strong bīng shí èr strong
兵十二
sūn zǐ yuē:" dì xíng zhě, bīng zhī zhù. gù yòng bīng yǒu sàn dì, yǒu qīng dì, yǒu zhēng dì, yǒu jiāo dì, yǒu qú dì, yǒu zhòng dì, yǒu pǐ dì, yǒu wéi dì, yǒu sǐ dì. jiǔ dì zhī míng. fán zhū hóu zì zhàn qí dì, wèi sàn dì. zhàn qí jìng nèi zhī dì, shì zú yì bù zhuān, yǒu kuì sàn zhī xīn, gù yuē sàn dì. rù rén zhī dì ér bù shēn zhě wèi qīng dì. rù rén zhī dì wèi shēn, yì shàng wèi zhuān, qīng zǒu, wèi zhī qīng dì. wǒ dé zé lì, bǐ dé yì lì zhě, wèi zhēng dì. wèi shān shuǐ è kǒu, yǒu xiǎn gù zhī lì, liǎng dí suǒ zhēng. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái zhě, wèi jiāo dì. jiāo dì, yǒu shù dào wǎng lái, jiāo tōng wú kě jué. zhū hóu zhī dì sān shǔ, wǒ yǔ dí xiāng dāng, páng yǒu tā guó yě. xiān zhì ér dé tiān xià zhī zhòng zhě, wèi qú dì. xiān zhì qí dì, jiāo jié zhū hóu zhī zhòng wèi zhù yě. rù rén zhī dì shēn, bèi chéng yì duō, nán yǐ fǎn zhě, wéi zhòng dì. nán fǎn huán yě. bèi, qù yě, bèi yǔ bèi tóng. duō, dào lǐ duō yě. yuǎn qù jǐ chéng guō, shēn rù dí dì, xīn zhuān yì yī, wèi zhī zhòng dì yě. xíng shān lín xiǎn zǔ jǔ zé, fán nán xíng zhī dào zhě, wèi pǐ dì. shǎo gù yě, jù rù zhī dì. pǐ yīn pí měi fǎn. suǒ yóu rù zhě ài, suǒ cóng guī zhě yū, bǐ guǎ kě yǐ jī wú zhòng zhě, wèi wéi dì. suǒ cóng rù è xiǎn, guī dào yuǎn yě, chí jiǔ zé liáng fá. gù dí kě yǐ shǎo jī wú zhòng zhě, wèi wéi dì yě. jí zhàn zé cún, bù jí zé wáng zhě, wèi sǐ dì. qián yǒu gāo shān, hòu yǒu dà shuǐ, jìn bù dé qián, tuì zé yǒu zǔ ài, yòu liáng fá jué, gù wèi sǐ dì. zài sǐ dì zhě, dāng jí shì zú shàng bǎo, qiáng zhì shū sǐ zhàn, gù kě yǐ jù miǎn yě. shì gù sàn dì zé wú zhàn, shì zú gù jiā, bù kě qīng zhàn. qīng dì zé wú zhǐ, zhì wèi jiān, bù kě yù dí. zhēng dì zé wú gōng, sān dào gōng, dāng xiān zhì dé qí dì zhě bù kě gōng. jiāo dì zé wú xiāng jué, xiāng jí shǔ yě. jù kě jìn tuì, bù kě yǐ bīng jué zhī. qú dì zé hé jiāo, jiāo jié yú zhū hóu. zhòng dì zé lüè, xù jī liáng shí. rù shēn, shì zú jiān gù, zé kě lüè qǔ cái wù. pǐ dì zé xíng, wú jī liú yě, bù kě zhǐ. wéi dì zé móu, fā qí móu yě. jū cǐ zé dāng quán móu zhà jué, kě yǐ miǎn nán. sǐ dì zé zhàn. shū sǐ zhàn yě. shì gù, sàn dì wú jiāng yī qí zhì, qīng dì wú jiāng shǐ qí shǔ, shǐ xiāng réng yě. qīng dì hái shī, dāng ān dào cù xíng, rán lìng xiāng shǔ xù, yǐ bèi bù yú yě. zhēng dì wú jiāng qù qí hòu, lì dì zài qián, dāng jìn qí hòu. zhēng dì xiān jù zhě shèng, bù dé zhě fù, gù cóng qí hòu, shǐ xiāng jí yě. jiāo dì wú jiāng gù qí jié, jiāo jié zhū hóu, gù qí jiāo jié. qú dì wú jiāng jǐn qí shì, qú dì, sì tòng jiāo yì zhī dì. shì, biàn shì zhī duān yě. fāng yǔ zhū hóu jié hé, dāng jǐn yuē, shǐ wù dài, shǐ zhū hóu zhēng zhī. zhòng dì wú jiāng jì qí shí, jiāng lüè bǐ yě. shēn rù, dāng jì liáng, bù kě shǐ jué yě. pǐ dì wú jiāng jìn qí tú, jí guò qù yě. jí xíng wú liú. wéi dì wú jiāng sāi qí quē, yǐ yī shì xīn yě. sāi qí quē, bù yù zǒu zhī yì yě. sǐ dì wú jiāng shì zhī yǐ bù huó." lì shì yě. fén zī zhòng, qì liáng shí, sāi jǐng yí zào, shì zhī wú huó, bì shū sǐ zhàn.
孙子曰:”地形者,兵之助。故用兵有散地,有轻地,有争地,有交地,有衢地,有重地,有圮地,有围地,有死地。(九地之名。)凡诸侯自战其地,为散地。(战其境内之地,士卒意不专,有溃散之心,故曰散地。)入人之地而不深者为轻地。(入人之地未深,意尚未专,轻走,谓之轻地。)我得则利,彼得亦利者,为争地。(谓山水阨口,有险固之利,两敌所争。)我可以往,彼可以来者,为交地。(交地,有数道往来,交通无可绝。)诸侯之地三属,(我与敌相当,旁有他国也。)先至而得天下之众者,为衢地。(先至其地,交结诸侯之众为助也。)入人之地深,倍城邑多,难以返者,为重地。(难返还也。背,去也,背与倍同。多,道里多也。远去己城郭,深入敌地,心专意一,谓之重地也。)行山林、险阻、沮泽,凡难行之道者,为圮地。(少固也,沮洳之地。圮音皮美反。)所由入者隘,所从归者迂,彼寡可以击吾众者,为围地。(所从入阨险,归道远也,持久则粮乏。故敌可以少击吾众者,为围地也。)疾战则存,不疾则亡者,为死地。(前有高山,后有大水,进不得前,退则有阻碍,又粮乏绝,故为死地。在死地者,当及士卒尚饱,强志殊死战,故可以俱免也。)是故散地则无战,(士卒顾家,不可轻战。)轻地则无止,(志未坚,不可遇敌。)争地则无攻,(三道攻,当先至得其地者不可攻。)交地则无相绝,(相及属也。俱可进退,不可以兵绝之。)衢地则合交,(交结於诸侯。)重地则掠,(蓄积粮食。入深,士卒坚固,则可掠取财物。)圮地则行,(无稽留也,不可止。)围地则谋,(发奇谋也。居此则当权谋诈谲,可以免难。)死地则战。(殊死战也。)是故,散地吾将一其志,轻地吾将使其属,(使相仍也。轻地还师,当安道促行,然令相属续,以备不虞也。)争地吾将趣其后,(利地在前,当进其后。争地先据者胜,不得者负,故从其后,使相及也。)交地吾将固其结,(交结诸侯,固其交结。)衢地吾将谨其市,(衢地,四通交易之地。市,变事之端也。方与诸侯结和,当谨约,使勿殆,使诸侯争之。)重地吾将继其食,(将掠彼也。深入,当继粮,不可使绝也。)圮地吾将进其涂,(疾过去也。疾行无留。)围地吾将塞其阙,(以一士心也。塞其阙,不欲走之意也。)死地吾将示之以不活。”(励士也。焚辎重,弃粮食,塞井夷灶,示之无活,必殊死战。)
yòu:" yǒu tōng, yǒu guà, yǒu zhī, yǒu ài, yǒu xiǎn, yǒu yuǎn. cǐ liù dì zhī míng. jiào mín jū zhī, dé biàn lì zé shèng yě. wǒ kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, yuē tōng. wèi jù zài píng lù, wǎng lái tōng lì yě. jū tōng dì, xiān jù qí dì, jū gāo yáng, lì liáng dào, yǐ zhàn zé lì. níng zhì rén, wú zhì yú rén. jǐ xiān jù gāo dì, fēn wéi tún shǒu yú guī lái zhī lù, wú shǐ dí jué jǐ liáng dào yě. kě yǐ wǎng, nán yǐ fǎn, yuē guà dì. guà, xiāng guà qiān yě. guà xíng yuē, dí wú bèi, chū ér shèng zhī dí yǒu bèi, chū ér bù shèng, nán yǐ fǎn, bù lì. dí wú bèi, ér chū gōng zhī shèng, kě yě yǒu bèi, bù dé shèng zhī, zé nán hái fǎn yě. wǒ chū ér bù lì, bǐ chū ér bù lì, yuē zhī. zhī, jiǔ yě. jù bù biàn jiǔ xiāng chí yě. zhī xíng yuē, dí suī lì wǒ, wǒ wú chū yě yǐn ér qù yě, lìng dí bàn chū ér jī zhī, lì. lì, lì wǒ yě. yáng bèi wǒ qù, wú chū zhú, dài qí yǐn ér jī zhī, kě bài yě. ài xíng yuē, wǒ xiān jū zhī, bì yíng zhī yǐ dài dí yíng, mǎn yě. yǐ bīng zhèn mǎn ài xíng, yù shǐ dí bù dé jìn tuì yě. ruò dí xiān jū zhī, yíng ér wù cóng, bù yíng ér cóng zhī. ài xíng zhě, liǎng shān zhī jiān tōng gǔ yě. dí nù shì bù dé náo wǒ yě. xiān jū zhī, qián bì qí è kǒu, zhèn ér shǒu zhī, yǐ chū qí yě. dí jí xiān jū cǐ dì, qí kǒu zhèn, wù cóng yě jí bàn ài zhèn zhě, cóng ér yǔ dí gòng zhēng cǐ dì lì yě. xiǎn xíng yuē, wǒ xiān jū zhī, bì jū gāo yáng yǐ dài dí jū gāo yáng zhī dì, yǐ dài dí rén, dí rén cóng qí xià yīn ér lái, jī zhī zé shèng yě. ruò dí xiān jū, zé yǐn ér qù zhī, wù cóng yě. dì xiǎn xiān jù, bù kě zhì yú rén yě. fū yuǎn xíng, jūn shì, nán yǐ tiǎo zhàn, zhàn ér bù lì. tiāo, yíng dí yě. yuǎn xíng, qù guó yuǎn yě. dì shì jūn děng, wú dú biàn lì, xiān tiāo zhī zhàn, bù lì yě. fán cǐ liù zhě, dì zhī dào yě. jiāng zhī zhì rèn, bù kě bù chá yě. gù yuē shēn cǎo wěng huì zhě, suǒ yǐ dùn táo yě shēn gǔ zǔ xiǎn zhě, suǒ yǐ zhǐ yù chē qí yě lǐ jìng yuē:" cǐ chē qí zhī bài dì." ài sāi shān lín zhě, suǒ yǐ shǎo jī zhòng yě zhòng shǎo, kě yǐ yè jī dí yě. pèi zé yǎo míng zhě, suǒ yǐ nì qí xíng yě. shì yǐ tú yǒu suǒ bù yóu, è nán zhī dì, suǒ bù dàng cóng yě. bù dé yǐ cóng zhī, gù wèi biàn yě. dào suī jìn ér zhōng bù lì, zé bù jué yě. jūn yǒu suǒ bù jī, jūn suī kě jī, yǐ dì xiǎn nán jiǔ, liú zhī shī qián lì, ruò dé zhī lì báo yě. qióng kùn zhī zú, ài xiàn zhī jūn, bù kě gōng, wèi sǐ zhàn yě. dāng gù shǒu zhī, yǐ dài xì yě. dì yǒu suǒ bù zhēng yě. jiē yǔ shàng tóng. cáo gōng yuē:" cāo suǒ yǐ zhì huá fèi ér dé rù xú zhōu shí sì xiàn, xiàn xiǎo dì xíng kě zhēng. dé ér yì shī, zé bù zhēng yě." fán dì yǒu jué jiàn, yù tiān jǐng tiān láo tiān luó tiān xiàn tiān xì, bì jí qù zhī, wù jìn yě. shān shuǐ shēn dà zhě, wèi jué jiàn. sì fāng gāo, zhōng yāng xià zhě, wèi tiān jǐng. shēn shuǐ dà zé, jiā wěi méng lóng suǒ yǐn bì zhě, wèi tiān láo. kě yǐ luó jué rén zhě, wèi tiān luó. bēi hú ní nìng, dì xíng xiàn zhě, wèi tiān xiàn. shān jiàn pò xiá, dì xíng shēn shù chǐ, zhǎng shù zhàng zhě, huò qiū líng kēng kǎn, dì xíng qiāo què, wèi tiān xì yě. wú yuǎn zhī, dí jìn zhī wú yíng zhī, dí bèi zhī. yòng bīng cháng yuǎn liù hài, lìng dí jìn zhī, bèi zé wǒ xiōng yǐ. cǐ liù zhě, dāng yíng bù dàng bèi yě. bù zhī shān lín xiǎn zǔ jǔ zé zhī xíng zhě, bù néng xíng jūn." gāo ér chóng zhě wèi shān. zhòng shù suǒ jù wèi lín. duī zhě wèi xiǎn. yī gāo yī xià zhě wèi zǔ. shuǐ cǎo kēng qiàn zhě wèi jǔ. zhòng shuǐ suǒ guī ér bù liú zhě wèi zé. bù xiān zhī jūn zhī suǒ jù jí shān chuān zhī xíng zhě, zé bù néng xíng shī yě.
