strong bīng sān strong
兵三
sūn zǐ yuē:" yòng bīng zhī dào, xiào zhī yǐ jì, ér suǒ qí qíng. suǒ qí shèng fù zhī qíng. suǒ yīn shān gé fǎn, sōu suǒ zhī yì. yuē: zhǔ shú yǒu dào? jiāng shú yǒu néng? dào dé zhì néng. zhǔ, jūn yě. xiān kǎo xiào liǎng guó zhī jūn, shéi zhī shuí fǒu yě. ruò xún xī duàn yú gōng tān ér hǎo bǎo, gōng zhī qí nuò bù néng qiáng jiàn shì yě. tiān dì shú dé? shì liǎng jūn suǒ jù, zhī shuí dé tiān shí dì lì. fǎ lìng shú xíng? shè ér bù fàn, fàn ér bì zhū. fā hào chū lìng, zhī shuí néng shī xíng zhě. bīng zhòng shú qiáng? shì zú shú liàn? zhī shuí bīng qì qiáng lì, shì zú jiǎn liàn zhě. gù wáng zǐ yuē:" shì bù sù xí, dāng zhèn huáng huò jiāng bù sù xí, lín zhèn àn biàn." shǎng fá shú míng? shǎng shàn fá è, zhī shuí fēn míng zhě. gù wáng zǐ yuē:" shǎng wú dù zé fèi ér wú ēn, fá wú dù zé lù ér wú wēi." wú yǐ cǐ zhī shèng fù yǐ. yǐ cǐ shàng qī shì, liào dé qíng, zhī shèng fù yě. zhī wú zú zhī kě yòng yǐ jī zhī, ér bù zhī dí zhī bù kě jī, shèng zhī bàn yě zhī dí zhī kě yǐ jī, ér bù zhī wú zú zhī bù kě yòng yǐ jī, shèng zhī bàn yě zhī dí zhī kě yǐ jī, zhī wú zú zhī kě yòng yǐ jī, ér bù zhī dì xíng zhī bù kě yǐ zhàn, shèng zhī bàn yě. shèng zhī bàn zhě, wèi kě zhī yě. gù yuē, zhī bīng zhě dòng ér bù mí, jǔ ér bù dùn. jiāng bù néng liào dí, yǐ shǎo hé zhòng, yǐ ruò jī qiáng, bīng wú xuǎn fēng, yuē" běi". qí shì ruò shì, bì zǒu zhī bīng. fū liào dí zhì shèng, jì jí xiǎn yì lì hài yuǎn jìn, shàng jiàng zhī dào yě. zhī cǐ ér yòng zhàn zhě bì shèng, bù zhī cǐ ér yòng zhàn zhě bì bài. fū wéi wú lǜ ér yì yú dí zhě, bì qín yú rén yě. jǐ wú zhì lǜ, ér wài yì rén zhě, bì wéi rén suǒ qín. gù cè zhī ér zhī dé shī zhī jì, cè dù dí qíng, guān qí suǒ shī, jì shù kě zhī. zuò zhī ér zhī dòng jìng zhī lǐ, xǐ nù dòng zuò, chá qí jǔ zhǐ, zé qíng lǐ kě dé. gù zhī dòng jìng quán biàn, wèi qí shèng fù yě. xíng zhī ér zhī sǐ shēng zhī dì, xíng xiāng dí qíng, guān qí suǒ jù, zé qì shì sǐ shēng kě dé ér zhī zhī. jiǎo zhī ér zhī bù zú yǒu yú zhī chù. jiǎo, liàng yě. jiǎo liàng bǐ wǒ jūn mǎ, zé cháng duǎn kě zhī yě. zhī shèng yǒu wǔ: zhī kě yǐ zhàn yǔ bù kě yǐ zhàn zhě shèng, néng liào zhī dí qíng, shěn qí xū shí zhě, shèng yě. zhī zhòng guǎ zhī yòng zhě shèng, yán bīng zhī xíng, yǒu zhòng ér bù kě jī guǎ, huò kě yǐ ruò zhì qiáng, ér néng biàn zhī zhě, shèng yě. gù chūn qiū chuán yuē" shī kè zài hé, bù zài zhòng" shì yě. shàng xià tóng yù zhě shèng, yán jūn chén hé tóng, yǒng ér zhàn zhě shèng. gù mèng zǐ yuē:" tiān shí bù rú dì lì, dì lì bù rú rén hé." yǐ yú dài bù yú zhě shèng, yú, dù yě. yǐ wǒ yǒu fǎ dù zhī shī, jī bǐ wú fǎ dù zhī bīng. gù chūn qiū chuán yuē" bù bèi bù yú, bù kě yǐ shī" shì yě. jiāng néng ér jūn bù yù zhě shèng. sī mǎ fǎ yuē:" jìn tuì wéi shí, wú yuē guǎ rén." jiāng jì jīng néng, xiǎo liàn bīng shì, jūn néng zhuān rèn, rèn shì bù cóng zhōng yù. gù wáng zǐ yuē" zhǐ shòu zài jūn, jué zhàn zài jiāng" zhě, shì yǐ. cǐ wǔ zhě, zhī shèng zhī dào. cǐ shàng wǔ shì. gù yuē: zhī jǐ zhī bǐ, bǎi zhàn bù dài shěn zhī bǐ qiáng ruò zhī shì, suī bǎi zhàn, shí wú wēi dài. bù zhī bǐ ér zhī jǐ, yī shèng yī fù suī bù zhī dí zhī xíng shì, shì jǐ néng kè zhī zhě, shèng fù gè bàn. bù zhī bǐ, bù zhī jǐ, měi zhàn bì dài. wài bù liào dí, nèi bù zhī jǐ, yòng zhàn bì dài. zhī tiān zhī dì, shèng nǎi kě quán." zhī dì zhī biàn, zhī tiān shí gū xū ér xiàng bèi huì míng fēng xuě, wèi zhī jué guǐ.
孙子曰:"用兵之道,校之以计,而索其情。(索其胜负之情。索音山格反,搜索之义。)曰:主孰有道?将孰有能?(道德智能。主,君也。先考校两国之君,谁知谁否也。若荀息断虞公贪而好宝,宫之奇懦不能强谏是也。)天地孰得?(视两军所据,知谁得天时地利。)法令孰行?(设而不犯,犯而必诛。发号出令,知谁能施行者。)兵众孰强?士卒孰练?(知谁兵器强利,士卒简练者。故王子曰:"士不素习,当阵惶惑;将不素习,临阵闇变。")赏罚孰明?(赏善罚恶,知谁分明者。故王子曰:"赏无度则费而无恩,罚无度则戮而无威。")吾以此知胜负矣。(以此上七事,料得情,知胜负也。)知吾卒之可用以击之,而不知敌之不可击,胜之半也;知敌之可以击,而不知吾卒之不可用以击,胜之半也;知敌之可以击,知吾卒之可用以击,而不知地形之不可以战,胜之半也。(胜之半者,未可知也。)故曰,知兵者动而不迷,举而不顿。将不能料敌,以少合众,以弱击强,兵无选锋,曰"北"。(其势若是,必走之兵。)夫料敌制胜,计极险易利害远近,上将之道也。知此而用战者必胜,不知此而用战者必败。夫唯无虑而易於敌者,必擒於人也。(己无智虑,而外易人者,必为人所擒。)故策之而知得失之计,(策度敌情,观其所施,计数可知。)作之而知动静之理,(喜怒动作,察其举止,则情理可得。故知动静权变,为其胜负也。)形之而知死生之地,(形相敌情,观其所据,则气势死生可得而知之。)角之而知不足有馀之处。(角,量也。角量彼我军马,则长短可知也。)知胜有五:知可以战与不可以战者胜,(能料知敌情,审其虚实者,胜也。)知众寡之用者胜,(言兵之形,有众而不可击寡,或可以弱制强,而能变之者,胜也。故春秋传曰"师克在和,不在众"是也。)上下同欲者胜,(言君臣和同,勇而战者胜。故孟子曰:"天时不如地利,地利不如人和。")以虞待不虞者胜,(虞,度也。以我有法度之师,击彼无法度之兵。故春秋传曰"不备不虞,不可以师"是也。)将能而君不御者胜。(司马法曰:"进退唯时,无曰寡人。"将既精能,晓练兵势,君能专任,任事不从中御。故王子曰"指授在君,决战在将"者,是矣。)此五者,知胜之道。(此上五事。)故曰:知己知彼,百战不殆;(审知彼强弱之势,虽百战,实无危殆。)不知彼而知己,一胜一负;(虽不知敌之形势,恃己能克之者,胜负各半。)不知彼,不知己,每战必殆。(外不料敌,内不知己,用战必殆。)知天知地,胜乃可全。"(知地之便,知天时孤虚而向背晦暝风雪,为之谲诡。)
liào dí zhì shèng
料敌制胜
chūn qiū shí, jìn hóu jiāng fá guó. dài fū shì wěi yuē:" bù kě. wěi, wèi wěi fǎn. guó gōng jiāo, ruò zhòu dé shèng yú wǒ, bì qì qí mín. qì mín bù yǎng zhī. wú zhòng ér hòu fá zhī, yù yù wǒ, shuí yǔ? fū lǐ yuè cí ài, zhàn suǒ chù yě. fū mín, ràng shì lè hé ài qīn āi sàng, ér hòu kě yòng yě. shàng zhī shǐ mín, yǐ yì ràng āi yuè wèi běn, yán bù kě yǐ lì qiáng. guó fú xù yě, jí zhàn, jiāng jī." yán guó bù xù yì ràng ér lì zhàn. hòu zhōng wèi jìn suǒ miè.
春秋时,晋侯将伐虢。大夫士蒍曰:"不可。(蒍,为委反。)虢公骄,若骤得胜於我,必弃其民。(弃民不养之。)无众而后伐之,欲御我,谁与?夫礼、乐、慈、爱,战所畜也。夫民,让事、乐和、爱亲、哀丧,而后可用也。(上之使民,以义让哀乐为本,言不可以力强。)虢弗蓄也,亟战,将饥。"(言虢不蓄义让而力战。)后终为晋所灭。
chūn qiū shí, qín bó fá jìn. jìn jiāng zhào dùn yù zhī, shàng jūn zuǒ yú pián yuē:" qín bù néng jiǔ, qǐng shēn lěi gù jūn yǐ dài zhī." qín rén yù zhàn. qín bó wèi shì huì yuē:" ruò hé ér zhàn?" jìn shì huì xiān bēn qín. duì yuē:" zhào shì xīn chū qí shǔ yuē yú pián, bì shí wèi cǐ móu, jiāng yǐ lǎo wǒ shī yě." yú pián, zhào dùn shǔ dài fū, xīn chū zuǒ shàng jūn. zhào yǒu cè shì yuē chuān, jìn jūn zhī xù yě, cè shì, zhī zǐ. yǒu chǒng ér ruò, bù zài jūn shì ruò, nián shào. yòu wèi cháng shè zhī jūn shì. hǎo yǒng ér kuáng, qiě è yú pián zhī zuǒ shàng jūn yě. ruò shǐ qīng zhě sì yān, qí kě yě. sì, zàn wǎng ér tuì yě. qín jūn yǎn jìn shàng jūn. zhào chuān zhuī zhī, bù jí. shàng jūn bù dòng, zhào chuān dú zhuī zhī. fǎn, nù yuē:" guǒ liáng zuò jiǎ, gù dí shì qiú. dí zhì bù jī, jiāng hé qí?" jūn lì yuē:" jiāng yǒu dài yě." dài kě jī yě. chuān yuē:" wǒ bù zhī móu, jiāng dú chū." nǎi yǐ qí shǔ chū. zhào dùn yuē:" qín huò chuān yě, huò yī qīng yǐ. jìn zì yǒu sàn wèi cóng qīng zhě. qín yǐ shèng guī, wǒ hé yǐ bào?" nǎi jiē chū zhàn, jiāo suí, ér tuì. sī mǎ fǎ yuē:" zhú bēn bù yuǎn, cóng suí bù jí. zhú bēn bù yuǎn zé nán yòu, cóng suí bù jí zé nán xiàn." rán zé gǔ míng tuì jūn wèi suí. qín jìn zhì wèi néng jiān zhàn, duǎn bīng wèi zhì zhēng ér liǎng tuì, gù yuē jiāo suí.
