tiān wén yī
天文一
xī zhě, yáo mìng xī hé, chū nà rì yuè, kǎo xīng zhōng yǐ zhèng sì shí. zhì shùn, zé yuē zài xuán jī yù héng, yǐ qí qī zhèng ér yǐ. suī èr diǎn zhì lüè, cún qí dà fǎ, yì yóu gǔ zhě tiān rén zhī jì, tuī hòu zhàn cè, wèi shù yóu jiǎn. zhì yú hòu shì, qí fǎ jiàn mì zhě. bì jī zhòng rén zhī zhì, rán hòu néng jí qí jīng wēi zāi. gài zì sān dài yǐ lái xiáng yǐ. shī rén suǒ jì, hūn lǐ tǔ gōng bì hòu tiān xīng. ér chūn qiū shū rì shí xīng biàn, chuán zài zhū guó suǒ zhàn cì shě fú jiàn nì shùn. zhì yú zhōu lǐ cè jǐng qiú zhōng fēn xīng biàn guó yāo xiáng chá hòu, jiē kě tuī kǎo, ér dú wú suǒ wèi xuán jī yù héng zhě, qǐ qí bù yòng yú sān dài yé? yì qí fǎ zhì suì wáng, ér bù kě fù dé yé? bù rán, èr wù zhě, mò zhī qí wèi hé qì yě. zhì hàn yǐ hòu, biǎo cè jǐng guǐ, yǐ zhèng dì zhōng, fēn liè jìng jiè, shàng dāng xīng cì, jiē lüè yī gǔ. ér yòu zuò yí yǐ hòu tiān dì, ér hún tiān zhōu bì xuān yè zhī shuō, zhì yú xīng jīng lì fǎ, jiē chū yú shù shù zhī xué. táng xìng, tài shǐ lǐ chún fēng fú tú yī xíng, yóu chēng jīng bó, hòu shì wèi néng guò yě. gù cǎi qí yào shuō, yǐ zhe yú piān. zhì yú tiān xiàng biàn jiàn suǒ yǐ qiǎn gào rén jūn zhě, jiē yǒu sī suǒ yí jǐn jì yě.
昔者,堯命羲、和,出納日月,考星中以正四時。至舜,則曰「在璿璣玉衡, 以齊七政」而已。雖二典質略,存其大法,亦由古者天人之際,推候占測,為術猶 簡。至於後世,其法漸密者。必積眾人之智,然後能極其精微哉。蓋自三代以來詳 矣。詩人所記,婚禮、土功必候天星。而《春秋》書日食、星變,《傳》載諸國所 占次舍、伏見、逆順。至於《周禮》測景求中、分星辨國、妖祥察候,皆可推考, 而獨無所謂璿璣玉衡者,豈其不用於三代耶?抑其法制遂亡,而不可復得耶?不然, 二物者,莫知其為何器也。至漢以後,表測景晷,以正地中,分列境界,上當星次, 皆略依古。而又作儀以候天地,而渾天、周髀、宣夜之說,至於星經、曆法,皆出 於數術之學。唐興,太史李淳風、浮圖一行,尤稱精博,後世未能過也。故采其要 說,以著於篇。至於天象變見所以譴告人君者,皆有司所宜謹記也。
zhēn guān chū, chún fēng shàng yán: shùn zài xuán jī yù héng, yǐ qí qī zhèng, zé hún tiān yí yě. zhōu lǐ, tǔ guī zhèng rì jǐng yǐ qiú dì zhōng, yǒu yǐ jiàn rì xíng huáng dào zhī yàn yě. jì yú zhōu mò, cǐ qì nǎi wáng. hàn là xià hóng zuò hún yí, qí hòu jiǎ kuí zhāng héng děng yì gè yǒu zhī, ér tuī yàn qī yào, bìng xún chì dào. àn dōng zhì jí nán, xià zhì jí běi, ér chì dào cháng dìng yú zhōng, guó wú nán běi zhī yì. gài hún yí wú huáng dào jiǔ yǐ. tài zōng yì qí shuō, yīn zhào wèi zhī. zhì qī nián yí chéng. biǎo lǐ sān chóng, xià jù zhǔn jī, zhuàng rú shí zì, mò shù áo zú, yǐ zhāng sì biǎo. yī yuē liù hé yí, yǒu tiān jīng shuāng guī jīn hún wěi guī jīn cháng guī, xiāng jié yú sì jí zhī nèi. liè èr shí bā xiù shí rì shí èr chén jīng wěi sān bǎi liù shí wǔ dù. èr yuē sān chén yí, yuán jìng bā chǐ, yǒu xuán jī guī yuè yóu guī, liè sù jù dù, qī yào suǒ xíng, zhuǎn yú liù hé zhī nèi. sān yuē sì yóu yí, xuán shū wèi zhóu, yǐ lián jié yù héng yóu tóng ér guàn yuē jǔ guī. yòu xuán jí běi shù běi chén, nán jǔ dì zhóu, bàng zhuǎn yú nèi. yù héng zài xuán shū zhī jiān, ér nán běi yóu, yǎng yǐ guān tiān zhī chén sù, xià yǐ shí qì zhī guǐ dù. jiē yòng tóng. dì chēng shàn, zhì yú níng huī gé, yòng zhī cè hòu. gé zài jìn zhōng, qí hòu suì wáng.
貞觀初,淳風上言:「舜在璿璣玉衡,以齊七政,則渾天儀也。《周禮》,土 圭正日景以求地中,有以見日行黃道之驗也。暨於周末,此器乃亡。漢落下閎作渾 儀,其後賈逵、張衡等亦各有之,而推驗七曜,並循赤道。按冬至極南,夏至極北, 而赤道常定於中,國無南北之異。蓋渾儀無黃道久矣。」太宗異其說,因詔為之。 至七年儀成。表里三重,下據准基,狀如十字,末樹鰲足,以張四表。一曰六合儀, 有天經雙規、金渾緯規、金常規,相結於四極之內。列二十八宿、十日、十二辰、 經緯三百六十五度。二曰三辰儀,圓徑八尺,有璿璣規、月游規,列宿距度,七曜 所行,轉於六合之內。三曰四游儀,玄樞為軸,以連結玉衡游筩而貫約矩規。又玄 極北樹北辰,南矩地軸,傍轉於內。玉衡在玄樞之間,而南北游,仰以觀天之辰宿, 下以識器之晷度。皆用銅。帝稱善,置於凝暉閣,用之測候。閣在禁中,其後遂亡。
kāi yuán jiǔ nián, yī xíng shòu zhào, gǎi zhì xīn lì, yù zhī huáng dào jìn tuì, ér tài shǐ wú huáng dào yí, lǜ fǔ bīng cáo cān jūn liáng lìng zàn yǐ mù wèi yóu yí, yī xíng shì zhī, nǎi zòu: huáng dào yóu yí, gǔ yǒu qí shù ér wú qí qì, xī rén qián sī, jiē wèi néng dé. jīn lìng zàn suǒ wèi, rì dào yuè jiāo, jiē zì rán qì hé, yú tuī bù yóu yào, qǐng gèng zhù yǐ tóng tiě. shí yī nián yí chéng. yī xíng yòu yuē: líng tái tiě yí, hòu wèi hú lán suǒ zuò, guī zhì pǔ lüè, dù kè bù jūn, chì dào bù dòng, nǎi rú jiāo zhù. yǐ kǎo yuè xíng, chí sù duō chà, duō huò zhì shí qī dù, shǎo bù jiǎn shí dù, bù zú yǐ jī tiān xiàng shòu rén shí. lǐ chún fēng huáng dào yí, yǐ yù héng xuán guī, bié dài rì dào, bàng liè èr bǎi sì shí jiǔ jiāo, yǐ xié yuè yóu, fǎ pō nán, shù suì qǐn fèi. chén gèng zào yóu yí, shǐ huáng dào yùn xíng, yǐ zhuī liè shě zhī biàn, yīn èr fēn zhī zhōng, yǐ lì huáng dào, jiāo yú kuí zhěn zhī jiān, èr zhì zhì jiàng, gè èr shí sì dù. huáng dào nèi shī bái dào yuè huán, yòng jiū yīn yáng tiǎo, nǜ, dòng hé tiān yùn. jiǎn ér yì cóng, kě yǐ zhì qì chuí xiàng, yǒng chuán bù xiǔ. yú shì xuán zōng jiā zhī, zì wèi zhī míng.
開元九年,一行受詔,改治新曆,欲知黃道進退,而太史無黃道儀,率府兵曹 參軍梁令瓚以木為游儀,一行是之,乃奏:「黃道游儀,古有其術而無其器,昔人 潛思,皆未能得。今令瓚所為,日道月交,皆自然契合,於推步尤要,請更鑄以銅 鐵。」十一年儀成。一行又曰:「靈台鐵儀,後魏斛蘭所作,規制朴略,度刻不均, 赤道不動,乃如膠柱。以考月行,遲速多差,多或至十七度,少不減十度,不足以 稽天象、授人時。李淳風黃道儀,以玉衡旋規,別帶日道,傍列二百四十九交,以 攜月游,法頗難,術遂寢廢。臣更造游儀,使黃道運行,以追列舍之變,因二分之 中,以立黃道,交於奎、軫之間,二至陟降,各二十四度。黃道內施白道月環,用 究陰陽朓,朒,動合天運。簡而易從,可以制器垂象,永傳不朽。」於是玄宗嘉之, 自為之銘。
yòu zhào yī xíng yǔ lìng zàn děng gèng zhù hún tiān tóng yí, yuán tiān zhī xiàng, jù liè sù chì dào jí zhōu tiān dù shù. zhù shuǐ jī lún, lìng qí zì zhuǎn, yī zhòu yè ér tiān yùn zhōu. wài luò èr lún, zhuì yǐ rì yuè, lìng dé yùn xíng. měi tiān xī xuán yī zhōu, rì dōng xíng yí dù, yuè xíng shí sān dù shí jiǔ fēn dù zhī qī, èr shí jiǔ zhuǎn yǒu yú ér rì yuè huì, sān bǎi liù shí wǔ zhuǎn ér rì zhōu tiān. yǐ mù guì wèi dì píng, lìng yí bàn zài dì xià, huì míng shuò wàng chí sù yǒu zhǔn. lì mù rén èr yú dì píng shàng: qí yī qián zhì gǔ yǐ hòu kè, zhì yī kè zé zì jī zhī qí yī qián zhì zhōng yǐ hòu chén, zhì yī chén yì zì zhuàng zhī. jiē yú guì zhōng gè shī lún zhóu, gōu jiàn guān suǒ, jiāo cuò xiāng chí. zhì yú wǔ chéng diàn qián, yǐ shì bǎi guān. wú jǐ ér tóng tiě jiàn sè, bù néng zì zhuǎn, suì cáng yú jí xián yuàn.
