chē shàng, pái náng zhě, jí jīn pái dài. xì bù suǒ yú mǎ wěi, yòu wèi bīng chē, zhuān gòu gōng nǔ, kè qī huì zhàn. nǎi lìng mǎ chē jū qián, shùn fēng gǔ huī, zéi bù dé shì, yīn yǐ huǒ shāo qí bù, bù rán mǎ jīng, bēn tū zéi zhèn, yīn shǐ hòu chē gōng nǔ luàn fā, zhēng gǔ míng zhèn. qún kòu dà hài pò sàn, zhuī zhú shāng zhǎn wú shù, jùn jìng yǐ qīng.
後漢楊璇為零陵太守。是時蒼梧、桂陽猾賊相聚,攻郡縣,賊眾多而力強,吏人憂恐。璇乃特製馬車數十乘,以排(音敗)囊盛石灰於車上,(排囊者,即今排袋。)系布索於馬尾,又為兵車,專彀弓弩,剋期會戰。乃令馬車居前,順風鼓灰,賊不得視,因以火燒其布,布然馬驚,奔突賊陣,因使後車弓弩亂發,鉦鼓鳴震。群寇大駭破散,追逐傷斬無數,郡境以清。
chén wǔ dì yǒu jiāng dōng, liáng jiāng wáng lín lǜ bīng dōng xià, chén qiǎn dà jiāng hóu zhèn děng jù zhī. zhèn děng yǐ lín jūn wēi fāng shèng, nǎi yǐn jūn rù wú hú bì zhī. shì shí, xī nán fēng zhì jí, lín wèi dé tiān shí, jiāng qǔ yáng zhōu, hóu zhèn děng xú chū wú hú, yǐ niè qí hòu. bǐ jí bīng jiāo, xī nán fēng fān wèi zhèn yòng, lín bīng fàng huǒ suì yǐ zhì zhèn chuán zhě, jiē fǎn shāo qí chuán, lín bīng kuì luàn, tòu shuǐ sǐ zhě shí èr sān, qí yú jiē qì chuán shàng àn, wèi chén jūn suǒ shā dài jǐn.
陳武帝有江東,梁將王琳率兵東下,陳遣大將侯瑱等拒之。瑱等以琳軍威方盛,乃引軍入蕪湖避之。是時,西南風至急,琳謂得天時,將取揚州,侯瑱等徐出蕪湖,以躡其後。比及兵交,西南風翻為瑱用,琳兵放火燧以擲瑱船者,皆反燒其船,琳兵潰亂,透水死者十二三,其餘皆棄船上岸,為陳軍所殺殆盡。
sūn zǐ yuē: yǐ shuǐ zuǒ gōng zhě qiáng. shuǐ yǐ wèi chōng, gù qiáng. shuǐ kě yǐ jué, ér bù kě yǐ duó. shuǐ dàn néng jué qí dí dào, fēn dí jūn ěr, bù kě yǐ duó dí xù jī jí jì shù yě.
孫子曰:」以水佐攻者強。(水以為沖,故強。)水可以絕,而不可以奪。」(水但能絕其敵道,分敵軍耳,不可以奪敵蓄積及計數也。)
shuǐ gōng
水攻
hàn wáng qiǎn hán xìn yǐ dìng qí lín zī, suì dōng zhuī qí wáng tián guǎng zhì gāo mì. xiàng yǔ shǐ lóng qiě jiāng èr shí wàn, jiù qí. qí wáng tián guǎng lóng qiě bìng jūn yǔ xìn zhàn. wèi hé, rén huò shuō lóng qiě yuē: hàn bīng yuǎn dòu qióng bīng, qí fēng bù kě dāng. qí chǔ zì jū qí dì zhàn, bīng yì bài sàn. bù rú shēn bì, lìng qí wáng shǐ qí xìn chén zhāo suǒ wáng chéng. chéng wén qí wáng zài, chǔ lái jiù, bì fǎn hàn. hàn bīng èr qiān lǐ kè jū qí, qí chéng jiē fǎn zhī, qí shì wú suǒ de shí, kě wú zhàn ér jiàng yě. lóng qiě yuē: wú jiù qí, bù zhàn ér jiàng zhī, wú hé gōng? jīn zhàn ér shèng zhī, qí zhī bàn kě dé, hé wèi zhǐ? suì zhàn, yǔ xìn jiā wéi yīn wéi shuǐ zhèn. hán xìn nǎi yè lìng rén wèi wàn yú náng, shèng shā, yōng shuǐ shàng liú, yǐn jūn bàn dù, jī lóng qiě. yáng bù shèng, hái zǒu. lóng qiě guǒ xǐ yuē: gù zhī xìn qiè yě. suì zhuī xìn dù shuǐ. xìn shǐ rén jué yōng náng, shuǐ dà zhì, lóng qiě jūn tài bàn bù dé dù, jí jí jī, shā lóng qiě. shuǐ dōng jūn suì bài zǒu.
