strong bīng sān strong
兵三

sūn zǐ yuē:" yòng bīng zhī dào, xiào zhī yǐ jì, ér suǒ qí qíng. suǒ qí shèng fù zhī qíng. suǒ yīn shān gé fǎn, sōu suǒ zhī yì. yuē: zhǔ shú yǒu dào? jiāng shú yǒu néng? dào dé zhì néng. zhǔ, jūn yě. xiān kǎo xiào liǎng guó zhī jūn, shuí zhī shuí fǒu yě. ruò xún xī duàn yú gōng tān ér hǎo bǎo, gōng zhī qí nuò bù néng qiáng jiàn shì yě. tiān dì shú dé? shì liǎng jūn suǒ jù, zhī shuí dé tiān shí dì lì. fǎ lìng shú xíng? shè ér bù fàn, fàn ér bì zhū. fā hào chū lìng, zhī shuí néng shī xíng zhě. bīng zhòng shú qiáng? shì zú shú liàn? zhī shuí bīng qì qiáng lì, shì zú jiǎn liàn zhě. gù wáng zǐ yuē:" shì bù sù xí, dāng zhèn huáng huò jiāng bù sù xí, lín zhèn àn biàn." shǎng fá shú míng? shǎng shàn fá è, zhī shuí fēn míng zhě. gù wáng zǐ yuē:" shǎng wú dù zé fèi ér wú ēn, fá wú dù zé lù ér wú wēi." wú yǐ cǐ zhī shèng fù yǐ. yǐ cǐ shàng qī shì, liào dé qíng, zhī shèng fù yě. zhī wú zú zhī kě yòng yǐ jī zhī, ér bù zhī dí zhī bù kě jī, shèng zhī bàn yě zhī dí zhī kě yǐ jī, ér bù zhī wú zú zhī bù kě yòng yǐ jī, shèng zhī bàn yě zhī dí zhī kě yǐ jī, zhī wú zú zhī kě yòng yǐ jī, ér bù zhī dì xíng zhī bù kě yǐ zhàn, shèng zhī bàn yě. shèng zhī bàn zhě, wèi kě zhī yě. gù yuē, zhī bīng zhě dòng ér bù mí, jǔ ér bù dùn. jiāng bù néng liào dí, yǐ shǎo hé zhòng, yǐ ruò jī qiáng, bīng wú xuǎn fēng, yuē" běi". qí shì ruò shì, bì zǒu zhī bīng. fū liào dí zhì shèng, jì jí xiǎn yì lì hài yuǎn jìn, shàng jiāng zhī dào yě. zhī cǐ ér yòng zhàn zhě bì shèng, bù zhī cǐ ér yòng zhàn zhě bì bài. fū wéi wú lǜ ér yì yú dí zhě, bì qín yú rén yě. jǐ wú zhì lǜ, ér wài yì rén zhě, bì wèi rén suǒ qín. gù cè zhī ér zhī dé shī zhī jì, cè dù dí qíng, guān qí suǒ shī, jì shù kě zhī. zuò zhī ér zhī dòng jìng zhī lǐ, xǐ nù dòng zuò, chá qí jǔ zhǐ, zé qíng lǐ kě dé. gù zhī dòng jìng quán biàn, wèi qí shèng fù yě. xíng zhī ér zhī sǐ shēng zhī dì, xíng xiāng dí qíng, guān qí suǒ jù, zé qì shì sǐ shēng kě dé ér zhī zhī. jiǎo zhī ér zhī bù zú yǒu yú zhī chù. jiǎo, liàng yě. jiǎo liàng bǐ wǒ jūn mǎ, zé zhǎng duǎn kě zhī yě. zhī shèng yǒu wǔ: zhī kě yǐ zhàn yǔ bù kě yǐ zhàn zhě shèng, néng liào zhī dí qíng, shěn qí xū shí zhě, shèng yě. zhī zhòng guǎ zhī yòng zhě shèng, yán bīng zhī xíng, yǒu zhòng ér bù kě jī guǎ, huò kě yǐ ruò zhì qiáng, ér néng biàn zhī zhě, shèng yě. gù chūn qiū chuán yuē" shī kè zài hé, bù zài zhòng" shì yě. shàng xià tóng yù zhě shèng, yán jūn chén hé tóng, yǒng ér zhàn zhě shèng. gù mèng zǐ yuē:" tiān shí bù rú dì lì, dì lì bù rú rén hé." yǐ yú dài bù yú zhě shèng, yú, dù yě. yǐ wǒ yǒu fǎ dù zhī shī, jī bǐ wú fǎ dù zhī bīng. gù chūn qiū chuán yuē" bù bèi bù yú, bù kě yǐ shī" shì yě. jiāng néng ér jūn bù yù zhě shèng. sī mǎ fǎ yuē:" jìn tuì wéi shí, wú yuē guǎ rén." jiāng jì jīng néng, xiǎo liàn bīng shì, jūn néng zhuān rèn, rèn shì bù cóng zhōng yù. gù wáng zǐ yuē" zhǐ shòu zài jūn, jué zhàn zài jiāng" zhě, shì yǐ. cǐ wǔ zhě, zhī shèng zhī dào. cǐ shàng wǔ shì. gù yuē: zhī jǐ zhī bǐ, bǎi zhàn bù dài shěn zhī bǐ qiáng ruò zhī shì, suī bǎi zhàn, shí wú wēi dài. bù zhī bǐ ér zhī jǐ, yī shèng yī fù suī bù zhī dí zhī xíng shì, shì jǐ néng kè zhī zhě, shèng fù gè bàn. bù zhī bǐ, bù zhī jǐ, měi zhàn bì dài. wài bù liào dí, nèi bù zhī jǐ, yòng zhàn bì dài. zhī tiān zhī dì, shèng nǎi kě quán." zhī dì zhī biàn, zhī tiān shí gū xū ér xiàng bèi huì míng fēng xuě, wèi zhī jué guǐ.
孫子曰："用兵之道，校之以計，而索其情。（索其勝負之情。索音山格反，搜索之義。）曰：主孰有道？將孰有能？（道德智能。主，君也。先考校兩國之君，誰知誰否也。若荀息斷虞公貪而好寶，宮之奇懦不能強諫是也。）天地孰得？（視兩軍所據，知誰得天時地利。）法令孰行？（設而不犯，犯而必誅。發號出令，知誰能施行者。）兵眾孰強？士卒孰練？（知誰兵器強利，士卒簡練者。故王子曰："士不素習，當陣惶惑；將不素習，臨陣闇變。"）賞罰孰明？（賞善罰惡，知誰分明者。故王子曰："賞無度則費而無恩，罰無度則戮而無威。"）吾以此知勝負矣。（以此上七事，料得情，知勝負也。）知吾卒之可用以擊之，而不知敵之不可擊，勝之半也；知敵之可以擊，而不知吾卒之不可用以擊，勝之半也；知敵之可以擊，知吾卒之可用以擊，而不知地形之不可以戰，勝之半也。（勝之半者，未可知也。）故曰，知兵者動而不迷，舉而不頓。將不能料敵，以少合眾，以弱擊強，兵無選鋒，曰"北"。（其勢若是，必走之兵。）夫料敵制勝，計極險易利害遠近，上將之道也。知此而用戰者必勝，不知此而用戰者必敗。夫唯無慮而易於敵者，必擒於人也。（己無智慮，而外易人者，必為人所擒。）故策之而知得失之計，（策度敵情，觀其所施，計數可知。）作之而知動靜之理，（喜怒動作，察其舉止，則情理可得。故知動靜權變，為其勝負也。）形之而知死生之地，（形相敵情，觀其所據，則氣勢死生可得而知之。）角之而知不足有餘之處。（角，量也。角量彼我軍馬，則長短可知也。）知勝有五：知可以戰與不可以戰者勝，（能料知敵情，審其虛實者，勝也。）知眾寡之用者勝，（言兵之形，有眾而不可擊寡，或可以弱制強，而能變之者，勝也。故春秋傳曰"師克在和，不在眾"是也。）上下同欲者勝，（言君臣和同，勇而戰者勝。故孟子曰："天時不如地利，地利不如人和。"）以虞待不虞者勝，（虞，度也。以我有法度之師，擊彼無法度之兵。故春秋傳曰"不備不虞，不可以師"是也。）將能而君不御者勝。（司馬法曰："進退唯時，無曰寡人。"將既精能，曉練兵勢，君能專任，任事不從中御。故王子曰"指授在君，決戰在將"者，是矣。）此五者，知勝之道。（此上五事。）故曰：知己知彼，百戰不殆；（審知彼強弱之勢，雖百戰，實無危殆。）不知彼而知己，一勝一負；（雖不知敵之形勢，恃己能克之者，勝負各半。）不知彼，不知己，每戰必殆。（外不料敵，內不知己，用戰必殆。）知天知地，勝乃可全。"（知地之便，知天時孤虛而向背晦暝風雪，為之譎詭。）

liào dí zhì shèng
料敵制勝

chūn qiū shí, jìn hóu jiāng fá guó. dài fū shì wěi yuē:" bù kě. wěi, wèi wěi fǎn. guó gōng jiāo, ruò zhòu dé shèng yú wǒ, bì qì qí mín. qì mín bù yǎng zhī. wú zhòng ér hòu fá zhī, yù yù wǒ, shuí yǔ? fū lǐ lè cí ài, zhàn suǒ chù yě. fū mín, ràng shì lè hé ài qīn āi sàng, ér hòu kě yòng yě. shàng zhī shǐ mín, yǐ yì ràng āi lè wèi běn, yán bù kě yǐ lì qiáng. guó fú xù yě, jí zhàn, jiāng jī." yán guó bù xù yì ràng ér lì zhàn. hòu zhōng wèi jìn suǒ miè.
春秋時，晉侯將伐虢。大夫士蒍曰："不可。（蒍，為委反。）虢公驕，若驟得勝於我，必棄其民。（棄民不養之。）無眾而後伐之，欲御我，誰與？夫禮、樂、慈、愛，戰所畜也。夫民，讓事、樂和、愛親、哀喪，而後可用也。（上之使民，以義讓哀樂為本，言不可以力強。）虢弗蓄也，亟戰，將飢。"（言虢不蓄義讓而力戰。）後終為晉所滅。