又詔一行與令瓚等更鑄渾天銅儀,圓天之象,具列宿赤道及周天度數。注水激 輪,令其自轉,一晝夜而天運周。外絡二輪,綴以日月,令得運行。每天西旋一周, 日東行一度,月行十三度十九分度之七,二十九轉有餘而日月會,三百六十五轉而 日周天。以木櫃為地平,令儀半在地下,晦明朔望遲速有準。立木人二於地平上: 其一前置鼓以候刻,至一刻則自擊之;其一前置鍾以候辰,至一辰亦自撞之。皆於 櫃中各施輪軸,鈎鍵關鎖,交錯相持。置於武成殿前,以示百官。無幾而銅鐵漸澀, 不能自轉,遂藏於集賢院。
qí huáng dào yóu yí, yǐ gǔ chǐ sì fēn wèi dù. xuán shū shuāng huán, qí biǎo yī zhàng sì chǐ liù cùn yī fēn, zòng bā fēn, hòu sān fēn, zhí jìng sì chǐ wǔ cùn jiǔ fēn, gǔ suǒ wèi xuán yí yě. nán běi kē liǎng jí, shàng xià xún guī gè sān shí sì dù. biǎo lǐ huà zhōu tiān dù, qí yī miàn jiā zhī yín dīng. shǐ dōng xī yùn zhuǎn, rú hún tiān yóu xuán. zhōng xuán shū zhóu, zhì liǎng jí shǒu nèi, kǒng jìng dà liǎng dù bàn, zhǎng yǔ xuán huán jìng qí. yù héng wàng tóng, zhǎng sì chǐ wǔ cùn bā fēn, guǎng yī cùn èr fēn, hòu yī cùn, kǒng jìng liù fēn. héng xuán yú zhóu zhōng, xuán yùn chí zhèng, yòng kuī qī yào jí liè xīng zhī kuò xiá. wài fāng nèi yuán, kǒng jìng yí dù bàn, zhōu rì lún yě. yáng jīng shuāng huán, biǎo yī zhàng qī chǐ sān cùn, lǐ yī zhàng sì chǐ liù cùn sì fēn, guǎng sì cùn, hòu sì fēn, zhí jìng wǔ chǐ sì cùn sì fēn, zhì yú zǐ wǔ. zuǒ yòu yòng bā zhù, bā zhù xiāng gù. yì biǎo lǐ huà zhōu tiān dù, qí yī miàn jiā zhī yín dīng. bàn chū dì shàng, bàn rù dì xià. shuāng jiān xié shū zhóu jí yù héng wàng tóng xuán huán yú zhōng yě. yīn wěi dān huán, wài nèi guǎng hòu zhōu jìng, jiē zhǔn yáng jīng, yǔ yáng jīng xiāng xián gè bàn, nèi wài jù qí. miàn píng, shàng wèi tiān, xià wèi dì. héng zhōu yáng huán, wèi zhī yīn hún yě. píng shàng wèi liǎng jiè, nèi wài wèi zhōu tiān bǎi kè. tiān dǐng dān huán, biǎo yī zhàng qī chǐ sān cùn, zòng guǎng bā chǐ, hòu sān fēn, zhí jìng wǔ chǐ sì cùn sì fēn. zhí zhōng guó rén dǐng zhī shàng, dōng xī dāng mǎo yǒu zhī zhōng, shāo nán, shǐ jiàn rì chū rù. lìng yǔ yáng jīng yīn wěi xiāng gù, rú niǎo ké zhī guǒ huáng. nán qù chì dào sān shí liù dù, qù huáng dào shí èr dù, qù běi jí wǔ shí wǔ dù, qù nán běi píng gè jiǔ shí yí dù qiáng. chì dào dān huán, biǎo yī zhàng sì chǐ wǔ cùn jiǔ fēn, héng bā fēn, hòu sān fēn, zhí jìng sì chǐ wǔ cùn bā fēn. chì dào zhě, dāng tiān zhī zhōng, èr shí bā sù zhī wèi yě. shuāng guī yùn dòng, dù chuān yī xué. gǔ zhě, qiū fēn rì zài jiǎo wǔ dù, jīn zài zhěn shí sān dù dōng zhì rì zài qiān niú chū, jīn zài dòu shí dù. suí xué tuì jiāo, bù fù chà móu. bàng zài mǎo yǒu zhī nán, shǎng qù tiān dǐng sān shí liù dù, ér héng zhì zhī. huáng dào dān huán, biǎo yī zhàng wǔ chǐ sì cùn yī fēn, héng bā fēn, hòu sì fēn, zhí jìng sì chǐ bā cùn sì fēn. rì zhī suǒ xíng, gù míng héng dào. tài yáng zhì jiàng, jī suì yǒu chà. yuè jí wǔ xīng, yì suí rì dù chū rù. gǔ wú qí qì, guī zhì bù zhī zhǔn de, zhēn zhuó wèi lǜ, shū kuò yóu shén. jīn shè cǐ huán, zhì yú chì dào huán nèi, réng kāi hé shǐ yùn zhuǎn, chū rù sì shí bā dù, ér jí huà liǎng fāng, dōng xī liè zhōu tiān dù shù, nán běi liè bǎi kè, kě shǐ jiàn rì zhī shí. shàng liè sān bǎi liù shí cè, yǔ yòng guà xiāng zhǔn. dù chuān yī xué, yǔ chì dào xiāng jiāo. bái dào yuè huán, biǎo yī zhàng wǔ chǐ yī cùn wǔ fēn, héng bā fēn, hòu sān fēn, zhí jìng sì chǐ qī cùn liù fēn. yòng xíng yǒu yū qū chí sù, yǔ rì xíng huǎn jí xiāng jí. gǔ yì wú qí qì, jīn shè yú huáng dào huán nèi, shǐ jiù huáng dào wèi jiāo hé, chū rù liù dù, yǐ cè měi yè yuè lí, shàng huà zhōu tiān dù shù, dù chuān yī xué, nǐ yí jiāo huì. jiē yòng gāng tiě. yóu yí, sì zhù wèi lóng, qí chóng sì chǐ qī cùn, shuǐ cáo jí shān chóng yī chǐ qī cùn bàn, cáo zhǎng liù chǐ jiǔ cùn, gāo guǎng jiē sì cùn, chí shēn yī cùn, guǎng yī cùn bàn. lóng néng xìng yún yǔ, gù yǐ shì zhù. zhù zài sì wéi. lóng xià yǒu shān yún, jù zài shuǐ píng cáo shàng. jiē yòng tóng.
其黃道游儀,以古尺四分為度。旋樞雙環,其表一丈四尺六寸一分,縱八分, 厚三分,直徑四尺五寸九分,古所謂旋儀也。南北科兩極,上下循規各三十四度。 表里畫周天度,其一面加之銀釘。使東西運轉,如渾天游旋。中旋樞軸,至兩極首 內,孔徑大兩度半,長與旋環徑齊。玉衡望筩,長四尺五寸八分,廣一寸二分,厚 一寸,孔徑六分。衡旋於軸中,旋運持正,用窺七曜及列星之闊狹。外方內圓,孔 徑一度半,周日輪也。陽經雙環,表一丈七尺三寸,里一丈四尺六寸四分,廣四寸, 厚四分,直徑五尺四寸四分,置於子午。左右用八柱,八柱相固。亦表里畫周天度, 其一面加之銀釘。半出地上,半入地下。雙間挾樞軸及玉衡望筩旋環於中也。陰緯 單環,外內廣厚周徑,皆準陽經,與陽經相銜各半,內外俱齊。面平,上為天,下 為地。橫周陽環,謂之陰渾也。平上為兩界,內外為周天百刻。天頂單環,表一丈 七尺三寸,縱廣八尺,厚三分,直徑五尺四寸四分。直中國人頂之上,東西當卯酉 之中,稍南,使見日出入。令與陽經、陰緯相固,如鳥殼之裹黃。南去赤道三十六 度,去黃道十二度,去北極五十五度,去南北平各九十一度強。赤道單環,表一丈 四尺五寸九分,橫八分,厚三分,直徑四尺五寸八分。赤道者,當天之中,二十八 宿之位也。雙規運動,度穿一穴。古者,秋分日在角五度,今在軫十三度;冬至日 在牽牛初,今在斗十度。隨穴退交,不復差繆。傍在卯酉之南,上去天頂三十六度, 而橫置之。黃道單環,表一丈五尺四寸一分,橫八分,厚四分,直徑四尺八寸四分。 日之所行,故名橫道。太陽陟降,積歲有差。月及五星,亦隨日度出入。古無其器, 規制不知準的,斟酌為率,疏闊尤甚。今設此環,置於赤道環內,仍開合使運轉, 出入四十八度,而極畫兩方,東西列周天度數,南北列百刻,可使見日知時。上列 三百六十策,與用卦相准。度穿一穴,與赤道相交。白道月環,表一丈五尺一寸五 分,橫八分,厚三分,直徑四尺七寸六分。用行有迂曲遲速,與日行緩急相及。古 亦無其器,今設於黃道環內,使就黃道為交合,出入六度,以測每夜月離,上畫周 天度數,度穿一穴,擬移交會。皆用鋼鐵。游儀,四柱為龍,其崇四尺七寸,水槽 及山崇一尺七寸半,槽長六尺九寸,高、廣皆四寸,池深一寸,廣一寸半。龍能興 雲雨,故以飾柱。柱在四維。龍下有山、雲,俱在水平槽上。皆用銅。
qí suǒ cè sù dù yǔ gǔ yì zhě: jiù jīng, jiǎo jù xīng qù jí jiǔ shí yí dù, kàng bā shí jiǔ dù, dī jiǔ shí sì dù, fáng bǎi bā dù, xīn bǎi bā dù, wěi bǎi èr shí dù, jī bǎi yī shí bā dù, nán dòu bǎi yī shí liù dù, qiān niú bǎi liù dù, xū nǚ bǎi dù, xū bǎi sì dù, wēi jiǔ shí qī dù, yíng shì bā shí wǔ dù, dōng bì bā shí liù dù, kuí qī shí liù dù, lóu bā shí dù, wèi mǎo qī shí sì dù, bì qī shí bā dù, zī xī bā shí sì dù, cān jiǔ shí sì dù, dōng jǐng qī shí dù, yú guǐ liù shí bā dù, liǔ qī shí qī dù, qī xīng jiǔ shí yí dù, zhāng jiǔ shí qī dù, yì jiǔ shí qī dù, zhěn jiǔ shí bā dù. jīn cè, jiǎo jiǔ shí sān dù bàn, kàng jiǔ shí yí dù bàn, dī jiǔ shí bā dù, fáng bǎi yī shí dù bàn, xīn bǎi yī shí dù, wěi bǎi èr shí sì dù, jī bǎi èr shí dù, nán dòu bǎi yī shí jiǔ dù, qiān niú bǎi sì dù, xū nǚ bǎi yī dù, xū bǎi yí dù, wēi jiǔ shí qī dù, yíng shì bā shí sān dù, dōng bì bā shí sì dù, kuí qī shí sān dù, lóu qī shí qī dù, wèi mǎo qī shí èr dù, bì qī shí liù dù, zī xī bā shí èr dù, cān jiǔ shí sān dù, dōng jǐng liù shí bā dù, yú guǐ liù shí bā dù, liǔ bā shí dù bàn, qī xīng jiǔ shí sān dù bàn, zhāng bǎi dù, yì bǎi sān dù, zhěn bǎi dù.
其所測宿度與古異者:舊經,角距星去極九十一度,亢八十九度,氐九十四度, 房百八度,心百八度,尾百二十度,箕百一十八度,南斗百一十六度,牽牛百六度, 須女百度,虛百四度,危九十七度,營室八十五度,東壁八十六度,奎七十六度, 婁八十度,胃、昴七十四度,畢七十八度,觜觿、八十四度,參九十四度,東井七 十度,輿鬼六十八度,柳七十七度,七星九十一度,張九十七度,翼九十七度,軫 九十八度。今測,角九十三度半,亢九十一度半,氐九十八度,房百一十度半,心 百一十度,尾百二十四度,箕百二十度,南斗百一十九度,牽牛百四度,須女百一 度,虛百一度,危九十七度,營室八十三度,東壁八十四度,奎七十三度,婁七十 七度,胃、昴七十二度,畢七十六度,觜觿八十二度,參九十三度,東井六十八度, 輿鬼六十八度,柳八十度半,七星九十三度半,張百度,翼百三度,軫百度。
yòu jiù jīng, jiǎo jù xīng zhèng dāng chì dào, huáng dào zài qí nán jīn cè, jiǎo zài chì dào nán èr dù bàn, zé huáng dào fù jīng jiǎo zhōng, yǔ tiān xiàng hé. xū běi xīng jiù tú rù xū, jīn cè zài xū nǚ jiǔ dù. wēi běi xīng jiù tú rù wēi, jīn cè zài xū liù dù bàn. yòu kuí wù jù yǐ xī dà xīng, gù bì sǔn èr dù, kuí zēng èr dù jīn fù jù xī nán dà xīng, jí kuí bì gè dé běn dù. bì chì dào shí liù dù, huáng dào yì shí liù dù. zī xī, chì dào èr dù, huáng dào sān dù. èr sù jù dāng huáng dào xié xū, bì shàng yǔ chì dào dù tóng, zī xī zǒng èr dù, huáng dào sǔn jiā yí dù, gài qí wù yě. jīn cè bì shí qī dù bàn, zī xī bàn dù. yòu liǔ wù jù yǐ dì sì xīng, jīn fù yòng dì sān xīng. zhāng zhōng yāng sì xīng wèi zhū niǎo sù, wài èr xīng wèi yì, běi jù yǐ yì ér bù jù yǐ yīng, gù zhāng zēng èr dù bàn, qī xīng jiǎn èr dù bàn jīn fù yǐ yīng wèi jù, zé qī xīng zhāng gè dé běn dù.