又:”有通,有挂,有支,有隘,有险,有远。(此六地之名。教民居之,得便利则胜也。)我可以往,彼可以来,曰通。(谓俱在平陆,往来通利也。)居通地,先据其地,居高阳,利粮道,以战则利。(宁致人,无致於人。己先据高地,分为屯守於归来之路,无使敌绝己粮道也。)可以往,难以返,曰挂地。(挂,相挂牵也。)挂形曰,敌无备,出而胜之;敌有备,出而不胜,难以返,不利。(敌无备,而出攻之胜,可也;有备,不得胜之,则难还返也。)我出而不利,彼出而不利,曰支。(支,久也。俱不便久相持也。)支形曰,敌虽利我,我无出也;引而去也,令敌半出而击之,利。(利,利我也。佯背我去,无出逐,待其引而击之,可败也。)隘形曰,我先居之,必盈之以待敌;(盈,满也。以兵阵满隘形,欲使敌不得进退也。)若敌先居之,盈而勿从,不盈而从之。(隘形者,两山之间通谷也。敌怒势不得挠我也。先居之,前必齐阨口,阵而守之,以出奇也。敌即先居此地,齐口阵,勿从也;即半隘阵者,从而与敌共争此地利也。)险形曰,我先居之,必居高阳以待敌;(居高阳之地,以待敌人,敌人从其下阴而来,击之则胜也。)若敌先居,则引而去之,勿从也。(地险先据,不可致於人也。)夫远形,均势,难以挑战,战而不利。(挑,迎敌也。远形,去国远也。地势均等,无独便利,先挑之战,不利也。)凡此六者,地之道也。将之至任,不可不察也。故曰深草蓊秽者,所以遁逃也;深谷阻险者,所以止御车骑也;(李靖曰:”此车骑之败地。”)隘塞山林者,所以少击众也;(众少,可以夜击敌也。)沛泽杳冥者,所以匿其形也。是以涂有所不由,(扼难之地,所不当从也。不得已从之,故为变也。道虽近而中不利,则不绝也。)军有所不击,(军虽可击,以地险难久,留之失前利,若得之利薄也。穷困之卒,隘陷之军,不可攻,为死战也。当固守之,以待隙也。)地有所不争也。(皆与上同。曹公曰:”操所以置华费而得入徐州十四县,县小地形可争。得而易失,则不争也。”)凡地有绝涧,遇天井、天牢、天罗、天陷、天郤,必亟去之,勿近也。(山水深大者,为绝涧。四方高,中央下者,为天井。深水大泽,葭苇蒙茏所隐蔽者,为天牢。可以罗绝人者,为天罗。陂湖泥泞,地形陷者,为天陷。山涧迫狭,地形深数尺,长数丈者,或丘陵坑坎,地形墝埆,为天郤也。)吾远之,敌近之;吾迎之,敌背之。(用兵常远六害,令敌近之,背则我凶矣。此六者,当迎不当背也。)不知山林、险阻、沮泽之形者,不能行军。”(高而崇者为山。众树所聚为林。堆者为险。一高一下者为阻。水草坑堑者为沮。众水所归而不流者为泽。不先知军之所据及山川之形者,则不能行师也。)
àn dì xíng zhī shèng fù
按地形知胜负
zhōu shū yīn fú tài gōng yuē:" bù guì zhī biàn dòng, chē guì zhī dì xíng, qí guì zhī bié jìng qí jìn, gù sān jūn tóng míng yì yòng. kě wǎng ér wú yǐ huán zhě, chē zhī sǐ dì yuè xiǎn jué zǔ, chéng dí yuǎn xíng zhě, chē zhī jié dì qián yì hòu xiǎn zhě, chē zhī kùn dì róng chē guàn zǔ, chū ér wú fǎn zhě, chē zhī huàn dì zuǒ xiǎn yòu yì, shàng líng yǎng bǎn zhě, chē zhī nì dì shēn qiàn nián tǔ zhě, chē zhī láo dì yīn cǎo héng mǔ, fàn lì shēn zé zhě, chē zhī fú dì chē shǎo dì yì, yǔ bù bù cí zhě, chē zhī bài dì hòu yǒu gōu dú, zuǒ yǒu shēn shān, yòu yǒu jùn bǎn zhě, chē zhī huài dì rì yè lín yǔ, xún yuè bù zhǐ, ní nào nán qián zhě, chē zhī xiàn dì. fán qí yǐ xiàn dí, ér bù néng pò dí, dí rén yáng zǒu, yǐ bù qí fǎn jī wǒ hòu, cǐ qí zhī bài dì yě zhuī bèi yú xiàn, cháng qū bù zhǐ, dí fú wǒ liǎng bàng, yòu jué wǒ hòu, cǐ qí zhī kùn dì yě wǎng wú yǐ fǎn, rù wú yǐ chū, xiàn yú tiān jǐng, tián yú dì láo, cǐ qí zhī sǐ dì yě suǒ yóu rù zhě ài, suǒ yóu qù zhě yuǎn, bǐ ruò kě yǐ jī wǒ qiáng, shǎo kě yǐ jī wǒ zhòng, cǐ qí zhī mò dì dà jiàn shēn gǔ, wěng huì lín cǎo, cǐ qí zhī jié dì zuǒ yòu yǒu shuǐ, qián yǒu dà fù, hòu yǒu gāo shān, zhàn yú liǎng shuǐ zhī jiān, chéng dí guò yì, shì wèi biǎo lǐ xiāng hé, zuǒ yǒu shēn gōu, yòu yǒu qiào kēng, gāo xià yǔ dì píng, dǔ zhī guǎng yì, jìn tuì xiāng dí, cǐ bìng qí zhī xiàn dì wū xià jǔ zé, jìn tuì jiàn rù zhě, qí zhī huàn dì. zhuō jiāng zhī suǒ yǐ jiàn qín, míng jiāng zhī suǒ wù bì yě."
周书阴符太公曰:”步贵知变动,车贵知地形,骑贵知别径奇进,故三军同名异用。可往而无以还者,车之死地;越险绝阻,乘敌远行者,车之竭地;前易后险者,车之困地;容车贯阻,出而无返者,车之患地;左险右易,上陵仰阪者,车之逆地;深堑黏土者,车之劳地;殷草横亩,犯历深泽者,车之拂地;车少地易,与步不辞者,车之败地;后有沟渎,左有深山,右有峻阪者,车之坏地;日夜霖雨,旬月不止,泥淖难前者,车之陷地。凡骑以陷敌,而不能破敌,敌人佯走,以步骑反击我后,此骑之败地也;追背逾限,长驱不止,敌伏我两傍,又绝我后,此骑之困地也;往无以返,入无以出,陷於天井,填於地牢,此骑之死地也;所由入者隘,所由去者远,彼弱可以击我强,少可以击我众,此骑之没地;大涧深谷,蓊秽林草,此骑之竭地;左右有水,前有大阜,后有高山,战於两水之间,乘敌过邑,是谓表里相合,左有深沟,右有峭坑,高下与地平,睹之广易,进退相敌,此并骑之陷地;汙下沮泽,进退渐洳者,骑之患地。拙将之所以见擒,明将之所务避也。”
zhōu mò, wú zǐ wèn sūn wǔ yuē:" wú zhì qīng dì, shǐ rù dí jìng, shì zú sī hái, nan jin yi tui wèi bèi xiǎn zǔ, sān jūn kǒng jù dà jiàng yù jìn, shì zú yù tuì, shàng xià yì xīn. ér dí shèng shǒu, xiū qí chéng lěi, zhěng qí jūn qí, huò dāng wú qián, huò jī wú hòu, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" jūn zài qīng dì, shì zú wèi zhuān yǐ rù wèi wù, wú yǐ zhàn wèi. gù wú jìn qí míng chéng, wú yóu qí tōng lù, shè yí yáng huò, shì ruò jiāng qù. nǎi xuǎn xiāo qí, xián méi xiān rù, lüè qí niú mǎ liù chù. sān jūn jiàn de jìn, nǎi bù jù. fēn wú liáng zú, mì yǒu suǒ fú, dí rén ruò lái, jī zhī wù yí ruò qí bù zhì, shě zhī ér qù." yòu wèn yuē:" zhēng dì, dí xiān zhì, jù yào bǎo lì, jiǎn bīng liàn zú, huò chū huò shǒu, yǐ bèi wǒ qí, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" zhēng dì zhī fǎ, ràng zhī zhě dé, qiú zhī zhě shī. dí dé qí chù, shèn wù gōng zhī. yǐn ér yáng zǒu, jiàn qí míng gǔ, qù qí suǒ ài, yè chái yáng chén, huò qí ěr mù fēn wú liáng zú, mì yǒu suǒ fú, dí bì chū jiù, rén yù wǒ yǔ, rén qì wú qǔ, cǐ zhēng xiān zhī dào. ruò wǒ xiān zhì, ér dí yòng cǐ shù, zé xuǎn wú ruì zú, gù shǒu qí suǒ, qīng bīng zhuī zhī, fēn fú xiǎn zǔ, dí rén hái dòu, fú bīng páng qǐ, cǐ quán shèng zhī dào yě." yòu wèn yuē:" jiāo dì, wú jiāng jué dí, lìng bù de lái, bì quán wú biān chéng, xiū qí suǒ bèi, shēn jué tōng dào, gù qí è sāi. ruò bù xiān tú, dí rén yǐ bèi, bǐ kě de lái, ér wú bù kě wǎng, zhòng guǎ yòu jūn, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" jì wú bù kě yǐ wǎng, bǐ kě yǐ lái, wú fēn zú nì zhī, shǒu ér yì dài, shì qí bù néng. dí rén qiě zhì, shè fú yǐn lú, chū qí bù yì yě." yòu wèn yuē:" qú dì bì xiān, wú dào yuǎn, fā hòu, suī chí chē zhòu mǎ, zhì bù néng xiān, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" zhū hóu cān shǔ, qí dào sì tòng, wǒ yǔ dí xiāng dāng, ér bàng yǒu guó. suǒ wèi xiān zhě, bì zhòng bì qīng shǐ, yuē hé bàng guó, jiāo qīn jié ēn, bīng suī hòu zhì, zhòng yǐ shǔ yǐ. jiǎn bīng liàn zú, zǔ lì ér chù, qīn wú jūn shì, shí wú zī liáng, lìng wú chē qí, chū rù zhān hòu. wǒ yǒu zhòng zhù, bǐ shī qí dǎng, zhū guó jǐ jiǎo, zhèn gǔ qí gōng, dí rén jīng kǒng, mò zhī suǒ dāng." yòu wèn yuē:" wú yǐn bīng shēn rù zhòng dì, duō suǒ yú yuè, liáng dào jué sāi. shè yù guī huán, shì bù kě guò. yù shí yú dí, chí bīng bù shī, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" fán jū zhòng dì, shì zú qīng yǒng, zhuǎn shū bù tōng, zé lüè yǐ jì shí. xià de sù bó, jiē gòng yú shàng, duō zhě yǒu shǎng, shì wú guī yì. ruò yù hái chū, qiè wèi jiè bèi, shēn gōu gāo lěi, shì dí qiě jiǔ. dí yí tōng tú, sī chú yào hài zhī dào, nǎi lìng qīng chē xián méi ér xíng, chén āi qì yáng, yǐ niú mǎ wèi ěr. dí rén ruò chū, míng gǔ suí zhī, yīn fú wú shì, yǔ zhī zhōng qī, nèi wài xiāng yìng, qí bài kě zhī." yòu wèn yuē:" wú rù pǐ dì, shān chuān xiǎn zǔ, nán cóng zhī dào, xíng jiǔ zú láo dí zài wú qián ér fú wú hòu, yíng jū wú zuǒ ér shǒu wú yòu, liáng chē xiāo qí, yào wú ài dào, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" xiān jìn qīng chē, qù jūn shí lǐ, yǔ dí xiāng hòu, jiē qī xiǎn zǔ. huò fēn ér zuǒ, huò fēn ér yòu, dà jiàng sì guān, zé kōng ér qǔ, jiē huì zhōng dào, juàn ér nǎi zhǐ." yòu wèn yuē:" wú rù wéi dì, qián yǒu qiáng dí, hòu yǒu xiǎn nán, dí jué wǒ liáng dào, lì wǒ zǒu shì, dí gǔ zào bù jìn, yǐ guān wú néng, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" wéi dì zhī yí, bì sāi qí quē, shì wú suǒ wǎng, zé yǐ jūn wèi jiā, wàn rén tóng xīn, sān jūn qí lì. bìng chuī shù rì, wú jiàn huǒ yān, gù wèi huǐ luàn guǎ ruò zhī xíng. dí rén jiàn wǒ, bèi zhī bì qīng. gào lì shì zú, lìng qí fèn nù chén fú liáng zú, zuǒ yòu xiǎn zǔ, jī gǔ ér chū. dí rén ruò dāng, jí jī wù tū, qián dòu hòu tà, zuǒ yòu jǐ jiǎo." yòu wèn yuē:" dí zài wú wéi, fú ér shēn móu, shì wǒ yǐ lì, yíng wǒ yǐ qí, fēn fēn ruò luàn, bù zhī suǒ zhī, nài hé?" wǔ yuē:" qiān rén cāo jīng, fēn sāi yào dào qīng bīng jìn tiāo, zhèn ér wù bó, jiāo ér wù qù, cǐ bài móu zhī fǎ."