chūn qiū shí, qín bó fá jìn. jìn jiāng zhào dùn yù zhī, shàng jūn zuǒ yú pián yuē:" qín bù néng jiǔ, qǐng shēn lěi gù jūn yǐ dài zhī." qín rén yù zhàn. qín bó wèi shì huì yuē:" ruò hé ér zhàn?" jìn shì huì xiān bēn qín. duì yuē:" zhào shì xīn chū qí shǔ yuē yú pián, bì shí wèi cǐ móu, jiāng yǐ lǎo wǒ shī yě." yú pián, zhào dùn shǔ dài fū, xīn chū zuǒ shàng jūn. zhào yǒu cè shì yuē chuān, jìn jūn zhī xù yě, cè shì, zhī zǐ. yǒu chǒng ér ruò, bù zài jūn shì ruò, nián shào. yòu wèi cháng shè zhī jūn shì. hǎo yǒng ér kuáng, qiě è yú pián zhī zuǒ shàng jūn yě. ruò shǐ qīng zhě sì yān, qí kě yě. sì, zàn wǎng ér tuì yě. qín jūn yǎn jìn shàng jūn. zhào chuān zhuī zhī, bù jí. shàng jūn bù dòng, zhào chuān dú zhuī zhī. fǎn, nù yuē:" guǒ liáng zuò jiǎ, gù dí shì qiú. dí zhì bù jī, jiāng hé qí?" jūn lì yuē:" jiāng yǒu dài yě." dài kě jī yě. chuān yuē:" wǒ bù zhī móu, jiāng dú chū." nǎi yǐ qí shǔ chū. zhào dùn yuē:" qín huò chuān yě, huò yī qīng yǐ. jìn zì yǒu sàn wèi cóng qīng zhě. qín yǐ shèng guī, wǒ hé yǐ bào?" nǎi jiē chū zhàn, jiāo suī, ér tuì. sī mǎ fǎ yuē:" zhú bēn bù yuǎn, cóng suī bù jí. zhú bēn bù yuǎn zé nán yòu, cóng suī bù jí zé nán xiàn." rán zé gǔ míng tuì jūn wèi suī. qín jìn zhì wèi néng jiān zhàn, duǎn bīng wèi zhì zhēng ér liǎng tuì, gù yuē jiāo suī.
春秋時，秦伯伐晉。晉將趙盾御之，上軍佐臾駢曰："秦不能久，請深壘固軍以待之。"秦人慾戰。秦伯謂士會曰："若何而戰？"（晉士會先奔秦。）對曰："趙氏新出其屬曰臾駢，必實為此謀，將以老我師也。"（臾駢，趙盾屬大夫，新出佐上軍。）趙有側室曰穿，晉君之婿也，（側室，支子。）有寵而弱，不在軍事；（弱，年少。又未嘗涉知軍事。）好勇而狂，且惡臾駢之佐上軍也。若使輕者肆焉，其可也。（肆，暫往而退也。）秦軍掩晉上軍。趙穿追之，不及。（上軍不動，趙穿獨追之。）返，怒曰："裹糧坐甲，固敵是求。敵至不擊，將何俟？"軍吏曰："將有待也。"（待可擊也。）穿曰："我不知謀，將獨出。"乃以其屬出。趙盾曰："秦獲穿也，獲一卿矣。（晉自有散位從卿者。）秦以勝歸，我何以報？"乃皆出戰，交綏，而退。（司馬法曰："逐奔不遠，從綏不及。逐奔不遠則難誘，從綏不及則難陷。"然則古名退軍為綏。秦、晉志未能堅戰，短兵未致爭而兩退，故曰交綏。）

chūn qiū shí, jìn shī fá chǔ. yuè huì, chǔ chén yàn jìn jūn ér zhèn. jìn dài fū xì zhì yuē:" chǔ yǒu liù xián, gǔ xiàn fǎn. qí èr qīng xiàng è, zi zhòng, zi fǎn. wáng zú yǐ jiù, bà lǎo bù dài. zhèng zhèn ér bù zhěng, bù zhěng liè yě. mán jūn ér bù zhèn, mán yí cóng chǔ zhě, bù jié zhèn. zhèn bù wéi huì, huì, yuè zhōng, yīn zhī jǐn yě. gù bīng jiā yǐ wèi jì. zài zhèn ér xiāo, xiāo, xuān huá yě. hé ér jiā xiāo. zhèn hé yí jìng, ér yì yǒu shēng. gè gù qí hòu, mò yǒu dòu xīn rén xù qí suǒ dǐ yě. jiù bù bì liáng, yǐ fàn tiān jì, wǒ bì kè zhī." zhōng bài chǔ yú yān líng.
春秋時，晉師伐楚。月晦，楚晨厭晉軍而陣。晉大夫郤至曰："楚有六閒，（古莧反。）其二卿相惡，（子重，子反。）王卒以舊，（罷老不代。）鄭陣而不整，（不整列也。）蠻軍而不陣，（蠻夷從楚者，不結陣。）陣不違晦，（晦，月終，陰之盡也。故兵家以為忌。）在陣而囂，（囂，諠譁也。）合而加囂。（陣合宜靜，而益有聲。）各顧其後，莫有斗心；（人恤其所底也。）舊不必良，以犯天忌，我必克之。"終敗楚於鄢陵。

guǎn zǐ yuē:" tiān shí dì lì, qí shù duō shǎo, qí yào bì chū yú jì shù. gù fán gōng fá zhī wèi dào yě, jì bì dìng yú nèi, rán hòu bīng chū hū jìng, jì wèi dìng ér chū bīng, shì zé zhàn zhī zì huǐ yě. gù bù míng dí rén zhī zhèng, bù néng jiā yě wèi kě jiā bīng. bù míng dí rén zhī qíng, bù néng yuē yě bù néng yuē shì. bù míng dí rén zhī jiāng, bù xiān jūn bù míng dí rén zhī shì, bù xiān zhèn. shì gù yǐ zhòng jī guǎ, yǐ zhì jī luàn, yǐ fù jī pín, yǐ néng jī bù néng, yǐ jiào zú liàn shì jī qū zhòng bái tú, gù bǎi zhàn bǎi shèng yě." yòu yuē:" shàn gōng zhě liào zhòng yǐ gōng zhòng, liàng wú zhòng guǎ, bǐ zhòng guǎ, rán hòu gōng. yú fǎng cǐ. liào shí yǐ gōng shí, liào bèi yǐ gōng bèi. yǐ zhòng gōng zhòng, zhòng cún bù gōng bǐ zhòng cún, zé wǒ bù néng wáng zhī yě, gù bù gōng. yǐ shí gōng shí, shí cún bù gōng yǐ bèi gōng bèi, bèi cún bù gōng. shì shí ér gōng xū, zhī qí shí, yí bì zhī. shì jiān ér gōng cuì, shì nán ér gōng yì. fū guó bó bù zài dūn gǔ, zài yú hé jīn shí yí. bó, jù yě. zhì shì bù zài shàn zhèng, zài yú quán yí. bà wáng bù zài qū chéng." zài yú quán dà tǐ yě.
管子曰："天時地利，其數多少，其要必出於計數。故凡攻伐之為道也，計必定於內，然後兵出乎境，計未定而出兵，是則戰之自毀也。故不明敵人之政，不能加也；（未可加兵。）不明敵人之情，不能約也；（不能約誓。）不明敵人之將，不先軍；不明敵人之士，不先陣。是故以眾擊寡，以治擊亂，以富擊貧，以能擊不能，以教卒練士擊驅眾白徒，故百戰百勝也。"又曰："善攻者料眾以攻眾，（量吾眾寡，彼眾寡，然後攻。餘仿此。）料食以攻食，料備以攻備。以眾攻眾，眾存不攻；（彼眾存，則我不能亡之也，故不攻。）以食攻食，食存不攻；以備攻備，備存不攻。釋實而攻虛，（知其實，宜避之。）釋堅而攻毳，釋難而攻易。夫國搏不在敦古，（在於合今時宜。搏，聚也。）治世不在善政，（在於權宜。）霸王不在曲成。"（在於全大體也。）

zhàn guó wèi wǔ hòu wèn wú qǐ yuē:" bīng yǐ hé shèng?" duì yuē:" yǐ zhì wèi shèng."" bù zài zhòng hū?" qǐ yuē:" fǎ lìng bù míng, shǎng fá bù xìn, wén gǔ bù jìn, wén jīn bù zhǐ, suī yǒu bǎi wàn zhī shī, hé yì yú yòng! suǒ wèi zhì zhě, jū zé yǒu lǐ, dòng zé yǒu wēi, jìn bù kě dāng, tuì bù kě zhuī, qián què yǒu jié, zuǒ yòu yīng huī, suī jué chéng zhèn, suī sàn chéng háng, tóu zhī suǒ wǎng, tiān xià mò dāng." yòu yuē:" fán dí yǒu bù bo ér yǔ zhàn, yǒu bù zhàn ér bì zhī. jí fēng dà hán, zǎo xìng míng qiān, pōu bīng jì dù shèng xià yán rè, xìng yì wú xián, xíng jī qū kě, wù qǔ yú yuǎn shī jiǔ wú liáng, shì zhòng yuàn nù, yāo xiáng yí huò, shàng bù néng zhǐ jūn zī jì jié, shí duō lín zhù, yù lüè wú biàn shī zhòng bù duō, dì tǔ bù lì, rén mǎ jí yì dào yuǎn rì mù, shì zú láo juàn, jī wèi jí shí, jiě jiǎ ér xī jiāng báo lì qīng, shì zú wú gù, sān jūn shù jīng, shī tú wú zhù zhèn ér wèi dìng, shě ér wèi bì, xíng bǎn shè xiǎn, bàn yǐn bàn chū: zhū rú cǐ lèi, jī ér wù yí. ruò tǔ dì guǎng dà, rén zhòng fù shèng shàng ài qí xià, huì shī liú bù shǎng xìn xíng chá, fā zhǐ dé shí xíng zhèn jū liè, rèn xián shǐ néng shī tú xí jiào, bīng jiǎ jīng ruì sì lín yǒu zhù, dà guó zhī yuán: fán rú cǐ lèi, dàn ér bì zhī. gù yuē, jiàn kě ér jìn, zhī nán ér tuì."
戰國魏武侯問吳起曰："兵以何勝？"對曰："以治為勝。""不在眾乎？"起曰："法令不明，賞罰不信，聞鼓不進，聞金不止，雖有百萬之師，何益於用！所為治者，居則有禮，動則有威，進不可當，退不可追，前卻有節，左右應麾，雖絕成陣，雖散成行，投之所往，天下莫當。"又曰："凡敵有不卜而與戰，有不占而避之。疾風大寒，早興冥遷，剖冰濟度；盛夏炎熱，興役無閒，行飢驅渴，務取於遠；師久無糧，士眾怨怒，妖祥疑惑，上不能止；軍資既竭，時多霖注，欲掠無便；師眾不多，地土不利，人馬疾疫；道遠日暮，士卒勞倦，飢未及食，解甲而息；將薄吏輕，士卒無固，三軍數驚，師徒無助；陣而未定，舍而未畢，行阪涉險，半隱半出：諸如此類，擊而勿疑。若土地廣大，人眾富盛；上愛其下，惠施流布；賞信刑察，發止得時；行陣居列，任賢使能；師徒習教，兵甲精銳；四鄰有助，大國之援：凡如此類，憚而避之。故曰，見可而進，知難而退。"