又舊經,角距星正當赤道,黃道在其南;今測,角在赤道南二度半,則黃道復 經角中,與天象合。虛北星舊圖入虛,今測在須女九度。危北星舊圖入危,今測在 虛六度半。又奎誤距以西大星,故壁損二度,奎增二度;今復距西南大星,即奎、 壁各得本度。畢、赤道十六度,黃道亦十六度。觜觿,赤道二度,黃道三度。二宿 俱當黃道斜虛,畢尚與赤道度同,觜觿總二度,黃道損加一度,蓋其誤也。今測畢 十七度半,觜觿半度。又柳誤距以第四星,今復用第三星。張中央四星為硃鳥嗉, 外二星為翼,北距以翼而不距以膺,故張增二度半,七星減二度半;今復以膺為距, 則七星、張各得本度。
qí tā xīng: jiù jīng, wén chāng èr xīng zài yú guǐ, sì xīng zài dōng jǐng. běi dǒu shū zài qī xīng yí dù, xuán zài zhāng èr dù, jī zài yì èr dù, quán zài yì bā dù, héng zài zhěn bā dù, kāi yáng zài jiǎo qī dù, biāo zài kàng sì dù. tiān guān zài huáng dào nán sì dù, tiān zūn tiān guǒ zài huáng dào běi, tiān jiāng tiān gāo gǒu guó wài píng yún yǔ xū liáng zài huáng dào wài, tiān qūn tǔ gōng lì zài chì dào wài, shàng tái zài dōng jǐng, zhōng tái zài qī xīng, jiàn xīng zài huáng dào běi bàn dù, tiān yuàn zài mǎo bì, wáng liáng zài bì, wài píng zài zī xī, léi diàn zài chì dào wài wǔ dù, pī lì zài chì dào wài sì dù, bā kuí zài yíng shì, zhǎng yuán luó yàn dāng huáng dào. jīn cè, wén chāng sì xīng zài liǔ, yī xīng zài yú guǐ, yī xīng zài dōng jǐng. běi dòu shū zài zhāng shí sān dù, xuán zài zhāng shí èr dù bàn, jī zài yì shí sān dù, quán zài yì shí qī dù tài, héng zài zhěn shí dù bàn, kāi yáng zài jiǎo sì dù shǎo, biāo zài jiǎo shí èr dù shǎo. tiān guān tiān zūn tiān guǒ tiān jiāng tiān gāo gǒu guó wài píng, jiē dāng huáng dào. yún yǔ zài huáng dào nèi qī dù, xū liáng zài huáng dào nèi sì dù, tiān qūn dāng chì dào, tǔ gōng lì zài chì dào nèi liù dù, shàng tái zài liǔ, zhōng tái zài zhāng, jiàn xīng zài huáng dào běi sì dù bàn, tiān yuàn zài wèi mǎo, wáng liáng sì xīng zài kuí, yī xīng zài bì, wài píng zài bì, léi diàn zài chì dào nèi èr dù, pī lì sì xīng zài chì dào nèi, yī xīng zài wài, bā kuí wǔ xīng zài bì, sì xīng zài yíng shì, zhǎng yuán zài huáng dào běi wǔ dù, luó yàn zài huáng dào běi.
其他星:舊經,文昌二星在輿鬼,四星在東井。北斗樞在七星一度,璿在張二 度,機在翼二度,權在翼八度,衡在軫八度,開陽在角七度,杓在亢四度。天關在 黃道南四度,天尊、天槨在黃道北,天江、天高、狗國、外屏、雲雨、虛梁在黃道 外,天囷、土公吏在赤道外,上台在東井,中台在七星,建星在黃道北半度,天苑 在昴、畢,王良在壁,外屏在觜觿,雷電在赤道外五度,霹靂在赤道外四度,八魁 在營室,長垣、羅堰當黃道。今測,文昌四星在柳,一星在輿鬼,一星在東井。北 斗樞在張十三度,璿在張十二度半,機在翼十三度,權在翼十七度太,衡在軫十度 半,開陽在角四度少,杓在角十二度少。天關、天尊、天槨、天江、天高、狗國、 外屏,皆當黃道。雲雨在黃道內七度,虛梁在黃道內四度,天囷當赤道,土公吏在 赤道內六度,上台在柳,中台在張,建星在黃道北四度半,天苑在胃、昴,王良四 星在奎,一星在壁,外屏在畢,雷電在赤道內二度,霹靂四星在赤道內,一星在外, 八魁五星在壁,四星在營室,長垣在黃道北五度,羅堰在黃道北。
huáng dào, chūn fēn yǔ chì dào jiāo yú kuí wǔ dù tài qiū fēn jiāo yú zhěn shí sì dù shǎo dōng zhì zài dòu shí dù, qù chì dào nán èr shí sì dù xià zhì zài jǐng shí sān dù shǎo, qù chì dào běi èr shí sì dù. qí chì dào dài tiān zhī zhōng, yǐ fēn liè sù zhī dù. huáng dào xié yùn, yǐ míng rì yuè zhī xíng. nǎi lì bā jié jiǔ xiàn, xiào èr dào chà shù, zhe zhī lì jīng.
黃道,春分與赤道交於奎五度太;秋分交於軫十四度少;冬至在斗十度,去赤 道南二十四度;夏至在井十三度少,去赤道北二十四度。其赤道帶天之中,以分列 宿之度。黃道斜運,以明日月之行。乃立八節、九限,校二道差數,著之歷經。
gài tiān zhī shuō, lǐ chún fēng yǐ wèi tiān dì zhōng gāo ér sì tuí, rì yuè xiàng yǐn bì, yǐ wèi zhòu yè. rào běi jí cháng jiàn zhě wèi zhī shàng guī, nán jí cháng yǐn zhě wèi zhī xià guī, chì dào héng luò zhě wèi zhī zhōng guī. jí yī xíng kǎo yuè xíng chū rù huáng dào, wèi tú sān shí liù, jiū jiǔ dào zhī zēng sǔn, ér gài tiān zhī zhuàng jiàn yǐ.
蓋天之說,李淳風以為天地中高而四頹,日月相隱蔽,以為晝夜。繞北極常見 者謂之上規,南極常隱者謂之下規,赤道橫絡者謂之中規。及一行考月行出入黃道, 為圖三十六,究九道之增損,而蓋天之狀見矣。
xuē miè wèi dù, jìng yī fēn, qí hòu bàn zhī, zhǎng yǔ tú děng, xué qí zhèng zhōng, zhí zhēn wèi shū, lìng kě huán yùn. zì zhōng shū zhī wài, jūn kè bǎi sì shí qī dù. quán dù zhī mò, xuán wèi wài guī. guī wài tài bàn dù, zài xuán wèi zhòng guī. yǐ jūn fù zhōu tiān dù fēn. yòu jù jí shū jiǔ shí yí dù shǎo bàn, xuán wèi chì dào dài tiān zhī hóng. jù jí sān shí wǔ dù xuán wèi nèi guī.
削篾為度,徑一分,其厚半之,長與圖等,穴其正中,植針為樞,令可環運。 自中樞之外,均刻百四十七度。全度之末,旋為外規。規外太半度,再旋為重規。 以均賦周天度分。又距極樞九十一度少半,旋為赤道帶天之紘。距極三十五度旋為 內規。
nǎi bù dōng zhì rì chán suǒ zài, yǐ zhèng chén cì zhī zhōng, yǐ lì sù jù. àn hún yí suǒ cè, gān shí wū xián zhòng xīng míng zhě, jiē yǐ miè, héng kǎo rù sù jù, zòng kǎo qù jí dù, ér hòu tú zhī. qí chì dào wài zhòng xīng shū mì zhī zhuàng, yǔ yǎng shì xiǎo shū zhě, yóu hún yí qù nán jí jiàn jìn, qí dù yì xiá ér gài tú jiàn yuǎn, qí dù yì guǎng shǐ rán. ruò kǎo qí qù jí rù sù dù shù, yí zhī yú hún tiān zé yī yě. yòu chì dào nèi wài, qí guǎng xiá bù jūn, ruò jiù èr zhì chū rù chì dào èr shí sì dù, yǐ guī dù zhī, zé èr fēn suǒ jiāo bù dé qí zhèng zì èr fēn huáng chì dào jiāo, yǐ guī dù zhī, zé èr zhì jù jí dù shù bù dé qí zhèng dāng qiú chì dào fēn zhì zhī zhōng, jūn kè wèi qī shí èr xiàn, jù měi huáng dào chà shù, yǐ miè dù liàng ér shí zhī, rán hòu guī wèi huáng dào, zé zhōu tiān xián dé qí zhèng yǐ. yòu kǎo huáng dào èr fēn èr zhì zhī zhōng, jūn kè wèi qī shí èr hòu, dìng yīn yáng lì èr jiāo suǒ zài, yī yuè qù huáng dào dù, lǜ chà yī hòu, yì yǐ miè dù liàng ér shí zhī, rán hòu guī wèi yuè dào, zé zhōu tiān xián dé qí zhèng yǐ.
乃步冬至日躔所在,以正辰次之中,以立宿距。按渾儀所測,甘、石、巫咸眾 星明者,皆以篾,橫考入宿距,縱考去極度,而後圖之。其赤道外眾星疏密之狀, 與仰視小殊者,由渾儀去南極漸近,其度益狹;而蓋圖漸遠,其度益廣使然。若考 其去極入宿度數,移之於渾天則一也。又赤道內外,其廣狹不均,若就二至出入赤 道二十四度,以規度之,則二分所交不得其正;自二分黃赤道交,以規度之,則二 至距極度數不得其正;當求赤道分、至之中,均刻為七十二限,據每黃道差數,以 篾度量而識之,然後規為黃道,則周天鹹得其正矣。又考黃道二分二至之中,均刻 為七十二候,定陰陽曆二交所在,依月去黃道度,率差一候,亦以篾度量而識之, 然後規為月道,則周天鹹得其正矣。
zhōng guǐ zhī fǎ. chū, chún fēng zào lì, dìng èr shí sì qì zhōng guǐ, yǔ zǔ chōng zhī duǎn zhǎng pō yì, rán wèi zhī qí shú shì. jí yī xíng zuò dà yǎn lì, zhào tài shǐ cè tiān xià zhī guǐ, qiú qí tǔ zhōng, yǐ wèi dìng shù. qí yì yuē:
中晷之法。初,淳風造歷,定二十四氣中晷,與祖沖之短長頗異,然未知其孰 是。及一行作《大衍曆》,詔太史測天下之晷,求其土中,以為定數。其議曰:
zhōu lǐ dà sī tú: yǐ tǔ guī zhī fǎ cè tǔ shēn. rì zhì zhī jǐng, chǐ yǒu wǔ cùn, wèi zhī dì zhōng. zhèng shì yǐ wèi rì jǐng yú dì, qiān lǐ ér chà yī cùn. chǐ yǒu wǔ cùn zhě, nán dài rì xià wàn wǔ qiān lǐ, dì yǔ xīng chén sì yóu shēng jiàng yú sān wàn lǐ nèi, shì yǐ bàn zhī, de dì zhōng, jīn yǐng chuān yáng chéng shì yě. sòng yuán jiā zhōng, nán zhēng lín yì, wǔ yuè lì biǎo wàng zhī, rì zài biǎo běi, jiāo zhōu yǐng zài biǎo nán sān cùn, lín yì jiǔ cùn yī fēn. jiāo zhōu qù luò, shuǐ lù zhī lù jiǔ qiān lǐ, gài shān chuān huí zhé shǐ zhī rán, yǐ biǎo kǎo qí xián dāng wǔ qiān hū. kāi yuán shí èr nián, cè jiāo zhōu, xià zhì, zài biǎo nán sān cùn sān fēn, yǔ yuán jiā suǒ cè lüè tóng. shǐ zhě dà xiāng yuán tài yán: jiāo zhōu wàng jí, cái gāo èr shí yú dù. bā yuè hǎi zhōng wàng lǎo rén xīng xià liè xīng càn rán, míng dà zhě shén zhòng, gǔ suǒ wèi shí, nǎi hún tiān jiā yǐ wèi cháng méi dì zhōng zhě yě. dà shuài qù nán jí èr shí dù yǐ shàng zhī xīng zé jiàn. yòu tiě lēi huí hé zài xuē yán tuó zhī běi, qù jīng shī liù qiān jiǔ bǎi lǐ, qí běi yòu yǒu gǔ lì gàn, jū huàn hǎi zhī běi, běi jù dà hǎi, zhòu zhǎng ér yè duǎn, jì yè, tiān rú xūn bù míng, xī ér yáng bì cái shú ér shǔ, gài jìn rì chū méi zhī suǒ. tài shǐ jiān nán gōng shuō zé hé nán píng dì, shè shuǐ zhǔn shéng mò zhí biǎo ér yǐ yǐn dù zhī, zì huá tái shǐ bái mǎ, xià zhì zhī guǐ, chǐ wǔ cùn qī fēn. yòu nán bǎi jiǔ shí bā lǐ bǎi qī shí jiǔ bù, dé jùn yí yuè tái, guǐ chǐ wǔ cùn sān fēn. yòu nán bǎi liù shí qī lǐ èr bǎi bā shí yī bù, dé fú gōu, guǐ chǐ sì cùn sì fēn. yòu nán bǎi liù shí lǐ bǎi yī shí bù, zhì shàng cài wǔ jīn, guǐ chǐ sān cùn liù fēn bàn. dà shuài wǔ bǎi èr shí liù lǐ èr bǎi qī shí bù, guǐ chà èr cùn yú. ér jiù shuō wáng jī qiān lǐ, yǐng chà yī cùn, wàng yǐ.