周末,吴子问孙武曰:”吾至轻地,始入敌境,士卒思还,难进易退;未背险阻,三军恐惧;大将欲进,士卒欲退,上下异心。而敌盛守,修其城垒,整其军骑,或当吾前,或击吾后,则如之何?”武曰:”军在轻地,士卒未专以入为务,无以战为。故无近其名城,无由其通路,设疑佯惑,示若将去。乃选骁骑,衔枚先入,掠其牛马六畜。三军见得进,乃不惧。分吾良卒,密有所伏,敌人若来,击之勿疑;若其不至,舍之而去。”又问曰:”争地,敌先至,据要保利,简兵练卒,或出或守,以备我奇,则如之何?”武曰:”争地之法,让之者得,求之者失。敌得其处,慎勿攻之。引而佯走,建旗鸣鼓,趣其所爱,曳柴扬尘,惑其耳目;分吾良卒,密有所伏,敌必出救,人欲我与,人弃吾取,此争先之道。若我先至,而敌用此术,则选吾锐卒,固守其所,轻兵追之,分伏险阻,敌人还斗,伏兵旁起,此全胜之道也。”又问曰:”交地,吾将绝敌,令不得来,必全吾边城,修其所备,深绝通道,固其阨塞。若不先图,敌人已备,彼可得来,而吾不可往,众寡又均,则如之何?”武曰:”既吾不可以往,彼可以来,吾分卒匿之,守而易怠,示其不能。敌人且至,设伏隐庐,出其不意也。”又问曰:”衢地必先,吾道远,发后,虽驰车骤马,至不能先,则如之何?”武曰:”诸侯参属,其道四通,我与敌相当,而傍有国。所谓先者,必重币轻使,约和傍国,交亲结恩,兵虽后至,众以属矣。简兵练卒,阻利而处,亲吾军事,实吾资粮,令吾车骑,出入瞻候。我有众助,彼失其党,诸国掎角,震鼓齐攻,敌人惊恐,莫知所当。”又问曰:”吾引兵深入重地,多所逾越,粮道绝塞。设欲归还,势不可过。欲食於敌,持兵不失,则如之何?”武曰:”凡居重地,士卒轻勇,转输不通,则掠以继食。下得粟帛,皆贡於上,多者有赏,士无归意。若欲还出,切为戒备,深沟高垒,示敌且久。敌疑通途,私除要害之道,乃令轻车衔枚而行,尘埃气扬,以牛马为饵。敌人若出,鸣鼓随之,阴伏吾士,与之中期,内外相应,其败可知。”又问曰:”吾入圮地,山川险阻,难从之道,行久卒劳;敌在吾前而伏吾后,营居吾左而守吾右,良车骁骑,要吾隘道,则如之何?”武曰:”先进轻车,去军十里,与敌相候,接期险阻。或分而左,或分而右,大将四观,择空而取,皆会中道,倦而乃止。”又问曰:”吾入围地,前有强敌,后有险难,敌绝我粮道,利我走势,敌鼓噪不进,以观吾能,则如之何?”武曰:”围地之宜,必塞其阙,示无所往,则以军为家,万人同心,三军齐力。并炊数日,无见火烟,故为毁乱寡弱之形。敌人见我,备之必轻。告励士卒,令其奋怒;陈伏良卒,左右险阻,击鼓而出。敌人若当,疾击务突,前斗后拓,左右掎角。”又问曰:”敌在吾围,伏而深谋,示我以利,萦我以旗,纷纷若乱,不知所之,奈何?”武曰:”千人操旍,分塞要道;轻兵进挑,阵而勿搏,交而勿去,此败谋之法。”
zhàn guó wèi wǔ hòu wèn wú qǐ yuē:" yǒu shī shén zhòng, jù xiǎn gāo lěi, shǒu yǐ qiáng nǔ, tuì rú shān yí, jìn rú fēng yǔ, liáng shí yòu duō, bù néng cháng jiǔ, zé rú zhī hé?" qǐ yuē:" chē qí bù tú, fēn jūn wǔ qú, dí rén bì huò, mò zhī suǒ rú. dí ruò jiān shǒu, jí háng jiān dié, yǐ guān jì móu. bǐ tīng wú shuō, jiě jūn ér qù bù tīng wú shuō, wú jūn jí zhàn, shèng ér wù zhuī, bù shèng jí guī. huò yáng běi ān xíng, shè fú jí dòu, yī jié qí hòu, yī jué qí lù, liǎng jūn xián méi, huò zuǒ huò yòu, ér xí qí chù, wú jūn jiāo zhì, bì yǒu qí lì." yòu wèn yuē:" xī gǔ xiǎn zǔ, yǔ dí xiāng féng, bǐ zhòng wǒ guǎ, zé rú zhī hé?" qǐ yuē:" xī ér dài zhī, chí gōng mǎn nǔ, qiě bèi qiě lǜ, luàn zé jī zhī wù yí, lǐ zé tuì hòu suí zhī. fán guò shān gǔ qiū líng, jí xíng wù liú. gāo shān shēn gǔ, zú rán yù dí, bì xiān gǔ zào chéng zhī." yòu wèn yuē:" zuǒ yòu gāo shān, dì shén ài xiá, zú féng dí rén, jī zhī bù gǎn, qù zhī bù dé, wèi zhī nài hé?" qǐ yuē:" cǐ wèi gǔ zhàn, yǒng zhě suī zhòng wù yòng. mù wú cái shì, yǔ dí xiāng dāng, qīng zú lì rèn, yǐ wéi zhèn xíng fēn chē liè qí, tuì yǐn sì fāng, qiě jù qiě qù, chéng shì bù zāng. dí ruò jiān zhèn, xíng shān liè yíng, yīng xū gèng tú." yòu wèn yuē:" dí jìn ér báo wǒ, wǒ wú dào lù, wǒ zhòng shén jù, wèi zhī nài hé?" duì yuē:" wèi cǐ zhī shù, wǒ zhòng bǐ guǎ, cān fēn ér guǒ zhī bǐ zhòng wǒ guǎ, hé zhèn cóng zhī." yòu wèn yuē:" ruò bào kòu jìn báo, qū wǒ mǎ niú, qǔ wǒ hé jià, wèi zhī nài hé?" duì yuē:" kòu bào zhī zhì, shàn shǒu ér wù yīng. bǐ jiāng mù qù, qí zhuāng bì zhòng, qí xīn bì kǒng, tuì huán wù sù, bì yǒu bù shǔ, zhuī ér jī zhī, qí bīng bì sàn, suī zhòng kě pò yě."
战国魏武侯问吴起曰:”有师甚众,据险高垒,守以强弩,退如山移,进如风雨,粮食又多,不能长久,则如之何?”起曰:”车骑步徒,分军五衢,敌人必惑,莫知所如。敌若坚守,急行间谍,以观计谋。彼听吾说,解军而去;不听吾说,吾军疾战,胜而勿追,不胜疾归。或佯北安行,设伏疾斗,一结其后,一绝其路,两军衔枚,或左或右,而袭其处,吾军交至,必有其利。”又问曰:”谿谷险阻,与敌相逢,彼众我寡,则如之何?”起曰:”息而待之,持弓满弩,且备且虑,乱则击之勿疑,理则退后随之。凡过山谷丘陵,亟行勿留。高山深谷,卒然遇敌,必先鼓譟乘之。”又问曰:”左右高山,地甚隘狭,卒逢敌人,击之不敢,去之不得,为之奈何?”起曰:”此为谷战,勇者虽众勿用。募吾材士,与敌相当,轻足利刃,以为阵行;分车列骑,退隐四方,且拒且去,乘势不臧。敌若坚阵,行山列营,应须更图。”又问曰:”敌近而薄我,我无道路,我众甚惧,为之奈何?”对曰:”为此之术,我众彼寡,参分而裹之;彼众我寡,合阵从之。”又问曰:”若暴寇近薄,驱我马牛,取我禾稼,为之奈何?”对曰:”寇暴之至,善守而勿应。彼将暮去,其装必重,其心必恐,退还务速,必有不属,追而击之,其兵必散,虽众可破也。”
zì zhàn qí dì zé bài
自战其地则败
chūn qiū shí, yún rén jūn yú pú sāo, yīn xiāo. jiāng yǔ suí jiǎo zhōu liǎo fá chǔ shī. chǔ jiāng qū xiá bìng zhī. dài fū dòu lián yuē:" yún rén jūn qí jiāo, bì bù jiè. qiě rì yú sì yì zhī zhì. yú, dù yě. sì yì, suí jiǎo zhōu liǎo yě. jūn cì yú jiāo yǐng, yǐ yù sì yì, jūn wèi qū xiá yě. jiāo yǐng, chǔ dì. wǒ yǐ ruì shī xiāo jiā yú yún. yún yǒu yú xīn ér shì qí chéng, shì qí jìn chéng. mò yǒu dòu zhì. ruò bài yún shī, sì yì bì lí." cóng zhī. suì bài yún shī yú pú sāo.
春秋时,郧人军於蒲骚,(音萧。)将与随、绞、州、蓼伐楚师。楚将屈瑕病之。大夫斗廉曰:”郧人军其郊,必不诫。且日虞四邑之至。(虞,度也。四邑,随、绞、州、蓼也。)君次於郊郢,以御四邑,(君谓屈瑕也。郊郢,楚地。)我以锐师宵加於郧。郧有虞心而恃其城,(恃其近城。)莫有斗志。若败郧师,四邑必离。”从之。遂败郧师於蒲骚。
zhōu mò, wú zǐ wèn sūn wǔ yuē:" sàn dì, shì zú gù jiā, bù kě yǔ zhàn, zé bì gù shǒu bù chū. dí gōng wǒ xiǎo chéng, lüè wú tián yě, jìn wú qiáo cǎi, sāi wú yào dào, dài wú kōng xū ér jí lái gōng, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" dí rén shēn rù wú dōu, duō bèi chéng yì, shì zú yǐ jūn wèi jiā, zhuān zhì qīng dòu wú bīng zài guó, ān tǔ huái shēng, yǐ zhèn zé bù jiān, yǐ dòu zé bù shèng. dāng jí rén zhòng, jù gǔ xù bó, bǎo chéng bèi xiǎn, qiǎn qīng bīng jué qí liáng dào. bǐ tiǎo zhàn bù dé, zhuǎn shū bù zhì, yě wú suǒ lüè, sān jūn kùn něi, yīn ér yòu zhī, kě yǐ yǒu gōng. ruò yù zhàn, bì yīn shì. shì zhě, yī xiǎn shè fú, wú xiǎn zé yǐn yú tiān yīn àn hūn wù, chū qí bù yì, xí qí xiè dài."
周末,吴子问孙武曰:”散地,士卒顾家,不可与战,则必固守不出。敌攻我小城,掠吾田野,禁吾樵采,塞吾要道,待吾空虚而急来攻,则如之何?”武曰:”敌人深入吾都,多背城邑,士卒以军为家,专志轻斗;吾兵在国,安土怀生,以阵则不坚,以斗则不胜。当集人众,聚穀蓄帛,保城备险,遣轻兵绝其粮道。彼挑战不得,转输不至,野无所掠,三军困馁,因而诱之,可以有功。若欲战,必因势。势者,依险设伏,无险则隐於天阴暗昏雾,出其不意,袭其懈怠。”
hòu wèi tài wǔ dì qīn zhēng hòu yān jiāng mù róng dé yú yè, zhàn, qián jūn bài jī. dé yòu yù gōng zhī, bié jià hán yán zhuō jìn yuē:" jīn wèi bù kě jī zhě sì, yàn bù yí dòng zhě sān. wèi xuán jūn yuǎn rù, lì zài yě zhàn, yī bù kě jī yě. shēn rù jìn jī, zhì bīng sǐ dì, èr bù kě jī yě. qián fēng jì bài, hòu zhèn fāng gù, sān bù kě jī yě. bǐ zhòng wǒ guǎ, sì bù kě jī yě. guān jūn zì zhàn qí dì, yī bù yí dòng. dòng ér bù shèng, zhòng xīn bù gù, èr bù yí dòng. huáng chí wèi xiū, dí lái wú bèi, sān bù yí dòng. cǐ jiē bīng jī yě. shēn gōu gāo lěi, yǐ yì dài láo, bǐ qiān lǐ kuì liáng, yě wú suǒ lüè, jiǔ zé sān jūn mí fèi, gōng zé shì zhòng duō bì, shī lǎo xìn shēng, xiáng ér tú zhī, kě yǐ jié yě." dé yuē:" hán bié jià zhī yán, liáng píng zhī cè yě."
后魏太武帝亲征后燕将慕容德於邺,战,前军败绩。德又欲攻之,别驾韩〈言卓〉进曰:”今魏不可击者四,燕不宜动者三。魏悬军远入,利在野战,一不可击也。深入近畿,致兵死地,二不可击也。前锋既败,后阵方固,三不可击也。彼众我寡,四不可击也。官军自战其地,一不宜动。动而不胜,众心不固,二不宜动。隍池未修,敌来无备,三不宜动。此皆兵机也。深沟高垒,以逸待劳,彼千里馈粮,野无所掠,久则三军靡费,攻则士众多毙,师老衅生,详而图之,可以捷也。”德曰:”韩别驾之言,良、平之策也。”
jù xiǎn ài
据险隘
zhōu mò, wú zǐ wèn sūn wǔ yuē:" dí rén bǎo jù shān xiǎn, shàn lì ér chù zhī, liáng shí yòu zú, tiāo zhī zé bù chū, chéng jiàn zé qīn lüè, wèi zhī nài hé?" wǔ yuē:" fēn bīng shǒu yào, jǐn bèi wù xiè. qián tàn qí qíng, mì hòu qí dài. yǐ lì yòu zhī, jìn qí mù cǎi. jiǔ wú suǒ de, zì rán biàn gǎi. dài lí qí gù, duó qí suǒ ài. dí jù xiǎn ài, wǒ néng pò zhī yě."
周末,吴子问孙武曰:”敌人保据山险,擅利而处之,粮食又足,挑之则不出,乘间则侵掠,为之奈何?”武曰:”分兵守要,谨备勿懈。潜探其情,密候其怠。以利诱之,禁其牧采。久无所得,自然变改。待离其固,夺其所爱。敌据险隘,我能破之也。”
hòu hàn mò, cáo gōng shǐ xià hóu miào cái zhāng hé tún hàn zhōng. shǔ xiān zhǔ jìn bīng hàn zhōng, cì yú yáng píng guān, nán dù miǎn shuǐ, yán shān shāo qián, yú dìng jūn shān shì zuò yíng. miào cái jiāng bīng lái zhēng qí dì. xiān zhǔ mìng huáng zhōng chéng gāo gǔ zào gōng zhī, dà pò miào cái jūn, zhǎn miào cái. cáo gōng zì cháng ān nán zhēng. xiān zhǔ yáo cè zhī yuē:" cáo gōng suī lái, wú néng wéi yě, wǒ bì yǒu hàn chuān yǐ." jí cáo gōng zhì, xiān zhǔ liǎn zhòng jù xiǎn, zhōng bù jiāo fēng. jī rì bù zhàn, bīng shì wáng zhě duō, cáo gōng guǒ yǐn jūn tuì huán, xiān zhǔ suì yǒu hàn zhōng.
