strong bīng shí èr strong
兵十二
sūn zǐ yuē: dì xíng zhě, bīng zhī zhù. gù yòng bīng yǒu sàn dì, yǒu qīng dì, yǒu zhēng dì, yǒu jiāo dì, yǒu qú dì, yǒu zhòng dì, yǒu pǐ dì, yǒu wéi dì, yǒu sǐ dì. jiǔ dì zhī míng. fán zhū hóu zì zhàn qí dì, wèi sàn dì. zhàn qí jìng nèi zhī dì, shì zú yì bù zhuān, yǒu kuì sàn zhī xīn, gù yuē sàn dì. rù rén zhī dì ér bù shēn zhě wèi qīng dì. rù rén zhī dì wèi shēn, yì shàng wèi zhuān, qīng zǒu, wèi zhī qīng dì. wǒ dé zé lì, bǐ dé yì lì zhě, wèi zhēng dì. wèi shān shuǐ è kǒu, yǒu xiǎn gù zhī lì, liǎng dí suǒ zhēng. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái zhě, wèi jiāo dì. jiāo dì, yǒu shù dào wǎng lái, jiāo tōng wú kě jué. zhū hóu zhī dì sān shǔ, wǒ yǔ dí xiāng dāng, páng yǒu tā guó yě. xiān zhì ér dé tiān xià zhī zhòng zhě, wèi qú dì. xiān zhì qí dì, jiāo jié zhū hóu zhī zhòng wèi zhù yě. rù rén zhī dì shēn, bèi chéng yì duō, nán yǐ fǎn zhě, wèi zhòng dì. nán fǎn hái yě. bèi, qù yě, bèi yǔ bèi tóng. duō, dào lǐ duō yě. yuǎn qù jǐ chéng guō, shēn rù dí dì, xīn zhuān yì yī, wèi zhī zhòng dì yě. xíng shān lín xiǎn zǔ jǔ zé, fán nán xíng zhī dào zhě, wèi pǐ dì. shǎo gù yě, jù rù zhī dì. pǐ yīn pí měi fǎn. suǒ yóu rù zhě ài, suǒ cóng guī zhě yū, bǐ guǎ kě yǐ jī wú zhòng zhě, wèi wéi dì. suǒ cóng rù è xiǎn, guī dào yuǎn yě, chí jiǔ zé liáng fá. gù dí kě yǐ shǎo jī wú zhòng zhě, wèi wéi dì yě. jí zhàn zé cún, bù jí zé wáng zhě, wèi sǐ dì. qián yǒu gāo shān, hòu yǒu dà shuǐ, jìn bù dé qián, tuì zé yǒu zǔ ài, yòu liáng fá jué, gù wèi sǐ dì. zài sǐ dì zhě, dāng jí shì zú shàng bǎo, qiáng zhì shū sǐ zhàn, gù kě yǐ jù miǎn yě. shì gù sàn dì zé wú zhàn, shì zú gù jiā, bù kě qīng zhàn. qīng dì zé wú zhǐ, zhì wèi jiān, bù kě yù dí. zhēng dì zé wú gōng, sān dào gōng, dāng xiān zhì dé qí dì zhě bù kě gōng. jiāo dì zé wú xiāng jué, xiāng jí shǔ yě. jù kě jìn tuì, bù kě yǐ bīng jué zhī. qú dì zé hé jiāo, jiāo jié yú zhū hóu. zhòng dì zé lüè, xù jī liáng shí. rù shēn, shì zú jiān gù, zé kě lüè qǔ cái wù. pǐ dì zé xíng, wú jī liú yě, bù kě zhǐ. wéi dì zé móu, fā qí móu yě. jū cǐ zé dāng quán móu zhà jué, kě yǐ miǎn nán. sǐ dì zé zhàn. shū sǐ zhàn yě. shì gù, sàn dì wú jiāng yī qí zhì, qīng dì wú jiāng shǐ qí shǔ, shǐ xiāng réng yě. qīng dì hái shī, dāng ān dào cù xíng, rán lìng xiāng shǔ xù, yǐ bèi bù yú yě. zhēng dì wú jiāng qù qí hòu, lì dì zài qián, dāng jìn qí hòu. zhēng dì xiān jù zhě shèng, bù dé zhě fù, gù cóng qí hòu, shǐ xiāng jí yě. jiāo dì wú jiāng gù qí jié, jiāo jié zhū hóu, gù qí jiāo jié. qú dì wú jiāng jǐn qí shì, qú dì, sì tòng jiāo yì zhī dì. shì, biàn shì zhī duān yě. fāng yǔ zhū hóu jié hé, dāng jǐn yuē, shǐ wù dài, shǐ zhū hóu zhēng zhī. zhòng dì wú jiāng jì qí shí, jiāng lüè bǐ yě. shēn rù, dāng jì liáng, bù kě shǐ jué yě. pǐ dì wú jiāng jìn qí tú, jí guò qù yě. jí xíng wú liú. wéi dì wú jiāng sāi qí què, yǐ yī shì xīn yě. sāi qí què, bù yù zǒu zhī yì yě. sǐ dì wú jiāng shì zhī yǐ bù huó. lì shì yě. fén zī zhòng, qì liáng shí, sāi jǐng yí zào, shì zhī wú huó, bì shū sǐ zhàn.
孫子曰:」地形者,兵之助。故用兵有散地,有輕地,有爭地,有交地,有衢地,有重地,有圮地,有圍地,有死地。(九地之名。)凡諸侯自戰其地,為散地。(戰其境內之地,士卒意不專,有潰散之心,故曰散地。)入人之地而不深者為輕地。(入人之地未深,意尚未專,輕走,謂之輕地。)我得則利,彼得亦利者,為爭地。(謂山水阨口,有險固之利,兩敵所爭。)我可以往,彼可以來者,為交地。(交地,有數道往來,交通無可絕。)諸侯之地三屬,(我與敵相當,旁有他國也。)先至而得天下之眾者,為衢地。(先至其地,交結諸侯之眾為助也。)入人之地深,倍城邑多,難以返者,為重地。(難返還也。背,去也,背與倍同。多,道里多也。遠去己城郭,深入敵地,心專意一,謂之重地也。)行山林、險阻、沮澤,凡難行之道者,為圮地。(少固也,沮洳之地。圮音皮美反。)所由入者隘,所從歸者迂,彼寡可以擊吾眾者,為圍地。(所從入阨險,歸道遠也,持久則糧乏。故敵可以少擊吾眾者,為圍地也。)疾戰則存,不疾則亡者,為死地。(前有高山,後有大水,進不得前,退則有阻礙,又糧乏絕,故為死地。在死地者,當及士卒尚飽,強志殊死戰,故可以俱免也。)是故散地則無戰,(士卒顧家,不可輕戰。)輕地則無止,(志未堅,不可遇敵。)爭地則無攻,(三道攻,當先至得其地者不可攻。)交地則無相絕,(相及屬也。俱可進退,不可以兵絕之。)衢地則合交,(交結於諸侯。)重地則掠,(蓄積糧食。入深,士卒堅固,則可掠取財物。)圮地則行,(無稽留也,不可止。)圍地則謀,(發奇謀也。居此則當權謀詐譎,可以免難。)死地則戰。(殊死戰也。)是故,散地吾將一其志,輕地吾將使其屬,(使相仍也。輕地還師,當安道促行,然令相屬續,以備不虞也。)爭地吾將趣其後,(利地在前,當進其後。爭地先據者勝,不得者負,故從其後,使相及也。)交地吾將固其結,(交結諸侯,固其交結。)衢地吾將謹其市,(衢地,四通交易之地。市,變事之端也。方與諸侯結和,當謹約,使勿殆,使諸侯爭之。)重地吾將繼其食,(將掠彼也。深入,當繼糧,不可使絕也。)圮地吾將進其塗,(疾過去也。疾行無留。)圍地吾將塞其闕,(以一士心也。塞其闕,不欲走之意也。)死地吾將示之以不活。」(勵士也。焚輜重,棄糧食,塞井夷灶,示之無活,必殊死戰。)
yòu: yǒu tōng, yǒu guà, yǒu zhī, yǒu ài, yǒu xiǎn, yǒu yuǎn. cǐ liù dì zhī míng. jiào mín jū zhī, dé biàn lì zé shèng yě. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, yuē tōng. wèi jù zài píng lù, wǎng lái tōng lì yě. jū tōng dì, xiān jù qí dì, jū gāo yáng, lì liáng dào, yǐ zhàn zé lì. níng zhì rén, wú zhì yú rén. jǐ xiān jù gāo dì, fēn wèi tún shǒu yú guī lái zhī lù, wú shǐ dí jué jǐ liáng dào yě. kě yǐ wǎng, nán yǐ fǎn, yuē guà dì. guà, xiāng guà qiān yě. guà xíng yuē, dí wú bèi, chū ér shèng zhī dí yǒu bèi, chū ér bù shèng, nán yǐ fǎn, bù lì. dí wú bèi, ér chū gōng zhī shèng, kě yě yǒu bèi, bù dé shèng zhī, zé nán hái fǎn yě. wǒ chū ér bù lì, bǐ chū ér bù lì, yuē zhī. zhī, jiǔ yě. jù bù biàn jiǔ xiāng chí yě. zhī xíng yuē, dí suī lì wǒ, wǒ wú chū yě yǐn ér qù yě, lìng dí bàn chū ér jī zhī, lì. lì, lì wǒ yě. yáng bèi wǒ qù, wú chū zhú, dài qí yǐn ér jī zhī, kě bài yě. ài xíng yuē, wǒ xiān jū zhī, bì yíng zhī yǐ dài dí yíng, mǎn yě. yǐ bīng zhèn mǎn ài xíng, yù shǐ dí bù dé jìn tuì yě. ruò dí xiān jū zhī, yíng ér wù cóng, bù yíng ér cóng zhī. ài xíng zhě, liǎng shān zhī jiān tōng gǔ yě. dí nù shì bù dé náo wǒ yě. xiān jū zhī, qián bì qí è kǒu, zhèn ér shǒu zhī, yǐ chū qí yě. dí jí xiān jū cǐ dì, qí kǒu zhèn, wù cóng yě jí bàn ài zhèn zhě, cóng ér yǔ dí gòng zhēng cǐ dì lì yě. xiǎn xíng yuē, wǒ xiān jū zhī, bì jū gāo yáng yǐ dài dí jū gāo yáng zhī dì, yǐ dài dí rén, dí rén cóng qí xià yīn ér lái, jī zhī zé shèng yě. ruò dí xiān jū, zé yǐn ér qù zhī, wù cóng yě. dì xiǎn xiān jù, bù kě zhì yú rén yě. fū yuǎn xíng, jūn shì, nán yǐ tiāo zhàn, zhàn ér bù lì. tiāo, yíng dí yě. yuǎn xíng, qù guó yuǎn yě. dì shì jūn děng, wú dú biàn lì, xiān tiāo zhī zhàn, bù lì yě. fán cǐ liù zhě, dì zhī dào yě. jiāng zhī zhì rèn, bù kě bù chá yě. gù yuē shēn cǎo wěng huì zhě, suǒ yǐ dùn táo yě shēn gǔ zǔ xiǎn zhě, suǒ yǐ zhǐ yù chē qí yě lǐ jìng yuē: cǐ chē qí zhī bài dì. ài sāi shān lín zhě, suǒ yǐ shǎo jī zhòng yě zhòng shǎo, kě yǐ yè jī dí yě. pèi zé yǎo míng zhě, suǒ yǐ nì qí xíng yě. shì yǐ tú yǒu suǒ bù yóu, è nán zhī dì, suǒ bù dāng cóng yě. bù dé yǐ cóng zhī, gù wèi biàn yě. dào suī jìn ér zhōng bù lì, zé bù jué yě. jūn yǒu suǒ bù jī, jūn suī kě jī, yǐ dì xiǎn nán jiǔ, liú zhī shī qián lì, ruò dé zhī lì báo yě. qióng kùn zhī zú, ài xiàn zhī jūn, bù kě gōng, wèi sǐ zhàn yě. dāng gù shǒu zhī, yǐ dài xì yě. dì yǒu suǒ bù zhēng yě. jiē yǔ shàng tóng. cáo gōng yuē: cāo suǒ yǐ zhì huá fèi ér dé rù xú zhōu shí sì xiàn, xiàn xiǎo dì xíng kě zhēng. dé ér yì shī, zé bù zhēng yě. fán dì yǒu jué jiàn, yù tiān jǐng tiān láo tiān luó tiān xiàn tiān xì, bì jí qù zhī, wù jìn yě. shān shuǐ shēn dà zhě, wèi jué jiàn. sì fāng gāo, zhōng yāng xià zhě, wèi tiān jǐng. shēn shuǐ dà zé, jiā wěi méng lóng suǒ yǐn bì zhě, wèi tiān láo. kě yǐ luó jué rén zhě, wèi tiān luó. bēi hú ní nìng, dì xíng xiàn zhě, wèi tiān xiàn. shān jiàn pò xiá, dì xíng shēn shù chǐ, zhǎng shù zhàng zhě, huò qiū líng kēng kǎn, dì xíng qiāo què, wèi tiān xì yě. wú yuǎn zhī, dí jìn zhī wú yíng zhī, dí bèi zhī. yòng bīng cháng yuǎn liù hài, lìng dí jìn zhī, bèi zé wǒ xiōng yǐ. cǐ liù zhě, dāng yíng bù dāng bèi yě. bù zhī shān lín xiǎn zǔ jǔ zé zhī xíng zhě, bù néng xíng jūn. gāo ér chóng zhě wèi shān. zhòng shù suǒ jù wèi lín. duī zhě wèi xiǎn. yī gāo yī xià zhě wèi zǔ. shuǐ cǎo kēng qiàn zhě wèi jǔ. zhòng shuǐ suǒ guī ér bù liú zhě wèi zé. bù xiān zhī jūn zhī suǒ jù jí shān chuān zhī xíng zhě, zé bù néng xíng shī yě.