《周禮·大司徒》:「以土圭之法測土深。日至之景,尺有五寸,謂之地中。」 鄭氏以為「日景於地,千里而差一寸。尺有五寸者,南戴日下萬五千里,地與星辰 四游升降於三萬里內,是以半之,得地中,今潁川陽城是也」。宋元嘉中,南征林 邑,五月立表望之,日在表北,交州影在表南三寸,林邑九寸一分。交州去洛,水 陸之路九千里,蓋山川回折使之然,以表考其弦當五千乎。開元十二年,測交州, 夏至,在表南三寸三分,與元嘉所測略同。使者大相元太言:「交州望極,才高二 十餘度。八月海中望老人星下列星粲然,明大者甚眾,古所未識,乃渾天家以為常 沒地中者也。大率去南極二十度已上之星則見。」又鐵勒、回紇在薛延陀之北,去 京師六千九百里,其北又有骨利干,居澣海之北,北距大海,晝長而夜短,既夜, 天如曛不暝,夕胹羊髀才熟而曙,蓋近日出沒之所。太史監南宮說擇河南平地,設 水準繩墨植表而以引度之,自滑台始白馬,夏至之晷,尺五寸七分。又南百九十八 里百七十九步,得浚儀岳台,晷尺五寸三分。又南百六十七里二百八十一步,得扶 溝,晷尺四寸四分。又南百六十里百一十步,至上蔡武津,晷尺三寸六分半。大率 五百二十六里二百七十步,晷差二寸余。而舊說王畿千里,影差一寸,妄矣。
jīn yǐ jù gǔ xiào yáng chéng zhōng guǐ, xià zhì chǐ sì cùn qī fēn bā lí, dōng zhì zhàng èr chǐ qī cùn yī fēn bàn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ sì cùn sān fēn, yǐ fù jǔ xié shì, jí chū dì sān shí sì dù shí fēn dù zhī sì. zì huá tái biǎo shì zhī, jí gāo sān shí wǔ dù sān fēn, dōng zhì zhàng sān chǐ, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ wǔ cùn liù fēn. zì jùn yí biǎo shì zhī, jí gāo sān shí sì dù bā fēn, dōng zhì zhàng èr chǐ bā cùn wǔ fēn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ wǔ cùn. zhī fú gōu biǎo shì zhī, jí gāo sān shí sì dù sān fēn, dōng zhì zhàng èr chǐ wǔ cùn wǔ fēn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ sān cùn qī fēn. shàng cài wǔ jīn biǎo shì zhī, jí gāo sān shí sān dù bā fēn, dōng zhì zhàng èr chǐ sān cùn bā fēn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ èr cùn bā fēn. qí běi jí qù dì, suī miǎo fēn wēi yǒu yíng suō, nán yǐ mù xiào, dà shuài sān bǎi wǔ shí yī lǐ bā shí bù, ér jí chà yí dù. jí zhī yuǎn jìn yì, zé huáng dào guǐ jǐng gù suí ér biàn yǐ. zì cǐ wèi lǜ tuī zhī, bǐ suì wǔ líng guǐ, xià zhì qī cùn qī fēn, dōng zhì zhàng wǔ cùn sān fēn, chūn qiū fēn sì chǐ sān cùn qī fēn bàn, yǐ tú cè zhī, dìng qì sì chǐ sì cùn qī fēn, àn tú xié shì, jí gāo èr shí jiǔ dù bàn, chà yáng chéng wǔ dù sān fēn. wèi zhōu héng yě jūn xià zhì èr chǐ èr cùn jiǔ fēn, dōng zhì zhàng wǔ chǐ bā cùn jiǔ fēn, chūn qiū fēn liù chǐ sì cùn sì fēn bàn, yǐ tú cè zhī, dìng qì liù chǐ liù cùn èr fēn bàn. àn tú xié shì, jí gāo sì shí dù, chà yáng chéng wǔ dù sān fēn. fán nán běi zhī chà shí dù bàn, qí jìng sān qiān liù bǎi bā shí lǐ jiǔ shí bù. zì yáng chéng zhì wǔ líng, qiān bā bǎi èr shí liù lǐ qī shí liù bù zì yáng chéng zhì héng yě, qiān bā bǎi liù shí yī lǐ èr bǎi shí sì bù. xià zhì guǐ chà chǐ wǔ cùn sān fēn zì yáng chéng zhì wǔ líng, chà qī cùn sān fēn zì yáng chéng zhì héng yě, chà bā cùn. dōng zhì guǐ chà wǔ chǐ sān cùn liù fēn, zì yáng chéng zhì wǔ líng chà èr chǐ yī cùn bā fēn zì yáng chéng zhì héng yě, chà sān chǐ yī cùn bā fēn. lǜ xià zhì yǔ nán fāng chà shǎo, dōng zhì yǔ běi fāng chà duō.
今以句股校陽城中晷,夏至尺四寸七分八厘,冬至丈二尺七寸一分半,定春秋 分五尺四寸三分,以覆矩斜視,極出地三十四度十分度之四。自滑台表視之,極高 三十五度三分,冬至丈三尺,定春秋分五尺五寸六分。自浚儀表視之,極高三十四 度八分,冬至丈二尺八寸五分,定春秋分五尺五寸。知扶溝表視之,極高三十四度 三分,冬至丈二尺五寸五分,定春秋分五尺三寸七分。上蔡武津表視之,極高三十 三度八分,冬至丈二尺三寸八分,定春秋分五尺二寸八分。其北極去地,雖秒分微 有盈縮,難以目校,大率三百五十一里八十步,而極差一度。極之遠近異,則黃道 軌景固隨而變矣。自此為率推之,比歲武陵晷,夏至七寸七分,冬至丈五寸三分, 春秋分四尺三寸七分半,以圖測之,定氣四尺四寸七分,按圖斜視,極高二十九度 半,差陽城五度三分。蔚州橫野軍夏至二尺二寸九分,冬至丈五尺八寸九分,春秋 分六尺四寸四分半,以圖測之,定氣六尺六寸二分半。按圖斜視,極高四十度,差 陽城五度三分。凡南北之差十度半,其徑三千六百八十里九十步。自陽城至武陵, 千八百二十六里七十六步;自陽城至橫野,千八百六十一里二百十四步。夏至晷差 尺五寸三分;自陽城至武陵,差七寸三分;自陽城至橫野,差八寸。冬至晷差五尺 三寸六分,自陽城至武陵差二尺一寸八分;自陽城至橫野,差三尺一寸八分。率夏 至與南方差少,冬至與北方差多。
yòu yǐ tú xiào ān nán, rì zài tiān dǐng běi èr dù sì fēn, jí gāo èr shí dù sì fēn. dōng zhì guǐ qī chǐ jiǔ cùn sì fēn, dìng chūn qiū fēn èr chǐ jiǔ cùn sān fēn, xià zhì zài biǎo nán sān cùn sān fēn, chà yáng chéng shí sì dù sān fēn, qí jìng wǔ qiān èr shí sān lǐ. zhì lín yì, rì zài tiān dǐng běi liù dù liù fēn qiáng, jí gāo shí qī dù sì fēn, zhōu yuán sān shí wǔ dù, cháng jiàn bù yǐn. dōng zhì guǐ liù chǐ jiǔ cùn, dìng chūn qiū fēn èr chǐ bā cùn wǔ fēn, xià zhì zài biǎo nán wǔ cùn qī fēn, qí jìng liù qiān yī bǎi yī shí èr lǐ. ruò lìng jù yáng chéng ér běi, zhì tiě lēi zhī dì, yì chà shí qī dù sì fēn, yǔ lín yì zhèng děng, zé wǔ yuè rì zài tiān dǐng nán èr shí qī dù sì fēn, jí gāo wǔ shí èr dù, zhōu yuán bǎi sì dù, cháng jiàn bù yǐn. běi zhì guǐ sì chǐ yī cùn sān fēn, nán zhì guǐ èr zhàng jiǔ chǐ èr cùn liù fēn, dìng chūn qiū fēn guǐ wǔ chǐ bā cùn qī fēn. qí méi dì cái shí wǔ yú dù, xī méi hài xī, chén chū chǒu dōng, xiào qí lǐ shù, yǐ zài huí hé zhī běi, yòu nán jù luò yáng jiǔ qiān bā bǎi yī shí wǔ lǐ, zé jí zhǎng zhī zhòu, qí xī cháng míng. rán zé gǔ lì gàn yóu zài qí nán yǐ.
又以圖校安南,日在天頂北二度四分,極高二十度四分。冬至晷七尺九寸四分, 定春秋分二尺九寸三分,夏至在表南三寸三分,差陽城十四度三分,其徑五千二十 三里。至林邑,日在天頂北六度六分強,極高十七度四分,周圓三十五度,常見不 隱。冬至晷六尺九寸,定春秋分二尺八寸五分,夏至在表南五寸七分,其徑六千一 百一十二里。若令距陽城而北,至鐵勒之地,亦差十七度四分,與林邑正等,則五 月日在天頂南二十七度四分,極高五十二度,周圓百四度,常見不隱。北至晷四尺 一寸三分,南至晷二丈九尺二寸六分,定春秋分晷五尺八寸七分。其沒地才十五餘 度,夕沒亥西,晨出醜東,校其里數,已在回紇之北,又南距洛陽九千八百一十五 里,則極長之晝,其夕常明。然則骨利干猶在其南矣。
wú zhōng cháng shì wáng fān kǎo xiān rú suǒ chuán, yǐ dài rì xià wàn wǔ qiān lǐ wèi jù gǔ, xié shè yáng chéng, kǎo zhōu jìng zhī lǜ yǐ kuí tiān dù, dāng qiān sì bǎi liù lǐ èr shí sì bù yǒu yú. jīn cè rì guǐ, jù yáng chéng wǔ qiān lǐ, yǐ zài dài rì zhī nán, zé yí dù zhī guǎng jiē sān fēn jiǎn èr, nán běi jí xiāng qù bā wàn lǐ, qí jìng wǔ wàn lǐ. yǔ zhòu zhī guǎng, qǐ ruò shì hū? rán zé fān zhī shù, yǐ lí cè hǎi zhě yě.
吳中常侍王蕃考先儒所傳,以戴日下萬五千里為句股,斜射陽城,考周徑之率 以揆天度,當千四百六里二十四步有餘。今測日晷,距陽城五千里,已在戴日之南, 則一度之廣皆三分減二,南北極相去八萬里,其徑五萬里。宇宙之廣,豈若是乎? 然則蕃之術,以蠡測海者也。
gǔ rén suǒ yǐ shì jù gǔ shù, wèi qí yǒu zhèng yú jìn shì. gù wèi zhī mù shì bù néng jí yuǎn, yuǎn zé wēi chà, qí chà bù yǐ, suì yǔ shù cuò. pì yóu yú tài hú, guǎng mào bù yíng bǎi lǐ, jiàn rì yuè zhāo xī chū rù hú zhōng jí qí fú yú jù hǎi, bù zhī jǐ qiān wàn lǐ, yóu jiàn rì yuè zhāo xī chū rù qí zhōng yǐ. ruò yú zhāo xī zhī jì, jù shè zhòng chà ér wàng zhī, bì jiāng dà xiǎo zhī tóng shù, wú yǐ fēn yǐ. héng jì yǒu zhī, zòng yì yí rán.
