strong bīng èr strong
兵二
fǎ zhì
法制
sūn zǐ yuē:" fǎ zhě, qū zhì, guān dào, zhǔ yòng yě. qū zhì zhě, bù qǔ fān zhì jīn gǔ zhī zhì yě. guān zhě, bǎi guān zhī fēn yòng yě dào zhě, liáng lù yě. zhǔ yòng zhě, zhǔ jūn fèi yòng. zú yǐ qīn fù ér fá bù xíng zhě, zé bù kě yòng yě. gù lìng zhī yǐ wén, qí zhī yǐ wǔ, wén rén, wǔ fǎ. shì wèi bì qǔ. wén ēn, wǔ fá. lìng sù xíng, yǐ jiào qí rén zhě yě. lìng sù xíng, zé rén fú lìng sù bù xíng, zé rén bù fú. lìng sù xìn zhù zhě, yǔ zhòng xiāng de yě. hòu ér bù néng shǐ, ài ér bù néng lìng, luàn ér bù néng zhì, pì rú jiāo zi, bù kě yòng yě. yán ēn bù kě chún rèn, hái wèi jǐ hài yě. jūn zhèng yuē:' yán bù xiāng wén, gù wèi jīn gǔ jīn, zhēng duó yě. tīng qí yīn shēng, yǐ wèi ěr hòu. shì bù xiāng jiàn, gù wèi jīng qí.' zhān qí zhǐ huī, yǐ wèi mù hòu. fū jīn gǔ jīng qí zhě, suǒ yǐ yī rén zhī ěr mù yě qí yī ěr mù zhī shì tīng, shǐ zhī jìn tuì zhī dù. rén jì zhuān yī, zé yǒng zhě bù dé dú jìn, qiè zhě bù dé dú tuì. qí zhī yǐ fǎ jiào, shǐ qiáng ruò bù dé xiāng yú. fēn fēn yún yún, dòu luàn ér bù kě luàn jīng qí luàn yě. shì dí ruò luàn, yǐ jīn gǔ qí zhī. fēn fēn, jīng qí xiàng. yún yún, shì zú mào. yán jīng qí fān zhuǎn, yī hé yī lí shì zú jìn tuì, huò wǎng huò lái shì zhī ruò sàn, rǎo zhī ruò luàn. rán qí fǎ lìng sù dìng, dù zhì fēn míng, gè yǒu fèn shù, rǎo ér bù luàn zhě yě. hún hún dùn dùn, xíng yuán ér bù kě bài." chē qí qí zhuǎn. xíng yuán zhě, chū rù yǒu dào, qí zhěng yě. hún hún, chē lún zhuǎn xíng. dùn dùn, bù zhòu bēn chí. shì qí xíng chén zòng héng, yuán ér bù fāng, rán zé zhǐ qù, gè yǒu suǒ yīng. gù wáng zǐ yuē:" jiāng yù nèi míng ér wài àn, nèi zhì ér wài hún, suǒ yǐ shì dí zhī qīng jǐ zhě yě." hún, hú běn fǎn. dùn, tú sǔn fǎn.
孫子曰:"法者,曲制,官道,主用也。(曲制者,部曲、幡幟、金鼓之制也。官者,百官之分用也;道者,糧路也。主用者,主軍費用。)卒已親附而罰不行者,則不可用也。故令之以文,齊之以武,(文仁,武法。)是謂必取。(文恩,武罰。)令素行,以教其人者也。令素行,則人服;令素不行,則人不服。令素信著者,與眾相得也。厚而不能使,愛而不能令,亂而不能治,譬如驕子,不可用也。(言恩不可純任,還為己害也。)軍政曰:'言不相聞,故為金鼓;(金,鉦鐸也。聽其音聲,以為耳候。)視不相見,故為旌旗。'(瞻其指麾,以為目候。)夫金鼓旌旗者,所以一人之耳目也;(齊一耳目之視聽,使知進退之度。)人既專一,則勇者不得獨進,怯者不得獨退。(齊之以法教,使強弱不得相逾。)紛紛紜紜,斗亂而不可亂;(旌旗亂也。示敵若亂,以金鼓齊之。紛紛,旌旗像。紜紜,士卒貌。言旌旗翻轉,一合一離;士卒進退,或往或來;視之若散,擾之若亂。然其法令素定,度幟分明,各有分數,擾而不亂者也。)渾渾沌沌,形圓而不可敗。"(車騎齊轉。形圓者,出入有道,齊整也。渾渾,車輪轉行。沌沌,步驟奔馳。視其行陳縱橫,圓而不方,然則指趣,各有所應。故王子曰:"將欲內明而外暗,內治而外渾,所以示敵之輕己者也。"渾,胡本反。沌,徒損反。)
zhōu chū, tài gōng yuē:" jiào zhàn zhī fǎ, bì míng gào lì shì, shēn sān wǔ zhī lìng, jiào qí cāo bīng, qǐ jū jìn zhǐ, jīng qí zhǐ huī, zhèn ér fāng zhī, zuò ér qǐ zhī, xíng ér zhǐ zhī, zuǒ ér yòu zhī, liè ér hé zhī, jué ér jiě zhī, wú fàn jìn zhǐ zhī jié, wú shī yǐn shí zhī yí, wú jué rén mǎ zhī lì. lìng lì shì yī rén xué zhàn, jiào chéng shí rén shí rén xué zhàn, jiào chéng bǎi rén bǎi rén xué zhàn, jiào chéng qiān rén qiān rén xué zhàn, jiào chéng wàn rén wàn rén xué zhàn, jiào chéng sān jūn zhī zhòng dà zhàn zhī fǎ, jiào chéng lìng zhī bǎi wàn zhī shī, gù néng chéng dà gōng yě." yòu fù jūn jiè fǎ yuē:" zhū jūn chū xíng, jiāng lìng bǎi guān shì zú yuē: mǒu rì chū mǒu mén, lì shì bù dé yì jià sè, fá shù mù, shā liù chù, lüè qǔ cái wù, jiān fàn rén fù nǚ, wéi lìng zhě zhǎn." yòu yuē:" fán xíng jūn, lì shì yǒu sǐ wáng zhě, gěi qí sàng jù, shǐ guī yì mù, cǐ jiān jūn quán guó zhī dào yě. jūn rén bèi chuāng, jí gěi yī yào, shǐ jǐn shì zhī. yī bù jí zhì shì, biān zhī. jūn yè jīng, lì shì jiān zuò zhèn, jiāng chí bīng, wú huān huá dòng yáo, yǒu qǐ lí zhèn zhě zhǎn. jūn mén cháng jiāo jǐ, jǐn chū rù zhě ruò jìn dí, dāng jī ā chū rù zhě." sān lüè yuē:" jūn zhōng wū zhù, bù dé yǔ jūn rén bǔ shì jí xiōng, wèi qí wù huò jūn shì yě."
周初,太公曰:"教戰之法,必明告吏士,申三五之令,教其操兵,起居進止,旌旗指麾,陣而方之,坐而起之,行而止之,左而右之,列而合之,絕而解之,無犯進止之節,無失飲食之宜,無絕人馬之力。令吏士一人學戰,教成十人;十人學戰,教成百人;百人學戰,教成千人;千人學戰,教成萬人;萬人學戰,教成三軍之眾;大戰之法,教成令之百萬之師,故能成大功也。"又覆軍誡法曰:"諸軍出行,將令百官士卒曰:某日出某門,吏士不得刈稼穡,伐樹木,殺六畜,掠取財物,奸犯人婦女,違令者斬。"又曰:"凡行軍,吏士有死亡者,給其喪具,使歸邑墓,此堅軍全國之道也。軍人被瘡,即給醫藥,使謹視之。醫不即治視,鞭之。軍夜驚,吏士堅坐陣,將持兵,無讙譁動搖,有起離陣者斬。軍門常交戟,謹出入者;若近敵,當譏呵出入者。"三略曰:"軍中巫祝,不得與軍人卜筮吉凶,為其誤惑軍士也。"
zhōu mò, wú wáng hé lǘ yǐ sūn wǔ wèi jiāng, ér wèi wǔ yuē:" kě xiǎo shì lè bīng hū?" duì yuē:" kě." hé lú yuē:" kě shì yǐ fù rén hū?" yuē:" kě." yú shì chū gōng zhōng měi rén bǎi bā shí rén. wǔ fēn wèi èr duì, yǐ wáng chǒng jī èr rén gè wèi duì zhǎng, jiē lìng chí jǐ. lìng zhī yuē:" rǔ zhī ér xīn yǔ zuǒ yòu shǒu, bèi hū?" fù rén yuē:" zhī zhī." wǔ yuē:" qián, zé shì xīn zuǒ, shì zuǒ shǒu yòu, shì yòu shǒu hòu, jí shì bèi." fù rén yuē:" nuò." yuē shù jì bù, nǎi shè fū yuè, jí sān lìng wǔ shēn zhī. yú shì gǔ zhī yòu, fù rén dà xiào. wǔ yuē:" yuē shù bù míng, shēn lìng bù shú, jiāng zhī zuì yě." fù sān lìng wǔ shēn ér gǔ zhī zuǒ, fù rén fù dà xiào. wǔ yòu yuē:" yuē shù bù míng, shēn lìng bù shú, jiāng zhī zuì yě. jì yǐ míng ér bù rú fǎ zhě, lì shì zhī zuì yě." nǎi yù zhǎn zuǒ yòu duì zhǎng. wú zi cóng tái shàng guān, jiàn qiě zhǎn ài jī, dà hài. qù shǐ xià lìng yuē:" guǎ rén yǐ zhī jiāng jūn néng yòng bīng yǐ. guǎ rén fēi cǐ èr rén, shí bù gān wèi, wù zhǎn yě." wǔ yuē:" chén jì yǐ shòu mìng ér jiāng, jiāng zài jūn, jūn mìng yǒu suǒ bù shòu." suì zhǎn duì zhǎng èr rén yǐ xùn. yòng qí cì wèi duì zhǎng, yú shì fù gǔ zhī. fù rén zuǒ yòu qián hòu guì qǐ jiē zhōng guī jǔ shéng mò, wú gǎn chū shēng zhě. yú shì wǔ shǐ shǐ bào wú zǐ yuē:" bīng jì zhěng qí, wáng shì xià guān, wéi wáng suǒ yù yòng zhī, suī fù shuǐ huǒ yóu kě yě." wú zǐ yuē:" jiāng jūn bà xiū jiù shě, guǎ rén bù yuàn xià guān." wǔ yuē:" wáng tú hǎo qí yán, bù néng yòng qí shí." yú shì hé lú zhī sūn zi néng, zú yǐ wèi jiāng, xī pò chǔ, rù yǐng, běi wēi qí jìn.
