tiān wén yī
天文一
xī zhě, yáo mìng xī hé, chū nà rì yuè, kǎo xīng zhōng yǐ zhèng sì shí. zhì shùn, zé yuē" zài xuán jī yù héng, yǐ qí qī zhèng" ér yǐ. suī èr diǎn zhì lüè, cún qí dà fǎ, yì yóu gǔ zhě tiān rén zhī jì, tuī hòu zhàn cè, wèi shù yóu jiǎn. zhì yú hòu shì, qí fǎ jiàn mì zhě. bì jī zhòng rén zhī zhì, rán hòu néng jí qí jīng wēi zāi. gài zì sān dài yǐ lái xiáng yǐ. shī rén suǒ jì, hūn lǐ tǔ gōng bì hòu tiān xīng. ér chūn qiū shū rì shí xīng biàn, chuán zài zhū guó suǒ zhàn cì shě fú jiàn nì shùn. zhì yú zhōu lǐ cè jǐng qiú zhōng fēn xīng biàn guó yāo xiáng chá hòu, jiē kě tuī kǎo, ér dú wú suǒ wèi xuán jī yù héng zhě, qǐ qí bù yòng yú sān dài yé? yì qí fǎ zhì suì wáng, ér bù kě fù dé yé? bù rán, èr wù zhě, mò zhī qí wèi hé qì yě. zhì hàn yǐ hòu, biǎo cè jǐng guǐ, yǐ zhèng dì zhōng, fēn liè jìng jiè, shàng dàng xīng cì, jiē lüè yī gǔ. ér yòu zuò yí yǐ hòu tiān dì, ér hún tiān zhōu bì xuān yè zhī shuō, zhì yú xīng jīng lì fǎ, jiē chū yú shù shù zhī xué. táng xìng, tài shǐ lǐ chún fēng fú tú yī xíng, yóu chēng jīng bó, hòu shì wèi néng guò yě. gù cǎi qí yào shuō, yǐ zhe yú piān. zhì yú tiān xiàng biàn jiàn suǒ yǐ qiǎn gào rén jūn zhě, jiē yǒu sī suǒ yí jǐn jì yě.
昔者,尧命羲、和,出纳日月,考星中以正四时。至舜,则曰“在璿玑玉衡, 以齐七政”而已。虽二典质略,存其大法,亦由古者天人之际,推候占测,为术犹 简。至于后世,其法渐密者。必积众人之智,然后能极其精微哉。盖自三代以来详 矣。诗人所记,婚礼、土功必候天星。而《春秋》书日食、星变,《传》载诸国所 占次舍、伏见、逆顺。至于《周礼》测景求中、分星辨国、妖祥察候,皆可推考, 而独无所谓璿玑玉衡者,岂其不用于三代耶?抑其法制遂亡,而不可复得耶?不然, 二物者,莫知其为何器也。至汉以后,表测景晷,以正地中,分列境界,上当星次, 皆略依古。而又作仪以候天地,而浑天、周髀、宣夜之说,至于星经、历法,皆出 于数术之学。唐兴,太史李淳风、浮图一行,尤称精博,后世未能过也。故采其要 说,以著于篇。至于天象变见所以谴告人君者,皆有司所宜谨记也。
zhēn guān chū, chún fēng shàng yán:" shùn zài xuán jī yù héng, yǐ qí qī zhèng, zé hún tiān yí yě. zhōu lǐ, tǔ guī zhèng rì jǐng yǐ qiú dì zhōng, yǒu yǐ jiàn rì xíng huáng dào zhī yàn yě. jì yú zhōu mò, cǐ qì nǎi wáng. hàn là xià hóng zuò hún yí, qí hòu jiǎ kuí zhāng héng děng yì gè yǒu zhī, ér tuī yàn qī yào, bìng xún chì dào. àn dōng zhì jí nán, xià zhì jí běi, ér chì dào cháng dìng yú zhōng, guó wú nán běi zhī yì. gài hún yí wú huáng dào jiǔ yǐ." tài zōng yì qí shuō, yīn zhào wèi zhī. zhì qī nián yí chéng. biǎo lǐ sān chóng, xià jù zhǔn jī, zhuàng rú shí zì, mò shù áo zú, yǐ zhāng sì biǎo. yī yuē liù hé yí, yǒu tiān jīng shuāng guī jīn hún wěi guī jīn cháng guī, xiāng jié yú sì jí zhī nèi. liè èr shí bā xiù shí rì shí èr chén jīng wěi sān bǎi liù shí wǔ dù. èr yuē sān chén yí, yuán jìng bā chǐ, yǒu xuán jī guī yuè yóu guī, liè sù jù dù, qī yào suǒ xíng, zhuǎn yú liù hé zhī nèi. sān yuē sì yóu yí, xuán shū wèi zhóu, yǐ lián jié yù héng yóu tóng ér guàn yuē jǔ guī. yòu xuán jí běi shù běi chén, nán jǔ dì zhóu, bàng zhuǎn yú nèi. yù héng zài xuán shū zhī jiān, ér nán běi yóu, yǎng yǐ guān tiān zhī chén sù, xià yǐ shí qì zhī guǐ dù. jiē yòng tóng. dì chēng shàn, zhì yú níng huī gé, yòng zhī cè hòu. gé zài jìn zhōng, qí hòu suì wáng.
贞观初,淳风上言:“舜在璿玑玉衡,以齐七政,则浑天仪也。《周礼》,土 圭正日景以求地中,有以见日行黄道之验也。暨于周末,此器乃亡。汉落下闳作浑 仪,其后贾逵、张衡等亦各有之,而推验七曜,并循赤道。按冬至极南,夏至极北, 而赤道常定于中,国无南北之异。盖浑仪无黄道久矣。”太宗异其说,因诏为之。 至七年仪成。表里三重,下据准基,状如十字,末树鰲足,以张四表。一曰六合仪, 有天经双规、金浑纬规、金常规,相结于四极之内。列二十八宿、十日、十二辰、 经纬三百六十五度。二曰三辰仪,圆径八尺,有璿玑规、月游规,列宿距度,七曜 所行,转于六合之内。三曰四游仪,玄枢为轴,以连结玉衡游筩而贯约矩规。又玄 极北树北辰,南矩地轴,傍转于内。玉衡在玄枢之间,而南北游,仰以观天之辰宿, 下以识器之晷度。皆用铜。帝称善,置于凝晖阁,用之测候。阁在禁中,其后遂亡。
kāi yuán jiǔ nián, yī xíng shòu zhào, gǎi zhì xīn lì, yù zhī huáng dào jìn tuì, ér tài shǐ wú huáng dào yí, lǜ fǔ bīng cáo cān jūn liáng lìng zàn yǐ mù wèi yóu yí, yī xíng shì zhī, nǎi zòu:" huáng dào yóu yí, gǔ yǒu qí shù ér wú qí qì, xī rén qián sī, jiē wèi néng dé. jīn lìng zàn suǒ wéi, rì dào yuè jiāo, jiē zì rán qì hé, yú tuī bù yóu yào, qǐng gèng zhù yǐ tóng tiě." shí yī nián yí chéng. yī xíng yòu yuē:" líng tái tiě yí, hòu wèi hú lán suǒ zuò, guī zhì pǔ lüè, dù kè bù jūn, chì dào bù dòng, nǎi rú jiāo zhù. yǐ kǎo yuè xíng, chí sù duō chà, duō huò zhì shí qī dù, shǎo bù jiǎn shí dù, bù zú yǐ jī tiān xiàng shòu rén shí. lǐ chún fēng huáng dào yí, yǐ yù héng xuán guī, bié dài rì dào, bàng liè èr bǎi sì shí jiǔ jiāo, yǐ xié yuè yóu, fǎ pō nán, shù suì qǐn fèi. chén gèng zào yóu yí, shǐ huáng dào yùn xíng, yǐ zhuī liè shě zhī biàn, yīn èr fēn zhī zhōng, yǐ lì huáng dào, jiāo yú kuí zhěn zhī jiān, èr zhì zhì jiàng, gè èr shí sì dù. huáng dào nèi shī bái dào yuè huán, yòng jiū yīn yáng tiǎo, nǜ, dòng hé tiān yùn. jiǎn ér yì cóng, kě yǐ zhì qì chuí xiàng, yǒng chuán bù xiǔ." yú shì xuán zōng jiā zhī, zì wèi zhī míng.