又:」有通,有掛,有支,有隘,有險,有遠。(此六地之名。教民居之,得便利則勝也。)我可以往,彼可以來,曰通。(謂俱在平陸,往來通利也。)居通地,先據其地,居高陽,利糧道,以戰則利。(寧致人,無致於人。己先據高地,分為屯守於歸來之路,無使敵絕己糧道也。)可以往,難以返,曰掛地。(掛,相掛牽也。)掛形曰,敵無備,出而勝之;敵有備,出而不勝,難以返,不利。(敵無備,而出攻之勝,可也;有備,不得勝之,則難還返也。)我出而不利,彼出而不利,曰支。(支,久也。俱不便久相持也。)支形曰,敵雖利我,我無出也;引而去也,令敵半出而擊之,利。(利,利我也。佯背我去,無出逐,待其引而擊之,可敗也。)隘形曰,我先居之,必盈之以待敵;(盈,滿也。以兵陣滿隘形,欲使敵不得進退也。)若敵先居之,盈而勿從,不盈而從之。(隘形者,兩山之間通谷也。敵怒勢不得撓我也。先居之,前必齊阨口,陣而守之,以出奇也。敵即先居此地,齊口陣,勿從也;即半隘陣者,從而與敵共爭此地利也。)險形曰,我先居之,必居高陽以待敵;(居高陽之地,以待敵人,敵人從其下陰而來,擊之則勝也。)若敵先居,則引而去之,勿從也。(地險先據,不可致於人也。)夫遠形,均勢,難以挑戰,戰而不利。(挑,迎敵也。遠形,去國遠也。地勢均等,無獨便利,先挑之戰,不利也。)凡此六者,地之道也。將之至任,不可不察也。故曰深草蓊穢者,所以遁逃也;深谷阻險者,所以止御車騎也;(李靖曰:」此車騎之敗地。」)隘塞山林者,所以少擊眾也;(眾少,可以夜擊敵也。)沛澤杳冥者,所以匿其形也。是以塗有所不由,(扼難之地,所不當從也。不得已從之,故為變也。道雖近而中不利,則不絕也。)軍有所不擊,(軍雖可擊,以地險難久,留之失前利,若得之利薄也。窮困之卒,隘陷之軍,不可攻,為死戰也。當固守之,以待隙也。)地有所不爭也。(皆與上同。曹公曰:」操所以置華費而得入徐州十四縣,縣小地形可爭。得而易失,則不爭也。」)凡地有絕澗,遇天井、天牢、天羅、天陷、天郤,必亟去之,勿近也。(山水深大者,為絕澗。四方高,中央下者,為天井。深水大澤,葭葦蒙蘢所隱蔽者,為天牢。可以羅絕人者,為天羅。陂湖泥濘,地形陷者,為天陷。山澗迫狹,地形深數尺,長數丈者,或丘陵坑坎,地形墝埆,為天郤也。)吾遠之,敵近之;吾迎之,敵背之。(用兵常遠六害,令敵近之,背則我凶矣。此六者,當迎不當背也。)不知山林、險阻、沮澤之形者,不能行軍。」(高而崇者為山。眾樹所聚為林。堆者為險。一高一下者為阻。水草坑塹者為沮。眾水所歸而不流者為澤。不先知軍之所據及山川之形者,則不能行師也。)
àn dì xíng zhī shèng fù
按地形知勝負
zhōu shū yīn fú tài gōng yuē: bù guì zhī biàn dòng, chē guì zhī dì xíng, qí guì zhī bié jìng qí jìn, gù sān jūn tóng míng yì yòng. kě wǎng ér wú yǐ hái zhě, chē zhī sǐ dì yuè xiǎn jué zǔ, chéng dí yuǎn xíng zhě, chē zhī jié dì qián yì hòu xiǎn zhě, chē zhī kùn dì róng chē guàn zǔ, chū ér wú fǎn zhě, chē zhī huàn dì zuǒ xiǎn yòu yì, shàng líng yǎng bǎn zhě, chē zhī nì dì shēn qiàn nián tǔ zhě, chē zhī láo dì yīn cǎo héng mǔ, fàn lì shēn zé zhě, chē zhī fú dì chē shǎo dì yì, yǔ bù bù cí zhě, chē zhī bài dì hòu yǒu gōu dú, zuǒ yǒu shēn shān, yòu yǒu jùn bǎn zhě, chē zhī huài dì rì yè lín yǔ, xún yuè bù zhǐ, ní nào nán qián zhě, chē zhī xiàn dì. fán qí yǐ xiàn dí, ér bù néng pò dí, dí rén yáng zǒu, yǐ bù qí fǎn jī wǒ hòu, cǐ qí zhī bài dì yě zhuī bèi yú xiàn, zhǎng qū bù zhǐ, dí fú wǒ liǎng bàng, yòu jué wǒ hòu, cǐ qí zhī kùn dì yě wǎng wú yǐ fǎn, rù wú yǐ chū, xiàn yú tiān jǐng, tián yú dì láo, cǐ qí zhī sǐ dì yě suǒ yóu rù zhě ài, suǒ yóu qù zhě yuǎn, bǐ ruò kě yǐ jī wǒ qiáng, shǎo kě yǐ jī wǒ zhòng, cǐ qí zhī méi dì dà jiàn shēn gǔ, wěng huì lín cǎo, cǐ qí zhī jié dì zuǒ yòu yǒu shuǐ, qián yǒu dà fù, hòu yǒu gāo shān, zhàn yú liǎng shuǐ zhī jiān, chéng dí guò yì, shì wèi biǎo lǐ xiāng hé, zuǒ yǒu shēn gōu, yòu yǒu qiào kēng, gāo xià yǔ dì píng, dǔ zhī guǎng yì, jìn tuì xiāng dí, cǐ bìng qí zhī xiàn dì wū xià jǔ zé, jìn tuì jiàn rù zhě, qí zhī huàn dì. zhuō jiāng zhī suǒ yǐ jiàn qín, míng jiāng zhī suǒ wù bì yě.
周書陰符太公曰:」步貴知變動,車貴知地形,騎貴知別徑奇進,故三軍同名異用。可往而無以還者,車之死地;越險絕阻,乘敵遠行者,車之竭地;前易後險者,車之困地;容車貫阻,出而無返者,車之患地;左險右易,上陵仰阪者,車之逆地;深塹黏土者,車之勞地;殷草橫畝,犯歷深澤者,車之拂地;車少地易,與步不辭者,車之敗地;後有溝瀆,左有深山,右有峻阪者,車之壞地;日夜霖雨,旬月不止,泥淖難前者,車之陷地。凡騎以陷敵,而不能破敵,敵人佯走,以步騎反擊我後,此騎之敗地也;追背逾限,長驅不止,敵伏我兩傍,又絕我後,此騎之困地也;往無以返,入無以出,陷於天井,填於地牢,此騎之死地也;所由入者隘,所由去者遠,彼弱可以擊我強,少可以擊我眾,此騎之沒地;大澗深谷,蓊穢林草,此騎之竭地;左右有水,前有大阜,後有高山,戰於兩水之間,乘敵過邑,是謂表里相合,左有深溝,右有峭坑,高下與地平,睹之廣易,進退相敵,此並騎之陷地;汙下沮澤,進退漸洳者,騎之患地。拙將之所以見擒,明將之所務避也。」
zhōu mò, wú zi wèn sūn wǔ yuē: wú zhì qīng dì, shǐ rù dí jìng, shì zú sī hái, nán jìn yì tuì wèi bèi xiǎn zǔ, sān jūn kǒng jù dà jiāng yù jìn, shì zú yù tuì, shàng xià yì xīn. ér dí shèng shǒu, xiū qí chéng lěi, zhěng qí jūn qí, huò dāng wú qián, huò jī wú hòu, zé rú zhī hé? wǔ yuē: jūn zài qīng dì, shì zú wèi zhuān yǐ rù wèi wù, wú yǐ zhàn wèi. gù wú jìn qí míng chéng, wú yóu qí tōng lù, shè yí yáng huò, shì ruò jiāng qù. nǎi xuǎn xiāo qí, xián méi xiān rù, lüè qí niú mǎ liù chù. sān jūn jiàn dé jìn, nǎi bù jù. fēn wú liáng zú, mì yǒu suǒ fú, dí rén ruò lái, jī zhī wù yí ruò qí bù zhì, shě zhī ér qù. yòu wèn yuē: zhēng dì, dí xiān zhì, jù yào bǎo lì, jiǎn bīng liàn zú, huò chū huò shǒu, yǐ bèi wǒ qí, zé rú zhī hé? wǔ yuē: zhēng dì zhī fǎ, ràng zhī zhě dé, qiú zhī zhě shī. dí dé qí chù, shèn wù gōng zhī. yǐn ér yáng zǒu, jiàn qí míng gǔ, qù qí suǒ ài, yè chái yáng chén, huò qí ěr mù fēn wú liáng zú, mì yǒu suǒ fú, dí bì chū jiù, rén yù wǒ yǔ, rén qì wú qǔ, cǐ zhēng xiān zhī dào. ruò wǒ xiān zhì, ér dí yòng cǐ shù, zé xuǎn wú ruì zú, gù shǒu qí suǒ, qīng bīng zhuī zhī, fēn fú xiǎn zǔ, dí rén hái dòu, fú bīng páng qǐ, cǐ quán shèng zhī dào yě. yòu wèn yuē: jiāo dì, wú jiāng jué dí, lìng bù dé lái, bì quán wú biān chéng, xiū qí suǒ bèi, shēn jué tōng dào, gù qí è sāi. ruò bù xiān tú, dí rén yǐ bèi, bǐ kě dé lái, ér wú bù kě wǎng, zhòng guǎ yòu jūn, zé rú zhī hé? wǔ yuē: jì wú bù kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, wú fēn zú nì zhī, shǒu ér yì dài, shì qí bù néng. dí rén qiě zhì, shè fú yǐn lú, chū qí bù yì yě. yòu wèn yuē: qú dì bì xiān, wú dào yuǎn, fā hòu, suī chí chē zhòu mǎ, zhì bù néng xiān, zé rú zhī hé? wǔ yuē: zhū hóu cān shǔ, qí dào sì tòng, wǒ yǔ dí xiāng dāng, ér bàng yǒu guó. suǒ wèi xiān zhě, bì zhòng bì qīng shǐ, yuē hé bàng guó, jiāo qīn jié ēn, bīng suī hòu zhì, zhòng yǐ shǔ yǐ. jiǎn bīng liàn zú, zǔ lì ér chù, qīn wú jūn shì, shí wú zī liáng, lìng wú chē qí, chū rù zhān hòu. wǒ yǒu zhòng zhù, bǐ shī qí dǎng, zhū guó jǐ jiǎo, zhèn gǔ qí gōng, dí rén jīng kǒng, mò zhī suǒ dāng. yòu wèn yuē: wú yǐn bīng shēn rù zhòng dì, duō suǒ yú yuè, liáng dào jué sāi. shè yù guī hái, shì bù kě guò. yù shí yú dí, chí bīng bù shī, zé rú zhī hé? wǔ yuē: fán jū zhòng dì, shì zú qīng yǒng, zhuǎn shū bù tōng, zé lüè yǐ jì shí. xià de sù bó, jiē gòng yú shàng, duō zhě yǒu shǎng, shì wú guī yì. ruò yù hái chū, qiè wèi jiè bèi, shēn gōu gāo lěi, shì dí qiě jiǔ. dí yí tōng tú, sī chú yào hài zhī dào, nǎi lìng qīng chē xián méi ér xíng, chén āi qì yáng, yǐ niú mǎ wèi ěr. dí rén ruò chū, míng gǔ suí zhī, yīn fú wú shì, yǔ zhī zhōng qī, nèi wài xiāng yīng, qí bài kě zhī. yòu wèn yuē: wú rù pǐ dì, shān chuān xiǎn zǔ, nán cóng zhī dào, xíng jiǔ zú láo dí zài wú qián ér fú wú hòu, yíng jū wú zuǒ ér shǒu wú yòu, liáng chē xiāo qí, yào wú ài dào, zé rú zhī hé? wǔ yuē: xiān jìn qīng chē, qù jūn shí lǐ, yǔ dí xiāng hòu, jiē qī xiǎn zǔ. huò fēn ér zuǒ, huò fēn ér yòu, dà jiāng sì guān, zé kōng ér qǔ, jiē huì zhōng dào, juàn ér nǎi zhǐ. yòu wèn yuē: wú rù wéi dì, qián yǒu qiáng dí, hòu yǒu xiǎn nán, dí jué wǒ liáng dào, lì wǒ zǒu shì, dí gǔ zào bù jìn, yǐ guān wú néng, zé rú zhī hé? wǔ yuē: wéi dì zhī yí, bì sāi qí què, shì wú suǒ wǎng, zé yǐ jūn wèi jiā, wàn rén tóng xīn, sān jūn qí lì. bìng chuī shù rì, wú jiàn huǒ yān, gù wèi huǐ luàn guǎ ruò zhī xíng. dí rén jiàn wǒ, bèi zhī bì qīng. gào lì shì zú, lìng qí fèn nù chén fú liáng zú, zuǒ yòu xiǎn zǔ, jī gǔ ér chū. dí rén ruò dāng, jí jī wù tū, qián dòu hòu tà, zuǒ yòu jǐ jiǎo. yòu wèn yuē: dí zài wú wéi, fú ér shēn móu, shì wǒ yǐ lì, yíng wǒ yǐ qí, fēn fēn ruò luàn, bù zhī suǒ zhī, nài hé? wǔ yuē: qiān rén cāo jīng, fēn sāi yào dào qīng bīng jìn tiāo, zhèn ér wù bó, jiāo ér wù qù, cǐ bài móu zhī fǎ.