漢王遣韓信已定齊臨淄,遂東追齊王田廣至高密。項羽使龍且將二十萬,救齊。齊王田廣、龍且並軍與信戰。未合,人或說龍且曰:」漢兵遠斗窮兵,其鋒不可當。齊、楚自居其地戰,兵易敗散。不如深壁,令齊王使其信臣招所亡城。城聞其王在,楚來救,必反漢。漢兵二千里客居齊,齊城皆反之,其勢無所得食,可無戰而降也。」龍且曰:」吾救齊,不戰而降之,吾何功?今戰而勝之,齊之半可得,何為止?」遂戰,與信夾濰(音唯)水陣。韓信乃夜令人為萬餘囊,盛沙,壅水上流,引軍半渡,擊龍且。佯不勝,還走。龍且果喜曰:」固知信怯也。」遂追信渡水。信使人決壅囊,水大至,龍且軍太半不得渡,即急擊,殺龍且。水東軍遂敗走。
hòu hàn dǒng zhuō jiāng bīng sān wàn tǎo xiān líng qiāng, wèi qiāng hú suǒ wéi, liáng shí fá jué, jìn tuì bī jí. nǎi yú suǒ dù shuǐ zhōng wěi lì yān, yīn yàn. yǐ wèi bǔ yú, ér qián cóng yān xià guò. bǐ zéi zhuī zhī, jué shuǐ yǐ shēn, bù dé dù. shí zhòng jūn bài tuì, wéi zhuō quán shī ér hái.
後漢董卓將兵三萬討先零羌,為羌胡所圍,糧食乏絕,進退逼急。乃於所渡水中偽立鄢,(音堰。)以為捕魚,而潛從鄢下過。比賊追之,決水已深,不得渡。時眾軍敗退,唯卓全師而還。
hòu hàn mò, cáo gōng wéi lǚ bù yú xià pī, yǐn yí sì èr shuǐ guàn chéng, kè zhī. jù bīng jī wù sù piān.
後漢末,曹公圍呂布於下邳,引沂、泗二水灌城,克之。(具兵機務速篇。)
chén mǐn zhōng shǒu chén bǎo yīng jǔ bīng fǎn, jù jiàn ān jìn ān èr jùn jiè, shuǐ lù wèi shān. chén jiāng zhāng zhāo dá tǎo zhī, jù qí shàng liú, mìng jūn shì fá mù dài zhī yè wèi fá, shī bǎi yīn pāi yú qí shàng, zhuì yǐ dà suǒ, xiāng cì liè yíng, jiā liǎng àn. bǎo yīng shù tiāo zhàn, zhāo dá àn jiǎ bù dòng. é ér bào yǔ, jiāng shuǐ dà zhǎng, zhāo dá dà fàng fá chōng tū shuǐ shān, jǐn pò. yòu chū bīng gōng qí bù jūn. bǎo yīng dà kuì, suì kè dìng mǐn zhōng.