周末,吳王闔閭以孫武為將,而謂武曰:"可小試勒兵乎?"對曰:"可。"闔廬曰:"可試以婦人乎?"曰:"可。"於是出宮中美人百八十人。武分為二隊,以王寵姬二人各為隊長,皆令持戟。令之曰:"汝知而心與左、右手,背乎?"婦人曰:"知之。"武曰:"前,則視心;左,視左手;右,視右手;後,即視背。"婦人曰:"諾。"約束既布,乃設鈇鉞,即三令五申之。於是鼓之右,婦人大笑。武曰:"約束不明,申令不熟,將之罪也。"復三令五申而鼓之左,婦人復大笑。武又曰:"約束不明,申令不熟,將之罪也。既已明而不如法者,吏士之罪也。"乃欲斬左右隊長。吳子從台上觀,見且斬愛姬,大駭。趣使下令曰:"寡人已知將軍能用兵矣。寡人非此二人,食不甘味,勿斬也。"武曰:"臣既已受命而將,將在軍,君命有所不受。"遂斬隊長二人以徇。用其次為隊長,於是復鼓之。婦人左右前後跪起皆中規矩繩墨,無敢出聲者。於是武使使報吳子曰:"兵既整齊,王試下觀,唯王所欲用之,雖赴水火猶可也。"吳子曰:"將軍罷休就舍,寡人不願下觀。"武曰:"王徒好其言,不能用其實。"於是闔廬知孫子能,卒以為將,西破楚,入郢,北威齊、晉。
jìn fá qí ā juàn, ā, jīn jì yáng jùn dōng ā xiàn. juàn yīn juàn, jīn pú yáng jùn juàn chéng xiàn shì yě. ér yàn qīn hé shàng, qí shī bài jī. yàn píng zhòng jiàn sī mǎ ráng jū wén néng fù zhòng, wǔ néng wēi dí. jǐng gōng yǐ wèi jiāng, lǜ bīng gǎn yàn jìn zhī shī. ráng jū yuē:" chén sù bēi jiàn, jūn zhuó zhī lǘ wǔ zhī zhōng, shì zú wèi fù, bǎi xìng bù xìn, rén wēi quán qīng, yuàn dé jūn zhī chǒng chén, guó zhōng suǒ zūn zhě, yǐ jiān jūn." nǎi shǐ zhuāng jiǎ wǎng. ráng jū jì cí, yǔ zhuāng jiǎ yuē yuē:" rì zhōng huì yú jūn mén." ráng jū xiān chí zhì jūn, lì biǎo xià lòu dài jiǎ. mù shí nǎi zhì, ráng jū yuē:" hé hòu qī wèi?" jiǎ xiè yuē:" dài fū qīn qī sòng zhī, gù liú yě." ráng jū yuē:" jiāng shòu mìng zhī rì zé wàng qí jiā, lín jūn yuē shù zé wàng qí qīn, yuán fú gǔ zhī jí zé wàng qí shēn. jīn dí guó shēn qīn, bāng nèi sāo dòng, shì zú bào lù yú jìng, gōng qǐn bù ān xí, shí bù gān wèi, bǎi xìng zhī mìng jiē xiàn yú jūn, hé wèi xiāng sòng hū!" zhào jūn zhèng wèn yuē:" jūn fǎ qī ér hòu zhě yún hé?" duì yuē:" dāng zhǎn." suì zhǎn zhuāng jiǎ yǐ xùn sān jūn. shì jiē zhèn lì. yàn jìn zhī shī wén zhī, xī yǐn ér guī, jiē fù fǎn suǒ qīn zhī dì.
晉伐齊阿、鄄,(阿,今濟陽郡東阿縣。鄄音絹,今濮陽郡鄄城縣是也。)而燕侵河上,齊師敗績。晏平仲薦司馬穰苴文能附眾,武能威敵。景公以為將,率兵扞燕、晉之師。穰苴曰:"臣素卑賤,君擢之閭伍之中,士卒未附,百姓不信,人微權輕,願得君之寵臣,國中所尊者,以監軍。"乃使莊賈往。穰苴既辭,與莊賈約曰:"日中會於軍門。"穰苴先馳至軍,立表下漏待賈。暮時乃至,穰苴曰:"何後期為?"賈謝曰:"大夫、親戚送之,故留也。"穰苴曰:"將受命之日則忘其家,臨軍約束則忘其親,援桴鼓之急則忘其身。今敵國深侵,邦內騷動,士卒暴露於境,公寢不安席,食不甘味,百姓之命皆縣於君,何謂相送乎!"召軍正問曰:"軍法期而後者云何?"對曰:"當斬。"遂斬莊賈以徇三軍。士皆震慄。燕、晉之師聞之,悉引而歸,皆復反所侵之地。
wú qǐ jiào zhàn fǎ: duǎn zhě chí máo jǐ, zhǎng zhě chí gōng nǔ, qiáng zhě chí jīng qí, yǒng zhě chí jīn gǔ, ruò zhě gěi zhǒng yǎng, zhì zhě wèi móu shì. xiāng lǐ xiāng bǐ, shén wǔ xiāng bǎo. yī gǔ zhěng bīng, èr gǔ zhàn zhèn, sān gǔ qù shí, sì gǔ yán bàn, wǔ gǔ jiù xíng. wén gǔ shēng hé, rán hòu jǔ qí.
吳起教戰法:短者持矛戟,長者持弓弩,強者持旌旗,勇者持金鼓,弱者給冢養,智者為謀士。鄉里相比,什伍相保。一鼓整兵,二鼓戰陣,三鼓趣食,四鼓嚴辦,五鼓就行。聞鼓聲合,然後舉旗。
sūn bìn yuē:" yòng qí yǒu shí lì: yī yuē yíng dí shǐ zhì èr yuē chéng dí xū bèi sān yuē zhuī sàn luàn jī sì yuē yíng dí jī hòu, shǐ dí bēn zǒu wǔ yuē zhē qí liáng shí, jué qí jūn dào liù yuē bài qí jīn guān, fā qí qiáo liáng qī yuē yǎn qí bù bèi, zú jī qí wèi zhěng lǚ bā yuē gōng qí xiè dài, chū qí bù yì jiǔ yuē shāo qí jī jù, xū qí shì lǐ shí yuē lüè qí tián yě, xì léi qí zǐ dì. cǐ shí zhě, qí zhàn lì yě. fū qí zhě, néng lí néng hé, néng sàn néng jí, bǎi lǐ wèi qī, qiān lǐ ér fù, chū rù wú xián, gù míng lí hé zhī bīng yě."
孫臏曰:"用騎有十利:一曰迎敵始至;二曰乘敵虛背;三曰追散亂擊;四曰迎敵擊後,使敵奔走;五曰遮其糧食,絕其軍道;六曰敗其津關,發其橋樑;七曰掩其不備,卒擊其未整旅;八曰攻其懈怠,出其不意;九曰燒其積聚,虛其市里;十曰掠其田野,繫纍其子弟。此十者,騎戰利也。夫騎者,能離能合,能散能集,百里為期,千里而赴,出入無閒,故名離合之兵也。"
hòu hàn wèi wǔ jūn lìng: wú jiāng shì wú zhāng gōng nǔ yú jūn zhōng. qí suí dà jūn xíng, qí yù shì diào gōng nǔ zhě dé zhāng zhī, bù dé zhe jiàn. fàn zhě biān èr bǎi, méi rù lì. bù dé yú yíng zhōng tú shā mài zhī, fàn lìng méi suǒ mài pí. dū du bù jiū bái, zhàng wǔ shí. shǐ chū yíng, shù máo jǐ, shū fān qí, míng gǔ xíng sān lǐ, pì máo jǐ, jié fān qí, zhǐ gǔ jiāng zhì yíng, shū fān qí, míng gǔ zhì yíng qì, fù jié fān qí, zhǐ gǔ. wéi lìng zhě, kūn jiǎn yǐ xùn. jūn xíng, bù dé zhuó fá tián zhōng wǔ guǒ sāng zhè jí zǎo.
後漢魏武軍令:吾將士無張弓弩於軍中。其隨大軍行,其欲試調弓弩者得張之,不得著箭。犯者鞭二百,沒入吏。 不得於營中屠殺賣之,犯令沒所賣皮。都督不糾白,杖五十。 始出營,豎矛戟,舒幡旗,鳴鼓;行三里,辟矛戟,結幡旗,止鼓;將至營,舒幡旗,鳴鼓;至營訖,復結幡旗,止鼓。違令者,髡翦以徇。 軍行,不得斫伐田中五果、桑、柘、棘、棗。
chuán zhàn lìng yuē: léi gǔ yī tòng, lì shì jiē yán zài tōng, shén wǔ jiē jiù chuán, zhěng chí lǔ zhào, zhàn shì gè chí bīng qì jiù chuán, gè dāng qí suǒ, zhuàng fān qí gǔ gè suí jiāng suǒ zài chuán gǔ sān tòng míng, dà xiǎo zhàn chuán yǐ cì fā, zuǒ bù dé zhì yòu, yòu bù dé zhì zuǒ, qián hòu bù dé yì chù. wéi lìng zhě, zhǎn.
