gāo zōng
高宗

gāo zōng tiān huáng dà shèng dà hóng xiào huáng dì huì zhì, zì wèi shàn, tài zōng dì jiǔ zǐ yě. mǔ yuē wén dé huáng hòu zhǎng sūn shì. shǐ fēng jìn wáng, zhēn guān qī nián, yáo lǐng bīng zhōu dū du. shí qī nián, tài zǐ chéng gān fèi, ér wèi wáng tài cì dāng lì, yì yǐ zuì chù, nǎi lì zi zhì wèi huáng tài zǐ. tài zōng cháng mìng huáng tài zǐ yóu guān xí shè, tài zǐ cí yǐ fēi suǒ hǎo, yuàn dé fèng zhì zūn, jū xī xià. tài zōng dà xǐ, nǎi yíng qǐn diàn cè wèi bié yuàn, shǐ tài zǐ jū zhī. tài zōng měi shì cháo, huáng tài zǐ cháng shì, guān jué shù zhèng.
高宗天皇大聖大弘孝皇帝諱治，字為善，太宗第九子也。母曰文德皇后長孫氏。 始封晉王，貞觀七年，遙領并州都督。十七年，太子承乾廢，而魏王泰次當立，亦 以罪黜，乃立子治為皇太子。太宗嘗命皇太子游觀習射，太子辭以非所好，願得奉 至尊，居膝下。太宗大喜，乃營寢殿側為別院，使太子居之。太宗每視朝，皇太子 常侍，觀決庶政。

èr shí sān nián, tài zōng yǒu jí, zhào huáng tài zǐ tīng zhèng yú jīn yè mén. sì yuè, cóng xìng cuì wēi gōng. tài zōng bēng, yǐ yǔ xí fā liù fǔ jiǎ shì sì qiān, wèi huáng tài zǐ rù yú jīng shī. liù yuè jiǎ xū, jí huáng dì wèi yú jiù qián. dà shè, cì wén wǔ guān xūn yī zhuǎn, mín bā shí yǐ shàng sù bó, gěi fù yōng zhōu jí bǐ suì gōng jūn suǒ yī nián. guǐ wèi, zhǎng sūn wú jì wèi tài wèi. guǐ sì, jiǎn xiào luò zhōu cì shǐ lǐ jī wèi kāi fǔ yí tóng sān sī, cān zhǎng jī mì. bā yuè guǐ yǒu, hé dōng dì zhèn. yǐ hài, yòu zhèn. gēng chén, qiǎn shǐ cún wèn hé dōng, gěi fù èr nián, cì yā sǐ zhě rén juàn sān pǐ. gēng yín, zàng wén huáng dì yú zhāo líng. jiǔ yuè jiǎ yín, jīng wáng yuán jǐng wèi sī tú, wú wáng kè wèi sī kōng. yǐ mǎo, lǐ jī wèi shàng shū zuǒ pú shè tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. shí yī yuè yǐ chǒu, jìn zhōu dì zhèn. zuǒ yì wèi láng jiāng gāo kǎn fá tū jué. shì dōng, wú xuě.
二十三年，太宗有疾，詔皇太子聽政於金液門。四月，從幸翠微宮。太宗崩， 以羽檄發六府甲士四千，衛皇太子入於京師。六月甲戌，即皇帝位於柩前。大赦， 賜文武官勛一轉，民八十以上粟帛，給復雍州及比歲供軍所一年。癸未，長孫無忌 為太尉。癸巳，檢校洛州刺史李勣為開府儀同三司，參掌機密。八月癸酉，河東地 震。乙亥，又震。庚辰，遣使存問河東，給復二年，賜壓死者人絹三匹。庚寅，葬 文皇帝於昭陵。九月甲寅，荊王元景為司徒，吳王恪為司空。乙卯，李勣為尚書左 僕射、同中書門下三品。十一月乙丑，晉州地震。左翊衛郎將高偘伐突厥。是冬， 無雪。

yǒng huī yuán nián zhēng yuè xīn chǒu, gǎi yuán. bǐng wǔ, lì fēi wáng shì wèi huáng hòu. zhāng xíng chéng wèi shì zhōng. èr yuè xīn mǎo, fēng zǐ xiào wèi xǔ wáng, shàng jīn qǐ wáng, sù jié yōng wáng. sì yuè jǐ sì, jìn zhōu dì zhèn. wǔ yuè sì wèi, tài bái zhòu jiàn. liù yuè, gāo kǎn jí tū jué zhàn yú jīn shān, bài zhī. gēng chén, jìn zhōu dì zhèn, zhào wǔ pǐn yǐ shàng yán shì. qī yuè xīn yǒu, yǐ hàn lǜ qiú. bā yuè wù chén, gěi wǔ pǐn yǐ shàng jiě guān chōng shì zhě bàn lù, jiā cì bó. gēng wǔ, jiàng sǐ zuì yǐ xià. jiǔ yuè guǐ mǎo, gāo kǎn fú tū jué chē bí kè hán yǐ xiàn. shí yuè wù chén, lǐ jī bà zuǒ pú shè. shí yī yuè jǐ wèi, biǎn chǔ suì liáng wèi tóng zhōu cì shǐ. shí èr yuè gēng wǔ, yǎn zhōu liáo kòu biān, zǐ zhōu dū du xiè wàn suì sǐ zhī.
永徽元年正月辛丑，改元。丙午，立妃王氏為皇后。張行成為侍中。二月辛卯， 封子孝為許王，上金杞王，素節雍王。四月己巳，晉州地震。五月巳未，太白晝見。 六月，高偘及突厥戰於金山，敗之。庚辰，晉州地震，詔五品以上言事。七月辛酉， 以旱慮囚。八月戊辰，給五品以上解官充侍者半祿，加賜帛。庚午，降死罪以下。 九月癸卯，高偘俘突厥車鼻可汗以獻。十月戊辰，李勣罷左僕射。十一月己未，貶 褚遂良為同州刺史。十二月庚午，琰州獠寇邊，梓州都督謝萬歲死之。

èr nián zhēng yuè wù xū, kāi yì cāng yǐ zhèn mín. yǐ sì, huáng mén shì láng yǔ wén jié zhōng shū shì láng liǔ shì tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. yǐ mǎo, yáo chí dū du ā shǐ nà hè lǔ pàn. sì yuè yǐ chǒu, mìng yǒu sī wú jìn ròu shí, qì yú wǔ yuè. qī yuè dīng wèi, hè lǔ kòu tíng zhōu, zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn liáng jiàn fāng yòu xiāo wèi dà jiāng jūn qì bì hé lì wèi gōng yuè dào héng jūn zǒng guǎn yǐ fá zhī. bā yuè jǐ sì, gāo jì fǔ wèi shì zhōng yú zhì níng wèi shàng shū zuǒ pú shè, zhāng xíng chéng wèi yòu pú shè, tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. jǐ mǎo, bái shuǐ mán guān biān, zuǒ lǐng jūn jiāng jūn zhào xiào zǔ wèi láng zhōu dào héng jūn zǒng guǎn yǐ fá zhī. jiǔ yuè guǐ mǎo, yǐ tóng zhōu kǔ quán mù dì cì pín mín. shí yuè xīn mǎo, jìn zhōu dì zhèn. shí yī yuè xīn yǒu, yǒu shì yú nán jiāo. guǐ yǒu, jìn jìn quǎn mǎ yīng gú. wù yín, xīn zhōu dì zhèn. jiǎ shēn, yǔ mù bīng. shì yuè, dòu zhōu yì zhōu mán kòu biān, guì zhōu dū du liú bó yīng bài zhī. zhào xiào zǔ jí bái shuǐ mán zhàn yú luó wǔ hòu shān, bài zhī. shí èr yuè yǐ wèi, tài bái zhòu jiàn. rén zǐ, chù yuè zhū xié gū zhù shā zhāo wèi shǐ dān dào huì, pàn fù yú hè lǔ. shì dōng, wú xuě.
二年正月戊戌，開義倉以賑民。乙巳，黃門侍郎宇文節、中書侍郎柳奭同中書 門下三品。乙卯，瑤池都督阿史那賀魯叛。四月乙丑，命有司毋進肉食，訖於五月。 七月丁未，賀魯寇庭州，左武衛大將軍梁建方、右驍衛大將軍契苾何力為弓月道行 軍總管以伐之。八月己巳，高季輔為侍中；于志寧為尚書左僕射，張行成為右僕射， 同中書門下三品。己卯，白水蠻冠邊，左領軍將軍趙孝祖為郎州道行軍總管以伐之。 九月癸卯，以同州苦泉牧地賜貧民。十月辛卯，晉州地震。十一月辛酉，有事於南 郊。癸酉，禁進犬馬鷹鶻。戊寅，忻州地震。甲申，雨木冰。是月，竇州、義州蠻 寇邊，桂州都督劉伯英敗之。趙孝祖及白水蠻戰於羅仵候山，敗之。十二月乙未， 太白晝見。壬子，處月硃邪孤注殺招慰使單道惠，叛附於賀魯。是冬，無雪。

sān nián zhēng yuè guǐ hài, liáng jiàn fāng jí chù yuè zhàn yú láo shān, bài zhī. jiǎ zǐ, yǐ hàn bì zhèng diàn, jiǎn shàn, jiàng qiú zuì, tú yǐ xià yuán zhī. jǐ sì, chǔ suì liáng wèi lì bù shàng shū tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. bǐng zǐ, xiǎng yú tài miào. dīng hài, gēng jí tián. sān yuè xīn sì, yǔ tǔ. yǔ wén jié wèi shì zhōng, liǔ shì shǒu zhōng shū lìng. sì yuè gēng yín, zhào xiào zǔ jí bái shuǐ mán zhàn, bài zhī. jiǎ wǔ, péng wáng yuán zé hōng. shì yuè, bīng bù shì láng hán yuàn wèi huáng mén shì láng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. wǔ yuè gēng shēn, qiú qí shì zhōng cuī jì shū gěi shì huáng mén shì láng péi zé suí yí tóng sān sī dòu lú yù yù shǐ zhōng chéng yóu chǔ kè zi sūn guān zhī. qī yuè dīng sì, lì chén wáng zhōng wèi huáng tài zǐ, dà shè, cì wǔ pǐn yǐ shàng zi wèi fù hòu zhě xūn yī zhuǎn, mín pú sān rì. jiǔ yuè bǐng chén, qiú zhōu sī mù dài fū péi róng shàng shū zuǒ chéng fēng xiào yǎn zi sūn guān zhī. shì yuè, zhōng shū shì láng lái jì tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. shí èr yuè guǐ sì, pú wáng tài hōng.
三年正月癸亥，梁建方及處月戰於牢山，敗之。甲子，以旱避正殿，減膳，降 囚罪，徒以下原之。己巳，褚遂良為吏部尚書、同中書門下三品。丙子，享於太廟。 丁亥，耕藉田。三月辛巳，雨土。宇文節為侍中，柳奭守中書令。四月庚寅，趙孝 祖及白水蠻戰，敗之。甲午，彭王元則薨。是月，兵部侍郎韓瑗為黃門侍郎、同中 書門下三品。五月庚申，求齊侍中崔季舒、給事黃門侍郎裴澤、隋儀同三司豆盧毓、 御史中丞游楚客子孫官之。七月丁巳，立陳王忠為皇太子，大赦，賜五品以上子為 父後者勛一轉，民酺三日。九月丙辰，求周司沐大夫裴融、尚書左丞封孝琰子孫官 之。是月，中書侍郎來濟同中書門下三品。十二月癸巳，濮王泰薨。