hàn wáng zài hàn zhōng, bài hán xìn wèi dà jiāng jūn. xìn yīn wèn wáng yuē:" jīn dōng xiāng zhēng quán tiān xià, qǐ fēi xiàng wáng xié?" hàn wáng yuē:" rán."" dài wáng zì liào yǒng hàn rén jiàng shú yǔ xiàng wáng?" hàn wáng yuē:" bù rú yě." xìn zài bài yuē:" wéi xìn yì yǐ wèi dài wáng bù rú yě. rán chén cháng shì xiàng wáng, qǐng yán xiàng wáng zhī wèi rén yě. xiàng wáng yīn wū chì zhà, qiān rén jiē fèi, rán bù néng rèn shǔ xián jiāng, cǐ tè pǐ fū zhī yǒng ěr. xiàng wáng yǔ rén gōng jǐn, rén yǒu jí bìng, tì qì yǔ zhī fēn shí, zhì yú gōng dāng fēng jué zhě, yìn wán wǔ wán fǎn bì, rěn bù néng yǔ, cǐ nǎi tè fù rén zhī rén ěr. xiàng wáng suī bà tiān xià ér chén zhū hóu, bù jū guān zhōng ér dōu péng chéng, yòu bèi yì dì zhī yuē ér yǐ qīn ài wáng, zhū hóu bù píng. zhū hóu zhī jiàn xiàng wáng qiān zhú yì dì zhì jiāng nán, yì jiē guī zhú qí zhǔ ér zì wáng shàn dì. xiàng wáng suǒ guò wú bù cán miè zhě, tiān xià duō yuàn, bǎi xìng bù qīn fù, tè jié yú wēi qiáng ěr. míng suī wèi bà, shí shī tiān xià xīn. gù yuē qí qiáng yì ruò. jīn dài wáng chéng néng fǎn qí dào, rèn tiān xià wǔ yǒng, hé suǒ bù zhū! yǐ tiān xià chéng yì fēng gōng chén, hé suǒ bù fú! yǐ yì bīng cóng sī dōng guī zhī shì, hé suǒ bù kè! qiě sān qín wáng wèi qín jiāng, jiāng qín zǐ dì shù suì yǐ, suǒ shā wáng bù kě shèng jì, yòu qī qí zhòng jiàng zhū hóu, zhì xīn ān, xiàng wáng zhà kēng qín jiàng zú èr shí yú wàn, wéi dú hán xīn yì dé tuō, zhāng hán sī mǎ xīn dǒng yì yě. qín fù xiōng yuàn cǐ sān rén, tòng rù gǔ suǐ. jīn chǔ qiáng yǐ wēi wáng cǐ sān rén, qín mín mò ài yě. dài wáng zhī rù wǔ guān, qiū háo wú suǒ hài, chú qín kē fǎ, yǔ qín mín yuē, fǎ sān zhāng ěr, qín mín wú bù yù de dài wáng wáng qín zhě. yú zhū hóu zhī yuē, dài wáng dāng wáng guān zhōng, guān zhōng mín xián zhī zhī. dài wáng shī zhí rù hàn zhōng, qín mín wú bù hèn zhě. jīn dài wáng jǔ ér dōng, sān qín kě chuán xí ér dìng yě." yú shì hàn wáng dà xǐ, zì yǐ wèi dé xìn wǎn. suì tīng xìn jì, dìng qín, miè xiàng. xiàng jí wéi hàn wáng yú xíng yáng chéng, jiǔ zhī, hàn wáng huàn zhī, qǐng gē xíng yáng yǐ xī yǐ hé. xiàng wáng bù tīng. hàn wáng wèi chén píng yuē:" tiān xià fēn fēn, hé shí dìng hū?" chén píng yuē:" xiàng wáng wèi rén, gōng jìng ài rén, shì zhī lián jié hǎo lǐ zhě duō guī zhī. zhì yú xíng shǎng gōng jué yì, zhòng zhī, yán ài xī zhī. shì yì yǐ cǐ bù fù. jīn dài wáng màn rén shǎo lǐ, shì lián jié zhě bù lái. rán dài wáng néng ráo rén yǐ jué yì, shì zhī wán dùn shì lì wú chǐ zhě yì duō guī wáng. chéng néng qù qí liǎng duǎn, xí qí liǎng zhǎng, tiān xià zhǐ huī zé dìng yǐ."
漢王在漢中，拜韓信為大將軍。信因問王曰："今東鄉爭權天下，豈非項王邪？"漢王曰："然。""大王自料勇悍仁彊孰與項王？"漢王曰："不如也。"信再拜曰："唯信亦以為大王不如也。然臣嘗事項王，請言項王之為人也。項王喑嗚叱吒，千人皆廢，然不能任屬賢將，此特匹夫之勇耳。項王與人恭謹，人有疾病，涕泣與之分食，至於功當封爵者，印刓（五丸反）弊，忍不能予，此乃特婦人之仁耳。項王雖霸天下而臣諸侯，不居關中而都彭城，又背義帝之約而以親愛王，諸侯不平。諸侯之見項王遷逐義帝置江南，亦皆歸逐其主而自王善地。項王所過無不殘滅者，天下多怨，百姓不親附，特劫於威強耳。名雖為霸，實失天下心。故曰其強易弱。今大王誠能反其道，任天下武勇，何所不誅！以天下城邑封功臣，何所不服！以義兵從思東歸之士，何所不克！且三秦王為秦將，將秦子弟數歲矣，所殺亡不可勝計，又欺其眾降諸侯，至新安，項王詐坑秦降卒二十餘萬，唯獨邯、欣、翳得脫，（章邯、司馬欣、董翳也。）秦父兄怨此三人，痛入骨髓。今楚強以威王此三人，秦民莫愛也。大王之入武關，秋毫無所害，除秦苛法，與秦民約，法三章耳，秦民無不欲得大王王秦者。於諸侯之約，大王當王關中，關中民咸知之。大王失職入漢中，秦民無不恨者。今大王舉而東，三秦可傳檄而定也。"於是漢王大喜，自以為得信晚。遂聽信計，定秦，滅項。項籍圍漢王於滎陽城，久之，漢王患之，請割滎陽以西以和。項王不聽。漢王謂陳平曰："天下紛紛，何時定乎？"陳平曰："項王為人，恭敬愛人，士之廉節好禮者多歸之。至於行賞功爵邑，重之，（言愛惜之。）士亦以此不附。今大王慢人少禮，士廉節者不來。然大王能饒人以爵邑，士之頑鈍嗜利無恥者亦多歸王。誠能去其兩短，襲其兩長，天下指麾則定矣。"

hàn gāo dì shí, qíng bù fǎn. dì zhào xuē gōng wèn zhī, duì yuē:" shǐ bù chū yú shàng jì, dōng qǔ wú, xī qǔ chǔ, bìng qí yǔ lǔ, chuán xí yàn zhào, gù shǒu qí suǒ, shān dōng fēi hàn zhī yǒu yě. chū zhōng jì, dōng qǔ wú, xī qǔ chǔ, bìng hán qǔ wèi, jù áo cāng zhī sù, sāi chéng gāo zhī kǒu, shèng bài zhī shù wèi kě zhī yě. chū xià jì, dōng qǔ wú, xī qǔ xià cài, guī zhòng yú yuè, shēn guī zhǎng shā, bì xià gāo zhěn ér wò, hàn wú shì yǐ." shàng yuē:" shì jì jiāng ān chū?" duì yuē:" bì chū xià jì. bù gù lí shān zhī tú ěr, zhì wàn chéng zhī zhǔ, cǐ jiē wèi shēn, bù gù qí hòu, bù wèi bǎi xìng wàn shì lǜ yě." bù guǒ chū xià jì. shàng zì jiāng, dōng jī bù. bù zhī chū fǎn, wèi qí jiāng yuē:" shàng lǎo yǐ, yàn jiāng bīng, bì bù néng zì lái. zhū jiāng dú huàn huái yīn péng yuè, jīn jiē yǐ sǐ, yú bù zú wèi yě." gù suì fǎn. guǒ rú xuē gōng chóu zhī, dōng jī jīng, jīng wáng liú jiǎ bài sǐ. shí liú jiǎ dōu dān tú. hàn zhōng pò bù.
漢高帝時，黥布反。帝召薛公問之，對曰："使布出於上計，東取吳，西取楚，並齊與魯，傳檄燕、趙，固守其所，山東非漢之有也。出中計，東取吳，西取楚，並韓取魏，據敖倉之粟，塞成皋之口，勝敗之數未可知也。出下計，東取吳，西取下蔡，歸重於越，身歸長沙，陛下高枕而臥，漢無事矣。"上曰："是計將安出？"對曰："必出下計。布故驪山之徒耳，致萬乘之主，此皆為身，不顧其後，不為百姓萬世慮也。"布果出下計。上自將，東擊布。布之初反，謂其將曰："上老矣，厭將兵，必不能自來。諸將獨患淮陰、彭越，今皆已死，餘不足畏也。"故遂反。果如薛公籌之，東擊荊，荊王劉賈敗死。（時劉賈都丹徒。）漢終破布。

hòu hàn mò, zhāng liáo tún zhǎng shè, jūn zhōng yǒu móu fǎn zhě, yè jīng luàn qǐ huǒ, yī jūn jǐn rǎo. liáo wèi zuǒ yòu:" wù dòng. shì bù yī yíng jǐn fǎn, bì yǒu zào biàn zhě, yù yǐ dòng luàn rén ěr." nǎi lìng jūn zhōng, qí bù fǎn zhě ān zuò. liáo jiāng qīn bīng shù shí rén, zhōng zhèn ér lì. yǒu qǐng dìng, jí dé shǒu móu zhě shā zhī. zhāng liáo shěn jì, lì qín zéi shǒu, yì tóng liào dí zhī yì.
後漢末，張遼屯長社，軍中有謀反者，夜驚亂起火，一軍盡擾。遼謂左右："勿動。是不一營盡反，必有造變者，欲以動亂人耳。"乃令軍中，其不反者安坐。遼將親兵數十人，中陣而立。有頃定，即得首謀者殺之。（張遼審計，立擒賊首，亦同料敵之義。）