舡戰令曰:雷鼓一通,吏士皆嚴;再通,什伍皆就舡,整持櫓棹,戰士各持兵器就船,各當其所,幢幡旗鼓各隨將所載船;鼓三通鳴,大小戰船以次發,左不得至右,右不得至左,前後不得易處。違令者,斬。
bù zhàn lìng yuē: yán gǔ yī tòng, bù qí xī zhuāng zài tōng, qí shàng mǎ, bù jié tún sān tòng, yǐ cì chū zhī, suí fān zhù zhě, jié tún zhù fān hòu. wén jí gǔ yīn, zhěng zhèn, chì hòu zhě shì dì xíng guǎng xiá, cóng sì jiǎo miàn lì biǎo, zhì zhàn zhèn zhī yí. zhū bù qǔ zhě, gè zì ān bù. zhèn bīng shū shù, bīng cáo jǔ bái bù rú lìng zhě, zhǎn. bīng ruò yù zuò zhèn duì dí, yíng xiān bái biǎo, nǎi yǐn bīng jiù biǎo ér zhèn. lín zhèn jiē wú huān huá, míng tīng gǔ yīn, qí fān huī qián zé qián, huī hòu zé hòu, huī zuǒ zé zuǒ, huī yòu zé yòu. bù wén lìng ér shàn qián hòu zuǒ yòu zhě, zhǎn. wǔ zhōng yǒu bù jìn zhě, wǔ zhǎng shā zhī wǔ zhǎng yǒu bù jìn zhě, shén zhǎng shā zhī shén zhǎng yǒu bù jìn zhě, dōu bó shā zhī. dū zhàn bù qǔ jiāng, bá rèn zài hòu chá, wéi lìng bù jìn zhě, zhǎn zhī. yī bù shòu dí, yú bù bù jìn jiù zhě, zhǎn. lín zhàn, bīng nǔ bù kě lí zhèn, lí zhèn, wǔ zhǎng shén zhǎng bù jǔ fā yǔ tóng zuì. wú jiāng jūn lìng, yǒu wàng xíng zhèn xián zhě, zhǎn. lín zhàn zhèn qí jiē dāng zài jūn liǎng tóu, qián xiàn zhèn qí cì zhī, yóu qí zài hòu. wéi lìng, kūn biān èr bǎi. bīng jìn tuì rù zhèn xián zhě, zhǎn. ruò bù qí yǔ zéi duì zhèn, lín shí jiàn dì shì biàn, yù shǐ qí dú jìn tǎo zéi zhě, wén sān gǔ yīn, qí tè cóng liǎng tóu jìn zhàn, shì huī suǒ zhǐ wén sān jīn yīn, hái. cǐ dàn wèi dú jìn zhàn shí yě. qí bù qí dà zhàn, jìn tuì zì rú fǎ. lì shì xiàng zhèn qí chí mǎ zhě, zhǎn. lì shì yǒu wàng hū dà shēng zhě, zhǎn. zhuī zéi, bù dé dú zài qián zài hòu. fàn lìng zhě fá jīn sì liǎng. shì jiāng zhàn, jiē bù dé qǔ niú mǎ yī wù. fàn lìng zhě zhǎn. jìn zhàn, shì gè suí qí hào, bù suí hào zhě, suī yǒu gōng bù shǎng. jìn zhàn, hòu bīng chū qián, qián bīng zài hòu, suī yǒu gōng bù shǎng. lín zhèn, yá mén jiāng qí dū míng shòu dōu lìng. zhū bù qǔ dū du jiāng lì shì gè zhàn shí, xiào dū bù qǔ dū zhù zhèn hòu, chá fán wéi lìng wèi nuò zhě. yǒu jí, wén léi gǔ yīn jué hòu, liù yīn yán bì, bái biàn biàn chū. zú táo guī, zhǎn zhī. yī rì jiā rén fú bǔ zhí, jí bù yán yú lì, jǐn yǔ tóng zuì.
步戰令曰:嚴鼓一通,步騎悉裝;再通,騎上馬,步結屯;三通,以次出之,隨幡住者,結屯住幡後。聞急鼓音,整陣,斥候者視地形廣狹,從四角面立表,制戰陣之宜。諸部曲者,各自安部。陣兵疏數,兵曹舉白不如令者,斬。 兵若欲作陣對敵,營先白表,乃引兵就表而陣。臨陣皆無讙譁,明聽鼓音,旗幡麾前則前,麾後則後,麾左則左,麾右則右。不聞令而擅前後左右者,斬。 伍中有不進者,伍長殺之;伍長有不進者,什長殺之;什長有不進者,都伯殺之。督戰部曲將,拔刃在後察,違令不進者,斬之。 一部受敵,餘部不進救者,斬。 臨戰,兵弩不可離陣,離陣,伍長、什長不舉發與同罪。 無將軍令,有妄行陣閒者,斬。 臨戰陣騎皆當在軍兩頭,前陷陣騎次之,游騎在後。違令,髡鞭二百。 兵進退入陣閒者,斬。 若步騎與賊對陣,臨時見地勢便,欲使騎獨進討賊者,聞三鼓音,騎特從兩頭進戰,視麾所指;聞三金音,還。此但謂獨進戰時也。其步騎大戰,進退自如法。 吏士向陣騎馳馬者,斬。 吏士有妄呼大聲者,斬。 追賊,不得獨在前在後。犯令者罰金四兩。 士將戰,皆不得取牛馬衣物。犯令者斬。 進戰,士各隨其號,不隨號者,雖有功不賞。 進戰,後兵出前,前兵在後,雖有功不賞。 臨陣,牙門將、騎督明受都令。諸部曲都督將吏士各戰時,校督部曲督住陣後,察凡違令畏懦者。 有急,聞雷鼓音絕後,六音嚴畢,白辨便出。 卒逃歸,斬之。一日家人弗捕執,及不言於吏,盡與同罪。
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:
大唐衛公李靖兵法曰:
zhū jūn jiāng wǔ qí, gè zhǔn fāng sè: chì, nán fāng, huǒ bái, xī fāng, jīn zào, běi fāng, shuǐ bì, dōng fāng, mù hé shì qīng, wèi yǔ zào sè xiàng luàn, gù gǎi wèi bì. huáng, zhōng yāng, tǔ. tǔ jì bù dòng, yòng wèi sì qí zhī zhǔ, ér dà jiāng xíng dòng, chí cǐ huáng qí yú qián lì. rú dōng xī nán běi yǒu zéi, gè suí fāng sè jǔ qí, dāng fāng miàn bīng jí xū zhuāng shù. qí xiàng qián yà, fāng miàn bīng jí xū jìn qí zhèng shù, jí zhù wò, jí huí. shěn xì kàn dà jiāng jūn suǒ jǔ zhī qí, xū yī jié dù.
諸軍將五旗,各准方色:赤,南方,火;白,西方,金;皂,北方,水;碧,東方,木;(合是青,為與皂色相亂,故改為碧。)黃,中央,土。土既不動,用為四旗之主,而大將行動,持此黃旗於前立。如東西南北有賊,各隨方色舉旗,當方面兵急須裝束。旗向前亞,方面兵急須進;旗正豎,即住;臥,即回。審細看大將軍所舉之旗,須依節度。
zhū měi duì gěi yī qí, xíng zé yǐn duì, zhù zé lì yú duì qián. qí dà zǒng guǎn jí fù zǒng guǎn, zé lì shí qí yǐ shàng, zi zǒng guǎn zé lì sì qí yǐ shàng, xíng zé yǐn duì, zhù zé lì yú zhàng cè. tǒng tóu yì bié gěi yì sè qí, nǐ lín zhèn zhī shí, zé biàn qí jìn tuì. zhù duì děng qí, bié yàng bié zào, lìng yǐn zī zhòng. gè lìng běn jūn yíng duì shí rèn qí qí. rú bīng shù xiào duō, jūn yíng fù zhòng, ruò yǐ yì sè rèn qí, yuǎn kàn nán biàn, jí měi yíng gè bié huà qín shòu, zì wèi biāo jì yì dé. bù rán, qí shēn qí jiǎo dàn qǔ wǔ fāng sè huí hù wèi zhī, zé gēng yì biàn. wéi xū yíng yíng zì bié, wù shǐ zhǐ huī fēn míng. fán jiāng chū shī, qí jīng qí qiè xū jiān láo. ruò huò qīng cè, zhòng shēng yì yì yě.
諸每隊給一旗,行則引隊,住則立於隊前。其大總管及副總管,則立十旗以上,子總管則立四旗以上,行則引隊,住則立於帳側。統頭亦別給異色旗,擬臨陣之時,則辨其進退。駐隊等旗,別樣別造,令引輜重。各令本軍營隊識認其旗。如兵數校多,軍營復眾,若以異色認旗,遠看難辨,即每營各別畫禽獸,自為標記亦得。不然,旗身旗腳但取五方色回互為之,則更易辨。唯須營營自別,務使指麾分明。(凡將出師,其旌旗切須堅牢。若或傾側,眾生異議也。)
zhū jiào zhàn zhèn, měi wǔ shí rén wèi duì, cóng yíng chán qiāng fān. zhì jiào chǎng zuǒ yòu xiāng, gè yī duì cì jiě fān lì duì, duì bié xiāng qù gè shí bù, qí duì fāng shí bù, fēn bù shǐ jūn. qí zhù duì sāi kōng, qù qián duì èr shí bù. liè bù qì, zhū yíng shí jiāng yī shí jí xiàng dà jiāng chù shòu chù fēn. měi gé yī duì, dìng yī zhàn duì, jí chū xiàng qián, gè jìn wǔ shí bù. tīng jiǎo shēng dì yī shēng jué, zhū duì jí yī shí sàn lì dì èr shēng jué, zhū duì yī shí nà qiāng juǎn fān, zhāng gōng bá dāo dì sān shēng jué, zhū duì yī shí jǔ qiāng dì sì shēng jué, zhū duì yī shí lóng qiāng guì xī zuò, mù kàn dà zǒng guǎn chù dà huáng qí, ěr tīng gǔ shēng. huáng qí xiàng qián yà, gǔ shēng dòng, qí chàng" wū hū! wū hū!" bìng qù shēng. qí xiàng qián, zhì zhōng jiè, yī shí qí dòu, chàng" shā" qí rù. dí tuì bài qì, kě chèn xíng sān shí bù, shěn zhī zéi tú sàng bài, mǎ jūn cóng bèi zhú běi. wén jīn zhēng dòng, jí xū xī jiào què xíng, bó shàng jià qiāng, cè xíng huí shēn, xiàng běn chù sàn lì. dì yī shēng jué, yī shí nà qiāng, biàn jiě fān qí dì èr shēng jué, yī shí jǔ qiāng dì sān shēng jué, yī shí cù duì. yī kàn dà zǒng guǎn chù liǎng qí jiāo, jí wǔ duì hé yī duì, jí shì èr bǎi wǔ shí rén wèi yī duì, qí duì fǎ jí juǎn fān jǔ qiāng cù duì dòu zhàn yī yī qián fǎ. yī kàn dà zǒng guǎn chù wǔ qí jiāo, jí shí duì hé wèi yī duì, jí shì wǔ bǎi rén wèi yī duì, qí duì fǎ jí jǔ fān jǔ qiāng cù duì dòu zhàn fǎ bìng yī qián. tīng dì yī shēng jiǎo jué, jí sàn, èr bǎi wǔ shí rén wèi yī duì dì èr shēng jiǎo jué, jí sàn, wǔ shí rén wèi yī duì. rú cǐ fán sān dù, jí jiào bì. zhū shí jiāng yī shí qǔ dà jiāng shǎng fá jìn zhǐ. dì sān jiǎo shēng jué, jí cóng tóu juǎn yǐn hái jūn. yī yún: chū chū yíng, shù máo jǐ, shū qí fān, míng gǔ jiǎo. xíng sān lǐ, pì máo jǐ, jié qí fān, zhǐ gǔ jiǎo. wèi zhì yíng sān lǐ, fù shù máo jǐ, shū qí fān, míng gǔ jiǎo. zhì yíng, fù jié qí fān, zhǐ gǔ jiǎo. lín zhèn jiē wú xuān huá, míng tīng gǔ yīn, jǐn shì qí fān, huī qián zé qián, huī hòu zé hòu, huī zuǒ zé zuǒ, huī yòu zé yòu, shì huī suǒ zhǐ. wén sān jīn yīn zhǐ, sān jīn yīn hái.