开元九年,一行受诏,改治新历,欲知黄道进退,而太史无黄道仪,率府兵曹 参军梁令瓚以木为游仪,一行是之,乃奏:“黄道游仪,古有其术而无其器,昔人 潜思,皆未能得。今令瓚所为,日道月交,皆自然契合,于推步尤要,请更铸以铜 铁。”十一年仪成。一行又曰:“灵台铁仪,后魏斛兰所作,规制朴略,度刻不均, 赤道不动,乃如胶柱。以考月行,迟速多差,多或至十七度,少不减十度,不足以 稽天象、授人时。李淳风黄道仪,以玉衡旋规,别带日道,傍列二百四十九交,以 携月游,法颇难,术遂寝废。臣更造游仪,使黄道运行,以追列舍之变,因二分之 中,以立黄道,交于奎、轸之间,二至陟降,各二十四度。黄道内施白道月环,用 究阴阳朓,朒,动合天运。简而易从,可以制器垂象,永传不朽。”于是玄宗嘉之, 自为之铭。
yòu zhào yī xíng yǔ lìng zàn děng gèng zhù hún tiān tóng yí, yuán tiān zhī xiàng, jù liè sù chì dào jí zhōu tiān dù shù. zhù shuǐ jī lún, lìng qí zì zhuàn, yī zhòu yè ér tiān yùn zhōu. wài luò èr lún, zhuì yǐ rì yuè, lìng dé yùn xíng. měi tiān xī xuán yī zhōu, rì dōng xíng yí dù, yuè xíng shí sān dù shí jiǔ fēn dù zhī qī, èr shí jiǔ zhuàn yǒu yú ér rì yuè huì, sān bǎi liù shí wǔ zhuǎn ér rì zhōu tiān. yǐ mù guì wèi dì píng, lìng yí bàn zài dì xià, huì míng shuò wàng chí sù yǒu zhǔn. lì mù rén èr yú dì píng shàng: qí yī qián zhì gǔ yǐ hòu kè, zhì yī kè zé zì jī zhī qí yī qián zhì zhōng yǐ hòu chén, zhì yī chén yì zì zhuàng zhī. jiē yú guì zhōng gè shī lún zhóu, gōu jiàn guān suǒ, jiāo cuò xiāng chí. zhì yú wǔ chéng diàn qián, yǐ shì bǎi guān. wú jǐ ér tóng tiě jiàn sè, bù néng zì zhuàn, suì cáng yú jí xián yuàn.
又诏一行与令瓚等更铸浑天铜仪,圆天之象,具列宿赤道及周天度数。注水激 轮,令其自转,一昼夜而天运周。外络二轮,缀以日月,令得运行。每天西旋一周, 日东行一度,月行十三度十九分度之七,二十九转有余而日月会,三百六十五转而 日周天。以木柜为地平,令仪半在地下,晦明朔望迟速有准。立木人二于地平上: 其一前置鼓以候刻,至一刻则自击之;其一前置钟以候辰,至一辰亦自撞之。皆于 柜中各施轮轴,钩键关锁,交错相持。置于武成殿前,以示百官。无几而铜铁渐涩, 不能自转,遂藏于集贤院。
qí huáng dào yóu yí, yǐ gǔ chǐ sì fēn wéi dù. xuán shū shuāng huán, qí biǎo yī zhàng sì chǐ liù cùn yī fēn, zòng bā fēn, hòu sān fēn, zhí jìng sì chǐ wǔ cùn jiǔ fēn, gǔ suǒ wèi xuán yí yě. nán běi kē liǎng jí, shàng xià xún guī gè sān shí sì dù. biǎo lǐ huà zhōu tiān dù, qí yī miàn jiā zhī yín dīng. shǐ dōng xī yùn zhuàn, rú hún tiān yóu xuán. zhōng xuán shū zhóu, zhì liǎng jí shǒu nèi, kǒng jìng dà liǎng dù bàn, zhǎng yǔ xuán huán jìng qí. yù héng wàng tóng, zhǎng sì chǐ wǔ cùn bā fēn, guǎng yī cùn èr fēn, hòu yī cùn, kǒng jìng liù fēn. héng xuán yú zhóu zhōng, xuán yùn chí zhèng, yòng kuī qī yào jí liè xīng zhī kuò xiá. wài fāng nèi yuán, kǒng jìng yí dù bàn, zhōu rì lún yě. yáng jīng shuāng huán, biǎo yī zhàng qī chǐ sān cùn, lǐ yī zhàng sì chǐ liù cùn sì fēn, guǎng sì cùn, hòu sì fēn, zhí jìng wǔ chǐ sì cùn sì fēn, zhì yú zǐ wǔ. zuǒ yòu yòng bā zhù, bā zhù xiāng gù. yì biǎo lǐ huà zhōu tiān dù, qí yī miàn jiā zhī yín dīng. bàn chū dì shàng, bàn rù dì xià. shuāng jiān xié shū zhóu jí yù héng wàng tóng xuán huán yú zhōng yě. yīn wěi dān huán, wài nèi guǎng hòu zhōu jìng, jiē zhǔn yáng jīng, yǔ yáng jīng xiāng xián gè bàn, nèi wài jù qí. miàn píng, shàng wèi tiān, xià wèi dì. héng zhōu yáng huán, wèi zhī yīn hún yě. píng shàng wèi liǎng jiè, nèi wài wèi zhōu tiān bǎi kè. tiān dǐng dān huán, biǎo yī zhàng qī chǐ sān cùn, zòng guǎng bā chǐ, hòu sān fēn, zhí jìng wǔ chǐ sì cùn sì fēn. zhí zhōng guó rén dǐng zhī shàng, dōng xī dāng mǎo yǒu zhī zhōng, shāo nán, shǐ jiàn rì chū rù. lìng yǔ yáng jīng yīn wěi xiāng gù, rú niǎo ké zhī guǒ huáng. nán qù chì dào sān shí liù dù, qù huáng dào shí èr dù, qù běi jí wǔ shí wǔ dù, qù nán běi píng gè jiǔ shí yí dù qiáng. chì dào dān huán, biǎo yī zhàng sì chǐ wǔ cùn jiǔ fēn, héng bā fēn, hòu sān fēn, zhí jìng sì chǐ wǔ cùn bā fēn. chì dào zhě, dàng tiān zhī zhōng, èr shí bā sù zhī wèi yě. shuāng guī yùn dòng, dù chuān yī xué. gǔ zhě, qiū fēn rì zài jiǎo wǔ dù, jīn zài zhěn shí sān dù dōng zhì rì zài qiān niú chū, jīn zài dòu shí dù. suí xué tuì jiāo, bù fù chà móu. bàng zài mǎo yǒu zhī nán, shǎng qù tiān dǐng sān shí liù dù, ér héng zhì zhī. huáng dào dān huán, biǎo yī zhàng wǔ chǐ sì cùn yī fēn, héng bā fēn, hòu sì fēn, zhí jìng sì chǐ bā cùn sì fēn. rì zhī suǒ xíng, gù míng héng dào. tài yáng zhì jiàng, jī suì yǒu chà. yuè jí wǔ xīng, yì suí rì dù chū rù. gǔ wú qí qì, guī zhì bù zhī zhǔn dì, zhēn zhuó wèi lǜ, shū kuò yóu shén. jīn shè cǐ huán, zhì yú chì dào huán nèi, réng kāi hé shǐ yùn zhuàn, chū rù sì shí bā dù, ér jí huà liǎng fāng, dōng xī liè zhōu tiān dù shù, nán běi liè bǎi kè, kě shǐ jiàn rì zhī shí. shàng liè sān bǎi liù shí cè, yǔ yòng guà xiāng zhǔn. dù chuān yī xué, yǔ chì dào xiāng jiāo. bái dào yuè huán, biǎo yī zhàng wǔ chǐ yī cùn wǔ fēn, héng bā fēn, hòu sān fēn, zhí jìng sì chǐ qī cùn liù fēn. yòng xíng yǒu yū qū chí sù, yǔ rì xíng huǎn jí xiāng jí. gǔ yì wú qí qì, jīn shè yú huáng dào huán nèi, shǐ jiù huáng dào wèi jiāo hé, chū rù liù dù, yǐ cè měi yè yuè lí, shàng huà zhōu tiān dù shù, dù chuān yī xué, nǐ yí jiāo huì. jiē yòng gāng tiě. yóu yí, sì zhù wèi lóng, qí chóng sì chǐ qī cùn, shuǐ cáo jí shān chóng yī chǐ qī cùn bàn, cáo zhǎng liù chǐ jiǔ cùn, gāo guǎng jiē sì cùn, chí shēn yī cùn, guǎng yī cùn bàn. lóng néng xìng yún yǔ, gù yǐ shì zhù. zhù zài sì wéi. lóng xià yǒu shān yún, jù zài shuǐ píng cáo shàng. jiē yòng tóng.