古人所以恃句股術,謂其有證於近事。顧未知目視不能及遠,遠則微差,其差 不已,遂與術錯。譬游於太湖,廣袤不盈百里,見日月朝夕出入湖中;及其浮於巨 海,不知幾千萬里,猶見日月朝夕出入其中矣。若於朝夕之際,俱設重差而望之, 必將大小之同術,無以分矣。橫既有之,縱亦宜然。
yòu ruò shù liǎng biǎo, nán běi xiāng jù shí lǐ, qí chóng jiē shù shí lǐ, zhì dà jù yú nán biǎo zhī duān, ér zhí bā chǐ zhī mù yú qí xià, zé dāng wú yǐng. shì cóng nán biǎo zhī xià, yǎng wàng běi biǎo zhī duān, bì jiāng jī wēi fēn zhī chà, jiàn yǔ nán biǎo cān hé. biǎo shǒu cān hé, zé zhì jù yú qí shàng, yì dāng wú yǐng yǐ. yòu zhì dà jù yú běi biǎo zhī duān, ér zhí bā chǐ zhī mù yú qí xià, zé dāng wú yǐng. shì cóng běi biǎo zhī xià, yǎng wàng nán biǎo zhī duān, yòu jiāng jī wēi fēn zhī chà, jiàn yǔ běi biǎo cān hé. biǎo shǒu cān hé, zé zhì jù yú qí shàng, yì dāng wú yǐng yǐ. fù yú èr biǎo jiān gèng zhí bā chǐ zhī mù, yǎng ér wàng zhī, zé biǎo shǒu huán qū xiāng hé. ruò zhì huǒ jù yú liǎng biǎo zhī duān, jiē dāng wú yǐng yǐ. fū shù shí lǐ zhī gāo yǔ shí lǐ zhī guǎng, rán yóu xié shè zhī yǐng yǔ yǎng wàng bù shū. jīn yù píng guǐ chà yǐ zhǐ yuǎn jìn gāo xià, shàng bù kě zhī, ér kuàng jī zhōu tiān lǐ bù yú bù cè zhī zhōng, yòu kě bì hū? shí sān nián, nán zhì, dài zōng lǐ bì, zì shàng chuán hū wàn suì, shēng wén yú xià. shí shān xià yè lòu wèi jǐn, zì rì guān dōng wàng, rì yǐ jiàn gāo. jù lì fǎ, chén chū dài rì chū chāi èr kè bàn, rán zé shān shàng suǒ chà fán sān kè yú. qí dōng zhì yè kè tóng lì chūn zhī hòu, chūn fēn yè kè tóng lì xià zhī hòu. zì yuè zhǐ shēng tài tán jǐn èr shí lǐ, ér zhòu yè zhī chà yī jié. shè shǐ yīn èr shí lǐ zhī chóng yǐ lì jù gǔ shù, gù bù zhī qí suǒ yǐ rán, kuàng bā chǐ zhī biǎo hū!
又若樹兩表,南北相距十里,其崇皆數十里,置大炬於南表之端,而植八尺之 木於其下,則當無影。試從南表之下,仰望北表之端,必將積微分之差,漸與南表 參合。表首參合,則置炬於其上,亦當無影矣。又置大炬於北表之端,而植八尺之 木於其下,則當無影。試從北表之下,仰望南表之端,又將積微分之差,漸與北表 參合。表首參合,則置炬於其上,亦當無影矣。復於二表間更植八尺之木,仰而望 之,則表首環屈相合。若置火炬於兩表之端,皆當無影矣。夫數十里之高與十里之 廣,然猶斜射之影與仰望不殊。今欲憑晷差以指遠近高下,尚不可知,而況稽周天 里步於不測之中,又可必乎?十三年,南至,岱宗禮畢,自上傳呼萬歲,聲聞於下。 時山下夜漏未盡,自日觀東望,日已漸高。據曆法,晨初迨日出差二刻半,然則山 上所差凡三刻余。其冬至夜刻同立春之後,春分夜刻同立夏之後。自岳趾升泰壇僅 二十里,而晝夜之差一節。設使因二十里之崇以立句股術,固不知其所以然,況八 尺之表乎!
yuán gǔ rén suǒ yǐ bù guī yǐng zhī yì, jiāng yǐ jié xuān hé qì, zhuǎn xiāng wù yí, bù zài yú chén cì zhī zhōu jìng. qí suǒ yǐ zhòng lì shù zhī yì, jiāng yù gōng shòu rén shí, qīn ruò gān xiàng, bù zài yú hún gài zhī shì fēi. ruò nǎi shù wú jī zhī fǎ yú shì tīng zhī suǒ bù jí, zé jūn zǐ dāng què yí ér bù yì yě. ér huò zhě gè shǒu suǒ chuán zhī qì yǐ shù tiān tǐ, wèi hún yuán kě rèn shù ér cè, dà xiàng kě yùn suàn ér kuī. zhōng yǐ liù jiā zhī shuō, dié wèi máo dùn, chéng yǐ wèi gài tiān xié? zé nán fāng zhī dù jiàn xiá guǒ yǐ wèi hún tiān xié? zé běi fāng zhī jí jìn gāo. cǐ èr zhě, yòu hún gài zhī jiā jǐn zhì bì yì, wèi néng yǒu yǐ tōng qí shuō yě. zé wáng zhòng rèn gé zhì chuān zhī tú, qū qū yú yì tóng zhī biàn, hé yì rén lún zhī huà zāi. fán guǐ chà, dōng xià bù tóng, nán běi yì yì, xiān rú yī yǐ lǐ shù qí zhī, suì shī qí shí. jīn gèng wèi fù jǔ tú, nán zì dān xué, běi jì yōu dōu, měi jí yí yí dù, zhé lèi qí chà, kě yǐ jī rì shí zhī duō shǎo, dìng zhòu yè zhī zhǎng duǎn, ér tiān xià zhī guǐ, jiē xié qí shù yǐ.
原古人所以步圭影之意,將以節宣和氣,轉相物宜,不在於辰次之周徑。其所 以重歷數之意,將欲恭授人時,欽若乾象,不在於渾、蓋之是非。若乃述無稽之法 於視聽之所不及,則君子當闕疑而不議也。而或者各守所傳之器以術天體,謂渾元 可任數而測,大象可運算而窺。終以六家之說,迭為矛盾,誠以為蓋天邪?則南方 之度漸狹;果以為渾天邪?則北方之極浸高。此二者,又渾、蓋之家盡智畢議,未 能有以通其說也。則王仲任、葛稚川之徒,區區於異同之辨,何益人倫之化哉。凡 晷差,冬夏不同,南北亦異,先儒一以里數齊之,遂失其實。今更為《覆矩圖》, 南自丹穴,北暨幽都,每極移一度,輒累其差,可以稽日食之多少,定晝夜之長短, 而天下之晷,皆協其數矣。
zhāo zōng shí, tài zǐ shǎo zhān shì biān gāng, xiū lì shù, fú qí jīng cuì, yǐ wèi bù kān zhī shù yě.
昭宗時,太子少詹事邊岡,脩歷術,服其精粹,以為不刊之數也。
chū, zhēn guān zhōng, chún fēng zhuàn fǎ xiàng zhì, yīn hàn shū shí èr cì dù shù, shǐ yǐ táng zhī zhōu xiàn pèi yān. ér yī xíng yǐ wèi tiān xià shān hé zhī xiàng cún hū liǎng jiè. běi jiè zì sān wēi jī shí, fù zhōng nán dì luò zhī yīn, dōng jí tài huá, yú hé, bìng léi shǒu dǐ zhù wáng wū tài xíng, běi dǐ cháng shān zhī yòu, nǎi dōng xún sāi tǎn, zhì huì mò cháo xiān, shì wèi běi jì, suǒ yǐ xiàn róng dí yě nán jiè zì mín shān bō zhǒng, fù dì luò zhī yáng, dōng jí tài huá, lián yì shān xióng ěr wài fāng tóng bǎi, zì shàng luò nán yú jiāng hàn, xié wǔ dāng jīng shān, zhì yú héng yáng, nǎi dōng xún lǐng jiǎo, dá dōng ōu mǐn zhōng, shì wèi nán jì, suǒ yǐ xiàn mán yí yě. gù xīng chuán wèi běi jiè wèi hú mén, nán jiè wèi yuè mén.
初,貞觀中,淳風撰《法象志》,因《漢書》十二次度數,始以唐之州縣配焉。 而一行以為天下山河之象存乎兩戒。北戒自三危、積石,負終南地絡之陰,東及太 華,逾河,並雷首、厎柱、王屋、太行,北抵常山之右,乃東循塞坦,至濊貊、朝 鮮,是謂北紀,所以限戎狄也;南戒自岷山、嶓冢,負地絡之陽,東及太華,連益 山、熊耳、外方、桐柏,自上洛南逾江、漢,攜武當、荊山,至于衡陽,乃東循嶺 徼,達東甌、閩中,是謂南紀,所以限蠻夷也。故《星傳》謂北戒為「胡門」,南 戒為「越門」。
hé yuán zì běi jì zhī shǒu, xún yōng zhōu běi jiǎo, dá huá yīn, ér yǔ dì luò xiāng huì, bìng xíng ér dōng, zhì tài xíng zhī qū, fēn ér dōng liú, yǔ jīng wèi jì dú xiāng wèi biǎo lǐ, wèi zhī běi hé. jiāng yuán zì nán jì zhī shǒu, xún liáng zhōu nán jiǎo, dá huá yáng, ér yǔ dì luò xiāng huì, bìng xíng ér dōng, jí jīng shān zhī yáng, fēn ér dōng liú, yǔ hàn shuǐ huái dú xiāng wèi biǎo lǐ, wèi zhī nán hé. gù yú tiān xiàng, zé hóng nóng fēn shǎn wèi liǎng hé zhī huì, wǔ fú zhū hóu zài yān. zì shǎn ér xī wèi qín liáng, běi jì shān hé zhī qū wèi jìn dài, nán jì shān hé zhī qū wèi bā shǔ, jiē fù xiǎn yòng wǔ zhī guó yě. zì shǎn ér dōng, sān chuān zhōng yuè wèi chéng zhōu xī jù wài fāng dà pī, běi zhì yú jì, nán zhì yú huái, dōng dá jù yě, wèi sòng zhèng chén cài hé nèi jí jì shuǐ zhī yáng wèi bèi wèi hàn dōng bīn huái shuǐ zhī yīn wèi shēn suí. jiē sì zhàn yòng wén zhī guó yě. běi jì zhī dōng, zhì běi hé zhī běi, wèi xíng zhào. nán jì zhī dōng, zhì nán hé zhī nán, wèi jīng chǔ. zì běi hé xià liú, nán jù dài shān wèi sān qí, jiā yòu jié shí wèi běi yàn. zì nán hé xià liú, běi jù dài shān wèi zōu lǔ, nán shè jiāng huái wèi wú yuè. jiē fù hǎi zhī guó, dài zhí zhī suǒ fù yě. zì hé yuán xún sāi yuán běi, dōng jí hǎi, wèi róng dí. zì jiāng yuán xún lǐng jiǎo nán, dōng jí hǎi, wèi mán yuè. guān liǎng hé zhī xiàng. yǔ yún hàn zhī suǒ shǐ zhōng, ér fēn yě kě zhī yǐ.