春秋时,秦伯伐晋。晋将赵盾御之,上军佐臾骈曰:"秦不能久,请深垒固军以待之。"秦人欲战。秦伯谓士会曰:"若何而战?"(晋士会先奔秦。)对曰:"赵氏新出其属曰臾骈,必实为此谋,将以老我师也。"(臾骈,赵盾属大夫,新出佐上军。)赵有侧室曰穿,晋君之婿也,(侧室,支子。)有宠而弱,不在军事;(弱,年少。又未尝涉知军事。)好勇而狂,且恶臾骈之佐上军也。若使轻者肆焉,其可也。(肆,暂往而退也。)秦军掩晋上军。赵穿追之,不及。(上军不动,赵穿独追之。)返,怒曰:"裹粮坐甲,固敌是求。敌至不击,将何俟?"军吏曰:"将有待也。"(待可击也。)穿曰:"我不知谋,将独出。"乃以其属出。赵盾曰:"秦获穿也,获一卿矣。(晋自有散位从卿者。)秦以胜归,我何以报?"乃皆出战,交绥,而退。(司马法曰:"逐奔不远,从绥不及。逐奔不远则难诱,从绥不及则难陷。"然则古名退军为绥。秦、晋志未能坚战,短兵未致争而两退,故曰交绥。)
chūn qiū shí, jìn shī fá chǔ. yuè huì, chǔ chén yàn jìn jūn ér zhèn. jìn dài fū xì zhì yuē:" chǔ yǒu liù xián, gǔ xiàn fǎn. qí èr qīng xiàng è, zi zhòng, zi fǎn. wáng zú yǐ jiù, bà lǎo bù dài. zhèng zhèn ér bù zhěng, bù zhěng liè yě. mán jūn ér bù zhèn, mán yí cóng chǔ zhě, bù jié zhèn. zhèn bù wéi huì, huì, yuè zhōng, yīn zhī jǐn yě. gù bīng jiā yǐ wéi jì. zài zhèn ér xiāo, xiāo, xuān huá yě. hé ér jiā xiāo. zhèn hé yí jìng, ér yì yǒu shēng. gè gù qí hòu, mò yǒu dòu xīn rén xù qí suǒ dǐ yě. jiù bù bì liáng, yǐ fàn tiān jì, wǒ bì kè zhī." zhōng bài chǔ yú yān líng.
春秋时,晋师伐楚。月晦,楚晨厌晋军而阵。晋大夫郤至曰:"楚有六閒,(古苋反。)其二卿相恶,(子重,子反。)王卒以旧,(罢老不代。)郑阵而不整,(不整列也。)蛮军而不阵,(蛮夷从楚者,不结阵。)阵不违晦,(晦,月终,阴之尽也。故兵家以为忌。)在阵而嚣,(嚣,諠譁也。)合而加嚣。(阵合宜静,而益有声。)各顾其后,莫有斗心;(人恤其所底也。)旧不必良,以犯天忌,我必克之。"终败楚於鄢陵。
guǎn zǐ yuē:" tiān shí dì lì, qí shù duō shǎo, qí yào bì chū yú jì shù. gù fán gōng fá zhī wèi dào yě, jì bì dìng yú nèi, rán hòu bīng chū hū jìng, jì wèi dìng ér chū bīng, shì zé zhàn zhī zì huǐ yě. gù bù míng dí rén zhī zhèng, bù néng jiā yě wèi kě jiā bīng. bù míng dí rén zhī qíng, bù néng yuē yě bù néng yuē shì. bù míng dí rén zhī jiāng, bù xiān jūn bù míng dí rén zhī shì, bù xiān zhèn. shì gù yǐ zhòng jī guǎ, yǐ zhì jī luàn, yǐ fù jī pín, yǐ néng jī bù néng, yǐ jiào zú liàn shì jī qū zhòng bái tú, gù bǎi zhàn bǎi shèng yě." yòu yuē:" shàn gōng zhě liào zhòng yǐ gōng zhòng, liàng wú zhòng guǎ, bǐ zhòng guǎ, rán hòu gōng. yú fǎng cǐ. liào shí yǐ gōng shí, liào bèi yǐ gōng bèi. yǐ zhòng gōng zhòng, zhòng cún bù gōng bǐ zhòng cún, zé wǒ bù néng wáng zhī yě, gù bù gōng. yǐ shí gōng shí, shí cún bù gōng yǐ bèi gōng bèi, bèi cún bù gōng. shì shí ér gōng xū, zhī qí shí, yí bì zhī. shì jiān ér gōng cuì, shì nán ér gōng yì. fū guó bó bù zài dūn gǔ, zài yú hé jīn shí yí. bó, jù yě. zhì shì bù zài shàn zhèng, zài yú quán yí. bà wáng bù zài qū chéng." zài yú quán dà tǐ yě.
管子曰:"天时地利,其数多少,其要必出於计数。故凡攻伐之为道也,计必定於内,然后兵出乎境,计未定而出兵,是则战之自毁也。故不明敌人之政,不能加也;(未可加兵。)不明敌人之情,不能约也;(不能约誓。)不明敌人之将,不先军;不明敌人之士,不先阵。是故以众击寡,以治击乱,以富击贫,以能击不能,以教卒练士击驱众白徒,故百战百胜也。"又曰:"善攻者料众以攻众,(量吾众寡,彼众寡,然后攻。馀仿此。)料食以攻食,料备以攻备。以众攻众,众存不攻;(彼众存,则我不能亡之也,故不攻。)以食攻食,食存不攻;以备攻备,备存不攻。释实而攻虚,(知其实,宜避之。)释坚而攻毳,释难而攻易。夫国搏不在敦古,(在於合今时宜。搏,聚也。)治世不在善政,(在於权宜。)霸王不在曲成。"(在於全大体也。)
zhàn guó wèi wǔ hòu wèn wú qǐ yuē:" bīng yǐ hé shèng?" duì yuē:" yǐ zhì wèi shèng."" bù zài zhòng hū?" qǐ yuē:" fǎ lìng bù míng, shǎng fá bù xìn, wén gǔ bù jìn, wén jīn bù zhǐ, suī yǒu bǎi wàn zhī shī, hé yì yú yòng! suǒ wéi zhì zhě, jū zé yǒu lǐ, dòng zé yǒu wēi, jìn bù kě dāng, tuì bù kě zhuī, qián què yǒu jié, zuǒ yòu yīng huī, suī jué chéng zhèn, suī sàn chéng háng, tóu zhī suǒ wǎng, tiān xià mò dāng." yòu yuē:" fán dí yǒu bù bo ér yǔ zhàn, yǒu bù zhàn ér bì zhī. jí fēng dà hán, zǎo xìng míng qiān, pōu bīng jì dù shèng xià yán rè, xìng yì wú xián, xíng jī qū kě, wù qǔ yú yuǎn shī jiǔ wú liáng, shì zhòng yuàn nù, yāo xiáng yí huò, shàng bù néng zhǐ jūn zī jì jié, shí duō lín zhù, yù lüè wú biàn shī zhòng bù duō, dì tǔ bù lì, rén mǎ jí yì dào yuǎn rì mù, shì zú láo juàn, jī wèi jí shí, jiě jiǎ ér xī jiāng báo lì qīng, shì zú wú gù, sān jūn shù jīng, shī tú wú zhù zhèn ér wèi dìng, shě ér wèi bì, xíng bǎn shè xiǎn, bàn yǐn bàn chū: zhū rú cǐ lèi, jī ér wù yí. ruò tǔ dì guǎng dà, rén zhòng fù shèng shàng ài qí xià, huì shī liú bù shǎng xìn xíng chá, fā zhǐ de shí xíng zhèn jū liè, rèn xián shǐ néng shī tú xí jiào, bīng jiǎ jīng ruì sì lín yǒu zhù, dà guó zhī yuán: fán rú cǐ lèi, dàn ér bì zhī. gù yuē, jiàn kě ér jìn, zhī nán ér tuì."