hòu hàn mò, cáo gōng zhēng jīng zhōu, liú cóng jiàng, dé qí shuǐ jūn jí bù bīng, suì yí shū sūn quán yún:" jīn jiāng shuǐ jūn bā shí wàn, dāng yǔ jiāng jūn huì liè yú zhǎng zhōu zhī yuàn." jiāng shì wén zhī kǒng. quán yán jiàn qún xià, wèn jì. xián yuē:" cáo cāo tuō míng hàn xiāng, xié tiān zǐ yǐ zhēng sì fāng, dòng yǐ cháo tíng wèi cí, jīn rì jù zhī, shì gèng bù shùn. qiě jiāng jūn dà shì, kě yǐ jù cāo zhě, zhǎng jiāng yě. liú biǎo zhì shuǐ jūn, méng chōng dòu jiàn qiān shù, cāo xī fú yǐ yán jiāng, jiān yǒu bù jūn, shuǐ lù jù xià, cǐ zé zhǎng jiāng zhī xiǎn yǔ wǒ gòng zhī yǐ. ér shì lì zhòng guǎ, yú wèi dà jì bù rú yíng zhī." quán jiāng zhōu yú yuē:" cāo suī míng hàn xiāng, qí shí hàn zéi. jiāng jūn shén wǔ xióng cái, jiān zhàng fù xiōng yí liè, jù yǒu jiāng dōng, dì fāng shù qiān lǐ, bīng jīng zú yòng, yīng háo lè yè, shàng dāng héng xíng tiān xià, wèi hàn jiā chú cán qù huì. kuàng cāo zì sòng sǐ, qǐ kě yíng zhī xié? qǐng wèi jiāng jūn chóu zhī: shǐ běi tǔ yǐ ān, cāo wú nèi yōu, néng kuàng rì chí jiǔ, lái zhēng jiāng yì, yòu néng yǔ wǒ xiào shèng fù yú chuán jí, kě yě. jīn běi tǔ jì wèi ān, jiā yǐ mǎ chāo hán suì zài guān xī, wèi cāo hòu huàn. qiě shě ān mǎ, zhàng zhōu jí, yǔ wú yuè zhēng héng, běn fēi zhōng guó suǒ zhǎng. yòu jīn shèng hán, mǎ wú gǎo cǎo. qū zhōng guó shì zhòng yuǎn shè jiāng hú, bù xí shuǐ tǔ, bì shēng jí bìng. cǐ shù sì zhě, yòng bīng zhī huàn yě, ér cāo jiē mào xíng zhī. yú qǐng dé jīng bīng sān wàn rén, jìng jìn xià kǒu, bǎo wèi jiāng jūn pò zhī." quán yuē:" lǎo zéi yù fèi hàn zì lì jiǔ yǐ, dàn jì èr yuán lǚ bù liú biǎo yǔ gū ěr. jīn zhū xióng yǐ miè, wéi gū shàng cún, gū yǔ lǎo zéi shì bù liǎng lì. jūn yán dāng jī, shén yǔ gū hé yě." quán bá dāo zhuó qián zòu àn, yuē:" zhū jiāng lì gǎn fù yán yíng cáo cāo zhě, yǔ cǐ àn tóng." guǒ yǒu chì bì zhī jié yān.
後漢末，曹公征荊州，劉琮降，得其水軍及步兵，遂遺書孫權云："今將水軍八十萬，當與將軍會獵於長洲之苑。"將士聞之恐。權延見群下，問計。咸曰："曹操託名漢相，挾天子以征四方，動以朝廷為辭，今日拒之，事更不順。且將軍大勢，可以拒操者，長江也。劉表治水軍，艨艟鬥艦千數，操悉浮以沿江，兼有步軍，水陸俱下，此則長江之險與我共之矣。而勢力眾寡，愚謂大計不如迎之。"權將周瑜曰："操雖名漢相，其實漢賊。將軍神武雄材，兼仗父兄遺烈，據有江東，地方數千里，兵精足用，英豪樂業，尚當橫行天下，為漢家除殘去穢。況操自送死，豈可迎之邪？請為將軍籌之：使北土已安，操無內憂，能曠日持久，來爭疆埸，又能與我校勝負於船楫，可也。今北土既未安，加以馬超、韓遂在關西，為操後患。且舍鞍馬，仗舟楫，與吳越爭衡，本非中國所長。又今盛寒，馬無藁草。驅中國士眾遠涉江湖，不習水土，必生疾病。此數四者，用兵之患也，而操皆冒行之。瑜請得精兵三萬人，徑進夏口，保為將軍破之。"權曰："老賊欲廢漢自立久矣，但忌二袁、呂布、劉表與孤耳。今諸雄已滅，唯孤尚存，孤與老賊勢不兩立。君言當擊，甚與孤合也。"權拔刀斫前奏案，曰："諸將吏敢復言迎曹操者，與此案同。"果有赤壁之捷焉。

shǔ dà jiāng zhū gé liàng xī zhòng shí wàn, yóu xié gǔ chū shǐ píng, jù wǔ gōng wǔ zhàng yuán. wèi dà jiāng sī mǎ xuān wáng shuài shī jù zhī, yǔ liàng duì yú wèi nán. liàng fēn bīng tún tián, wèi jiǔ zhù zhī běn. gēng zhě zá yú wèi bīn, ér bǎi xìng ān dǔ, jūn wú sī yān. lǚ shǐ jiāo shū, yòu zhì jīn guó yīn guó fù rén zhī shì, yǐ nù xuān wáng. wáng yì lǚ biǎo qǐng zhàn. wèi shǐ wèi wèi xīn pí chí jié lēi yì jí jūn lì yǐ xià, bù xǔ chū zhàn. jiāng wéi wèi liàng yuē:" xīn pí zhàng jié ér dào, zéi bù fù chū yǐ." liàng yuē:" bǐ běn wú zhàn xīn, suǒ yǐ gù qǐng zhě, shì wǔ yú zhòng yǐ. jiāng zài jūn, jūn mìng yǒu suǒ bù shòu, gǒu néng zhì wú, qǐ qiān lǐ qǐng zhàn xié!" xuān wáng shǐ èr qiān yú rén, jiù jūn yíng dōng nán jiǎo, dà shēng chēng wàn suì. liàng shǐ wèn zhī, dá yuē:" wú cháo yǒu shǐ zhì, qǐng jiàng." liàng wèi yuē:" jì wú cháo bì wú jiàng fǎ. qīng shì liù shí lǎo wēng, hé fán guǐ kuáng rú cǐ." yì yǔ liàng xiàng chí bǎi yú rì, liàng zú yú jūn zhōng. jí jūn tuì, yì zhuī yān. liàng zhǎng shǐ yáng yí jié zhèn, fǎn qí míng gǔ, ruò jiāng xiàng yì, jù tuì, bù gǎn pò. jīng èr rì, nǎi xíng qí yíng lěi yuē:" tiān xià qí cái yě." yì nǎi zhuī zhī, yí duō bù tiě jí lí, yì shǐ jūn shì èr qiān rén zhe ruǎn cái píng dǐ mù jī qián xíng, jí lí xī zhe jī, rán hòu mǎ bù jìng jìn, zhuī zhì chì àn, fāng zhī shěn wèn. bǎi xìng wèi zhī yàn yuē:" sǐ zhū gé zǒu shēng zhòng dá." yì xiào yuē:" wú néng liào shēng, bù liào sǐ gù yě." kǒng míng liào wú bù jiàng, míng yǐ. sī mǎ bù liào liàng sǐ, àn yǐ.
蜀大將諸葛亮悉眾十萬，由斜谷出始平，據武功五丈原。魏大將司馬宣王帥師拒之，與亮對於渭南。亮分兵屯田，為久駐之本。耕者雜於渭濱，而百姓安堵，軍無私焉。屢使交書，又致巾幗（音虢）婦人之飾，以怒宣王。王亦屢表請戰。魏使衛尉辛毗持節勒懿及軍吏以下，不許出戰。姜維謂亮曰："辛毗仗節而到，賊不復出矣。"亮曰："彼本無戰心，所以固請者，示武於眾矣。將在軍，君命有所不受，苟能制吾，豈千里請戰邪！"宣王使二千餘人，就軍營東南角，大聲稱萬歲。亮使問之，答曰："吳朝有使至，請降。"亮謂曰："計吳朝必無降法。卿是六十老翁，何煩詭誑如此。"懿與亮相持百餘日，亮卒於軍中。及軍退，懿追焉。亮長史楊儀結陣，反旗鳴鼓，若將向懿，遽退，不敢迫。經二日，乃行其營壘曰："天下奇才也。"懿乃追之，儀多布鐵蒺藜，懿使軍士二千人著輭材平底木屐前行，蒺藜悉著屐，然後馬步徑進，追至赤岸，方知審問。百姓為之諺曰："死諸葛走生仲達。"懿笑曰："吾能料生，不料死故也。"（孔明料吳不降，明矣。司馬不料亮死，暗矣。）

chén jiāng wú míng chè jìn bī shòu yáng, běi qí jiāng wáng lín jù shǒu, yòu qiǎn dà jiāng pí jǐng hé lǜ bīng shù shí wàn lái yuán, qù shòu yáng sān shí lǐ, dùn jūn bù jìn. zhū jiāng xián yuē:" jiān chéng wèi bá, dà yuán zài jìn, bù shěn míng gōng jì jiāng ān chū?" míng chè yuē:" bīng guì zài sù, ér bǐ jié yíng bù jìn, zì cuò qí fēng, wú zhī qí bù gǎn zhàn míng yǐ." yú shì gōng huàn jiǎ zhòu, jí gōng, yī gǔ ér kè shòu yáng.
陳將吳明徹進逼壽陽，北齊將王琳拒守，又遣大將皮景和率兵數十萬來援，去壽陽三十里，頓軍不進。諸將咸曰："堅城未拔，大援在近，不審明公計將安出？"明徹曰："兵貴在速，而彼結營不進，自挫其鋒，吾知其不敢戰明矣。"於是躬擐甲冑，疾攻，一鼓而克壽陽。

xī wèi qiǎn jiāng yú jǐn tǎo liáng yuán dì yú jiāng líng, zhǎng sūn jiǎn wèn jǐn yuē:" wèi xiāo yì zhī jì, jiāng yù rú hé?" jǐn yuē:" yào bīng hàn miǎn, xí juǎn dù jiāng, zhí jù dān yáng, shì qí shàng cè yí guō nèi jū mín, tuì bǎo zǐ chéng, jùn qí pí dié, yǐ dài yuán zhì, shì qí zhōng cè ruò nán yú yí dòng, jù shǒu luó guō, shì qí xià cè." jiǎn yuē:" chuāi yì dìng chū hé cè?" jǐn yuē:" bì yòng qí xià." jiǎn yuē:" bǐ qì shàng ér yòng xià, hé yě?" duì yuē:" xiāo shì bǎo jù jiāng nán, mián lì shù jì. shǔ zhōng yuán duō gù, wèi huáng wài lüè. yòu yǐ wǒ yǒu qí shì zhī huàn, bì wèi lì bù néng fēn. qiě yì nuò ér wú móu, duō yí shǎo duàn. rén nán lǜ shǐ, jiē liàn yì jū, jì è qiān yí, dāng bǎo luó guō. suǒ yǐ yòng xià cè yě." jǐn nǎi lìng zhōng shān gōng hù jí yáng zhōng děng lǜ jīng qí xiān jù jiāng jīn, duàn qí zǒu lù. liáng rén shù mù shān yú wài chéng, guǎng lún liù shí lǐ. xún ér jǐn zhì, xī zhòng wéi zhī. liáng zhǔ lǚ qiǎn bīng yú chéng nán chū zhàn, zhé wèi jǐn suǒ pò. xún yǒu liù rì, wài chéng suì xiàn. liáng zhǔ tuì bǎo zǐ chéng. yì rì, lǜ qí tài zǐ yǐ xià, miàn fù chū jiàng, xún shā zhī.
西魏遣將于謹討梁元帝於江陵，長孫儉問謹曰："為蕭繹之計，將欲如何？"謹曰："耀兵漢、沔，席捲渡江，直據丹陽，是其上策；移郭內居民，退保子城，峻其陴堞，以待援至，是其中策；若難於移動，據守羅郭，是其下策。"儉曰："揣繹定出何策？"謹曰："必用其下。"儉曰："彼棄上而用下，何也？"對曰："蕭氏保據江南，綿歷數紀。屬中原多故，未遑外略。又以我有齊氏之患，必謂力不能分。且繹懦而無謀，多疑少斷。人難慮始，皆戀邑居，既惡遷移，當保羅郭。所以用下策也。"謹乃令中山公護及楊忠等率精騎先據江津，斷其走路。梁人豎木柵於外城，廣輪六十里。尋而謹至，悉眾圍之。梁主屢遣兵於城南出戰，輒為謹所破。旬有六日，外城遂陷。梁主退保子城。翌日，率其太子以下，面縛出降，尋殺之。

dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:
大唐衛公李靖兵法曰：

fū jué shèng zhī cè zhě, zài hu chá jiāng zhī cái néng, shěn dí zhī jiàng ruò, duàn dì zhī xíng shì, guān shí zhī yí lì, xiān shèng ér hòu zhàn, shǒu dì ér bù shī, shì wèi bì shèng zhī dào yě.
夫決勝之策者，在乎察將之材能，審敵之彊弱，斷地之形勢，觀時之宜利，先勝而後戰，守地而不失，是謂必勝之道也。