后汉末,曹公使夏侯妙才、张郃屯汉中。蜀先主进兵汉中,次於阳平关,南渡沔水,沿山稍前,於定军山势作营。妙才将兵来争其地。先主命黄忠乘高鼓噪攻之,大破妙才军,斩妙才。曹公自长安南征。先主遥策之曰:”曹公虽来,无能为也,我必有汉川矣。”及曹公至,先主敛众拒险,终不交锋。积日不战,兵士亡者多,曹公果引军退还,先主遂有汉中。
wèi jiāng cáo shuǎng zhī fá shǔ, sī mǎ wén wáng tóng háng, chū luò gǔ, cì yú xìng shì. shǔ jiāng wáng lín yè xí wén wáng yíng, wén wáng jiān wò bù dòng. lín tuì, wén wáng wèi zhū jiàng yuē:" fèi yī yǐ jù xiǎn jù shǒu, jìn bù huò zhàn, gōng zhī bù kě, yí jí jì lì fǎn hái jūn, yǐ wéi hòu tú." shuǎng děng yǐn tuì, yī guǒ chí bīng qù sān lǐng, zhēng xiǎn nǎi dé guò.
魏将曹爽之伐蜀,司马文王同行,出骆谷,次於兴势。蜀将王林夜袭文王营,文王坚卧不动。林退,文王谓诸将曰:”费祎已据险拒守,进不获战,攻之不可,宜亟(纪力反)还军,以为后图。”爽等引退,祎果驰兵趣三岭,争险乃得过。
dōng jìn mò, dà jiàng sòng wǔ dì tǎo nán yàn mù róng chāo. chāo zhào qún chén, yì jù jìn shī. dà jiàng gōng sūn wǔ lóu yuē:" wú bīng qīng guǒ, suǒ lì zài sù zhàn, chū fēng yǒng ruì, bù kě zhēng yě. yí jù dà xiàn, shǐ bù dé rù, kuàng rì yán shí, jǔ qí ruì qì. xú jiǎn jīng qí èr qiān, xún hǎi ér nán, jué qí liáng yùn bié chì duàn huī lǜ yǎn zhōu zhī jūn, yuán shān dōng xià. fù bèi jī zhī, shàng cè yě. gè mìng shǒu zǎi, yī xiǎn zì gù, xiào qí zī chǔ zhī wài, yú xī fén dàng, shān chú sù miáo, shǐ dí wú suǒ zī, jiān bì qīng yě, yǐ dài qí xìn, zhōng cè yě. zòng zéi rù xiàn, chū chéng nì zhàn, xià cè yě." chāo yuē:" wú jīng dū yīn shèng, hù kǒu zhòng duō, wèi kě yǐ yī shí rù shǒu. qīng miáo bù yě, fēi kě zú shān. shè shǐ shān miáo chéng shǒu, yǐ quán xìng mìng, zhèn suǒ bù néng. jīn jù wǔ zhōu zhī qiáng, dài shān hé zhī gù, zhàn chē wàn shèng, tiě mǎ wàn qún, zòng lìng guò xiàn, zhì yú píng dì, xú yǐ jīng qí jiàn zhī, cǐ chéng qín yě." qí jiāng mù róng zhèn yuē:" ruò rú shèng zhǐ, bì xū píng yuán yòng mǎ wèi biàn, yí chū xiàn nì zhàn, zhàn ér bù shèng, yóu kě tuì shǒu. bù yí zòng dí rù xiàn, zì yí jiǒng bī. xī chéng ān jūn bù shǒu jǐng xíng zhī xiǎn, zhōng qū yú hán xìn zhū gě zhān bù jù shù mǎ zhī xiǎn, zú qín yú dèng ài. yǐ wéi tiān shí bù rú dì lì, dàn shǒu dà xiàn, cè zhī shàng yě." chāo yòu bù cóng. nǎi shè jǔ liáng fù èr shù, xiū chéng huáng, jiǎn shì mǎ, xù ruì yǐ dài zhī. qí xià, jìn shī cì dōng guǎn, chāo qiǎn qí zuǒ jūn duàn huī děng bù qí wǔ wàn, jìn jù lín qú. é ér jìn shī dù xiàn, mù róng chāo jù, lǜ bīng sì wàn jiù duàn huī děng yú lín qú, zhàn bài, chāo bēn hái guǎng gù. sòng wǔ wéi guǎng gù, shù yuè ér bá, qí dì xī píng yǐ.
东晋末,大将宋武帝讨南燕慕容超。超召群臣,议拒晋师。大将公孙五楼曰:”吴兵轻果,所利在速战,初锋勇锐,不可争也。宜据大岘,使不得入,旷日延时,沮其锐气。徐简精骑二千,循海而南,绝其粮运;别敕段晖率兖州之军,缘山东下。腹背击之,上策也。各命守宰,依险自固,校其资储之外,馀悉焚荡,芟除粟苗,使敌无所资,坚壁清野,以待其衅,中策也。纵贼入岘,出城逆战,下策也。”超曰:”吾京都殷盛,户口众多,未可以一时入守。青苗布野,非可卒芟。设使芟苗城守,以全性命,朕所不能。今据五州之强,带山河之固,战车万乘,铁马万群,纵令过岘,至於平地,徐以精骑践之,此成擒也。”其将慕容镇曰:”若如圣旨,必须平原用马为便,宜出岘逆战,战而不胜,犹可退守。不宜纵敌入岘,自贻窘逼。昔成安君不守井陉之险,终屈於韩信;诸葛瞻不据束马之险,卒擒於邓艾。以为天时不如地利,但守大岘,策之上也。”超又不从。乃摄莒、梁父二戍,修城隍,简士马,蓄锐以待之。其夏,晋师次东莞,超遣其左军段晖等步骑五万,进据临朐。俄而晋师度岘,慕容超惧,率兵四万就段晖等於临朐,战败,超奔还广固。宋武围广固,数月而拔,齐地悉平矣。
sāi xiǎn zé shèng fǒu zé bài
塞险则胜否则败
chūn qiū shí, cài hóu wú zǐ táng hóu fá chǔ. shě zhōu yú huái ruì, zì yù zhāng yǔ chǔ jiā hàn. yù zhāng, hàn dōng jiāng běi dì míng. chǔ zuǒ sī mǎ shěn yǐn shù wèi chǔ jiāng zi cháng yuē:" zi yán hàn ér yǔ zhī shàng xià, yán, yuán yě. yuán hàn shàng xià, zhē shǐ wù dù. wǒ xī fāng chéng wài yǐ huǐ qí zhōu, yǐ fāng chéng wài rén huǐ wú suǒ shě zhōu. hái sāi dà suì zhí yuán míng è. sān zhě, hàn dōng zhī ài dào. ài, wū gé fǎn. zi jì hàn ér fá zhī, wǒ zì hòu jī zhī, bì dà bài zhī." jì móu ér xíng. chǔ dài fū wǔ chéng hēi wèi zi cháng yuē:" wú yòng mù yě, wǒ yòng gé yě, yòng, jūn qì. bù kě jiǔ yě, bù rú sù zhàn." dài fū shǐ huáng wèi zi cháng yuē:" chǔ rén è zi ér hǎo sī mǎ. ruò sī mǎ huǐ wú zhōu yú huái, sāi chéng kǒu ér rù, chéng kǒu, sān ài dào zhī zǒng míng. shì dú kè wú yě. zi bì sù zhàn, bù rán, bù miǎn." nǎi jì hàn ér zhèn, zì xiǎo bié zhì yú dà bié. yǔ gòng, hàn shuǐ zhì dà bié nán rù jiāng, rán zé cǐ èr bié zài jiāng xià jiè. sān zhàn, zi cháng zhī bù kě, yù bēn." zhī wú bù kě shèng. shǐ huáng yuē:" ān, qiú qí shì qiú zhī zhèng shì. nán ér táo zhī, jiāng hé suǒ rù? zi bì sǐ zhī. zi cháng wéi zuǒ sī mǎ shù zhī yán gù bài.
春秋时,蔡侯、吴子、唐侯伐楚。舍舟於淮汭,自豫章与楚夹汉。(豫章,汉东江北地名。)楚左司马沈尹戍谓楚将子常曰:”子沿汉而与之上下,(沿,缘也。缘汉上下,遮使勿渡。)我悉方城外以毁其舟,(以方城外人毁吴所舍舟。)还塞大隧、直辕、冥阨。(三者,汉东之隘道。隘,乌革反。)子济汉而伐之,我自后击之,必大败之。”既谋而行。楚大夫武城黑谓子常曰:”吴用木也,我用革也,(用,军器。)不可久也,不如速战。”大夫史皇谓子常曰:”楚人恶子而好司马。若司马毁吴舟於淮,塞城口而入,(城口,三隘道之总名。)是独克吴也。子必速战,不然,不免。”乃济汉而阵,自小别至於大别。(禹贡,汉水至大别南入江,然则此二别在江夏界。)三战,子常知不可,欲奔。”(知吴不可胜。)史皇曰:”安,求其事;(求知政事。)难而逃之,将何所入?子必死之。(子常违左司马戍之言故败。)
hàn shí, xiōng nú hū hán xié chán yú lái zhāo, yuán dì yǐ hòu gōng liáng jiā zǐ wáng qiáng yīn qiáng zì zhāo jūn cì chán yú. chán yú huān xǐ, shàng shū" yuàn bǎo sāi shàng gǔ yǐ xī zhì dūn huáng, qǐng bà biān bèi, yǐ xiū tiān zǐ rén mín". dì xià yǒu sī yì. láng zhōng hóu yīng shàng yán, yǐ wéi bù kě. qí lüè yuē:" zì zhōu zòu hàn xìng yǐ lái, xiōng nú kòu lüè shén yǐ. qí běi biān yǒu yīn shān, dōng xī qiān yú lǐ, běn mò dú chán yú yī zǔ qí zhōng. zhì xiào wǔ dì, chū shī zhēng fá, chì duó cǐ dì, rǎng zhī yú mò běi, jiàn sāi jiǎo, qǐ tíng suì, zhù wài chéng, shè tún shù yǐ shǒu zhī, rán hòu biān jìng shǎo ān. fū yí dí zhī qíng, kùn zé bēi shùn, qiáng zé jiāo nì, tiān xìng rán yě. qián yǐ bà wài chéng, shěng tíng suì, jīn cái zú yǐ hòu shì tōng fēng huǒ ér yǐ. ān bù wàng wēi, bù kě fù bà. qiě zhōng guó shàng jiàn guān liáng yǐ zhì zhū hóu, suǒ yǐ jué chén xià zhī jì yù. qǐ sāi yǐ lái, bǎi yǒu yú nián, fēi jiē yǐ tǔ yuán, huò yīn shān yán shí, mù chái jiāng luò, xī gǔ shuǐ mén, zú tú zhù lǐ, gōng fèi jiǔ yuǎn, bù kě shèng jì. jīn yù yǐ yī qiè shěng yáo shù, shí nián zhī wài, zú yǒu tā biàn, zhàng sāi pò huài, tíng suì miè jué, dāng gèng fā tún shàn lǐ, lěi shì zhī gōng bù kě zú fù. fēi suǒ yǐ yǒng chí zhì ān, wēi zhì bǎi mán zhī cháng cè yě!" dì nà zhī. jù zài biān fáng xiōng nú piān zhōng.
汉时,匈奴呼韩邪单于来朝,元帝以后宫良家子王嫱(音墙)字昭君赐单于。单于欢喜,上书”愿保塞上谷以西至敦煌,请罢边备,以休天子人民”。帝下有司议。郎中侯应上言,以为不可。其略曰:”自周奏汉兴以来,匈奴寇掠甚矣。其北边有阴山,东西千馀里,本冒顿单于依阻其中。至孝武帝,出师征伐,斥夺此地,攘之於漠北,建塞徼,起亭隧,筑外城,设屯戍以守之,然后边境少安。夫夷狄之情,困则卑顺,强则骄逆,天性然也。前已罢外城,省亭隧,今才足以候视通烽火而已。安不忘危,不可复罢。且中国尚建关梁以制诸侯,所以绝臣下之觊欲。起塞以来,百有馀年,非皆以土垣,或因山岩石,木柴殭落,谿谷水门,卒徒筑理,功费久远,不可胜计。今欲以一切省徭戍,十年之外,卒有他变,障塞破坏,亭隧灭绝,当更发屯缮理,累世之功不可卒复。非所以永持至安,威制百蛮之长策也!”帝纳之。(具在边防匈奴篇中。)
hòu wèi qiǎn jiàng fá hòu yān mù róng bǎo, yǐ píng bīng zhōu lù chuān, pín shèng. bǎo zài zhōng shān, yǐn qún chén yì zhī. zhōng shān yǐn fú mó yuē:" wèi jūn qiáng shèng, qiān lǐ zhuǎn dòu, chéng shèng ér lái, yǒng qì jiān bèi, ruò yì qí píng yuán, xíng shì mí shèng, dài nán wéi dí. yí dù xiǎn jù zhī." zhōng shū lìng suī xī wèi fǎn suì yuē:" wèi jūn duō qí, shī xíng piāo ruì, mǎ shàng jī liáng, bù guò xún rì, yí lìng jùn xiàn jù qiān jiā wèi yī bǎo, shēn gōu gāo lěi, qīng yě dài zhī, zhì wú suǒ lüè, zī shí jì qìng, bù guò liù xún, zì rán qióng tuì." shàng shū fēng yì yuē:" jīn wèi shī shí wàn, tiān xià zhī qíng dí yě. bǎi xìng suī yù yíng jù, bù zú zì gù, shì zé jù liáng jí bīng yǐ zī qiáng kòu, qiě yòu dòng zhòng xīn, shì zhī yǐ ruò. zǔ guān jù zhàn, jì zhī shàng yě." mù róng lín yuē:" wèi jīn chéng shèng qì ruì, qí fēng bù kě dāng, yí wán shǒu shè bèi, dài qí bì ér chéng zhī." yú shì xiū chéng jī sù, wèi chí jiǔ zhī bèi. wèi gōng zhōng shān bù kè, jìn jù bó líng lǔ kǒu, zhū jiàng dǔ fēng bēn tuì, jùn xiàn xī jiàng yú wèi. bǎo wéi sāi xiǎn zhī jì, gù bài.