陳閩中守陳寶應舉兵反,據建安、晉安二郡界,水陸為柵。陳將章昭達討之,據其上流,命軍士伐木帶枝葉為筏,施柏(音拍)於其上,綴以大索,相次列營,夾兩岸。寶應數挑戰,昭達按甲不動。俄而暴雨,江水大漲,昭達大放筏衝突水柵,盡破。又出兵攻其步軍。寶應大潰,遂克定閩中。
chén jiāng ōu yáng hé jù lǐng nán fǎn, chén jiāng zhāng zhāo dá dū zhòng jūn tǎo zhī. hé nǎi chū shān kuāng kǒu, yīn kuāng. duō jù shā shí, yǐ zhú lóng zhì yú shuǐ shān zhī wài, yòng è zhōu jiàn. zhāo dá jū qí shàng liú, zhuāng jiàn zào bǎi, yǐ lín zéi shān. yòu lìng jūn rén xián dāo, qián xíng shuǐ zhōng zhuó zhú lóng, lóng miè jiē jiě. yīn zòng dà jiàn suí liú tū zhī, zéi zhòng dà bài, yīn ér qín hé.
陳將歐陽紇據嶺南反,陳將章昭達督眾軍討之。紇乃出柵洭口,(音匡。)多聚沙石,以竹籠置於水柵之外,用遏舟艦。昭達居其上流,裝艦造柏,以臨賊柵。又令軍人銜刀,潛行水中斫竹籠,籠篾皆解。因縱大艦隨流突之,賊眾大敗,因而擒紇。
dà táng wǔ dé zhōng, liú hēi tà jù hé běi bèi fǎn, tài zōng lǜ bīng tǎo zhī. xiān qiǎn yàn míng shuǐ shàng liú, shǐ qiǎn, lìng hēi tà dé dù shuǐ. jí zhàn, jù lìng jué yàn, shuǐ zhì shēn zhàng yú, zéi tú jì bài, zhēng dù shuǐ, nì sǐ zhě shù qiān rén, xián yǐ wèi shén. hēi tà yǔ èr bǎi yú qí bēn yú tū jué, xī lǔ qí bīng zhòng, hé běi xī píng.
大唐武德中,劉黑闥據河北背反,太宗率兵討之。先遣堰洺水上流,使淺,令黑闥得渡水。及戰,遽令決堰,水至深丈餘,賊徒既敗,爭渡水,溺死者數千人,咸以為神。黑闥與二百餘騎奔於突厥,悉虜其兵眾,河北悉平。
wǔ dé zhōng, lǐ jìng suí hé jiān wáng xiào gōng tǎo xiāo xiǎn, shǔ jiāng shuǐ fàn zhǎng, zhū jiāng jiē qǐng tíng bīng, yǐ dài shuǐ tuì. jìng wèi xiào gōng yuē: bīng zhě yǐ sù wèi shén, jī zhě shí bù kě shī. jīn ruò chéng shuǐ zhǎng zhī shì, shū hū zhì qí chéng xià, kě wèi jí léi bù jí yǎn ěr, bīng jiā shàng cè yě. xiào gōng cóng zhī, jìn bīng cì yí líng. xiǎn jiāng wén shì hóng tún qīng jiāng, jìng yǔ zhī jué zhàn, dà pò zéi jūn. réng lǜ suǒ bù, xīng chí jìn fā, yíng yú jīng zhōu chéng xià. shì hóng jì bài, xiǎn zhòng mò bù zhèn zhé. zhī shè fǎn. jìng yòu pò qí jiāng yáng jūn mào zhèng wén xiù děng, suì wéi chéng shù zhòng. qí yè, xiǎn qiǎn shǐ qǐng jiàng. jìng jí rù jù qí chéng, hào lìng yán sù, jūn wú sī yān.