ruò shàng jiāo xià yuàn, kě lí ér xián yíng jiǔ zú pí, kě yǎn ér xí mèi qù mí jiù, shì zhòng cāi xián, kě zhèn ér zǒu zhòng jìn qīng tuì, yù féng xiǎn zǔ, kě yāo ér qǔ. ruò dí rén jīng qí lǚ dòng, shì mǎ shù gù, qí zú huò zòng huò héng, qí lì huò xíng huò zhǐ, zhuī běi kǒng bù lì, jiàn lì kǒng bù huò, shè zhǎng tú ér wèi xī, rù xiǎn dì ér bù yí, jìn fēng jù hán, pōu bīng jì shuǐ, liè jǐng yán rè, bèi dào jiān xíng, zhèn ér wèi dìng, hé ér wèi bì, ruò cǐ zhī shì, chéng ér jī zhī, cǐ wèi tiān zàn wǒ yě, qǐ yǒu bù shèng zāi!
若上驕下怨，可離而閒；營久卒疲，可掩而襲；昧去迷就，士眾猜嫌，可振而走；重進輕退，遇逢險阻，可邀而取。若敵人旌旗屢動，士馬數顧，其卒或縱或橫，其吏或行或止，追北恐不利，見利恐不獲，涉長途而未息，入險地而不疑，勁風劇寒，剖冰濟水，烈景炎熱，倍道兼行，陣而未定，合而未畢，若此之勢，乘而擊之，此為天贊我也，豈有不勝哉！

ruò jūn yǒu xián zhì ér bù néng yòng zhě, bài shàng xià bù xiāng qīn ér gè shù jǐ zhǎng zhě, bài shǎng fá bù dāng ér zhòng duō yuàn yán zhě, bài zhī ér bù gǎn jī, bù zhī ér jī zhě, bài dì lì bù dé ér zú duō zhàn è zhě, bài láo yì wú bié, bù xiǎo chē qí zhī yòng zhě, bài chān hòu bù shěn ér qīng dí xiè dài zhě, bài xíng yú xiǎn dào ér bù zhī shēn gōu jué jiàn zhě, bài zhèn wú xuǎn fēng ér qí zhèng bù fēn zhě, bài. fán cǐ shí bài, fēi tiān zhī yāng, jiāng zhī guò yě.
若軍有賢智而不能用者，敗；上下不相親而各述己長者，敗；賞罰不當而眾多怨言者，敗；知而不敢擊，不知而擊者，敗；地利不得而卒多戰阨者，敗；勞逸無別，不曉車騎之用者，敗；覘候不審而輕敵懈怠者，敗；行於險道而不知深溝絕澗者，敗；陣無選鋒而奇正不分者，敗。凡此十敗，非天之殃，將之過也。

fū bīng zhě níng qiān rì ér bù yòng, bù kě yī rì ér bù shèng. gù bái qǐ duì qín wáng yuē:" míng wáng ài qí guó, zhōng chén ài qí míng, chén níng fú qí zhòng zhū, ér bù rěn wèi rǔ jūn zhī jiāng." yòu yán yán wèi zhāng fēi yuē:" qīng děng wú zhuàng, qīn duó wǒ zhōu, yǒu duàn tóu jiāng jūn, wú jiàng jiāng jūn yě." gù èr jiāng xián zhòng qí míng jié, jiù sǐ ér bù qiú shēng zhě, gài zhī bài nǜ zhī chǐ, sī chéng shén yǐ.
夫兵者寧千日而不用，不可一日而不勝。故白起對秦王曰："明王愛其國，忠臣愛其名，臣寧伏其重誅，而不忍為辱軍之將。"又嚴顏謂張飛曰："卿等無狀，侵奪我州，有斷頭將軍，無降將軍也。"故二將咸重其名節，就死而不求生者，蓋知敗衄之恥，斯誠甚矣。

yòu yuē:" fán yǔ dí xiāng féng, chí jūn xiāng shǒu, yù zhī bǐ suàn, jiāng chuāi qí móu, zé rú zhī hé?" duì yuē:" shì mǎ xiāo xióng, shì wǒ yǐ léi ruò zhèn wǔ qí sù, shì wǒ yǐ bù zhàn jiàn xiǎo lì yáng wèi bù gǎn zhēng, fú qí bīng gù yòu yǐ bēn běi nèi shí yán jǐng, wài wèi chí màn zì xíng jiān dié, tuō yǐ zhōng gào huò zhí shǐ yǐ xiāng fèn, huò hòu huì yǐ xiāng yuè yí shī zé jiǎn zào, hé yíng zé yǎn qí zhì zú yǐ jí móu, yǒng zú yǐ jí nù, fēi děi dì ér bù shě, fēi quán jūn ér bù qīn yǐ duō jī shǎo, bì qǔ yú chén cháo, yǐ guǎ jī zhòng, bì hòu yú rì mù: rú cǐ zé bīng duō guǐ fú, jiāng yǒu shēn móu, lǐ xū qū wèi fáng shèn, bù kě rù qí guī huà. gù chuán yuē:' jiàn kě ér jìn, zhī nán ér tuì, jūn zhī shàn zhèng yě.' dàn dí gù wú xiǎo, fēng chài yǒu dú. qiě niǎo qióng zé zhuó, shòu qióng yóu chù zhě, jiē zì wèi qí shēng mìng, ér qiú miǎn yú huò nán yě. ruò kùn ér bù dòu, nǎi zhì bù dǎi yú niǎo shòu, qí néng jiāng hū? bì xū liào dí zhì shèng, jiè yú xiǎo lì, rán hòu kě lì dà gōng yǐ."
又曰："凡與敵相逢，持軍相守，欲知彼算，將揣其謀，則如之何？"對曰："士馬驍雄，示我以羸弱；陣伍齊肅，示我以不戰；見小利佯為不敢爭，伏奇兵故誘以奔北；內實嚴警，外為弛慢；恣行間諜，託以忠告；或執使以相忿，或厚賄以相悅；移師則減灶，合營則偃旗；智足以及謀，勇足以及怒，非得地而不舍，非全軍而不侵；以多擊少，必取於晨朝，以寡擊眾，必候於日暮：如此則兵多詭伏，將有深謀，理須曲為防慎，不可入其規畫。故傳曰：'見可而進，知難而退，軍之善政也。'但敵固無小，蜂蠆有毒。且鳥窮則啄，獸窮猶觸者，皆自衛其生命，而求免於禍難也。若困而不鬥，乃智不逮於鳥獸，其能將乎？必須料敵制勝，誡於小利，然後可立大功矣。"

huò yòu wèn yuē:" suǒ wèi liào dí zhě hé?" duì yuē:" liào dí zhě, liào qí bǐ wǒ zhī xíng, dìng hū dé shī zhī jì, shǐ kě bīng chū ér jué yú shèng fù yǐ. dāng liào bǐ jiāng lì shú yǔ jǐ hé, zhǔ kè shú yǔ jǐ yì, pái jiǎ shú yǔ jǐ jiān, qì xiè shú yǔ jǐ lì, jiào liàn shú yǔ jǐ míng, dì shì shú yǔ jǐ xiǎn, chéng chí shú yǔ jǐ gù, qí chù shú yǔ jǐ duō, liáng chǔ shú yǔ jǐ guǎng, gōng qiǎo shú yǔ jǐ néng, mò sì shú yǔ jǐ fēng, zī huò shú yǔ jǐ fù: yǐ cǐ chuāi ér liào zhī, yān yǒu bù bǎo qí shèng zāi! fū jūn wú xiǎo tīng, tīng bì shěn yě zhàn wú xiǎo lì, lì bì dà yě. shěn tīng zhī dào, zhà yì shòu zhī, shí yì shòu zhī, qiǎo yì shòu zhī, zhuō yì shòu zhī, qí zhà ér shì shí yì shòu zhī, qí shí ér shì zhà yì shòu zhī, dàn dāng míng tīng qí shí, cān huì zhòng qíng, xú sī qí yàn, duàn liàn ér yòng. bù dé nì zhà zì tīng, cuò zhé yú rén zhī cí yòu bù dé tīng yōng rén zhī shuō, chēng dí guǎ ruò, qīng wǔ zhòng xīn, ér bù liào qí shí yòu bù dé shòu dí rén yǐ xiǎo lì ěr wǒ yǒng shì, zhé lüè cái chù, huò qí shǒu jí, jiāng àn bù duàn, ér zhòng shǎng zhī. hū dí wú bèi, bì wèi suǒ bài. chuāi dí zhī shù, yì yì zhī yǐ. ruò cí nù ér bù zhàn zhě, dài qí yuán yě zhàng ér lì, jí ér xiān yǐn zhě, bèi chéng pò sù kě zhī jiān yě. fū yù xíng wú qióng zhī shì, tú bù cè zhī lì, qí shì fán duō, lüè chén gěng gài ér yǐ. ruò yù xiǎo kòu ér yǒu bù kě jī zhě, wèi qí jiāng zhì ér móu shēn, shì yǒng ér jūn zhěng, fēng jiǎ jiān ruì ér dì xiǎn, qí chù féi yì ér lìng xíng: rú cǐ zé shì xù bì sǐ zhī xīn, jiāng huái qín dí zhī jì, cǐ dāng gù ér dài zhī, wèi dé qīng ér fàn yě. rú féng dà dí ér bì kě dòu yě zhě, bǐ jiāng yú mèi ér zhèng lìng bù xíng, shì mǎ suī duō ér zhòng xīn bù yī, fēng jiǎ suī guǎng ér bīng rèn bù jiān, jū dì wú gù ér liáng yùn bù jì, zú wú gōng zhàn zhī zhì, páng wú jūn mǎ zhī yuán: cǐ kě xí ér qǔ zhī. yì yòu wén zhī, tǒng róng háng shī, gōng chéng yě zhàn, dāng xū liào dí, rán hòu zòng bīng. fū wèi jiāng néng shí cǐ zhī jī biàn, zhī bǐ zhī wù qíng, yì hé lǜ gōng bù dǎi dòu bù shèng zāi!" wèi gōng bīng fǎ, xī chū sūn zi. rú běn yǐ jù, bù fù chóng chū.
或又問曰："所謂料敵者何？"對曰："料敵者，料其彼我之形，定乎得失之計，始可兵出而決於勝負矣。當料彼將吏孰與己和，主客孰與己逸，排甲孰與己堅，器械孰與己利，教練孰與己明，地勢孰與己險，城池孰與己固，騎畜孰與己多，糧儲孰與己廣，工巧孰與己能，秣飼孰與己豐，資貨孰與己富：以此揣而料之，焉有不保其勝哉！夫軍無小聽，聽必審也；戰無小利，利必大也。審聽之道，詐亦受之，實亦受之，巧亦受之，拙亦受之，其詐而似實亦受之，其實而似詐亦受之，但當明聽其實，參會眾情，徐思其驗，鍛煉而用。不得逆詐自聽，挫折愚人之詞；又不得聽庸人之說，稱敵寡弱，輕侮眾心，而不料其實；又不得受敵人以小利餌我勇士，輒掠財畜，獲其首級，將闇不斷，而重賞之。忽敵無備，必為所敗。揣敵之術，亦易知矣。若辭怒而不戰者，待其援也；杖而立，汲而先飲者，倍程迫速渴之兼也。夫欲行無窮之勢，圖不測之利，其事煩多，略陳梗概而已。若遇小寇而有不可擊者，為其將智而謀深，士勇而軍整，鋒甲堅銳而地險，騎畜肥逸而令行：如此則士蓄必死之心，將懷擒敵之計，此當固而待之，未得輕而犯也。如逢大敵而必可斗也者，彼將愚昧而政令不行，士馬雖多而眾心不一，鋒甲雖廣而兵刃不堅，居地無固而糧運不繼，卒無攻戰之志，旁無軍馬之援：此可襲而取之。抑又聞之，統戎行師，攻城野戰，當須料敵，然後縱兵。夫為將能識此之機變，知彼之物情，亦何慮攻不逮、斗不勝哉！"（衛公兵法，悉出孫子。如本已具，不復重出。）