sì nián èr yuè jiǎ shēn, fù mǎ dū wèi fáng yí ài xuē wàn chè chái lìng wǔ gāo yáng bā líng gōng zhǔ móu fǎn, fú zhū shā jīng wáng yuán jǐng wú wáng kè. yǐ yǒu, liú yǔ wén jié yú guì zhōu. wù zǐ, fèi shǔ wáng yīn wèi shù rén. jǐ hài, xú wáng yuán lǐ wèi sī tú, lǐ jī wèi sī kōng. sì yuè rén yín, yǐ hàn lǜ qiú, qiǎn shǐ jué tiān xià yù, jiǎn diàn zhōng tài pú mǎ sù, zhào wén wǔ guān yán shì. jiǎ chén, bì zhèng diàn, jiǎn shàn. liù yuè jǐ chǒu, tài bái zhòu jiàn. bā yuè jǐ hài, yǔn shí yú féng yì shí yǒu bā. jiǔ yuè rén xū, zhāng xíng chéng hōng. jiǎ xū, chǔ suì liáng wèi shàng shū yòu pú shè. shí yuè gēng zǐ, xìng wēn tāng. jiǎ chén, shè xīn fēng. yǐ sì, zhì zì wēn tāng. wù shēn, mù zhōu nǚ zǐ chén shuò zhēn fǎn, wù zhōu cì shǐ cuī yì xuán tǎo zhī. shí yī yuè gēng xū, chén shuò zhēn fú zhū. guǐ chǒu, bīng bù shàng shū cuī dūn lǐ wèi shì zhōng. dīng sì, liǔ shì wèi zhōng shū lìng. shí èr yuè gēng zǐ, gāo jì fǔ hōng.
四年二月甲申，駙馬都尉房遺愛薛萬徹柴令武、高陽巴陵公主謀反，伏誅；殺 荊王元景、吳王恪。乙酉，流宇文節於桂州。戊子，廢蜀王愔為庶人。己亥，徐王 元禮為司徒，李勣為司空。四月壬寅，以旱慮囚，遣使決天下獄，減殿中、太僕馬 粟，詔文武官言事。甲辰，避正殿，減膳。六月己丑，太白晝見。八月己亥，隕石 於馮翊十有八。九月壬戌，張行成薨。甲戌，褚遂良為尚書右僕射。十月庚子，幸 溫湯。甲辰，赦新豐。乙巳，至自溫湯。戊申，睦州女子陳碩真反，婺州刺史崔義 玄討之。十一月庚戌，陳碩真伏誅。癸丑，兵部尚書崔敦禮為侍中。丁巳，柳奭為 中書令。十二月庚子，高季輔薨。

wǔ nián zhēng yuè bǐng yín, yǐ hàn zhào wén wǔ guān cháo jí shǐ yán shì. sān yuè wù wǔ, rú wàn nián gōng. yǐ chǒu, cì fèng quán tāng. xīn wèi, shè qí zhōu jí suǒ guò tú zuì yǐ xià. liù yuè guǐ hài, liǔ shì bà. bǐng yín, hé běi dà shuǐ, qiǎn shǐ lǜ qiú. bā yuè jǐ wèi, zhào miǎn lín yóu qí yáng jīn suì kè yì, qí zhōu jí gōng dùn xiàn bàn suì. jiǔ yuè dīng yǒu, zhì zì wàn nián gōng. shí yuè guǐ mǎo, zhú jīng shī luó guō, qǐ guān yú jiǔ mén.
五年正月丙寅，以旱詔文武官、朝集使言事。三月戊午，如萬年宮。乙丑，次 鳳泉湯。辛未，赦岐州及所過徒罪以下。六月癸亥，柳奭罷。丙寅，河北大水，遣 使慮囚。八月己未，詔免麟遊、岐陽今歲課役，岐州及供頓縣半歲。九月丁酉，至 自萬年宮。十月癸卯，築京師羅郭，起觀於九門。

liù nián zhēng yuè rén shēn, bài zhāo líng, shè lǐ quán jí xíng cóng, miǎn xiàn jīn suì zū diào, líng suǒ sù wèi jìn jué yī jí, lìng chéng jiā yī jiē. guǐ yǒu, yǐ shǎo láo jì péi zàng zhě. jiǎ xū, zhì zì zhāo líng. gēng yín, fēng zǐ hóng wèi dài wáng, xián lù wáng. èr yuè yǐ sì, huáng tài zǐ jiā yuán fú, jiàng sǐ zuì yǐ xià, cì pú sān rì, wǔ pǐn yǐ shàng wèi fù hòu zhě xūn yī zhuǎn. yǐ chǒu, yíng zhōu dū du chéng míng zhèn zuǒ wèi zhōng láng jiāng sū dìng fāng fá gāo lì. wǔ yuè rén wǔ, jí gāo lì zhàn yú guì duān shuǐ, bài zhī. guǐ wèi, zuǒ tún wèi dà jiāng jūn chéng zhī jié wèi cōng shān dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá hè lǔ. rén chén, hán yuàn wèi shì zhōng, lái jì wèi zhōng shū lìng. qī yuè yǐ yǒu, cuī dūn lǐ wèi zhōng shū lìng. shì yuè, zhōng shū shè rén lǐ yì fǔ wèi zhōng shū shì láng, cān zhī zhèng shì. jiǔ yuè gēng wǔ, biǎn chǔ suì liáng wèi tán zhōu dū du. yǐ yǒu, luò shuǐ yì. shí yuè, qí zhōu huáng hé yì. jǐ yǒu, fèi huáng hòu wèi shù rén. yǐ mǎo, lì chén fēi wǔ shì wèi huáng hòu. dīng sì, dà shè, cì mín bā shí yǐ shàng sù bó. shí yī yuè jǐ sì, huáng hòu jiàn yú tài miào. wù zǐ, tíng zhū zhōu gòng zhū. guǐ sì, zhào jìn lì kù fǎ jí wèi yǐn míng shū zhě. shì dōng, huáng hòu shā wáng shù rén.
六年正月壬申，拜昭陵，赦醴泉及行從，免縣今歲租、調，陵所宿衛進爵一級， 令、丞加一階。癸酉，以少牢祭陪葬者。甲戌，至自昭陵。庚寅，封子弘為代王， 賢潞王。二月乙巳，皇太子加元服，降死罪以下，賜酺三日，五品以上為父後者勛 一轉。乙丑，營州都督程名振、左衛中郎將蘇定方伐高麗。五月壬午，及高麗戰於 貴端水，敗之。癸未，左屯衛大將軍程知節為蔥山道行軍大總管，以伐賀魯。壬辰， 韓瑗為侍中，來濟為中書令。七月乙酉，崔敦禮為中書令。是月，中書舍人李義府 為中書侍郎，參知政事。九月庚午，貶褚遂良為潭州都督。乙酉，洛水溢。十月， 齊州黃河溢。己酉，廢皇后為庶人。乙卯，立宸妃武氏為皇后。丁巳，大赦，賜民 八十以上粟帛。十一月己巳，皇后見於太廟。戊子，停諸州貢珠。癸巳，詔禁吏酷 法及為隱名書者。是冬，皇后殺王庶人。

xiǎn qìng yuán nián zhēng yuè xīn wèi, fèi huáng tài zǐ wèi liáng wáng, lì dài wáng hóng wèi huáng tài zǐ. rén shēn, dà shè, gǎi yuán, cì wǔ pǐn yǐ shàng zi wèi fù hòu zhě xūn yī zhuǎn, mín pú sān rì, bā shí yǐ shàng sù bó, bǐng xū, jìn hú rén wèi huàn xì zhě. jiǎ wǔ, fàng gōng rén. sān yuè xīn sì, huáng hòu qīn cán. bǐng xū, hù bù shì láng dù zhèng lún wèi huáng mén shì láng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. sì yuè rén yín, zhào wǔ pǐn yǐ shàng lǎo jí bù yǐ zuì zhě tóng zhì shì. rén zǐ, jǔ zhōu rén xiè wú líng fǎn, fú zhū. qī yuè guǐ wèi, cuī dūn lǐ wèi tài zǐ shǎo shī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. bā yuè bǐng shēn, cuī dūn lǐ hōng. xīn chǒu, chéng zhī jié jí hè lǔ bù gē luó lù chù yuè zhàn yú yú mù gǔ, bài zhī. jiǔ yuè gēng chén, kuò zhōu hǎi yì. guǐ wèi, chéng zhī jié jí hè lǔ zhàn yú dá dǔ chéng, bài zhī. shí yī yuè yǐ chǒu, yǐ zi xiǎn shēng, cì jīng guān cháo jí shǐ xūn yī zhuǎn. zì bā yuè shuāng qiě yǔ zhì yú shì yuè. shì suì, guī zī dà jiāng jié liè diān fù yú hè lǔ, zuǒ tún wèi dà jiāng jūn yáng zhòu fá zhī.
顯慶元年正月辛未，廢皇太子為梁王，立代王弘為皇太子。壬申，大赦，改元， 賜五品以上子為父後者勛一轉，民酺三日，八十以上粟帛，丙戌，禁胡人為幻戲者。 甲午，放宮人。三月辛巳，皇后親蠶。丙戌，戶部侍郎杜正倫為黃門侍郎、同中書 門下三品。四月壬寅，詔五品以上老疾不以罪者同致仕。壬子，矩州人謝無零反， 伏誅。七月癸未，崔敦禮為太子少師、同中書門下三品。八月丙申，崔敦禮薨。辛 丑，程知節及賀魯部歌邏祿、處月戰於榆慕谷，敗之。九月庚辰，括州海溢。癸未， 程知節及賀魯戰於怛篤城，敗之。十一月乙丑，以子顯生，賜京官、朝集使勛一轉。 自八月霜且雨至於是月。是歲，龜茲大將羯獵顛附於賀魯，左屯衛大將軍楊胄伐之。