諸教戰陣,每五十人為隊,從營纏槍幡。至教場左右廂,各依隊次解幡立隊,隊別相去各十步,其隊方十步,分布使均。其駐隊塞空,去前隊二十步。列布訖,諸營十將一時即向大將處受處分。每隔一隊,定一戰隊,即出向前,各進五十步。聽角聲第一聲絕,諸隊即一時散立;第二聲絕,諸隊一時捺槍卷幡,張弓拔刀;第三聲絕,諸隊一時舉槍;第四聲絕,諸隊一時籠槍跪膝坐,目看大總管處大黃旗,耳聽鼓聲。黃旗向前亞,鼓聲動,齊唱"嗚呼!嗚呼!"(並去聲。)齊向前,至中界,一時齊斗,唱"殺"齊入。敵退敗訖,可趁行三十步,審知賊徒喪敗,馬軍從背逐北。聞金鉦動,即須息呌卻行,膊上架槍,側行回身,向本處散立。第一聲絕,一時捺槍,便解幡旗;第二聲絕,一時舉槍;第三聲絕,一時簇隊。一看大總管處兩旗交,即五隊合一隊,即是二百五十人為一隊,其隊法及卷幡、舉槍、簇隊、鬥戰一依前法。一看大總管處五旗交,即十隊合為一隊,即是五百人為一隊,其隊法及舉幡、舉槍、簇隊、鬥戰法並依前。聽第一聲角絕,即散,二百五十人為一隊;第二聲角絕,即散,五十人為一隊。如此凡三度,即教畢。諸十將一時取大將賞罰進止。第三角聲絕,即從頭卷引還軍。(一云:初出營,豎矛戟,舒旗幡,鳴鼓角。行三里,辟矛戟,結旗幡,止鼓角。未至營三里,復豎矛戟,舒旗幡,鳴鼓角。至營,復結旗幡,止鼓角。臨陣皆無諠譁,明聽鼓音,謹視旗幡,麾前則前,麾後則後,麾左則左,麾右則右,視麾所指。聞三金音止,三金音還。)
yòu yún:
又云:
jiào zhàn liàn bīng, zhōng xián duì xū jiā jiǎn, shěn kàn dà zǒng guǎn chù bái bì liǎng qí jiāo, tiào dàng duì zhàn fēng duì zhù duì měi sè sān duì, hé wèi yī duì, tiān rù zhōng duì, jì huì shǐ xī chóu jūn, jí shì yī bǎi wǔ shí rén wèi duì. rú bù xū gèng hé duì, biàn jí jiāo zhàn, yī zhǔn qián nà qiāng jiě fān. rú xū jiā bīng hé duì, jí kàn dà zǒng guǎn chù chì zào liǎng qí jiāo, zhū duì gè yī běn shǎi, yòu sān duì hé wèi yī duì, zhǔn qián tiān rù zhōng duì, shǐ xī chóu jūn, jí shì sì bǎi wǔ shí rén wèi yī duì. rú xū jiào zhàn, juǎn fān jǔ qiāng cù duì bìng yī qián.
教戰練兵,中閒隊須加減,審看大總管處白碧兩旗交,跳蕩隊、戰鋒隊、駐隊每色三隊,合為一隊,添入中隊,計會使稀稠均,即是一百五十人為隊。如不須更合隊,便即交戰,一準前捺槍、解幡。如須加兵合隊,即看大總管處赤皂兩旗交,諸隊各依本色,又三隊合為一隊,准前添入中隊,使稀稠均,即是四百五十人為一隊。如須教戰,卷幡、舉槍、簇隊並依前。
jiào zhàn le, yù sàn hái yíng, kàn dà zǒng guǎn chù liǎng qí wò, jí fēn sǎn, què wèi yī bǎi wǔ shí rén duì, gè yī jiù lì yòu liǎng qí wò, jí sàn, wǔ shí rén wèi yī duì, hái yī jiù chū lì tīng jiǎo dì yī shēng jué, yī shí nà qiāng, biàn jiě fān dì èr shēng jué, yī shí jǔ qiāng dì sān shēng jué, yī shí cù duì, tīng hái yíng jìn zhǐ. rú fàng sàn, gèng tīng yī huì jiǎo shēng, jí yī jūn wǔ cì fā yǐn hái yíng.
教戰了,欲散還營,看大總管處兩旗臥,即分散,卻為一百五十人隊,各依舊立;又兩旗臥,即散,五十人為一隊,還依舊初立;聽角第一聲絕,一時捺槍,便解幡;第二聲絕,一時舉槍;第三聲絕,一時簇隊,聽還營進止。如放散,更聽一會角聲,即依軍伍次發引還營。
qí yīng qián jìn ér bù jìn, yīng què tuì ér bù tuì, yīng zuò ér bù zuò, yīng qǐ ér bù qǐ, yīng cù ér bù cù, yīng sàn ér bù sàn, yīng nà ér bù nà, yīng juǎn ér bù juǎn, yīng hé duì ér bù hé duì, yīng bāi ér cuò bāi rù tā duì, yán yǔ huān huá, bù wén gǔ shēng, jīng qí fēn rǎo, shū mì shī suǒ, bìng jié jí kē fá. qí jiào fǎ, gè lìng zǐ zǒng guǎn yǐ xià lù yī běn, jiào yī bīng shì jiào qí fǎ. yǐ shàng bìng wèi gōng bīng fǎ.
其應前進而不進,應卻退而不退,應坐而不坐,應起而不起,應簇而不簇,應散而不散,應捺而不捺,應卷而不捲,應合隊而不合隊,應擘而錯擘入他隊,言語讙譁,不聞鼓聲,旌旗分擾,疏密失所,並節級科罰。其教法,各令子總管以下錄一本,教依兵士教旗法。(以上並衛公兵法。)
yī yún, fán jiào qí, yú píng yuán kuàng yě dēng gāo yuǎn shì chù, dà jiāng jū qí shàng, nán xiàng, zuǒ yòu gè zhì gǔ shí èr miàn, jiǎo shí èr jù, zuǒ yòu gè shù wǔ sè qí, liù dào jū qián, liè qí cì zhī, zuǒ yòu yá guān zhù duì rú yǎn yuè xíng wèi hòu qí, xià lín píng yě, shǐ shì zú mù jiàn jīng qí, ěr wén gǔ jiǎo, xīn cún hào lìng. nǎi mìng zhū jiāng fēn wèi zuǒ yòu, jiē qù bīng rèn, jīng xīn jiǎ zhòu. fān zhì fēn wèi zuǒ yòu xiāng, gè yǐ bīng mǎ shǐ zhǎng bān bù qí cì. zhèn xián róng zhèn, duì xián róng duì, qū xián róng qū, yǐ zhǎng cān duǎn, yǐ duǎn cān zhǎng, huí jūn zhuǎn zhèn, yǐ hòu wèi qián, yǐ qián wèi hòu, jìn wú bēn bèng, tuì wú qū zǒu, sūn zi suǒ wèi" fēn fēn yún yún, dòu luàn ér bù kě luàn hún hún dùn dùn, xíng yuán ér bù kě bài" zhě, qí zhèng yě. yǐ zhèng hé, yǐ qí shèng, tīng yīn dǔ huī, zhà hé zhà lí. yú shì sān lìng wǔ shēn, bái qí diǎn, gǔ yīn dòng, zé zuǒ yòu xiāng qí hé zhū qí diǎn, jiǎo shēng dòng, zé zuǒ yòu xiāng qí lí. hé zhī yǔ lí, jiē bù lí zhōng yāng zhī dì. zuǒ xiāng yáng xiàng ér xuán, yòu xiāng yīn xiàng ér xuán, zuǒ yòu gè fù běn chū. bái qí diào, gǔ yīn dòng, zuǒ yòu gè yún zhēng niǎo sàn, mí chuān luò yě, rán ér bù shī bù duì zhī shū mì zhū qí diào, jiǎo yīn dòng, zuǒ yòu gè fù běn chū, qián hòu zuǒ yòu, wú chà chǐ cùn. sàn zé fǎ tiān, jù zé fǎ dì. rú cǐ zé sān hé ér sān lí, sān jù ér sān sàn, bù rú fǎ zhě, lì shì zhī zuì, cóng jūn lìng. yú shì dà jiāng chū wǔ cǎi qí shí èr kǒu, gè shù yú zuǒ yòu xiāng zhèn qián, měi qí mìng zhuàng yǒng shì wǔ shí rén shǒu qí, xuǎn zhuàng yǒng shì wǔ shí rén duó qí, zuǒ xiāng duó yòu xiāng, yòu xiāng duó zuǒ xiāng, gǔ yīn dòng ér duó, jiǎo yīn dòng ér zhǐ. dé qí zhě shèng, shī qí zhě fù, shèng shǎng ér fù fá. lí hé zhī shì, jù sàn zhī xíng, shèng fù zhī lǐ, shǎng fá zhī xìn, yīn shì ér jiào zhī. yī shì xué zhàn, jiào chéng hé zhī shí rén shí rén xué zhàn, jiào chéng hé zhī bǎi rén jiàn zhì sān jūn zhī zhòng. xiào liè: yī rén shǒu wéi dì sān chǐ, liàng rén duō shǎo, yǐ zuǒ yòu liǎng jiāng wèi jiāo tóu, qí cì zuǒ yòu jiāng gè zhǔ shì wǔ wèi háng liè, jiē yǐ jīn gǔ qí wèi jié zhì. qí chū qǐ wéi zhāng yì, suí shān lín dì shì, wú yuǎn jìn bù fèn. qí hé wéi dì, yú hòu xiān zé dìng qì. yǐ shàn hú shǐ zhě wèi wéi zhōng qí, qí bù zú qiāng fān shǒu wéi, yǒu lòu shòu, zuò shǒu wéi lì. dà shòu gōng zhī, xiǎo shòu sī zhī, yǐ guān jìn zhǐ. sī yì jiào zhàn yī duān yě.