武德中,李靖隨河間王孝恭討蕭銑,屬江水汎漲,諸將皆請停兵,以待水退。靖謂孝恭曰:」兵者以速為神,機者時不可失。今若乘水漲之勢,倏忽至其城下,可謂疾雷不及掩耳,兵家上策也。」孝恭從之,進兵次夷陵。銑將文士弘屯清江,靖與之決戰,大破賊軍。仍率所部,星馳進發,營於荊州城下。士弘既敗,銑眾莫不震讋。(之涉反。)靖又破其將楊君茂、鄭文秀等,遂圍城數重。其夜,銑遣使請降。靖即入據其城,號令嚴肅,軍無私焉。
shuǐ píng jí shuǐ zhàn jù fù
水平及水戰具(附)
mù cáo zhǎng èr chǐ sì cùn, liǎng tóu jí zhōng jiān záo wèi sān chí, chí héng kuò yī cùn bā fēn, zòng kuò yī cùn, shēn yī cùn sān fēn, chí jiān xiāng qù yī chǐ wǔ fēn, jiān yǒu tōng shuǐ qú, kuò èr fēn, shēn yī cùn sān fēn. sān chí gè zhì fú mù, mù kuò xiá wēi xiǎo yú chí, kuāng hòu sān fēn, shàng jiàn lì chǐ, gāo bā fēn, kuò yī cùn qī fēn, hòu yī fēn. cáo xià wèi zhuǎn guān, jiǎo gāo xià yǔ yǎn děng. yǐ shuǐ zhù zhī, sān chí fú mù qí qǐ, miǎo mù shì zhī, sān chǐ qí píng, zé wèi tiān xià zhǔn. huò shí bù, huò yī lǐ, nǎi zhì shù shí lǐ, mù lì suǒ jí, zhì zhào bǎn dù gān, yì yǐ bái shéng jì qí chǐ cùn, zé gāo xià zhàng chǐ fēn cùn kě zhī, wèi zhī shuǐ píng.
木槽長二尺四寸,兩頭及中間鑿為三池,池橫闊一寸八分,縱闊一寸,深一寸三分,池間相去一尺五分,間有通水渠,闊二分,深一寸三分。三池各置浮木,木闊狹微小於池,匡厚三分,上建立齒,高八分,闊一寸七分,厚一分。槽下為轉關,腳高下與眼等。以水注之,三池浮木齊起,眇目視之,三齒齊平,則為天下准。或十步,或一里,乃至數十里,目力所及,置照版度竿,亦以白繩計其尺寸,則高下、丈尺、分寸可知,謂之水平。
zhào bǎn, xíng rú fāng shàn, zhǎng sì chǐ, xià èr chǐ hēi, shàng èr chǐ bái, kuò sān chǐ, bǐng zhǎng yī chǐ, dà kě wò.
照版,形如方扇,長四尺,下二尺黑,上二尺白,闊三尺,柄長一尺,大可握。
dù gān, zhǎng èr zhàng, kè zuò èr bǎi cùn, èr qiān fēn, měi cùn nèi xiǎo kè qí fēn. suí xiàng yuǎn jìn gāo xià lì gān, yǐ zhào bǎn yìng zhī, miǎo mù shì sān fú mù chǐ jí zhào bǎn, yǐ dù gān shàng chǐ cùn wèi gāo xià, dì ér wǎng shì, chǐ cùn xiāng chéng, zé shān gǎng gōu jiàn shuǐ yuán xià gāo shēn qiǎn kě yǐ fēn cùn ér dù.
度竿,長二丈,刻作二百寸,二千分,每寸內小刻其分。隨向遠近高下立竿,以照版映之,眇目視三浮木齒及照版,以度竿上尺寸為高下,遞而往視,尺寸相乘,則山崗、溝澗、水源下高深淺可以分寸而度。
shuǐ zhàn zhī jù:
水戰之具:
qí chuán, kuò xiá zhǎng duǎn suí yòng dà xiǎo shèng rén duō shǎo, jiē yǐ mǐ wèi lǜ, yī rén zhòng mǐ èr shí. qí jí zhào gāo lǔ fān xí gēng suǒ chén shí diào dù, yǔ cháng chuán bù shū.
其船,闊狹、長短隨用大小;勝人多少,皆以米為率,一人重米二石。其楫棹、篙櫓、帆席、縆索、沉石、調度,與常船不殊。
lóu chuán: chuán shàng jiàn lóu sān chóng, liè nǚ qiáng zhàn gé, shù fān zhì, kāi nǔ chuāng máo xué, zhì pāo chē lěi shí tiě zhī, zhuàng rú chéng lěi. hū yù bào fēng, rén lì bù néng zhì, cǐ yì fēi biàn yú shì rán wèi shuǐ jūn, bù kě bù shè, yǐ chéng xíng shì.