其黄道游仪,以古尺四分为度。旋枢双环,其表一丈四尺六寸一分,纵八分, 厚三分,直径四尺五寸九分,古所谓旋仪也。南北科两极,上下循规各三十四度。 表里画周天度,其一面加之银钉。使东西运转,如浑天游旋。中旋枢轴,至两极首 内,孔径大两度半,长与旋环径齐。玉衡望筩,长四尺五寸八分,广一寸二分,厚 一寸,孔径六分。衡旋于轴中,旋运持正,用窥七曜及列星之阔狭。外方内圆,孔 径一度半,周日轮也。阳经双环,表一丈七尺三寸,里一丈四尺六寸四分,广四寸, 厚四分,直径五尺四寸四分,置于子午。左右用八柱,八柱相固。亦表里画周天度, 其一面加之银钉。半出地上,半入地下。双间挟枢轴及玉衡望筩旋环于中也。阴纬 单环,外内广厚周径,皆准阳经,与阳经相衔各半,内外俱齐。面平,上为天,下 为地。横周阳环,谓之阴浑也。平上为两界,内外为周天百刻。天顶单环,表一丈 七尺三寸,纵广八尺,厚三分,直径五尺四寸四分。直中国人顶之上,东西当卯酉 之中,稍南,使见日出入。令与阳经、阴纬相固,如鸟壳之裹黄。南去赤道三十六 度,去黄道十二度,去北极五十五度,去南北平各九十一度强。赤道单环,表一丈 四尺五寸九分,横八分,厚三分,直径四尺五寸八分。赤道者,当天之中,二十八 宿之位也。双规运动,度穿一穴。古者,秋分日在角五度,今在轸十三度;冬至日 在牵牛初,今在斗十度。随穴退交,不复差缪。傍在卯酉之南,上去天顶三十六度, 而横置之。黄道单环,表一丈五尺四寸一分,横八分,厚四分,直径四尺八寸四分。 日之所行,故名横道。太阳陟降,积岁有差。月及五星,亦随日度出入。古无其器, 规制不知准的,斟酌为率,疏阔尤甚。今设此环,置于赤道环内,仍开合使运转, 出入四十八度,而极画两方,东西列周天度数,南北列百刻,可使见日知时。上列 三百六十策,与用卦相准。度穿一穴,与赤道相交。白道月环,表一丈五尺一寸五 分,横八分,厚三分,直径四尺七寸六分。用行有迂曲迟速,与日行缓急相及。古 亦无其器,今设于黄道环内,使就黄道为交合,出入六度,以测每夜月离,上画周 天度数,度穿一穴,拟移交会。皆用钢铁。游仪,四柱为龙,其崇四尺七寸,水槽 及山崇一尺七寸半,槽长六尺九寸,高、广皆四寸,池深一寸,广一寸半。龙能兴 云雨,故以饰柱。柱在四维。龙下有山、云,俱在水平槽上。皆用铜。
qí suǒ cè sù dù yǔ gǔ yì zhě: jiù jīng, jiǎo jù xīng qù jí jiǔ shí yí dù, kàng bā shí jiǔ dù, dī jiǔ shí sì dù, fáng bǎi bā dù, xīn bǎi bā dù, wěi bǎi èr shí dù, jī bǎi yī shí bā dù, nán dòu bǎi yī shí liù dù, qiān niú bǎi liù dù, xū nǚ bǎi dù, xū bǎi sì dù, wēi jiǔ shí qī dù, yíng shì bā shí wǔ dù, dōng bì bā shí liù dù, kuí qī shí liù dù, lóu bā shí dù, wèi mǎo qī shí sì dù, bì qī shí bā dù, zī xī bā shí sì dù, cān jiǔ shí sì dù, dōng jǐng qī shí dù, yú guǐ liù shí bā dù, liǔ qī shí qī dù, qī xīng jiǔ shí yí dù, zhāng jiǔ shí qī dù, yì jiǔ shí qī dù, zhěn jiǔ shí bā dù. jīn cè, jiǎo jiǔ shí sān dù bàn, kàng jiǔ shí yí dù bàn, dī jiǔ shí bā dù, fáng bǎi yī shí dù bàn, xīn bǎi yī shí dù, wěi bǎi èr shí sì dù, jī bǎi èr shí dù, nán dòu bǎi yī shí jiǔ dù, qiān niú bǎi sì dù, xū nǚ bǎi yī dù, xū bǎi yí dù, wēi jiǔ shí qī dù, yíng shì bā shí sān dù, dōng bì bā shí sì dù, kuí qī shí sān dù, lóu qī shí qī dù, wèi mǎo qī shí èr dù, bì qī shí liù dù, zī xī bā shí èr dù, cān jiǔ shí sān dù, dōng jǐng liù shí bā dù, yú guǐ liù shí bā dù, liǔ bā shí dù bàn, qī xīng jiǔ shí sān dù bàn, zhāng bǎi dù, yì bǎi sān dù, zhěn bǎi dù.
其所测宿度与古异者:旧经,角距星去极九十一度,亢八十九度,氐九十四度, 房百八度,心百八度,尾百二十度,箕百一十八度,南斗百一十六度,牵牛百六度, 须女百度,虚百四度,危九十七度,营室八十五度,东壁八十六度,奎七十六度, 娄八十度,胃、昴七十四度,毕七十八度,觜觿、八十四度,参九十四度,东井七 十度,舆鬼六十八度,柳七十七度,七星九十一度,张九十七度,翼九十七度,轸 九十八度。今测,角九十三度半,亢九十一度半,氐九十八度,房百一十度半,心 百一十度,尾百二十四度,箕百二十度,南斗百一十九度,牵牛百四度,须女百一 度,虚百一度,危九十七度,营室八十三度,东壁八十四度,奎七十三度,娄七十 七度,胃、昴七十二度,毕七十六度,觜觿八十二度,参九十三度,东井六十八度, 舆鬼六十八度,柳八十度半,七星九十三度半,张百度,翼百三度,轸百度。
yòu jiù jīng, jiǎo jù xīng zhèng dāng chì dào, huáng dào zài qí nán jīn cè, jiǎo zài chì dào nán èr dù bàn, zé huáng dào fù jīng jiǎo zhōng, yǔ tiān xiàng hé. xū běi xīng jiù tú rù xū, jīn cè zài xū nǚ jiǔ dù. wēi běi xīng jiù tú rù wēi, jīn cè zài xū liù dù bàn. yòu kuí wù jù yǐ xī dà xīng, gù bì sǔn èr dù, kuí zēng èr dù jīn fù jù xī nán dà xīng, jí kuí bì gè dé běn dù. bì chì dào shí liù dù, huáng dào yì shí liù dù. zī xī, chì dào èr dù, huáng dào sān dù. èr sù jù dāng huáng dào xié xū, bì shàng yǔ chì dào dù tóng, zī xī zǒng èr dù, huáng dào sǔn jiā yí dù, gài qí wù yě. jīn cè bì shí qī dù bàn, zī xī bàn dù. yòu liǔ wù jù yǐ dì sì xīng, jīn fù yòng dì sān xīng. zhāng zhōng yāng sì xīng wèi zhū niǎo sù, wài èr xīng wèi yì, běi jù yǐ yì ér bù jù yǐ yīng, gù zhāng zēng èr dù bàn, qī xīng jiǎn èr dù bàn jīn fù yǐ yīng wèi jù, zé qī xīng zhāng gè dé běn dù.