èr nián rùn zhēng yuè rén yín, rú luò yáng gōng. gēng xū, yòu tún wèi jiāng jūn sū dìng fāng wèi yī lì dào héng jūn zǒng guǎn, yǐ fá hè lǔ. èr yuè guǐ hài, jiàng luò zhōu qiú zuì, tú yǐ xià yuán zhī, miǎn mín yī suì zū diào, cì bǎi suì yǐ shàng zhān qīn sù bó. gēng wǔ, fēng zǐ xiǎn wèi zhōu wáng. rén shēn, xǐ fēng sù jié wèi huán wáng. sān yuè wù shēn, jìn jiù gū bài gōng zhǔ, fù mǔ bài wáng fēi. guǐ chǒu, lǐ yì fǔ jiān zhōng shū lìng. wǔ yuè bǐng shēn, xìng míng dé gōng. qī yuè dīng hài, rú luò yáng gōng. bā yuè dīng mǎo, biǎn hán yuàn wèi zhèn zhōu cì shǐ, lái jì wèi tái zhōu cì shǐ. xīn wèi, wèi wèi qīng xǔ jìng zōng wèi shì zhōng. jiǔ yuè gēng yín, dù zhèng lún jiān zhōng shū lìng. shí yī yuè wù xū, rú xǔ zhōu. jiǎ chén, qiǎn shǐ lǜ suǒ guò zhōu xiàn qiú. yǐ sì, liè yú zhì nán. rén zǐ, jiǎng wǔ yú xīn zhèng, shè zhèng zhōu, miǎn yī suì zū fù, cì bā shí yǐ shàng sù bó, qí cháng shì gāo zǔ rèn zuǒ shǐ zhě yǐ míng wén. shí èr yuè yǐ mǎo, rú luò yáng gōng. dīng sì, sū dìng fāng bài hè lǔ yú jīn yá shān, zhí zhī. dīng mǎo, yǐ luò yáng gōng wèi dōng dōu.
二年閏正月壬寅，如洛陽宮。庚戌，右屯衛將軍蘇定方為伊麗道行軍總管，以 伐賀魯。二月癸亥，降洛州囚罪，徒以下原之，免民一歲租、調，賜百歲以上氈衾 粟帛。庚午，封子顯為周王。壬申，徙封素節為郇王。三月戊申，禁舅姑拜公主， 父母拜王妃。癸丑，李義府兼中書令。五月丙申，幸明德宮。七月丁亥，如洛陽宮。 八月丁卯，貶韓瑗為振州刺史，來濟為台州刺史。辛未，衛尉卿許敬宗為侍中。九 月庚寅，杜正倫兼中書令。十一月戊戌，如許州。甲辰，遣使慮所過州縣囚。乙巳， 獵於滍南。壬子，講武於新鄭，赦鄭州，免一歲租賦，賜八十以上粟帛，其嘗事高 祖任佐史者以名聞。十二月乙卯，如洛陽宮。丁巳，蘇定方敗賀魯於金牙山，執之。 丁卯，以洛陽宮為東都。

sān nián zhēng yuè wù shēn, yáng zhòu jí guī zī jié liè diān zhàn yú ní shī yù, bài zhī. èr yuè jiǎ xū, zhì zì dōng dōu. wù yín, lǜ qiú. liù yuè rén zǐ, chéng míng zhèn jí gāo lì zhàn yú chì fēng zhèn, bài zhī. shí yī yuè yǐ yǒu, biǎn dù zhèng lún wèi héng zhōu cì shǐ, lǐ yì fǔ pǔ zhōu cì shǐ. wù zǐ, xǔ jìng zōng quán jiǎn xiào zhōng shū lìng. jiǎ wǔ, sū dìng fāng fú hè lǔ yǐ xiàn. wù xū, xǔ jìng zōng wèi zhōng shū lìng, dà lǐ qīng xīn mào jiāng jiān shì zhōng.
三年正月戊申，楊胄及龜茲羯獵顛戰於泥師域，敗之。二月甲戌，至自東都。 戊寅，慮囚。六月壬子，程名振及高麗戰於赤烽鎮，敗之。十一月乙酉，貶杜正倫 為橫州刺史，李義府普州刺史。戊子，許敬宗權檢校中書令。甲午，蘇定方俘賀魯 以獻。戊戌，許敬宗為中書令，大理卿辛茂將兼侍中。

sì nián sān yuè rén wǔ, kūn líng dōu hù ā shǐ nà mí shè jí xī tū jué zhēn zhū yè hù zhàn yú shuāng hé, bài zhī. sì yuè bǐng chén, yú zhì níng wèi tài zǐ tài shī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. yǐ chǒu, huáng mén shì láng xǔ yǔ shī tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. wù chén, liú zhǎng sūn wú jì yú qián zhōu. yú zhì níng bà. wǔ yuè jǐ mǎo, xǔ yǔ shī wèi zhōng shū shì láng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. bǐng shēn, bīng bù shàng shū rèn yǎ xiàng dù zhī shàng shū lú chéng qìng cān zhī zhèng shì. wù xū, shā liáng zhōu dū du zhǎng shǐ zhào chí mǎn. qī yuè jǐ chǒu, yǐ hàn bì zhèng diàn. rén chén, lǜ qiú. bā yuè rén zǐ, lǐ yì fǔ wèi lì bù shàng shū tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. shí yuè bǐng wǔ, huáng tài zǐ jiā yuán fú, dà shè, cì wǔ pǐn yǐ shàng zi sūn wèi fù zǔ hòu zhě xūn yī zhuǎn, mín pú sān rì. rùn yuè wù yín, rú dōng dōu, huáng tài zǐ jiān guó. xīn sì, zhào suǒ guò gōng dùn miǎn jīn suì zū fù zhī bàn, cì mín bā shí yǐ shàng zhān qīn sù bó. shí yī yuè bǐng wǔ, xǔ yǔ shī wèi zuǒ sàn qí cháng shì jiǎn xiào shì zhōng. wù wǔ, xīn mào jiāng hōng. guǐ hài, hè lǔ bù xī jié què qí jīn dōu màn kòu biān, zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn sū dìng fāng wèi ān fǔ dà shǐ yǐ fá zhī. lú chéng qìng tóng zhōng shū mén xià sān pǐn.
四年三月壬午，昆陵都護阿史那彌射及西突厥真珠葉護戰於雙河，敗之。四月 丙辰，于志寧為太子太師、同中書門下三品。乙丑，黃門侍郎許圉師同中書門下三 品。戊辰，流長孫無忌於黔州。于志寧罷。五月己卯，許圉師為中書侍郎、同中書 門下三品。丙申，兵部尚書任雅相、度支尚書盧承慶參知政事。戊戌，殺涼州都督 長史趙持滿。七月己丑，以旱避正殿。壬辰，慮囚。八月壬子，李義府為吏部尚書、 同中書門下三品。十月丙午，皇太子加元服，大赦，賜五品以上子孫為父祖後者勛 一轉，民酺三日。閏月戊寅，如東都，皇太子監國。辛巳，詔所過供頓免今歲租賦 之半，賜民八十以上氈衾粟帛。十一月丙午，許圉師為左散騎常侍、檢校侍中。戊 午，辛茂將薨。癸亥，賀魯部悉結闕俟斤都曼寇邊，左驍衛大將軍蘇定方為安撫大 使以伐之。盧承慶同中書門下三品。

wǔ nián zhēng yuè guǐ mǎo, sū dìng fāng fú dōu màn yǐ xiàn. jiǎ zǐ, rú bīng zhōu. jǐ sì, cì zhǎng píng, cì fù lǎo bù bó. èr yuè bǐng xū, shè bīng zhōu jí suǒ guò zhōu xiàn, yì qí chū cháng rèn wǔ pǐn yǐ shàng zàng bīng zhōu zhě jì zhī, jiā zuǒ mìng gōng chén shí bié fēng zhě zi sūn èr jiē, dà jiāng jūn fǔ liáo zuǒ cún zhě yī jiē, mín nián bā shí yǐ shàng bǎn shòu cì shǐ xiàn lìng, cì pú sān rì. jiǎ wǔ, cí jiù zhái. sān yuè bǐng wǔ, huáng hòu yàn qīn zú lín lǐ yú cháo táng, huì mìng fù yú nèi diàn. cì cóng guān wǔ pǐn yǐ shàng bīng zhōu zhǎng shǐ sī mǎ xūn yī zhuǎn. fù rén bā shí yǐ shàng bǎn shòu jùn jūn, cì zhān qīn sù bó. jǐ yǒu, jiǎng wǔ yú chéng xī. xīn hài, zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn sū dìng fāng wèi shén bīng dào héng jūn zǒng guǎn, xīn luó wáng jīn chūn qiū wèi yú yí dào héng jūn zǒng guǎn, lǜ sān jiāng jūn jí xīn luó bīng yǐ fá bǎi jì. sì yuè guǐ sì, rú dōng dōu. wǔ yuè xīn chǒu, zuò bā guān gōng. wù chén, dìng xiāng dū du ā shǐ dé shū bīn wèi shā zhuān dào héng jūn zǒng guǎn, yǐ fá qì dān. liù yuè gēng wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. qī yuè yǐ sì, fèi liáng wáng zhōng wèi shù rén. dīng mǎo, lú chéng qìng bà. bā yuè gēng chén, sū dìng fāng jí bǎi jì zhàn, bài zhī. rén wǔ, zuǒ wǔ wèi dà jiāng jūn zhèng rén tài jí xī jié bá yě gù pū gǔ tóng luó zhàn, bài zhī. guǐ wèi, shè shén bīng dào dà zǒng guǎn yǐ xià jūn shì jí qí jiā, cì mín pú sān rì. shí yī yuè wù xū, sū dìng fāng fú bǎi jì wáng yǐ xiàn. jiǎ yín, rú xǔ zhōu. shí èr yuè xīn wèi, liè yú ān lè chuān. jǐ mǎo, rú dōng dōu. rén wǔ, zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn qì bì hé lì wèi pèi jiāng dào héng jūn dà zǒng guǎn, sū dìng fāng wèi liáo dōng dào héng jūn dà zǒng guǎn, zuǒ xiāo wèi jiāng jūn liú bó yīng wèi píng rǎng dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá gāo lì. ā shǐ dé shū bīn jí xī qì dān zhàn, bài zhī.
五年正月癸卯，蘇定方俘都曼以獻。甲子，如并州。己巳，次長平，賜父老布 帛。二月丙戌，赦并州及所過州縣，義旗初嘗任五品以上葬并州者祭之，加佐命功 臣食別封者子孫二階，大將軍府僚佐存者一階，民年八十以上版授刺史、縣令，賜 酺三日。甲午，祠舊宅。三月丙午，皇后宴親族鄰里於朝堂，會命婦於內殿。賜從 官五品以上、并州長史司馬勛一轉。婦人八十以上版授郡君，賜氈衾粟帛。己酉， 講武於城西。辛亥，左武衛大將軍蘇定方為神兵道行軍總管，新羅王金春秋為嵎夷 道行軍總管，率三將軍及新羅兵以伐百濟。四月癸巳，如東都。五月辛丑，作八關 宮。戊辰，定襄都督阿史德樞賓為沙磚道行軍總管，以伐契丹。六月庚午朔，日有 食之。七月乙巳，廢梁王忠為庶人。丁卯，盧承慶罷。八月庚辰，蘇定方及百濟戰， 敗之。壬午，左武衛大將軍鄭仁泰及悉結、拔也固、仆骨同羅戰，敗之。癸未，赦 神兵道大總管以下軍士及其家，賜民酺三日。十一月戊戌，蘇定方俘百濟王以獻。 甲寅，如許州。十二月辛未，獵於安樂川。己卯，如東都。壬午，左驍衛大將軍契 苾何力為浿江道行軍大總管，蘇定方為遼東道行軍大總管，左驍衛將軍劉伯英為平 壤道行軍大總管，以伐高麗。阿史德樞賓及奚、契丹戰，敗之。