一雲,凡教旗,於平原曠野登高遠視處,大將居其上,南向,左右各置鼓十二面,角十二具,左右各樹五色旗,六纛居前,列旗次之,左右牙官駐隊如偃月形為後騎,下臨平野,使士卒目見旌旗,耳聞鼓角,心存號令。乃命諸將分為左右,皆去兵刃,精新甲冑。幡幟分為左右廂,各以兵馬使長班布其次。陣閒容陣,隊閒容隊,曲閒容曲,以長參短,以短參長,回軍轉陣,以後為前,以前為後,進無奔迸,退無趨走,(孫子所謂"紛紛紜紜,斗亂而不可亂;渾渾沌沌,形圓而不可敗"者,奇正也。)以正合,以奇勝,聽音睹麾,乍合乍離。於是三令五申,白旗點,鼓音動,則左右廂齊合;朱旗點,角聲動,則左右廂齊離。合之與離,皆不離中央之地。左廂陽向而旋,右廂陰向而旋,左右各複本初。白旗掉,鼓音動,左右各雲蒸鳥散,彌川絡野,然而不失部隊之疏密;朱旗掉,角音動,左右各複本初,前後左右,無差尺寸。散則法天,聚則法地。如此則三合而三離,三聚而三散,不如法者,吏士之罪,從軍令。於是大將出五采旗十二口,各樹於左右廂陣前,每旗命壯勇士五十人守旗,選壯勇士五十人奪旗,左廂奪右廂,右廂奪左廂,鼓音動而奪,角音動而止。得旗者勝,失旗者負,勝賞而負罰。離合之勢,聚散之形,勝負之理,賞罰之信,因是而教之。(一士學戰,教成合之十人;十人學戰,教成合之百人;漸至三軍之眾。)校獵:一人守圍地三尺,量人多少,以左右兩將為交頭,其次左右將各主士伍為行列,皆以金、鼓、旗為節制。其初起圍張翼,隨山林地勢,無遠近部分。其合圍地,虞候先擇定訖。以善弧矢者為圍中騎,其步卒槍幡守圍,有漏獸,坐守圍吏。大獸公之,小獸私之,以觀進止。斯亦教戰一端也。
zhào guó gōng wáng jū jiào shè jīng shàng piān yuē:" fán shè, bì zhōng xí ér zuò, yī xī zhèng dāng duǒ, yī xī héng shùn xí. zhí gōng bì zhōng, zài bǎ zhī zhōng, qiě yù dāng qí xián xīn yě. yǐ gōng dāng zuǒ xī, qián shù àn xí, shāo tǔ xià shāo xiàng qián, wēi lìng shàng qīng xiàng yòu, rán hòu qǔ jiàn, fù qí shǒu, wēi quán, lìng zhǐ dì èr jié qí píng, yǐ sān zhǐ niǎn jiàn sān fēn zhī yī, jiā yú gōng yì sān fēn zhī yī, yǐ zuǒ shǒu tóu zhǐ shòu zhī, zé zhuǎn gōng lìng xián shāo lí shēn jiù jiàn, jí yǐ yòu shǒu xún jiàn yǔ, xià zhì kuò, yǐ tóu zhǐ dì èr zhǐ jié dāng kuò, yuē xián xú xú sòng zhī, lìng zhòng chā chí rú fèng hé, shǐ dāng yú xīn, yòu lìng dāng kuò yǔ xiàng shàng. gōng xián jì lí shēn, jí yì jiàn jiàn zhī gāo xià, qǔ qí píng zhí, rán hòu tái gōng lí xí, mù nì qí de, àn shǒu yí xià, yǐn zhī lìng mǎn, qí chí gōng shǒu, yǔ kòng zhǐ jí yòu bì zhǒu píng rú shuǐ zhǔn, lìng qí zhǒu kě cuò bēi shuǐ. gù yuē duān shēn rú gàn, zhí bì rú zhī. zhí bì zhě, fēi chū zhí yě, jià xián bì biàn yǐn zhī, bǐ jí mǎn shǐ bì zhí shì yě. yǐn gōng bù dé jí, jí zé shī wēi yí ér bù zhǔ pí bù dé huǎn, huǎn zé lì nán wèi ér jiàn qù chí. wéi shàn zhě néng zhī. jiàn yǔ gōng bǎ qí wèi mǎn, dì píng zhī zhōng wèi yíng, guàn xìn měi ér shù nán chéng. yào lìng dà zhǐ zhī zú zhì, rán hòu fā jiàn. gù yuē zú bù shàng zhǐ, bì wú zhōng shǐ zhǐ bù zhī zú, tóng yú wú mù. shì zhī zhì yě, huò yǐ mù shì zú, mǎ shàng yǔ àn zhōng zé guāi, cǐ wèi wú shù yǐ. gù shǐ zài gōng yòu, shì zài gōng zuǒ, jiàn fā zé mí qí shāo, yàn qí zhǒu, yǎng qí wàn, mù yǐ zhù zhī, shǒu yǐ zhù zhī, xīn yǐ qù zhī, qí bù zhōng hé wèi yě!"
趙國公王琚教射經上篇曰:"凡射,必中席而坐,一膝正當垛,一膝橫順席。執弓必中,在把之中,且欲當其弦心也。以弓當左膝,前豎按席,稍吐下弰向前,微令上傾向右,然後取箭,覆其手,微拳,令指第二節齊平,以三指捻箭三分之一,加於弓亦三分之一,以左手頭指受之,則轉弓令弦稍離身就箭,即以右手尋箭羽,下至闊,以頭指第二指節當闊,約弦徐徐送之,令眾差池如鳳翮,使當於心,又令當闊羽向上。弓弦既離身,即易見箭之高下,取其平直,然後抬弓離席,目睨其的,按手頤下,引之令滿,其持弓手,與控指及右臂肘平如水準,令其肘可措杯水。故曰端身如幹,直臂如枝。直臂者,非初直也,架弦畢便引之,比及滿使臂直是也。引弓不得急,急則失威儀而不主皮;不得緩,緩則力難為而箭去遲。唯善者能之。箭與弓把齊為滿,地平之中為盈,貫信美而術難成。要令大指知鏃至,然後發箭。故曰鏃不上指,必無中矢;指不知鏃,同於無目。試之至也,或以目視鏃,馬上與暗中則乖,此為無術矣。故矢在弓右,視在弓左,箭發則靡其弰,厭其肘,仰其腕,目以注之,手以駐之,心以趣之,其不中何為也!"
xià piān yuē," shǐ liàng qí gōng, gōng liàng qí lì, wú dòng róng, wú zuò sè, hé qí zhī tǐ, diào qí qì xī, yī qí xīn zhì, wèi zhī kǎi shì. zhī cǐ wǔ zhě wèi shàng dé. gù yuē mò huàn gōng ruǎn, fú dāng zì yuǎn mò huàn lì léi, héng dāng yǐn zhī. dàn lì shèng qí gōng, zé róng mào hé, fā wú bù zhōng. gù shǐ xué zhě, xiān xué chí mǎn, xū néng zhì qí gōng, dìng qí tǐ, hòu nǎi shè zhī. rán qí de bì shǐ yú yī zhàng, bǎi fā bǎi zhòng, cùn yǐ jiā zhī, jiàn zhì yú bǎi bù, yì bǎi fā bǎi zhòng, nǎi wèi zhī shù chéng. huò shēng qí de yú gāo shān, huò zhì qí de yú shēn gǔ, huò yè zhī, huò zhì zhī, shǐ qí de zòng héng qián què, suǒ yǐ shè qín shòu yǔ dí yě. fán gōng è yòu qīng, jiàn è qí nòu, yīn rú. yí è bàng yǐn, jǐng è què chuí, xiōng è qián yà, bèi è hòu yǎn, jiē shè zhī gǔ suǐ jí yě. gù shēn qián sǒng wèi měng wǔ fāng téng, é qián lín wèi fēng sì yù dòu, chū gōng shāo wèi huái zhōng tǔ yuè, píng jiàn kuò wèi xián shàng xiàn héng, cǐ jiē yǒu wēi róng zhī chēng yě."
下篇曰,"矢量其弓,弓量其力,無動容,無作色,和其支體,調其氣息,一其心志,謂之楷式。知此五者為上德。故曰莫患弓軟,服當自遠;莫患力羸,恆當引之。但力勝其弓,則容貌和,發無不中。故始學者,先學持滿,須能制其弓,定其體,後乃射之。然其的必始於一丈,百發百中,寸以加之,漸至於百步,亦百發百中,乃為之術成。或升其的於高山,或致其的於深谷,或曳之,或擲之,使其的縱橫前卻,所以射禽獸與敵也。凡弓惡右傾,箭惡其檽,(音儒。)頤惡傍引,頸惡卻垂,胸惡前亞,背惡後偃,皆射之骨髓疾也。故身前竦為猛武方騰,額前臨為封兕欲斗,出弓弰為懷中吐月,平箭闊為弦上縣衡,此皆有威容之稱也。"
yòu yuē:" fán kòng xián yǒu èr fǎ: wú míng zhǐ dié xiǎo zhǐ, zhōng zhǐ yā dà zhǐ, tóu zhǐ dāng xián zhí shù, zhōng guó fǎ yě qū dà zhǐ, yǐ tóu zhǐ yā gōu zhǐ, cǐ hú fǎ yě. cǐ wài jiē bù rù shù. hú fǎ lì shǎo, lì mǎ shàng hàn fǎ lì duō, lì bù yòng. rán qí chí miào zài tóu zhǐ xián. shì rén jiē yǐ qí zhǐ mò chuò xián, zé zhì jiàn qū, yòu shāng yǔ. dàn lìng zhǐ miàn suí xián zhí shù, jí cuì ér yì zhōng, qí zhì yuǎn nǎi guò cháng shù shí bù. gǔ rén yǐ wèi shén ér mì zhī. hú fǎ bù shǐ dà zhǐ guò tóu zhǐ, yì wèi miào ěr. qí zhí gōng, yù shǐ bǎ qián rù è, bǎ hòu dāng sì zhǐ běn jié, píng qí dà zhǐ chéng zú, què qí tóu zhǐ shǐ bù dé, zé hé měi yǒu shēng ér jùn kuài yě. shè zhī dào bèi yǐ zāi."
又曰:"凡控弦有二法:無名指疊小指,中指壓大指,頭指當弦直豎,中國法也;屈大指,以頭指壓勾指,此胡法也。此外皆不入術。胡法力少,利馬上;漢法力多,利步用。然其持妙在頭指閒。世人皆以其指末齪弦,則致箭曲,又傷羽。但令指面隨弦直豎,即脆而易中,其致遠乃過常數十步。古人以為神而秘之。胡法不使大指過頭指,亦為妙爾。其執弓,欲使把前入阨,把後當四指本節,平其大指承鏃,卻其頭指使不得,則和美有聲而俊快也。射之道備矣哉。"
nǔ, gǔ yǒu huáng lián bǎi zhú bā dān shuāng gōng zhī hào. jīn yǒu jiǎo chē nǔ, zhōng qī bǎi bù, gōng chéng bá lěi yòng zhī bāi zhāng nǔ, zhōng sān bǎi bù, bù zhàn yòng zhī mǎ nǔ, zhōng èr bǎi bù, mǎ zhàn yòng zhī. nǔ zhāng chí, lín dí bù guò yī èr fā, suǒ yǐ zhàn zhèn bù biàn yú nǔ. fēi nǔ bù lì yú zhàn, ér jiāng bù míng yú nǔ yě. bù kě zá yú duǎn bīng, dāng bié wèi duì, zǎn jiàn zhù shè, zé qián wú lì bīng, duì wú héng zhèn. fù yǐ zhèn zhōng zhāng, zhèn wài shè, fān cì lún huí, zhāng ér fù chū, shè ér fù rù, zé nǔ bù jué shēng, dí wú báo wǒ. fū zhì nǔ bì chù qí gāo, zhēng shān duó shuǐ, shǒu ài sāi kǒu, pò xiāo xiàn guǒ, fēi nǔ bù kè. jiào fǎ lìng yuē: zhāng nǔ dīng zì lì, dāng nǔ bā zì lì, gāo xuān shǒu, xuān yīn xuān. qū shān jīn, zuǒ shǒu chéng tóng, yòu shǒu yíng shàng, dāng xīn kàn zhāng. zhāng yǒu kuò xiá, yòu yuè bì yòu bó, hái fù dāng xīn. ān jiàn gāo jǔ zhǒu, dí yuǎn tái nǔ tóu, dí jìn píng shēn fàng, dí zài zuǒ yòu huí shēn fàng, dí zài gāo shàng qiè jiǎo fàng, fàng jiàn qì chàng shā. què chè ǎo xiē wěi, fù nǔ hái zhe dì.