樓船:船上建樓三重,列女牆戰格,樹幡幟,開弩窗、矛穴,置拋車、礨石、鐵汁,狀如城壘。忽遇暴風,人力不能制,此亦非便於事;然為水軍,不可不設,以成形勢。
méng chōng: yǐ shēng niú pí méng chuán fù bèi, liǎng xiāng kāi chè zhào kǒng, qián hòu zuǒ yòu yǒu nǔ chuāng máo xué, dí bù dé jìn, shǐ shí bù néng bài. cǐ bù yòng dà chuán, wù yú jí sù, chéng rén zhī bù jí, fēi zhàn zhī chuán yě.
蒙沖:以生牛皮蒙船覆背,兩廂開掣棹孔,前後左右有弩窗、矛穴,敵不得近,矢石不能敗。此不用大船,務於疾速,乘人之不及,非戰之船也。
dòu jiàn: chuán shàng shè nǚ qiáng, kě gāo sān chǐ, qiáng xià kāi chè zhào kǒng chuán nèi wǔ chǐ, yòu jiàn péng, yǔ nǚ qiáng qí péng shàng yòu jiàn nǚ qiáng, zhòng liè zhàn dí, shàng wú fù bèi, qián hòu zuǒ yòu shù yá qí fān zhì jīn gǔ. cǐ zhàn chuán yě.
鬥艦:船上設女牆,可高三尺,牆下開掣棹孔;船內五尺,又建棚,與女牆齊;棚上又建女牆,重列戰敵,上無覆背,前後左右樹牙旗、幡幟、金鼓。此戰船也。
zǒu gě: xián shàng lì nǚ qiáng, zhì zhào fū duō, zhàn zú shǎo, jiē xuǎn yǒng lì jīng ruì zhě, wǎng fǎn rú fēi ōu, chéng rén zhī bù jí, jīn gǔ qí zhì liè zhī yú shàng. cǐ zhàn chuán yě.
走舸:舷上立女牆,置棹夫多,戰卒少,皆選勇力精銳者,往返如飛鷗,乘人之不及,金鼓、旗幟列之於上。此戰船也。
yóu tǐng: wú nǚ qiáng, xián shàng zhì jiǎng yīn jiǎng chuáng, zuǒ yòu suí dà xiǎo zhǎng duǎn, sì chǐ yī chuáng. jì huì jìn zhǐ, huí jūn zhuǎn zhèn, qí jí rú fēng, yú hòu jū zhī, fēi zhàn chuán yě.
遊艇:無女牆,舷上置槳(音獎)床,左右隨大小長短,四尺一床。計會進止,回軍轉陣,其疾如風,虞候居之,非戰船也。
hǎi gú: tóu dī wěi gāo, qián dà hòu xiǎo, rú gú zhī zhuàng, xián xià zuǒ yòu zhì fú bǎn, xíng rú gú chì yì, yǐ zhù qí chuán, suī fēng tāo zhǎng tiān, miǎn yǒu qīng cè. fù bèi shàng, zuǒ yòu zhāng shēng niú pí wèi chéng, yá qí jīn gǔ rú cháng fǎ, cǐ jiāng hǎi zhī zhōng zhàn chuán yě.
海鶻:頭低尾高,前大後小,如鶻之狀,舷下左右置浮版,形如鶻翅翼,以助其船,雖風濤漲天,免有傾側。覆背上,左右張生牛皮為城,牙旗、金鼓如常法,此江海之中戰船也。
sūn zǐ yuē: dí ruò jué shuǐ, bì yuǎn shuǐ yǐn dí, shǐ kuān ér dù zhī. kè jué shuǐ ér lái, wù yíng zhī yú shuǐ nèi, lìng bàn dù ér jī zhī, lì. bàn dù shì bù bìng, gù kě dí. yù zhàn, wú fù yú shuǐ ér yíng kè fù, jìn yě. jìn shuǐ dài dí, bù dé dù yě. shì shēng chù gāo, shuǐ shàng yì dāng chù qí gāo, qián xiàng shuǐ, hòu dāng yī gāo chù yě. wú yíng shuǐ liú, kǒng gài wǒ yě. nì shuǐ liú, zài xià liú yě, bù dāng chù rén zhī xià liú yě, wèi qí shuǐ liú gài guàn rén yě, huò tóu dú yào yú shàng liú yě. cǐ chù shuǐ shàng zhī jūn yě. shàng yǔ shuǐ, shuǐ mò zhì, yù shè zhě, dài qí dìng yě. kǒng bàn dù shuǐ ér suì zhǎng. shàng yǔ, shuǐ dāng qīng, ér fǎn zhuó mò zhì, cǐ dí rén shàng è shuǐ zhī zhàn yě, yù yǐ zhōng jué jūn. fán dì yǒu shuǐ yù zhǎng, mò xiān zhì, jiē wèi jué jūn, dāng dài qí dìng yě.