lóng shuò yuán nián zhēng yuè wù wǔ, hóng lú qīng xiāo sì yè wèi fú yú dào héng jūn zǒng guǎn, yǐ fá gāo lì. èr yuè yǐ wèi, gǎi yuán, shè luò zhōu. sì yuè gēng chén, rèn yǎ xiàng wèi pèi jiāng dào héng jūn zǒng guǎn, qì bì hé lì wèi liáo dōng dào héng jūn zǒng guǎn, sū dìng fāng wèi píng rǎng dào héng jūn zǒng guǎn, xiāo sì yè wèi fú yú dào héng jūn zǒng guǎn, yòu xiāo wèi jiāng jūn chéng míng zhèn wèi lòu fāng dào xíng jūn zǒng guǎn, zuǒ xiāo wèi jiāng jūn páng xiào tài wèi wò jǔ dào héng jūn zǒng guǎn, lǜ sān shí wǔ jūn yǐ fá gāo lì. jiǎ wǔ huì, rì yǒu shí zhī. liù yuè xīn sì, tài bái jīng tiān. bā yuè jiǎ xū, sū dìng fāng jí gāo lì zhàn yú pèi jiāng, bài zhī. jiǔ yuè guǐ mǎo, jí huáng hòu xìng lǐ jī xǔ yǔ shī dì. rén zǐ, xǐ fēng xián wèi pèi wáng. shí yuè dīng mǎo, liè yú lù hún. wù chén, liè yú fēi shān. guǐ yǒu, rú dōng dōu. zhèng rén tài wèi tiě lēi dào héng jūn dà zǒng guǎn, xiāo sì yè wèi xiān è dào héng jūn dà zǒng guǎn, zuǒ xiāo wèi dà jiāng jūn ā shǐ nà zhōng wèi zhǎng cén dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá tiě lēi.
龍朔元年正月戊午，鴻臚卿蕭嗣業為扶餘道行軍總管，以伐高麗。二月乙未， 改元，赦洛州。四月庚辰，任雅相為浿江道行軍總管，契苾何力為遼東道行軍總管， 蘇定方為平壤道行軍總管，蕭嗣業為扶餘道行軍總管，右驍衛將軍程名振為鏤方道 行軍總管，左驍衛將軍龐孝泰為沃沮道行軍總管，率三十五軍以伐高麗。甲午晦， 日有食之。六月辛巳，太白經天。八月甲戌，蘇定方及高麗戰於浿江，敗之。九月 癸卯，及皇后幸李勣、許圉師第。壬子，徙封賢為沛王。十月丁卯，獵於陸渾。戊 辰，獵於非山。癸酉，如東都。鄭仁泰為鐵勒道行軍大總管，蕭嗣業為仙崿道行軍 大總管，左驍衛大將軍阿史那忠為長岑道行軍大總管，以伐鐵勒。

èr nián èr yuè jiǎ zǐ, dà yì guān míng. jiǎ xū, rèn yǎ xiàng hōng. wù yín, páng xiào tài jí gāo lì zhàn yú shé shuǐ, sǐ zhī. sān yuè gēng yín, zhèng rén tài jí tiě lēi zhàn yú tiān shān, bài zhī. yǐ sì, rú hé běi xiàn. xīn hài, rú pú zhōu. guǐ chǒu, rú tóng zhōu. sì yuè gēng shēn, zhì zì tóng zhōu. xīn sì, zuò péng lái gōng. liù yuè guǐ hài, jìn zōng qī xiàn zuǎn zǔ diāo lòu. qī yuè wù zǐ, yǐ zi xù lún shēng mǎn yuè, dà shè, cì pú sān rì. yòu wēi wèi jiāng jūn sūn rén shī wèi xióng jīn dào xíng jūn zǒng guǎn, yǐ fá bǎi jì. wù xū, lǐ yì fǔ bà. bā yuè rén yín, xǔ jìng zōng wèi tài zǐ shǎo shī tóng dōng xī tái sān pǐn. jiǔ yuè dīng chǒu, lǐ yì fǔ qǐ fù. shí yuè dīng yǒu, xìng wēn tāng, huáng tài zǐ jiān guó. dīng wèi, zhì zì wēn tāng. gēng xū, xī tái shì láng shàng guān yí tóng dōng xī tái sān pǐn. shí yī yuè xīn wèi, biǎn xǔ yǔ shī wèi qián zhōu cì shǐ. guǐ yǒu, fēng zǐ xù lún wèi yīn wáng. shì suì, yòu wèi jiāng jūn sū hǎi zhèng wèi qiàn hǎi dào héng jūn zǒng guǎn, yǐ fá guī zī. hǎi zhèng shā kūn líng dōu hù ā shǐ nà mí shè.
二年二月甲子，大易官名。甲戌，任雅相薨。戊寅，龐孝泰及高麗戰於蛇水， 死之。三月庚寅，鄭仁泰及鐵勒戰於天山，敗之。乙巳，如河北縣。辛亥，如蒲州。 癸丑，如同州。四月庚申，至自同州。辛巳，作蓬萊宮。六月癸亥，禁宗戚獻纂組 雕鏤。七月戊子，以子旭輪生滿月，大赦，賜酺三日。右威衛將軍孫仁師為熊津道 行軍總管，以伐百濟。戊戌，李義府罷。八月壬寅，許敬宗為太子少師、同東西台 三品。九月丁丑，李義府起復。十月丁酉，幸溫湯，皇太子監國。丁未，至自溫湯。 庚戌，西台侍郎上官儀同東西台三品。十一月辛未，貶許圉師為虔州刺史。癸酉， 封子旭輪為殷王。是歲，右衛將軍蘇海政為蒨海道行軍總管，以伐龜茲。海政殺昆 陵都護阿史那彌射。

sān nián zhēng yuè yǐ chǒu, lǐ yì fǔ wèi yòu xiāng. èr yuè jiǎn bǎi guān yī yuè fèng, fù yōng tóng děng shí wǔ zhōu mín qián, yǐ zuò péng lái gōng. yǐ hài, shā fù mǎ dū wèi wéi zhèng jǔ. gēng xū, lǜ qiú. sì yuè wù zǐ, liú lǐ yì fǔ yú guī zhōu. wǔ yuè rén wǔ, liǔ zhōu mán pàn, jì zhōu dū du zhǎng shǐ liú bó yīng yǐ lǐng nán bīng fá zhī. liù yuè, tǔ bō gōng tǔ gǔ hún, liáng zhōu dū du zhèng rén tài wèi qīng hǎi dào héng jūn dà zǒng guǎn yǐ jiù zhī. bā yuè guǐ mǎo, yǒu huì xīng chū yú zuǒ shè tí. wù shēn, zhào bǎi liáo yán shì. qiǎn àn chá dà shǐ yú shí dào. jiǔ yuè wù wǔ, sūn rén shī jí bǎi jì zhàn yú bái jiāng, bài zhī. shí yuè xīn sì, zhào huáng tài zǐ wǔ rì yī zhì guāng shùn mén, jiān zhū sī zòu shì, xiǎo shì jué zhī. shí yī yuè jiǎ xū, yǔ mù bīng. shí èr yuè gēng zǐ, gǎi míng nián wèi lín dé yuán nián, jiàng jīng shī yōng zhōu zhū xiàn sǐ zuì yǐ xià. rén yín, ān xī dōu hù gāo xián wèi xíng jūn zǒng guǎn, yǐ fá gōng yuè.
三年正月乙丑，李義府為右相。二月減百官一月俸，賦雍、同等十五州民錢， 以作蓬萊宮。乙亥，殺駙馬都尉韋正矩。庚戌，慮囚。四月戊子，流李義府於巂州。 五月壬午，柳州蠻叛，冀州都督長史劉伯英以嶺南兵伐之。六月，吐蕃攻吐谷渾， 涼州都督鄭仁泰為青海道行軍大總管以救之。八月癸卯，有彗星出於左攝提。戊申， 詔百寮言事。遣按察大使於十道。九月戊午，孫仁師及百濟戰於白江，敗之。十月 辛巳，詔皇太子五日一至光順門，監諸司奏事，小事決之。十一月甲戌，雨木冰。 十二月庚子，改明年為麟德元年，降京師、雍州諸縣死罪以下。壬寅，安西都護高 賢為行軍總管，以伐弓月。

lín dé yuán nián èr yuè wù zǐ, rú fú chāng gōng. guǐ mǎo, rú wàn nián gōng. sì yuè rén wǔ, dào wáng yuán qìng hōng. wǔ yuè wù shēn, xǔ wáng xiào hōng. bǐng yín, yǐ hàn bì zhèng diàn. qī yuè dīng wèi, zhào yǐ sān nián zhēng yuè yǒu shì yú tài shān. bā yuè jǐ mǎo, xìng jiù dì, jiàng wàn nián xiàn sǐ zuì yǐ xià. rén wǔ, zhì zì wàn nián gōng. dīng hài, sī liè tài cháng bó liú xiáng dào jiān yòu xiāng, dà sī xiàn dòu dé xuán wèi sī yuán tài cháng bó jiǎn xiào zuǒ xiāng. shí èr yuè bǐng xū, shā shàng guān yí. wù zǐ, shā shù rén zhōng. liú xiáng dào bà. tài zǐ yòu zhōng hù lè yàn wěi xī tái shì láng sūn chù yuē tóng zhī jūn guó zhèng shì. shì dōng, wú xuě.
麟德元年二月戊子，如福昌宮。癸卯，如萬年宮。四月壬午，道王元慶薨。五 月戊申，許王孝薨。丙寅，以旱避正殿。七月丁未，詔以三年正月有事於泰山。八 月己卯，幸舊第，降萬年縣死罪以下。壬午，至自萬年宮。丁亥，司列太常伯劉祥 道兼右相，大司憲竇德玄為司元太常伯、檢校左相。十二月丙戌，殺上官儀。戊子， 殺庶人忠。劉祥道罷。太子右中護樂彥瑋、西台侍郎孫處約同知軍國政事。是冬， 無雪。