周末,吳子問孫武曰:」吾至輕地,始入敵境,士卒思還,難進易退;未背險阻,三軍恐懼;大將欲進,士卒欲退,上下異心。而敵盛守,修其城壘,整其軍騎,或當吾前,或擊吾後,則如之何?」武曰:」軍在輕地,士卒未專以入為務,無以戰為。故無近其名城,無由其通路,設疑佯惑,示若將去。乃選驍騎,銜枚先入,掠其牛馬六畜。三軍見得進,乃不懼。分吾良卒,密有所伏,敵人若來,擊之勿疑;若其不至,舍之而去。」又問曰:」爭地,敵先至,據要保利,簡兵練卒,或出或守,以備我奇,則如之何?」武曰:」爭地之法,讓之者得,求之者失。敵得其處,慎勿攻之。引而佯走,建旗鳴鼓,趣其所愛,曳柴揚塵,惑其耳目;分吾良卒,密有所伏,敵必出救,人慾我與,人棄吾取,此爭先之道。若我先至,而敵用此術,則選吾銳卒,固守其所,輕兵追之,分伏險阻,敵人還斗,伏兵旁起,此全勝之道也。」又問曰:」交地,吾將絕敵,令不得來,必全吾邊城,修其所備,深絕通道,固其阨塞。若不先圖,敵人已備,彼可得來,而吾不可往,眾寡又均,則如之何?」武曰:」既吾不可以往,彼可以來,吾分卒匿之,守而易怠,示其不能。敵人且至,設伏隱廬,出其不意也。」又問曰:」衢地必先,吾道遠,發後,雖馳車驟馬,至不能先,則如之何?」武曰:」諸侯參屬,其道四通,我與敵相當,而傍有國。所謂先者,必重幣輕使,約和傍國,交親結恩,兵雖後至,眾以屬矣。簡兵練卒,阻利而處,親吾軍事,實吾資糧,令吾車騎,出入瞻候。我有眾助,彼失其黨,諸國掎角,震鼓齊攻,敵人驚恐,莫知所當。」又問曰:」吾引兵深入重地,多所逾越,糧道絕塞。設欲歸還,勢不可過。欲食於敵,持兵不失,則如之何?」武曰:」凡居重地,士卒輕勇,轉輸不通,則掠以繼食。下得粟帛,皆貢於上,多者有賞,士無歸意。若欲還出,切為戒備,深溝高壘,示敵且久。敵疑通途,私除要害之道,乃令輕車銜枚而行,塵埃氣揚,以牛馬為餌。敵人若出,鳴鼓隨之,陰伏吾士,與之中期,內外相應,其敗可知。」又問曰:」吾入圮地,山川險阻,難從之道,行久卒勞;敵在吾前而伏吾後,營居吾左而守吾右,良車驍騎,要吾隘道,則如之何?」武曰:」先進輕車,去軍十里,與敵相候,接期險阻。或分而左,或分而右,大將四觀,擇空而取,皆會中道,倦而乃止。」又問曰:」吾入圍地,前有強敵,後有險難,敵絕我糧道,利我走勢,敵鼓譟不進,以觀吾能,則如之何?」武曰:」圍地之宜,必塞其闕,示無所往,則以軍為家,萬人同心,三軍齊力。並炊數日,無見火煙,故為毀亂寡弱之形。敵人見我,備之必輕。告勵士卒,令其奮怒;陳伏良卒,左右險阻,擊鼓而出。敵人若當,疾擊務突,前斗後拓,左右掎角。」又問曰:」敵在吾圍,伏而深謀,示我以利,縈我以旗,紛紛若亂,不知所之,奈何?」武曰:」千人操旍,分塞要道;輕兵進挑,陣而勿搏,交而勿去,此敗謀之法。」
zhàn guó wèi wǔ hòu wèn wú qǐ yuē: yǒu shī shén zhòng, jù xiǎn gāo lěi, shǒu yǐ qiáng nǔ, tuì rú shān yí, jìn rú fēng yǔ, liáng shí yòu duō, bù néng zhǎng jiǔ, zé rú zhī hé? qǐ yuē: chē qí bù tú, fēn jūn wǔ qú, dí rén bì huò, mò zhī suǒ rú. dí ruò jiān shǒu, jí xíng jiān dié, yǐ guān jì móu. bǐ tīng wú shuō, jiě jūn ér qù bù tīng wú shuō, wú jūn jí zhàn, shèng ér wù zhuī, bù shèng jí guī. huò yáng běi ān xíng, shè fú jí dòu, yī jié qí hòu, yī jué qí lù, liǎng jūn xián méi, huò zuǒ huò yòu, ér xí qí chù, wú jūn jiāo zhì, bì yǒu qí lì. yòu wèn yuē: xī gǔ xiǎn zǔ, yǔ dí xiāng féng, bǐ zhòng wǒ guǎ, zé rú zhī hé? qǐ yuē: xī ér dài zhī, chí gōng mǎn nǔ, qiě bèi qiě lǜ, luàn zé jī zhī wù yí, lǐ zé tuì hòu suí zhī. fán guò shān gǔ qiū líng, jí xíng wù liú. gāo shān shēn gǔ, zú rán yù dí, bì xiān gǔ zào chéng zhī. yòu wèn yuē: zuǒ yòu gāo shān, dì shén ài xiá, zú féng dí rén, jī zhī bù gǎn, qù zhī bù dé, wèi zhī nài hé? qǐ yuē: cǐ wèi gǔ zhàn, yǒng zhě suī zhòng wù yòng. mù wú cái shì, yǔ dí xiāng dāng, qīng zú lì rèn, yǐ wèi zhèn xíng fēn chē liè qí, tuì yǐn sì fāng, qiě jù qiě qù, chéng shì bù zāng. dí ruò jiān zhèn, xíng shān liè yíng, yīng xū gèng tú. yòu wèn yuē: dí jìn ér báo wǒ, wǒ wú dào lù, wǒ zhòng shén jù, wèi zhī nài hé? duì yuē: wèi cǐ zhī shù, wǒ zhòng bǐ guǎ, cān fēn ér guǒ zhī bǐ zhòng wǒ guǎ, hé zhèn cóng zhī. yòu wèn yuē: ruò bào kòu jìn báo, qū wǒ mǎ niú, qǔ wǒ hé jià, wèi zhī nài hé? duì yuē: kòu bào zhī zhì, shàn shǒu ér wù yīng. bǐ jiāng mù qù, qí zhuāng bì zhòng, qí xīn bì kǒng, tuì hái wù sù, bì yǒu bù shǔ, zhuī ér jī zhī, qí bīng bì sàn, suī zhòng kě pò yě.
戰國魏武侯問吳起曰:」有師甚眾,據險高壘,守以強弩,退如山移,進如風雨,糧食又多,不能長久,則如之何?」起曰:」車騎步徒,分軍五衢,敵人必惑,莫知所如。敵若堅守,急行間諜,以觀計謀。彼聽吾說,解軍而去;不聽吾說,吾軍疾戰,勝而勿追,不勝疾歸。或佯北安行,設伏疾斗,一結其後,一絕其路,兩軍銜枚,或左或右,而襲其處,吾軍交至,必有其利。」又問曰:」谿谷險阻,與敵相逢,彼眾我寡,則如之何?」起曰:」息而待之,持弓滿弩,且備且慮,亂則擊之勿疑,理則退後隨之。凡過山谷丘陵,亟行勿留。高山深谷,卒然遇敵,必先鼓譟乘之。」又問曰:」左右高山,地甚隘狹,卒逢敵人,擊之不敢,去之不得,為之奈何?」起曰:」此為谷戰,勇者雖眾勿用。募吾材士,與敵相當,輕足利刃,以為陣行;分車列騎,退隱四方,且拒且去,乘勢不臧。敵若堅陣,行山列營,應須更圖。」又問曰:」敵近而薄我,我無道路,我眾甚懼,為之奈何?」對曰:」為此之術,我眾彼寡,參分而裹之;彼眾我寡,合陣從之。」又問曰:」若暴寇近薄,驅我馬牛,取我禾稼,為之奈何?」對曰:」寇暴之至,善守而勿應。彼將暮去,其裝必重,其心必恐,退還務速,必有不屬,追而擊之,其兵必散,雖眾可破也。」
zì zhàn qí dì zé bài
自戰其地則敗
chūn qiū shí, yún rén jūn yú pú sāo, yīn xiāo. jiāng yǔ suí jiǎo zhōu liǎo fá chǔ shī. chǔ jiāng qū xiá bìng zhī. dài fū dòu lián yuē: yún rén jūn qí jiāo, bì bù jiè. qiě rì yú sì yì zhī zhì. yú, dù yě. sì yì, suí jiǎo zhōu liǎo yě. jūn cì yú jiāo yǐng, yǐ yù sì yì, jūn wèi qū xiá yě. jiāo yǐng, chǔ dì. wǒ yǐ ruì shī xiāo jiā yú yún. yún yǒu yú xīn ér shì qí chéng, shì qí jìn chéng. mò yǒu dòu zhì. ruò bài yún shī, sì yì bì lí. cóng zhī. suì bài yún shī yú pú sāo.
春秋時,鄖人軍於蒲騷,(音蕭。)將與隨、絞、州、蓼伐楚師。楚將屈瑕病之。大夫斗廉曰:」鄖人軍其郊,必不誡。且日虞四邑之至。(虞,度也。四邑,隨、絞、州、蓼也。)君次於郊郢,以御四邑,(君謂屈瑕也。郊郢,楚地。)我以銳師宵加於鄖。鄖有虞心而恃其城,(恃其近城。)莫有鬥志。若敗鄖師,四邑必離。」從之。遂敗鄖師於蒲騷。
zhōu mò, wú zi wèn sūn wǔ yuē: sàn dì, shì zú gù jiā, bù kě yǔ zhàn, zé bì gù shǒu bù chū. dí gōng wǒ xiǎo chéng, lüè wú tián yě, jìn wú qiáo cǎi, sāi wú yào dào, dài wú kōng xū ér jí lái gōng, zé rú zhī hé? wǔ yuē: dí rén shēn rù wú dōu, duō bèi chéng yì, shì zú yǐ jūn wèi jiā, zhuān zhì qīng dòu wú bīng zài guó, ān tǔ huái shēng, yǐ zhèn zé bù jiān, yǐ dòu zé bù shèng. dāng jí rén zhòng, jù gǔ xù bó, bǎo chéng bèi xiǎn, qiǎn qīng bīng jué qí liáng dào. bǐ tiāo zhàn bù dé, zhuǎn shū bù zhì, yě wú suǒ lüè, sān jūn kùn něi, yīn ér yòu zhī, kě yǐ yǒu gōng. ruò yù zhàn, bì yīn shì. shì zhě, yī xiǎn shè fú, wú xiǎn zé yǐn yú tiān yīn àn hūn wù, chū qí bù yì, xí qí xiè dài.
周末,吳子問孫武曰:」散地,士卒顧家,不可與戰,則必固守不出。敵攻我小城,掠吾田野,禁吾樵採,塞吾要道,待吾空虛而急來攻,則如之何?」武曰:」敵人深入吾都,多背城邑,士卒以軍為家,專志輕斗;吾兵在國,安土懷生,以陣則不堅,以斗則不勝。當集人眾,聚穀蓄帛,保城備險,遣輕兵絕其糧道。彼挑戰不得,轉輸不至,野無所掠,三軍困餒,因而誘之,可以有功。若欲戰,必因勢。勢者,依險設伏,無險則隱於天陰暗昏霧,出其不意,襲其懈怠。」
hòu wèi tài wǔ dì qīn zhēng hòu yàn jiāng mù róng dé yú yè, zhàn, qián jūn bài jī. dé yòu yù gōng zhī, bié jià hán yán zhuō jìn yuē: jīn wèi bù kě jī zhě sì, yàn bù yí dòng zhě sān. wèi xuán jūn yuǎn rù, lì zài yě zhàn, yī bù kě jī yě. shēn rù jìn jī, zhì bīng sǐ dì, èr bù kě jī yě. qián fēng jì bài, hòu zhèn fāng gù, sān bù kě jī yě. bǐ zhòng wǒ guǎ, sì bù kě jī yě. guān jūn zì zhàn qí dì, yī bù yí dòng. dòng ér bù shèng, zhòng xīn bù gù, èr bù yí dòng. huáng chí wèi xiū, dí lái wú bèi, sān bù yí dòng. cǐ jiē bīng jī yě. shēn gōu gāo lěi, yǐ yì dài láo, bǐ qiān lǐ kuì liáng, yě wú suǒ lüè, jiǔ zé sān jūn mí fèi, gōng zé shì zhòng duō bì, shī lǎo xìn shēng, xiáng ér tú zhī, kě yǐ jié yě. dé yuē: hán bié jià zhī yán, liáng píng zhī cè yě.
後魏太武帝親征後燕將慕容德於鄴,戰,前軍敗績。德又欲攻之,別駕韓〈言卓〉進曰:」今魏不可擊者四,燕不宜動者三。魏懸軍遠入,利在野戰,一不可擊也。深入近畿,致兵死地,二不可擊也。前鋒既敗,後陣方固,三不可擊也。彼眾我寡,四不可擊也。官軍自戰其地,一不宜動。動而不勝,眾心不固,二不宜動。隍池未修,敵來無備,三不宜動。此皆兵機也。深溝高壘,以逸待勞,彼千里饋糧,野無所掠,久則三軍靡費,攻則士眾多斃,師老釁生,詳而圖之,可以捷也。」德曰:」韓別駕之言,良、平之策也。」
jù xiǎn ài
據險隘
zhōu mò, wú zi wèn sūn wǔ yuē: dí rén bǎo jù shān xiǎn, shàn lì ér chù zhī, liáng shí yòu zú, tiāo zhī zé bù chū, chéng jiān zé qīn lüè, wèi zhī nài hé? wǔ yuē: fēn bīng shǒu yào, jǐn bèi wù xiè. qián tàn qí qíng, mì hòu qí dài. yǐ lì yòu zhī, jìn qí mù cǎi. jiǔ wú suǒ de, zì rán biàn gǎi. dài lí qí gù, duó qí suǒ ài. dí jù xiǎn ài, wǒ néng pò zhī yě.