孫子曰:」敵若絕水,必遠水;(引敵,使寬而渡之。)客絕水而來,勿迎之於水內,令半渡而擊之,利。(半渡勢不並,故可敵。)欲戰,無附於水而迎客;(附,近也。近水待敵,不得渡也。)視生處高,(水上亦當處其高,前向水,後當依高處也。)無迎水流,(恐溉我也。逆水流,在下流也,不當處人之下流也,為其水流溉灌人也,或投毒藥於上流也。)此處水上之軍也。上雨水,水沫至,欲涉者,待其定也。」(恐半渡水而遂漲。上雨,水當清,而反濁沫至,此敵人上遏水之占也,欲以中絕軍。凡地有水欲漲,沫先至,皆為絕軍,當待其定也。)
dí bàn shè shuǐ jī bì shèng
敵半涉水擊必勝
chūn qiū shí, jìn jiāng yáng chù yīn chǔ fù yīn fǔ qīn cài, chǔ jiāng zi shàng jiù zhī, yǔ jìn shī jiā zhī zhí ní fǎn ér jūn. chù fù huàn zhī, shǐ wèi zi shàng yuē: wú wén zhī' wén bù fàn shùn, wǔ bù wéi dí'. zi ruò yù zhàn, zé wú tuì shě, zi jì ér zhèn, yù bì chǔ, shǐ dù chéng zhèn ér hòu zhàn. chí sù wéi mìng. bù rán, shū wǒ. shū, huǎn. lǎo shī fèi cái, yì wú yì yě. nǎi jià yǐ dài. zi shàng yù shè, dà sūn bó yuē: bù kě. jìn rén wú xìn, bàn shè ér báo wǒ, huǐ bài hé jí? bù rú shū zhī. nǎi tuì shě. yáng zi xuān yán yuē: chǔ shī dùn yǐ. suì guī. chǔ shī yì guī. tài zǐ shāng chén zèn zi shàng yuē: shòu jìn lù ér bì zhī, chǔ zhī chǐ yě. zuì mò dà yān. wáng shā zi shàng. zi shàng wù zhī bù shè, zhōng bèi chán ér zhū zhī, zhāng chǔ jūn bù míng.
春秋時,晉將陽處(音杵)父(音甫)侵蔡,楚將子上救之,與晉師夾泜(直尼反)而軍。處父患之,使謂子上曰:」吾聞之'文不犯順,武不違敵'。子若欲戰,則吾退舍,子濟而陣,(欲避楚,使渡成陣而後戰。)遲速惟命。不然,紓我。(紓,緩。)老師費財,亦無益也。」乃駕以待。子上欲涉,大孫伯曰:」不可。晉人無信,半涉而薄我,悔敗何及?不如紓之。」乃退舍。陽子宣言曰:」楚師遁矣。」遂歸。楚師亦歸。太子商臣譖子上曰:」受晉賂而避之,楚之恥也。罪莫大焉。」王殺子上。(子上悟之不涉,終被讒而誅之,彰楚君不明。)
chǔ hàn xiāng chí, xiàng yǔ zì jī hàn jiāng péng yuè yú liáng dì, lìng qí jiāng dà sī mǎ cáo jiù shǒu chéng gāo. hàn jiāng tiāo chǔ jūn, jiù dù sì shuǐ zhàn, hàn jiāng hòu bàn shè, jī, dà pò zhī. jù tiāo zhàn piān.