èr nián èr yuè rén wǔ rú dōng dōu. sān yuè jiǎ yín, sī róng tài cháng bó jiāng kè tóng dōng yǒu tái sān pǐn. wù wǔ, qiǎn shǐ lǜ jīng shī zhū sī jí yōng luò èr zhōu qiú. rùn yuè guǐ yǒu, rì yǒu shí zhī. shì chūn, shū lè gōng yuè tǔ bō gōng yú tián, yǒu zhōu dū du cuī zhì biàn zuǒ wǔ wèi jiāng jūn cáo jì shū jiù zhī. sì yuè bǐng wǔ, shè guì guǎng qián sān dū dū fǔ. bǐng yín, jiǎng wǔ yú máng shān zhī yáng. wù chén, zuǒ shì jí lù dūn xìn jiǎn xiào yòu xiāng, sūn chù yuē lè yàn wěi bà. qī yuè jǐ chǒu, dèng wáng yuán yù hōng. shí yuè rén xū, dài fāng zhōu cì shǐ liú rén guǐ wèi dà sī xiàn jiān zhī zhèng shì. dīng mǎo, rú tài shān. dà yǒu nián.
二年二月壬午如東都。三月甲寅，司戎太常伯姜恪同東酉台三品。戊午，遣使 慮京師諸司及雍、洛二州囚。閏月癸酉，日有食之。是春，疏勒、弓月、吐蕃攻於 闐，酉州都督崔智辯、左武衛將軍曹繼叔救之。四月丙午，赦桂、廣、黔三都督府。 丙寅，講武於邙山之陽。戊辰，左侍極陸敦信檢校右相，孫處約、樂彥瑋罷。七月 己丑，鄧王元裕薨。十月壬戌，帶方州刺史劉仁軌為大司憲兼知政事。丁卯，如泰 山。大有年。

gān fēng yuán nián zhēng yuè wù chén, fēng yú tài shān. gēng wǔ, chán yú shè shǒu, yǐ huáng hòu wèi yà xiàn. rén shēn, dà shè, gǎi yuán. cì wén wǔ guān jiē xūn jué. mín nián bā shí yǐ shàng bǎn shòu xià zhōu cì shǐ sī mǎ xiàn lìng, fù rén jùn xiàn jūn qī shí yǐ shàng zhì bā shí, cì gǔ jué yī jí. mín pú qī rì, nǚ zǐ bǎi hù niú jiǔ. miǎn suǒ guò jīn nián zū fù, gěi fù qí zhōu yī nián bàn yǎn zhōu èr nián. xīn mǎo, xìng qū fù, cí kǒng zǐ, zèng tài shī. èr yuè jǐ wèi, rú bó zhōu, cí lǎo zi, zhuī hào tài shàng xuán yuán huáng dì, xiàn rén zōng xìng gěi fù yī nián. sì yuè jiǎ chén, zhì zì bó zhōu. gēng xū, lù dūn xìn bà. liù yuè rén yín, gāo lì quán nán shēng qǐng nèi fù, yòu xiāo wèi dà jiāng jūn qì bì hé lì wèi liáo dōng ān fǔ dà shǐ, lǜ bīng yuán zhī. zuǒ jīn wú wèi jiāng jūn páng tóng shàn yíng zhōu dū du gāo kǎn wèi liáo dōng dào héng jūn zǒng guǎn, zuǒ wǔ wèi jiāng jūn xuē rén guì zuǒ jiān mén wèi jiāng jūn lǐ jǐn xíng wèi hòu yuán. qī yuè yǐ chǒu, xǐ fēng xù lún wèi yù wáng. gēng wǔ, liú rén guǐ jiān yòu xiāng. bā yuè xīn chǒu, dòu dé xuán hōng. dīng wèi, shā shǐ zhōu cì shǐ wǔ wéi liáng zī zhōu cì shǐ wǔ huái yùn. jiǔ yuè, páng tóng shàn jí gāo lì zhàn, bài zhī. shí èr yuè jǐ yǒu, lǐ jī wèi liáo dōng dào héng tái dà zǒng guǎn, lǜ liù zǒng guǎn bīng yǐ fá gāo lì.
乾封元年正月戊辰，封於泰山。庚午，禪於社首，以皇后為亞獻。壬申，大赦， 改元。賜文武官階、勛、爵。民年八十以上版授下州刺史、司馬、縣令，婦人郡、 縣君；七十以上至八十，賜古爵一級。民酺七日，女子百戶牛酒。免所過今年租賦， 給復齊州一年半、兗州二年。辛卯，幸曲阜，祠孔子，贈太師。二月己未，如亳州， 祠老子，追號太上玄元皇帝，縣人宗姓給復一年。四月甲辰，至自亳州。庚戌，陸 敦信罷。六月壬寅，高麗泉男生請內附，右驍衛大將軍契苾何力為遼東安撫大使， 率兵援之。左金吾衛將軍龐同善、營州都督高偘為遼東道行軍總管，左武衛將軍薛 仁貴、左監門衛將軍李謹行為後援。七月乙丑，徙封旭輪為豫王。庚午，劉仁軌兼 右相。八月辛丑，竇德玄薨。丁未，殺始州刺史武惟良、淄州刺史武懷運。九月， 龐同善及高麗戰，敗之。十二月己酉，李勣為遼東道行台大總管，率六總管兵以伐 高麗。

èr nián zhēng yuè dīng chǒu, yǐ hàn bì zhèng diàn, jiǎn shàn, lǜ qiú. èr yuè dīng yǒu, fú líng jùn wáng yīn hōng. xīn chǒu, jìn gōng shāng chéng mǎ. liù yuè yǐ mǎo, xī tái shì láng yáng wǔ dài zhì dé dōng tái shì láng lǐ ān qī sī liè shǎo cháng bó zhào rén běn tóng dōng xī tái sān pǐn. dōng tái shè rén zhāng wén guàn cān zhī zhèng shì. qī yuè jǐ mǎo, yǐ hàn bì zhèng diàn. jiǎn shàn, qiǎn shǐ lǜ qiú. bā yuè jǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī. xīn hài, lǐ ān qī bà. jiǔ yuè gēng shēn, yǐ ěr yào, huáng tài zǐ jiān guó. xīn wèi, lǐ jī jí gāo lì zhàn yú xīn chéng, bài zhī. shì suì, lǐng nán dòng liáo xiàn qióng zhōu.
二年正月丁丑，以旱避正殿，減膳，慮囚。二月丁酉，涪陵郡王愔薨。辛丑， 禁工商乘馬。六月乙卯，西台侍郎楊武戴至德、東台侍郎李安期、司列少常伯趙仁 本同東西台三品。東台舍人張文瓘參知政事。七月己卯，以旱避正殿。減膳，遣使 慮囚。八月己丑朔，日有食之。辛亥，李安期罷。九月庚申，以餌藥，皇太子監國。 辛未，李勣及高麗戰於新城，敗之。是歲，嶺南洞獠陷瓊州。

zǒng zhāng yuán nián zhēng yuè rén zǐ, liú rén guǐ wèi liáo dōng dào fù dà zǒng guǎn jiān ān fǔ dà shǐ pèi jiāng dào héng jūn zǒng guǎn. èr yuè dīng sì, huáng tài zǐ shì diàn yú guó xué. wù yín, rú jiǔ chéng gōng. rén wǔ, lǐ jī bài gāo lì, kè fú yú nán sū mù dǐ cāng yán chéng. sān yuè gēng yín, dà shè, gǎi yuán. sì yuè yǐ mǎo, zèng yán huí tài zǐ shǎo shī, céng cān tài zi shǎo bǎo. bǐng chén, yǒu huì xīng chū yú wǔ chē, bì zhèng diàn jiǎn shàn, chè lè, zhào nèi wài guān yán shì. gēng shēn, yǐ tài yuán yuán cóng xī fǔ gōng chén wèi èr děng: dì yī gōng hòu guān wú wǔ pǐn zhě, shòu qí zi ruò sūn yī rén, yǒu zhì sì pǐn wǔ pǐn zhě jiā èr jiē, yǒu sān pǐn yǐ shàng jiā jué sān děng dì èr gōng hòu guān wú wǔ pǐn zhě, shòu qí zi ruò sūn cóng liù pǐn yī rén, yǒu zhì wǔ pǐn zhě jiā yī jiē, liù pǐn zhě èr jiē, sān pǐn yǐ shàng jué yī děng. xīn sì, yáng wǔ hōng. bā yuè guǐ yǒu, zhì zì jiǔ chéng gōng. jiǔ yuè guǐ sì, lǐ jī bài gāo lì wáng gāo cáng, zhí zhī. shí èr yuè dīng sì, fú gāo cáng yǐ xiàn. dīng mǎo, yǒu shì yú nán jiāo. jiǎ xū, jiāng kè jiǎn xiào zuǒ xiāng, sī píng tài cháng bó yán lì běn shǒu yòu xiāng.
總章元年正月壬子，劉仁軌為遼東道副大總管兼安撫大使、浿江道行軍總管。 二月丁巳，皇太子釋奠於國學。戊寅，如九成宮。壬午，李勣敗高麗，克扶餘、南 蘇、木底、蒼岩城。三月庚寅，大赦，改元。四月乙卯，贈顏回太子少師，曾參太 子少保。丙辰，有彗星出於五車，避正殿；減膳，撤樂，詔內外官言事。庚申，以 太原元從西府功臣為二等：第一功後官無五品者，授其子若孫一人，有至四品五品 者加二階，有三品以上加爵三等；第二功後官無五品者，授其子若孫從六品一人， 有至五品者加一階，六品者二階，三品以上爵一等。辛巳，楊武薨。八月癸酉，至 自九成宮。九月癸巳，李勣敗高麗王高藏，執之。十二月丁巳，俘高藏以獻。丁卯， 有事於南郊。甲戌，姜恪檢校左相，司平太常伯閻立本守右相。

èr nián èr yuè xīn yǒu, yòu sù jī lǐ jìng xuán wèi xī tái shì láng, zhāng wén guàn wèi dōng tái shì láng: tóng dōng xī tái sān pǐn. sān yuè bǐng xū, dōng tái shì láng hǎo chù jùn tóng dōng xī tái sān pǐn. guǐ sì, huáng hòu qīn cán. sì yuè jǐ yǒu, rú jiǔ chéng gōng. liù yuè wù shēn shuò, rì yǒu shí zhī. qī yuè guǐ sì, zuǒ wèi dà jiāng jūn qì bì hé lì wèi wū hǎi dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ yuán tǔ gǔ hún. jiǔ yuè gēng yín, kuò zhōu hǎi yì. rén yín, rú qí zhōu. yǐ sì, shè qí zhōu, cì gāo nián sù bó. shí yuè dīng sì, zhì zì qí zhōu. shí yī yuè dīng hài, xǐ fēng xù lún wèi jì wáng, gǎi míng lún. shí èr yuè wù shēn, lǐ jī hōng. shì dōng, wú xuě.
二年二月辛酉，右肅機李敬玄為西台侍郎，張文瓘為東台侍郎：同東西台三品。 三月丙戌，東台侍郎郝處俊同東西台三品。癸巳，皇后親蠶。四月己酉，如九成宮。 六月戊申朔，日有食之。七月癸巳，左衛大將軍契苾何力為烏海道行軍大總管，以 援吐谷渾。九月庚寅，括州海溢。壬寅，如岐州。乙巳，赦岐州，賜高年粟帛。十 月丁巳，至自岐州。十一月丁亥，徙封旭輪為冀王，改名輪。十二月戊申，李勣薨。 是冬，無雪。