战国魏武侯问吴起曰:"兵以何胜?"对曰:"以治为胜。""不在众乎?"起曰:"法令不明,赏罚不信,闻鼓不进,闻金不止,虽有百万之师,何益於用!所为治者,居则有礼,动则有威,进不可当,退不可追,前卻有节,左右应麾,虽绝成阵,虽散成行,投之所往,天下莫当。"又曰:"凡敌有不卜而与战,有不占而避之。疾风大寒,早兴冥迁,剖冰济度;盛夏炎热,兴役无閒,行饥驱渴,务取於远;师久无粮,士众怨怒,妖祥疑惑,上不能止;军资既竭,时多霖注,欲掠无便;师众不多,地土不利,人马疾疫;道远日暮,士卒劳倦,饥未及食,解甲而息;将薄吏轻,士卒无固,三军数惊,师徒无助;阵而未定,舍而未毕,行阪涉险,半隐半出:诸如此类,击而勿疑。若土地广大,人众富盛;上爱其下,惠施流布;赏信刑察,发止得时;行阵居列,任贤使能;师徒习教,兵甲精锐;四邻有助,大国之援:凡如此类,惮而避之。故曰,见可而进,知难而退。"
hàn wáng zài hàn zhōng, bài hán xìn wèi dà jiàng jūn. xìn yīn wèn wáng yuē:" jīn dōng xiāng zhēng quán tiān xià, qǐ fēi xiàng wáng xié?" hàn wáng yuē:" rán."" dài wáng zì liào yǒng hàn rén jiàng shú yǔ xiàng wáng?" hàn wáng yuē:" bù rú yě." xìn zài bài yuē:" wéi xìn yì yǐ wéi dài wáng bù rú yě. rán chén cháng shì xiàng wáng, qǐng yán xiàng wáng zhī wéi rén yě. xiàng wáng yīn wū chì zhà, qiān rén jiē fèi, rán bù néng rèn shǔ xián jiāng, cǐ tè pǐ fū zhī yǒng ěr. xiàng wáng yú rén gōng jǐn, rén yǒu jí bìng, tì qì yǔ zhī fēn shí, zhì yú gōng dāng fēng jué zhě, yìn wán wǔ wán fǎn bì, rěn bù néng yǔ, cǐ nǎi tè fù rén zhī rén ěr. xiàng wáng suī bà tiān xià ér chén zhū hóu, bù jū guān zhōng ér dōu péng chéng, yòu bèi yì dì zhī yuē ér yǐ qīn ài wáng, zhū hóu bù píng. zhū hóu zhī jiàn xiàng wáng qiān zhú yì dì zhì jiāng nán, yì jiē guī zhú qí zhǔ ér zì wáng shàn dì. xiàng wáng suǒ guò wú bù cán miè zhě, tiān xià duō yuàn, bǎi xìng bù qīn fù, tè jié yú wēi qiáng ěr. míng suī wèi bà, shí shī tiān xià xīn. gù yuē qí qiáng yì ruò. jīn dài wáng chéng néng fǎn qí dào, rèn tiān xià wǔ yǒng, hé suǒ bù zhū! yǐ tiān xià chéng yì fēng gōng chén, hé suǒ bù fú! yǐ yì bīng cóng sī dōng guī zhī shì, hé suǒ bù kè! qiě sān qín wáng wèi qín jiāng, jiāng qín zǐ dì shù suì yǐ, suǒ shā wáng bù kě shèng jì, yòu qī qí zhòng jiàng zhū hóu, zhì xīn ān, xiàng wáng zhà kēng qín jiàng zú èr shí yú wàn, wéi dú hán xīn yì dé tuō, zhāng hán sī mǎ xīn dǒng yì yě. qín fù xiōng yuàn cǐ sān rén, tòng rù gǔ suǐ. jīn chǔ qiáng yǐ wēi wáng cǐ sān rén, qín mín mò ài yě. dài wáng zhī rù wǔ guān, qiū háo wú suǒ hài, chú qín kē fǎ, yǔ qín mín yuē, fǎ sān zhāng ěr, qín mín wú bù yù de dài wáng wáng qín zhě. yú zhū hóu zhī yuē, dài wáng dāng wáng guān zhōng, guān zhōng mín xián zhī zhī. dài wáng shī zhí rù hàn zhōng, qín mín wú bù hèn zhě. jīn dài wáng jǔ ér dōng, sān qín kě chuán xí ér dìng yě." yú shì hàn wáng dà xǐ, zì yǐ wéi dé xìn wǎn. suì tīng xìn jì, dìng qín, miè xiàng. xiàng jí wéi hàn wáng yú xíng yáng chéng, jiǔ zhī, hàn wáng huàn zhī, qǐng gē xíng yáng yǐ xī yǐ hé. xiàng wáng bù tīng. hàn wáng wèi chén píng yuē:" tiān xià fēn fēn, hé shí dìng hū?" chén píng yuē:" xiàng wáng wéi rén, gōng jìng ài rén, shì zhī lián jié hǎo lǐ zhě duō guī zhī. zhì yú xíng shǎng gōng jué yì, zhòng zhī, yán ài xī zhī. shì yì yǐ cǐ bù fù. jīn dài wáng màn rén shǎo lǐ, shì lián jié zhě bù lái. rán dài wáng néng ráo rén yǐ jué yì, shì zhī wán dùn shì lì wú chǐ zhě yì duō guī wáng. chéng néng qù qí liǎng duǎn, xí qí liǎng zhǎng, tiān xià zhǐ huī zé dìng yǐ."
汉王在汉中,拜韩信为大将军。信因问王曰:"今东乡争权天下,岂非项王邪?"汉王曰:"然。""大王自料勇悍仁彊孰与项王?"汉王曰:"不如也。"信再拜曰:"唯信亦以为大王不如也。然臣尝事项王,请言项王之为人也。项王喑呜叱吒,千人皆废,然不能任属贤将,此特匹夫之勇耳。项王与人恭谨,人有疾病,涕泣与之分食,至於功当封爵者,印刓(五丸反)弊,忍不能予,此乃特妇人之仁耳。项王虽霸天下而臣诸侯,不居关中而都彭城,又背义帝之约而以亲爱王,诸侯不平。诸侯之见项王迁逐义帝置江南,亦皆归逐其主而自王善地。项王所过无不残灭者,天下多怨,百姓不亲附,特劫於威强耳。名虽为霸,实失天下心。故曰其强易弱。今大王诚能反其道,任天下武勇,何所不诛!以天下城邑封功臣,何所不服!以义兵从思东归之士,何所不克!且三秦王为秦将,将秦子弟数岁矣,所杀亡不可胜计,又欺其众降诸侯,至新安,项王诈坑秦降卒二十馀万,唯独邯、欣、翳得脱,(章邯、司马欣、董翳也。)秦父兄怨此三人,痛入骨髓。今楚强以威王此三人,秦民莫爱也。大王之入武关,秋毫无所害,除秦苛法,与秦民约,法三章耳,秦民无不欲得大王王秦者。於诸侯之约,大王当王关中,关中民咸知之。大王失职入汉中,秦民无不恨者。今大王举而东,三秦可传檄而定也。"於是汉王大喜,自以为得信晚。遂听信计,定秦,灭项。项籍围汉王於荥阳城,久之,汉王患之,请割荥阳以西以和。项王不听。汉王谓陈平曰:"天下纷纷,何时定乎?"陈平曰:"项王为人,恭敬爱人,士之廉节好礼者多归之。至於行赏功爵邑,重之,(言爱惜之。)士亦以此不附。今大王慢人少礼,士廉节者不来。然大王能饶人以爵邑,士之顽钝嗜利无耻者亦多归王。诚能去其两短,袭其两长,天下指麾则定矣。"
hàn gāo dì shí, qíng bù fǎn. dì zhào xuē gōng wèn zhī, duì yuē:" shǐ bù chū yú shàng jì, dōng qǔ wú, xī qǔ chǔ, bìng qí yǔ lǔ, chuán xí yān zhào, gù shǒu qí suǒ, shān dōng fēi hàn zhī yǒu yě. chū zhòng jì, dōng qǔ wú, xī qǔ chǔ, bìng hán qǔ wèi, jù áo cāng zhī sù, sāi chéng gāo zhī kǒu, shèng bài zhī shù wèi kě zhī yě. chū xià jì, dōng qǔ wú, xī qǔ xià cài, guī zhòng yú yuè, shēn guī cháng shā, bì xià gāo zhěn ér wò, hàn wú shì yǐ." shàng yuē:" shì jì jiāng ān chū?" duì yuē:" bì chū xià jì. bù gù lí shān zhī tú ěr, zhì wàn shèng zhī zhǔ, cǐ jiē wèi shēn, bù gù qí hòu, bù wéi bǎi xìng wàn shì lǜ yě." bù guǒ chū xià jì. shàng zì jiāng, dōng jī bù. bù zhī chū fǎn, wèi qí jiāng yuē:" shàng lǎo yǐ, yàn jiāng bīng, bì bù néng zì lái. zhū jiàng dú huàn huái yīn péng yuè, jīn jiē yǐ sǐ, yú bù zú wèi yě." gù suì fǎn. guǒ rú xuē gōng chóu zhī, dōng jī jīng, jīng wáng liú jiǎ bài sǐ. shí liú jiǎ dōu dān tú. hàn zhōng pò bù.
汉高帝时,黥布反。帝召薛公问之,对曰:"使布出於上计,东取吴,西取楚,并齐与鲁,传檄燕、赵,固守其所,山东非汉之有也。出中计,东取吴,西取楚,并韩取魏,据敖仓之粟,塞成皋之口,胜败之数未可知也。出下计,东取吴,西取下蔡,归重於越,身归长沙,陛下高枕而卧,汉无事矣。"上曰:"是计将安出?"对曰:"必出下计。布故骊山之徒耳,致万乘之主,此皆为身,不顾其后,不为百姓万世虑也。"布果出下计。上自将,东击布。布之初反,谓其将曰:"上老矣,厌将兵,必不能自来。诸将独患淮阴、彭越,今皆已死,馀不足畏也。"故遂反。果如薛公筹之,东击荆,荆王刘贾败死。(时刘贾都丹徒。)汉终破布。
hòu hàn mò, zhāng liáo tún zhǎng shè, jūn zhōng yǒu móu fǎn zhě, yè jīng luàn qǐ huǒ, yī jūn jǐn rǎo. liáo wèi zuǒ yòu:" wù dòng. shì bù yī yíng jǐn fǎn, bì yǒu zào biàn zhě, yù yǐ dòng luàn rén ěr." nǎi lìng jūn zhōng, qí bù fǎn zhě ān zuò. liáo jiāng qīn bīng shù shí rén, zhōng zhèn ér lì. yǒu qǐng dìng, jí dé shǒu móu zhě shā zhī. zhāng liáo shěn jì, lì qín zéi shǒu, yì tóng liào dí zhī yì.
后汉末,张辽屯长社,军中有谋反者,夜惊乱起火,一军尽扰。辽谓左右:"勿动。是不一营尽反,必有造变者,欲以动乱人耳。"乃令军中,其不反者安坐。辽将亲兵数十人,中阵而立。有顷定,即得首谋者杀之。(张辽审计,立擒贼首,亦同料敌之义。)
hòu hàn mò, cáo gōng zhēng jīng zhōu, liú cóng jiàng, dé qí shuǐ jūn jí bù bīng, suì yí shū sūn quán yún:" jīn jiāng shuǐ jūn bā shí wàn, dāng yǔ jiāng jūn huì liè yú cháng zhōu zhī yuàn." jiàng shì wén zhī kǒng. quán yán jiàn qún xià, wèn jì. xián yuē:" cáo cāo tuō míng hàn xiāng, xié tiān zǐ yǐ zhēng sì fāng, dòng yǐ cháo tíng wèi cí, jīn rì jù zhī, shì gèng bù shùn. qiě jiāng jūn dà shì, kě yǐ jù cāo zhě, cháng jiāng yě. liú biǎo zhì shuǐ jūn, méng chōng dòu jiàn qiān shù, cāo xī fú yǐ yán jiāng, jiān yǒu bù jūn, shuǐ lù jù xià, cǐ zé cháng jiāng zhī xiǎn yǔ wǒ gòng zhī yǐ. ér shì lì zhòng guǎ, yú wèi dà jì bù rú yíng zhī." quán jiāng zhōu yú yuē:" cāo suī míng hàn xiāng, qí shí hàn zéi. jiāng jūn shén wǔ xióng cái, jiān zhàng fù xiōng yí liè, jù yǒu jiāng dōng, dì fāng shù qiān lǐ, bīng jīng zú yòng, yīng háo lè yè, shàng dāng héng xíng tiān xià, wèi hàn jiā chú cán qù huì. kuàng cāo zì sòng sǐ, qǐ kě yíng zhī xié? qǐng wèi jiāng jūn chóu zhī: shǐ běi tǔ yǐ ān, cāo wú nèi yōu, néng kuàng rì chí jiǔ, lái zhēng jiāng yì, yòu néng yǔ wǒ xiào shèng fù yú chuán jí, kě yě. jīn běi tǔ jì wèi ān, jiā yǐ mǎ chāo hán suì zài guān xī, wèi cāo hòu huàn. qiě shě ān mǎ, zhàng zhōu jí, yǔ wú yuè zhēng héng, běn fēi zhōng guó suǒ zhǎng. yòu jīn shèng hán, mǎ wú gǎo cǎo. qū zhōng guó shì zhòng yuǎn shè jiāng hú, bù xí shuǐ tǔ, bì shēng jí bìng. cǐ shù sì zhě, yòng bīng zhī huàn yě, ér cāo jiē mào xíng zhī. yú qǐng dé jīng bīng sān wàn rén, jìng jìn xià kǒu, bǎo wèi jiāng jūn pò zhī." quán yuē:" lǎo zéi yù fèi hàn zì lì jiǔ yǐ, dàn jì èr yuán lǚ bù liú biǎo yǔ gū ěr. jīn zhū xióng yǐ miè, wéi gū shàng cún, gū yǔ lǎo zéi shì bù liǎng lì. jūn yán dāng jī, shén yǔ gū hé yě." quán bá dāo zhuó qián zòu àn, yuē:" zhū jiàng lì gǎn fù yán yíng cáo cāo zhě, yǔ cǐ àn tóng." guǒ yǒu chì bì zhī jié yān.