弩,古有黃連、百竹、八擔、雙弓之號。今有絞車弩,中七百步,攻城拔壘用之;擘張弩,中三百步,步戰用之;馬弩,中二百步,馬戰用之。弩張遲,臨敵不過一二發,所以戰陣不便於弩。非弩不利於戰,而將不明於弩也。不可雜於短兵,當別為隊,攢箭注射,則前無立兵,對無橫陣。復以陣中張,陣外射,番次輪迴,張而復出,射而復入,則弩不絕聲,敵無薄我。夫置弩必處其高,爭山奪水,守隘塞口,破驍陷果,非弩不克。教法令曰:張弩丁字立,當弩八字立,高揎手,(揎音宣。)屈衫襟,左手承橦,右手迎上,當心看張。張有闊狹,右〈月坒〉右膊,還復當心。安箭高舉肘,敵遠抬弩頭,敵近平身放,敵在左右回身放,敵在高上挈腳放,放箭訖唱殺。卻掣拗蠍尾,覆弩還著地。
fū jūn chéng jí yě yíng xíng jūn zài wài, rì chū rì méi shí, wō gǔ qiān chuí: wō, zhì guā fǎn. sān bǎi sān shí sān chuí wèi yī tòng gǔ yīn zhǐ, jiǎo yīn dòng, chuī shí èr shēng wèi yī dié jiǎo yīn zhǐ, gǔ yīn dòng. rú cǐ sān jiǎo sān gǔ, ér hūn míng bì zhī.
夫軍城及野營行軍在外,日出日沒時,撾鼓千搥:(撾,陟瓜反。)三百三十三搥為一通;鼓音止,角音動,吹十二聲為一疊;角音止,鼓音動。如此三角三鼓,而昏明畢之。
měi yíng zhōng liǎng xiāng zhì tǔ mǎ shí èr pǐ, dà xiǎo rú cháng mǎ, jù ān. lìng shì zú huàn jiǎ zhòu, gāo yīn gāo gōng shǐ, pèi dāo jiàn, chí máo dùn, zuǒ yòu shàng xià, yǐ biàn xí qí shì.
每營中兩廂置土馬十二疋,大小如常馬,具鞍。令士卒擐甲冑,櫜(音高)弓矢,佩刀劍,持矛楯,左右上下,以便習其事。
zá jiào lìng fù
雜教令(附)
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:
大唐衛公李靖兵法曰:
gǔ zhī shàn wèi jiāng zhě, bì néng shí zú ér shā qí sān, cì zhě shí shā qí yī. sān zhě, wēi zhèn yú dí guó yī zhě, lìng xíng yú sān jūn. shì zhī wèi wǒ zhě bù wèi dí, wèi dí zhě bù wèi wǒ. rú yuē jǐn zhōng yì shí qīng shēng zhòng jié zhě, suī chóu bì shǎng fàn fǎ dài duò bài shì tān cái zhě, suī qīn bì fá fú zuì shū qíng zhì zhí dūn sù zhě, suī zhòng bì shě yóu cí qiǎo shì xū wěi jiǎo zhà zhě, suī qīng bì lù shàn wú wēi ér bù zàn, è wú xiān ér bù biǎn: sī nǎi lì zhòng quàn gōng zhī yào shù. xī mǎ sù jūn bài, gé liàng duì qì ér xíng zhū xiāng rén dào lì, lǚ méng xiān tì ér hòu zhǎn mǎ yì fàn mài, cáo gōng gē fā ér zì xíng liǎng yuàn cí qū, huáng gài jié wèn ér jù lù. gù zhī wēi kè qí ài, suī shǎo bì jì rú ài shèng qí wēi, suī duō bì bài. gài shǎng fá bù zài zhòng, zài bì xíng bù zài shù, zài bì dāng. gù wèi liáo zǐ yuē:" wú qǐ yǔ qín rén zhàn, zhàn ér wèi hé, yǒu yī fū bù shèng qí yǒng, nǎi nù ér qián, huò shǒu ér fǎn. wú qǐ zhǎn zhī. lì yuē:' cǐ zhuàng shì yě, bù kě zhǎn.' wú zǐ yuē:' suī zhuàng shì, rán bù cóng lìng zhě, bì zhǎn zhī.'" gù xū quàn zhī yǐ zhòng shǎng, wēi zhī yǐ yán xíng, suí shí ér yǔ zhī yí, yīn jī ér yǔ zhī huà, kě wèi bù làn yǐ. fán rén ěr mù, bù kě yǐ shì qiān lǐ zhī wài yīn rén ěr mù ér shì tīng zhī, jí wú shàn bù wén, wú è bù jiàn. gù mù guì míng, ěr guì cōng, xīn guì zhì, sān zhě bìng jìn, zé míng bù kě bì. rú néng shǎng fá bù qī, míng yú chá tīng, zé qiān lǐ zhī wài, yǐn wēi zhī shì, mò bù yīn biàn ér wèi zhōng xìn. ruò shǎng fá zhí yú ěr mù zhī qián, qí bù wén jiàn zhě, shuí kěn yòng mìng zāi? gù shàng wú yí lìng, zé xià bù èr tīng dòng wú yí shì, zé zhòng bù èr zhì. yóu shì yán zhī, zé chí jūn zhī jí wù, mò dà yú shǎng fá yǐ.
古之善為將者,必能十卒而殺其三,次者十殺其一。三者,威振於敵國;一者,令行於三軍。是知畏我者不畏敵,畏敵者不畏我。如曰盡忠益時、輕生重節者,雖仇必賞;犯法怠惰、敗事貪財者,雖親必罰;服罪輸情、質直敦素者,雖重必舍;游辭巧飾、虛偽狡詐者,雖輕必戮;善無微而不贊,惡無纖而不貶:斯乃勵眾勸功之要術。昔馬謖軍敗,葛亮對泣而行誅;鄉人盜笠,呂蒙先涕而後斬;馬逸犯麥,曹公割發而自刑;兩掾辭屈,黃蓋詰問而俱戮。故知威克其愛,雖少必濟;如愛勝其威,雖多必敗。蓋賞罰不在重,在必行;不在數,在必當。故尉繚子曰:"吳起與秦人戰,戰而未合,有一夫不勝其勇,乃怒而前,獲首而返。吳起斬之。吏曰:'此壯士也,不可斬。'吳子曰:'雖壯士,然不從令者,必斬之。'"故須勸之以重賞,威之以嚴刑,隨時而與之移,因機而與之化,可謂不濫矣。凡人耳目,不可以視千里之外;因人耳目而視聽之,即無善不聞,無惡不見。故目貴明,耳貴聰,心貴智,三者並進,則明不可蔽。如能賞罰不欺,明於察聽,則千里之外,隱微之事,莫不陰變而為忠信。若賞罰直於耳目之前,其不聞見者,誰肯用命哉?故上無疑令,則下不二聽;動無疑事,則眾不二志。由是言之,則持軍之急務,莫大於賞罰矣。
zhū měi yíng bìng ér, gè dìng yī guān rén, lìng jiǎn xiào zhǔ gēng zhōu yǎng sì jí lǐng jiāng xíng. qí chū dé bìng jí bìng sǔn rén, měi cháo tōng zhuàng, bào zǒng guǎn, lìng yī rén xún yíng, jiāng yào jiù liáo. rú fā, yǎng yíng zhǔ gòng jiǎn xiào bìng ér guān, liàng bìng ér qì lì néng xíng zhě, gěi qiàn yī rén rú zhòng, bù néng xíng zhě, jiā gěi lǘ yī tóu rú bù néng chéng qí chù shēng, tōng qián gěi lǘ èr tóu, qiàn èr rén, fù yù jiāng xíng. rú qì zhì bìng ér, bù shōu shí zhě, bù yǎng sì zhě, jiǎn xiào bìng ér guān jí bìng ér qiàn rén gè zhàng yī bǎi wèi sǐ ér mái zhě, zhǎn.
諸每營病兒,各定一官人,令檢校煮羹粥養飼及領將行。其初得病及病損人,每朝通狀,報總管,令醫人巡營,將藥救療。如發,仰營主共檢校病兒官,量病兒氣力能行者,給傔一人;如重,不能行者,加給驢一頭;如不能乘騎畜生,通前給驢二頭,傔二人,縛轝將行。如棄擲病兒,不收拾者,不養飼者,檢校病兒官及病兒傔人各杖一百;未死而埋者,斬。
zhū jiāng shì bù dé yǐ zuò zhǔ shuài jí shì jǐ lì qiáng, qī ào huǒ rén, quán wú zhǎng yòu, jiān chī tà nuò ruò, jiǎn xuē liáng shí yī zī, bìng jūn qì huǒ jù zì yì lìng qíng, láo yì bù děng.
諸將士不得倚作主帥及恃己力強,欺傲火人,全無長幼,兼笞撻懦弱,減削糧食、衣資,並軍器、火具恣意令擎,勞逸不等。
zhū yīng qǐng jiǎ shù yè xíng shù, yú jiǎ pàn shàng chāo jì qí páo, chèng zhī jīn liǎng, yú páo bèi shàng jù zhù jīn liǎng bìng qiāng, liàng zhǎng duǎn chǐ zhàng: jūn sī bìng lì wèi wén àn. rú shì le què nà, qǔ àn kān shù, zhǎng duǎn jīn liǎng tóng jí nà rú yǒu qiàn shǎo, suí jí kē jué zhēng bèi. qí jūn qì, cháng xū mó lì xiū bǔ, yì bù dé huǐ qì.