后魏遣将伐后燕慕容宝,已平并州、潞川,频胜。宝在中山,引群臣议之。中山尹苻谟曰:”魏军强盛,千里转斗,乘胜而来,勇气兼倍,若逸骑平原,形势弥盛,殆难为敌。宜杜险拒之。”中书令眭(息为反)邃曰:”魏军多骑,师行剽锐,马上赍粮,不过旬日,宜令郡县聚千家为一堡,深沟高垒,清野待之,至无所掠,资食既罄,不过六旬,自然穷退。”尚书封懿曰:”今魏师十万,天下之勍敌也。百姓虽欲营聚,不足自固,是则聚粮集兵以资强寇,且又动众心,示之以弱。阻关拒战,计之上也。”慕容麟曰:”魏今乘胜气锐,其锋不可当,宜完守设备,待其弊而乘之。”於是修城积粟,为持久之备。魏攻中山不克,进据博陵鲁口,诸将睹风奔退,郡县悉降於魏。(宝违塞险之计,故败。)
dà táng wǔ dé zhōng, tài zōng wéi wáng chōng yú dōng dōu, wáng chōng shì qióng, dòu jiàn dé zì hé běi lái jiù. zhū jiàng jí xiāo yǔ děng xián qǐng qiě tuì shī bì zhī, tài zōng bù xǔ, yuē:" wáng chōng liáng jǐn, nèi wài lí xīn, wǒ dāng bù láo gōng jī, zuò shōu qí bì ěr. jiàn dé xīn pò mèng hǎi gōng, jiāng jiāo zú duò. jīn wǒ jù wǔ láo, è qí jīn yào, ruò zéi shì shèng, mào xiǎn zhēng fēng, wú dāng gōng zhī bì yǐ zéi ruò bù zhàn, xún rì zhī jiān, wáng chōng zì kuì, bǐ bài wǒ zhèn, bīng zú yǐ lín zhī. yī xíng liǎng dìng, zài yú sī jǔ. ruò bù sù jìn, zéi rù wǔ láo, zhū chéng xīn fù, bì bù néng shǒu, èr zéi bìng lì, jiāng ruò zhī hé?" qín fǔ jì shì xuē shōu jìn yuē:" wáng chōng jù dōng dōu, fǔ kù tián jī, suǒ huàn zhě zài yú fá shí, shì yǐ wéi wǒ suǒ chí. jiàn dé zǒng shí yú wàn zhòng, lái jù wáng shī, yì dāng jǐn bǐ xiāo xióng, qī yú sù zhàn. ruò zòng qí liǎng kòu xiāng lián, zhuǎn hé běi zhī jī yǐ xiāng zī gěi, zé yī luò jiān zhàn dòu bù yǐ. dài wáng jīn yù qīn lǜ měng ruì, xiān jù chéng gāo zhī xiǎn, xùn bīng zuò jiǎ, dāng bǐ pí bì zhī zhòng, yī zhàn bì kè. jiàn dé pò, zé wáng chōng zì xià, bù guò shù xún, èr guó zhī jūn, kě miàn fù huī xià. xiāo yǔ děng nài hé suì qǐng tuì bīng!" tài zōng yuē:" shàn." ér cóng zhī. liú qí wáng yuán jí wéi wáng chōng, qīn lǜ sān qiān wǔ bǎi rén qū wǔ láo, shǒu zhī bù yǔ zhàn, xiāng chí èr shí yú rì. wǔ yuè, jiàn dé móu cì guān jūn chú jǐn, mù mǎ yú hé běi, bì jiāng xí wǔ láo. tài zōng wén zhī, suì mù mǎ qiān yú pǐ yú hé zhǔ jiān yǐ yòu zhī. jí cháo, jiàn dé guǒ xī zhòng ér zhì, zhèn yú sì shuǐ dōng. tài zōng hòu qí zhèn jiǔ zú jī, lìng yǔ wén shì jí lǜ qí jīng zéi zhèn zhī xī, chí ér nán shàng, zéi zhèn dòng, yīn ér zhū jūn fèn jī zhī, dà kuì, jìng rú tài zōng běn cè.
大唐武德中,太宗围王充於东都,王充势穷,窦建德自河北来救。诸将及萧瑀等咸请且退师避之,太宗不许,曰:”王充粮尽,内外离心,我当不劳攻击,坐收其弊耳。建德新破孟海公,将骄卒惰。今我据武牢,扼其襟要,若贼恃盛,冒险争锋,吾当攻之必矣;贼若不战,旬日之间,王充自溃,彼败我振,兵足以临之。一行两定,在於斯举。若不速进,贼入武牢,诸城新附,必不能守,二贼并力,将若之何?”秦府记室薛收进曰:”王充据东都,府库填积,所患者在於乏食,是以为我所持。建德总十馀万众,来拒王师,亦当尽彼骁雄,期於速战。若纵其两寇相连,转河北之积以相资给,则伊、洛间战斗不已。大王今欲亲率猛锐,先据成皋之险,训兵坐甲,当彼疲弊之众,一战必克。建德破,则王充自下,不过数旬,二国之君,可面缚麾下。萧瑀等奈何遂请退兵!”太宗曰:”善。”而从之。留齐王元吉围王充,亲率三千五百人趋武牢,守之不与战,相持二十馀日。五月,建德谋伺官军刍尽,牧马於河北,必将袭武牢。太宗闻之,遂牧马千馀匹於河渚间以诱之。诘朝,建德果悉众而至,阵於汜水东。太宗候其阵久卒饥,令宇文士及率骑经贼阵之西,驰而南上,贼阵动,因而诸军奋击之,大溃,竟如太宗本策。
sǐ dì wù gōng
死地勿攻
zhōu mò, wú zǐ wèn sūn wǔ yuē:" wú shī chū jìng, jūn yú dí rén zhī dì. dí rén dà zhì, wéi wǒ shù zhòng, yù tū yǐ chū, sì sāi bù tōng. yù lì shì jī zhòng, shǐ zhī tóu mìng kuì wéi, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" shēn gōu gāo lěi, shì wèi shǒu bèi. ān jìng wù dòng, yǐ yǐn wú néng. gào lìng sān jūn, shì bù dé yǐ. shā niú fán chē, yǐ xiǎng wú shì. shāo jǐn liáng shí, tián yí jǐng zào, gē fā juān guān, jué qù shēng lǜ. jiāng wú yú móu, shì yǒu sǐ zhì. yú shì dǐ jiǎ lì rèn, bìng qì yī lì, huò gōng liǎng páng, zhèn gǔ jí zào, dí rén yì jù, mò zhī suǒ dāng. ruì zú fēn háng, jí gōng qí hòu. cǐ shì shī dào ér qiú shēng. gù yuē, kùn ér bù móu zhě qióng, qióng ér bù zhàn zhě wáng." wú zǐ yuē:" ruò wú wéi dí, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" shān gǔ jùn xiǎn, nán yǐ yú yuè, wèi zhī qióng kòu. jī zhī zhī fǎ: fú zú yǐn lú, kāi qí qù dào, shì qí zǒu lù, qiú shēng tòu chū, bì wú dòu yì, yīn ér jī zhī, suī zhòng bì pò." yòu wèn yuē:" wú zài sǐ dì, liáng dào yǐ jué, dí fú wú xiǎn, jìn tuì bù dé, zé rú zhī hé?" wǔ yuē:" fán wú xù jī, jǐn wǒ yú cái, jī shì lì zhòng, shǐ wú shēng lǜ. gǔ hū ér chōng, jìn ér wù gù, jué mìng zhēng qiáng, sǐ ér xū dòu. ruò dí zài sǐ dì, shì zú qì yǒng, yù jī zhī fǎ: shùn ér wù kàng, yīn shǒu qí lì, jué qí liáng dào, kǒng yǒu qí fú, yǐn ér bù dǔ, shǐ wú gōng nǔ, jù shǒu qí suǒ."
周末,吴子问孙武曰:”吾师出境,军於敌人之地。敌人大至,围我数重,欲突以出,四塞不通。欲励士激众,使之投命溃围,则如之何?”武曰:”深沟高垒,示为守备。安静勿动,以隐吾能。告令三军,示不得已。杀牛燔车,以飨吾士。烧尽粮食,填夷井灶,割发捐冠,绝去生虑。将无馀谋,士有死志。於是砥甲砺刃,并气一力,或攻两旁,震鼓疾譟,敌人亦惧,莫知所当。锐卒分行,疾攻其后。此是失道而求生。故曰,困而不谋者穷,穷而不战者亡。”吴子曰:”若吾围敌,则如之何?”武曰:”山谷峻险,难以逾越,谓之穷寇。击之之法:伏卒隐庐,开其去道,示其走路,求生透出,必无斗意,因而击之,虽众必破。”又问曰:”吾在死地,粮道已绝,敌伏吾险,进退不得,则如之何?”武曰:”燔吾蓄积,尽我馀财,激士励众,使无生虑。鼓呼而冲,进而勿顾,决命争强,死而须斗。若敌在死地,士卒气勇,欲击之法:顺而勿抗,阴守其利,绝其粮道,恐有奇伏,隐而不睹,使吾弓弩,俱守其所。”
hàn wáng qiǎn jiàng hán xìn jī zhào, wèi zhì jǐng xíng kǒu sān shí lǐ, zhǐ shě. yè bàn chuán fā, chuán lìng jūn zhōng shǐ fā yě. xuǎn qīng qí èr qiān rén, rén chí yī chì zhì, cóng jiān dào bì shān bì yīn bì. yī shān zì fù bì yě. ér guān zhào jūn, jiè yuē:" zhào jiàn wǒ zǒu, bì kōng bì zhú wǒ, rǔ jí rù zhào bì, bá zhào zhì, lì hàn chì zhì." lìng qí pí jiàng chuán cān, yuē:" jīn rì pò zhào huì shí." xìn nǎi shǐ wàn rén xiān xíng, chū, bèi shuǐ zhèn. zhào jūn yáo jiàn ér dà xiào. píng dàn, xìn jiàn dà jiàng zhī qí gǔ, gǔ xíng chū jǐng xíng kǒu, zhào kāi bì jī zhī, dà zhàn liáng jiǔ, yú shì xìn zǒu shuǐ shàng jūn. zhào jūn kōng bì zhú xìn, xìn yǐ rù shuǐ shàng jūn, jūn jiē shū sǐ zhàn, bù kě bài. xìn suǒ chū qí bīng èr qiān qí, chí rù zhào bì, jiē bá zhào zhì, lì hàn chì zhì. zhào jūn gōng xìn jì bù dé, hái bì, jiàn hàn zhì, dà jīng, suì luàn, dùn zǒu. yú shì hàn bīng jiā jī, dà pò lǔ zhào jūn, zhǎn chén yú zhī yīn chí shuǐ shàng, qín zhào wáng xiē. zhū jiàng yīn wèn xìn yuē:" bīng fǎ yòu bèi shān líng, qián zuǒ shuǐ zé, jīn zhě jiāng jūn lìng chén děng fǎn bèi shuǐ zhèn, yuē pò zhào huì shí, chén děng bù fú. rán jìng yǐ shèng, cǐ hé shù yě?" xìn yuē:" cǐ zài bīng fǎ, gù zhū jūn bù chá ěr. bīng fǎ bù yuē' xiàn zhī sǐ dì ér hòu shēng, zhì zhī wáng dì ér hòu cún'? qiě xìn fēi děi sù fǔ xún shì dài fū yě, fǔ, fú wǔ fǎn. cǐ suǒ wèi' qū shì rén ér zhàn', qí shì fēi zhì zhī sǐ dì, shǐ rén rén zì wéi zhàn jīn yǔ zhī shēng dì, jiē zǒu, níng shàng kě dé ér yòng zhī hū!" zhū jiàng jiē fú yuē:" fēi suǒ jí yě."
汉王遣将韩信击赵,未至井陉口三十里,止舍。夜半传发,(传令军中使发也。)选轻骑二千人,人持一赤帜,从间道萆山(萆音蔽。依山自覆蔽也。)而观赵军,诫曰:”赵见我走,必空壁逐我,汝疾入赵壁,拔赵帜,立汉赤帜。”令其裨将传餐,曰:”今日破赵会食。”信乃使万人先行,出,背水阵。赵军遥见而大笑。平旦,信建大将之旗鼓,鼓行出井陉口,赵开壁击之,大战良久,於是信走水上军。赵军空壁逐信,信已入水上军,军皆殊死战,不可败。信所出奇兵二千骑,驰入赵壁,皆拔赵帜,立汉赤帜。赵军攻信既不得,还壁,见汉帜,大惊,遂乱,遁走。於是汉兵夹击,大破虏赵军,斩陈馀泜(音迟)水上,擒赵王歇。诸将因问信曰:”兵法右背山陵,前左水泽,今者将军令臣等反背水阵,曰破赵会食,臣等不服。然竟以胜,此何术也?”信曰:”此在兵法,顾诸君不察耳。兵法不曰'陷之死地而后生,置之亡地而后存'?且信非得素拊循士大夫也,(拊,孚武反。)此所谓'驱市人而战',其势非置之死地,使人人自为战;今与之生地,皆走,宁尚可得而用之乎!”诸将皆服曰:”非所及也。”
shí liù guó hòu liáng lǚ guāng qiǎn èr zi shào zuǎn fá duàn yè, nán liáng tū fā wū gū qiǎn qí dì lù gū jí yáng guǐ jiù yè. shào yǐ yè děng jūn shèng, yù cóng sān mén guān xié shān ér dōng. zuǎn yuē:" xié shān shì ruò, qǔ bài zhī dào, bù rú jié zhèn chōng zhī, bǐ bì dàn wǒ ér bù zhàn yě." shào nǎi yǐn jūn ér nán. yè jiāng jī zhī, qí jiāng jǔ qú méng xùn jiàn yuē:" yáng guǐ shì lǔ qí zhī qiáng, yǒu kuī yú zhī zhì. shào zuǎn bīng zài sǐ dì, bì jué zhàn qiú shēng. bù zhàn zé yǒu tài shān zhī ān, zhàn zé yǒu lěi luǎn zhī wēi." yè yuē:" qīng yán shì yě." nǎi àn bīng bù zhàn. shào yì nán zhī, gè yǐn bīng guī. duàn yè wù ér bù bài.