又旧经,角距星正当赤道,黄道在其南;今测,角在赤道南二度半,则黄道复 经角中,与天象合。虚北星旧图入虚,今测在须女九度。危北星旧图入危,今测在 虚六度半。又奎误距以西大星,故壁损二度,奎增二度;今复距西南大星,即奎、 壁各得本度。毕、赤道十六度,黄道亦十六度。觜觿,赤道二度,黄道三度。二宿 俱当黄道斜虚,毕尚与赤道度同,觜觿总二度,黄道损加一度,盖其误也。今测毕 十七度半,觜觿半度。又柳误距以第四星,今复用第三星。张中央四星为硃鸟嗉, 外二星为翼,北距以翼而不距以膺,故张增二度半,七星减二度半;今复以膺为距, 则七星、张各得本度。
qí tā xīng: jiù jīng, wén chāng èr xīng zài yú guǐ, sì xīng zài dōng jǐng. běi dǒu shū zài qī xīng yí dù, xuán zài zhāng èr dù, jī zài yì èr dù, quán zài yì bā dù, héng zài zhěn bā dù, kāi yáng zài jiǎo qī dù, biāo zài kàng sì dù. tiān guān zài huáng dào nán sì dù, tiān zūn tiān guǒ zài huáng dào běi, tiān jiāng tiān gāo gǒu guó wài píng yún yǔ xū liáng zài huáng dào wài, tiān qūn tǔ gōng lì zài chì dào wài, shàng tái zài dōng jǐng, zhōng tái zài qī xīng, jiàn xīng zài huáng dào běi bàn dù, tiān yuàn zài mǎo bì, wáng liáng zài bì, wài píng zài zī xī, léi diàn zài chì dào wài wǔ dù, pī lì zài chì dào wài sì dù, bā kuí zài yíng shì, cháng yuán luó yàn dāng huáng dào. jīn cè, wén chāng sì xīng zài liǔ, yī xīng zài yú guǐ, yī xīng zài dōng jǐng. běi dòu shū zài zhāng shí sān dù, xuán zài zhāng shí èr dù bàn, jī zài yì shí sān dù, quán zài yì shí qī dù tài, héng zài zhěn shí dù bàn, kāi yáng zài jiǎo sì dù shǎo, biāo zài jiǎo shí èr dù shǎo. tiān guān tiān zūn tiān guǒ tiān jiāng tiān gāo gǒu guó wài píng, jiē dāng huáng dào. yún yǔ zài huáng dào nèi qī dù, xū liáng zài huáng dào nèi sì dù, tiān qūn dāng chì dào, tǔ gōng lì zài chì dào nèi liù dù, shàng tái zài liǔ, zhōng tái zài zhāng, jiàn xīng zài huáng dào běi sì dù bàn, tiān yuàn zài wèi mǎo, wáng liáng sì xīng zài kuí, yī xīng zài bì, wài píng zài bì, léi diàn zài chì dào nèi èr dù, pī lì sì xīng zài chì dào nèi, yī xīng zài wài, bā kuí wǔ xīng zài bì, sì xīng zài yíng shì, cháng yuán zài huáng dào běi wǔ dù, luó yàn zài huáng dào běi.
其他星:旧经,文昌二星在舆鬼,四星在东井。北斗枢在七星一度,璿在张二 度,机在翼二度,权在翼八度,衡在轸八度,开阳在角七度,杓在亢四度。天关在 黄道南四度,天尊、天椁在黄道北,天江、天高、狗国、外屏、云雨、虚梁在黄道 外,天囷、土公吏在赤道外,上台在东井,中台在七星,建星在黄道北半度,天苑 在昴、毕,王良在壁,外屏在觜觿,雷电在赤道外五度,霹雳在赤道外四度,八魁 在营室,长垣、罗堰当黄道。今测,文昌四星在柳,一星在舆鬼,一星在东井。北 斗枢在张十三度,璿在张十二度半,机在翼十三度,权在翼十七度太,衡在轸十度 半,开阳在角四度少,杓在角十二度少。天关、天尊、天椁、天江、天高、狗国、 外屏,皆当黄道。云雨在黄道内七度,虚梁在黄道内四度,天囷当赤道,土公吏在 赤道内六度,上台在柳,中台在张,建星在黄道北四度半,天苑在胃、昴,王良四 星在奎,一星在壁,外屏在毕,雷电在赤道内二度,霹雳四星在赤道内,一星在外, 八魁五星在壁,四星在营室,长垣在黄道北五度,罗堰在黄道北。
huáng dào, chūn fēn yǔ chì dào jiāo yú kuí wǔ dù tài qiū fēn jiāo yú zhěn shí sì dù shǎo dōng zhì zài dòu shí dù, qù chì dào nán èr shí sì dù xià zhì zài jǐng shí sān dù shǎo, qù chì dào běi èr shí sì dù. qí chì dào dài tiān zhī zhōng, yǐ fēn liè sù zhī dù. huáng dào xié yùn, yǐ míng rì yuè zhī xíng. nǎi lì bā jié jiǔ xiàn, xiào èr dào chā shù, zhe zhī lì jīng.
黄道,春分与赤道交于奎五度太;秋分交于轸十四度少;冬至在斗十度,去赤 道南二十四度;夏至在井十三度少,去赤道北二十四度。其赤道带天之中,以分列 宿之度。黄道斜运,以明日月之行。乃立八节、九限,校二道差数,著之历经。
gài tiān zhī shuō, lǐ chún fēng yǐ wéi tiān dì zhōng gāo ér sì tuí, rì yuè xiàng yǐn bì, yǐ wéi zhòu yè. rào běi jí cháng jiàn zhě wèi zhī shàng guī, nán jí cháng yǐn zhě wèi zhī xià guī, chì dào héng luò zhě wèi zhī zhōng guī. jí yī xíng kǎo yuè xíng chū rù huáng dào, wèi tú sān shí liù, jiū jiǔ dào zhī zēng sǔn, ér gài tiān zhī zhuàng jiàn yǐ.
盖天之说,李淳风以为天地中高而四颓,日月相隐蔽,以为昼夜。绕北极常见 者谓之上规,南极常隐者谓之下规,赤道横络者谓之中规。及一行考月行出入黄道, 为图三十六,究九道之增损,而盖天之状见矣。
xuē miè wèi dù, jìng yī fēn, qí hòu bàn zhī, zhǎng yǔ tú děng, xué qí zhèng zhōng, zhí zhēn wèi shū, lìng kě huán yùn. zì zhōng shū zhī wài, jūn kè bǎi sì shí qī dù. quán dù zhī mò, xuán wèi wài guī. guī wài tài bàn dù, zài xuán wéi zhòng guī. yǐ jūn fù zhōu tiān dù fēn. yòu jù jí shū jiǔ shí yí dù shǎo bàn, xuán wèi chì dào dài tiān zhī hóng. jù jí sān shí wǔ dù xuán wèi nèi guī.