后汉末,曹公征荆州,刘琮降,得其水军及步兵,遂遗书孙权云:"今将水军八十万,当与将军会猎於长洲之苑。"将士闻之恐。权延见群下,问计。咸曰:"曹操讬名汉相,挟天子以征四方,动以朝廷为辞,今日拒之,事更不顺。且将军大势,可以拒操者,长江也。刘表治水军,艨艟斗舰千数,操悉浮以沿江,兼有步军,水陆俱下,此则长江之险与我共之矣。而势力众寡,愚谓大计不如迎之。"权将周瑜曰:"操虽名汉相,其实汉贼。将军神武雄材,兼仗父兄遗烈,据有江东,地方数千里,兵精足用,英豪乐业,尚当横行天下,为汉家除残去秽。况操自送死,岂可迎之邪?请为将军筹之:使北土已安,操无内忧,能旷日持久,来争疆埸,又能与我校胜负於船楫,可也。今北土既未安,加以马超、韩遂在关西,为操后患。且舍鞍马,仗舟楫,与吴越争衡,本非中国所长。又今盛寒,马无藁草。驱中国士众远涉江湖,不习水土,必生疾病。此数四者,用兵之患也,而操皆冒行之。瑜请得精兵三万人,径进夏口,保为将军破之。"权曰:"老贼欲废汉自立久矣,但忌二袁、吕布、刘表与孤耳。今诸雄已灭,唯孤尚存,孤与老贼势不两立。君言当击,甚与孤合也。"权拔刀斫前奏案,曰:"诸将吏敢复言迎曹操者,与此案同。"果有赤壁之捷焉。
shǔ dà jiàng zhū gě liàng xī zhòng shí wàn, yóu xié gǔ chū shǐ píng, jù wǔ gōng wǔ zhàng yuán. wèi dà jiàng sī mǎ xuān wáng shuài shī jù zhī, yǔ liàng duì yú wèi nán. liàng fēn bīng tún tián, wèi jiǔ zhù zhī běn. gēng zhě zá yú wèi bīn, ér bǎi xìng ān dǔ, jūn wú sī yān. lǚ shǐ jiāo shū, yòu zhì jīn guó yīn guó fù rén zhī shì, yǐ nù xuān wáng. wáng yì lǚ biǎo qǐng zhàn. wèi shǐ wèi wèi xīn pí chí jié lēi yì jí jūn lì yǐ xià, bù xǔ chū zhàn. jiāng wéi wèi liàng yuē:" xīn pí zhàng jié ér dào, zéi bù fù chū yǐ." liàng yuē:" bǐ běn wú zhàn xīn, suǒ yǐ gù qǐng zhě, shì wǔ yú zhòng yǐ. jiāng zài jūn, jūn mìng yǒu suǒ bù shòu, gǒu néng zhì wú, qǐ qiān lǐ qǐng zhàn xié!" xuān wáng shǐ èr qiān yú rén, jiù jūn yíng dōng nán jiǎo, dà shēng chēng wàn suì. liàng shǐ wèn zhī, dá yuē:" wú cháo yǒu shǐ zhì, qǐng xiáng." liàng wèi yuē:" jì wú cháo bì wú jiàng fǎ. qīng shì liù shí lǎo wēng, hé fán guǐ kuáng rú cǐ." yì yǔ liàng xiàng chí bǎi yú rì, liàng zú yú jūn zhōng. jí jūn tuì, yì zhuī yān. liàng zhǎng shǐ yáng yí jié zhèn, fǎn qí míng gǔ, ruò jiāng xiàng yì, jù tuì, bù gǎn pò. jīng èr rì, nǎi xíng qí yíng lěi yuē:" tiān xià qí cái yě." yì nǎi zhuī zhī, yí duō bù tiě jí lí, yì shǐ jūn shì èr qiān rén zhe ruǎn cái píng dǐ mù jī qián xíng, jí lí xī zhe jī, rán hòu mǎ bù jìng jìn, zhuī zhì chì àn, fāng zhī shěn wèn. bǎi xìng wèi zhī yàn yuē:" sǐ zhū gě zǒu shēng zhòng dá." yì xiào yuē:" wú néng liào shēng, bù liào sǐ gù yě." kǒng míng liào wú bù jiàng, míng yǐ. sī mǎ bù liào liàng sǐ, àn yǐ.
蜀大将诸葛亮悉众十万,由斜谷出始平,据武功五丈原。魏大将司马宣王帅师拒之,与亮对於渭南。亮分兵屯田,为久驻之本。耕者杂於渭滨,而百姓安堵,军无私焉。屡使交书,又致巾帼(音虢)妇人之饰,以怒宣王。王亦屡表请战。魏使卫尉辛毗持节勒懿及军吏以下,不许出战。姜维谓亮曰:"辛毗仗节而到,贼不复出矣。"亮曰:"彼本无战心,所以固请者,示武於众矣。将在军,君命有所不受,苟能制吾,岂千里请战邪!"宣王使二千馀人,就军营东南角,大声称万岁。亮使问之,答曰:"吴朝有使至,请降。"亮谓曰:"计吴朝必无降法。卿是六十老翁,何烦诡诳如此。"懿与亮相持百馀日,亮卒於军中。及军退,懿追焉。亮长史杨仪结阵,反旗鸣鼓,若将向懿,遽退,不敢迫。经二日,乃行其营垒曰:"天下奇才也。"懿乃追之,仪多布铁蒺藜,懿使军士二千人著輭材平底木屐前行,蒺藜悉著屐,然后马步径进,追至赤岸,方知审问。百姓为之谚曰:"死诸葛走生仲达。"懿笑曰:"吾能料生,不料死故也。"(孔明料吴不降,明矣。司马不料亮死,暗矣。)
chén jiāng wú míng chè jìn bī shòu yáng, běi qí jiāng wáng lín jù shǒu, yòu qiǎn dà jiàng pí jǐng hé lǜ bīng shù shí wàn lái yuán, qù shòu yáng sān shí lǐ, dùn jūn bù jìn. zhū jiàng xián yuē:" jiān chéng wèi bá, dà yuán zài jìn, bù shěn míng gōng jì jiāng ān chū?" míng chè yuē:" bīng guì zài sù, ér bǐ jié yíng bù jìn, zì cuò qí fēng, wú zhī qí bù gǎn zhàn míng yǐ." yú shì gōng huàn jiǎ zhòu, jí gōng, yī gǔ ér kè shòu yáng.
陈将吴明彻进逼寿阳,北齐将王琳拒守,又遣大将皮景和率兵数十万来援,去寿阳三十里,顿军不进。诸将咸曰:"坚城未拔,大援在近,不审明公计将安出?"明彻曰:"兵贵在速,而彼结营不进,自挫其锋,吾知其不敢战明矣。"於是躬擐甲胄,疾攻,一鼓而克寿阳。
xī wèi qiǎn jiàng yú jǐn tǎo liáng yuán dì yú jiāng líng, zhǎng sūn jiǎn wèn jǐn yuē:" wèi xiāo yì zhī jì, jiāng yù rú hé?" jǐn yuē:" yào bīng hàn miǎn, xí juǎn dù jiāng, zhí jù dān yáng, shì qí shàng cè yí guō nèi jū mín, tuì bǎo zǐ chéng, jùn qí pí dié, yǐ dài yuán zhì, shì qí zhōng cè ruò nán yú yí dòng, jù shǒu luó guō, shì qí xià cè." jiǎn yuē:" chuāi yì dìng chū hé cè?" jǐn yuē:" bì yòng qí xià." jiǎn yuē:" bǐ qì shàng ér yòng xià, hé yě?" duì yuē:" xiāo shì bǎo jù jiāng nán, mián lì shǔ jì. shǔ zhōng yuán duō gù, wèi huáng wài lüè. yòu yǐ wǒ yǒu qí shì zhī huàn, bì wèi lì bù néng fēn. qiě yì nuò ér wú móu, duō yí shǎo duàn. rén nán lǜ shǐ, jiē liàn yì jū, jì è qiān yí, dāng bǎo luó guō. suǒ yǐ yòng xià cè yě." jǐn nǎi lìng zhōng shān gōng hù jí yáng zhōng děng lǜ jīng qí xiān jù jiāng jīn, duàn qí zǒu lù. liáng rén shù mù shān yú wài chéng, guǎng lún liù shí lǐ. xún ér jǐn zhì, xī zhòng wéi zhī. liáng zhǔ lǚ qiǎn bīng yú chéng nán chū zhàn, zhé wèi jǐn suǒ pò. xún yǒu liù rì, wài chéng suì xiàn. liáng zhǔ tuì bǎo zǐ chéng. yì rì, lǜ qí tài zǐ yǐ xià, miàn fù chū jiàng, xún shā zhī.
西魏遣将于谨讨梁元帝於江陵,长孙俭问谨曰:"为萧绎之计,将欲如何?"谨曰:"耀兵汉、沔,席卷渡江,直据丹阳,是其上策;移郭内居民,退保子城,峻其陴堞,以待援至,是其中策;若难於移动,据守罗郭,是其下策。"俭曰:"揣绎定出何策?"谨曰:"必用其下。"俭曰:"彼弃上而用下,何也?"对曰:"萧氏保据江南,绵历数纪。属中原多故,未遑外略。又以我有齐氏之患,必谓力不能分。且绎懦而无谋,多疑少断。人难虑始,皆恋邑居,既恶迁移,当保罗郭。所以用下策也。"谨乃令中山公护及杨忠等率精骑先据江津,断其走路。梁人竖木栅於外城,广轮六十里。寻而谨至,悉众围之。梁主屡遣兵於城南出战,辄为谨所破。旬有六日,外城遂陷。梁主退保子城。翌日,率其太子以下,面缚出降,寻杀之。
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:
大唐卫公李靖兵法曰:
fū jué shèng zhī cè zhě, zài hu chá jiāng zhī cái néng, shěn dí zhī jiàng ruò, duàn dì zhī xíng shì, guān shí zhī yí lì, xiān shèng ér hòu zhàn, shǒu dì ér bù shī, shì wèi bì shèng zhī dào yě.