十六国后凉吕光遣二子绍、纂伐段业,南凉秃发乌孤遣其弟鹿孤及杨轨救业。绍以业等军盛,欲从三门关挟山而东。纂曰:”挟山示弱,取败之道,不如结阵冲之,彼必惮我而不战也。”绍乃引军而南。业将击之,其将沮渠蒙逊谏曰:”杨轨恃虏骑之强,有窥觎之志。绍、纂兵在死地,必决战求生。不战则有太山之安,战则有累卵之危。”业曰:”卿言是也。”乃按兵不战。绍亦难之,各引兵归。(段业悟而不败。)
liáng jiāng chén qìng zhī shǒu guō yáng chéng, yǔ hòu wèi jūn xiāng chí, zì chūn zhì dōng, shù shí bǎi zhàn, shī lǎo qì shuāi, wèi zhī yuán bīng fù yù zhù lěi yú jūn hòu, zhū jiàng kǒng fù bèi shòu dí, yì tuì shī. qìng zhī yuē:" gòng lái zhì cǐ. shè lì yī suì, mí fèi liáng zhàng, qí shù jí duō, zhū jūn bìng wú dòu xīn, jiē móu tuì suō, qǐ shì yù lì gōng míng, zhí jù wèi chāo bào ěr. wú wén zhì bīng sǐ dì, nǎi kě qiú shēng. xū lǔ wéi hé, rán hòu yǔ zhàn, bì jié." zhū jiàng zhuàng qí jì, cóng zhī. wèi rén jǐ jiǎo zuò shí sān chéng, qìng zhī xián méi yè chū, xiàn qí sì lěi. suǒ yú jiǔ chéng, bīng jiǎ yóu shèng, nǎi chén qí fú guó, gǔ chuī ér gōng, suì dà bēn kuì, zhǎn huò lüè jǐn yǐ.
梁将陈庆之守涡阳城,与后魏军相持,自春至冬,数十百战,师老气衰,魏之援兵复欲筑垒於军后,诸将恐腹背受敌,议退师。庆之曰:”共来至此。涉历一岁,靡费粮仗,其数极多,诸君并无斗心,皆谋退缩,岂是欲立功名,直聚为抄暴耳。吾闻置兵死地,乃可求生。须虏围合,然后与战,必捷。”诸将壮其计,从之。魏人掎角作十三城,庆之衔枚夜出,陷其四垒。所馀九城,兵甲犹盛,乃陈其俘馘,鼓吹而攻,遂大奔溃,斩获略尽矣。
hòu wèi mò, qí shén wǔ xīng yì bīng yú hé běi, shí ěr zhū zhào děng sì jiāng bīng mǎ hào èr shí wàn, jiā huán yīn huán shuǐ ér jūn. shí shén wǔ shì mǎ bù mǎn sān wàn, yǐ zhòng guǎ bù dí, suì yú hán líng shān wèi yuán zhèn, xì niú lǘ yǐ sāi dào, yú shì jiàng shì jiē sǐ zhàn, sì miàn fèn jī, dà pò zhī. qí shén wǔ bīng shǎo, tiān guāng děng bīng shí bèi, wéi ér quē zhī, shén wǔ yīn zì sāi qí quē, shì jiē yǒu bì sǐ zhī zhì, shì yǐ pò dí yě.
后魏末,齐神武兴义兵於河北,时尔朱兆等四将兵马号二十万,夹洹(音桓)水而军。时神武士马不满三万,以众寡不敌,遂於韩陵山为圆阵,系牛驴以塞道,於是将士皆死战,四面奋击,大破之。(齐神武兵少,天光等兵十倍,围而缺之,神武因自塞其缺,士皆有必死之志,是以破敌也。)
nán qí běi yù zhōu cì shǐ sī mǎ xiāo nán qǐng xiáng, hòu zhōu jiāng yáng zhōng yǔ zhù guó dá xī wǔ yuán zhī. yú shì gòng lǜ qí shì wǔ qiān, rén gè jiān mǎ yī pǐ, cóng jiān dào chí rù qí jìng wǔ bǎi lǐ. qián hòu qiǎn sān shǐ bào xiāo nán, ér jiē bù fǎn mìng. qù běi yù zhōu sān shí lǐ, wǔ yí yǒu biàn, yù hái. zhōng yuē:" yǒu jìn sǐ, wú tuì shēng." dú yǐ qiān qí yè qù chéng xià, sì miàn qiào jué, tú wén jī tuò zhī shēng. wǔ qīn lái, huī shù bǎi qí yǐ xī. zhōng lēi yú qí bù dòng, hòu mén kāi ér rù, nǎi chí qiǎn zhào wǔ. shí qí zhèn chéng jiāng fú jìng yuǎn lēi jiǎ shì èr qiān rén jù dōng pí, jǔ fēng yán jǐng. wǔ dàn zhī, bù yù bǎo chéng, nǎi duō qǔ cái bó, yǐ xiāo nán jí qí shǔ xiān guī. zhōng yǐ sān qiān qí wèi diàn, dào luò nán, jiē jiě ān ér wò. qí zhòng lái zhuī, zhì yú luò běi. zhōng wèi jiàng shì yuē:" dàn bǎo shí. jīn zài sǐ dì, zéi bì bù gǎn dù shuǐ yǐ dāng wú fēng." shí bì, qí bīng yáng ruò dù shuǐ, zhōng chí jiāng jī zhī, qí bīng bù gǎn bī, suì xú yǐn ér hái.
南齐北豫州刺史司马消难请降,后周将杨忠与柱国达奚武援之。於是共率骑士五千,人各兼马一匹,从间道驰入齐境五百里。前后遣三使报消难,而皆不返命。去北豫州三十里,武疑有变,欲还。忠曰:”有进死,无退生。”独以千骑夜趣城下,四面峭绝,徒闻击柝之声。武亲来,麾数百骑以西。忠勒馀骑不动,候门开而入,乃驰遣召武。时齐镇城将伏敬远勒甲士二千人据东陴,举烽严警。武惮之,不欲保城,乃多取财帛,以消难及其属先归。忠以三千骑为殿,到洛南,皆解鞍而卧。齐众来追,至於洛北。忠谓将士曰:”但饱食。今在死地,贼必不敢渡水以当吾锋。”食毕,齐兵佯若渡水,忠驰将击之,齐兵不敢逼,遂徐引而还。
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:" ruò dí rén zài sǐ dì, wú kě yī gù, liáng shí yǐ jǐn, jiù bīng bù zhì, wèi zhī qióng kòu. jī cǐ zhī fǎ, bì kāi qí qù dào, wù shǐ yǒu dòu xīn, suī zhòng kě pò. dāng jīng qí fēn sāi yào dào, qīng bīng jìn ér yòu zhī, zhèn ér wù zhàn, bài móu zhī fǎ yě."
大唐卫公李靖兵法曰:”若敌人在死地,无可依固,粮食已尽,救兵不至,谓之穷寇。击此之法,必开其去道,勿使有斗心,虽众可破。当精骑分塞要道,轻兵进而诱之,阵而勿战,败谋之法也。”
zǒng lùn dì xíng fù
总论地形(附)
dà táng wèi gōng lǐ jìng bīng fǎ yuē:
大唐卫公李靖兵法曰:
jūn zhì yún: shī dì zhī lì, shì zú mí huò, sān jūn kùn bài. jī bǎo láo yì, dì lì wèi bǎo, bù qí rán yǐ. shì yǐ bǐ cǐ jù lì zhī dì, zé ràng ér shè fú, qū qí suǒ ài ér bàng xí zhī bǐ cǐ bù lì zhī dì, zé yǐn ér yáng qù, dài qí bàn chū ér yāo jī zhī. píng yì zhī suǒ, zé lǜ qí ér yǔ zhèn xiǎn ài zhī chù, zé lì bù yǐ jí tú. wǎng yì guī nán, zuǒ xiǎn yòu zǔ, jù rù yōu huì, yuán kǎn gōu dú, cǐ chē zhī hài dì yě. yǒu rù wú chū, zhǎng chí huí qū, dà fù shēn gǔ, wū ní qiàn zé, cǐ qí zhī bài dì yě. hòu shì xiāng jí, xiàn hè fēn chuān, sī kě yǐ zòng gōng nǔ shēng chén jì jiē, shēn lín shèng báo, sī kě yǐ fèn máo chán. lú wěi shēn cǎo, zé bì yòng fēng huǒ jiǎng huáng yì huì, zé bì suǒ qí fú. píng tǎn zé fāng bù, wū xié zé yuán xíng, zuǒ yòu jù gāo zé zhāng yì, hòu gāo qián xià zé ruì chōng. fán zhàn zhī dào, yǐ dì xíng wéi zhǔ, xū shí wèi zuǒ, biàn huà wéi fǔ, bù kě zhuān shǒu xiǎn yǐ qiú shèng yě. réng xū jié zhī yǐ jīn gǔ, biàn zhī yǐ quán yí, yòng yì dài láo, yǎn chí wèi jí. bù míng dì lì, qí bài bù xuán zhǒng yǐ.
军志云:失地之利,士卒迷惑,三军困败。饥饱劳逸,地利为宝,不其然矣。是以彼此俱利之地,则让而设伏,趋其所爱而傍袭之;彼此不利之地,则引而佯去,待其半出而邀击之。平易之所,则率骑而与阵;险隘之处,则励步以及徒。往易归难,左险右阻,沮洳幽秽,垣埳沟渎,此车之害地也。有入无出,长驰回驱,大阜深谷,洿泥堑泽,此骑之败地也。候视相及,限壑分川,斯可以纵弓弩;声尘既接,深林盛薄,斯可以奋矛鋋。芦苇深草,则必用风火;蒋潢翳薈,则必索其伏。平坦则方布,污斜则圆形,左右俱高则张翼,后高前下则锐冲。凡战之道,以地形为主,虚实为佐,变化为辅,不可专守险以求胜也。仍须节之以金鼓,变之以权宜,用逸待劳,掩迟为疾。不明地利,其败不旋踵矣。
huò yǒu jìn shī xíng jūn, bù yīn xiāng dǎo, xiàn yú wēi bài, wèi dí suǒ zhì. zuǒ gǔ yòu shān, shù mǎ xuán chē zhī jìng qián qióng hòu jué, yàn háng yú guàn zhī yán. bīng zhèn wèi zhěng, ér qiáng dí hū lín, jìn wú suǒ píng, tuì wú suǒ gù, qiú zhàn bù dé, zì shǒu mò ān. zhù zé rì yuè jī liú, dòng zé shǒu wěi shòu dí. yě wú shuǐ cǎo, jūn fá zī liáng, mǎ kùn rén pí, zhī qióng lì jí. yī rén shǒu ài, wàn fū mò xiàng. rú bǐ yào hài, dí xiān jù zhī, rú cǐ zhī lì, wǒ yǐ shī shǒu, zòng yǒu xiāo bīng lì qì, yì hé yǐ shī qí yòng? shì zhì yú cǐ, kě bù shèn zhī zāi! ruò cǐ sǐ dì, jí zhàn zé cún, bù zhàn zé wáng, dāng xū shàng xià tóng xīn, bìng qì yī lì, chōu cháng jiàn xuè, yī sǐ yú qián, yīn bài wèi gōng, zhuǎn huò wéi fú yǐ. yǐ jù qián piān wú zǐ sūn wǔ wèn dá yǔ zhōng.
或有进师行军,不因乡导,陷於危败,为敌所制。左谷右山,束马悬车之迳;前穷后绝,雁行鱼贯之岩。兵阵未整,而强敌忽临,进无所凭,退无所固,求战不得,自守莫安。住则日月稽留,动则首尾受敌。野无水草,军乏资粮,马困人疲,知穷力极。一人守隘,万夫莫向。如彼要害,敌先据之,如此之利,我已失守,纵有骁兵利器,亦何以施其用?事至於此,可不慎之哉!若此死地,疾战则存,不战则亡,当须上下同心,并气一力,抽肠溅血,一死於前,因败为功,转祸为福矣。(已具前篇吴子孙武问答语中。)
lì shì jué zhàn bīng zhě xiōng qì, bù dé yǐ ér yòng zhī. zhàn zhě wēi shì, yì bù bì cháng shèng. ruò fēi jī lì, wú yǐ chéng gōng. jīn gù yú sǐ dì wù gōng zhī hòu, tā jiē lèi cǐ yě.