削篾为度,径一分,其厚半之,长与图等,穴其正中,植针为枢,令可环运。 自中枢之外,均刻百四十七度。全度之末,旋为外规。规外太半度,再旋为重规。 以均赋周天度分。又距极枢九十一度少半,旋为赤道带天之纮。距极三十五度旋为 内规。
nǎi bù dōng zhì rì chán suǒ zài, yǐ zhèng chén cì zhī zhōng, yǐ lì sù jù. àn hún yí suǒ cè, gān shí wū xián zhòng xīng míng zhě, jiē yǐ miè, héng kǎo rù sù jù, zòng kǎo qù jí dù, ér hòu tú zhī. qí chì dào wài zhòng xīng shū mì zhī zhuàng, yǔ yǎng shì xiǎo shū zhě, yóu hún yí qù nán jí jiàn jìn, qí dù yì xiá ér gài tú jiàn yuǎn, qí dù yì guǎng shǐ rán. ruò kǎo qí qù jí rù sù dù shù, yí zhī yú hún tiān zé yī yě. yòu chì dào nèi wài, qí guǎng xiá bù jūn, ruò jiù èr zhì chū rù chì dào èr shí sì dù, yǐ guī dù zhī, zé èr fēn suǒ jiāo bù dé qí zhèng zì èr fēn huáng chì dào jiāo, yǐ guī dù zhī, zé èr zhì jù jí dù shù bù dé qí zhèng dāng qiú chì dào fēn zhì zhī zhōng, jūn kè wèi qī shí èr xiàn, jù měi huáng dào chā shù, yǐ miè dù liàng ér shí zhī, rán hòu guī wèi huáng dào, zé zhōu tiān xián dé qí zhèng yǐ. yòu kǎo huáng dào èr fēn èr zhì zhī zhōng, jūn kè wèi qī shí èr hòu, dìng yīn yáng lì èr jiāo suǒ zài, yī yuè qù huáng dào dù, lǜ chà yī hòu, yì yǐ miè dù liàng ér shí zhī, rán hòu guī wèi yuè dào, zé zhōu tiān xián dé qí zhèng yǐ.
乃步冬至日躔所在,以正辰次之中,以立宿距。按浑仪所测,甘、石、巫咸众 星明者,皆以篾,横考入宿距,纵考去极度,而后图之。其赤道外众星疏密之状, 与仰视小殊者,由浑仪去南极渐近,其度益狭;而盖图渐远,其度益广使然。若考 其去极入宿度数,移之于浑天则一也。又赤道内外,其广狭不均,若就二至出入赤 道二十四度,以规度之,则二分所交不得其正;自二分黄赤道交,以规度之,则二 至距极度数不得其正;当求赤道分、至之中,均刻为七十二限,据每黄道差数,以 篾度量而识之,然后规为黄道,则周天咸得其正矣。又考黄道二分二至之中,均刻 为七十二候,定阴阳历二交所在,依月去黄道度,率差一候,亦以篾度量而识之, 然后规为月道,则周天咸得其正矣。
zhōng guǐ zhī fǎ. chū, chún fēng zào lì, dìng èr shí sì qì zhōng guǐ, yǔ zǔ chōng zhī duǎn cháng pō yì, rán wèi zhī qí shú shì. jí yī xíng zuò dà yǎn lì, zhào tài shǐ cè tiān xià zhī guǐ, qiú qí tǔ zhōng, yǐ wéi dìng shù. qí yì yuē:
中晷之法。初,淳风造历,定二十四气中晷,与祖冲之短长颇异,然未知其孰 是。及一行作《大衍历》,诏太史测天下之晷,求其土中,以为定数。其议曰:
zhōu lǐ dà sī tú:" yǐ tǔ guī zhī fǎ cè tǔ shēn. rì zhì zhī jǐng, chǐ yǒu wǔ cùn, wèi zhī dì zhōng." zhèng shì yǐ wéi" rì jǐng yú dì, qiān lǐ ér chà yī cùn. chǐ yǒu wǔ cùn zhě, nán dài rì xià wàn wǔ qiān lǐ, dì yǔ xīng chén sì yóu shēng jiàng yú sān wàn lǐ nèi, shì yǐ bàn zhī, de dì zhōng, jīn yǐng chuān yáng chéng shì yě". sòng yuán jiā zhōng, nán zhēng lín yì, wǔ yuè lì biǎo wàng zhī, rì zài biǎo běi, jiāo zhōu yǐng zài biǎo nán sān cùn, lín yì jiǔ cùn yī fēn. jiāo zhōu qù luò, shuǐ lù zhī lù jiǔ qiān lǐ, gài shān chuān huí zhé shǐ zhī rán, yǐ biǎo kǎo qí xián dāng wǔ qiān hū. kāi yuán shí èr nián, cè jiāo zhōu, xià zhì, zài biǎo nán sān cùn sān fēn, yǔ yuán jiā suǒ cè lüè tóng. shǐ zhě dà xiāng yuán tài yán:" jiāo zhōu wàng jí, cái gāo èr shí yú dù. bā yuè hǎi zhōng wàng lǎo rén xīng xià liè xīng càn rán, míng dà zhě shén zhòng, gǔ suǒ wèi shí, nǎi hún tiān jiā yǐ wéi cháng mò dì zhōng zhě yě. dà shuài qù nán jí èr shí dù yǐ shàng zhī xīng zé jiàn." yòu tiě lè huí hé zài xuē yán tuó zhī běi, qù jīng shī liù qiān jiǔ bǎi lǐ, qí běi yòu yǒu gǔ lì gàn, jū huàn hǎi zhī běi, běi jù dà hǎi, zhòu zhǎng ér yè duǎn, jì yè, tiān rú xūn bù míng, xī ér yáng bì cái shú ér shǔ, gài jìn rì chū mò zhī suǒ. tài shǐ jiān nán gōng shuō zé hé nán píng dì, shè shuǐ zhǔn shéng mò zhí biǎo ér yǐ yǐn dù zhī, zì huá tái shǐ bái mǎ, xià zhì zhī guǐ, chǐ wǔ cùn qī fēn. yòu nán bǎi jiǔ shí bā lǐ bǎi qī shí jiǔ bù, dé jùn yí yuè tái, guǐ chǐ wǔ cùn sān fēn. yòu nán bǎi liù shí qī lǐ èr bǎi bā shí yī bù, dé fú gōu, guǐ chǐ sì cùn sì fēn. yòu nán bǎi liù shí lǐ bǎi yī shí bù, zhì shàng cài wǔ jīn, guǐ chǐ sān cùn liù fēn bàn. dà shuài wǔ bǎi èr shí liù lǐ èr bǎi qī shí bù, guǐ chà èr cùn yú. ér jiù shuō wáng jī qiān lǐ, yǐng chà yī cùn, wàng yǐ.