周末,吳子問孫武曰:」敵人保據山險,擅利而處之,糧食又足,挑之則不出,乘間則侵掠,為之奈何?」武曰:」分兵守要,謹備勿懈。潛探其情,密候其怠。以利誘之,禁其牧采。久無所得,自然變改。待離其固,奪其所愛。敵據險隘,我能破之也。」
hòu hàn mò, cáo gōng shǐ xià hóu miào cái zhāng hé tún hàn zhōng. shǔ xiān zhǔ jìn bīng hàn zhōng, cì yú yáng píng guān, nán dù miǎn shuǐ, yán shān shāo qián, yú dìng jūn shān shì zuò yíng. miào cái jiāng bīng lái zhēng qí dì. xiān zhǔ mìng huáng zhōng chéng gāo gǔ zào gōng zhī, dà pò miào cái jūn, zhǎn miào cái. cáo gōng zì zhǎng ān nán zhēng. xiān zhǔ yáo cè zhī yuē: cáo gōng suī lái, wú néng wèi yě, wǒ bì yǒu hàn chuān yǐ. jí cáo gōng zhì, xiān zhǔ liǎn zhòng jù xiǎn, zhōng bù jiāo fēng. jī rì bù zhàn, bīng shì wáng zhě duō, cáo gōng guǒ yǐn jūn tuì hái, xiān zhǔ suì yǒu hàn zhōng.
後漢末,曹公使夏侯妙才、張郃屯漢中。蜀先主進兵漢中,次於陽平關,南渡沔水,沿山稍前,於定軍山勢作營。妙才將兵來爭其地。先主命黃忠乘高鼓譟攻之,大破妙才軍,斬妙才。曹公自長安南征。先主遙策之曰:」曹公雖來,無能為也,我必有漢川矣。」及曹公至,先主斂眾拒險,終不交鋒。積日不戰,兵士亡者多,曹公果引軍退還,先主遂有漢中。
wèi jiāng cáo shuǎng zhī fá shǔ, sī mǎ wén wáng tóng háng, chū luò gǔ, cì yú xìng shì. shǔ jiāng wáng lín yè xí wén wáng yíng, wén wáng jiān wò bù dòng. lín tuì, wén wáng wèi zhū jiāng yuē: fèi yī yǐ jù xiǎn jù shǒu, jìn bù huò zhàn, gōng zhī bù kě, yí jí jì lì fǎn hái jūn, yǐ wèi hòu tú. shuǎng děng yǐn tuì, yī guǒ chí bīng qù sān lǐng, zhēng xiǎn nǎi dé guò.
魏將曹爽之伐蜀,司馬文王同行,出駱谷,次於興勢。蜀將王林夜襲文王營,文王堅臥不動。林退,文王謂諸將曰:」費禕已據險拒守,進不獲戰,攻之不可,宜亟(紀力反)還軍,以為後圖。」爽等引退,禕果馳兵趣三嶺,爭險乃得過。
dōng jìn mò, dà jiāng sòng wǔ dì tǎo nán yàn mù róng chāo. chāo zhào qún chén, yì jù jìn shī. dà jiāng gōng sūn wǔ lóu yuē: wú bīng qīng guǒ, suǒ lì zài sù zhàn, chū fēng yǒng ruì, bù kě zhēng yě. yí jù dà xiàn, shǐ bù dé rù, kuàng rì yán shí, jǔ qí ruì qì. xú jiǎn jīng qí èr qiān, xún hǎi ér nán, jué qí liáng yùn bié chì duàn huī lǜ yǎn zhōu zhī jūn, yuán shān dōng xià. fù bèi jī zhī, shàng cè yě. gè mìng shǒu zǎi, yī xiǎn zì gù, xiào qí zī chǔ zhī wài, yú xī fén dàng, shān chú sù miáo, shǐ dí wú suǒ zī, jiān bì qīng yě, yǐ dài qí xìn, zhōng cè yě. zòng zéi rù xiàn, chū chéng nì zhàn, xià cè yě. chāo yuē: wú jīng dū yīn shèng, hù kǒu zhòng duō, wèi kě yǐ yī shí rù shǒu. qīng miáo bù yě, fēi kě zú shān. shè shǐ shān miáo chéng shǒu, yǐ quán xìng mìng, zhèn suǒ bù néng. jīn jù wǔ zhōu zhī qiáng, dài shān hé zhī gù, zhàn chē wàn chéng, tiě mǎ wàn qún, zòng lìng guò xiàn, zhì yú píng dì, xú yǐ jīng qí jiàn zhī, cǐ chéng qín yě. qí jiāng mù róng zhèn yuē: ruò rú shèng zhǐ, bì xū píng yuán yòng mǎ wèi biàn, yí chū xiàn nì zhàn, zhàn ér bù shèng, yóu kě tuì shǒu. bù yí zòng dí rù xiàn, zì yí jiǒng bī. xī chéng ān jūn bù shǒu jǐng xíng zhī xiǎn, zhōng qū yú hán xìn zhū gé zhān bù jù shù mǎ zhī xiǎn, zú qín yú dèng ài. yǐ wèi tiān shí bù rú dì lì, dàn shǒu dà xiàn, cè zhī shàng yě. chāo yòu bù cóng. nǎi shè jǔ liáng fù èr shù, xiū chéng huáng, jiǎn shì mǎ, xù ruì yǐ dài zhī. qí xià, jìn shī cì dōng guǎn, chāo qiǎn qí zuǒ jūn duàn huī děng bù qí wǔ wàn, jìn jù lín qú. é ér jìn shī dù xiàn, mù róng chāo jù, lǜ bīng sì wàn jiù duàn huī děng yú lín qú, zhàn bài, chāo bēn hái guǎng gù. sòng wǔ wéi guǎng gù, shù yuè ér bá, qí dì xī píng yǐ.
東晉末,大將宋武帝討南燕慕容超。超召群臣,議拒晉師。大將公孫五樓曰:」吳兵輕果,所利在速戰,初鋒勇銳,不可爭也。宜據大峴,使不得入,曠日延時,沮其銳氣。徐簡精騎二千,循海而南,絕其糧運;別敕段暉率兗州之軍,緣山東下。腹背擊之,上策也。各命守宰,依險自固,校其資儲之外,餘悉焚盪,芟除粟苗,使敵無所資,堅壁清野,以待其釁,中策也。縱賊入峴,出城逆戰,下策也。」超曰:」吾京都殷盛,戶口眾多,未可以一時入守。青苗布野,非可卒芟。設使芟苗城守,以全性命,朕所不能。今據五州之強,帶山河之固,戰車萬乘,鐵馬萬群,縱令過峴,至於平地,徐以精騎踐之,此成擒也。」其將慕容鎮曰:」若如聖旨,必須平原用馬為便,宜出峴逆戰,戰而不勝,猶可退守。不宜縱敵入峴,自貽窘逼。昔成安君不守井陘之險,終屈於韓信;諸葛瞻不據束馬之險,卒擒於鄧艾。以為天時不如地利,但守大峴,策之上也。」超又不從。乃攝莒、梁父二戍,修城隍,簡士馬,蓄銳以待之。其夏,晉師次東莞,超遣其左軍段暉等步騎五萬,進據臨朐。俄而晉師度峴,慕容超懼,率兵四萬就段暉等於臨朐,戰敗,超奔還廣固。宋武圍廣固,數月而拔,齊地悉平矣。
sāi xiǎn zé shèng fǒu zé bài
塞險則勝否則敗
chūn qiū shí, cài hóu wú zi táng hóu fá chǔ. shě zhōu yú huái ruì, zì yù zhāng yǔ chǔ jiā hàn. yù zhāng, hàn dōng jiāng běi dì míng. chǔ zuǒ sī mǎ shěn yǐn shù wèi chǔ jiāng zi cháng yuē: zi yán hàn ér yǔ zhī shàng xià, yán, yuán yě. yuán hàn shàng xià, zhē shǐ wù dù. wǒ xī fāng chéng wài yǐ huǐ qí zhōu, yǐ fāng chéng wài rén huǐ wú suǒ shě zhōu. hái sāi dà suì zhí yuán míng è. sān zhě, hàn dōng zhī ài dào. ài, wū gé fǎn. zi jì hàn ér fá zhī, wǒ zì hòu jī zhī, bì dà bài zhī. jì móu ér xíng. chǔ dài fū wǔ chéng hēi wèi zi cháng yuē: wú yòng mù yě, wǒ yòng gé yě, yòng, jūn qì. bù kě jiǔ yě, bù rú sù zhàn. dài fū shǐ huáng wèi zi cháng yuē: chǔ rén è zi ér hǎo sī mǎ. ruò sī mǎ huǐ wú zhōu yú huái, sāi chéng kǒu ér rù, chéng kǒu, sān ài dào zhī zǒng míng. shì dú kè wú yě. zi bì sù zhàn, bù rán, bù miǎn. nǎi jì hàn ér zhèn, zì xiǎo bié zhì yú dà bié. yǔ gòng, hàn shuǐ zhì dà bié nán rù jiāng, rán zé cǐ èr bié zài jiāng xià jiè. sān zhàn, zi cháng zhī bù kě, yù bēn. zhī wú bù kě shèng. shǐ huáng yuē: ān, qiú qí shì qiú zhī zhèng shì. nán ér táo zhī, jiāng hé suǒ rù? zi bì sǐ zhī. zi cháng wéi zuǒ sī mǎ shù zhī yán gù bài.
春秋時,蔡侯、吳子、唐侯伐楚。舍舟於淮汭,自豫章與楚夾漢。(豫章,漢東江北地名。)楚左司馬沈尹戍謂楚將子常曰:」子沿漢而與之上下,(沿,緣也。緣漢上下,遮使勿渡。)我悉方城外以毀其舟,(以方城外人毀吳所舍舟。)還塞大隧、直轅、冥阨。(三者,漢東之隘道。隘,烏革反。)子濟漢而伐之,我自後擊之,必大敗之。」既謀而行。楚大夫武城黑謂子常曰:」吳用木也,我用革也,(用,軍器。)不可久也,不如速戰。」大夫史皇謂子常曰:」楚人惡子而好司馬。若司馬毀吳舟於淮,塞城口而入,(城口,三隘道之總名。)是獨克吳也。子必速戰,不然,不免。」乃濟漢而陣,自小別至於大別。(禹貢,漢水至大別南入江,然則此二別在江夏界。)三戰,子常知不可,欲奔。」(知吳不可勝。)史皇曰:」安,求其事;(求知政事。)難而逃之,將何所入?子必死之。(子常違左司馬戍之言故敗。)
hàn shí, xiōng nú hū hán xié dān yú lái cháo, yuán dì yǐ hòu gōng liáng jiā zǐ wáng qiáng yīn qiáng zì zhāo jūn cì dān yú. dān yú huān xǐ, shàng shū yuàn bǎo sāi shàng gǔ yǐ xī zhì dūn huáng, qǐng bà biān bèi, yǐ xiū tiān zǐ rén mín. dì xià yǒu sī yì. láng zhōng hóu yīng shàng yán, yǐ wèi bù kě. qí lüè yuē: zì zhōu zòu hàn xìng yǐ lái, xiōng nú kòu lüè shén yǐ. qí běi biān yǒu yīn shān, dōng xī qiān yú lǐ, běn mào dùn dān yú yī zǔ qí zhōng. zhì xiào wǔ dì, chū shī zhēng fá, chì duó cǐ dì, rǎng zhī yú mò běi, jiàn sāi jiǎo, qǐ tíng suì, zhú wài chéng, shè tún shù yǐ shǒu zhī, rán hòu biān jìng shǎo ān. fū yí dí zhī qíng, kùn zé bēi shùn, qiáng zé jiāo nì, tiān xìng rán yě. qián yǐ bà wài chéng, shěng tíng suì, jīn cái zú yǐ hòu shì tōng fēng huǒ ér yǐ. ān bù wàng wēi, bù kě fù bà. qiě zhōng guó shàng jiàn guān liáng yǐ zhì zhū hóu, suǒ yǐ jué chén xià zhī jì yù. qǐ sāi yǐ lái, bǎi yǒu yú nián, fēi jiē yǐ tǔ yuán, huò yīn shān yán shí, mù chái jiāng luò, xī gǔ shuǐ mén, zú tú zhú lǐ, gōng fèi jiǔ yuǎn, bù kě shèng jì. jīn yù yǐ yī qiè shěng yáo shù, shí nián zhī wài, zú yǒu tā biàn, zhàng sāi pò huài, tíng suì miè jué, dāng gèng fā tún shàn lǐ, lěi shì zhī gōng bù kě zú fù. fēi suǒ yǐ yǒng chí zhì ān, wēi zhì bǎi mán zhī zhǎng cè yě! dì nà zhī. jù zài biān fáng xiōng nú piān zhōng.
漢時,匈奴呼韓邪單于來朝,元帝以後宮良家子王嬙(音牆)字昭君賜單于。單于歡喜,上書」願保塞上谷以西至敦煌,請罷邊備,以休天子人民」。帝下有司議。郎中侯應上言,以為不可。其略曰:」自周奏漢興以來,匈奴寇掠甚矣。其北邊有陰山,東西千餘里,本冒頓單于依阻其中。至孝武帝,出師征伐,斥奪此地,攘之於漠北,建塞徼,起亭隧,築外城,設屯戍以守之,然後邊境少安。夫夷狄之情,困則卑順,強則驕逆,天性然也。前已罷外城,省亭隧,今才足以候視通烽火而已。安不忘危,不可復罷。且中國尚建關梁以制諸侯,所以絕臣下之覬欲。起塞以來,百有餘年,非皆以土垣,或因山岩石,木柴殭落,谿谷水門,卒徒築理,功費久遠,不可勝計。今欲以一切省徭戍,十年之外,卒有他變,障塞破壞,亭隧滅絕,當更發屯繕理,累世之功不可卒復。非所以永持至安,威制百蠻之長策也!」帝納之。(具在邊防匈奴篇中。)
hòu wèi qiǎn jiāng fá hòu yàn mù róng bǎo, yǐ píng bīng zhōu lù chuān, pín shèng. bǎo zài zhōng shān, yǐn qún chén yì zhī. zhōng shān yǐn fú mó yuē: wèi jūn qiáng shèng, qiān lǐ zhuǎn dòu, chéng shèng ér lái, yǒng qì jiān bèi, ruò yì qí píng yuán, xíng shì mí shèng, dài nán wèi dí. yí dù xiǎn jù zhī. zhōng shū lìng suī xī wèi fǎn suì yuē: wèi jūn duō qí, shī xíng piāo ruì, mǎ shàng jī liáng, bù guò xún rì, yí lìng jùn xiàn jù qiān jiā wèi yī bǎo, shēn gōu gāo lěi, qīng yě dài zhī, zhì wú suǒ lüè, zī shí jì qìng, bù guò liù xún, zì rán qióng tuì. shàng shū fēng yì yuē: jīn wèi shī shí wàn, tiān xià zhī qíng dí yě. bǎi xìng suī yù yíng jù, bù zú zì gù, shì zé jù liáng jí bīng yǐ zī qiáng kòu, qiě yòu dòng zhòng xīn, shì zhī yǐ ruò. zǔ guān jù zhàn, jì zhī shàng yě. mù róng lín yuē: wèi jīn chéng shèng qì ruì, qí fēng bù kě dāng, yí wán shǒu shè bèi, dài qí bì ér chéng zhī. yú shì xiū chéng jī sù, wèi chí jiǔ zhī bèi. wèi gōng zhōng shān bù kè, jìn jù bó líng lǔ kǒu, zhū jiāng dǔ fēng bēn tuì, jùn xiàn xī jiàng yú wèi. bǎo wéi sāi xiǎn zhī jì, gù bài.