夫决胜之策者,在乎察将之材能,审敌之彊弱,断地之形势,观时之宜利,先胜而后战,守地而不失,是谓必胜之道也。
ruò shàng jiāo xià yuàn, kě lí ér xián yíng jiǔ zú pí, kě yǎn ér xí mèi qù mí jiù, shì zhòng cāi xián, kě zhèn ér zǒu zhòng jìn qīng tuì, yù féng xiǎn zǔ, kě yāo ér qǔ. ruò dí rén jīng qí lǚ dòng, shì mǎ shù gù, qí zú huò zòng huò héng, qí lì huò xíng huò zhǐ, zhuī běi kǒng bù lì, jiàn lì kǒng bù huò, shè cháng tú ér wèi xī, rù xiǎn dì ér bù yí, jìng fēng jù hán, pōu bīng jì shuǐ, liè jǐng yán rè, bèi dào jiān xíng, zhèn ér wèi dìng, hé ér wèi bì, ruò cǐ zhī shì, chéng ér jī zhī, cǐ wèi tiān zàn wǒ yě, qǐ yǒu bù shèng zāi!
若上骄下怨,可离而閒;营久卒疲,可掩而袭;昧去迷就,士众猜嫌,可振而走;重进轻退,遇逢险阻,可邀而取。若敌人旌旗屡动,士马数顾,其卒或纵或横,其吏或行或止,追北恐不利,见利恐不获,涉长途而未息,入险地而不疑,劲风剧寒,剖冰济水,烈景炎热,倍道兼行,阵而未定,合而未毕,若此之势,乘而击之,此为天赞我也,岂有不胜哉!
ruò jūn yǒu xián zhì ér bù néng yòng zhě, bài shàng xià bù xiāng qīn ér gè shù jǐ zhǎng zhě, bài shǎng fá bù dàng ér zhòng duō yuàn yán zhě, bài zhī ér bù gǎn jī, bù zhī ér jī zhě, bài dì lì bù dé ér zú duō zhàn è zhě, bài láo yì wú bié, bù xiǎo chē qí zhī yòng zhě, bài chān hòu bù shěn ér qīng dí xiè dài zhě, bài xíng yú xiǎn dào ér bù zhī shēn gōu jué jiàn zhě, bài zhèn wú xuǎn fēng ér qí zhèng bù fēn zhě, bài. fán cǐ shí bài, fēi tiān zhī yāng, jiāng zhī guò yě.
若军有贤智而不能用者,败;上下不相亲而各述己长者,败;赏罚不当而众多怨言者,败;知而不敢击,不知而击者,败;地利不得而卒多战阨者,败;劳逸无别,不晓车骑之用者,败;觇候不审而轻敌懈怠者,败;行於险道而不知深沟绝涧者,败;阵无选锋而奇正不分者,败。凡此十败,非天之殃,将之过也。
fū bīng zhě níng qiān rì ér bù yòng, bù kě yī rì ér bù shèng. gù bái qǐ duì qín wáng yuē:" míng wáng ài qí guó, zhōng chén ài qí míng, chén níng fú qí zhòng zhū, ér bù rěn wèi rǔ jūn zhī jiāng." yòu yán yán wèi zhāng fēi yuē:" qīng děng wú zhuàng, qīn duó wǒ zhōu, yǒu duàn tóu jiāng jūn, wú xiáng jiàng jūn yě." gù èr jiāng xián zhòng qí míng jié, jiù sǐ ér bù qiú shēng zhě, gài zhī bài nǜ zhī chǐ, sī chéng shén yǐ.
夫兵者宁千日而不用,不可一日而不胜。故白起对秦王曰:"明王爱其国,忠臣爱其名,臣宁伏其重诛,而不忍为辱军之将。"又严颜谓张飞曰:"卿等无状,侵夺我州,有断头将军,无降将军也。"故二将咸重其名节,就死而不求生者,盖知败衄之耻,斯诚甚矣。
yòu yuē:" fán yǔ dí xiāng féng, chí jūn xiāng shǒu, yù zhī bǐ suàn, jiāng chuāi qí móu, zé rú zhī hé?" duì yuē:" shì mǎ xiāo xióng, shì wǒ yǐ léi ruò zhèn wǔ qí sù, shì wǒ yǐ bù zhàn jiàn xiǎo lì yáng wèi bù gǎn zhēng, fú qí bīng gù yòu yǐ bēn běi nèi shí yán jǐng, wài wèi chí màn zì háng jiān dié, tuō yǐ zhōng gào huò zhí shǐ yǐ xiāng fèn, huò hòu huì yǐ xiāng yuè yí shī zé jiǎn zào, hé yíng zé yǎn qí zhì zú yǐ jí móu, yǒng zú yǐ jí nù, fēi děi dì ér bù shě, fēi quán jūn ér bù qīn yǐ duō jī shǎo, bì qǔ yú chén cháo, yǐ guǎ jī zhòng, bì hòu yú rì mù: rú cǐ zé bīng duō guǐ fú, jiāng yǒu shēn móu, lǐ xū qū wèi fáng shèn, bù kě rù qí guī huà. gù chuán yuē:' jiàn kě ér jìn, zhī nán ér tuì, jūn zhī shàn zhèng yě.' dàn dí gù wú xiǎo, fēng chài yǒu dú. qiě niǎo qióng zé zhuó, shòu qióng yóu chù zhě, jiē zì wèi qí shēng mìng, ér qiú miǎn yú huò nán yě. ruò kùn ér bù dòu, nǎi zhì bù dǎi yú niǎo shòu, qí néng jiāng hū? bì xū liào dí zhì shèng, jiè yú xiǎo lì, rán hòu kě lì dà gōng yǐ."
又曰:"凡与敌相逢,持军相守,欲知彼算,将揣其谋,则如之何?"对曰:"士马骁雄,示我以羸弱;阵伍齐肃,示我以不战;见小利佯为不敢争,伏奇兵故诱以奔北;内实严警,外为弛慢;恣行间谍,讬以忠告;或执使以相忿,或厚贿以相悦;移师则减灶,合营则偃旗;智足以及谋,勇足以及怒,非得地而不舍,非全军而不侵;以多击少,必取於晨朝,以寡击众,必候於日暮:如此则兵多诡伏,将有深谋,理须曲为防慎,不可入其规画。故传曰:'见可而进,知难而退,军之善政也。'但敌固无小,蜂虿有毒。且鸟穷则啄,兽穷犹触者,皆自卫其生命,而求免於祸难也。若困而不斗,乃智不逮於鸟兽,其能将乎?必须料敌制胜,诫於小利,然后可立大功矣。"
huò yòu wèn yuē:" suǒ wèi liào dí zhě hé?" duì yuē:" liào dí zhě, liào qí bǐ wǒ zhī xíng, dìng hū dé shī zhī jì, shǐ kě bīng chū ér jué yú shèng fù yǐ. dāng liào bǐ jiāng lì shú yǔ jǐ hé, zhǔ kè shú yǔ jǐ yì, pái jiǎ shú yǔ jǐ jiān, qì xiè shú yǔ jǐ lì, jiào liàn shú yǔ jǐ míng, dì shì shú yǔ jǐ xiǎn, chéng chí shú yǔ jǐ gù, qí chù shú yǔ jǐ duō, liáng chǔ shú yǔ jǐ guǎng, gōng qiǎo shú yǔ jǐ néng, mò sì shú yǔ jǐ fēng, zī huò shú yǔ jǐ fù: yǐ cǐ chuāi ér liào zhī, yān yǒu bù bǎo qí shèng zāi! fū jūn wú xiǎo tīng, tīng bì shěn yě zhàn wú xiǎo lì, lì bì dà yě. shěn tīng zhī dào, zhà yì shòu zhī, shí yì shòu zhī, qiǎo yì shòu zhī, zhuō yì shòu zhī, qí zhà ér shì shí yì shòu zhī, qí shí ér shì zhà yì shòu zhī, dàn dāng míng tīng qí shí, cān huì zhòng qíng, xú sī qí yàn, duàn liàn ér yòng. bù dé nì zhà zì tīng, cuò zhé yú rén zhī cí yòu bù dé tīng yōng rén zhī shuō, chēng dí guǎ ruò, qīng wǔ zhòng xīn, ér bù liào qí shí yòu bù dé shòu dí rén yǐ xiǎo lì ěr wǒ yǒng shì, zhé lüè cái chù, huò qí shǒu jí, jiāng àn bù duàn, ér zhòng shǎng zhī. hū dí wú bèi, bì wèi suǒ bài. chuāi dí zhī shù, yì yì zhī yǐ. ruò cí nù ér bù zhàn zhě, dài qí yuán yě zhàng ér lì, jí ér xiān yǐn zhě, bèi chéng pò sù kě zhī jiān yě. fū yù xíng wú qióng zhī shì, tú bù cè zhī lì, qí shì fán duō, lüè chén gěng gài ér yǐ. ruò yù xiǎo kòu ér yǒu bù kě jī zhě, wèi qí jiāng zhì ér móu shēn, shì yǒng ér jūn zhěng, fēng jiǎ jiān ruì ér dì xiǎn, qí chù féi yì ér lìng xíng: rú cǐ zé shì xù bì sǐ zhī xīn, jiāng huái qín dí zhī jì, cǐ dāng gù ér dài zhī, wèi dé qīng ér fàn yě. rú féng dà dí ér bì kě dòu yě zhě, bǐ jiāng yú mèi ér zhèng lìng bù xíng, shì mǎ suī duō ér zhòng xīn bù yī, fēng jiǎ suī guǎng ér bīng rèn bù jiān, jū dì wú gù ér liáng yùn bù jì, zú wú gōng zhàn zhī zhì, páng wú jūn mǎ zhī yuán: cǐ kě xí ér qǔ zhī. yì yòu wén zhī, tǒng róng háng shī, gōng chéng yě zhàn, dāng xū liào dí, rán hòu zòng bīng. fū wèi jiāng néng shí cǐ zhī jī biàn, zhī bǐ zhī wù qíng, yì hé lǜ gōng bù dǎi dòu bù shèng zāi!" wèi gōng bīng fǎ, xī chū sūn zi. rú běn yǐ jù, bù fù chóng chū.