《周礼·大司徒》:“以土圭之法测土深。日至之景,尺有五寸,谓之地中。” 郑氏以为“日景于地,千里而差一寸。尺有五寸者,南戴日下万五千里,地与星辰 四游升降于三万里内,是以半之,得地中,今颍川阳城是也”。宋元嘉中,南征林 邑,五月立表望之,日在表北,交州影在表南三寸,林邑九寸一分。交州去洛,水 陆之路九千里,盖山川回折使之然,以表考其弦当五千乎。开元十二年,测交州, 夏至,在表南三寸三分,与元嘉所测略同。使者大相元太言:“交州望极,才高二 十余度。八月海中望老人星下列星粲然,明大者甚众,古所未识,乃浑天家以为常 没地中者也。大率去南极二十度已上之星则见。”又铁勒、回纥在薛延陀之北,去 京师六千九百里,其北又有骨利干,居澣海之北,北距大海,昼长而夜短,既夜, 天如曛不暝,夕胹羊髀才熟而曙,盖近日出没之所。太史监南宫说择河南平地,设 水准绳墨植表而以引度之,自滑台始白马,夏至之晷,尺五寸七分。又南百九十八 里百七十九步,得浚仪岳台,晷尺五寸三分。又南百六十七里二百八十一步,得扶 沟,晷尺四寸四分。又南百六十里百一十步,至上蔡武津,晷尺三寸六分半。大率 五百二十六里二百七十步,晷差二寸余。而旧说王畿千里,影差一寸,妄矣。
jīn yǐ jù gǔ xiào yáng chéng zhōng guǐ, xià zhì chǐ sì cùn qī fēn bā lí, dōng zhì zhàng èr chǐ qī cùn yī fēn bàn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ sì cùn sān fēn, yǐ fù jǔ xié shì, jí chū dì sān shí sì dù shí fēn dù zhī sì. zì huá tái biǎo shì zhī, jí gāo sān shí wǔ dù sān fēn, dōng zhì zhàng sān chǐ, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ wǔ cùn liù fēn. zì jùn yí biǎo shì zhī, jí gāo sān shí sì dù bā fēn, dōng zhì zhàng èr chǐ bā cùn wǔ fēn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ wǔ cùn. zhī fú gōu biǎo shì zhī, jí gāo sān shí sì dù sān fēn, dōng zhì zhàng èr chǐ wǔ cùn wǔ fēn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ sān cùn qī fēn. shàng cài wǔ jīn biǎo shì zhī, jí gāo sān shí sān dù bā fēn, dōng zhì zhàng èr chǐ sān cùn bā fēn, dìng chūn qiū fēn wǔ chǐ èr cùn bā fēn. qí běi jí qù dì, suī miǎo fēn wēi yǒu yíng suō, nán yǐ mù xiào, dà shuài sān bǎi wǔ shí yī lǐ bā shí bù, ér jí chà yí dù. jí zhī yuǎn jìn yì, zé huáng dào guǐ jǐng gù suí ér biàn yǐ. zì cǐ wèi lǜ tuī zhī, bǐ suì wǔ líng guǐ, xià zhì qī cùn qī fēn, dōng zhì zhàng wǔ cùn sān fēn, chūn qiū fēn sì chǐ sān cùn qī fēn bàn, yǐ tú cè zhī, dìng qì sì chǐ sì cùn qī fēn, àn tú xié shì, jí gāo èr shí jiǔ dù bàn, chà yáng chéng wǔ dù sān fēn. wèi zhōu héng yě jūn xià zhì èr chǐ èr cùn jiǔ fēn, dōng zhì zhàng wǔ chǐ bā cùn jiǔ fēn, chūn qiū fēn liù chǐ sì cùn sì fēn bàn, yǐ tú cè zhī, dìng qì liù chǐ liù cùn èr fēn bàn. àn tú xié shì, jí gāo sì shí dù, chà yáng chéng wǔ dù sān fēn. fán nán běi zhī chà shí dù bàn, qí jìng sān qiān liù bǎi bā shí lǐ jiǔ shí bù. zì yáng chéng zhì wǔ líng, qiān bā bǎi èr shí liù lǐ qī shí liù bù zì yáng chéng zhì héng yě, qiān bā bǎi liù shí yī lǐ èr bǎi shí sì bù. xià zhì guǐ chà chǐ wǔ cùn sān fēn zì yáng chéng zhì wǔ líng, chà qī cùn sān fēn zì yáng chéng zhì héng yě, chà bā cùn. dōng zhì guǐ chà wǔ chǐ sān cùn liù fēn, zì yáng chéng zhì wǔ líng chà èr chǐ yī cùn bā fēn zì yáng chéng zhì héng yě, chà sān chǐ yī cùn bā fēn. lǜ xià zhì yǔ nán fāng chà shǎo, dōng zhì yǔ běi fāng chà duō.
今以句股校阳城中晷,夏至尺四寸七分八厘,冬至丈二尺七寸一分半,定春秋 分五尺四寸三分,以覆矩斜视,极出地三十四度十分度之四。自滑台表视之,极高 三十五度三分,冬至丈三尺,定春秋分五尺五寸六分。自浚仪表视之,极高三十四 度八分,冬至丈二尺八寸五分,定春秋分五尺五寸。知扶沟表视之,极高三十四度 三分,冬至丈二尺五寸五分,定春秋分五尺三寸七分。上蔡武津表视之,极高三十 三度八分,冬至丈二尺三寸八分,定春秋分五尺二寸八分。其北极去地,虽秒分微 有盈缩,难以目校,大率三百五十一里八十步,而极差一度。极之远近异,则黄道 轨景固随而变矣。自此为率推之,比岁武陵晷,夏至七寸七分,冬至丈五寸三分, 春秋分四尺三寸七分半,以图测之,定气四尺四寸七分,按图斜视,极高二十九度 半,差阳城五度三分。蔚州横野军夏至二尺二寸九分,冬至丈五尺八寸九分,春秋 分六尺四寸四分半,以图测之,定气六尺六寸二分半。按图斜视,极高四十度,差 阳城五度三分。凡南北之差十度半,其径三千六百八十里九十步。自阳城至武陵, 千八百二十六里七十六步;自阳城至横野,千八百六十一里二百十四步。夏至晷差 尺五寸三分;自阳城至武陵,差七寸三分;自阳城至横野,差八寸。冬至晷差五尺 三寸六分,自阳城至武陵差二尺一寸八分;自阳城至横野,差三尺一寸八分。率夏 至与南方差少,冬至与北方差多。
yòu yǐ tú xiào ān nán, rì zài tiān dǐng běi èr dù sì fēn, jí gāo èr shí dù sì fēn. dōng zhì guǐ qī chǐ jiǔ cùn sì fēn, dìng chūn qiū fēn èr chǐ jiǔ cùn sān fēn, xià zhì zài biǎo nán sān cùn sān fēn, chà yáng chéng shí sì dù sān fēn, qí jìng wǔ qiān èr shí sān lǐ. zhì lín yì, rì zài tiān dǐng běi liù dù liù fēn qiáng, jí gāo shí qī dù sì fēn, zhōu yuán sān shí wǔ dù, cháng jiàn bù yǐn. dōng zhì guǐ liù chǐ jiǔ cùn, dìng chūn qiū fēn èr chǐ bā cùn wǔ fēn, xià zhì zài biǎo nán wǔ cùn qī fēn, qí jìng liù qiān yī bǎi yī shí èr lǐ. ruò lìng jù yáng chéng ér běi, zhì tiě lè zhī dì, yì chà shí qī dù sì fēn, yǔ lín yì zhèng děng, zé wǔ yuè rì zài tiān dǐng nán èr shí qī dù sì fēn, jí gāo wǔ shí èr dù, zhōu yuán bǎi sì dù, cháng jiàn bù yǐn. běi zhì guǐ sì chǐ yī cùn sān fēn, nán zhì guǐ èr zhàng jiǔ chǐ èr cùn liù fēn, dìng chūn qiū fēn guǐ wǔ chǐ bā cùn qī fēn. qí mò dì cái shí wǔ yú dù, xī méi hài xī, chén chū chǒu dōng, xiào qí lǐ shù, yǐ zài huí hé zhī běi, yòu nán jù luò yáng jiǔ qiān bā bǎi yī shí wǔ lǐ, zé jí zhǎng zhī zhòu, qí xī cháng míng. rán zé gǔ lì gàn yóu zài qí nán yǐ.