後魏遣將伐後燕慕容寶,已平并州、潞川,頻勝。寶在中山,引群臣議之。中山尹苻謨曰:」魏軍強盛,千里轉斗,乘勝而來,勇氣兼倍,若逸騎平原,形勢彌盛,殆難為敵。宜杜險拒之。」中書令眭(息為反)邃曰:」魏軍多騎,師行剽銳,馬上齎糧,不過旬日,宜令郡縣聚千家為一堡,深溝高壘,清野待之,至無所掠,資食既罄,不過六旬,自然窮退。」尚書封懿曰:」今魏師十萬,天下之勍敵也。百姓雖欲營聚,不足自固,是則聚糧集兵以資強寇,且又動眾心,示之以弱。阻關拒戰,計之上也。」慕容麟曰:」魏今乘勝氣銳,其鋒不可當,宜完守設備,待其弊而乘之。」於是修城積粟,為持久之備。魏攻中山不克,進據博陵魯口,諸將睹風奔退,郡縣悉降於魏。(寶違塞險之計,故敗。)
dà táng wǔ dé zhōng, tài zōng wéi wáng chōng yú dōng dōu, wáng chōng shì qióng, dòu jiàn dé zì hé běi lái jiù. zhū jiāng jí xiāo yǔ děng xián qǐng qiě tuì shī bì zhī, tài zōng bù xǔ, yuē: wáng chōng liáng jǐn, nèi wài lí xīn, wǒ dāng bù láo gōng jī, zuò shōu qí bì ěr. jiàn dé xīn pò mèng hǎi gōng, jiāng jiāo zú duò. jīn wǒ jù wǔ láo, è qí jīn yào, ruò zéi shì shèng, mào xiǎn zhēng fēng, wú dāng gōng zhī bì yǐ zéi ruò bù zhàn, xún rì zhī jiān, wáng chōng zì kuì, bǐ bài wǒ zhèn, bīng zú yǐ lín zhī. yī xíng liǎng dìng, zài yú sī jǔ. ruò bù sù jìn, zéi rù wǔ láo, zhū chéng xīn fù, bì bù néng shǒu, èr zéi bìng lì, jiāng ruò zhī hé? qín fǔ jì shì xuē shōu jìn yuē: wáng chōng jù dōng dōu, fǔ kù tián jī, suǒ huàn zhě zài yú fá shí, shì yǐ wèi wǒ suǒ chí. jiàn dé zǒng shí yú wàn zhòng, lái jù wáng shī, yì dāng jǐn bǐ xiāo xióng, qī yú sù zhàn. ruò zòng qí liǎng kòu xiāng lián, zhuǎn hé běi zhī jī yǐ xiāng zī gěi, zé yī luò jiān zhàn dòu bù yǐ. dài wáng jīn yù qīn lǜ měng ruì, xiān jù chéng gāo zhī xiǎn, xùn bīng zuò jiǎ, dāng bǐ pí bì zhī zhòng, yī zhàn bì kè. jiàn dé pò, zé wáng chōng zì xià, bù guò shù xún, èr guó zhī jūn, kě miàn fù huī xià. xiāo yǔ děng nài hé suì qǐng tuì bīng! tài zōng yuē: shàn. ér cóng zhī. liú qí wáng yuán jí wéi wáng chōng, qīn lǜ sān qiān wǔ bǎi rén qū wǔ láo, shǒu zhī bù yǔ zhàn, xiāng chí èr shí yú rì. wǔ yuè, jiàn dé móu cì guān jūn chú jǐn, mù mǎ yú hé běi, bì jiāng xí wǔ láo. tài zōng wén zhī, suì mù mǎ qiān yú pǐ yú hé zhǔ jiān yǐ yòu zhī. jié cháo, jiàn dé guǒ xī zhòng ér zhì, zhèn yú sì shuǐ dōng. tài zōng hòu qí zhèn jiǔ zú jī, lìng yǔ wén shì jí lǜ qí jīng zéi zhèn zhī xī, chí ér nán shàng, zéi zhèn dòng, yīn ér zhū jūn fèn jī zhī, dà kuì, jìng rú tài zōng běn cè.
大唐武德中,太宗圍王充於東都,王充勢窮,竇建德自河北來救。諸將及蕭瑀等咸請且退師避之,太宗不許,曰:」王充糧盡,內外離心,我當不勞攻擊,坐收其弊耳。建德新破孟海公,將驕卒惰。今我據武牢,扼其襟要,若賊恃盛,冒險爭鋒,吾當攻之必矣;賊若不戰,旬日之間,王充自潰,彼敗我振,兵足以臨之。一行兩定,在於斯舉。若不速進,賊入武牢,諸城新附,必不能守,二賊併力,將若之何?」秦府記室薛收進曰:」王充據東都,府庫填積,所患者在於乏食,是以為我所持。建德總十餘萬眾,來拒王師,亦當盡彼驍雄,期於速戰。若縱其兩寇相連,轉河北之積以相資給,則伊、洛間戰鬥不已。大王今欲親率猛銳,先據成皋之險,訓兵坐甲,當彼疲弊之眾,一戰必克。建德破,則王充自下,不過數旬,二國之君,可面縛麾下。蕭瑀等奈何遂請退兵!」太宗曰:」善。」而從之。留齊王元吉圍王充,親率三千五百人趨武牢,守之不與戰,相持二十餘日。五月,建德謀伺官軍芻盡,牧馬於河北,必將襲武牢。太宗聞之,遂牧馬千餘匹於河渚間以誘之。詰朝,建德果悉眾而至,陣於汜水東。太宗候其陣久卒飢,令宇文士及率騎經賊陣之西,馳而南上,賊陣動,因而諸軍奮擊之,大潰,竟如太宗本策。
sǐ dì wù gōng
死地勿攻
zhōu mò, wú zi wèn sūn wǔ yuē: wú shī chū jìng, jūn yú dí rén zhī dì. dí rén dà zhì, wéi wǒ shù zhòng, yù tū yǐ chū, sì sāi bù tōng. yù lì shì jī zhòng, shǐ zhī tóu mìng kuì wéi, zé rú zhī hé? wǔ yuē: shēn gōu gāo lěi, shì wèi shǒu bèi. ān jìng wù dòng, yǐ yǐn wú néng. gào lìng sān jūn, shì bù dé yǐ. shā niú fán chē, yǐ xiǎng wú shì. shāo jǐn liáng shí, tián yí jǐng zào, gē fā juān guān, jué qù shēng lǜ. jiāng wú yú móu, shì yǒu sǐ zhì. yú shì dǐ jiǎ lì rèn, bìng qì yī lì, huò gōng liǎng páng, zhèn gǔ jí zào, dí rén yì jù, mò zhī suǒ dāng. ruì zú fēn háng, jí gōng qí hòu. cǐ shì shī dào ér qiú shēng. gù yuē, kùn ér bù móu zhě qióng, qióng ér bù zhàn zhě wáng. wú zǐ yuē: ruò wú wéi dí, zé rú zhī hé? wǔ yuē: shān gǔ jùn xiǎn, nán yǐ yú yuè, wèi zhī qióng kòu. jī zhī zhī fǎ: fú zú yǐn lú, kāi qí qù dào, shì qí zǒu lù, qiú shēng tòu chū, bì wú dòu yì, yīn ér jī zhī, suī zhòng bì pò. yòu wèn yuē: wú zài sǐ dì, liáng dào yǐ jué, dí fú wú xiǎn, jìn tuì bù dé, zé rú zhī hé? wǔ yuē: fán wú xù jī, jǐn wǒ yú cái, jī shì lì zhòng, shǐ wú shēng lǜ. gǔ hū ér chōng, jìn ér wù gù, jué mìng zhēng qiáng, sǐ ér xū dòu. ruò dí zài sǐ dì, shì zú qì yǒng, yù jī zhī fǎ: shùn ér wù kàng, yīn shǒu qí lì, jué qí liáng dào, kǒng yǒu qí fú, yǐn ér bù dǔ, shǐ wú gōng nǔ, jù shǒu qí suǒ.
周末,吳子問孫武曰:」吾師出境,軍於敵人之地。敵人大至,圍我數重,欲突以出,四塞不通。欲勵士激眾,使之投命潰圍,則如之何?」武曰:」深溝高壘,示為守備。安靜勿動,以隱吾能。告令三軍,示不得已。殺牛燔車,以饗吾士。燒盡糧食,填夷井灶,割發捐冠,絕去生慮。將無餘謀,士有死志。於是砥甲礪刃,並氣一力,或攻兩旁,震鼓疾譟,敵人亦懼,莫知所當。銳卒分行,疾攻其後。此是失道而求生。故曰,困而不謀者窮,窮而不戰者亡。」吳子曰:」若吾圍敵,則如之何?」武曰:」山谷峻險,難以逾越,謂之窮寇。擊之之法:伏卒隱廬,開其去道,示其走路,求生透出,必無斗意,因而擊之,雖眾必破。」又問曰:」吾在死地,糧道已絕,敵伏吾險,進退不得,則如之何?」武曰:」燔吾蓄積,盡我餘財,激士勵眾,使無生慮。鼓呼而沖,進而勿顧,決命爭強,死而須斗。若敵在死地,士卒氣勇,欲擊之法:順而勿抗,陰守其利,絕其糧道,恐有奇伏,隱而不睹,使吾弓弩,俱守其所。」
hàn wáng qiǎn jiāng hán xìn jī zhào, wèi zhì jǐng xíng kǒu sān shí lǐ, zhǐ shě. yè bàn chuán fā, chuán lìng jūn zhōng shǐ fā yě. xuǎn qīng qí èr qiān rén, rén chí yī chì zhì, cóng jiān dào bì shān bì yīn bì. yī shān zì fù bì yě. ér guān zhào jūn, jiè yuē: zhào jiàn wǒ zǒu, bì kōng bì zhú wǒ, rǔ jí rù zhào bì, bá zhào zhì, lì hàn chì zhì. lìng qí bì jiāng chuán cān, yuē: jīn rì pò zhào huì shí. xìn nǎi shǐ wàn rén xiān xíng, chū, bèi shuǐ zhèn. zhào jūn yáo jiàn ér dà xiào. píng dàn, xìn jiàn dà jiāng zhī qí gǔ, gǔ xíng chū jǐng xíng kǒu, zhào kāi bì jī zhī, dà zhàn liáng jiǔ, yú shì xìn zǒu shuǐ shàng jūn. zhào jūn kōng bì zhú xìn, xìn yǐ rù shuǐ shàng jūn, jūn jiē shū sǐ zhàn, bù kě bài. xìn suǒ chū qí bīng èr qiān qí, chí rù zhào bì, jiē bá zhào zhì, lì hàn chì zhì. zhào jūn gōng xìn jì bù dé, hái bì, jiàn hàn zhì, dà jīng, suì luàn, dùn zǒu. yú shì hàn bīng jiā jī, dà pò lǔ zhào jūn, zhǎn chén yú zhī yīn chí shuǐ shàng, qín zhào wáng xiē. zhū jiāng yīn wèn xìn yuē: bīng fǎ yòu bèi shān líng, qián zuǒ shuǐ zé, jīn zhě jiāng jūn lìng chén děng fǎn bèi shuǐ zhèn, yuē pò zhào huì shí, chén děng bù fú. rán jìng yǐ shèng, cǐ hé shù yě? xìn yuē: cǐ zài bīng fǎ, gù zhū jūn bù chá ěr. bīng fǎ bù yuē' xiàn zhī sǐ dì ér hòu shēng, zhì zhī wáng dì ér hòu cún'? qiě xìn fēi děi sù fǔ xún shì dài fū yě, fǔ, fú wǔ fǎn. cǐ suǒ wèi' qū shì rén ér zhàn', qí shì fēi zhì zhī sǐ dì, shǐ rén rén zì wèi zhàn jīn yǔ zhī shēng dì, jiē zǒu, níng shàng kě dé ér yòng zhī hū! zhū jiāng jiē fú yuē: fēi suǒ jí yě.
漢王遣將韓信擊趙,未至井陘口三十里,止舍。夜半傳發,(傳令軍中使發也。)選輕騎二千人,人持一赤幟,從間道萆山(萆音蔽。依山自覆蔽也。)而觀趙軍,誡曰:」趙見我走,必空壁逐我,汝疾入趙壁,拔趙幟,立漢赤幟。」令其裨將傳餐,曰:」今日破趙會食。」信乃使萬人先行,出,背水陣。趙軍遙見而大笑。平旦,信建大將之旗鼓,鼓行出井陘口,趙開壁擊之,大戰良久,於是信走水上軍。趙軍空壁逐信,信已入水上軍,軍皆殊死戰,不可敗。信所出奇兵二千騎,馳入趙壁,皆拔趙幟,立漢赤幟。趙軍攻信既不得,還壁,見漢幟,大驚,遂亂,遁走。於是漢兵夾擊,大破虜趙軍,斬陳餘泜(音遲)水上,擒趙王歇。諸將因問信曰:」兵法右背山陵,前左水澤,今者將軍令臣等反背水陣,曰破趙會食,臣等不服。然竟以勝,此何術也?」信曰:」此在兵法,顧諸君不察耳。兵法不曰'陷之死地而後生,置之亡地而後存'?且信非得素拊循士大夫也,(拊,孚武反。)此所謂'驅市人而戰',其勢非置之死地,使人人自為戰;今與之生地,皆走,寧尚可得而用之乎!」諸將皆服曰:」非所及也。」
shí liù guó hòu liáng lǚ guāng qiǎn èr zi shào zuǎn fá duàn yè, nán liáng tū fà wū gū qiǎn qí dì lù gū jí yáng guǐ jiù yè. shào yǐ yè děng jūn shèng, yù cóng sān mén guān xié shān ér dōng. zuǎn yuē: xié shān shì ruò, qǔ bài zhī dào, bù rú jié zhèn chōng zhī, bǐ bì dàn wǒ ér bù zhàn yě. shào nǎi yǐn jūn ér nán. yè jiāng jī zhī, qí jiāng jǔ qú méng xùn jiàn yuē: yáng guǐ shì lǔ qí zhī qiáng, yǒu kuī yú zhī zhì. shào zuǎn bīng zài sǐ dì, bì jué zhàn qiú shēng. bù zhàn zé yǒu tài shān zhī ān, zhàn zé yǒu lěi luǎn zhī wēi. yè yuē: qīng yán shì yě. nǎi àn bīng bù zhàn. shào yì nán zhī, gè yǐn bīng guī. duàn yè wù ér bù bài.