諸應請甲數葉行數,於甲襻上鈔記;其袍,秤知斤兩,於袍背上具注斤兩;並槍,量長短尺丈:軍司並立為文案。如事了卻納,取按勘數,長短斤兩同即納;如有欠少,隨即科決徵備。其軍器,常須磨礪修補,亦不得毀棄。
zhū bīng shì sǐ wáng jì mái zhī lǐ, jì bù bì bèi yǐ shēng láo, mái bù bì bèi yǐ guān guǒ, wù lìng quán yí, qīng zhòng shé zhōng. rú zéi jìng sǐ zhě, dān zhuó jì lèi, mù shēn sì chǐ, zhǔ jiāng shǐ rén lín kū. nèi dì fēi zéi tíng sǐ zhě, zhǔn qián jì kū, dì sòng běn guàn.
諸兵士死亡祭埋之禮,祭不必備以牲牢,埋不必備以棺槨,務令權宜,輕重折衷。如賊境死者,單酌祭酹,墓深四尺,主將使人臨哭。內地非賊庭死者,准前祭哭,遞送本貫。
zhū bīng shì suí jūn bèi dài shàng, jù zhù yī fú wù shù, bìng yī zī gōng jiàn ān pèi qì zhàng, bìng lìng jù tí běn jūn yíng zhōu xiàn fǔ wèi jí jǐ xìng míng, réng lìng yíng guān shì jiǎn yā shǔ, yíng sī chāo qǔ yī běn lì wèi wén àn. rú yǒu pò yòng, duì tóu huǒ zhǎng xū zhī yòng chù, jí chāo wèi wén jì, wǔ rì yī shēn bào yíng sī. rú qí kān jiǎn yī zī, yǔ bù bù tóng, wù yǒu shèng shù, jí shì tōu lái. bìng yǎng dāng huǒ duì jiàn yǒu tā wù, jí xū kān dāng, zhuàng sòng yíng sī. qí yī zī bù shàng wén lì, zòng shǐ dào shī, guān bù wèi lǐ, yì bù dé dì xiāng jì fù. jí shì dào lái, shòu jì jí jì wù rén bìng kē zuì.
諸兵士隨軍被袋上,具注衣服物數,並衣資、弓箭、鞍轡、器仗,並令具題本軍營、州縣府衛及己姓名,仍令營官視檢押署,營司鈔取一本立為文案。如有破用,隊頭、火長須知用處,即鈔為文記,五日一申報營司。如其勘檢衣資,與簿不同,物有賸數,即是偷來。並仰當火隊見有他物,即須勘當,狀送營司。其衣資不上文歷,縱使道失,官不為理,亦不得遞相寄附。即是盜來,受寄及寄物人併科罪。
zhū shí dé lán yí wù, dāng rì sòng nà yú hòu zhě, wǔ fēn shǎng yī. rú yuán jūn xū zhě, bù zài fēn shǎng zhī xiàn. sān rì nèi bù sòng nà guān zhě, hòu diàn jiàn ér bù shōu zhě, shōu ér bù shēn jūn sī zhě, bìng zhòng zuì. sān rì wài zhě, zhǎn. zhū yǒu rén shí dé lán wù, yǐn bù sòng yú hòu, páng rén néng jiū gào zhě, shǎng wù èr shí duàn. zhī ér bù jiū gào zhě, zhàng liù shí. qí yǐn wù rén zhǎn.
諸拾得闌遺物,當日送納虞候者,五分賞一。如緣軍須者,不在分賞之限。三日內不送納官者,後殿見而不收者,收而不申軍司者,並重罪。三日外者,斬。諸有人拾得闌物,隱不送虞候,旁人能糾告者,賞物二十段。知而不糾告者,杖六十。其隱物人斬。
zhū yǒu gōng hé shǎng, bù dé yú shí yǒu zuì hé fá, xiàn sān rì nèi.
諸有功合賞,不得逾時;有罪合罰,限三日內。
zhū jūn nèi bù dé shàn dòng bīng shì, kǒng chī duì wǔ, miù zuò shì fēi, bài sǔn yíng lěi.
諸軍內不得扇動兵士,恐哧隊伍,謬作是非,敗損營壘。
zhū yíng mù zuò shí shì, xū jí zǎo, tiān àn yǐ hòu jí xū miè huǒ. rú yè yǒu wén dié xū dú jí chāo xiě zhě, xū xiān zhuàng shàng yíng zhǔ.
諸營幕作食事,須及早,天暗以後即須滅火。如夜有文牒須讀及鈔寫者,須先狀上營主。
zhū jūn nèi xíng wěi, wú shǒu cóng, tóng zuì. zī cái méi guān. guān diǎn qǔ bīng shì shí qián yǐ shàng, juàn yī chǐ yǐ shàng, zhòng zuì. dào jūn zī zá wù, bìng bèi zéi tōu lù yī qián yǐ shàng, wú shǒu cóng, tóng zuì. rú huò yì guān wù, jì mǎn yī pǐ, wú shǒu cóng, tóng zuì. yīng jiǎn jié bīng mǎ liáng liào yī shēng yǐ shàng, wú shǒu cóng, tóng zuì. qì zhì jūn liáng èr shēng yǐ shàng, wú shǒu cóng, xíng dào yī pǐ yǐ shàng, wú shǒu cóng, bìng tóng zuì.
諸軍內行偽,無首從,同罪。資財沒官。官典取兵士十錢以上,絹一尺以上,重罪。盜軍資雜物,並被賊偷賂一錢以上,無首從,同罪。如貨易官物,計滿一疋,無首從,同罪。應減截兵馬糧料一升以上,無首從,同罪。棄擲軍糧二升以上,無首從,行盜一疋以上,無首從,並同罪。
zhū jūn zhōng yǒu chū pú bó xì, dǔ yī qián yǐ shàng tóng zuò, suǒ dǔ zhī wù méi guān.
諸軍中有樗蒲博戲,賭一錢以上同坐,所賭之物沒官。
zhū yíng gè lìng zuò yì qí yī fàng mǎ, měi duì zuò jì qí fàng lǘ. qí mǎ zhōng yāng fàng, lǘ lìng sì miàn yuán mǎ fàng, qí lǘ mǎ zi bìng yú lǘ qún sì miàn wéi rào lǘ qún, zhī gèng mù fàng. kuáng zéi tōu mǎ, lì xū bēn zǒu, lǘ qún zài wài, qū chèn shāo nán, yǐ cǐ fáng xián, yì shén yǔn biàn. yíng bié jí lìng bié fàng, zhū jūn bù dé xiāng jiāo. fēi zhí fā yǐn zhī shí bù nán, hū yǒu bù yú, zhuī huàn yì yì. zhū xíng jūn lì yíng, lǘ mǎ gè yú suǒ guǎn dì jiè fàng mù. rú yíng cè cǎo è, biàn zé hǎo chù fàng, réng yǔ yú hòu jì huì, bù shǐ jiāo zá. gè zhí běn yíng rèn qí, rú xū zhuī huàn, jiàn qí jí zhī lǘ mǎ chù suǒ. zhū jūn lǘ mǎ mù fàng, bù dé lián xì, měi jūn yíng lìng dìng yī guān, zhuān jiǎn xiào zhú shuǐ cǎo hé qún fàng mù réng dìng yī yú hòu guǒ yì, zhuān xún zhū yíng shuǐ cǎo, gè lìng fēn jiè mù fàng, bù shǐ cān zá. zhū yíng chú liù tuó wài, huǒ bié qiǎn mǎi lǘ yī tóu, yǒu bìng zhěn, nǐ yòng bān yùn. rú bìng rén yǒu piān, bìng qí lǘ, xiān jūn dāng duì tuó, rú dāng duì bù zú, jūn chōu bǐ duì bǐ yíng. bǐ yīn pí. zhū měi yíng zhé chōng guǒ yì, xiān gè qǐng mǎ, yá cān wǎng lái, zì hé chéng qí. duì mǎ dāng zhí, nǐ fáng jī jí, guān rén yǐ xià, bù dé chéng qí. qí zá chù, chú fēi jǐng jí, bīng shì bù dé zhé qí. zhū jūn mǎ jù huì, qí shù jì zhòng, yīng xíng liù chù, bìng yǎng míng wèi jūn yìn, réng xū bié wèi yíng yìn, fáng lán shī, nǐ píng lǐ rèn. zhū yíng bīng fā yǐ hòu, zhuō dé lán yí chù shēng, yì yǒu bīng shì shī què lǘ mǎ yī fú, tuó yùn bù néng shèng jǔ, bìng yǎng yú hàn hòu yú hòu chù qǔ lán yí chù shēng, tuó zhì qián yíng, qí liù chù què fēn fù yú hòu, bù dé bù jīng yú hòu. shàn qǔ zhě jí jiè bù sòng, bìng jiǎn pò yìn jí máo wěi zhě, zhǎn. zhū liù chù suí jūn, rú yǒu sǐ zhě, xū yì suǒ bù guān chén dié jiǎn yàn, shì dāng yíng liù chù, jiǎn yìn jì tóng, rán hòu xǔ lìng bō pí. rú yìn bú shì běn yíng yìn, jí shì dào tā liù chù shā. zhū jiāng zá chù, bù dé fēi lǐ wù sǐ sǔn, wéi zhēng tián. zhū jūn nèi liù chù, bù dé shàn jiè rén chéng yòng. zhū fēi wéi liè, bù dé chéng guān mǎ yóu liè. ruò yīn xún jiǎn biàn xíng jí tīng, jí huí huàn jūn sī liù chù, bìng zhòng kē. zhū yīng chéng guān mǎ, shì fēi jǐng jí, bù dé zhé bēn zǒu, zhì mǎ hàn jí dǎ jí pò. yǐ shàng bìng wèi gōng jūn lìng jù suǒ kē zuì. ruò lín dí zé xū zhòng, píng jū zé xiào qīng, suí shí cái dìng.