又以图校安南,日在天顶北二度四分,极高二十度四分。冬至晷七尺九寸四分, 定春秋分二尺九寸三分,夏至在表南三寸三分,差阳城十四度三分,其径五千二十 三里。至林邑,日在天顶北六度六分强,极高十七度四分,周圆三十五度,常见不 隐。冬至晷六尺九寸,定春秋分二尺八寸五分,夏至在表南五寸七分,其径六千一 百一十二里。若令距阳城而北,至铁勒之地,亦差十七度四分,与林邑正等,则五 月日在天顶南二十七度四分,极高五十二度,周圆百四度,常见不隐。北至晷四尺 一寸三分,南至晷二丈九尺二寸六分,定春秋分晷五尺八寸七分。其没地才十五余 度,夕没亥西,晨出丑东,校其里数,已在回纥之北,又南距洛阳九千八百一十五 里,则极长之昼,其夕常明。然则骨利干犹在其南矣。
wú zhōng cháng shì wáng fān kǎo xiān rú suǒ chuán, yǐ dài rì xià wàn wǔ qiān lǐ wèi jù gǔ, xié shè yáng chéng, kǎo zhōu jìng zhī lǜ yǐ kuí tiān dù, dāng qiān sì bǎi liù lǐ èr shí sì bù yǒu yú. jīn cè rì guǐ, jù yáng chéng wǔ qiān lǐ, yǐ zài dài rì zhī nán, zé yí dù zhī guǎng jiē sān fēn jiǎn èr, nán běi jí xiāng qù bā wàn lǐ, qí jìng wǔ wàn lǐ. yǔ zhòu zhī guǎng, qǐ ruò shì hū? rán zé fān zhī shù, yǐ lǐ cè hǎi zhě yě.
吴中常侍王蕃考先儒所传,以戴日下万五千里为句股,斜射阳城,考周径之率 以揆天度,当千四百六里二十四步有余。今测日晷,距阳城五千里,已在戴日之南, 则一度之广皆三分减二,南北极相去八万里,其径五万里。宇宙之广,岂若是乎? 然则蕃之术,以蠡测海者也。
gǔ rén suǒ yǐ shì jù gǔ shù, wèi qí yǒu zhèng yú jìn shì. gù wèi zhī mù shì bù néng jí yuǎn, yuǎn zé wēi chà, qí chà bù yǐ, suì yǔ shù cuò. pì yóu yú tài hú, guǎng mào bù yíng bǎi lǐ, jiàn rì yuè zhāo xī chū rù hú zhōng jí qí fú yú jù hǎi, bù zhī jǐ qiān wàn lǐ, yóu jiàn rì yuè zhāo xī chū rù qí zhōng yǐ. ruò yú zhāo xī zhī jì, jù shè zhòng chà ér wàng zhī, bì jiāng dà xiǎo zhī tóng shù, wú yǐ fēn yǐ. héng jì yǒu zhī, zòng yì yí rán.
古人所以恃句股术,谓其有证于近事。顾未知目视不能及远,远则微差,其差 不已,遂与术错。譬游于太湖,广袤不盈百里,见日月朝夕出入湖中;及其浮于巨 海,不知几千万里,犹见日月朝夕出入其中矣。若于朝夕之际,俱设重差而望之, 必将大小之同术,无以分矣。横既有之,纵亦宜然。
yòu ruò shù liǎng biǎo, nán běi xiāng jù shí lǐ, qí chóng jiē shù shí lǐ, zhì dà jù yú nán biǎo zhī duān, ér zhí bā chǐ zhī mù yú qí xià, zé dāng wú yǐng. shì cóng nán biǎo zhī xià, yǎng wàng běi biǎo zhī duān, bì jiāng jī wēi fēn zhī chà, jiàn yǔ nán biǎo cān hé. biǎo shǒu cān hé, zé zhì jù yú qí shàng, yì dāng wú yǐng yǐ. yòu zhì dà jù yú běi biǎo zhī duān, ér zhí bā chǐ zhī mù yú qí xià, zé dāng wú yǐng. shì cóng běi biǎo zhī xià, yǎng wàng nán biǎo zhī duān, yòu jiāng jī wēi fēn zhī chà, jiàn yǔ běi biǎo cān hé. biǎo shǒu cān hé, zé zhì jù yú qí shàng, yì dāng wú yǐng yǐ. fù yú èr biǎo jiān gèng zhí bā chǐ zhī mù, yǎng ér wàng zhī, zé biǎo shǒu huán qū xiāng hé. ruò zhì huǒ jù yú liǎng biǎo zhī duān, jiē dāng wú yǐng yǐ. fū shù shí lǐ zhī gāo yǔ shí lǐ zhī guǎng, rán yóu xié shè zhī yǐng yǔ yǎng wàng bù shū. jīn yù píng guǐ chà yǐ zhǐ yuǎn jìn gāo xià, shàng bù kě zhī, ér kuàng jī zhōu tiān lǐ bù yú bù cè zhī zhōng, yòu kě bì hū? shí sān nián, nán zhì, dài zōng lǐ bì, zì shàng chuán hū wàn suì, shēng wén yú xià. shí shān xià yè lòu wèi jǐn, zì rì guān dōng wàng, rì yǐ jiàn gāo. jù lì fǎ, chén chū dài rì chū chāi èr kè bàn, rán zé shān shàng suǒ chà fán sān kè yú. qí dōng zhì yè kè tóng lì chūn zhī hòu, chūn fēn yè kè tóng lì xià zhī hòu. zì yuè zhǐ shēng tài tán jǐn èr shí lǐ, ér zhòu yè zhī chà yī jié. shè shǐ yīn èr shí lǐ zhī chóng yǐ lì jù gǔ shù, gù bù zhī qí suǒ yǐ rán, kuàng bā chǐ zhī biǎo hū!
又若树两表,南北相距十里,其崇皆数十里,置大炬于南表之端,而植八尺之 木于其下,则当无影。试从南表之下,仰望北表之端,必将积微分之差,渐与南表 参合。表首参合,则置炬于其上,亦当无影矣。又置大炬于北表之端,而植八尺之 木于其下,则当无影。试从北表之下,仰望南表之端,又将积微分之差,渐与北表 参合。表首参合,则置炬于其上,亦当无影矣。复于二表间更植八尺之木,仰而望 之,则表首环屈相合。若置火炬于两表之端,皆当无影矣。夫数十里之高与十里之 广,然犹斜射之影与仰望不殊。今欲凭晷差以指远近高下,尚不可知,而况稽周天 里步于不测之中,又可必乎?十三年,南至,岱宗礼毕,自上传呼万岁,声闻于下。 时山下夜漏未尽,自日观东望,日已渐高。据历法,晨初迨日出差二刻半,然则山 上所差凡三刻余。其冬至夜刻同立春之后,春分夜刻同立夏之后。自岳趾升泰坛仅 二十里,而昼夜之差一节。设使因二十里之崇以立句股术,固不知其所以然,况八 尺之表乎!
yuán gǔ rén suǒ yǐ bù guī yǐng zhī yì, jiāng yǐ jié xuān hé qì, zhuǎn xiāng wù yí, bù zài yú chén cì zhī zhōu jìng. qí suǒ yǐ zhòng lì shǔ zhī yì, jiāng yù gōng shòu rén shí, qīn ruò gān xiàng, bù zài yú hún gài zhī shì fēi. ruò nǎi shù wú jī zhī fǎ yú shì tīng zhī suǒ bù jí, zé jūn zǐ dāng quē yí ér bù yì yě. ér huò zhě gè shǒu suǒ chuán zhī qì yǐ shù tiān tǐ, wèi hún yuán kě rèn shù ér cè, dà xiàng kě yùn suàn ér kuī. zhōng yǐ liù jiā zhī shuō, dié wèi máo dùn, chéng yǐ wéi gài tiān xié? zé nán fāng zhī dù jiàn xiá guǒ yǐ wéi hún tiān xié? zé běi fāng zhī jí jìn gāo. cǐ èr zhě, yòu hún gài zhī jiā jǐn zhì bì yì, wèi néng yǒu yǐ tōng qí shuō yě. zé wáng zhòng rèn gé zhì chuān zhī tú, qū qū yú yì tóng zhī biàn, hé yì rén lún zhī huà zāi. fán guǐ chà, dōng xià bù tóng, nán běi yì yì, xiān rú yī yǐ lǐ shù qí zhī, suì shī qí shí. jīn gèng wéi fù jǔ tú, nán zì dān xué, běi jì yōu dōu, měi jí yí yí dù, zhé lèi qí chà, kě yǐ jī rì shí zhī duō shǎo, dìng zhòu yè zhī cháng duǎn, ér tiān xià zhī guǐ, jiē xié qí shù yǐ.