河源自北紀之首,循雍州北徼,達華陰,而與地絡相會,並行而東,至太行之 曲,分而東流,與涇、謂、濟瀆相為表里,謂之「北河」。江源自南紀之首,循梁 州南徼,達華陽,而與地絡相會,並行而東,及荊山之陽,分而東流,與漢水、淮 瀆相為表里,謂之「南河」。故於天象,則弘農分陝為兩河之會,五服諸侯在焉。 自陝而西為秦、涼,北紀山河之曲為晉、代,南紀山河之曲為巴、蜀,皆負險用武 之國也。自陝而東,三川、中嶽為成周;西距外方、大伾,北至於濟,南至於淮, 東達鉅野,為宋、鄭、陳、蔡;河內及濟水之陽為鄁、衛;漢東濱淮水之陰為申、 隨。皆四戰用文之國也。北紀之東,至北河之北,為邢、趙。南紀之東,至南河之 南,為荊、楚。自北河下流,南距岱山為三齊,夾右碣石為北燕。自南河下流,北 距岱山為鄒、魯,南涉江、淮為吳、越。皆負海之國,貸殖之所阜也。自河源循塞 垣北,東及海,為戎狄。自江源循嶺徼南,東及海,為蠻越。觀兩河之象。與雲漢 之所始終,而分野可知矣。
yú yì, wǔ yuè yī yīn shēng, ér yún hàn qián méng yú tiān jì zhī xià, jìn jí jǐng yuè jiān, dé kūn wéi zhī qì, yīn shǐ dá yú dì shàng, ér yún hàn shàng shēng, shǐ jiāo yú liè sù, qī wěi zhī qì tōng yǐ. dōng jǐng jù bǎi chuān shàng liú, gù chún shǒu wèi qín shǔ xū, dé liǎng jiè shān hé zhī shǒu. yún hàn dá kūn wéi yòu ér jiàn shēng, shǐ jū liè sù shàng, zī xī cān fá jiē zhí tiān guān biǎo ér zài hé yīn, gù shí shěn xià liú dé dà liáng, jù hé shāo yuǎn, shè yīn yì shēn. gù qí fēn yě, zì zhāng bīn què fù héng shān, jū běi jì zhòng shān zhī dōng nán, wài jiē máo tóu dì, jiē hé wài yīn guó yě. shí yuè yīn qì jìn yú gān wéi, shǐ shàng dá yú tiān, yún hàn zhì yíng shì dōng bì jiān, shēng qì xī jiū, yǔ nèi guī xiāng jiē. gù zì nán zhèng dá yú xī zhèng, dé yún hàn shēng qì, wèi shān hé shàng liú zì běi zhèng dá yú dōng zhèng, dé yún hàn jiàng qì, wèi shān hé xià liú. zōu zī zài yún hàn shēng jiàng zhōng, jū shuǐ xíng zhèng wèi, gù qí fēn yě dāng zhōng zhōu hé jì jiān. qiě wáng liáng gé dào yóu zǐ yuán jué hàn dǐ yíng shì, shàng dì lí gōng yě, nèi jiē chéng zhōu hé nèi, jiē shǐ wéi fēn. shí yī yuè yī yáng shēng, ér yún hàn jiàn jiàng, tuì jí gěn wéi, shǐ xià jiē yú dì, zhì dòu jiàn jiān, fù yǔ liè shě qì tōng, yú yì, tiān dì shǐ jiāo, tài xiàng yě. yú xī mù jīn, yīn qì yì jiàng, jìn jí dà chén, shēng yáng zhī qì jiū, ér yún hàn shěn qián yú dōng zhèng zhī zhōng, gù yì, léi chū dì yuē yù, lóng chū quán wèi jiě, jiē fáng xīn xiàng yě. xīng jì dé yún hàn xià liú, bǎi chuān guī yān, xī mù wèi yún hàn mò pài, shān hé jí yān. gù qí fēn yě, zì nán hé xià liú, qióng nán jì zhī qū, dōng nán fù hǎi, wèi xīng jì zì běi hé mò pài, qióng běi jì zhī qū, dōng běi fù hǎi, wèi xī mù. fù hǎi zhě, yǐ qí yún hàn zhī yīn yě. wéi zōu zī nèi jiē zǐ gōng, zài wáng jī hé jì jiān. jiàng lóu xuán xiāo yǔ shān hé shǒu wěi xiāng yuǎn, lín zhuān xū zhī xū, gù wèi zhōng zhōu fù hǎi zhī guó yě. qí dì dāng nán hé zhī běi běi hé zhī nán, jiè yǐ dài zōng, zhì yú dōng hǎi. zì chún shǒu yú hé, jiè dōng yuē chún huǒ, dé zhòng lí zhèng wèi, xuān yuán zhī qí zài yān. qí fēn yě, zì hé huá zhī jiāo, dōng jiē zhù róng zhī xū, běi fù hé, nán jí hàn, gài hán yù zhī suǒ jūn yě. zì xī mù jì tiān hàn ér nán, yuē dà huǒ, dé míng táng shēng qì, tiān shì zhī dōu zài yān. qí fēn yě, zì jù yě dài zōng, xī zhì chén liú, běi fù hé jì, nán jí huái, jiē hé qì zhī suǒ bù yě. yáng qì zì míng táng jiàn shēng, dá yú lóng jiǎo, yuē shòu xīng. lóng jiǎo wèi zhī tiān guān, yú yì, qì yǐ yáng jué yīn, guài xiàng yě. shēng yáng jìn yú tiān guān. dé chún gān zhī wèi, gù chún wěi zhí jiàn sì zhī yuè, nèi liè tài wēi, wèi tiān tíng. qí fēn yě, zì nán hé yǐ fù hǎi, yì chún yáng dì yě. shòu xīng zài tiān guān nèi, gù qí fēn yě, zài yì bó xī nán, huái shuǐ zhī yīn, běi lián tài shì zhī dōng, zì yáng chéng jì zhī, yì xùn wéi dì yě.
於《易》,五月一陰生,而雲漢潛萌於天稷之下,進及井、鉞間,得坤維之氣, 陰始達於地上,而雲漢上升,始交於列宿,七緯之氣通矣。東井據百川上流,故鶉 首為秦、蜀墟,得兩戒山河之首。雲漢達坤維右而漸升,始居列宿上,觜觿、參、 伐皆直天關表而在河陰,故實沈下流得大梁,距河稍遠,涉陰亦深。故其分野,自 漳濱卻負恆山,居北紀眾山之東南,外接髦頭地,皆河外陰國也。十月陰氣進逾乾 維,始上達於天,雲漢至營室、東壁間,升氣悉究,與內規相接。故自南正達於西 正,得雲漢升氣,為山河上流;自北正達於東正,得雲漢降氣,為山河下流。陬訾 在雲漢升降中,居水行正位,故其分野當中州河、濟間。且王良、閣道由紫垣絕漢 抵營室,上帝離宮也,內接成周、河內,皆豕韋分。十一月一陽生,而雲漢漸降, 退及艮維,始下接於地,至斗、建間,復與列舍氣通,於《易》,天地始交,泰象 也。逾析木津,陰氣益降,進及大辰,昇陽之氣究,而雲漢沈潛於東正之中,故 《易》,雷出地曰豫,龍出泉為解,皆房、心象也。星紀得雲漢下流,百川歸焉, 析木為雲漢末派,山河極焉。故其分野,自南河下流,窮南紀之曲,東南負海,為 星紀;自北河末派,窮北紀之曲,東北負海,為析木。負海者,以其雲漢之陰也。 唯陬訾內接紫宮,在王畿河、濟間。降婁、玄枵與山河首尾相遠,鄰顓頊之墟,故 為中州負海之國也。其地當南河之北、北河之南,界以岱宗,至於東海。自鶉首逾 河,戒東曰鶉火,得重離正位,軒轅之祇在焉。其分野,自河、華之交,東接祝融 之墟,北負河,南及漢,蓋寒燠之所均也。自析木紀天漢而南,曰大火,得明堂升 氣,天市之都在焉。其分野,自鉅野岱宗,西至陳留,北負河、濟,南及淮,皆和 氣之所布也。陽氣自明堂漸升,達於龍角,曰壽星。龍角謂之天關,於《易》,氣 以陽決陰,夬象也。昇陽進逾天關。得純乾之位,故鶉尾直建巳之月,內列太微, 為天廷。其分野,自南河以負海,亦純陽地也。壽星在天關內,故其分野,在益、 亳西南,淮水之陰,北連太室之東,自陽城際之,亦巽維地也。
fū yún hàn zì kūn dǐ gěn wèi dì jì, běi dǒu zì gān xié xùn wèi tiān gāng, qí fēn yě yǔ dì chē xiāng zhí, jiē wǔ dì xū yě. jiū xián chí zhī zhèng ér zài gān wéi nèi zhě, jiàng lóu yě, gù wèi shǎo hào zhī xū. yè běi gōng zhī zhèng ér zài gàn wéi wài zhě, zōu zī yě, gù wèi zhuān xū zhī xū. chéng shè tí zhī zhèng ér zài xùn wéi nèi zhě, shòu xīng yě, gù wèi tài hào zhī xū. bù tài wēi zhī zhèng, ér zài xùn wéi wài zhě, chún wěi yě, gù wèi liè shān shì zhī xū. dé sì hǎi zhōng chéng tài jiē zhī zhèng zhě, xuān yuán yě, gù wèi yǒu xióng shì zhī xū. mù jīn dé tiān dì zhī wēi qì, qí shén zhì yú jì yuè shuǐ huǒ dé tiān dì zhī zhāng qì, qí shén zhì yú mèng yuè. gù zhāng dào cún hū zhì, wēi dào cún hū zhōng, jiē yīn yáng biàn huà zhī jì yě. ruò wēi zhě shěn qián ér bù jí, zhāng zhě gāo míng ér guò kàng, jiē fēi shàng dì zhī jū yě.
夫雲漢自坤抵艮為地紀,北斗自乾攜巽為天綱,其分野與帝車相直,皆五帝墟 也。究咸池之政而在乾維內者,降婁也,故為少昊之墟。葉北宮之政而在干維外者, 陬訾也,故為顓頊之墟。成攝提之政而在巽維內者,壽星也,故為太昊之墟。布太 微之政,而在巽維外者,鶉尾也,故為列山氏之墟。得四海中承太階之政者,軒轅 也,故為有熊氏之墟。木、金得天地之微氣,其神治於季月;水、火得天地之章氣, 其神治於孟月。故章道存乎至,微道存乎終,皆陰陽變化之際也。若微者沈潛而不 及,章者高明而過亢,皆非上帝之居也。
dòu biāo wèi zhī wài tíng, yáng jīng zhī suǒ bù yě. dòu kuí wèi zhī huì fǔ, yáng jīng zhī suǒ fù yě. biāo yǐ zhì wài, gù chún wěi wèi nán fāng fù hǎi zhī guó. kuí yǐ zhì nèi, gù zōu zī wèi zhōng zhōu sì zhàn zhī guó. qí yú liè shě, zài yún hàn zhī yīn zhě bā, wèi fù hǎi zhī guó. zài yún hàn zhī yáng zhě sì, wèi sì zhàn zhī guó. jiàng lóu xuán xiāo yǐ fù dōng hǎi, chūn shén zhǔ yú dài zōng, suì xīng wèi yān. xīng jì chún wěi yǐ fù nán hǎi, qí shén zhǔ yú héng shān, yíng huò wèi yān. chún shǒu shí shěn yǐ fù xī hǎi, qí shén zhǔ yú huá shān, tài bái wèi yān. dà liáng xī mù yǐ fù běi hǎi, qí shén zhǔ yú héng shān, chén xīng wèi yān. chún huǒ dà huǒ shòu xīng shǐ wéi wèi zhōng zhōu, qí shén zhǔ yú sōng qiū, zhèn xīng wèi yān.
斗杓謂之外廷,陽精之所布也。斗魁謂之會府,陽精之所復也。杓以治外,故 鶉尾為南方負海之國。魁以治內,故陬訾為中州四戰之國。其餘列舍,在雲漢之陰 者八,為負海之國。在雲漢之陽者四,為四戰之國。降婁、玄枵以負東海,春神主 於岱宗,歲星位焉。星紀、鶉尾以負南海,其神主于衡山,熒惑位焉。鶉首、實沈 以負西海,其神主於華山,太白位焉。大梁、析木以負北海,其神主於恆山,辰星 位焉。鶉火、大火、壽星、豕韋為中州,其神主於嵩丘,鎮星位焉。
jìn dài zhū rú yán xīng tǔ zhě, huò yǐ zhōu, huò yǐ guó. yú xià qín hàn, jùn guó fèi zhì bù tóng. zhōu zhī xìng yě, wáng jī qiān lǐ, jí qí shuāi yě, jǐn dé hé nán qī xiàn. jīn yòu tiān xià yī tǒng, ér zhí yǐ chún huǒ wèi zhōu fēn, zé jiāng chǎng chuǎn yǐ. qī guó zhī chū, tiān xià dì xíng cí hán ér xióng wèi, wèi dì xī jù gāo líng, jǐn hé dōng hé nèi, běi gù zhāng yè, dōng fēn liáng sòng, zhì yú rǔ nán, hán jù quán zhèng zhī dì, nán jǐn yǐng chuān nán yáng xī dá guó lüè, jù hán gǔ, gù yí yáng, běi lián shàng dì, jiē mián gèn shù zhōu, xiāng cuò rú xiù. kǎo yún hàn shān hé zhī xiàng, duō zhě huò zhì shí yú sù. qí hòu wèi xǐ dà liáng, zé xī hé hé yú dōng jǐng qín bá yí yáng, ér shàng dǎng rù yú yú guǐ. fāng zhàn guó wèi miè shí, xīng jiā zhī yán, lǚ yǒu míng xiào. jīn zé tóng zài jī diān zhī zhōng yǐ. ér huò zhě yóu jù hàn shū dì lǐ zhì tuī zhī, shì shǒu gān shí yí shù, ér bù zhī biàn tōng zhī shù yě.