楚、漢相持,項羽自擊漢將彭越於梁地,令其將大司馬曹咎守成皋。漢將挑楚軍,咎渡汜水戰,漢將候半涉,擊,大破之。(具挑戰篇。)
hòu hàn mò, qīng xú huáng jīn sān shí wàn zhòng rù bó hǎi jiè, yù yǔ hēi shān hé. gōng sūn zàn lǜ bù qí èr wàn rén, nì jī yú dōng guāng nán, dà pò zhī, zhǎn shǒu sān wàn yú jí. zéi qì chē zhòng shù wàn liǎng, bēn zǒu dù hé. zàn yīn qí bàn jì báo zhī, zéi fù dà pò, sǐ zhě shù wàn rén.
後漢末,青、徐黃巾三十萬眾入渤海界,欲與黑山合。公孫瓚率步騎二萬人,逆擊於東光南,大破之,斬首三萬餘級。賊棄車重數萬兩,奔走渡河。瓚因其半濟薄之,賊復大破,死者數萬人。
wèi jiāng guō huái zài hàn zhōng, shǔ zhǔ liú bèi yù dù hàn shuǐ lái gōng. zhū jiāng yì zhòng guǎ bù dí, yī shuǐ wèi zhèn yǐ jù zhī. huái yuē: cǐ shì ruò ér bù zú cuò dí, fēi suàn yě. bù rú yuǎn shuǐ wèi zhèn, yǐn ér zhì zhī, bàn jì ér hòu jī, bèi kě pò yě. jì zhèn, bèi yí bù gǎn dù. shǔ zhǔ wù zhī, bù bài.
魏將郭淮在漢中,蜀主劉備欲渡漢水來攻。諸將議眾寡不敵,依水為陣以距之。淮曰:」此示弱而不足挫敵,非算也。不如遠水為陣,引而致之,半濟而後擊,備可破也。」既陣,備疑不敢渡。(蜀主悟之,不敗。)
dà táng wǔ dé zhōng, xuē wàn jūn yǔ luó yì shǒu yōu yàn, dòu jiàn dé lǜ zhòng shí wàn lái zhì fàn yáng, wàn jūn wèi yì yuē: zhòng guǎ bù dí, jīn ruò chū dòu, bǎi zhàn bǎi bài, dāng yǐ jì qǔ zhī. kě lìng léi bīng ruò mǎ, zǔ shuǐ bèi chéng wèi zhèn yǐ yòu zhī, zéi ruò dù shuǐ jiāo bīng, qǐng fēn jīng qí bǎi rén fú yú chéng cè, dài qí bàn dù ér jī zhī, pò zhī bì yǐ. cóng zhī. jiàn dé yǐn bīng dù shuǐ, wàn jūn jī zhī, dà pò.
大唐武德中,薛萬均與羅藝守幽燕,竇建德率眾十萬來至范陽,萬均謂藝曰:」眾寡不敵,今若出斗,百戰百敗,當以計取之。可令羸兵弱馬,阻水背城為陣以誘之,賊若渡水交兵,請分精騎百人伏於城側,待其半渡而擊之,破之必矣。」從之。建德引兵渡水,萬均擊之,大破。
jūn xíng dù shuǐ fù
軍行渡水(附)
jūn xíng, yù dà shuǐ hé qú gōu jiàn, wú jīn liáng zhōu fá, yǐ mù yīng dù. yòng mù fù wèng wèi fá, shòu èr shí, lì shèng yī rén. wèng jiān kuò wǔ cùn, dǐ yǐ shéng gōu lián, biān qiāng yú qí shàng, xíng zhǎng wù fāng, qián zhì bá tóu, hòu zhì shāo, zuǒ yòu zhì zhào.