励士决战(兵者凶器,不得已而用之。战者危事,亦不必常胜。若非激励,无以成功。今故於死地勿攻之后,他皆类此也。)
xī zhōu wǔ wáng jiāng fá zhòu, wèn tài gōng yuē:" ruò jīn dí rén wéi wǒ, duàn hòu jué liáng, wú yù xú yǐ wéi zhèn, yǐ bài wèi shèng, nài hé?" tài gōng yuē:" bù kě. cǐ tiān xià zhī kùn bīng yě, bào yòng zhī zé shèng, xú yòng zhī zé bài. kě wèi sì chōng zhèn, yǐ xiāo qí jīng qí jūn qīn, zuǒ jūn jí zuǒ, yòu jūn jí yòu, zhōng jūn dié qián dié hòu, wǎng dí zhī kōng, wú jūn jí jī, gǔ hū ér dāng." yòu wèn yuē:" dí shū qí zhèn, yòu yuǎn qí hòu, tiào wǒ liú shǐ, yǐ ruò wǒ gōng nǔ, láo wǒ shì zú, wèi zhī nài hé?" tài gōng yuē:" fā wǒ ruì shì, xiān jī qí qián, chē qí liè qí zuǒ yòu, yǐn ér fēn duì, yǐ suí qí hòu, sān jūn jí zhàn. fán yǐ shǎo jī zhòng, bì zhī yú yì, yào zhī yú xiǎn bì zhī yǐ zhòu, qǔ zhī yú yè. gù yuē: yǐ yī jī shí, mò shàn yú è yǐ shí jī bǎi, mò shàn yú xiǎn yǐ qiān jī wàn, mò shàn yú zǔ. yòng zhòng zhě wù yì, yòng shǎo zhě wù è yě."
昔周武王将伐纣,问太公曰:”若今敌人围我,断后绝粮,吾欲徐以为阵,以败为胜,奈何?”太公曰:”不可。此天下之困兵也,暴用之则胜,徐用之则败。可为四冲阵,以骁骑惊其君亲,左军疾左,右军疾右,中军迭前迭后,往敌之空,吾军疾击,鼓呼而当。”又问曰:”敌疏其阵,又远其后,跳我流矢,以弱我弓弩,劳我士卒,为之奈何?”太公曰:”发我锐士,先击其前,车骑猎其左右,引而分队,以随其后,三军疾战。凡以少击众,避之於易,要之於险;避之以昼,取之於夜。故曰:以一击十,莫善於阨;以十击百,莫善於险;以千击万,莫善於阻。用众者务易,用少者务阨也。”
zhàn guó qín wéi zhào hán dān jí, qiě jiàng, píng yuán jūn shén huàn zhī. hán dān chuán shě lì zi lǐ tóng shuō píng yuán jūn yuē:" jūn bù yōu zhào wáng xié?" píng yuán jūn yuē:" zhào wáng zé shèng wèi lǔ, hé wéi bù yōu hū?" lǐ tóng yuē:" hán dān zhī mín, chuī gǔ yì zǐ ér shí, kě wèi jí yǐ, ér jūn zhī hòu gōng yǐ bǎi shù, bì qiè bèi qǐ hú, yú liáng ròu, ér rén hè yī bù wán, zāo kāng bù yàn. huò shàn mù wèi máo shǐ, ér jūn qì wù zhōng qìng zì ruò. shǐ qín pò zhào, jūn ān dé yǒu cǐ? shǐ zhào dé quán, jūn hé huàn wú yǒu? jīn jūn chéng néng lìng fū rén yǐ xià biān yú shì zú zhī jiān, fēn gōng ér zuò, jiā zhī suǒ yǒu jǐn sàn yǐ xiǎng shì, shì fāng qí wēi kǔ shí, yì dé ěr." yú shì píng yuán jūn cóng zhī, dé gǎn sǐ zhī shì sān qiān rén. lǐ tóng suì yǔ zhī fù qín jūn, qín jūn wèi zhī què sān shí lǐ. huì wèi xìn líng jūn yǐ shī lái jiù, qín jūn suì tuì.
战国秦围赵邯郸急,且降,平原君甚患之。邯郸传舍吏子李同说平原君曰:”君不忧赵亡邪?”平原君曰:”赵亡则胜为虏,何为不忧乎?”李同曰:”邯郸之民,炊骨易子而食,可谓急矣,而君之后宫以百数,婢妾被绮縠,馀粱肉,而人褐衣不完,糟糠不厌。或剡木为矛矢,而君器物钟磬自若。使秦破赵,君安得有此?使赵得全,君何患无有?今君诚能令夫人以下编於士卒之间,分功而作,家之所有尽散以飨士,士方其危苦时,易德耳。”於是平原君从之,得敢死之士三千人。李同遂与之赴秦军,秦军为之卻三十里。会魏信陵君以师来救,秦军遂退。
zhàn guó qí shàng jiàng tián dān lǜ shī jiāng gōng dí. lǔ zhòng lián zǐ yuē:" jiāng jūn gōng dí, bì bù néng xià yǐ." dān yuē:" wú yǐ pò wáng yú zú, pò wàn shèng zhī yàn, jīn gōng dí ér bù néng xià, hé yě?" shàng chē bù xiè ér qù. suì gōng dí, sān yuè bù kè. qí yīng ér yáo yuē:" dà guān ruò jī, xiū jiàn zhǔ yí. gōng dí bù néng, xià lěi kū qiū." dān nǎi jù, wèn lǔ zhòng lián zi. duì yuē:" jiāng jūn zài jí mò zhī shí, zuò zé zhī kuì, lì zé zhàng chā, wèi shì zú chàng. dāng cǐ zhī shí, jiāng jūn yǒu sǐ zhī xīn, ér shì zú wú shēng zhī zhì, wén ruò yán, mò bù yǎn qì fèn bì ér yù zhàn, cǐ suǒ yǐ pò yàn yě. dāng jīn jiāng jūn dōng yǒu yē yì zhī fēng, xī yǒu zī shàng zhī bǎo, zú yǐ lè shēng ér è sǐ, cǐ zhī suǒ yǐ bù shèng yě." tián dān míng rì jié fà lì qì, lì yú shǐ shí zhī jiān, yǐn bāo ér gǔ zhī, dí rén nǎi xià.
战国齐上将田单率师将攻狄。鲁仲连子曰:”将军攻狄,必不能下矣。”单曰:”吾以破亡馀卒,破万乘之燕,今攻狄而不能下,何也?”上车不谢而去。遂攻狄,三月不克。齐婴儿谣曰:”大冠若箕,修剑拄颐。攻狄不能,下垒枯丘。”单乃惧,问鲁仲连子。对曰:”将军在即墨之时,坐则织篑,立则杖插,为士卒倡。当此之时,将军有死之心,而士卒无生之志,闻若言,莫不掩泣奋臂而欲战,此所以破燕也。当今将军东有掖邑之封,西有淄上之宝,足以乐生而恶死,此之所以不胜也。”田单明日结发厉气,立於矢石之间,引枹而鼓之,狄人乃下。
qín mò, qín jūn gōng zhào, xiàng yǔ jiù zhī, yǐn bīng dù hé, jiē shěn chuán, pò fǔ zèng, shāo lú shè, chí sān rì liáng, yǐ shì bì sǐ, wú yī hái xīn. yú shì zhì zé wéi qín jiāng wáng lí, jiǔ zhàn, jué qí yǒng dào, dà pò, lǔ wáng lí. dàng shì shí, chǔ bīng guān zhū hóu. zhū hóu jūn jiù jù lù xià zhě shí yú bì, jiē mò gǎn zòng bīng. jí chǔ jī qín jiāng, zhū hóu jiē cóng bì shàng guān. chǔ zhàn shì wú bù yī dāng shí, chǔ bīng hū shēng dòng tiān dì, zhū hóu jūn wú bù rén rén zhuì zhī shuì fǎn kǒng.
秦末,秦军攻赵,项羽救之,引兵渡河,皆沈船,破釜甑,烧庐舍,持三日粮,以示必死,无一还心。於是至则围秦将王离,九战,绝其甬道,大破,虏王离。当是时,楚兵冠诸侯。诸侯军救钜鹿下者十馀壁,皆莫敢纵兵。及楚击秦将,诸侯皆从壁上观。楚战士无不一当十,楚兵呼声动天地,诸侯军无不人人惴(之睡反)恐。
hòu hàn jiāng wú hàn lǜ bīng, wéi sū mào yú guǎng yuè. liú yǒng jiāng zhōu jiàn lái jiù, hàn jiāng qīng qí yíng zhàn, bù lì, duò mǎ shāng xī, hái yíng. zhū jiàng wèi hàn yuē:" dà dí zài qián, ér gōng shāng wò, zhòng xīn jù yǐ." hàn nǎi bó rán guǒ chuāng ér qǐ, chuí niú xiǎng shì, lìng jūn zhōng yuē:" zéi zhòng suī duō, jiē jié lüè qún dào, shèng bù xiāng ràng, bài bù xiāng jiù, fēi yǒu zhàng jié sǐ yì zhě yě. jīn rì fēng hóu zhī qiū, zhū jūn miǎn zhī." yú shì jūn shì jī nù, rén bèi qí qì. míng rì, jiàn mào chū bīng wéi hàn. hàn xuǎn sì bù jīng bīng sān qiān yú rén, qí gǔ ér jìn. jiàn jūn dà kuì, hái bēn chéng. hàn cháng qū zhuī jī, dà pò zhī.
后汉将吴汉率兵,围苏茂於广乐。刘永将周建来救,汉将轻骑迎战,不利,堕马伤膝,还营。诸将谓汉曰:”大敌在前,而公伤卧,众心惧矣。”汉乃勃然裹疮而起,椎牛飨士,令军中曰:”贼众虽多,皆劫掠群盗,胜不相让,败不相救,非有仗节死义者也。今日封侯之秋,诸君勉之。”於是军士激怒,人倍其气。明日,建、茂出兵围汉。汉选四部精兵三千馀人,齐鼓而进。建军大溃,还奔城。汉长驱追击,大破之。
shí liù guó qián qín fú jiān jiāng wáng měng tǎo qián yān mù róng wěi, wěi qiǎn jiàng mù róng píng tún yú lù chuān yǐ jù zhī. měng yǔ píng xiāng chí, qiǎn pí jiàng guō qìng yǐ ruì zú wǔ qiān, yè cóng jiān dào chū píng yíng hòu, bàng shān qǐ huǒ, shāo qí zī zhòng. wěi jù, qiǎn shǐ ràng píng, cuī zhī sù zhàn. měng zhī píng mài shuǐ yù xīn, yǒu kě chéng zhī huì, píng yòu qiú zhàn, nǎi zhèn yú lù yuán ér shì zhòng yuē:" jīn yǔ zhū jūn shēn rù zéi dì, yí gè miǎn jìn, bù kě tuì yě. yuàn lù lì háng jiān, yǐ bào ēn gù, shòu jué míng jūn zhī cháo, qìng shāng fù mǔ zhī shì, bù yì měi hū!" zhòng jiē yǒng fèn, pò fǔ qì liáng, dà hū jìng jìn. měng dǔ píng shī zhī zhòng, è zhī, wèi dèng qiāng yuē:" jīn rì zhī shì, fēi jiāng jūn mò kě yǐ jié, jiāng jūn qí miǎn zhī." qiāng yuē:" ruò yǐ sī lì jiàn yǔ zhě, gōng wú yǐ wéi yōu." měng yuē:" cǐ fēi wú zhī suǒ jí. bì yǐ běn jùn tài shǒu wàn hù hòu xiāng chǔ." qiāng bù yuè ér tuì. é ér bīng jiāo, měng zhào zhī, qiāng qǐn ér bù yīng. měng chí jiù xǔ zhī, qiāng yú shì dà yǐn zhàng zhōng, yǔ zhāng háo xú chéng děng háo, dà lì fǎn. kuà mǎ yùn máo, chí rù píng jūn, chū rù shù sì, bàng ruò wú rén, qiān qí zhǎn jiàng, shā shāng shén zhòng. zhàn jí rì zhōng, dà bài píng zhòng, fú zhǎn wǔ wàn.
十六国前秦苻坚将王猛讨前燕慕容暐,暐遣将慕容评屯於潞川以拒之。猛与评相持,遣裨将郭庆以锐卒五千,夜从间道出评营后,傍山起火,烧其辎重。暐惧,遣使让评,催之速战。猛知评卖水鬻薪,有可乘之会,评又求战,乃阵於潞原而誓众曰:”今与诸君深入贼地,宜各勉进,不可退也。愿戮力行间,以报恩顾,受爵明君之朝,庆觞父母之室,不亦美乎!”众皆勇奋,破釜弃粮,大呼竞进。猛睹评师之众,恶之,谓邓羌曰:”今日之事,非将军莫可以捷,将军其勉之。”羌曰:”若以司隶见与者,公无以为忧。”猛曰:”此非吾之所及。必以本郡太守、万户侯相处。”羌不悦而退。俄而兵交,猛召之,羌寝而不应。猛驰就许之,羌於是大饮帐中,与张蚝、徐成等(蚝,大吏反。)跨马运矛,驰入评军,出入数四,傍若无人,搴旗斩将,杀伤甚众。战及日中,大败评众,俘斩五万。
shí liù guó qián qín fú jiān wèi yáo cháng suǒ shā, fú dēng lǜ bīng fá yáo cháng, jiē kè móu kǎi wèi" sǐ xiū" zì, shì yǐ zhàn sǐ wèi zhì. měi zhàn yǐ zhǎng shuò gōu rèn wèi fāng yuán dà zhèn, zhī yǒu hòu bó, cóng zhōng fēn pèi, gù rén zì wéi zhàn, suǒ xiàng wú qián.
十六国前秦苻坚为姚苌所杀,苻登率兵伐姚苌,皆刻鉾铠为”死休”字,示以战死为志。每战以长槊钩刃为方圆大阵,知有厚薄,从中分配,故人自为战,所向无前。
dōng jìn mò, sòng wǔ dì zuò xiāng, jǔ bīng fá hòu qín yáo hóng, yǐ wáng zhèn è wèi qián fēng, jūn zhì wèi qiáo. zhèn è suǒ chéng jiē méng chōng xiǎo jiàn, zhèn è dēng àn, wèi shuǐ liú jí, shū hū jiān, zhū jiàn xī zhú liú qù. shí hóng tún jūn zài cháng ān chéng xià, yóu shù wàn rén. zhèn è fǔ wèi shì zú yuē:" qīng zhū rén bìng jiā zài jiāng nán, cǐ shì cháng ān chéng běi mén wài, qù jiā wàn lǐ, ér fǎng chéng yī liáng, bìng yǐ zhú liú qù, qǐ fù yǒu qiú shēng zhī jì xié! wéi yí sǐ zhàn, kě yǐ lì dà gōng. bù rán, zé wú yí lèi ěr." nǎi shēn xiān shì zú, zhòng yì zhī wú fù tuì lù, mò bù téng yǒng zhēng xiān, hóng zhòng yī shí bēn kuì, jí xiàn cháng ān chéng.