十六國後涼呂光遣二子紹、纂伐段業,南涼禿髮烏孤遣其弟鹿孤及楊軌救業。紹以業等軍盛,欲從三門關挾山而東。纂曰:」挾山示弱,取敗之道,不如結陣沖之,彼必憚我而不戰也。」紹乃引軍而南。業將擊之,其將沮渠蒙遜諫曰:」楊軌恃虜騎之強,有窺覦之志。紹、纂兵在死地,必決戰求生。不戰則有太山之安,戰則有累卵之危。」業曰:」卿言是也。」乃按兵不戰。紹亦難之,各引兵歸。(段業悟而不敗。)
liáng jiāng chén qìng zhī shǒu wō yáng chéng, yǔ hòu wèi jūn xiāng chí, zì chūn zhì dōng, shù shí bǎi zhàn, shī lǎo qì shuāi, wèi zhī yuán bīng fù yù zhú lěi yú jūn hòu, zhū jiāng kǒng fù bèi shòu dí, yì tuì shī. qìng zhī yuē: gòng lái zhì cǐ. shè lì yī suì, mí fèi liáng zhàng, qí shù jí duō, zhū jūn bìng wú dòu xīn, jiē móu tuì suō, qǐ shì yù lì gōng míng, zhí jù wèi chāo bào ěr. wú wén zhì bīng sǐ dì, nǎi kě qiú shēng. xū lǔ wéi hé, rán hòu yǔ zhàn, bì jié. zhū jiāng zhuàng qí jì, cóng zhī. wèi rén jǐ jiǎo zuò shí sān chéng, qìng zhī xián méi yè chū, xiàn qí sì lěi. suǒ yú jiǔ chéng, bīng jiǎ yóu shèng, nǎi chén qí fú guó, gǔ chuī ér gōng, suì dà bēn kuì, zhǎn huò lüè jǐn yǐ.
梁將陳慶之守渦陽城,與後魏軍相持,自春至冬,數十百戰,師老氣衰,魏之援兵復欲築壘於軍後,諸將恐腹背受敵,議退師。慶之曰:」共來至此。涉歷一歲,靡費糧仗,其數極多,諸君並無斗心,皆謀退縮,豈是欲立功名,直聚為抄暴耳。吾聞置兵死地,乃可求生。須虜圍合,然後與戰,必捷。」諸將壯其計,從之。魏人掎角作十三城,慶之銜枚夜出,陷其四壘。所餘九城,兵甲猶盛,乃陳其俘馘,鼓吹而攻,遂大奔潰,斬獲略盡矣。
hòu wèi mò, qí shén wǔ xìng yì bīng yú hé běi, shí ěr zhū zhào děng sì jiāng bīng mǎ hào èr shí wàn, jiā huán yīn huán shuǐ ér jūn. shí shén wǔ shì mǎ bù mǎn sān wàn, yǐ zhòng guǎ bù dí, suì yú hán líng shān wèi yuán zhèn, xì niú lǘ yǐ sāi dào, yú shì jiāng shì jiē sǐ zhàn, sì miàn fèn jī, dà pò zhī. qí shén wǔ bīng shǎo, tiān guāng děng bīng shí bèi, wéi ér quē zhī, shén wǔ yīn zì sāi qí quē, shì jiē yǒu bì sǐ zhī zhì, shì yǐ pò dí yě.
後魏末,齊神武興義兵於河北,時爾朱兆等四將兵馬號二十萬,夾洹(音桓)水而軍。時神武士馬不滿三萬,以眾寡不敵,遂於韓陵山為圓陣,系牛驢以塞道,於是將士皆死戰,四面奮擊,大破之。(齊神武兵少,天光等兵十倍,圍而缺之,神武因自塞其缺,士皆有必死之志,是以破敵也。)
nán qí běi yù zhōu cì shǐ sī mǎ xiāo nán qǐng jiàng, hòu zhōu jiāng yáng zhōng yǔ zhù guó dá xī wǔ yuán zhī. yú shì gòng lǜ qí shì wǔ qiān, rén gè jiān mǎ yī pǐ, cóng jiān dào chí rù qí jìng wǔ bǎi lǐ. qián hòu qiǎn sān shǐ bào xiāo nán, ér jiē bù fǎn mìng. qù běi yù zhōu sān shí lǐ, wǔ yí yǒu biàn, yù hái. zhōng yuē: yǒu jìn sǐ, wú tuì shēng. dú yǐ qiān qí yè qù chéng xià, sì miàn qiào jué, tú wén jī tuò zhī shēng. wǔ qīn lái, huī shù bǎi qí yǐ xī. zhōng lēi yú qí bù dòng, hòu mén kāi ér rù, nǎi chí qiǎn zhào wǔ. shí qí zhèn chéng jiāng fú jìng yuǎn lēi jiǎ shì èr qiān rén jù dōng pí, jǔ fēng yán jǐng. wǔ dàn zhī, bù yù bǎo chéng, nǎi duō qǔ cái bó, yǐ xiāo nán jí qí shǔ xiān guī. zhōng yǐ sān qiān qí wèi diàn, dào luò nán, jiē jiě ān ér wò. qí zhòng lái zhuī, zhì yú luò běi. zhōng wèi jiāng shì yuē: dàn bǎo shí. jīn zài sǐ dì, zéi bì bù gǎn dù shuǐ yǐ dāng wú fēng. shí bì, qí bīng yáng ruò dù shuǐ, zhōng chí jiāng jī zhī, qí bīng bù gǎn bī, suì xú yǐn ér hái.
南齊北豫州刺史司馬消難請降,後周將楊忠與柱國達奚武援之。於是共率騎士五千,人各兼馬一匹,從間道馳入齊境五百里。前後遣三使報消難,而皆不返命。去北豫州三十里,武疑有變,欲還。忠曰:」有進死,無退生。」獨以千騎夜趣城下,四面峭絕,徒聞擊柝之聲。武親來,麾數百騎以西。忠勒餘騎不動,候門開而入,乃馳遣召武。時齊鎮城將伏敬遠勒甲士二千人據東陴,舉烽嚴警。武憚之,不欲保城,乃多取財帛,以消難及其屬先歸。忠以三千騎為殿,到洛南,皆解鞍而臥。齊眾來追,至於洛北。忠謂將士曰:」但飽食。今在死地,賊必不敢渡水以當吾鋒。」食畢,齊兵佯若渡水,忠馳將擊之,齊兵不敢逼,遂徐引而還。
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē: ruò dí rén zài sǐ dì, wú kě yī gù, liáng shí yǐ jǐn, jiù bīng bù zhì, wèi zhī qióng kòu. jī cǐ zhī fǎ, bì kāi qí qù dào, wù shǐ yǒu dòu xīn, suī zhòng kě pò. dāng jīng qí fēn sāi yào dào, qīng bīng jìn ér yòu zhī, zhèn ér wù zhàn, bài móu zhī fǎ yě.
大唐衛公李靖兵法曰:」若敵人在死地,無可依固,糧食已盡,救兵不至,謂之窮寇。擊此之法,必開其去道,勿使有斗心,雖眾可破。當精騎分塞要道,輕兵進而誘之,陣而勿戰,敗謀之法也。」
zǒng lùn dì xíng fù
總論地形(附)
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:
大唐衛公李靖兵法曰:
jūn zhì yún: shī dì zhī lì, shì zú mí huò, sān jūn kùn bài. jī bǎo láo yì, dì lì wèi bǎo, bù qí rán yǐ. shì yǐ bǐ cǐ jù lì zhī dì, zé ràng ér shè fú, qū qí suǒ ài ér bàng xí zhī bǐ cǐ bù lì zhī dì, zé yǐn ér yáng qù, dài qí bàn chū ér yāo jī zhī. píng yì zhī suǒ, zé lǜ qí ér yǔ zhèn xiǎn ài zhī chù, zé lì bù yǐ jí tú. wǎng yì guī nán, zuǒ xiǎn yòu zǔ, jù rù yōu huì, yuán kǎn gōu dú, cǐ chē zhī hài dì yě. yǒu rù wú chū, zhǎng chí huí qū, dà fù shēn gǔ, wū ní qiàn zé, cǐ qí zhī bài dì yě. hòu shì xiāng jí, xiàn hè fēn chuān, sī kě yǐ zòng gōng nǔ shēng chén jì jiē, shēn lín shèng báo, sī kě yǐ fèn máo chán. lú wěi shēn cǎo, zé bì yòng fēng huǒ jiǎng huáng yì huì, zé bì suǒ qí fú. píng tǎn zé fāng bù, wū xié zé yuán xíng, zuǒ yòu jù gāo zé zhāng yì, hòu gāo qián xià zé ruì chōng. fán zhàn zhī dào, yǐ dì xíng wèi zhǔ, xū shí wèi zuǒ, biàn huà wèi fǔ, bù kě zhuān shǒu xiǎn yǐ qiú shèng yě. réng xū jié zhī yǐ jīn gǔ, biàn zhī yǐ quán yí, yòng yì dài láo, yǎn chí wèi jí. bù míng dì lì, qí bài bù xuán zhǒng yǐ.
軍志云:失地之利,士卒迷惑,三軍困敗。饑飽勞逸,地利為寶,不其然矣。是以彼此俱利之地,則讓而設伏,趨其所愛而傍襲之;彼此不利之地,則引而佯去,待其半出而邀擊之。平易之所,則率騎而與陣;險隘之處,則勵步以及徒。往易歸難,左險右阻,沮洳幽穢,垣埳溝瀆,此車之害地也。有入無出,長馳回驅,大阜深谷,洿泥塹澤,此騎之敗地也。候視相及,限壑分川,斯可以縱弓弩;聲塵既接,深林盛薄,斯可以奮矛鋋。蘆葦深草,則必用風火;蔣潢翳薈,則必索其伏。平坦則方布,污斜則圓形,左右俱高則張翼,後高前下則銳沖。凡戰之道,以地形為主,虛實為佐,變化為輔,不可專守險以求勝也。仍須節之以金鼓,變之以權宜,用逸待勞,掩遲為疾。不明地利,其敗不旋踵矣。
huò yǒu jìn shī xíng jūn, bù yīn xiāng dǎo, xiàn yú wēi bài, wèi dí suǒ zhì. zuǒ gǔ yòu shān, shù mǎ xuán chē zhī jìng qián qióng hòu jué, yàn háng yú guàn zhī yán. bīng zhèn wèi zhěng, ér qiáng dí hū lín, jìn wú suǒ píng, tuì wú suǒ gù, qiú zhàn bù dé, zì shǒu mò ān. zhù zé rì yuè jī liú, dòng zé shǒu wěi shòu dí. yě wú shuǐ cǎo, jūn fá zī liáng, mǎ kùn rén pí, zhī qióng lì jí. yī rén shǒu ài, wàn fū mò xiàng. rú bǐ yào hài, dí xiān jù zhī, rú cǐ zhī lì, wǒ yǐ shī shǒu, zòng yǒu xiāo bīng lì qì, yì hé yǐ shī qí yòng? shì zhì yú cǐ, kě bù shèn zhī zāi! ruò cǐ sǐ dì, jí zhàn zé cún, bù zhàn zé wáng, dāng xū shàng xià tóng xīn, bìng qì yī lì, chōu cháng jiàn xuè, yī sǐ yú qián, yīn bài wèi gōng, zhuǎn huò wèi fú yǐ. yǐ jù qián piān wú zi sūn wǔ wèn dá yǔ zhōng.
或有進師行軍,不因鄉導,陷於危敗,為敵所制。左谷右山,束馬懸車之逕;前窮後絕,雁行魚貫之岩。兵陣未整,而強敵忽臨,進無所憑,退無所固,求戰不得,自守莫安。住則日月稽留,動則首尾受敵。野無水草,軍乏資糧,馬困人疲,知窮力極。一人守隘,萬夫莫向。如彼要害,敵先據之,如此之利,我已失守,縱有驍兵利器,亦何以施其用?事至於此,可不慎之哉!若此死地,疾戰則存,不戰則亡,當須上下同心,並氣一力,抽腸濺血,一死於前,因敗為功,轉禍為福矣。(已具前篇吳子孫武問答語中。)
lì shì jué zhàn bīng zhě xiōng qì, bù dé yǐ ér yòng zhī. zhàn zhě wēi shì, yì bù bì cháng shèng. ruò fēi jī lì, wú yǐ chéng gōng. jīn gù yú sǐ dì wù gōng zhī hòu, tā jiē lèi cǐ yě.