dí shí wǔ xíng shuài shí guò fù
敵十五形帥十過（附）

dí yǒu shí wǔ xíng kě jī: xīn jí, shǐ zhì, xíng zhèn wèi dìng, kě jī. wèi shí, suī yǐ jié zhèn, xū kuì shí yě. bù shùn, nì fēng xiàng yuè jiàn. hòu zhì, dí hòu lái, bù dé shān chuān dì shì lì. bēn zǒu, xíng jūn shī cì, yòng lì bù qí, zhèn bù bù jūn. bù jiè, wǒ shì ruò, yòu dí bù shè bèi. qín láo, bèi dào jiān xíng, rén mǎ wèi xī, yì jiǎ chí lù, suī zhèn bù jiān. jiāng lí, dà jiāng yǐ qù, dú rèn xiǎo lì, sù bù wēi fú. zhǎng lù, qū zhàn zhēng lì, rì yè bù xī. hòu jì, bàn dù, jí jī. bù xiá, tān lì qiú shèng, bù xiá jǐn zhèn. xiǎn lù, ní nìng zǔ xiá, chē mǎ dān xíng, zuǒ yòu nán jiù. rǎo luàn, háng liè shī xù, jìn tuì bù qí, zòng bù xiāng zài, héng bù xiāng duì, huò zuò huò lì. jīng bù, zú è xiāng féng, dōu wú bèi nǐ, gǔ zào yǎn jī, sān jūn zhèn shè. bù dìng. zhèn shù yí dòng, rén mǎ shù gù.
敵有十五形可擊：新集，（始至，行陣未定，可擊。）未食，（雖已結陣，須饋食也。）不順，（逆風向月建。）後至，（敵後來，不得山川地勢利。）奔走，（行軍失次，用力不齊，陣布不均。）不戒，（我示弱，誘敵不設備。）勤勞，（倍道兼行，人馬未息，衣甲馳路，雖陣不堅。）將離，（大將已去，獨任小吏，素不威服。）長路，（趨戰爭利，日夜不息。）候濟，（半渡，疾擊。）不暇，（貪利求勝，不暇盡陣。）險路，（泥濘阻狹，車馬單行，左右難救。）擾亂，（行列失敘，進退不齊，縱不相載，橫不相對，或坐或立。）驚怖，（卒阨相逢，都無備擬，鼓譟掩擊，三軍震懾。）不定。（陣數移動，人馬數顧。）

shuài yǒu shí guò: yǒng ér qīng sǐ, kě bào. tān ér hǎo lì, kě yí. rén ér bù rěn, kě láo. zhī ér xīn qiè, kě jiǒng. xìn ér xǐ xìn rén, kě kuáng. lián jié ér ài rén, kě wǔ. màn ér xīn huǎn, kě xí. gāng yì zì yòng, kě yòu. nuò zhì duō yí, kě huò. jí ér xīn sù. kě jiǔ.
帥有十過：勇而輕死，（可暴。）貪而好利，（可遺。）仁而不忍，（可勞。）知而心怯，（可窘。）信而喜信人，（可誑。）廉潔而愛人，（可侮。）慢而心緩，（可襲。）剛毅自用，（可誘。）懦志多疑，（可惑。）急而心速。（可久。）

sūn zǐ yuē:" jūn páng yǒu xiǎn zǔ jiǎng huáng jǐng shēng jiā wěi shān lín yì huì zhě, bì jǐn fù suǒ zhī, cǐ fú jiān zhī suǒ cáng chù yě. xiǎn zhě, yī gāo yī xià zhī dì. zǔ zhě, yǔ shuǐ dì yě. jiǎng zhě, shuǐ cǎo zhī cóng shēng yě. huáng zhě, chí yě. jǐng zhě, xià yě. jiā wěi zhě, zhòng cǎo suǒ jù yě. shān lín zhě, zhòng mù suǒ jū yě. yì huì zhě, kě yǐ píng bì zhī chù yě. cǐ yǐ shàng xiàng dì xíng, cǐ yǐ xià chá dí qíng yě. yì huì cǎo mù zhī xiāng méng bì, kě yǐ cáng bīng chù, bì fù suǒ zhī yě. dí jìn ér jìng zhě, shì qí xiǎn yě dí yuǎn ér tiāo zhàn zhě, yù rén zhī jìn yě, qí suǒ chù zhě jū yì lì yě. suǒ jū lì yě. yán dí qù wǒ jìn, dàn qiǎn qīng tiāo wǒ, yù shǐ qián jiù zhī, qí suǒ chù zhě píng lì yě. tiāo, tú diào fǎn. zhòng shù dòng zhě, lái yě zhǎn fá shù mù, chú dào jìn lái, gù dòng. zhòng cǎo duō zhàng zhě, yí yě jié cǎo wèi zhàng, yù shǐ wǒ dù chóu cǎo zhōng. duō zhàng bì zhě, dí bì bì qù, kǒng zhuī jí, duō zuò zhàng bì, shǐ rén yí yǒu fú yān. niǎo qǐ zhě, fú yě xià yǒu fú bīng zhù cáng, chù niǎo ér jīng qǐ yě. shòu hài zhě, fù yě dí guǎng zhèn zhāng yì, lái fù wǒ yě, gù shòu jīng hài yě. chén gāo ér ruì zhě, chē lái yě chē mǎ xíng jí, chén xiāng chōng, gù gāo yě. bēi ér guǎng zhě, tú lái yě sàn ér tiáo dá zhě, xīn cǎi lái yě chén sàn yǎn ér tiáo dá, gè xíng suǒ qiú. shǎo ér wǎng lái zhě, yíng jūn yě. yù lì yíng lěi, yǐ qīng bīng wǎng lái wèi chì hòu, gù chén shǎo yě. cí bēi ér yì bèi zhě, jìn yě qí rén lái shǐ cí bēi, shǐ xián shì zhī, dí zēng bèi yě, bì jìn lái yě. cí qiáng ér jìn qū zhě, tuì yě guǐ zhà chí qū, wú suǒ wèi, shì zhī yù tuì zhě yě. qīng chē xiān jū qí cè zhě, zhèn yě zhèn bīng, yù zhàn yě. qīng chē chí chē zài zhèn cè. wú yuē ér qǐng hé zhě, móu yě wèi yǒu yào yuē, ér shǐ lái qǐng hé, yǒu xián móu yě. bēn zǒu ér chén bīng zhě, qī yě zì yǔ piān jiāng qī yě. bàn jìn bàn tuì zhě, yòu yě. yǐ zhàng ér lì zhě, jī yě yǐ zhàng máo jǐ ér lì zhě, jī zhī yì. jí yì xiān yǐn zhě, kě yě xiàng rén jiàn lì ér bù jìn zhě, láo yě shì pí láo yě. dí rén lái, jiàn wǒ lì ér bù néng jī jìn zhě, pí láo yě. niǎo jí zhě, xū yě dí dà zuò yíng lěi, shì wǒ zhòng, ér niǎo jí zhǐ qí zhōng zhě, xū yě. yè xuān hū zhě, kǒng yě jūn shì yè xuān hū, jiāng bù yǒng yě. xiāng jīng wú bèi zhě, kǒng jù yě. jūn rǎo zhě, jiāng bù zhòng yě wú wēi zhòng yě. jīng qí dòng zhě, luàn yě jīng qí miù dòng, dǐ dōng chù xī qīng yǐ zhě, luàn yě. lì nù zhě, juàn yě jūn lì xī nù, jiāng zhě pí juàn yě. sù mǎ shí ròu, jūn wú xiàn chuí, bù fǎn qí shě zhě, qióng kòu yě gǔ mǎ shí ròu, bù fù xù jī, wú xiàn dān zhī shí, yù sǐ zhàn, cǐ qióng kòu yě. dān, jí chuí zhī lèi yě. zhūn zhūn xī xī, xú yán rù rù zhě, shī qí zhòng yě zhūn zhūn, yǔ mào, yòu bù zú mào. xī xī zhě, bù zhēn yě. qí shàng shī zú zhī xīn, shǎo qì zhī yì. xú yán rù rù zhě, yǔ zhī yán ān xú zhī mào yě, cǐ jiāng shī qí zhòng yě. zhūn, zhāng lún fǎn. xī, xǔ jí fǎn. shù shǎng zhě, jiǒng yě jūn bù sù dí, shù xíng shǎng, yù shì zú zhī lì zhàn zhě, cǐ kǒng jiǒng yě. jiǒng, qú yǔn fǎn. shù fá zhě, kùn yě shù xíng xíng fá zhě, jiào lìng chí fèi, shì kùn jūn yě. xiān bào ér hòu wèi qí zhòng zhě, bù jīng zhī zhì yě xiān xíng zú bào yú shì zú, ér hòu yù wèi jǐ zhě, cǐ jiāng bù jīng zhī jí yě. lái wěi xiè zhě, yù xiū xī yě. zhàn wèi xiāng fú, ér xià yì qì xiāng wěi xiè zhě, yù xiū xī yě. bīng nù ér xiāng yíng, jiǔ ér bù hé, yòu bù xiāng qù, bì jǐn chá zhī." bèi qí fú yě, cǐ bì yǒu xián móu yě.
孫子曰："軍旁有險阻、蔣潢井、生葭葦、山林、翳薈者，必謹覆索之，此伏奸之所藏處也。（險者，一高一下之地。阻者，雨水地也。蔣者，水草之藂生也。潢者，池也。井者，下也。葭葦者，眾草所聚也。山林者，眾木所居也。翳薈者，可以屏蔽之處也。此以上相地形，此以下察敵情也。翳薈草木之相蒙蔽，可以藏兵處，必覆索之也。）敵近而靜者，恃其險也；敵遠而挑戰者，欲人之進也，其所處者居易利也。（所居利也。言敵去我近，但遣輕挑我，欲使前就之，其所處者平利也。挑，徒吊反。）眾樹動者，來也；（斬伐樹木，除道進來，故動。）眾草多障者，疑也；（結草為障，欲使我度稠草中。多障蔽者，敵必避去，恐追及，多作障蔽，使人疑有伏焉。）鳥起者，伏也；（下有伏兵住藏，觸鳥而驚起也。）獸駭者，覆也；（敵廣陣張翼，來覆我也，故獸驚駭也。）塵高而銳者，車來也；（車馬行疾，塵相衝，故高也。）卑而廣者，徒來也；散而條達者，薪采來也；（塵散衍而條達，各行所求。）少而往來者，營軍也。（欲立營壘，以輕兵往來為斥候，故塵少也。）辭卑而益備者，進也；（其人來使辭卑，使閒視之，敵增備也，必進來也。）辭強而進驅者，退也；（詭詐馳驅，無所畏，是知欲退者也。）輕車先居其側者，陣也；（陣兵，欲戰也。輕車馳車在陣側。）無約而請和者，謀也；（未有要約，而使來請和，有閒謀也。）奔走而陳兵者，期也；（自與偏將期也。）半進半退者，誘也。倚仗而立者，飢也；（倚仗矛戟而立者，飢之意。）汲役先飲者，渴也；向人見利而不進者，勞也；（士疲勞也。敵人來，見我利而不能擊進者，疲勞也。）鳥集者，虛也；（敵大作營壘，示我眾，而鳥集止其中者，虛也。）夜喧呼者，恐也；（軍士夜喧呼，將不勇也。相驚無備者，恐懼也。）軍擾者，將不重也；（無威重也。）旌旗動者，亂也；（旌旗謬動，抵東觸西傾倚者，亂也。）吏怒者，倦也；（軍吏悉怒，將者疲倦也。）粟馬食肉，軍無縣箠，不反其舍者，窮寇也；（穀馬食肉，不復蓄積，無縣簞之食，欲死戰，此窮寇也。簞，即箠之類也。）諄諄翕翕，徐言入入者，失其眾也；（諄諄，語貌，又不足貌。翕翕者，不真也。其上失卒之心，少氣之意。徐言入入者，與之言安徐之貌也，此將失其眾也。諄，章倫反。翕，許及反。）數賞者，窘也；（軍不素敵，數行賞，欲士卒之力戰者，此恐窘也。窘，渠殞反。）數罰者，困也；（數行刑罰者，教令弛廢，是困軍也。）先暴而後畏其眾者，不精之至也；（先行卒暴於士卒，而後欲畏己者，此將不精之極也。）來委謝者，欲休息也。（戰未相伏，而下意氣相委謝者，欲休息也。）兵怒而相迎，久而不合，又不相去，必謹察之。"（備奇伏也，此必有閒謀也。）