东晋末,宋武帝作相,举兵伐后秦姚泓,以王镇恶为前锋,军至渭桥。镇恶所乘皆蒙冲小舰,镇恶登岸,渭水流急,倏忽间,诸舰悉逐流去。时泓屯军在长安城下,犹数万人。镇恶抚慰士卒曰:”卿诸人并家在江南,此是长安城北门外,去家万里,而舫乘衣粮,并已逐流去,岂复有求生之计邪!唯宜死战,可以立大功。不然,则无遗类耳。”乃身先士卒,众亦知无复退路,莫不腾踊争先,泓众一时奔溃,即陷长安城。
suí shí, tū jué rù kòu, suí jiāng yáng sù jī zhī. xiān shì, zhū jiàng yǔ lǔ zhàn, měi lǜ hú qí bēn tū, jiē róng chē bù qí xiāng cān, yú lù jiǎo wèi fāng zhèn, qí zài qí nèi. sù wèi rén yuē:" cǐ nǎi zì gù zhī dào, fēi qǔ shèng zhī fāng yě." yú shì xī chú jiù fǎ, lìng zhū jūn wèi qí zhèn. tū jué dá tóu kè hán wén zhī dà xǐ, lǜ jīng qí shí yú wàn ér zhì. sù fèn jī, dà pò zhī. sù duō quán lüè, chéng jī fù dí, yìng biàn wú fāng, rán dà dǐ yù róng yán zhěng, yǒu fàn jūn lìng zhě lì zhǎn zhī, wú suǒ kuān dài. měi jiāng lín kòu, qiú rén guò shī ér zhǎn zhī, duō zhě bǎi yú rén, shǎo bù xià shí shù. liú xiě yíng qián, yán xiào zì ruò. jí qí duì zhèn, xiān lìng yī èr bǎi rén fù dí, xiàn zhèn ér hái zhě zé yǐ, rú bù néng xiàn zhèn ér hái zhě, wú wèn duō shǎo, xī zhǎn zhī. yòu lìng èr sān bǎi rén fù jìn, hái rú xiàng fǎ. jiàng shì gǔ lì, yǒu bì sǐ zhī xīn, yóu shì zhàn wú bù shèng, shí chēng míng jiàng.
隋时,突厥入寇,隋将杨素击之。先是,诸将与虏战,每虑胡骑奔突,皆戎车步骑相参,舁鹿角为方阵,骑在其内。素谓人曰:”此乃自固之道,非取胜之方也。”於是悉除旧法,令诸军为骑阵。突厥达头可汗闻之大喜,率精骑十馀万而至。素奋击,大破之。素多权略,乘机赴敌,应变无方,然大抵驭戎严整,有犯军令者立斩之,无所宽贷。每将临寇,求人过失而斩之,多者百馀人,少不下十数。流血盈前,言笑自若。及其对阵,先令一二百人赴敌,陷阵而还者则已,如不能陷阵而还者,无问多少,悉斩之。又令二三百人复进,还如向法。将士股栗,有必死之心,由是战无不胜,时称名将。
zhòng guǎ shì bǎi xiāng xuán lì shì gōng qí shuài
众寡势百相悬励士攻其帅
wáng mǎng mò, liú bó shēng qǐ bīng, guāng wǔ shǒu kūn yáng. mǎng jiāng wáng xún wáng yì lái tǎo, bīng hào bǎi wàn, xiān zhì kūn yáng yǐ shí wàn, wéi shù zhòng. shí bó shēng yǐ bá wǎn sān rì, ér guāng wǔ shàng wèi zhī, nǎi wěi shǐ chí shū bào chéng zhōng, yún" wǎn xià bīng dào", ér yáng duò qí shū. xún yì dé zhī, bù xǐ. zhū jiàng jì jīng lèi jié, dǎn qì yì zhuàng, wú bù yī dāng bǎi. guāng wǔ nǎi yǔ gǎn sǐ zhě sān qiān rén, cóng chéng xī shuǐ shàng chōng qí zhōng jiān, xún yì zhèn luàn, chéng shì bēng zhī, suì shā wáng xún. chéng zhōng yì gǔ zào ér chū, zhōng wài hé shì, zhèn hū dòng tiān, mǎng bīng dà kuì, zǒu zhě xiāng téng jiàn.
王莽末,刘伯升起兵,光武守昆阳。莽将王寻、王邑来讨,兵号百万,先至昆阳已十万,围数重。时伯升已拔宛三日,而光武尚未知,乃伪使持书报城中,云”宛下兵到”,而佯堕其书。寻、邑得之,不喜。诸将既经累捷,胆气益壮,无不一当百。光武乃与敢死者三千人,从城西水上冲其中坚,寻、邑阵乱,乘势崩之,遂杀王寻。城中亦鼓噪而出,中外合势,震呼动天,莽兵大溃,走者相腾践。
chéng zú chū ruì yòng zhī
乘卒初锐用之
liú xiàng zhēng tiān xià zhī jì, hàn wáng zhì nán zhèng, zhū jiàng jí shì zú jiē gē sī guī. hán xìn shuō hàn wáng yuē" xiàng yǔ wáng zhū jiàng zhī yǒu gōng zhě, ér wáng dú jū nán zhèng, shì qiān yě. jūn lì shì zú jiē shān dōng zhī rén, rì yè qí ér sī guī, jí qí ruì ér yòng zhī, kě yǐ yǒu dà gōng. tiān xià yǐ dìng, rén jiē zì níng, bù kě fù yòng. bù rú jué cè dōng xiàng, zhēng quán tiān xià." hàn wáng cóng zhī, zhōng miè xiàng jí.
刘、项争天下之际,汉王至南郑,诸将及士卒皆歌思归。韩信说汉王曰;”项羽王诸将之有功者,而王独居南郑,是迁也。军吏士卒皆山东之人,日夜跂而思归,及其锐而用之,可以有大功。天下已定,人皆自宁,不可复用。不如决策东向,争权天下。”汉王从之,终灭项籍。
hòu zhōu mò, suí wén dì zuò xiāng, qiǎn jiàng yú zhòng wén xiān yǐ bīng dìng guān dōng, pò yù chí jiǒng jiāng tán ràng. chū, zhòng wén zài liǎo dī, zhū jiàng jiē yuē:" jūn zì yuǎn lái, shì mǎ pí bì, bù kě jué shèng." zhòng wén lìng sān jūn qù shí, liè zhèn dà zhàn. jì ér pò zéi, zhū jiàng jiē qǐng yuē:" qián bīng pí bù kě jiāo zhàn, jìng ér kè shèng, qí jì ān zài?" zhòng wén xiào yuē:" wú suǒ bù jiàng shì jiē shān dōng rén, guǒ yú sù jìn, bù yí chí jiǔ. chéng shì jī zhī, suǒ yǐ zhì shèng." zhū jiàng jiē yǐ wéi fēi suǒ jí yě.
后周末,隋文帝作相,遣将于仲文先以兵定关东,破尉迟迥将檀让。初,仲文在蓼隄,诸将皆曰:”军自远来,士马疲弊,不可决胜。”仲文令三军趣食,列阵大战。既而破贼,诸将皆请曰:”前兵疲不可交战,竟而克胜,其计安在?”仲文笑曰:”吾所部将士皆山东人,果於速进,不宜持久。乘势击之,所以制胜。”诸将皆以为非所及也。
jī nù qí zhòng
激怒其众
chūn qiū shí, jìn hóu nì qín shī, shǐ dài fū hán jiǎn shì shī. fù yuē:" shī shǎo yú wǒ, dòu shì bèi wǒ." gōng yuē:" hé gù?" duì yuē:" chū yīn qí zī, wèi bēn liáng qiú qín. rù yòng qí chǒng, wèi qín suǒ nà. jī shí qí sù, sān shī ér wú bào, shì yǐ lái yě. jīn yòu jī zhī, wǒ dài, qín fèn, bèi yóu wèi yě." rén xū, zhàn yú hán yuán. jìn róng mǎ hái nìng ér zhǐ. nìng, ní yě. hái, biàn xuán yě. xiǎo sì bù tiáo, gù duò ní zhōng. qín bó huò jìn hóu yǐ guī. jìn qū ér dài, qín zhí ér nù, suǒ yǐ shèng yě.
春秋时,晋侯逆秦师,使大夫韩简视师。复曰:”师少於我,斗士倍我。”公曰:”何故?”对曰:”出因其资,(谓奔梁求秦。)入用其宠,(为秦所纳。)饥食其粟,三施而无报,是以来也。今又击之,我怠,秦奋,倍犹未也。”壬戌,战於韩原。晋戎马还泞而止。(泞,泥也。还,便旋也。小驷不调,故堕泥中。)秦伯获晋侯以归。(晋曲而怠,秦直而怒,所以胜也。)
chūn qiū shí, chǔ zi fá suí, jūn yú hàn huái zhī jiān. suí jiāng jì liáng wèi suí hóu yuē:" qǐng xià zhī, fú xǔ ér hòu zhàn, xià zhī, qǐng fú yě. suǒ yǐ nù wǒ ér dài kòu yě." suí shǎo shī yuē:" bì sù zhàn, bù rán, jiāng shī chǔ shī." suí hóu yù zhī, zhàn yú sù qǐ, suí shī bài jī. ruò yòng jì liáng zhī móu zé shèng yǐ.
春秋时,楚子伐随,军於汉、淮之间。随将季梁谓随侯曰:”请下之,弗许而后战,(下之,请服也。)所以怒我而怠寇也。”随少师曰:”必速战,不然,将失楚师。”随侯御之,战於速杞,随师败绩。(若用季梁之谋则胜矣。)
zhàn guó yàn jiāng qí jié gōng qí jí mò, qí jiāng tián dān jù shǒu, wàng xuān yán yuē:" wú wéi jù yàn jūn zhī yì suǒ de qí zú, zhì zhī qián xíng, yǔ wǒ zhàn, jí mò bài yǐ." yàn rén wén zhī, rú qí yán. chéng zhōng rén jiàn qí zhū jiàng zhě jǐn yì, jiē nù, jiān shǒu, wéi kǒng jiàn de. tián dān yòu zòng fǎn jiàn yuē:" wú jù yàn rén jué wú chéng wài zhǒng mù, lù xiān rén, kě wèi hán xīn." yàn jūn jǐn jué lǒng mù, shāo sǐ rén. jí mò rén cóng chéng shàng yáo jiàn, jiē tì qì, jù yù chū zhàn, nù jiē shí bèi, dà bài yàn shī.
战国燕将骑劫攻齐即墨,齐将田单拒守,妄宣言曰:”吾唯惧燕军之劓所得齐卒,置之前行,与我战,即墨败矣。”燕人闻之,如其言。城中人见齐诸降者尽劓,皆怒,坚守,唯恐见得。田单又纵反间曰:”吾惧燕人掘吾城外冢墓,戮先人,可为寒心。”燕军尽掘垄墓,烧死人。即墨人从城上遥见,皆涕泣,俱欲出战,怒皆十倍,大败燕师。
hòu hàn dù shàng wèi jīng zhōu cì shǐ, tǎo guì yáng zéi. qú shuài bo yáng pān hóng děng xǐ rù shān gǔ, shàng qióng zhuī shù bǎi lǐ, suì rù nán hǎi, pò qí sān tún, duō huò zhēn bǎo. ér yáng hóng děng dǎng zhòng yóu shèng, shàng yù gōng zhī, ér shì zú jiāo fù, mò yǒu dòu xīn. shàng jì huǎn zhī zé bù zhàn, bī zhī bì táo wáng, nǎi xuān yán bo yáng pān hóng zuò zéi shí nián, xí yú gōng shǒu, jīn bīng guǎ shǎo, wèi yì kě jìn, dāng xū zhū jùn suǒ fā xī zhì, nǎi bìng lì gōng zhī. shēn lìng jūn zhōng, zì tīng shè liè. bīng shì xǐ yuè, dà xiǎo jiē xiāng yǔ cóng qín. shàng nǎi mì shǐ suǒ qīn kè qián fén qí yíng, zhēn jī jiē jǐn. liè zhě lái huán, mò bù tì qì. shàng rén rén wèi láo, shēn zì jiù zé, yīn yuē:" bo yáng děng cái bǎo zú fù shù dài, zhū qīng dàn bù bìng lì ěr. suǒ wáng shǎo shǎo, hé zú jiè yì." zhòng wén xián fèn yǒng, shàng nǎi lìng mò mǎ rù shí, míng chén, jìng fù zéi tún. yáng hóng děng zì yǐ shēn gù, bù fù shè bèi, lì shì chéng ruì, dà pò píng zhī.
后汉度尚为荆州刺史,讨桂阳贼。渠帅卜阳、潘鸿等徙入山谷,尚穷追数百里,遂入南海,破其三屯,多获珍宝。而阳、鸿等党众犹盛,尚欲攻之,而士卒骄富,莫有斗心。尚计缓之则不战,逼之必逃亡,乃宣言卜阳、潘鸿作贼十年,习於攻守,今兵寡少,未易可进,当须诸郡所发悉至,乃并力攻之。申令军中,恣听射猎。兵士喜悦,大小皆相与从禽。尚乃密使所亲客潜焚其营,珍积皆尽。猎者来还,莫不涕泣。尚人人慰劳,深自咎责,因曰:”卜阳等财宝足富数代,诸卿但不并力耳。所亡少少,何足介意。”众闻咸愤踊,尚乃令秣马蓐食,明晨,径赴贼屯。阳、鸿等自以深固,不复设备,吏士乘锐,大破平之。