或又问曰:"所谓料敌者何?"对曰:"料敌者,料其彼我之形,定乎得失之计,始可兵出而决於胜负矣。当料彼将吏孰与己和,主客孰与己逸,排甲孰与己坚,器械孰与己利,教练孰与己明,地势孰与己险,城池孰与己固,骑畜孰与己多,粮储孰与己广,工巧孰与己能,秣饲孰与己丰,资货孰与己富:以此揣而料之,焉有不保其胜哉!夫军无小听,听必审也;战无小利,利必大也。审听之道,诈亦受之,实亦受之,巧亦受之,拙亦受之,其诈而似实亦受之,其实而似诈亦受之,但当明听其实,参会众情,徐思其验,锻炼而用。不得逆诈自听,挫折愚人之词;又不得听庸人之说,称敌寡弱,轻侮众心,而不料其实;又不得受敌人以小利饵我勇士,辄掠财畜,获其首级,将闇不断,而重赏之。忽敌无备,必为所败。揣敌之术,亦易知矣。若辞怒而不战者,待其援也;杖而立,汲而先饮者,倍程迫速渴之兼也。夫欲行无穷之势,图不测之利,其事烦多,略陈梗概而已。若遇小寇而有不可击者,为其将智而谋深,士勇而军整,锋甲坚锐而地险,骑畜肥逸而令行:如此则士蓄必死之心,将怀擒敌之计,此当固而待之,未得轻而犯也。如逢大敌而必可斗也者,彼将愚昧而政令不行,士马虽多而众心不一,锋甲虽广而兵刃不坚,居地无固而粮运不继,卒无攻战之志,旁无军马之援:此可袭而取之。抑又闻之,统戎行师,攻城野战,当须料敌,然后纵兵。夫为将能识此之机变,知彼之物情,亦何虑攻不逮、斗不胜哉!"(卫公兵法,悉出孙子。如本已具,不复重出。)
dí shí wǔ xíng shuài shí guò fù
敌十五形帅十过(附)
dí yǒu shí wǔ xíng kě jī: xīn jí, shǐ zhì, xíng zhèn wèi dìng, kě jī. wèi shí, suī yǐ jié zhèn, xū kuì shí yě. bù shùn, nì fēng xiàng yuè jiàn. hòu zhì, dí hòu lái, bù dé shān chuān dì shì lì. bēn zǒu, xíng jūn shī cì, yòng lì bù qí, zhèn bù bù jūn. bù jiè, wǒ shì ruò, yòu dí bù shè bèi. qín láo, bèi dào jiān xíng, rén mǎ wèi xī, yì jiǎ chí lù, suī zhèn bù jiān. jiāng lí, dà jiàng yǐ qù, dú rèn xiǎo lì, sù bù wēi fú. cháng lù, qū zhàn zhēng lì, rì yè bù xī. hòu jì, bàn dù, jí jī. bù xiá, tān lì qiú shèng, bù xiá jǐn zhèn. xiǎn lù, ní nìng zǔ xiá, chē mǎ dān xíng, zuǒ yòu nán jiù. rǎo luàn, háng liè shī xù, jìn tuì bù qí, zòng bù xiāng zài, héng bù xiāng duì, huò zuò huò lì. jīng bù, zú è xiāng féng, dōu wú bèi nǐ, gǔ zào yǎn jī, sān jūn zhèn shè. bù dìng. zhèn shù yí dòng, rén mǎ shù gù.
敌有十五形可击:新集,(始至,行阵未定,可击。)未食,(虽已结阵,须馈食也。)不顺,(逆风向月建。)后至,(敌后来,不得山川地势利。)奔走,(行军失次,用力不齐,阵布不均。)不戒,(我示弱,诱敌不设备。)勤劳,(倍道兼行,人马未息,衣甲驰路,虽阵不坚。)将离,(大将已去,独任小吏,素不威服。)长路,(趋战争利,日夜不息。)候济,(半渡,疾击。)不暇,(贪利求胜,不暇尽阵。)险路,(泥泞阻狭,车马单行,左右难救。)扰乱,(行列失叙,进退不齐,纵不相载,横不相对,或坐或立。)惊怖,(卒阨相逢,都无备拟,鼓噪掩击,三军震慑。)不定。(阵数移动,人马数顾。)
shuài yǒu shí guò: yǒng ér qīng sǐ, kě bào. tān ér hǎo lì, kě yí. rén ér bù rěn, kě láo. zhī ér xīn qiè, kě jiǒng. xìn ér xǐ xìn rén, kě kuáng. lián jié ér ài rén, kě wǔ. màn ér xīn huǎn, kě xí. gāng yì zì yòng, kě yòu. nuò zhì duō yí, kě huò. jí ér xīn sù. kě jiǔ.
帅有十过:勇而轻死,(可暴。)贪而好利,(可遗。)仁而不忍,(可劳。)知而心怯,(可窘。)信而喜信人,(可诳。)廉洁而爱人,(可侮。)慢而心缓,(可袭。)刚毅自用,(可诱。)懦志多疑,(可惑。)急而心速。(可久。)
sūn zǐ yuē:" jūn páng yǒu xiǎn zǔ jiǎng huáng jǐng shēng jiā wěi shān lín yì huì zhě, bì jǐn fù suǒ zhī, cǐ fú jiān zhī suǒ cáng chù yě. xiǎn zhě, yī gāo yī xià zhī dì. zǔ zhě, yǔ shuǐ dì yě. jiǎng zhě, shuǐ cǎo zhī cóng shēng yě. huáng zhě, chí yě. jǐng zhě, xià yě. jiā wěi zhě, zhòng cǎo suǒ jù yě. shān lín zhě, zhòng mù suǒ jū yě. yì huì zhě, kě yǐ píng bì zhī chù yě. cǐ yǐ shàng xiàng dì xíng, cǐ yǐ xià chá dí qíng yě. yì huì cǎo mù zhī xiāng méng bì, kě yǐ cáng bīng chù, bì fù suǒ zhī yě. dí jìn ér jìng zhě, shì qí xiǎn yě dí yuǎn ér tiǎo zhàn zhě, yù rén zhī jìn yě, qí suǒ chǔ zhě jū yì lì yě. suǒ jū lì yě. yán dí qù wǒ jìn, dàn qiǎn qīng tiāo wǒ, yù shǐ qián jiù zhī, qí suǒ chǔ zhě píng lì yě. tiāo, tú diào fǎn. zhòng shù dòng zhě, lái yě zhǎn fá shù mù, chú dào jìn lái, gù dòng. zhòng cǎo duō zhàng zhě, yí yě jié cǎo wèi zhàng, yù shǐ wǒ dù chóu cǎo zhōng. duō zhàng bì zhě, dí bì bì qù, kǒng zhuī jí, duō zuò zhàng bì, shǐ rén yí yǒu fú yān. niǎo qǐ zhě, fú yě xià yǒu fú bīng zhù cáng, chù niǎo ér jīng qǐ yě. shòu hài zhě, fù yě dí guǎng zhèn zhāng yì, lái fù wǒ yě, gù shòu jīng hài yě. chén gāo ér ruì zhě, chē lái yě chē mǎ xíng jí, chén xiāng chōng, gù gāo yě. bēi ér guǎng zhě, tú lái yě sàn ér tiáo dá zhě, xīn cǎi lái yě chén sàn yǎn ér tiáo dá, gè xíng suǒ qiú. shǎo ér wǎng lái zhě, yíng jūn yě. yù lì yíng lěi, yǐ qīng bīng wǎng lái wèi chì hòu, gù chén shǎo yě. cí bēi ér yì bèi zhě, jìn yě qí rén lái shǐ cí bēi, shǐ xián shì zhī, dí zēng bèi yě, bì jìn lái yě. cí qiáng ér jìn qū zhě, tuì yě guǐ zhà chí qū, wú suǒ wèi, shì zhī yù tuì zhě yě. qīng chē xiān jū qí cè zhě, zhèn yě zhèn bīng, yù zhàn yě. qīng chē chí chē zài zhèn cè. wú yuē ér qǐng hé zhě, móu yě wèi yǒu yào yuē, ér shǐ lái qǐng hé, yǒu xián móu yě. bēn zǒu ér chén bīng zhě, qī yě zì yǔ piān jiàng qī yě. bàn jìn bàn tuì zhě, yòu yě. yǐ zhàng ér lì zhě, jī yě yǐ zhàng máo jǐ ér lì zhě, jī zhī yì. jí yì xiān yǐn zhě, kě yě xiàng rén jiàn lì ér bù jìn zhě, láo yě shì pí láo yě. dí rén lái, jiàn wǒ lì ér bù néng jī jìn zhě, pí láo yě. niǎo jí zhě, xū yě dí dà zuò yíng lěi, shì wǒ zhòng, ér niǎo jí zhǐ qí zhōng zhě, xū yě. yè xuān hū zhě, kǒng yě jūn shì yè xuān hū, jiāng bù yǒng yě. xiāng jīng wú bèi zhě, kǒng jù yě. jūn rǎo zhě, jiāng bù zhòng yě wú wēi zhòng yě. jīng qí dòng zhě, luàn yě jīng qí miù dòng, dǐ dōng chù xī qīng yǐ zhě, luàn yě. lì nù zhě, juàn yě jūn lì xī nù, jiāng zhě pí juàn yě. sù mǎ shí ròu, jūn wú xiàn chuí, bù fǎn qí shě zhě, qióng kòu yě gǔ mǎ shí ròu, bù fù xù jī, wú xiàn dān zhī shí, yù sǐ zhàn, cǐ qióng kòu yě. dān, jí chuí zhī lèi yě. zhūn zhūn xī xī, xú yán rù rù zhě, shī qí zhòng yě zhūn zhūn, yǔ mào, yòu bù zú mào. xī xī zhě, bù zhēn yě. qí shàng shī zú zhī xīn, shǎo qì zhī yì. xú yán rù rù zhě, yǔ zhī yán ān xú zhī mào yě, cǐ jiāng shī qí zhòng yě. zhūn, zhāng lún fǎn. xī, xǔ jí fǎn. shù shǎng zhě, jiǒng yě jūn bù sù dí, shù xíng shǎng, yù shì zú zhī lì zhàn zhě, cǐ kǒng jiǒng yě. jiǒng, qú yǔn fǎn. shù fá zhě, kùn yě shù xíng xíng fá zhě, jiào lìng chí fèi, shì kùn jūn yě. xiān bào ér hòu wèi qí zhòng zhě, bù jīng zhī zhì yě xiān xíng zú bào yú shì zú, ér hòu yù wèi jǐ zhě, cǐ jiāng bù jīng zhī jí yě. lái wěi xiè zhě, yù xiū xī yě. zhàn wèi xiāng fú, ér xià yì qì xiāng wěi xiè zhě, yù xiū xī yě. bīng nù ér xiāng yíng, jiǔ ér bù hé, yòu bù xiāng qù, bì jǐn chá zhī." bèi qí fú yě, cǐ bì yǒu xián móu yě.