勵士決戰(兵者兇器,不得已而用之。戰者危事,亦不必常勝。若非激勵,無以成功。今故於死地勿攻之後,他皆類此也。)
xī zhōu wǔ wáng jiāng fá zhòu, wèn tài gōng yuē: ruò jīn dí rén wéi wǒ, duàn hòu jué liáng, wú yù xú yǐ wèi zhèn, yǐ bài wèi shèng, nài hé? tài gōng yuē: bù kě. cǐ tiān xià zhī kùn bīng yě, bào yòng zhī zé shèng, xú yòng zhī zé bài. kě wèi sì chōng zhèn, yǐ xiāo qí jīng qí jūn qīn, zuǒ jūn jí zuǒ, yòu jūn jí yòu, zhōng jūn dié qián dié hòu, wǎng dí zhī kōng, wú jūn jí jī, gǔ hū ér dāng. yòu wèn yuē: dí shū qí zhèn, yòu yuǎn qí hòu, tiào wǒ liú shǐ, yǐ ruò wǒ gōng nǔ, láo wǒ shì zú, wèi zhī nài hé? tài gōng yuē: fā wǒ ruì shì, xiān jī qí qián, chē qí liè qí zuǒ yòu, yǐn ér fēn duì, yǐ suí qí hòu, sān jūn jí zhàn. fán yǐ shǎo jī zhòng, bì zhī yú yì, yào zhī yú xiǎn bì zhī yǐ zhòu, qǔ zhī yú yè. gù yuē: yǐ yī jī shí, mò shàn yú è yǐ shí jī bǎi, mò shàn yú xiǎn yǐ qiān jī wàn, mò shàn yú zǔ. yòng zhòng zhě wù yì, yòng shǎo zhě wù è yě.
昔周武王將伐紂,問太公曰:」若今敵人圍我,斷後絕糧,吾欲徐以為陣,以敗為勝,奈何?」太公曰:」不可。此天下之困兵也,暴用之則勝,徐用之則敗。可為四沖陣,以驍騎驚其君親,左軍疾左,右軍疾右,中軍迭前迭後,往敵之空,吾軍疾擊,鼓呼而當。」又問曰:」敵疏其陣,又遠其後,跳我流矢,以弱我弓弩,勞我士卒,為之奈何?」太公曰:」發我銳士,先擊其前,車騎獵其左右,引而分隊,以隨其後,三軍疾戰。凡以少擊眾,避之於易,要之於險;避之以晝,取之於夜。故曰:以一擊十,莫善於阨;以十擊百,莫善於險;以千擊萬,莫善於阻。用眾者務易,用少者務阨也。」
zhàn guó qín wéi zhào hán dān jí, qiě jiàng, píng yuán jūn shén huàn zhī. hán dān chuán shě lì zi lǐ tóng shuō píng yuán jūn yuē: jūn bù yōu zhào wáng xié? píng yuán jūn yuē: zhào wáng zé shèng wèi lǔ, hé wèi bù yōu hū? lǐ tóng yuē: hán dān zhī mín, chuī gǔ yì zǐ ér shí, kě wèi jí yǐ, ér jūn zhī hòu gōng yǐ bǎi shù, bì qiè bèi qǐ hú, yú liáng ròu, ér rén hè yī bù wán, zāo kāng bù yàn. huò shàn mù wèi máo shǐ, ér jūn qì wù zhōng qìng zì ruò. shǐ qín pò zhào, jūn ān dé yǒu cǐ? shǐ zhào dé quán, jūn hé huàn wú yǒu? jīn jūn chéng néng lìng fū rén yǐ xià biān yú shì zú zhī jiān, fēn gōng ér zuò, jiā zhī suǒ yǒu jǐn sàn yǐ xiǎng shì, shì fāng qí wēi kǔ shí, yì dé ěr. yú shì píng yuán jūn cóng zhī, dé gǎn sǐ zhī shì sān qiān rén. lǐ tóng suì yǔ zhī fù qín jūn, qín jūn wèi zhī què sān shí lǐ. huì wèi xìn líng jūn yǐ shī lái jiù, qín jūn suì tuì.
戰國秦圍趙邯鄲急,且降,平原君甚患之。邯鄲傳舍吏子李同說平原君曰:」君不憂趙亡邪?」平原君曰:」趙亡則勝為虜,何為不憂乎?」李同曰:」邯鄲之民,炊骨易子而食,可謂急矣,而君之後宮以百數,婢妾被綺縠,餘粱肉,而人褐衣不完,糟糠不厭。或剡木為矛矢,而君器物鐘磬自若。使秦破趙,君安得有此?使趙得全,君何患無有?今君誠能令夫人以下編於士卒之間,分功而作,家之所有盡散以饗士,士方其危苦時,易德耳。」於是平原君從之,得敢死之士三千人。李同遂與之赴秦軍,秦軍為之卻三十里。會魏信陵君以師來救,秦軍遂退。
zhàn guó qí shàng jiāng tián dān lǜ shī jiāng gōng dí. lǔ zhòng lián zǐ yuē: jiāng jūn gōng dí, bì bù néng xià yǐ. dān yuē: wú yǐ pò wáng yú zú, pò wàn chéng zhī yàn, jīn gōng dí ér bù néng xià, hé yě? shàng chē bù xiè ér qù. suì gōng dí, sān yuè bù kè. qí yīng ér yáo yuē: dà guān ruò jī, xiū jiàn zhǔ yí. gōng dí bù néng, xià lěi kū qiū. dān nǎi jù, wèn lǔ zhòng lián zi. duì yuē: jiāng jūn zài jí mò zhī shí, zuò zé zhī kuì, lì zé zhàng chā, wèi shì zú chàng. dāng cǐ zhī shí, jiāng jūn yǒu sǐ zhī xīn, ér shì zú wú shēng zhī zhì, wén ruò yán, mò bù yǎn qì fèn bì ér yù zhàn, cǐ suǒ yǐ pò yàn yě. dāng jīn jiāng jūn dōng yǒu yē yì zhī fēng, xī yǒu zī shàng zhī bǎo, zú yǐ lè shēng ér è sǐ, cǐ zhī suǒ yǐ bù shèng yě. tián dān míng rì jié fà lì qì, lì yú shǐ shí zhī jiān, yǐn bāo ér gǔ zhī, dí rén nǎi xià.
戰國齊上將田單率師將攻狄。魯仲連子曰:」將軍攻狄,必不能下矣。」單曰:」吾以破亡餘卒,破萬乘之燕,今攻狄而不能下,何也?」上車不謝而去。遂攻狄,三月不克。齊嬰兒謠曰:」大冠若箕,修劍拄頤。攻狄不能,下壘枯丘。」單乃懼,問魯仲連子。對曰:」將軍在即墨之時,坐則織簣,立則杖插,為士卒倡。當此之時,將軍有死之心,而士卒無生之志,聞若言,莫不掩泣奮臂而欲戰,此所以破燕也。當今將軍東有掖邑之封,西有淄上之寶,足以樂生而惡死,此之所以不勝也。」田單明日結髮厲氣,立於矢石之間,引枹而鼓之,狄人乃下。
qín mò, qín jūn gōng zhào, xiàng yǔ jiù zhī, yǐn bīng dù hé, jiē shěn chuán, pò fǔ zèng, shāo lú shě, chí sān rì liáng, yǐ shì bì sǐ, wú yī hái xīn. yú shì zhì zé wéi qín jiāng wáng lí, jiǔ zhàn, jué qí yǒng dào, dà pò, lǔ wáng lí. dāng shì shí, chǔ bīng guān zhū hóu. zhū hóu jūn jiù jù lù xià zhě shí yú bì, jiē mò gǎn zòng bīng. jí chǔ jī qín jiāng, zhū hóu jiē cóng bì shàng guān. chǔ zhàn shì wú bù yī dāng shí, chǔ bīng hū shēng dòng tiān dì, zhū hóu jūn wú bù rén rén zhuì zhī shuì fǎn kǒng.
秦末,秦軍攻趙,項羽救之,引兵渡河,皆沈船,破釜甑,燒廬舍,持三日糧,以示必死,無一還心。於是至則圍秦將王離,九戰,絕其甬道,大破,虜王離。當是時,楚兵冠諸侯。諸侯軍救鉅鹿下者十餘壁,皆莫敢縱兵。及楚擊秦將,諸侯皆從壁上觀。楚戰士無不一當十,楚兵呼聲動天地,諸侯軍無不人人惴(之睡反)恐。
hòu hàn jiāng wú hàn lǜ bīng, wéi sū mào yú guǎng lè. liú yǒng jiāng zhōu jiàn lái jiù, hàn jiāng qīng qí yíng zhàn, bù lì, duò mǎ shāng xī, hái yíng. zhū jiāng wèi hàn yuē: dà dí zài qián, ér gōng shāng wò, zhòng xīn jù yǐ. hàn nǎi bó rán guǒ chuāng ér qǐ, chuí niú xiǎng shì, lìng jūn zhōng yuē: zéi zhòng suī duō, jiē jié lüè qún dào, shèng bù xiāng ràng, bài bù xiāng jiù, fēi yǒu zhàng jié sǐ yì zhě yě. jīn rì fēng hóu zhī qiū, zhū jūn miǎn zhī. yú shì jūn shì jī nù, rén bèi qí qì. míng rì, jiàn mào chū bīng wéi hàn. hàn xuǎn sì bù jīng bīng sān qiān yú rén, qí gǔ ér jìn. jiàn jūn dà kuì, hái bēn chéng. hàn zhǎng qū zhuī jī, dà pò zhī.
後漢將吳漢率兵,圍蘇茂於廣樂。劉永將周建來救,漢將輕騎迎戰,不利,墮馬傷膝,還營。諸將謂漢曰:」大敵在前,而公傷臥,眾心懼矣。」漢乃勃然裹瘡而起,椎牛饗士,令軍中曰:」賊眾雖多,皆劫掠群盜,勝不相讓,敗不相救,非有仗節死義者也。今日封侯之秋,諸君勉之。」於是軍士激怒,人倍其氣。明日,建、茂出兵圍漢。漢選四部精兵三千餘人,齊鼓而進。建軍大潰,還奔城。漢長驅追擊,大破之。
shí liù guó qián qín fú jiān jiāng wáng měng tǎo qián yān mù róng wěi, wěi qiǎn jiāng mù róng píng tún yú lù chuān yǐ jù zhī. měng yǔ píng xiāng chí, qiǎn bì jiāng guō qìng yǐ ruì zú wǔ qiān, yè cóng jiān dào chū píng yíng hòu, bàng shān qǐ huǒ, shāo qí zī zhòng. wěi jù, qiǎn shǐ ràng píng, cuī zhī sù zhàn. měng zhī píng mài shuǐ yù xīn, yǒu kě chéng zhī huì, píng yòu qiú zhàn, nǎi zhèn yú lù yuán ér shì zhòng yuē: jīn yǔ zhū jūn shēn rù zéi dì, yí gè miǎn jìn, bù kě tuì yě. yuàn lù lì xíng jiān, yǐ bào ēn gù, shòu jué míng jūn zhī cháo, qìng shāng fù mǔ zhī shì, bù yì měi hū! zhòng jiē yǒng fèn, pò fǔ qì liáng, dà hū jìng jìn. měng dǔ píng shī zhī zhòng, è zhī, wèi dèng qiāng yuē: jīn rì zhī shì, fēi jiāng jūn mò kě yǐ jié, jiāng jūn qí miǎn zhī. qiāng yuē: ruò yǐ sī lì jiàn yǔ zhě, gōng wú yǐ wèi yōu. měng yuē: cǐ fēi wú zhī suǒ jí. bì yǐ běn jùn tài shǒu wàn hù hóu xiāng chù. qiāng bù yuè ér tuì. é ér bīng jiāo, měng zhào zhī, qiāng qǐn ér bù yīng. měng chí jiù xǔ zhī, qiāng yú shì dà yǐn zhàng zhōng, yǔ zhāng háo xú chéng děng háo, dà lì fǎn. kuà mǎ yùn máo, chí rù píng jūn, chū rù shù sì, bàng ruò wú rén, qiān qí zhǎn jiāng, shā shāng shén zhòng. zhàn jí rì zhōng, dà bài píng zhòng, fú zhǎn wǔ wàn.
十六國前秦苻堅將王猛討前燕慕容暐,暐遣將慕容評屯於潞川以拒之。猛與評相持,遣裨將郭慶以銳卒五千,夜從間道出評營後,傍山起火,燒其輜重。暐懼,遣使讓評,催之速戰。猛知評賣水鬻薪,有可乘之會,評又求戰,乃陣於潞原而誓眾曰:」今與諸君深入賊地,宜各勉進,不可退也。願戮力行間,以報恩顧,受爵明君之朝,慶觴父母之室,不亦美乎!」眾皆勇奮,破釜棄糧,大呼競進。猛睹評師之眾,惡之,謂鄧羌曰:」今日之事,非將軍莫可以捷,將軍其勉之。」羌曰:」若以司隸見與者,公無以為憂。」猛曰:」此非吾之所及。必以本郡太守、萬戶侯相處。」羌不悅而退。俄而兵交,猛召之,羌寢而不應。猛馳就許之,羌於是大飲帳中,與張蚝、徐成等(蚝,大吏反。)跨馬運矛,馳入評軍,出入數四,傍若無人,搴旗斬將,殺傷甚眾。戰及日中,大敗評眾,俘斬五萬。
shí liù guó qián qín fú jiān wèi yáo cháng suǒ shā, fú dēng lǜ bīng fá yáo cháng, jiē kè móu kǎi wèi sǐ xiū zì, shì yǐ zhàn sǐ wèi zhì. měi zhàn yǐ zhǎng shuò gōu rèn wèi fāng yuán dà zhèn, zhī yǒu hòu bó, cóng zhōng fēn pèi, gù rén zì wèi zhàn, suǒ xiàng wú qián.
十六國前秦苻堅為姚萇所殺,苻登率兵伐姚萇,皆刻鉾鎧為」死休」字,示以戰死為志。每戰以長槊鈎刃為方圓大陣,知有厚薄,從中分配,故人自為戰,所向無前。
dōng jìn mò, sòng wǔ dì zuò xiāng, jǔ bīng fá hòu qín yáo hóng, yǐ wáng zhèn è wèi qián fēng, jūn zhì wèi qiáo. zhèn è suǒ chéng jiē méng chōng xiǎo jiàn, zhèn è dēng àn, wèi shuǐ liú jí, shū hū jiān, zhū jiàn xī zhú liú qù. shí hóng tún jūn zài zhǎng ān chéng xià, yóu shù wàn rén. zhèn è fǔ wèi shì zú yuē: qīng zhū rén bìng jiā zài jiāng nán, cǐ shì zhǎng ān chéng běi mén wài, qù jiā wàn lǐ, ér fǎng chéng yī liáng, bìng yǐ zhú liú qù, qǐ fù yǒu qiú shēng zhī jì xié! wéi yí sǐ zhàn, kě yǐ lì dà gōng. bù rán, zé wú yí lèi ěr. nǎi shēn xiān shì zú, zhòng yì zhī wú fù tuì lù, mò bù téng yǒng zhēng xiān, hóng zhòng yī shí bēn kuì, jí xiàn zhǎng ān chéng.