chá ér hòu dòng
察而後動

chūn qiū shí, qí shī fá lǔ, bài tuì. lǔ zhuāng gōng jiāng zhú zhī, cáo guì yuē:" wèi kě. fū dà guó nán cè yě, jù yǒu fú yān." kǒng zhà ér bēn yě. guì, jū wèi fǎn. dēng shì ér guān zhī, qí qí mí, qí zhé luàn, yuē:" kě zhú zhī."
春秋時，齊師伐魯，敗退。魯莊公將逐之，曹劌曰："未可。夫大國難測也，懼有伏焉。"（恐詐而奔也。劌，居衛反。）登軾而觀之，其旗靡，其轍亂，曰："可逐之。"

yòu, chūn qiū shí, qín jìn zhàn yú jī mǎ, jiāo suī. qín xíng rén yè jiè jìn shī yuē:" liǎng jūn zhī shì jiē wèi yìn yě, míng rì qǐng xiāng jiàn yě." yìn, quē yě. yú jìn fǎn. jìn dài fū yú pián yuē:" shǐ zhě mù dòng ér yán sì, jù wǒ yě. mù dòng, xīn bù ān yán sì, shēng fàng sàn, shī cháng jié yě. pián, pú tián fǎn. jiāng dùn yǐ. báo zhū hé, bì bài zhī." báo, pò yě. jìn bì jiāng xū jiǎ zhào chuān dāng jūn mén hū yuē:" sǐ shāng wèi shōu ér qì zhī, bù huì yě. bù dài qī ér báo rén yú ài, wú yǒng yě." nǎi zhǐ. qín shī guǒ yè dùn.
又，春秋時，秦、晉戰於羈馬，交綏。秦行人夜戒晉師曰："兩君之士皆未慭也，明日請相見也。"（慭，缺也。魚覲反。）晉大夫臾駢曰："使者目動而言肆，懼我也。（目動，心不安；言肆，聲放散，失常節也。駢，蒲田反。）將遁矣。薄諸河，必敗之。"（薄，迫也。）晉裨將胥甲、趙穿當軍門呼曰："死傷未收而棄之，不惠也。不待期而薄人於隘，無勇也。"乃止。秦師果夜遁。

chūn qiū shí, jìn shī fá qí. qí hóu wèi zhòng, qí shī yè dùn. shī kuàng yuē:" niǎo wū zhī shēng lè, qí shī qí dùn." niǎo wū dé kōng yíng, gù lè yě. xíng bó yuē:" yǒu bān mǎ zhī shēng, yè dùn, mǎ bù xiāng jiàn, gù míng yě. bān, liè yě. qí shī qí dùn." shū xiàng yuē:" chéng shàng yǒu wū, qí shī qí dùn."
春秋時，晉師伐齊。齊侯畏眾，齊師夜遁。師曠曰："鳥烏之聲樂，齊師其遁。"（鳥烏得空營，故樂也。）邢伯曰："有班馬之聲，（夜遁，馬不相見，故鳴也。班，列也。）齊師其遁。"叔向曰："城上有烏，齊師其遁。"

chūn qiū shí, jìn shī fá chǔ, jiāng zhàn, chǔ zi dēng cháo chē, yǐ guān jìn jūn. cháo chē, chē shàng wèi lǔ. chǔ jiāng zi zhòng shǐ dà zǎi bó zhōu lí shì yú wáng hòu. zhōu lí, jìn bó zōng zi, xiān bēn chǔ yě. wáng yuē:" chěng ér zuǒ yòu, hé yě?" chěng, zǒu yě. yuē:" zhào jūn lì yě."" jiē jù yú zhōng jūn yǐ". yuē:" hé móu yě."" zhāng mù yǐ". yuē:" qián bo yú xiān jūn yě." qián, jìng yě." chè mù yǐ". yuē:" jiāng fā mìng yě."" shén xiāo, qiě chén shàng yǐ." yuē:" jiāng sāi jǐng yí zào ér wèi xíng yě." yí, píng yě. xíng, hù láng fǎn." jiē chéng yǐ, chéng, chéng zhèng fǎn. zuǒ yòu zhí bīng ér xià yǐ". yuē:" tīng shì yě." zuǒ jiāng shuài, yòu chē yòu." zhàn hū?" yuē:" wèi kě zhī yě."" chéng ér zuǒ yòu jiē xià yǐ". yuē:" zhàn dǎo yě." dǎo, qǐng zhū guǐ shén yě. jìng bài chǔ yú yān líng.
春秋時，晉師伐楚，將戰，楚子登巢車，以觀晉軍。（巢車，車上為櫓。）楚將子重使大宰伯州黎侍於王后。（州黎，晉伯宗子，先奔楚也。）王曰："騁而左右，何也？"（騁，走也。）曰："召軍吏也。""皆聚於中軍矣"。曰："合謀也。""張幕矣"。曰："虔卜於先君也。"（虔，敬也。）"撤幕矣"。曰："將發命也。""甚囂，且塵上矣。"曰："將塞井夷灶而為行也。"（夷，平也。行，戶郎反。）"皆乘矣，（乘，承證反。）左右執兵而下矣"。曰："聽誓也。"（左將帥，右車右。）"戰乎？"曰："未可知也。""乘而左右皆下矣"。曰："戰禱也。"（禱，請諸鬼神也。）竟敗楚於鄢陵。

dōng jìn mò, sòng wǔ dì zì jīng kǒu jǔ yì bīng tǎo huán xuán, xuán jiāng huán qiān tún yú dōng líng, biàn fàn zhī tún fù zhōu shān xī yǐ jù zhī. sòng wǔ yí zéi yǒu fú bīng, wèi xiǎo jiāng liú zhōng yuē:" cǐ shān xià dāng yǒu fú bīng, qīng kě lǜ bù xià zhǐ wǎng mō zhī." mō yīn mò. zhōng yīng shēng chí jìn, guǒ yǒu fú bīng shù bǎi, yī shí bēn zǒu.
東晉末，宋武帝自京口舉義兵討桓玄，玄將桓謙屯於東陵，卞范之屯覆舟山西以拒之。宋武疑賊有伏兵，謂小將劉鍾曰："此山下當有伏兵，卿可率部下指往摸之。"（摸音莫。）鍾應聲馳進，果有伏兵數百，一時奔走。

sòng yōng zhōu cì shǐ yuán yǐ jǔ bīng fǎn, yǐ, yú qǐ fǎn. yán liú rù què wěi, yǔ guān jūn xiāng chí jì jiǔ, guān jūn zhǔ zhāng xìng shì yuè què wěi shàng jù qián xī, yǐ jiāng liú hú gōng zhī, bù xià, qiǎn rén chuán chàng qián xī yǐ píng, guān jūn zhī zhòng bìng jù, sòng jiāng shěn yōu zhī yuē:" bù rán. ruò qián xī shí bài, wàn rén zhōng yào yīng yǒu táo wáng dé hái zhě. bì shì bǐ zhàn shī lì, chàng kōng shēng yǐ huò zhòng ěr." lēi jūn zhōng bù dé zhé dòng. qián xī xìn xún zhì, guǒ dà pò zéi. yōu zhī xī yǐ qián xī suǒ sòng hú jūn ěr bí shì zhī, yǐ hài jù, jí zhuī hú hái, suì kuì zhī.
宋雍州刺史袁顗舉兵反，（顗，魚起反。）沿流入鵲尾，與官軍相持既久，官軍主張興世越鵲尾上據錢溪，顗將劉胡攻之，不下，遣人傳唱錢溪已平，官軍之眾並懼，宋將沈攸之曰："不然。若錢溪實敗，萬人中要應有逃亡得還者。必是彼戰失利，唱空聲以惑眾耳。"勒軍中不得輒動。錢溪信尋至，果大破賊。攸之悉以錢溪所送胡軍耳鼻示之，顗駭懼，急追胡還，遂潰之。

hòu wèi jiāng sī mǎ chǔ zhī tǎo rú rú, rú rú qián qiǎn jiān chān, rú, rú yǎn fǎn. chān, chǒu yàn fǎn. rù chǔ zhī jūn, jié lǘ ěr ér qù. yǒu gào shī lǘ ěr zhě, zhū jiāng mò néng chá. chǔ zhī yuē:" bì shì chān zéi jié zhī yǐ wèi yàn, zéi jiāng zhì yǐ." jí shǐ jūn rén fá liǔ wèi chéng, shuǐ guàn lìng dòng, chéng lì ér zéi zhì. bīng jùn chéng gù, bù kě gōng bī, zéi nǎi zǒu sàn.
後魏將司馬楚之討蠕蠕，蠕蠕潛遣奸覘，（蠕，如兗反。覘，丑厭反。）入楚之軍，截驢耳而去。有告失驢耳者，諸將莫能察。楚之曰："必是覘賊截之以為驗，賊將至矣。"即使軍人伐柳為城，水灌令凍，城立而賊至。冰峻城固，不可攻逼，賊乃走散。