孙子曰:"军旁有险阻、蒋潢井、生葭苇、山林、翳薈者,必谨覆索之,此伏奸之所藏处也。(险者,一高一下之地。阻者,雨水地也。蒋者,水草之藂生也。潢者,池也。井者,下也。葭苇者,众草所聚也。山林者,众木所居也。翳薈者,可以屏蔽之处也。此以上相地形,此以下察敌情也。翳薈草木之相蒙蔽,可以藏兵处,必覆索之也。)敌近而静者,恃其险也;敌远而挑战者,欲人之进也,其所处者居易利也。(所居利也。言敌去我近,但遣轻挑我,欲使前就之,其所处者平利也。挑,徒吊反。)众树动者,来也;(斩伐树木,除道进来,故动。)众草多障者,疑也;(结草为障,欲使我度稠草中。多障蔽者,敌必避去,恐追及,多作障蔽,使人疑有伏焉。)鸟起者,伏也;(下有伏兵住藏,触鸟而惊起也。)兽骇者,覆也;(敌广阵张翼,来覆我也,故兽惊骇也。)尘高而锐者,车来也;(车马行疾,尘相冲,故高也。)卑而广者,徒来也;散而条达者,薪采来也;(尘散衍而条达,各行所求。)少而往来者,营军也。(欲立营垒,以轻兵往来为斥候,故尘少也。)辞卑而益备者,进也;(其人来使辞卑,使閒视之,敌增备也,必进来也。)辞强而进驱者,退也;(诡诈驰驱,无所畏,是知欲退者也。)轻车先居其侧者,阵也;(阵兵,欲战也。轻车驰车在阵侧。)无约而请和者,谋也;(未有要约,而使来请和,有閒谋也。)奔走而陈兵者,期也;(自与偏将期也。)半进半退者,诱也。倚仗而立者,饥也;(倚仗矛戟而立者,饥之意。)汲役先饮者,渴也;向人见利而不进者,劳也;(士疲劳也。敌人来,见我利而不能击进者,疲劳也。)鸟集者,虚也;(敌大作营垒,示我众,而鸟集止其中者,虚也。)夜喧呼者,恐也;(军士夜喧呼,将不勇也。相惊无备者,恐惧也。)军扰者,将不重也;(无威重也。)旌旗动者,乱也;(旌旗谬动,抵东触西倾倚者,乱也。)吏怒者,倦也;(军吏悉怒,将者疲倦也。)粟马食肉,军无县箠,不反其舍者,穷寇也;(穀马食肉,不复蓄积,无县箪之食,欲死战,此穷寇也。箪,即箠之类也。)谆谆翕翕,徐言入入者,失其众也;(谆谆,语貌,又不足貌。翕翕者,不真也。其上失卒之心,少气之意。徐言入入者,与之言安徐之貌也,此将失其众也。谆,章伦反。翕,许及反。)数赏者,窘也;(军不素敌,数行赏,欲士卒之力战者,此恐窘也。窘,渠殒反。)数罚者,困也;(数行刑罚者,教令弛废,是困军也。)先暴而后畏其众者,不精之至也;(先行卒暴於士卒,而后欲畏己者,此将不精之极也。)来委谢者,欲休息也。(战未相伏,而下意气相委谢者,欲休息也。)兵怒而相迎,久而不合,又不相去,必谨察之。"(备奇伏也,此必有閒谋也。)
chá ér hòu dòng
察而后动
chūn qiū shí, qí shī fá lǔ, bài tuì. lǔ zhuāng gōng jiāng zhú zhī, cáo guì yuē:" wèi kě. fū dà guó nàn cè yě, jù yǒu fú yān." kǒng zhà ér bēn yě. guì, jū wèi fǎn. dēng shì ér guān zhī, qí qí mí, qí zhé luàn, yuē:" kě zhú zhī."
春秋时,齐师伐鲁,败退。鲁庄公将逐之,曹刿曰:"未可。夫大国难测也,惧有伏焉。"(恐诈而奔也。刿,居卫反。)登轼而观之,其旗靡,其辙乱,曰:"可逐之。"
yòu, chūn qiū shí, qín jìn zhàn yú jī mǎ, jiāo suí. qín xíng rén yè jiè jìn shī yuē:" liǎng jūn zhī shì jiē wèi yìn yě, míng rì qǐng xiāng jiàn yě." yìn, quē yě. yú jìn fǎn. jìn dài fū yú pián yuē:" shǐ zhě mù dòng ér yán sì, jù wǒ yě. mù dòng, xīn bù ān yán sì, shēng fàng sàn, shī cháng jié yě. pián, pú tián fǎn. jiāng dùn yǐ. báo zhū hé, bì bài zhī." báo, pò yě. jìn pí jiàng xū jiǎ zhào chuān dāng jūn mén hū yuē:" sǐ shāng wèi shōu ér qì zhī, bù huì yě. bù dài qī ér báo rén yú ài, wú yǒng yě." nǎi zhǐ. qín shī guǒ yè dùn.
又,春秋时,秦、晋战於羁马,交绥。秦行人夜戒晋师曰:"两君之士皆未慭也,明日请相见也。"(慭,缺也。鱼觐反。)晋大夫臾骈曰:"使者目动而言肆,惧我也。(目动,心不安;言肆,声放散,失常节也。骈,蒲田反。)将遁矣。薄诸河,必败之。"(薄,迫也。)晋裨将胥甲、赵穿当军门呼曰:"死伤未收而弃之,不惠也。不待期而薄人於隘,无勇也。"乃止。秦师果夜遁。
chūn qiū shí, jìn shī fá qí. qí hóu wèi zhòng, qí shī yè dùn. shī kuàng yuē:" niǎo wū zhī shēng yuè, qí shī qí dùn." niǎo wū dé kōng yíng, gù lè yě. xíng bó yuē:" yǒu bān mǎ zhī shēng, yè dùn, mǎ bù xiāng jiàn, gù míng yě. bān, liè yě. qí shī qí dùn." shū xiàng yuē:" chéng shàng yǒu wū, qí shī qí dùn."
春秋时,晋师伐齐。齐侯畏众,齐师夜遁。师旷曰:"鸟乌之声乐,齐师其遁。"(鸟乌得空营,故乐也。)邢伯曰:"有班马之声,(夜遁,马不相见,故鸣也。班,列也。)齐师其遁。"叔向曰:"城上有乌,齐师其遁。"
chūn qiū shí, jìn shī fá chǔ, jiāng zhàn, chǔ zi dēng cháo chē, yǐ guān jìn jūn. cháo chē, chē shàng wèi lǔ. chǔ jiāng zi zhòng shǐ dà zǎi bó zhōu lí shì yú wáng hòu. zhōu lí, jìn bó zōng zi, xiān bēn chǔ yě. wáng yuē:" chěng ér zuǒ yòu, hé yě?" chěng, zǒu yě. yuē:" zhào jūn lì yě."" jiē jù yú zhōng jūn yǐ". yuē:" hé móu yě."" zhāng mù yǐ". yuē:" qián bo yú xiān jūn yě." qián, jìng yě." chè mù yǐ". yuē:" jiāng fā mìng yě."" shén xiāo, qiě chén shàng yǐ." yuē:" jiāng sāi jǐng yí zào ér wèi xíng yě." yí, píng yě. xíng, hù láng fǎn." jiē chéng yǐ, chéng, chéng zhèng fǎn. zuǒ yòu zhí bīng ér xià yǐ". yuē:" tīng shì yě." zuǒ jiàng shuài, yòu chē yòu." zhàn hū?" yuē:" wèi kě zhī yě."" chéng ér zuǒ yòu jiē xià yǐ". yuē:" zhàn dǎo yě." dǎo, qǐng zhū guǐ shén yě. jìng bài chǔ yú yān líng.
春秋时,晋师伐楚,将战,楚子登巢车,以观晋军。(巢车,车上为橹。)楚将子重使大宰伯州黎侍於王后。(州黎,晋伯宗子,先奔楚也。)王曰:"骋而左右,何也?"(骋,走也。)曰:"召军吏也。""皆聚於中军矣"。曰:"合谋也。""张幕矣"。曰:"虔卜於先君也。"(虔,敬也。)"撤幕矣"。曰:"将发命也。""甚嚣,且尘上矣。"曰:"将塞井夷灶而为行也。"(夷,平也。行,户郎反。)"皆乘矣,(乘,承证反。)左右执兵而下矣"。曰:"听誓也。"(左将帅,右车右。)"战乎?"曰:"未可知也。""乘而左右皆下矣"。曰:"战祷也。"(祷,请诸鬼神也。)竟败楚於鄢陵。
dōng jìn mò, sòng wǔ dì zì jīng kǒu jǔ yì bīng tǎo huán xuán, xuán jiāng huán qiān tún yú dōng líng, biàn fàn zhī tún fù zhōu shān xī yǐ jù zhī. sòng wǔ yí zéi yǒu fú bīng, wèi xiǎo jiàng liú zhōng yuē:" cǐ shān xià dāng yǒu fú bīng, qīng kě lǜ bù xià zhǐ wǎng mō zhī." mō yīn mò. zhōng yīng shēng chí jìn, guǒ yǒu fú bīng shù bǎi, yī shí bēn zǒu.
东晋末,宋武帝自京口举义兵讨桓玄,玄将桓谦屯於东陵,卞范之屯覆舟山西以拒之。宋武疑贼有伏兵,谓小将刘锺曰:"此山下当有伏兵,卿可率部下指往摸之。"(摸音莫。)锺应声驰进,果有伏兵数百,一时奔走。
sòng yōng zhōu cì shǐ yuán yǐ jǔ bīng fǎn, yǐ, yú qǐ fǎn. yán liú rù què wěi, yǔ guān jūn xiāng chí jì jiǔ, guān jūn zhǔ zhāng xìng shì yuè què wěi shàng jù qián xī, yǐ jiāng liú hú gōng zhī, bù xià, qiǎn rén chuán chàng qián xī yǐ píng, guān jūn zhī zhòng bìng jù, sòng jiāng shěn yōu zhī yuē:" bù rán. ruò qián xī shí bài, wàn rén zhōng yào yīng yǒu táo wáng dé hái zhě. bì shì bǐ zhàn shī lì, chàng kōng shēng yǐ huò zhòng ěr." lēi jūn zhōng bù dé zhé dòng. qián xī xìn xún zhì, guǒ dà pò zéi. yōu zhī xī yǐ qián xī suǒ sòng hú jūn ěr bí shì zhī, yǐ hài jù, jí zhuī hú hái, suì kuì zhī.
宋雍州刺史袁顗举兵反,(顗,鱼起反。)沿流入鹊尾,与官军相持既久,官军主张兴世越鹊尾上据钱溪,顗将刘胡攻之,不下,遣人传唱钱溪已平,官军之众并惧,宋将沈攸之曰:"不然。若钱溪实败,万人中要应有逃亡得还者。必是彼战失利,唱空声以惑众耳。"勒军中不得辄动。钱溪信寻至,果大破贼。攸之悉以钱溪所送胡军耳鼻示之,顗骇惧,急追胡还,遂溃之。
hòu wèi jiāng sī mǎ chǔ zhī tǎo rú rú, rú rú qián qiǎn jiān chān, rú, rú yǎn fǎn. chān, chǒu yàn fǎn. rù chǔ zhī jūn, jié lǘ ěr ér qù. yǒu gào shī lǘ ěr zhě, zhū jiàng mò néng chá. chǔ zhī yuē:" bì shì chān zéi jié zhī yǐ wéi yàn, zéi jiāng zhì yǐ." jí shǐ jūn rén fá liǔ wèi chéng, shuǐ guàn lìng dòng, chéng lì ér zéi zhì. bīng jùn chéng gù, bù kě gōng bī, zéi nǎi zǒu sàn.