東晉末,宋武帝作相,舉兵伐後秦姚泓,以王鎮惡為前鋒,軍至渭橋。鎮惡所乘皆蒙沖小艦,鎮惡登岸,渭水流急,倏忽間,諸艦悉逐流去。時泓屯軍在長安城下,猶數萬人。鎮惡撫慰士卒曰:」卿諸人並家在江南,此是長安城北門外,去家萬里,而舫乘衣糧,並已逐流去,豈復有求生之計邪!唯宜死戰,可以立大功。不然,則無遺類耳。」乃身先士卒,眾亦知無復退路,莫不騰踴爭先,泓眾一時奔潰,即陷長安城。
suí shí, tū jué rù kòu, suí jiāng yáng sù jī zhī. xiān shì, zhū jiāng yǔ lǔ zhàn, měi lǜ hú qí bēn tū, jiē róng chē bù qí xiāng cān, yú lù jiǎo wèi fāng zhèn, qí zài qí nèi. sù wèi rén yuē: cǐ nǎi zì gù zhī dào, fēi qǔ shèng zhī fāng yě. yú shì xī chú jiù fǎ, lìng zhū jūn wèi qí zhèn. tū jué dá tóu kè hán wén zhī dà xǐ, lǜ jīng qí shí yú wàn ér zhì. sù fèn jī, dà pò zhī. sù duō quán lüè, chéng jī fù dí, yīng biàn wú fāng, rán dà dǐ yù róng yán zhěng, yǒu fàn jūn lìng zhě lì zhǎn zhī, wú suǒ kuān dài. měi jiāng lín kòu, qiú rén guò shī ér zhǎn zhī, duō zhě bǎi yú rén, shǎo bù xià shí shù. liú xiě yíng qián, yán xiào zì ruò. jí qí duì zhèn, xiān lìng yī èr bǎi rén fù dí, xiàn zhèn ér hái zhě zé yǐ, rú bù néng xiàn zhèn ér hái zhě, wú wèn duō shǎo, xī zhǎn zhī. yòu lìng èr sān bǎi rén fù jìn, hái rú xiàng fǎ. jiāng shì gǔ lì, yǒu bì sǐ zhī xīn, yóu shì zhàn wú bù shèng, shí chēng míng jiāng.
隋時,突厥入寇,隋將楊素擊之。先是,諸將與虜戰,每慮胡騎奔突,皆戎車步騎相參,舁鹿角為方陣,騎在其內。素謂人曰:」此乃自固之道,非取勝之方也。」於是悉除舊法,令諸軍為騎陣。突厥達頭可汗聞之大喜,率精騎十餘萬而至。素奮擊,大破之。素多權略,乘機赴敵,應變無方,然大抵馭戎嚴整,有犯軍令者立斬之,無所寬貸。每將臨寇,求人過失而斬之,多者百餘人,少不下十數。流血盈前,言笑自若。及其對陣,先令一二百人赴敵,陷陣而還者則已,如不能陷陣而還者,無問多少,悉斬之。又令二三百人復進,還如向法。將士股慄,有必死之心,由是戰無不勝,時稱名將。
zhòng guǎ shì bǎi xiāng xuán lì shì gōng qí shuài
眾寡勢百相懸勵士攻其帥
wáng mǎng mò, liú bó shēng qǐ bīng, guāng wǔ shǒu kūn yáng. mǎng jiāng wáng xún wáng yì lái tǎo, bīng hào bǎi wàn, xiān zhì kūn yáng yǐ shí wàn, wéi shù zhòng. shí bó shēng yǐ bá wǎn sān rì, ér guāng wǔ shàng wèi zhī, nǎi wěi shǐ chí shū bào chéng zhōng, yún wǎn xià bīng dào, ér yáng duò qí shū. xún yì dé zhī, bù xǐ. zhū jiāng jì jīng lèi jié, dǎn qì yì zhuàng, wú bù yī dāng bǎi. guāng wǔ nǎi yǔ gǎn sǐ zhě sān qiān rén, cóng chéng xī shuǐ shàng chōng qí zhōng jiān, xún yì zhèn luàn, chéng shì bēng zhī, suì shā wáng xún. chéng zhōng yì gǔ zào ér chū, zhōng wài hé shì, zhèn hū dòng tiān, mǎng bīng dà kuì, zǒu zhě xiāng téng jiàn.
王莽末,劉伯升起兵,光武守昆陽。莽將王尋、王邑來討,兵號百萬,先至昆陽已十萬,圍數重。時伯升已拔宛三日,而光武尚未知,乃偽使持書報城中,雲」宛下兵到」,而佯墮其書。尋、邑得之,不喜。諸將既經累捷,膽氣益壯,無不一當百。光武乃與敢死者三千人,從城西水上沖其中堅,尋、邑陣亂,乘勢崩之,遂殺王尋。城中亦鼓譟而出,中外合勢,震呼動天,莽兵大潰,走者相騰踐。
chéng zú chū ruì yòng zhī
乘卒初銳用之
liú xiàng zhēng tiān xià zhī jì, hàn wáng zhì nán zhèng, zhū jiāng jí shì zú jiē gē sī guī. hán xìn shuō hàn wáng yuē xiàng yǔ wáng zhū jiāng zhī yǒu gōng zhě, ér wáng dú jū nán zhèng, shì qiān yě. jūn lì shì zú jiē shān dōng zhī rén, rì yè qí ér sī guī, jí qí ruì ér yòng zhī, kě yǐ yǒu dà gōng. tiān xià yǐ dìng, rén jiē zì níng, bù kě fù yòng. bù rú jué cè dōng xiàng, zhēng quán tiān xià. hàn wáng cóng zhī, zhōng miè xiàng jí.
劉、項爭天下之際,漢王至南鄭,諸將及士卒皆歌思歸。韓信說漢王曰;」項羽王諸將之有功者,而王獨居南鄭,是遷也。軍吏士卒皆山東之人,日夜跂而思歸,及其銳而用之,可以有大功。天下已定,人皆自寧,不可復用。不如決策東向,爭權天下。」漢王從之,終滅項籍。
hòu zhōu mò, suí wén dì zuò xiāng, qiǎn jiāng yú zhòng wén xiān yǐ bīng dìng guān dōng, pò wèi chí jiǒng jiāng tán ràng. chū, zhòng wén zài liǎo dī, zhū jiāng jiē yuē: jūn zì yuǎn lái, shì mǎ pí bì, bù kě jué shèng. zhòng wén lìng sān jūn qù shí, liè zhèn dà zhàn. jì ér pò zéi, zhū jiāng jiē qǐng yuē: qián bīng pí bù kě jiāo zhàn, jìng ér kè shèng, qí jì ān zài? zhòng wén xiào yuē: wú suǒ bù jiāng shì jiē shān dōng rén, guǒ yú sù jìn, bù yí chí jiǔ. chéng shì jī zhī, suǒ yǐ zhì shèng. zhū jiāng jiē yǐ wèi fēi suǒ jí yě.
後周末,隋文帝作相,遣將于仲文先以兵定關東,破尉遲迥將檀讓。初,仲文在蓼隄,諸將皆曰:」軍自遠來,士馬疲弊,不可決勝。」仲文令三軍趣食,列陣大戰。既而破賊,諸將皆請曰:」前兵疲不可交戰,竟而克勝,其計安在?」仲文笑曰:」吾所部將士皆山東人,果於速進,不宜持久。乘勢擊之,所以制勝。」諸將皆以為非所及也。
jī nù qí zhòng
激怒其眾
chūn qiū shí, jìn hóu nì qín shī, shǐ dài fū hán jiǎn shì shī. fù yuē: shī shǎo yú wǒ, dòu shì bèi wǒ. gōng yuē: hé gù? duì yuē: chū yīn qí zī, wèi bēn liáng qiú qín. rù yòng qí chǒng, wèi qín suǒ nà. jī shí qí sù, sān shī ér wú bào, shì yǐ lái yě. jīn yòu jī zhī, wǒ dài, qín fèn, bèi yóu wèi yě. rén xū, zhàn yú hán yuán. jìn róng mǎ hái nìng ér zhǐ. nìng, ní yě. hái, biàn xuán yě. xiǎo sì bù diào, gù duò ní zhōng. qín bó huò jìn hóu yǐ guī. jìn qū ér dài, qín zhí ér nù, suǒ yǐ shèng yě.
春秋時,晉侯逆秦師,使大夫韓簡視師。復曰:」師少於我,鬥士倍我。」公曰:」何故?」對曰:」出因其資,(謂奔梁求秦。)入用其寵,(為秦所納。)飢食其粟,三施而無報,是以來也。今又擊之,我怠,秦奮,倍猶未也。」壬戌,戰於韓原。晉戎馬還濘而止。(濘,泥也。還,便旋也。小駟不調,故墮泥中。)秦伯獲晉侯以歸。(晉曲而怠,秦直而怒,所以勝也。)
chūn qiū shí, chǔ zi fá suí, jūn yú hàn huái zhī jiān. suí jiāng jì liáng wèi suí hóu yuē: qǐng xià zhī, fú xǔ ér hòu zhàn, xià zhī, qǐng fú yě. suǒ yǐ nù wǒ ér dài kòu yě. suí shǎo shī yuē: bì sù zhàn, bù rán, jiāng shī chǔ shī. suí hóu yù zhī, zhàn yú sù qǐ, suí shī bài jī. ruò yòng jì liáng zhī móu zé shèng yǐ.
春秋時,楚子伐隨,軍於漢、淮之間。隨將季梁謂隨侯曰:」請下之,弗許而後戰,(下之,請服也。)所以怒我而怠寇也。」隨少師曰:」必速戰,不然,將失楚師。」隨侯御之,戰於速杞,隨師敗績。(若用季梁之謀則勝矣。)
zhàn guó yàn jiāng qí jié gōng qí jí mò, qí jiāng tián dān jù shǒu, wàng xuān yán yuē: wú wéi jù yàn jūn zhī yì suǒ de qí zú, zhì zhī qián xíng, yǔ wǒ zhàn, jí mò bài yǐ. yàn rén wén zhī, rú qí yán. chéng zhōng rén jiàn qí zhū jiàng zhě jǐn yì, jiē nù, jiān shǒu, wéi kǒng jiàn dé. tián dān yòu zòng fǎn jiān yuē: wú jù yàn rén jué wú chéng wài zhǒng mù, lù xiān rén, kě wèi hán xīn. yàn jūn jǐn jué lǒng mù, shāo sǐ rén. jí mò rén cóng chéng shàng yáo jiàn, jiē tì qì, jù yù chū zhàn, nù jiē shí bèi, dà bài yàn shī.
戰國燕將騎劫攻齊即墨,齊將田單拒守,妄宣言曰:」吾唯懼燕軍之劓所得齊卒,置之前行,與我戰,即墨敗矣。」燕人聞之,如其言。城中人見齊諸降者盡劓,皆怒,堅守,唯恐見得。田單又縱反間曰:」吾懼燕人掘吾城外冢墓,戮先人,可為寒心。」燕軍盡掘壟墓,燒死人。即墨人從城上遙見,皆涕泣,俱欲出戰,怒皆十倍,大敗燕師。
hòu hàn dù shàng wèi jīng zhōu cì shǐ, tǎo guì yáng zéi. qú shuài bo yáng pān hóng děng xǐ rù shān gǔ, shàng qióng zhuī shù bǎi lǐ, suì rù nán hǎi, pò qí sān tún, duō huò zhēn bǎo. ér yáng hóng děng dǎng zhòng yóu shèng, shàng yù gōng zhī, ér shì zú jiāo fù, mò yǒu dòu xīn. shàng jì huǎn zhī zé bù zhàn, bī zhī bì táo wáng, nǎi xuān yán bo yáng pān hóng zuò zéi shí nián, xí yú gōng shǒu, jīn bīng guǎ shǎo, wèi yì kě jìn, dāng xū zhū jùn suǒ fā xī zhì, nǎi bìng lì gōng zhī. shēn lìng jūn zhōng, zì tīng shè liè. bīng shì xǐ yuè, dà xiǎo jiē xiāng yǔ cóng qín. shàng nǎi mì shǐ suǒ qīn kè qián fén qí yíng, zhēn jī jiē jǐn. liè zhě lái hái, mò bù tì qì. shàng rén rén wèi láo, shēn zì jiù zé, yīn yuē: bo yáng děng cái bǎo zú fù shù dài, zhū qīng dàn bù bìng lì ěr. suǒ wáng shǎo shǎo, hé zú jiè yì. zhòng wén xián fèn yǒng, shàng nǎi lìng mò mǎ rù shí, míng chén, jìng fù zéi tún. yáng hóng děng zì yǐ shēn gù, bù fù shè bèi, lì shì chéng ruì, dà pò píng zhī.
後漢度尚為荊州刺史,討桂陽賊。渠帥卜陽、潘鴻等徙入山谷,尚窮追數百里,遂入南海,破其三屯,多獲珍寶。而陽、鴻等黨眾猶盛,尚欲攻之,而士卒驕富,莫有斗心。尚計緩之則不戰,逼之必逃亡,乃宣言卜陽、潘鴻作賊十年,習於攻守,今兵寡少,未易可進,當須諸郡所發悉至,乃併力攻之。申令軍中,恣聽射獵。兵士喜悅,大小皆相與從禽。尚乃密使所親客潛焚其營,珍積皆盡。獵者來還,莫不涕泣。尚人人慰勞,深自咎責,因曰:」卜陽等財寶足富數代,諸卿但不併力耳。所亡少少,何足介意。」眾聞咸憤踴,尚乃令秣馬蓐食,明晨,徑赴賊屯。陽、鴻等自以深固,不復設備,吏士乘銳,大破平之。