xián hēng yuán nián zhēng yuè dīng chǒu, liú rén guǐ bà. èr yuè wù shēn, lǜ qiú. dīng sì, dōng nán yǒu shēng ruò léi. sān yuè jiǎ xū, dà shè, gǎi yuán. rén chén, xǔ jìng zōng bà. sì yuè guǐ mǎo, tǔ bō xiàn guī zī bō huàn chéng. fèi ān xī sì zhèn. jǐ yǒu, lǐ jìng xuán bà. xīn hài, yòu wēi wèi dà jiāng jūn xuē rén guì wèi luó suō dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá tǔ bō. gēng wǔ, rú jiǔ chéng gōng. yōng zhōu dà yǔ báo. gāo lì qiú zhǎng qián móu cén pàn, kòu biān, zuǒ jiān mén wèi dà jiāng jūn gāo kǎn wèi dōng zhōu dào héng jūn zǒng guǎn, yòu lǐng jūn wèi dà jiāng jūn lǐ jǐn xíng wèi yān shān dào héng jūn zǒng guǎn, yǐ fá zhī. liù yuè rén yín shuò, rì yǒu shí zhī. qī yuè jiǎ xū, yǐ yōng huá pú tóng sì zhōu hàn, qiǎn shǐ lǜ qiú, jiǎn zhōng yù zhū jiù mǎ. wù zǐ, lǐ jìng xuán qǐ fù. xuē rén guì jí tǔ bō zhàn yú dà fēi chuān, bài jī. bā yuè gēng xū, yǐ gǔ guì jìn jiǔ. dīng sì, zhì zì jiǔ chéng gōng. jiǎ zǐ, zhào wáng fú hōng. bǐng yín, yǐ hàn bì zhèng diàn, jiǎn shàn. jiǔ yuè dīng chǒu, gěi fù yōng huá tóng qí bīn lǒng liù zhōu yī nián. rùn yuè guǐ mǎo, huáng hòu yǐ hàn qǐng bì wèi. jiǎ yín, jiāng kè wèi liáng zhōu dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá tǔ bō. shí yuè gēng chén, zhào wén wǔ guān yán shì. yǐ wèi, zhào rén běn bà. shí èr yuè gēng yín, fù guān míng. shì suì, dà jī.
咸亨元年正月丁丑，劉仁軌罷。二月戊申，慮囚。丁巳，東南有聲若雷。三月 甲戌，大赦，改元。壬辰，許敬宗罷。四月癸卯，吐蕃陷龜茲撥換城。廢安西四鎮。 己酉，李敬玄罷。辛亥，右威衛大將軍薛仁貴為邏娑道行軍大總管，以伐吐蕃。庚 午，如九成宮。雍州大雨雹。高麗酋長鉗牟岑叛，寇邊，左監門衛大將軍高偘為東 州道行軍總管，右領軍衛大將軍李謹行為燕山道行軍總管，以伐之。六月壬寅朔， 日有食之。七月甲戌，以雍、華、蒲、同四州旱，遣使慮囚，減中御諸廄馬。戊子， 李敬玄起復。薛仁貴及吐蕃戰於大非川，敗績。八月庚戌，以谷貴禁酒。丁巳，至 自九成宮。甲子，趙王福薨。丙寅，以旱避正殿，減膳。九月丁丑，給復雍、華、 同、岐、邠、隴六州一年。閏月癸卯，皇后以旱請避位。甲寅，姜恪為涼州道行軍 大總管，以伐吐蕃。十月庚辰，詔文武官言事。乙未，趙仁本罷。十二月庚寅，復 官名。是歲，大飢。

èr nián zhēng yuè yǐ sì, rú dōng dōu, huáng tài zǐ jiān guó. èr yuè xīn wèi, qiǎn shǐ cún wèn zhū zhōu. sì yuè wù zǐ, dà fēng, yǔ báo. liù yuè guǐ sì, yǐ hàn lǜ qiú. jiǔ yuè, dì zhèn. bǐng shēn, xú wáng yuán lǐ hōng. shí yuè bǐng zǐ, qiú míng lǐ lè zhī shì. shí yī yuè jiǎ wǔ shuò, rì yǒu shí zhī. gēng xū, rú xǔ zhōu, qiǎn shǐ cún wèn suǒ guò jí lǎo guān guǎ, lǜ qiú. shí èr yuè guǐ yǒu, liè yú kūn yáng. bǐng xū, rú dōng dōu. shì suì, jiāng kè wèi shì zhōng, yán lì běn wèi zhōng shū lìng.
二年正月乙巳，如東都，皇太子監國。二月辛未，遣使存問諸州。四月戊子， 大風，雨雹。六月癸巳，以旱慮囚。九月，地震。丙申，徐王元禮薨。十月丙子， 求明禮樂之士。十一月甲午朔，日有食之。庚戌，如許州，遣使存問所過疾老鰥寡， 慮囚。十二月癸酉，獵於昆陽。丙戌，如東都。是歲，姜恪為侍中，閻立本為中書 令。

sān nián zhēng yuè xīn chǒu, yáo zhōu mán kòu biān, tài zǐ yòu wèi fù lǜ liáng jī shòu wèi yáo zhōu dào héng jūn zǒng guǎn yǐ fá zhī. èr yuè jǐ mǎo, jiāng kè hōng. sì yuè rén shēn, xiào qí yú luò shuǐ zhī yīn. jiǔ yuè guǐ mǎo, xǐ fēng xián wèi yōng wáng. shí yuè jǐ wèi, huáng tài zǐ jiān guó. shí yī yuè wù zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. jiǎ chén, zhì zì dōng dōu. shí èr yuè, jīn zǐ guāng lù dài fū zhì shì liú rén guǐ wèi tài zǐ zuǒ shù zǐ tóng zhōng shū mén xià sān pǐn.
三年正月辛丑，姚州蠻寇邊，太子右衛副率梁積壽為姚州道行軍總管以伐之。 二月己卯，姜恪薨。四月壬申，校旗於洛水之陰。九月癸卯，徙封賢為雍王。十月 己未，皇太子監國。十一月戊子朔，日有食之。甲辰，至自東都。十二月，金紫光 祿大夫致仕劉仁軌為太子左庶子、同中書門下三品。

sì nián zhēng yuè bǐng chén, zhèng wáng yuán yì hōng. sì yuè bǐng zǐ, rú jiǔ chéng gōng. rùn wǔ yuè dīng mǎo, jìn zuò yǎn bǔ yú yíng quān qǔ shòu zhě. bā yuè xīn chǒu, yǐ bù yù zhào huáng tài zǐ tīng zhū sī qǐ shì. jǐ yǒu, dà fēng luò tài miào chī wěi. shí yuè rén wǔ, yán lì běn hōng. yǐ wèi, yǐ huáng tài zǐ nà fēi, shè qí zhōu, cì pú sān rì. yǐ sì, zhì zì jiǔ chéng gōng.
四年正月丙辰，鄭王元懿薨。四月丙子，如九成宮。閏五月丁卯，禁作甗捕魚、 營圈取獸者。八月辛丑，以不豫詔皇太子聽諸司啟事。己酉，大風落太廟鴟尾。十 月壬午，閻立本薨。乙未，以皇太子納妃，赦岐州，賜酺三日。乙巳，至自九成宮。

shàng yuán yuán nián èr yuè rén wǔ, liú rén guǐ wèi jī lín dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá xīn luó. sān yuè xīn hài shuò, rì yǒu shí zhī. jǐ sì, huáng hòu qīn cán. bā yuè rén chén, huáng dì chēng tiān huáng, huáng hòu chēng tiān hòu. zhuī zūn liù dài zǔ xuān jiǎn gōng wèi xuān huáng dì, bǐ zhāng shì yuē xuān zhuāng huáng hòu wǔ dài zǔ yì wáng wèi guāng huáng dì, bǐ jiǎ shì yuē guāng yì huáng hòu. zēng gāo zǔ tài zōng jí hòu shì. dà shè, gǎi yuán, cì pú sān rì. shí yī yuè bǐng wǔ, rú dōng dōu. jǐ yǒu, dú yú huá shān qū wǔ yuán. shí èr yuè guǐ wèi, jiǎng wáng yùn zì shā.
上元元年二月壬午，劉仁軌為雞林道行軍大總管，以伐新羅。三月辛亥朔，日 有食之。己巳，皇后親蠶。八月壬辰，皇帝稱天皇，皇后稱天后。追尊六代祖宣簡 公為宣皇帝，妣張氏曰宣莊皇后；五代祖懿王為光皇帝，妣賈氏曰光懿皇后。增高 祖、太宗及後諡。大赦，改元，賜酺三日。十一月丙午，如東都。己酉，獨於華山 曲武原。十二月癸未，蔣王惲自殺。

èr nián zhēng yuè jǐ wèi, gěi fù yōng tóng huá qí lǒng wǔ zhōu yī nián. xīn wèi, tǔ bō qǐng hé. èr yuè, liú rén guǐ jí xīn luó zhàn yú qī zhòng chéng, bài zhī. sān yuè dīng sì, tiān hòu qīn cán. sì yuè xīn sì, tiān hòu shā zhōu wáng xiǎn fēi zhào shì. bǐng xū, yǐ hàn bì zhèng diàn, jiǎn shàn, chè lè, zhào bǎi guān yán shì. jǐ hài, tiān hòu shā huáng tài zǐ. wǔ yuè wù shēn, zhuī hào huáng tài zǐ wèi xiào jìng huáng dì. liù yuè wù yín, lì yōng wáng xián wèi huáng tài zǐ, dà shè. qī yuè xīn hài, qǐ wáng shàng jīn miǎn guān, xuē fēng yì. bā yuè gēng yín, zàng xiào jìng huáng dì yú gōng líng. dīng yǒu, zhào fù rén wèi gōng guān zhě suì yī jiàn qí qīn. gēng zǐ, zhāng wén guàn wèi shì zhōng, hǎo chù jùn wèi zhōng shū lìng, liú rén guǐ wèi shàng shū zuǒ pú shè, dài zhì dé wèi yòu pú shè. shí yuè gēng chén, yōng zhōu yǔ báo. rén wǔ, yǒu huì xīng chū yú jiǎo kàng.
二年正月己未，給復雍、同、華、岐、隴五州一年。辛未，吐蕃請和。二月， 劉仁軌及新羅戰於七重城，敗之。三月丁巳，天后親蠶。四月辛巳，天后殺周王顯 妃趙氏。丙戌，以旱避正殿，減膳，撤樂，詔百官言事。己亥，天后殺皇太子。五 月戊申，追號皇太子為孝敬皇帝。六月戊寅，立雍王賢為皇太子，大赦。七月辛亥， 杞王上金免官，削封邑。八月庚寅，葬孝敬皇帝於恭陵。丁酉，詔婦人為宮官者歲 一見其親。庚子，張文瓘為侍中，郝處俊為中書令，劉仁軌為尚書左僕射，戴至德 為右僕射。十月庚辰，雍州雨雹。壬午，有彗星出於角、亢。