后魏将司马楚之讨蠕蠕,蠕蠕潜遣奸觇,(蠕,如兖反。觇,丑厌反。)入楚之军,截驴耳而去。有告失驴耳者,诸将莫能察。楚之曰:"必是觇贼截之以为验,贼将至矣。"即使军人伐柳为城,水灌令冻,城立而贼至。冰峻城固,不可攻逼,贼乃走散。
xī wèi jiāng hán guǒ xìng qiáng jì, jiān yǒu quán lüè, suǒ xíng zhī chù, shān chuān xíng shì, zhé néng jì yì, jiān shàn cì dí xū shí, chuāi zhī qíng zhuàng. yǒu qián nì xī gǔ wèi xián zhēn zhě, xián, gǔ xiàn fǎn. zhēn, chǒu zhèng fǎn. guǒ dēng gāo shì zhī, suǒ yí zhī chù, wǎng bì yǒu huò.
西魏将韩果性强记,兼有权略,所行之处,山川形势,辄能记忆,兼善伺敌虚实,揣知情状。有潜匿溪谷为閒侦者,(閒,古苋反。侦,丑郑反。)果登高视之,所疑之处,往必有获。
zhōu wǔ dì shuài shī gōng wéi gāo qí, hòu zhǔ jiàng bīng shí wàn zì lái yuán zhī. shí zhù guó chén wáng chún tún qiān lǐ jìng, dà jiàng jūn yǒng chāng gōng chūn tún jī qī yuán, dà jiàng jūn yǔ wén shèng shǒu fén shuǐ guān, bìng shòu qí wáng xiàn jié dù. xiàn mì wèi chūn yuē:" bīng zhě guǐ dào, qù liú bù dìng, jiàn jī ér zuò, bù dé zūn cháng. rǔ jīn wèi yíng, bù xū zhāng mù, kě fá bǎi wèi ān, shì yǒu xíng shì. lìng bīng qù zhī hòu, zéi yóu zhì yí yě." shí qí zhǔ fēn jūn wàn rén xiàng qiān lǐ jìng, yòu lìng qí zhòng chū fén shuǐ guān, zì lǜ dà bīng yǔ chūn duì zhèn. yǔ wén shèng chí qí gào jí, xiàn zì yǐ qiān qí jiù zhī. qí rén dǔ gǔ zhōng chén qǐ, xiāng shuài jù tuì. shèng yǔ zhù guó hóu mò chén ruì shè fén zhú zhī, duō yǒu zhǎn huò. é ér chūn gào qí zhòng shāo bī, xiàn yòu huí jūn fù zhī. huì chūn bèi chì zhuī huán, lǜ bīng yè fǎn. qí rén guǒ wèi bǎi ān wèi zhàng mù yě, bù yí jūn tuì, yì rì shǐ wù. zhōu rén shè yí, qí rén bù chá. ān yīn ān.
周武帝帅师攻围高齐,后主将兵十万自来援之。时柱国、陈王纯屯千里径,大将军、永昌公椿屯鸡栖原,大将军宇文盛守汾水关,并受齐王宪节度。宪密谓椿曰:"兵者诡道,去留不定,见机而作,不得遵常。汝今为营,不须张幕,可伐柏为菴,示有形势。令兵去之后,贼犹致疑也。"时齐主分军万人向千里径,又令其众出汾水关,自率大兵与椿对阵。宇文盛驰骑告急,宪自以千骑救之。齐人睹谷中尘起,相率遽退。盛与柱国侯莫陈芮涉汾逐之,多有斩获。俄而椿告齐众稍逼,宪又回军赴之。会椿被敕追还,率兵夜返。齐人果谓柏菴为帐幕也,不疑军退,翌日始悟。(周人设疑,齐人不察。菴音谙。)
yàn xū shēng zhī wú shí
验虚声知无实
hòu hàn mò, liú bèi qiǎn jiàng wú lán tún xià pī, cáo gōng qiǎn cáo hóng zhēng zhī. bèi qiǎn zhāng fēi tún gù shān, yù duàn jūn hòu. zhòng yì hú yí, hóng yuē:" zéi shí duàn dào zhě, dāng fú bīng qián xíng, jīn fǎn zhāng shēng, cǐ qí bù néng yě. yí jí qí wèi jí, cù jī lán, lán pò, zé fēi zì zǒu." jí bīng jī lán, dà pò zhī, fēi guǒ zǒu.
后汉末,刘备遣将吴兰屯下邳,曹公遣曹洪征之。备遣张飞屯固山,欲断军后。众议狐疑,洪曰:"贼实断道者,当伏兵潜行,今反张声,此其不能也。宜及其未集,促击兰,兰破,则飞自走。"集兵击兰,大破之,飞果走。
dōng jìn mò, sòng wǔ dì lǜ bīng běi fá, wéi nán yàn mù róng chāo yú guǎng gù, wèi xià. shí hòu qín yáo xìng qiǎn shǐ gào sòng wǔ yún:" mù róng jiàn yǔ lín hǎo, yòu yǐ qióng gào jí, jīn dāng qiǎn tiě qí shí wàn, jìng jù luò yáng. jìn jūn ruò bù tuì zhě, biàn dāng cháng qū ér jìn." sòng wǔ hū xìng shǐ dá yuē:" yǔ rǔ yáo xìng, wǒ dìng yàn zhī hòu, xī jiǎ sān nián, dāng píng guān luò. jīn néng zì sòng, biàn kě sù lái." liú mù zhī wén xìng shǐ, chí rù, ér sòng wǔ fā qiǎn yǐ qù. yǐ xìng suǒ yán bìng dá, jù yǔ mù zhī. mù zhī yuē:" cháng rì shì wú dà xiǎo, bì cì yǔ móu. cǐ yí shàn xiáng, yún hé lǜ ěr biàn dá. wèi néng wēi dí, zhèng cù bǐ nù ěr. ruò yàn wèi kě bá, xìng jiù yǎn zhì, bù shěn hé yǐ dài zhī?" sòng wǔ xiào yuē:" cǐ shì bīng jī, fēi qīng suǒ jiě, gù bù yǔ ěr. fū bīng guì shén sù, bǐ ruò shěn néng qiǎn jiù, bì wèi wǒ zhī, níng róng xiān qiǎn xìn mìng. cǐ shì qí jiàn wǒ fá yàn, nèi yǐ huái jù, zì qiáng zhī cí ěr." xìng jìng bù néng chū shī. guǎng gù zhōng bá, qín mù róng chāo, píng qí dì.
东晋末,宋武帝率兵北伐,围南燕慕容超於广固,未下。时后秦姚兴遣使告宋武云:"慕容见与邻好,又以穷告急,今当遣铁骑十万,迳据洛阳。晋军若不退者,便当长驱而进。"宋武呼兴使答曰:"语汝姚兴,我定燕之后,息甲三年,当平关、洛。今能自送,便可速来。"刘穆之闻兴使,驰入,而宋武发遣已去。以兴所言并答,具语穆之。穆之曰:"常日事无大小,必赐与谋。此宜善详,云何率尔便答。未能威敌,正促彼怒耳。若燕未可拔,兴救奄至,不审何以待之?"宋武笑曰:"此是兵机,非卿所解,故不语耳。夫兵贵神速,彼若审能遣救,必畏我知,宁容先遣信命。此是其见我伐燕,内已怀惧,自强之辞耳。"兴竟不能出师。广固终拔,擒慕容超,平齐地。
dí jiàng shěn chá
敌降审察
chǔ hàn xiāng chí, xiàng yǔ wéi hàn wáng yú xíng yáng. hàn wáng qǐng hé, gē xíng yáng yǐ xī zhě wèi hàn. yà fù quàn xiàng wáng jí gōng xíng yáng, hàn wáng huàn zhī. chén píng fǎn xián jì xíng, yǔ guǒ yí yà fù, yà fù dà nù ér qù, fā bìng sǐ. hàn jiāng jì xìn yuē:" shì jí yǐ, chén qǐng kuáng chǔ, kě yǐ xián chū." yú shì chén píng yè chū nǚ zǐ dōng mén sān qiān yú rén, chǔ yīn jī zhī, jì xìn nǎi chéng wáng chē, huáng wū zuǒ dào, yuē shí jǐn, hàn wáng jiàng chǔ. chǔ jūn jiē hū wàn suì, zhī chéng dōng guān zhī. yǐ gù hàn wáng dé yǔ shù shí qí chū xī mén, dùn zǒu.
楚汉相持,项羽围汉王於荥阳。汉王请和,割荥阳以西者为汉。亚父劝项王急攻荥阳,汉王患之。陈平反閒既行,羽果疑亚父,亚父大怒而去,发病死。汉将纪信曰:"事急矣,臣请诳楚,可以閒出。"於是陈平夜出女子东门三千馀人,楚因击之,纪信乃乘王车,黄屋左纛,曰食尽,汉王降楚。楚军皆呼万岁,之城东观之。以故汉王得与数十骑出西门,遁走。
hòu wèi mò qí chǒu nú wàn yīn mò. qí yīn qí. sù lēi míng dá děng fǎn pàn, kòu lüè jīng zhōu, wèi jiāng cuī yán bó lǜ zhòng tǎo zhī. shí chǒu nú zhì yíng jīng zhōu xī běi qī shí lǐ. zhòng jūn jiāng chū yíng tǎo zéi, wèi zhàn zhī jiān, yǒu zéi shù bǎi qí, zhà chí wén shū, yún shì jiàng bù, qǐ qiě huǎn shī. yán bó wèi qí shì shí, qūn xún wèi dòu. é ér, sù lēi míng dá lǜ zhòng zì dōng běi ér zhì, qǐ xiáng zhī zéi cóng xī jìng xià, zhū jūn qián hòu shòu dí. yán bó shàng mǎ tū zhèn, zéi shì cuī cuò, biàn ěr zhú běi, jìng zào qí yíng. zéi běn qīng qí, yán bó jūn jiān bù zú, bīng lì pí dài, zéi nǎi chéng xián dé rù pái chéng. yán bó jūn suì dà bài, sǐ shāng zhě èr wàn rén.
后魏万俟丑奴、(万音墨。俟音其。)宿勒明达等反叛,寇掠泾州,魏将崔延伯率众讨之。时丑奴置营泾州西北七十里。众军将出营讨贼,未战之间,有贼数百骑,诈持文书,云是降簿,乞且缓师。延伯谓其事实,逡巡未斗。俄而,宿勒明达率众自东北而至,乞降之贼从西竞下,诸军前后受敌。延伯上马突阵,贼势摧挫,便尔逐北,迳造其营。贼本轻骑,延伯军兼步卒,兵力疲怠,贼乃乘閒得入排城。延伯军遂大败,死伤者二万人。
xī wèi dà jiàng zhōu wén zhēng dōng wèi, zhàn yú máng shān, pí jiàng yú jǐn lǜ qí huī xià wěi jiàng, lì yú lù zuǒ. dōng wèi dà jiàng qí shén wǔ jūn chéng shèng zhú běi, bù yǐ wéi yú. zhuī qí guò jǐn, jǐn nǎi zì hòu jī zhī, dí rén dà hài. dú hú xìn yòu shōu jí bīng shì yú hòu fèn jī, qí shén wǔ jūn suì luàn, yǐ cǐ xī wèi jūn dé quán ér fǎn.
西魏大将周文征东魏,战於邙山,裨将于谨率其麾下伪降,立於路左。东魏大将齐神武军乘胜逐北,不以为虞。追骑过尽,谨乃自后击之,敌人大骇。独狐信又收集兵士於后奋击,齐神武军遂乱,以此西魏军得全而返。