近代諸儒言星土者,或以州,或以國。虞、夏、秦、漢,郡國廢置不同。周之 興也,王畿千里,及其衰也,僅得河南七縣。今又天下一統,而直以鶉火為周分, 則疆場舛矣。七國之初,天下地形雌韓而雄魏,魏地西距高陵,盡河東、河內,北 固漳、鄴,東分梁、宋,至於汝南,韓據全鄭之地,南盡潁川、南陽、西達虢略, 距函谷,固宜陽,北連上地,皆綿亘數州,相錯如繡。考雲漢山河之象,多者或至 十餘宿。其後魏徙大梁,則西河合於東井;秦拔宜陽,而上黨入於輿鬼。方戰國未 滅時,星家之言,屢有明效。今則同在畿甸之中矣。而或者猶據《漢書地理志》推 之,是守甘、石遺術,而不知變通之數也。
yòu gǔ zhī chén cì yǔ jié qì xiāng xì, gè jù dāng shí lì shù, yǔ suì chà qiān xǐ bù tóng. jīn gèng yǐ qī sù zhī zhōng fēn sì xiàng zhōng wèi, zì shàng yuán zhī shǒu, yǐ dù shù jì zhī, ér zhe qí fēn yě, qí zhōu xiàn suī gǎi lì bù tóng, dàn jù shān hé yǐ fēn ěr.
又古之辰次與節氣相系,各據當時歷數,與歲差遷徙不同。今更以七宿之中分 四象中位,自上元之首,以度數紀之,而著其分野,其州縣雖改隸不同,但據山河 以分爾。
xū nǚ xū wēi, xuán xiāo yě. chū, xū nǚ wǔ dù, yú èr qiān sān bǎi qī shí sì, miǎo sì shǎo. zhōng, xū jiǔ dù. zhōng, wēi shí èr dù. qí fēn yě, zì jì běi dōng yú jì shuǐ, shè píng yīn, zhì yú shān zhuāng, xún dài yuè zhòng shān zhī yīn, dōng nán jí gāo mì, yòu dōng jǐn lái yí zhī dì, dé hàn běi hǎi qiān shèng zī chuān, jì nán jì jùn jí píng yuán bó hǎi jiǔ hé gù dào zhī nán, bīn yú jié shí. gǔ qí jì zhù chún yú lái tán hán jí zhēn xún yǒu guò yǒu gé pú gū shì zhī guó, qí dì dé zōu zī zhī xià liú, zì jì dōng dá yú hé wài, gù qí xiàng zhe wèi tiān jīn, jué yún hàn zhī yáng. fán sī rén zhī xīng yǔ qún chén zhī lù, jiē zhǔ xū wēi, gù dài zōng wèi shí èr zhū hóu shòu mìng fǔ. yòu xià liú dé wù nǚ, dāng jiǔ hé mò pài, bǐ yú xīng jì, yǔ wú yuè tóng zhàn.
須女、虛、危,玄枵也。初,須女五度,餘二千三百七十四,秒四少。中,虛 九度。終,危十二度。其分野,自濟北東逾濟水,涉平陰,至於山莊,循岱嶽眾山 之陰,東南及高密,又東盡萊夷之地,得漢北海、千乘、淄川,濟南、濟郡及平原、 渤海、九河故道之南,濱於碣石。古齊、紀、祝、淳于、萊、譚、寒及斟尋、有過、 有鬲、蒲姑氏之國,其地得陬訾之下流,自濟東達於河外,故其象著為天津,絕雲 漢之陽。凡司人之星與群臣之錄,皆主虛、危,故岱宗為十二諸侯受命府。又下流 得婺女,當九河末派,比於星紀,與吳、越同占。
yíng shì dōng bì, zōu zī yě. chū, wēi shí sān dù, yú èr qiān jiǔ bǎi èr shí liù, miǎo yī tài. zhōng, yíng shì shí èr dù. zhōng, kuí yí dù. zì wáng wū tài xíng ér dōng, dé hàn hé nèi, zhì běi jì zhī dōng yú, běi fù zhāng yè, dōng jí guǎn táo liáo chéng. yòu zì hé jì zhī jiāo, shè xíng bō, bīn jì shuǐ ér dōng, dé dōng jùn zhī dì, gǔ bèi yōng fù wèi fán zuò hán yōng gòng wēi guān nán yàn kūn wú shǐ wéi zhī guó. zì gé dào wáng liáng zhì dōng bì, zài shǐ wéi, wèi shàng liú. dāng hé nèi jí zhāng yè zhī nán, dé shān hé zhī huì, wèi lí gōng. yòu xún hé jì ér dōng jiē xuán xiāo wèi yíng shì zhī fēn.
營室、東壁,陬訾也。初,危十三度,餘二千九百二十六,秒一太。中,營室 十二度。終,奎一度。自王屋、太行而東,得漢河內,至北紀之東隅,北負漳、鄴, 東及館陶、聊城。又自河、濟之交,涉滎波,濱濟水而東,得東郡之地,古邶、庸 阝、衛、凡、胙、邗、雍、共、微、觀、南燕、昆吾、豕韋之國。自閣道、王良至 東壁,在豕韋,為上流。當河內及漳、鄴之南,得山河之會,為離宮。又循河、濟 而東接玄枵為營室之分。
kuí shù, jiàng lóu yě. chū, kuí èr dù, yú qiān èr bǎi yī shí qī, miǎo shí qī shǎo. zhōng, lóu yí dù. zhōng, wèi sān dù. zì shé qiū féi chéng, nán jiè jù yě, dōng dá liáng fù, xún dài yuè zhòng shān zhī yáng, yǐ fù dōng hǎi. yòu bīn sì shuǐ, jīng fāng yǔ pèi liú péng chéng, dōng zhì yú lǚ liáng, nǎi dōng nán dǐ huái, bìng huái shuǐ ér dōng, jǐn xú yí zhī dì, dé hàn dōng píng lǔ guó láng yá dōng hǎi sì shuǐ chéng yáng, gǔ lǔ xuē zhū jǔ xiǎo zhū xú tán zēng yǔ pī shī rèn sù xū jù zhuān yú móu suì zhù yí jiè gēn móu jí dà tíng shì zhī guó. kuí wèi dà zé, zài zōu zī xià liú, dāng jù yě zhī dōng yáng, zhì yú huái sì. lóu wèi zhī xū, dōng běi fù shān, gài zhōng guó gāo yú dì, bǎi gǔ zhī suǒ fù yě. wèi dé mǎ mù zhī qì, yǔ jì zhī běi tǔ tóng zhàn.
奎、數,降婁也。初,奎二度,余千二百一十七,秒十七少。中,婁一度。終, 胃三度。自蛇丘、肥成,南屆鉅野,東達梁父,循岱嶽眾山之陽,以負東海。又濱 泗水,經方與、沛、留、彭城,東至於呂梁,乃東南抵淮,並淮水而東,盡徐夷之 地,得漢東平、魯國、琅邪、東海、泗水、城陽,古魯、薛、邾、莒、小邾、徐、 郯、鄫、鄅、邳、邿、任、宿、須句、顓臾、牟、遂、鑄夷、介、根牟及大庭氏之 國。奎為大澤,在陬訾下流,當鉅野之東陽,至於淮、泗。婁、胃之墟,東北負山, 蓋中國膏腴地,百穀之所阜也。胃得馬牧之氣,與冀之北土同占。
wèi mǎo bì, dà liáng yě. chū, wèi sì dù, yú èr qiān wǔ bǎi sì shí jiǔ, miǎo bā tài. zhōng, mǎo liù dù. zhōng, bì jiǔ dù. zì wèi jùn zhuó zhāng zhī běi, dé hàn zhào guó guǎng píng jù lù cháng shān, dōng jí qīng hé xìn dōu, běi jù zhōng shān zhēn dìng, quán zhào zhī fēn. yòu běi yú zhòng shān, jǐn dài jùn yàn mén yún zhōng dìng xiāng zhī dì yǔ běi fāng qún dí zhī guó. běi jì zhī dōng yáng, biǎo lǐ shān hé, yǐ fān píng zhōng guó, wèi bì fēn. xún běi hé zhī biǎo, xī jǐn sāi yuán, jiē máo tóu gù dì, wèi mǎo fēn. jì zhī běi tǔ, mǎ mù zhī suǒ fān shù, gù tiān yuàn zhī xiàng cún yān.
胃、昴、畢,大梁也。初,胃四度,餘二千五百四十九,秒八太。中,昴六度。 終,畢九度。自魏郡濁漳之北,得漢趙國、廣平、鉅鹿、常山,東及清河、信都, 北據中山、真定,全趙之分。又北逾眾山,盡代郡、雁門、雲中、定襄之地與北方 群狄之國。北紀之東陽,表里山河,以蕃屏中國,為畢分。循北河之表,西盡塞垣, 皆髦頭故地,為昴分。冀之北土,馬牧之所蕃庶,故天苑之象存焉。
zī xī cān fá, shí shěn yě. chū, bì shí dù, yú bā bǎi sì shí yī, miǎo sì zhī yī. zhōng, cān qī dù. zhōng, dōng jǐng shí yí dù. zì hàn zhī hé dōng jí shàng dǎng tài yuán, jǐn xī hé zhī dì, gǔ jìn wèi yú táng gěng yáng huò jì lí huán yǔ xī hé róng dí zhī guó. xī hé zhī bīn, suǒ yǐ shè xiǎn xiàn qín jìn, gù qí dì shàng yīng tiān què. qí nán qǔ zhī yīn, zài jìn dì, zhòng shān zhī yáng nán qǔ zhī yáng, zài qín dì, zhòng shān zhī yīn. yīn yáng zhī qì bìng, gù yǔ dōng jǐng tōng. hé dōng yǒng lè ruì chéng hé běi xiàn jí hé qū fēng shèng xià zhōu, jiē dōng jǐng zhī fēn. cān fá wèi róng suǒ, wèi wǔ zhèng, dāng hé dōng, jǐn dà xià zhī xū. shàng dǎng cì jū xià liú, yǔ zhào wèi jiē, wèi zī xī zhī fēn.
觜觿、參、伐,實沈也。初,畢十度,餘八百四十一,秒四之一。中,參七度。 終,東井十一度。自漢之河東及上黨、太原,盡西河之地,古晉、魏、虞、唐、耿、 楊、霍、冀、黎、郇與西河戎狄之國。西河之濱,所以設險限秦、晉,故其地上應 天闕。其南曲之陰,在晉地,眾山之陽;南曲之陽,在秦地,眾山之陰。陰陽之氣 並,故與東井通。河東永樂、芮城、河北縣及河曲豐、勝、夏州,皆東井之分。參、 伐為戎索,為武政,當河東,盡大夏之墟。上黨次居下流,與趙、魏接,為觜觿之 分。
dōng jǐng yú guǐ, chún shǒu yě. chū, dōng jǐng shí èr dù, yú èr qiān yī bǎi qī shí èr, miǎo shí wǔ tài. zhōng, dōng jǐng èr shí qī dù. zhōng, liǔ liù dù. zì hàn sān fǔ jí běi dì shàng jùn ān dìng, xī zì lǒng chí zhì hé yòu, xī nán jǐn bā shǔ hàn zhōng zhī dì, jí xī nán yí jiān wèi yuè juàn yì zhōu jùn, jí nán hé zhī biǎo, dōng zhì zāng kē, gǔ qín liáng bīn ruì fēng bì tái gàng yǒu hù mì xū yōng shǔ qiāng máo zhī guó. dōng jǐng jū liǎng hé zhī yīn, zì shān hé shàng liú, dāng dì luò zhī xī běi. yú guǐ jū liǎng hé zhī yáng, zì hàn zhōng dōng jǐn huá yáng, yǔ chún huǒ xiāng jiē, dāng dì luò zhī dōng nán. chún shǒu zhī wài, yún hàn qián liú ér wèi dá, gù láng xīng zài jiāng hé shàng yuán zhī xī, hú shǐ quǎn jī jiē jiǎo wài zhī bèi yě. xī qiāng tǔ bō tǔ gǔ hún jí xī nán jiǎo wài yí rén, jiē zhàn láng xīng.