yí fèng yuán nián zhēng yuè rén xū, xǐ fēng lún wèi xiāng wáng. dīng mǎo, nà zhōu liáo kòu biān. èr yuè dīng hài, rú rǔ zhōu wēn tāng, qiǎn shǐ lǜ miǎn rǔ zhōu qīng xì. sān yuè guǐ mǎo, huáng mén shì láng lái héng zhōng shū shì láng xuē yuán chāo tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. jiǎ chén, rú dōng dōu, miǎn rǔ zhōu jīn suì bàn zū, cì mín bā shí yǐ shàng bó. rùn yuè jǐ sì. tǔ bō kòu shàn kuò hé fāng sì zhōu, zuǒ jiān mén wèi zhōng láng jiāng líng hú zhì tōng fá zhī. yǐ yǒu, zhōu wáng xiǎn wèi táo hé dào héng jūn yuán shuài, lǐng zuǒ wèi dà jiāng jūn liú shěn lǐ děng shí èr zǒng guǎn, xiāng wáng lún wèi liáng zhōu dào héng jūn yuán shuài, lǐng qì bì hé lì děng jūn, yǐ fá tǔ bō. sì yuè wù shēn, zhì zì dōng dōu. jiǎ yín, zhōng shū shì láng lǐ yì yǎn tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. wù wǔ, rú jiǔ chéng gōng. liù yuè guǐ hài, huáng mén shì láng gāo zhì zhōu tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. qī yuè dīng hài, yǒu huì xīng chū yú dōng jǐng. yǐ wèi, tǔ bō kòu dié zhōu. bā yuè gēng zǐ, bì zhèng diàn, jiǎn shàn, chè lè, sǔn shí sù mǎ, lǜ qiú, zhào wén wǔ guān yán shì. jiǎ zǐ, tíng nán běi zhōng shàng lí yuán zuō fang, jiǎn shào fǔ zá jiàng. shì yuè, qīng zhōu hǎi yì. shí yuè yǐ wèi, zhì zì jiǔ chéng gōng. bǐng wǔ, jiàng fēng huán wáng sù jié pó yáng jùn wáng. shí yī yuè rén shēn, sì shè, gǎi yuán. gēng yín, lǐ jìng xuán wèi zhōng shū lìng. shí èr yuè wù wǔ, lái héng xuē yuán chāo wèi hé nán hé běi dào dà shǐ.
儀鳳元年正月壬戌，徙封輪為相王。丁卯，納州獠寇邊。二月丁亥，如汝州溫 湯，遣使慮免汝州輕系。三月癸卯，黃門侍郎來恆、中書侍郎薛元超同中書門下三 品。甲辰，如東都，免汝州今歲半租，賜民八十以上帛。閏月己巳。吐蕃寇鄯、廓、 河、芳四州，左監門衛中郎將令狐智通伐之。乙酉，周王顯為洮河道行軍元帥，領 左衛大將軍劉審禮等十二總管，相王輪為涼州道行軍元帥，領契苾何力等軍，以伐 吐蕃。四月戊申，至自東都。甲寅，中書侍郎李義琰同中書門下三品。戊午，如九 成宮。六月癸亥，黃門侍郎高智周同中書門下三品。七月丁亥，有彗星出於東井。 乙未，吐蕃寇疊州。八月庚子，避正殿，減膳，撤樂，損食粟馬，慮囚，詔文武官 言事。甲子，停南北中尚、梨園、作坊，減少府雜匠。是月，青州海溢。十月乙未， 至自九成宮。丙午，降封郇王素節鄱陽郡王。十一月壬申，寺赦，改元。庚寅，李 敬玄為中書令。十二月戊午，來恆、薛元超為河南、河北道大使。

èr nián zhēng yuè yǐ hài, gēng jí tián. gēng chén, jīng shī dì zhèn. sì yuè, tài zǐ zuǒ shù zǐ zhāng dà ān tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. wǔ yuè, tǔ bō kòu fú zhōu. bā yuè xīn hài, liú rén guǐ wèi táo hé jūn zhèn shǒu shǐ. shí yuè rén chén, xǐ fēng xiǎn wèi yīng wáng, gēng míng zhé. shí èr yuè yǐ mǎo, mù guān nèi hé dōng měng shì, yǐ fá tǔ bō. shì suì, xī tū jué jí tǔ bō kòu ān xī. dōng, wú xuě.
二年正月乙亥，耕藉田。庚辰，京師地震。四月，太子左庶子張大安同中書門 下三品。五月，吐蕃寇扶州。八月辛亥，劉仁軌為洮河軍鎮守使。十月壬辰，徙封 顯為英王，更名哲。十二月乙卯，募關內、河東猛士，以伐吐蕃。是歲，西突厥及 吐蕃寇安西。冬，無雪。

sān nián zhēng yuè bǐng zǐ, lǐ jìng xuán wèi táo hé dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá tǔ bō. guǐ wèi, qiǎn shǐ mù hé nán hé běi měng shì, yǐ fá tǔ bō. sì yuè dīng hài, yǐ hàn bì zhèng diàn, lǜ qiú. wù shēn, dà shè, gǎi míng nián wèi tōng gān yuán nián. guǐ chǒu, jīng zhōu mín shēng zǐ yì tǐ lián xīn. wǔ yuè rén xū, rú jiǔ chéng gōng. dà yǔ lín. jiǔ yuè xīn yǒu, zhì zì jiǔ chéng gōng. guǐ hài, zhāng wén guàn hōng. bǐng yín, lǐ jìng xuán liú shěn lǐ jí tǔ bō zhàn yú qīng hǎi, bài jī, shěn lǐ sǐ zhī. shí yuè bǐng shēn, tíng jiàn nán lǒng yòu suì gòng. bǐng wǔ, mì wáng yuán xiǎo hōng. rùn shí yī yuè bǐng shēn, yǔ mù bīng. rén zǐ, lái héng hōng. shí èr yuè guǐ chǒu, bà tōng gān hào.
三年正月丙子，李敬玄為洮河道行軍大總管，以伐吐蕃。癸未，遣使募河南、 河北猛士，以伐吐蕃。四月丁亥，以旱避正殿，慮囚。戊申，大赦，改明年為通乾 元年。癸丑，涇州民生子異體連心。五月壬戌，如九成宮。大雨霖。九月辛酉，至 自九成宮。癸亥，張文瓘薨。丙寅，李敬玄、劉審禮及吐蕃戰於青海，敗績，審禮 死之。十月丙申，停劍南、隴右歲貢。丙午，密王元曉薨。閏十一月丙申，雨木冰。 壬子，來恆薨。十二月癸丑，罷通乾號。

diào lù yuán nián zhēng yuè wù zǐ, rú dōng dōu. gēng xū, dài zhì dé hōng. sì yuè xīn yǒu, hǎo chù jùn wèi shì zhōng. wǔ yuè bǐng xū, huáng tài zǐ jiān guó. wù xū, zuò zǐ guì gōng. liù yuè xīn hài, dà shè, gǎi yuán. lì bù shì láng péi xíng jiǎn fá xī tū jué. jiǔ yuè rén wǔ, xíng jiǎn bài xī tū jué, zhí qí kè hán dōu zhī. shí yuè, tū jué wēn fù fèng zhí èr bù kòu biān, dān yú dà dū hù fǔ zhǎng shǐ xiāo sì yè fá zhī. shí yī yuè wù yín, gāo zhì zhōu bà. jiǎ chén, lǐ bù shàng shū péi xíng jiǎn wèi dìng xiāng dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá tū jué.
調露元年正月戊子，如東都。庚戌，戴至德薨。四月辛酉，郝處俊為侍中。五 月丙戌，皇太子監國。戊戌，作紫桂宮。六月辛亥，大赦，改元。吏部侍郎裴行儉 伐西突厥。九月壬午，行儉敗西突厥，執其可汗都支。十月，突厥溫傅、奉職二部 寇邊，單于大都護府長史蕭嗣業伐之。十一月戊寅，高智周罷。甲辰，禮部尚書裴 行儉為定襄道行軍大總管，以伐突厥。

yǒng lóng yuán nián èr yuè guǐ chǒu, rú rǔ zhōu wēn tāng. dīng sì, rú shǎo shì shān. yǐ chǒu, rú dōng dōu. sān yuè, péi xíng jiǎn jí tū jué zhàn yú hēi shān, bài zhī. sì yuè yǐ chǒu, rú zǐ guì gōng. wù chén, huáng mén shì láng péi yán cuī zhī wēn, zhōng shū shì láng wáng dé zhēn: tóng zhōng shū mén xià sān pǐn. wǔ yuè dīng yǒu, tài bái jīng tiān. qī yuè jǐ mǎo, tǔ bō kòu hé yuán. xīn sì, lǐ jìng xuán jí tǔ bō zhàn yú huáng chuān, bài jī. zuǒ wǔ wèi jiāng jūn hēi chǐ cháng zhī wèi hé yuán jūn jīng lüè dà shǐ. bǐng shēn, jiāng wáng yuán xiáng hōng. tū jué kòu yún zhōu, dū du dòu huái zhé bài zhī. bā yuè dīng wèi, rú dōng dōu. dīng sì, biǎn lǐ jìng xuán wèi héng zhōu cì shǐ. jiǎ zǐ, fèi huáng tài zǐ wèi shù rén. yǐ chǒu, lì yīng wáng zhé wèi huáng tài zǐ, dà shè, gǎi yuán, cì pú sān rì. jǐ sì, biǎn zhāng dà ān wèi pǔ zhōu cì shǐ. jiǔ yuè jiǎ shēn, wáng dé zhēn bà. shí yuè rén yín, jiàng fēng cáo wáng míng wèi líng líng jùn wáng. wù chén, zhì zì dōng dōu. shí yī yuè rén shēn shuò, rì yǒu shí zhī.
永隆元年二月癸丑，如汝州溫湯。丁巳，如少室山。乙丑，如東都。三月，裴 行儉及突厥戰於黑山，敗之。四月乙丑，如紫桂宮。戊辰，黃門侍郎裴炎、崔知溫， 中書侍郎王德真：同中書門下三品。五月丁酉，太白經天。七月己卯，吐蕃寇河源。 辛巳，李敬玄及吐蕃戰於湟川，敗績。左武衛將軍黑齒常之為河源軍經略大使。丙 申，江王元祥薨。突厥寇雲州，都督竇懷哲敗之。八月丁未，如東都。丁巳，貶李 敬玄為衡州刺史。甲子，廢皇太子為庶人。乙丑，立英王哲為皇太子，大赦，改元， 賜酺三日。己巳，貶張大安為普州刺史。九月甲申，王德真罷。十月壬寅，降封曹 王明為零陵郡王。戊辰，至自東都。十一月壬申朔，日有食之。