軍行,遇大水、河渠、溝澗,無津梁舟栰,以木甖渡。用木縛瓮為筏,受二石,力勝一人。瓮間闊五寸,底以繩勾聯,編槍於其上,形長勿方,前置拔頭,後置梢,左右置棹。
yòu yòng qiāng fá: qiāng shí gēn wèi yī shù, lì shèng yī rén. sì qiān yī bǎi liù shí liù gēn jí chéng yī fá, jiē qù zuān rèn, yǐ shù wèi yú lín cì, héng jiǎn ér fù zhī, kě dù sì bǎi yī shí liù rén. yǐ cǐ wèi lǜ, duō shǎo yòng jì.
又用槍栰:槍十根為一束,力勝一人。四千一百六十六根即成一栰,皆去鑽刃,以束為魚鱗次,橫檢而縛之,可渡四百一十六人。以此為率,多少用濟。
yòu yòng pú fá: yǐ pú jiǔ chǐ wéi, diān dào wèi shù shí dào, fù shì shù qiāng, wèi fá, liàng zhǎng duǎn duō shǎo. wú pú, yì yòng wěi fá, liàng dà xiǎo yǐ jì rén.
又用蒲栰:以蒲九尺圍,顛倒為束十道,縛似束槍,為栰,量長短多少。無蒲,亦用葦栰,量大小以濟人。
yòu yòng xié gēng: yǐ shàn yóu zhě xì xiǎo shéng, xiān fú dù shuǐ, cì yǐn dà gēng yú liǎng àn, lì dà jué, jí dìng gēng, shǐ rén xié gēng fú dù, dà jūn kě wèi shù shí dào.
又用挾縆:以善游者系小繩,先浮渡水,次引大縆於兩岸,立大橛,急定縆,使人挾縆浮渡,大軍可為數十道。
yòu yòng fú náng: yǐ hún tuō yáng pí, chuī qì lìng mǎn, xì qí kǒng, shù yú yè xià, fú dù.
又用浮囊:以渾脫羊皮,吹氣令滿,系其孔,束於腋下,浮渡。
yù dí shuǐ jūn jué xià liú bài zhī
禦敵水軍絕下流敗之
liáng jiāng zhào zǔ yuè lǜ shuǐ jūn tōu jù xiá shí, hòu wèi jiāng cuī yán bó lǜ bīng tǎo zhī. yán bó jiā huái wèi yíng, suì qǔ chē lún, qù wǎng, xuē ruì qí fú, liǎng liǎng jiē duì, róu rén jiǔ fǎn zhú wèi gēng, guàn lián xiāng shǔ, bìng shí yú dào, héng shuǐ wèi qiáo, liǎng tóu shī dà lù lú, chū méi rèn qíng, bù kě shāo zhuó. jì duàn zǔ yuè zǒu lù, yòu lìng zhōu gě bù tōng. liáng wǔ yuán jūn bù néng fù jiù, zǔ yuè hé jūn xián jiàn fú lǔ.
梁將趙祖悅率水軍偷據峽石,後魏將崔延伯率兵討之。延伯夾淮為營,遂取車輪,去輞,削銳其輻,兩兩接對,揉(人久反)竹為縆,貫連相屬,並十餘道,橫水為橋,兩頭施大轆轤,出沒任情,不可燒斫。既斷祖悅走路,又令舟舸不通。梁武援軍不能赴救,祖悅合軍咸見俘虜。
hòu zhōu jiāng dá xī zhǎng rú wéi chén jiāng wú míng chè yú lǚ liáng, chén qiǎn xiāo jiāng liú jǐng lǜ yǒng shì qī qiān lái wèi shēng yuán. zhǎng rú yú shì qǔ chē lún shù bǎi, xì yǐ dà shí, chén zhī qīng shuǐ, lián gǔ xiāng cì, yǐ dài jǐng jūn. jǐng zhì, chuán jiàn ài lún bù dé jìn, zhǎng rú nǎi zòng qí bīng, shuǐ lù jù fā, dà pò zhī, yīn qín míng chè.
後周將達奚長儒圍陳將吳明徹於呂梁,陳遣驍將劉景率勇士七千來為聲援。長儒於是取車輪數百,系以大石,沉之清水,連轂相次,以待景軍。景至,船艦礙輪不得進,長儒乃縱奇兵,水陸俱發,大破之,因擒明徹。