諸營各令作異旗一放馬,每隊作記旗放驢。其馬中央放,驢令四面援馬放,其驢馬子並於驢群四面圍繞驢群,知更牧放。狂賊偷馬,例須奔走,驢群在外,驅趁稍難,以此防閒,亦甚允便。營別即令別放,諸軍不得相交。非直發引之時不難,忽有不虞,追喚亦易。 諸行軍立營,驢馬各於所管地界放牧。如營側草惡,便擇好處放,仍與虞候計會,不使交雜。各執本營認旗,如須追喚,見旗即知驢馬處所。諸軍驢馬牧放,不得連繫,每軍營令定一官,專檢校逐水草合群放牧;仍定一虞候果毅,專巡諸營水草,各令分界牧放,不使參雜。 諸營除六馱外,火別遣買驢一頭,有病疹,擬用搬運。如病人有偏,並其驢,先均當隊馱,如當隊不足,均抽比隊比營。(比音毗。) 諸每營折衝、果毅,先各請馬,衙參往來,自合乘騎。隊馬當直,擬防機急,官人以下,不得乘騎。其雜畜,除非警急,兵士不得輒騎。 諸軍馬聚會,其數既眾,應行六畜,並仰明為軍印,仍須別為營印,防闌失,擬憑理認。 諸營兵發以後,捉得闌遺畜生,亦有兵士失卻驢馬、衣服,馱運不能勝舉,並仰於捍後虞候處取闌遺畜生,馱至前營,其六畜卻分付虞候,不得不經虞候。擅取者及借不送,並翦破印及毛尾者,斬。 諸六畜隨軍,如有死者,須詣所部官陳牒檢驗,是當營六畜,檢印記同,然後許令剝皮。如印不是本營印,即是盜他六畜殺。 諸將雜畜,不得非理誤死損,違徵填。諸軍內六畜,不得擅借人乘用。 諸非圍獵,不得乘官馬遊獵。若因巡檢便行即聽,及回換軍司六畜,並重科。 諸應乘官馬,事非警急,不得輒奔走,致馬汗及打脊破。(以上並衛公軍令具所科罪。若臨敵則須重,平居則校輕,隨時裁定。)
zhū jiāng sān rì yī xún běn bù lì shì yíng mù, yuè qí shí yǐn cū jīng, jūn láo yì, xù jí kǔ, shì yī yào. yǒu sǐ jí shàng chén, yǐ lǐ jì zàng, yōu gěi jiā shì. yǒu sǐ yú xíng zhèn, tóng huǒ shōu qí shī, jí yīn dí shāng zhì bì, bìng běn jiāng xiào jù chén qí zhuàng, yì yǐ lǐ jì zàng diào zèng. rú dàn wèi dí suǒ sǔn, jí suí qīng zhòng yōu shǎng. yǒu jiū gào wéi jiào lìng zhě, bǐ cháng shǎng bèi zhī. yǒu gào dé yǔ dí tōng qíng zhě, qí jiā qī qiè pū mǎ zī chǎn xī yǐ shǎng zhī. yǒu jiū gào zhǔ zhě qī yǐn, yīng suǒ gěi bǐ cháng shǎng bèi zhī. qiān qí zhǎn jiāng, xiàn zhèn cuī fēng, shàng shǎng. pò dí suǒ de zī wù pū mǎ děng, bìng gěi zhàn shì. měi shōu zhèn zhī hòu, bì jiāng yú hòu bèi shōu liǎn, duì zǒng shuài jūn fēn. yǔ dí dòu, qí tóu bèi shāng, jiù dé zhě zhòng shǎng.
諸將三日一巡本部吏士營幕,閱其食飲粗精,均勞逸,恤疾苦,視醫藥。有死即上陳,以禮祭葬,優給家室。有死於行陣,同火收其屍,及因敵傷致斃,並本將校具陳其狀,亦以禮祭葬吊贈。如但為敵所損,即隨輕重優賞。 有糾告違教令者,比常賞倍之。 有告得與敵通情者,其家妻妾、仆馬、資產悉以賞之。 有糾告主者欺隱,應所給比常賞倍之。 搴旗斬將,陷陣摧鋒,上賞。 破敵所得資物、仆馬等,並給戰士。每收陣之後,裨將、虞候輩收斂,對總帥均分。 與敵斗,旗頭被傷,救得者重賞。
lòu xiè jūn shì, zhǎn zhī. bèi jūn táo zǒu, zhǎn zhī. hòu qī, zhǎn zhī. yǒu gù, bù zuò. háng liè bù qí, jīng qí bù zhèng, jīn gé bù míng, zhǎn zhī. yǔ dí sī jiāo tōng, zhǎn zhī. yán yǔ shū shū bìng tóng. huò shuō dào shì, qí dǎo guǐ shén, yīn yáng bǔ shì, zāi xiáng é yán, yǐ dòng zhòng xīn, yǔ qí rén wǎng hái yán yì, zhǎn zhī. wú gù jīng jūn, jiào hū bēn zǒu, miù yán yān chén, zhǎn zhī. fán yán chān hòu, huò gèng xiāng tuī tuō, miù shuō shì yí, jiān fù lòu xiè zhě, bìng zhǎn zhī. lì shì suǒ jīng lì, yīn biàn qīn lüè, zhǎn zhī. jiān rén qī nǚ, jí jiāng nǚ fù rù yíng, zhǎn zhī. bù zhàn ér jiàng dí, méi qí jiā. fán yǒu sī chóu, xū xiān yán zhuàng, lìng qí bì chóu. ruò bù yán, yīn zhàn zhèn bào fù zhě, zhǎn zhī. bù zhèn qí luàn, lì shì jīng huáng, zuì zài qí tóu, zhǎn zhī. zhèn dìng, huò zhé jìn tuì, huò zhé xiān qǔ dí, zhì luàn xíng zhě, qián hòu zuǒ yòu suǒ gàn zhī xíng biàn zhǎn zhī. huò yǒu gōng nǔ yǐ zhù shǐ ér huí gù zhě, huò gàn xíng shī wèi zhě, hòu xíng zhǎn qián xíng, bù dòng xíng zhǎn gàn shī zhī xíng. shǒu wéi bù gù, yī huǒ jí zhǔ lì bìng zhǎn zhī. yù dí gōng wéi wēi jí, ruò qián hòu zuǒ yòu bù duì bù jiù zhì xiàn zhě, quán bù duì jiē zhǎn zhī. shè qí fú yǎn xí, wù yīng jī sù jié. qián jiāng xiān hé, hòu jiāng jí fù. jìn tuì yīng jiē guāi zhě, bìng zhǎn zhī. wèi dí suǒ chéng, shī qí gǔ jié yuè zhě, quán duì zhǎn zhī. zhàn dí, qí tóu bèi dí shā, zhēng dé shī shǒu zhě miǎn zuò bù dé zhě, yī qí jiē zhǎn zhī. fán zhàn dí, shī zhǔ jiāng, suí cóng zhě jiē zhǎn zhī. yī jiāng yù dí, bì jiāng yǐ xià děng chà zhǔ lǜ, bù qí lì tóng zhàn gèng xiāng jiù zhù zhě, biàn rèn zhǎn zhī. lì shì suī pò dí, làn xíng shā lù, fā zhǒng mù, fén lú shì, jiàn jià sè, fá shù mù zhě, jiē zhǎn zhī. qín huò dí rén, huò yǒu lái jiàng zhě, zhí lǐng jiàn zǒng shuài, bù dé zhé fǎng wèn dí zhōng shì. ruò wéi, yīn ér lòu xiè zhě, zhǎn zhī. pò dí, xiān lǔ lüè zhě, zhǎn zhī. rù dí jìng tóng. fán yǐn qī pò lǔ suǒ shōu huò, jí lì shì shēn sǐ, yǒu yǐn qī qí zī wù, jiān wéi lìng bù shōu xù zhě, zhǎn zhī. wéi zǒng shuài yī shí zhī lìng, zhǎn zhī.
漏洩軍事,斬之。 背軍逃走,斬之。 後期,斬之。(有故,不坐。) 行列不齊,旌旗不正,金革不鳴,斬之。 與敵私交通,斬之。(言語、書疏並同。)或說道釋,祈禱鬼神,陰陽卜筮,災祥訛言,以動眾心,與其人往還言議,斬之。 無故驚軍,呌呼奔走,謬言煙塵,斬之。 凡言覘候,或更相推託,謬說事宜,兼復漏洩者,並斬之。 吏士所經歷,因便侵掠,斬之。 奸人妻女,及將女婦入營,斬之。 不戰而降敵,沒其家。 凡有私讎,須先言狀,令其避仇。若不言,因戰陣報復者,斬之。 布陣旗亂,吏士驚惶,罪在旗頭,斬之。 陣定,或輒進退,或輒先取敵,致亂行者,前後左右所干之行便斬之。 或有弓弩已注矢而回顧者,或干行失位者,後行斬前行,不動行斬干失之行。守圍不固,一火及主吏並斬之。 遇敵攻圍危急,若前後左右部隊不救致陷者,全部隊皆斬之。 設奇伏掩襲,務應機速捷。前將先合,後將即副。進退應接乖者,並斬之。 為敵所乘,失旗鼓節鉞者,全隊斬之。 戰敵,旗頭被敵殺,爭得屍首者免坐;不得者,一旗皆斬之。 凡戰敵,失主將,隨從者皆斬之。 一將禦敵,裨將以下等差主率,不齊力同戰、更相救助者,便任斬之。 吏士雖破敵,濫行殺戮,發冢墓,焚廬室,踐稼穡,伐樹木者,皆斬之。 擒獲敵人,或有來降者,直領見總帥,不得輒訪問敵中事。若違,因而漏洩者,斬之。 破敵,先虜掠者,斬之。(入敵境同。)凡隱欺破虜所收穫,及吏士身死,有隱欺其資物,兼違令不收恤者,斬之。 違總帥一時之令,斬之。
yǐn yàn jí jù yīn lè zhě, wéi lǜ. jūn zhōng bēn zǒu chē mǎ, wéi lǜ. zì zhèn jiāng jūn yǐ xià, bìng bù rù yíng. qí rù zhě tóng gèng pù shī hòu, fàn yè shī hào, zhǐ sù tā huǒ, wéi lǜ. jūn xíng shě xìn, gè yǐ xiào bù qián hòu wèi cì. shī wèi jí qiáo sū qǔ shuǐ chū biǎo wài zhě, wéi lǜ. fán yǒu jiàn qí yì qín shòu chóng shé zá lèi guǐ guài zhī zhuàng, huò jìn jūn wǔ, huò rù yíng lěi, dāng shí bào běn jiāng, lǐng jiàn zǒng shuài. zhé yǒu chuán shuō zhě, wéi lǜ. lì shì zài háng yíng, qiè fáng wèi rén tāo yòu. rú yǒu qīn gù zèng yí shū xìn, shǐ rén lái wǎng, jí lǐng jiàn běn jiāng, jié biàn zhēn wěi. huò zhì yí shè shū, huò zhě bù dé zhé kāi, mì fēng sòng shàng zǒng shuài. ér wéi zhě, wéi lǜ. fán wéi lǜ, xiáng qīng zhòng lùn fá, ér wèi děng chà, wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ xī yǐ zài zhī. rú yú shù wù huò wèi jǐn zhě, gù yǐ cǐ jù zhī.
飲宴集聚音樂者,違律。 軍中奔走車馬,違律。(自陣將軍以下,並步入營。騎入者同)更鋪失候,犯夜失號,止宿他火,違律。 軍行舍信,各以校部前後為次。失位及樵蘇取水出表外者,違律。 凡有見奇異禽獸、蟲蛇、雜類詭怪之狀,或近軍伍,或入營壘,當時報本將,領見總帥。輒有傳說者,違律。 吏士在行營,切防為人謟誘。如有親故贈遺書信,使人來往,即領見本將,詰辨真偽。或擲遺射書,獲者不得輒開,密封送上總帥。而違者,違律。(凡違律,詳輕重論罰,而為等差,衛公李靖兵法悉已載之。如於庶務或未盡者,故以此具之。)