kāi yào yuán nián zhēng yuè yǐ hài, tū jué kòu yuán qìng èr zhōu. xīn sì, cì jīng guān jiǔ pǐn yǐ shàng pú sān rì. guǐ sì, péi xíng jiǎn wèi dìng xiāng dào héng jūn dà zǒng guǎn, yǐ fá tū jué. jǐ hài, jiǎn diàn zhōng tài pú mǎ, shěng zhū fāng gòng xiàn, miǎn yōng qí huá tóng sì zhōu èr suì shuì, hé nán hé běi yī nián diào. èr yuè bǐng wǔ, huáng tài zǐ shì diàn yú guó xué. sān yuè xīn mǎo, hǎo chù jùn bà. wǔ yuè yǐ yǒu, cháng zhōu rén liú lóng zi móu fǎn, fú zhū. bǐng xū, dìng xiāng dào fù zǒng guǎn cáo huái shùn jí tū jué zhàn yú héng shuǐ, bài jī. jǐ chǒu, hēi chǐ cháng zhī jí tǔ bō zhàn yú liáng fēi chuān, bài zhī. liù yuè rén zi, yǒng jiā jùn wáng zhuó yǒu zuì, fú zhū. qī yuè jǐ chǒu, yǐ tài píng gōng zhǔ xià jià, shè jīng shī. jiǎ wǔ, liú rén guǐ bà zuǒ pú shè. rùn yuè dīng wèi, péi yán wèi shì zhōng, cuī zhī wēn xuē yuán chāo shǒu zhōng shū lìng. gēng xū, yǐ ěr yào, huáng tài zǐ jiān guó. gēng shēn, péi xíng jiǎn jí tū jué zhàn, bài zhī. bā yuè dīng mǎo, yǐ hé nán hé běi dà shuǐ, qiǎn shǐ zhèn fá jué, shì lú huài zhě gěi fù yī nián, nì sǐ zhě zèng wù, rén sān duàn. jiǔ yuè bǐng shēn, yǒu huì xīng chū yú tiān shì. rén xū, péi xíng jiǎn fú tū jué wēn fù kè hán ā shǐ nà fú niàn yǐ xiàn. yǐ chǒu, gǎi yuán, shè dìng xiāng jūn jí zhū dào yuán zhēng guān lì bīng mù. shí yuè bǐng yín shuò, rì yǒu shí zhī. shí yī yuè guǐ mǎo, xǐ shù rén xián yú bā zhōu.
開耀元年正月乙亥，突厥寇原、慶二州。辛巳，賜京官九品以上酺三日。癸巳， 裴行儉為定襄道行軍大總管，以伐突厥。己亥，減殿中、太僕馬，省諸方貢獻，免 雍、岐、華、同四州二歲稅，河南、河北一年調。二月丙午，皇太子釋奠於國學。 三月辛卯，郝處俊罷。五月乙酉，常州人劉龍子謀反，伏誅。丙戌，定襄道副總管 曹懷舜及突厥戰於橫水，敗績。己丑，黑齒常之及吐蕃戰於良非川，敗之。六月壬 子，永嘉郡王晫有罪，伏誅。七月己丑，以太平公主下嫁，赦京師。甲午，劉仁軌 罷左僕射。閏月丁未，裴炎為侍中，崔知溫、薛元超守中書令。庚戌，以餌藥，皇 太子監國。庚申，裴行儉及突厥戰，敗之。八月丁卯，以河南、河北大水，遣使賑 乏絕，室廬壞者給復一年，溺死者贈物，人三段。九月丙申，有彗星出於天市。壬 戌，裴行儉俘突厥溫傅可汗、阿史那伏念以獻。乙丑，改元，赦定襄軍及諸道緣征 官吏兵募。十月丙寅朔，日有食之。十一月癸卯，徙庶人賢於巴州。

yǒng chún yuán nián èr yuè guǐ wèi, yǐ sūn zhòng zhào shēng mǎn yuè, dà shè, gǎi yuán, cì pú sān rì. shì yuè, tū jué chē báo yàn miàn kòu biān. sān yuè wù wǔ, lì zhòng zhào wèi huáng tài sūn. sì yuè jiǎ zǐ shuò, rì yǒu shí zhī. bǐng yín, rú dōng dōu, huáng tài zǐ jiān guó. xīn wèi, péi xíng jiǎn wèi jīn yá dào héng jūn dà zǒng guǎn, lǜ sān zǒng guǎn bīng yǐ fá tū jué. ān xī fù dōu hù wáng fāng yì jí chē báo yàn miàn zhàn yú zhí hǎi, bài zhī. dīng hài, huáng mén shì láng guō dài jǔ bīng bù shì láng cén zhǎng qiàn mì shū yuán wài shǎo jiān guō zhèng yī lì bù shì láng wèi xuán tóng yǔ zhōng shū mén xià tóng chéng shòu jìn zhǐ píng zhāng shì. wǔ yuè yǐ mǎo, luò shuǐ yì. liù yuè jiǎ zǐ, tū jué gǔ duō lù kòu biān, lán zhōu cì shǐ wáng dé mào sǐ zhī. shì yuè, dà huáng, rén xiāng shí. qī yuè, zuò wàn quán gōng. jǐ hài, zuò fèng tiān gōng. gēng shēn, líng líng jùn wáng míng zì shā. jiǔ yuè, tǔ bō kòu zhè zhōu, xiāo wèi láng jiāng lǐ xiào yì fá zhī. shí yuè jiǎ zǐ, jīng shī dì zhèn. bǐng yín, huáng mén shì láng liú qí xián tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì.
永淳元年二月癸未，以孫重照生滿月，大赦，改元，賜酺三日。是月，突厥車 薄、咽面寇邊。三月戊午，立重照為皇太孫。四月甲子朔，日有食之。丙寅，如東 都，皇太子監國。辛未，裴行儉為金牙道行軍大總管，率三總管兵以伐突厥。安西 副都護王方翼及車薄、咽面戰於執海，敗之。丁亥，黃門侍郎郭待舉、兵部侍郎岑 長倩、秘書員外少監郭正一、吏部侍郎魏玄同與中書門下同承受進止平章事。五月 乙卯，洛水溢。六月甲子，突厥骨咄祿寇邊，嵐州刺史王德茂死之。是月，大蝗， 人相食。七月，作萬泉宮。己亥，作奉天宮。庚申，零陵郡王明自殺。九月，吐蕃 寇柘州，驍衛郎將李孝逸伐之。十月甲子，京師地震。丙寅，黃門侍郎劉齊賢同中 書門下平章事。

hóng dào yuán nián zhēng yuè jiǎ wǔ, xìng fèng tiān gōng. èr yuè gēng wǔ, tū jué kòu dìng zhōu, cì shǐ huò wáng yuán guǐ bài zhī. sān yuè gēng yín, tū jué kòu dān yú dū hù fǔ, sī mǎ zhāng xíng shī sǐ zhī. gēng zǐ, lǐ yì yǎn bà. bǐng wǔ, yǒu huì xīng chū yú wǔ chē. guǐ chǒu, cuī zhī wēn hōng. sì yuè jǐ wèi, rú dōng dōu. rén shēn, guō dài jǔ guō zhèng yī tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì. jiǎ shēn, suī zhōu bù luò jī bái tiě yú kòu biān, yòu wǔ wèi jiāng jūn chéng wù tǐng bài zhī. wǔ yuè yǐ sì, tū jué kòu wèi zhōu, cì shǐ lǐ sī jiǎn sǐ zhī. qī yuè jiǎ chén, xǐ fēng lún wèi yù wáng, gǎi míng dàn. xuē yuán chāo bà. bā yuè yǐ chǒu, huáng tài zǐ cháo yú dōng dōu, huáng tài sūn liú shǒu jīng shī. dīng mǎo, hū tuó yì. jǐ sì, hé yì, huài hé yáng chéng. jiǔ yuè jǐ chǒu, yǐ tài píng gōng zhǔ zi shēng, shè dōng dōu. shí yuè guǐ hài, xìng fèng tiān gōng. shí yī yuè wù xū, yòu wǔ wèi jiāng jūn chéng wù tǐng wèi dān yú dào ān fǔ dà shǐ, yǐ fá tū jué. xīn chǒu, huáng tài zǐ jiān guó. dīng wèi, rú dōng dōu. wù shēn, péi yán liú qí xián guō zhèng yī jiān yú dōng gōng píng zhāng shì. shí èr yuè dīng sì, gǎi yuán, dà shè. shì xī, huáng dì bēng yú zhēn guān diàn, nián wǔ shí liù. shì yuē tiān huáng dà dì. tiān bǎo bā zài, gǎi shì tiān huáng dà shèng huáng dì shí sān zài, zēng shì tiān huáng dà shèng dà hóng xiào huáng dì.
弘道元年正月甲午，幸奉天宮。二月庚午，突厥寇定州，刺史霍王元軌敗之。 三月庚寅，突厥寇單于都護府，司馬張行師死之。庚子，李義琰罷。丙午，有彗星 出於五車。癸丑，崔知溫薨。四月己未，如東都。壬申，郭待舉、郭正一同中書門 下平章事。甲申，綏州部落稽白鐵余寇邊，右武衛將軍程務挺敗之。五月乙巳，突 厥寇蔚州，刺史李思儉死之。七月甲辰，徙封輪為豫王，改名旦。薛元超罷。八月 乙丑，皇太子朝於東都，皇太孫留守京師。丁卯，滹沱溢。己巳，河溢，壞河陽城。 九月己丑，以太平公主子生，赦東都。十月癸亥，幸奉天宮。十一月戊戌，右武衛 將軍程務挺為單于道安撫大使，以伐突厥。辛丑，皇太子監國。丁未，如東都。戊 申，裴炎、劉齊賢、郭正一兼於東宮平章事。十二月丁巳，改元，大赦。是夕，皇 帝崩於貞觀殿，年五十六。諡曰天皇大帝。天寶八載，改諡天皇大聖皇帝；十三載， 增諡天皇大聖大弘孝皇帝。

zàn yuē: xiǎo yǎ yuē: hè hè zōng zhōu, bāo sì miè zhī. cǐ zhōu yōu wáng zhī shī yě. shì shí, yōu wáng suī wáng, ér tài zǐ yí jiù lì, shì wèi píng wáng. ér shī rén nǎi yán miè zhī zhě, yǐ wèi wén wǔ zhī yè yú shì dàng jǐn, dōng zhōu suī zài, bù néng fù xìng yǐ. qí yuē miè zhě, shén jí zhī zhī cí yě. wǔ shì zhī luàn, táng zhī zōng shì qiāng shā dài jǐn, qí xián shì dài fū bù miǎn zhě shí bā jiǔ. yǐ tài zōng zhī zhì, qí yí dé yú liè zài rén zhě wèi yuǎn, ér jǐ yú suì jué, qí wèi è qǐ yī bāo sì zhī bǐ xié? yǐ tài zōng zhī míng, mèi yú zhī zi, fèi lì zhī jì, bù néng zì jué, zú yòng hūn tóng. gāo zōng nì ài yī rèn xí, bù jiè lǚ shuāng zhī jiàn, ér dú liú tiān xià, yí huò bāng jiā. wū hū, fù zǐ fū fù zhī jiān, kě wèi nán zāi! kě bù shèn zāi?
贊曰：《小雅》曰：「赫赫宗周，褒姒滅之。」此周幽王之詩也。是時，幽王 雖亡，而太子宜臼立，是為平王。而詩人乃言滅之者，以為文、武之業於是盪盡， 東周雖在，不能復興矣。其曰滅者，甚疾之之辭也。武氏之亂，唐之宗室戕殺殆盡， 其賢士大夫不免者十八九。以太宗之治，其遺德餘烈在人者未遠，而幾於遂絕，其 為惡豈一褒姒之比邪？以太宗之明，昧於知子，廢立之際，不能自決，卒用昏童。 高宗溺愛衤任席，不戒履霜之漸，而毒流天下，貽禍邦家。嗚呼，父子夫婦之間， 可謂難哉！可不慎哉？