東井、輿鬼,鶉首也。初,東井十二度,餘二千一百七十二,秒十五太。中, 東井二十七度。終,柳六度。自漢三輔及北地、上郡、安定,西自隴坻至河右,西 南盡巴、蜀、漢中之地,及西南夷犍為、越雋、益州郡,極南河之表,東至牂柯, 古秦、梁、豳、芮、豐、畢、駘槓、有扈、密須、庸、蜀、羌、髳之國。東井居兩 河之陰,自山河上流,當地絡之西北。輿鬼居兩河之陽,自漢中東盡華陽,與鶉火 相接,當地絡之東南。鶉首之外,雲漢潛流而未達,故狼星在江、河上源之西,弧 矢、犬、雞皆徼外之備也。西羌、吐蕃、吐谷渾及西南徼外夷人,皆占狼星。
liǔ qī xīng zhāng, chún huǒ yě. chū, liǔ qī dù, yú sì bǎi liù shí sì, miǎo qī shǎo. zhōng, qī xīng qī dù. zhōng, zhāng shí sì dù. běi zì xíng zé xíng yáng, bìng jīng suǒ, jì shān nán, dé xīn zhèng mì xiàn, zhì wài fāng dōng yú, xié zhì fāng chéng, dǐ tóng bǎi, běi zì wǎn yè, nán jì hàn dōng, jǐn hàn nán yáng zhī dì. yòu zì luò yì fù běi hé zhī nán, xī jí hán gǔ, yú nán jì, dá wǔ dāng hàn shuǐ zhī yīn, jǐn hóng nóng jùn, yǐ huái yuán tóng bǎi dōng yáng wèi xiàn, ér shēn zhōu shǔ shòu xīng, gǔ chéng zhōu guó zhèng guǎn kuài dōng guó mì huá jiāo táng suí shēn dèng jí zhù róng shì zhī dōu. xīn zhèng wèi xuān yuán zhù róng zhī xū, qí dōng bǐ zé rù shòu xīng. liǔ. zài yú guǐ dōng, yòu jiē hàn yuán, dāng yì luò zhī yáng, jiē nán hé shàng liú. qī xīng xì xuān yuán, dé tǔ xíng zhèng wèi, zhōng yuè xiàng yě, hé nán zhī fēn. zhāng, zhí nán yáng, hàn dōng, yǔ chún wěi tóng zhàn.
柳、七星、張,鶉火也。初,柳七度,餘四百六十四,秒七少。中,七星七度。 終,張十四度。北自滎澤、滎陽,並京、索,暨山南,得新鄭、密縣,至外方東隅, 斜至方城,抵桐柏,北自宛、葉,南暨漢東,盡漢南陽之地。又自雒邑負北河之南, 西及函谷,逾南紀,達武當、漢水之陰,盡弘農郡,以淮源、桐柏、東陽為限,而 申州屬壽星,古成周、虢、鄭、管、鄶、東虢、密、滑、焦、唐、隨、申、鄧及祝 融氏之都。新鄭為軒轅、祝融之墟,其東鄙則入壽星。柳。在輿鬼東,又接漢源, 當益、洛之陽,接南河上流。七星系軒轅,得土行正位,中嶽象也,河南之分。張, 直南陽,漢東,與鶉尾同占。
yì zhěn, chún wěi yě. chū, zhāng shí wǔ dù, yú qiān qī bǎi jiǔ shí wǔ, miǎo èr shí èr tài. zhōng, yì shí èr dù. zhōng, zhěn jiǔ dù. zì fáng líng bái dì ér dōng, jǐn hàn zhī nán jùn jiāng xià, dōng dá lú jiāng nán bù, bīn péng lí zhī xī, dé zhǎng shā wǔ líng, yòu yú nán jì, jǐn yù lín hé pǔ zhī dì, zì yuán xiāng shàng liú, xī dá qián ān zhī zuǒ, jiē quán chǔ zhī fēn. zì fù zhāo xiàng gōng xiù róng bái lián zhōu yǐ xī, yì chún wěi zhī xū. gǔ jīng chǔ yún ruò luó quán bā kuí yǔ nán fāng mán mò zhī guó. yì yǔ zhū zhāng tóng xiàng, dāng nán hé zhī běi, zhěn zài tiān guān zhī wài, dāng nán hé zhī nán, qí zhōng yī xīng zhǔ zhǎng shā, yú lǐng jiǎo ér nán, wèi dōng ōu qīng qiū zhī fēn. ān nán zhū zhōu zài yún hàn shàng yuán zhī dōng yáng, yí shǔ chún huǒ. ér liǔ qī xīng zhāng jiē dāng zhōng zhōu, bù dé lián fù hǎi zhī dì, gù lì yú chún wěi.
翼、軫,鶉尾也。初,張十五度,余千七百九十五,秒二十二太。中,翼十二 度。終,軫九度。自房陵、白帝而東,盡漢之南郡、江夏,東達廬江南部,濱彭蠡 之西,得長沙、武陵,又逾南紀,盡鬱林、合浦之地,自沅、湘上流,西達黔安之 左,皆全楚之分。自富、昭、象、龔、繡、容、白、廉州已西,亦鶉尾之墟。古荊 楚、鄖、鄀、羅、權、巴、夔與南方蠻貊之國。翼與硃張同象,當南河之北,軫 在天關之外,當南河之南,其中一星主長沙,逾嶺徼而南,為東甌、青丘之分。安 南諸州在雲漢上源之東陽,宜屬鶉火。而柳、七星、張皆當中州,不得連負海之地, 故麗於鶉尾。
jiǎo kàng, shòu xīng yě. chū, zhěn shí dù, yú bā shí qī, miǎo shí sì shǎo. zhōng, jiǎo bā dù. zhōng, dī yī dù. zì yuán wǔ guǎn chéng, bīn hé jì zhī nán, dōng zhì fēng qiū chén liú, jǐn chén cài rǔ nán zhī dì, yú huái yuán, zhì yú yì yáng, xī shè nán yáng jùn zhì yú tóng bǎi, yòu dōng běi dǐ sōng zhī dōng yáng, zhōng guó dì luò zài nán běi hé zhī jiān, shǒu zì xī qīng, jí yú péi wěi, gù suí shēn, guāng jiē yù zhōu zhī fēn, yí shǔ chún huǒ, gǔ chén cài xǔ xī jiāng huáng dào bǎi shěn lài liǎo xū dùn hú fáng xián lì zhī guó. dī shè shòu xīng, dāng luò yì zhòng shān zhī dōng, yǔ bó tǔ xiāng jiē, cì nán zhí yǐng shuǐ zhī jiān, yuē tài hào zhī xū, wèi kàng fēn. yòu nán shè huái qì lián chún wěi, zài chéng zhōu zhī dōng yáng, wèi jiǎo fēn.
角、亢,壽星也。初,軫十度,餘八十七,秒十四少。中,角八度。終,氐一 度。自原武、管城,濱河、濟之南,東至封丘、陳留,盡陳、蔡、汝南之地,逾淮 源,至於弋陽,西涉南陽郡至於桐柏,又東北抵嵩之東陽,中國地絡在南北河之間, 首自西傾,極於陪尾,故隨、申,光皆豫州之分,宜屬鶉火,古陳、蔡、許、息、 江、黃、道、柏、沈、賴、蓼、須頓、胡、防、弦、厲之國。氐涉壽星,當洛邑眾 山之東,與亳土相接,次南直潁水之間,曰太昊之墟,為亢分。又南涉淮氣連鶉尾, 在成周之東陽,為角分。
dī fáng xīn, dà huǒ yě. chū, dī èr dù, yú qiān sì bǎi yī shí jiǔ, miǎo wǔ tài. zhōng, fáng èr dù. zhōng, wěi liù dù. zì yōng qiū xiāng yì xiǎo huáng ér dōng, xún jì yīn, jiè yú qí lǔ, yòu sì shuǐ, dá yú lǚ liáng, nǎi dōng nán jiē tài hào zhī xū, jǐn hàn jì yīn shān yáng chǔ guó fēng pèi zhī dì, gǔ sòng cáo chéng téng máo gào xiāo gé xiàng chéng bī yáng shēn fù zhī guó. shāng bó fù běi hé, yáng qì zhī suǒ shēng yě, wèi xīn fēn fēng pèi fù nán hé, yáng qì zhī suǒ bù yě, wèi fáng fēn. qí xià liú yǔ wěi tóng zhàn, xī jiē chén zhèng wèi dī fēn.
氐、房、心,大火也。初,氐二度,余千四百一十九,秒五太。中,房二度。 終,尾六度。自雍丘、襄邑、小黃而東,循濟陰,界於齊、魯,右泗水,達於呂梁, 乃東南接太昊之墟,盡漢濟陰、山陽、楚國、豐、沛之地,古宋、曹、郕、滕、茅、 郜、蕭、葛、向城、逼陽、申父之國。商、亳負北河,陽氣之所升也,為心分、豐、 沛負南河,陽氣之所布也,為房分。其下流與尾同占,西接陳、鄭為氐分。
wěi jī, xī mù jīn yě. chū, wěi qī dù, yú èr qiān qī bǎi wǔ shí, miǎo èr shí yī shǎo, zhōng, jī wǔ dù, zhōng, nán dòu bā dù. zì bó hǎi jiǔ hé zhī běi, dé hàn hé jiān zhuō jùn guǎng yáng jí shàng gǔ yú yáng yòu běi píng liáo xī liáo dōng lè làng xuán tú, gǔ běi yàn gū zhú wú zhōng jiǔ yí zhī guó. wěi dé yún hàn zhī mò pài, guī yú lì yān, dāng jiǔ hé zhī xià liú, bīn yú bó jié, jiē běi jì zhī suǒ qióng yě. jī yǔ nán dòu xiāng jìn, wèi liáo shuǐ zhī yáng, jǐn cháo xiān sān hán zhī dì, zài wú yuè dōng.
尾、箕,析木津也。初,尾七度,餘二千七百五十,秒二十一少,中,箕五度, 終,南斗八度。自渤海、九河之北,得漢河間、涿郡、廣陽及上谷、漁陽、右北平、 遼西、遼東、樂浪、玄菟,古北燕、孤竹、無終、九夷之國。尾得雲漢之末派,龜、 魚麗焉,當九河之下流,濱於渤碣,皆北紀之所窮也。箕與南斗相近,為遼水之陽, 盡朝鮮三韓之地,在吳、越東。
nán dòu qiān niú, xīng jì yě. chū, nán dòu jiǔ dù, yú qiān sì shí èr, miǎo shí èr tài. zhōng, nán dòu èr shí sì dù. zhōng, nǚ sì dù. zì lú jiāng jiǔ jiāng, fù huái shuǐ, nán jǐn lín huái guǎng líng, zhì yú dōng hǎi, yòu yú nán hé, dé hàn dān yáng huì jī yù zhāng, xī bīn péng lí, nán shè yuè mén, qì cāng wú nán hǎi, yú lǐng biǎo, zì sháo guǎng yǐ xī, zhū yá yǐ dōng, wèi xīng jì zhī fēn yě. gǔ wú yuè qún shū lú tóng liù liǎo jí dōng nán bǎi yuè zhī guó. nán dòu zài yún hàn xià liú, dāng huái hǎi jiān, wèi wú fēn. qiān niú qù nán hé jìn yuǎn, zì yù zhāng qì huì jī, nán yú lǐng jiǎo, wèi yuè fēn. dǎo yí mán mò zhī rén, shēng jiào suǒ bù jì, jiē xì yú gǒu guó yún.
南斗、牽牛,星紀也。初,南斗九度,余千四十二,秒十二太。中,南斗二十 四度。終,女四度。自廬江、九江,負淮水,南盡臨淮、廣陵,至於東海,又逾南 河,得漢丹楊、會稽、豫章,西濱彭蠡,南涉越門,迄蒼梧、南海,逾嶺表,自韶、 廣以西,珠崖以東,為星紀之分也。古吳、越、群舒、廬、桐、六、蓼及東南百越 之國。南斗在雲漢下流,當淮、海間,為吳分。牽牛去南河浸遠,自豫章迄會稽, 南逾嶺徼,為越分。島夷蠻貊之人,聲教所不暨,皆繫於狗國雲。