xī wèi jiāng hán guǒ xìng qiáng jì, jiān yǒu quán lüè, suǒ xíng zhī chù, shān chuān xíng shì, zhé néng jì yì, jiān shàn cì dí xū shí, chuāi zhī qíng zhuàng. yǒu qián nì xī gǔ wèi xián zhēn zhě, xián, gǔ xiàn fǎn. zhēn, chǒu zhèng fǎn. guǒ dēng gāo shì zhī, suǒ yí zhī chù, wǎng bì yǒu huò.
西魏將韓果性強記，兼有權略，所行之處，山川形勢，輒能記憶，兼善伺敵虛實，揣知情狀。有潛匿溪谷為閒偵者，（閒，古莧反。偵，丑鄭反。）果登高視之，所疑之處，往必有獲。

zhōu wǔ dì shuài shī gōng wéi gāo qí, hòu zhǔ jiāng bīng shí wàn zì lái yuán zhī. shí zhù guó chén wáng chún tún qiān lǐ jìng, dà jiāng jūn yǒng chāng gōng chūn tún jī qī yuán, dà jiāng jūn yǔ wén shèng shǒu fén shuǐ guān, bìng shòu qí wáng xiàn jié dù. xiàn mì wèi chūn yuē:" bīng zhě guǐ dào, qù liú bù dìng, jiàn jī ér zuò, bù dé zūn cháng. rǔ jīn wèi yíng, bù xū zhāng mù, kě fá bǎi wèi ān, shì yǒu xíng shì. lìng bīng qù zhī hòu, zéi yóu zhì yí yě." shí qí zhǔ fēn jūn wàn rén xiàng qiān lǐ jìng, yòu lìng qí zhòng chū fén shuǐ guān, zì lǜ dà bīng yǔ chūn duì zhèn. yǔ wén shèng chí qí gào jí, xiàn zì yǐ qiān qí jiù zhī. qí rén dǔ gǔ zhōng chén qǐ, xiāng shuài jù tuì. shèng yǔ zhù guó hóu mò chén ruì shè fén zhú zhī, duō yǒu zhǎn huò. é ér chūn gào qí zhòng shāo bī, xiàn yòu huí jūn fù zhī. huì chūn bèi chì zhuī hái, lǜ bīng yè fǎn. qí rén guǒ wèi bǎi ān wèi zhàng mù yě, bù yí jūn tuì, yì rì shǐ wù. zhōu rén shè yí, qí rén bù chá. ān yīn ān.
周武帝帥師攻圍高齊，後主將兵十萬自來援之。時柱國、陳王純屯千里徑，大將軍、永昌公椿屯雞棲原，大將軍宇文盛守汾水關，並受齊王憲節度。憲密謂椿曰："兵者詭道，去留不定，見機而作，不得遵常。汝今為營，不須張幕，可伐柏為菴，示有形勢。令兵去之後，賊猶致疑也。"時齊主分軍萬人向千里徑，又令其眾出汾水關，自率大兵與椿對陣。宇文盛馳騎告急，憲自以千騎救之。齊人睹谷中塵起，相率遽退。盛與柱國侯莫陳芮涉汾逐之，多有斬獲。俄而椿告齊眾稍逼，憲又回軍赴之。會椿被敕追還，率兵夜返。齊人果謂柏菴為帳幕也，不疑軍退，翌日始悟。（周人設疑，齊人不察。菴音諳。）

yàn xū shēng zhī wú shí
驗虛聲知無實

hòu hàn mò, liú bèi qiǎn jiāng wú lán tún xià pī, cáo gōng qiǎn cáo hóng zhēng zhī. bèi qiǎn zhāng fēi tún gù shān, yù duàn jūn hòu. zhòng yì hú yí, hóng yuē:" zéi shí duàn dào zhě, dāng fú bīng qián xíng, jīn fǎn zhāng shēng, cǐ qí bù néng yě. yí jí qí wèi jí, cù jī lán, lán pò, zé fēi zì zǒu." jí bīng jī lán, dà pò zhī, fēi guǒ zǒu.
後漢末，劉備遣將吳蘭屯下邳，曹公遣曹洪征之。備遣張飛屯固山，欲斷軍後。眾議狐疑，洪曰："賊實斷道者，當伏兵潛行，今反張聲，此其不能也。宜及其未集，促擊蘭，蘭破，則飛自走。"集兵擊蘭，大破之，飛果走。

dōng jìn mò, sòng wǔ dì lǜ bīng běi fá, wéi nán yàn mù róng chāo yú guǎng gù, wèi xià. shí hòu qín yáo xìng qiǎn shǐ gào sòng wǔ yún:" mù róng jiàn yǔ lín hǎo, yòu yǐ qióng gào jí, jīn dāng qiǎn tiě qí shí wàn, jìng jù luò yáng. jìn jūn ruò bù tuì zhě, biàn dāng zhǎng qū ér jìn." sòng wǔ hū xìng shǐ dá yuē:" yǔ rǔ yáo xìng, wǒ dìng yàn zhī hòu, xī jiǎ sān nián, dāng píng guān luò. jīn néng zì sòng, biàn kě sù lái." liú mù zhī wén xìng shǐ, chí rù, ér sòng wǔ fā qiǎn yǐ qù. yǐ xìng suǒ yán bìng dá, jù yǔ mù zhī. mù zhī yuē:" cháng rì shì wú dà xiǎo, bì cì yǔ móu. cǐ yí shàn xiáng, yún hé lǜ ěr biàn dá. wèi néng wēi dí, zhèng cù bǐ nù ěr. ruò yàn wèi kě bá, xìng jiù yǎn zhì, bù shěn hé yǐ dài zhī?" sòng wǔ xiào yuē:" cǐ shì bīng jī, fēi qīng suǒ jiě, gù bù yǔ ěr. fū bīng guì shén sù, bǐ ruò shěn néng qiǎn jiù, bì wèi wǒ zhī, níng róng xiān qiǎn xìn mìng. cǐ shì qí jiàn wǒ fá yàn, nèi yǐ huái jù, zì qiáng zhī cí ěr." xìng jìng bù néng chū shī. guǎng gù zhōng bá, qín mù róng chāo, píng qí dì.
東晉末，宋武帝率兵北伐，圍南燕慕容超於廣固，未下。時後秦姚興遣使告宋武云："慕容見與鄰好，又以窮告急，今當遣鐵騎十萬，逕據洛陽。晉軍若不退者，便當長驅而進。"宋武呼興使答曰："語汝姚興，我定燕之後，息甲三年，當平關、洛。今能自送，便可速來。"劉穆之聞興使，馳入，而宋武發遣已去。以興所言並答，具語穆之。穆之曰："常日事無大小，必賜與謀。此宜善詳，云何率爾便答。未能威敵，正促彼怒耳。若燕未可拔，興救奄至，不審何以待之？"宋武笑曰："此是兵機，非卿所解，故不語耳。夫兵貴神速，彼若審能遣救，必畏我知，寧容先遣信命。此是其見我伐燕，內已懷懼，自強之辭耳。"興竟不能出師。廣固終拔，擒慕容超，平齊地。

dí jiàng shěn chá
敵降審察

chǔ hàn xiāng chí, xiàng yǔ wéi hàn wáng yú xíng yáng. hàn wáng qǐng hé, gē xíng yáng yǐ xī zhě wèi hàn. yà fù quàn xiàng wáng jí gōng xíng yáng, hàn wáng huàn zhī. chén píng fǎn xián jì xíng, yǔ guǒ yí yà fù, yà fù dà nù ér qù, fā bìng sǐ. hàn jiāng jì xìn yuē:" shì jí yǐ, chén qǐng kuáng chǔ, kě yǐ xián chū." yú shì chén píng yè chū nǚ zǐ dōng mén sān qiān yú rén, chǔ yīn jī zhī, jì xìn nǎi chéng wáng chē, huáng wū zuǒ dào, yuē shí jǐn, hàn wáng jiàng chǔ. chǔ jūn jiē hū wàn suì, zhī chéng dōng guān zhī. yǐ gù hàn wáng dé yǔ shù shí qí chū xī mén, dùn zǒu.
楚漢相持，項羽圍漢王於滎陽。漢王請和，割滎陽以西者為漢。亞父勸項王急攻滎陽，漢王患之。陳平反閒既行，羽果疑亞父，亞父大怒而去，發病死。漢將紀信曰："事急矣，臣請誑楚，可以閒出。"於是陳平夜出女子東門三千餘人，楚因擊之，紀信乃乘王車，黃屋左纛，曰食盡，漢王降楚。楚軍皆呼萬歲，之城東觀之。以故漢王得與數十騎出西門，遁走。

hòu wèi mò qí chǒu nú wàn yīn mò. qí yīn qí. sù lēi míng dá děng fǎn pàn, kòu lüè jīng zhōu, wèi jiāng cuī yán bó lǜ zhòng tǎo zhī. shí chǒu nú zhì yíng jīng zhōu xī běi qī shí lǐ. zhòng jūn jiāng chū yíng tǎo zéi, wèi zhàn zhī jiān, yǒu zéi shù bǎi qí, zhà chí wén shū, yún shì jiàng bù, qǐ qiě huǎn shī. yán bó wèi qí shì shí, qūn xún wèi dòu. é ér, sù lēi míng dá lǜ zhòng zì dōng běi ér zhì, qǐ xiáng zhī zéi cóng xī jìng xià, zhū jūn qián hòu shòu dí. yán bó shàng mǎ tū zhèn, zéi shì cuī cuò, biàn ěr zhú běi, jìng zào qí yíng. zéi běn qīng qí, yán bó jūn jiān bù zú, bīng lì pí dài, zéi nǎi chéng xián dé rù pái chéng. yán bó jūn suì dà bài, sǐ shāng zhě èr wàn rén.
後魏万俟丑奴、（萬音墨。俟音其。）宿勒明達等反叛，寇掠涇州，魏將崔延伯率眾討之。時丑奴置營涇州西北七十里。眾軍將出營討賊，未戰之間，有賊數百騎，詐持文書，雲是降簿，乞且緩師。延伯謂其事實，逡巡未斗。俄而，宿勒明達率眾自東北而至，乞降之賊從西競下，諸軍前後受敵。延伯上馬突陣，賊勢摧挫，便爾逐北，逕造其營。賊本輕騎，延伯軍兼步卒，兵力疲怠，賊乃乘閒得入排城。延伯軍遂大敗，死傷者二萬人。

xī wèi dà jiāng zhōu wén zhēng dōng wèi, zhàn yú máng shān, bì jiāng yú jǐn lǜ qí huī xià wěi jiàng, lì yú lù zuǒ. dōng wèi dà jiāng qí shén wǔ jūn chéng shèng zhú běi, bù yǐ wèi yú. zhuī qí guò jǐn, jǐn nǎi zì hòu jī zhī, dí rén dà hài. dú hú xìn yòu shōu jí bīng shì yú hòu fèn jī, qí shén wǔ jūn suì luàn, yǐ cǐ xī wèi jūn dé quán ér fǎn.
西魏大將周文征東魏，戰於邙山，裨將于謹率其麾下偽降，立於路左。東魏大將齊神武軍乘勝逐北，不以為虞。追騎過盡，謹乃自後擊之，敵人大駭。獨狐信又收集兵士於後奮擊，齊神武軍遂亂，以此西魏軍得全而返。