原古人所以步圭影之意,将以节宣和气,转相物宜,不在于辰次之周径。其所 以重历数之意,将欲恭授人时,钦若乾象,不在于浑、盖之是非。若乃述无稽之法 于视听之所不及,则君子当阙疑而不议也。而或者各守所传之器以术天体,谓浑元 可任数而测,大象可运算而窥。终以六家之说,迭为矛盾,诚以为盖天邪?则南方 之度渐狭;果以为浑天邪?则北方之极浸高。此二者,又浑、盖之家尽智毕议,未 能有以通其说也。则王仲任、葛稚川之徒,区区于异同之辨,何益人伦之化哉。凡 晷差,冬夏不同,南北亦异,先儒一以里数齐之,遂失其实。今更为《覆矩图》, 南自丹穴,北暨幽都,每极移一度,辄累其差,可以稽日食之多少,定昼夜之长短, 而天下之晷,皆协其数矣。
zhāo zōng shí, tài zǐ shǎo zhān shì biān gāng, xiū lì shù, fú qí jīng cuì, yǐ wéi bù kān zhī shù yě.
昭宗时,太子少詹事边冈,脩历术,服其精粹,以为不刊之数也。
chū, zhēn guān zhōng, chún fēng zhuàn fǎ xiàng zhì, yīn hàn shū shí èr cì dù shù, shǐ yǐ táng zhī zhōu xiàn pèi yān. ér yī xíng yǐ wéi tiān xià shān hé zhī xiàng cún hū liǎng jiè. běi jiè zì sān wēi jī shí, fù zhōng nán dì luò zhī yīn, dōng jí tài huá, yú hé, bìng léi shǒu dǐ zhù wáng wū tài xíng, běi dǐ cháng shān zhī yòu, nǎi dōng xún sāi tǎn, zhì huì mò cháo xiān, shì wèi běi jì, suǒ yǐ xiàn róng dí yě nán jiè zì mín shān bō zhǒng, fù dì luò zhī yáng, dōng jí tài huá, lián yì shān xióng ěr wài fāng tóng bǎi, zì shàng luò nán yú jiāng hàn, xié wǔ dāng jīng shān, zhì yú héng yáng, nǎi dōng xún lǐng jiǎo, dá dōng ōu mǐn zhōng, shì wèi nán jì, suǒ yǐ xiàn mán yí yě. gù xīng chuán wèi běi jiè wèi" hú mén", nán jiè wèi" yuè mén".
初,贞观中,淳风撰《法象志》,因《汉书》十二次度数,始以唐之州县配焉。 而一行以为天下山河之象存乎两戒。北戒自三危、积石,负终南地络之阴,东及太 华,逾河,并雷首、厎柱、王屋、太行,北抵常山之右,乃东循塞坦,至濊貊、朝 鲜,是谓北纪,所以限戎狄也;南戒自岷山、嶓冢,负地络之阳,东及太华,连益 山、熊耳、外方、桐柏,自上洛南逾江、汉,携武当、荆山,至于衡阳,乃东循岭 徼,达东瓯、闽中,是谓南纪,所以限蛮夷也。故《星传》谓北戒为“胡门”,南 戒为“越门”。
hé yuán zì běi jì zhī shǒu, xún yōng zhōu běi jiǎo, dá huá yīn, ér yǔ dì luò xiāng huì, bìng xíng ér dōng, zhì tài xíng zhī qū, fēn ér dōng liú, yǔ jīng wèi jì dú xiāng wèi biǎo lǐ, wèi zhī" běi hé". jiāng yuán zì nán jì zhī shǒu, xún liáng zhōu nán jiǎo, dá huá yáng, ér yǔ dì luò xiāng huì, bìng xíng ér dōng, jí jīng shān zhī yáng, fēn ér dōng liú, yǔ hàn shuǐ huái dú xiāng wèi biǎo lǐ, wèi zhī" nán hé". gù yú tiān xiàng, zé hóng nóng fēn shǎn wèi liǎng hé zhī huì, wǔ fú zhū hóu zài yān. zì shǎn ér xī wèi qín liáng, běi jì shān hé zhī qū wèi jìn dài, nán jì shān hé zhī qū wèi bā shǔ, jiē fù xiǎn yòng wǔ zhī guó yě. zì shǎn ér dōng, sān chuān zhōng yuè wèi chéng zhōu xī jù wài fāng dà pī, běi zhì yú jì, nán zhì yú huái, dōng dá jù yě, wèi sòng zhèng chén cài hé nèi jí jì shuǐ zhī yáng wèi bèi wèi hàn dōng bīn huái shuǐ zhī yīn wèi shēn suí. jiē sì zhàn yòng wén zhī guó yě. běi jì zhī dōng, zhì běi hé zhī běi, wèi xíng zhào. nán jì zhī dōng, zhì nán hé zhī nán, wèi jīng chǔ. zì běi hé xià liú, nán jù dài shān wèi sān qí, jiā yòu jié shí wèi běi yàn. zì nán hé xià liú, běi jù dài shān wèi zōu lǔ, nán shè jiāng huái wèi wú yuè. jiē fù hǎi zhī guó, dài zhí zhī suǒ fù yě. zì hé yuán xún sāi yuán běi, dōng jí hǎi, wèi róng dí. zì jiāng yuán xún lǐng jiǎo nán, dōng jí hǎi, wèi mán yuè. guān liǎng hé zhī xiàng. yǔ yún hàn zhī suǒ shǐ zhōng, ér fēn yě kě zhī yǐ.
河源自北纪之首,循雍州北徼,达华阴,而与地络相会,并行而东,至太行之 曲,分而东流,与泾、谓、济渎相为表里,谓之“北河”。江源自南纪之首,循梁 州南徼,达华阳,而与地络相会,并行而东,及荆山之阳,分而东流,与汉水、淮 渎相为表里,谓之“南河”。故于天象,则弘农分陕为两河之会,五服诸侯在焉。 自陕而西为秦、凉,北纪山河之曲为晋、代,南纪山河之曲为巴、蜀,皆负险用武 之国也。自陕而东,三川、中岳为成周;西距外方、大伾,北至于济,南至于淮, 东达钜野,为宋、郑、陈、蔡;河内及济水之阳为鄁、卫;汉东滨淮水之阴为申、 随。皆四战用文之国也。北纪之东,至北河之北,为邢、赵。南纪之东,至南河之 南,为荆、楚。自北河下流,南距岱山为三齐,夹右碣石为北燕。自南河下流,北 距岱山为邹、鲁,南涉江、淮为吴、越。皆负海之国,贷殖之所阜也。自河源循塞 垣北,东及海,为戎狄。自江源循岭徼南,东及海,为蛮越。观两河之象。与云汉 之所始终,而分野可知矣。
yú yì, wǔ yuè yī yīn shēng, ér yún hàn qián méng yú tiān jì zhī xià, jìn jí jǐng yuè jiān, dé kūn wéi zhī qì, yīn shǐ dá yú dì shàng, ér yún hàn shàng shēng, shǐ jiāo yú liè sù, qī wěi zhī qì tōng yǐ. dōng jǐng jù bǎi chuān shàng liú, gù chún shǒu wèi qín shǔ xū, dé liǎng jiè shān hé zhī shǒu. yún hàn dá kūn wéi yòu ér jiàn shēng, shǐ jū liè sù shàng, zī xī cān fá jiē zhí tiān guān biǎo ér zài hé yīn, gù shí shěn xià liú dé dà liáng, jù hé shāo yuǎn, shè yīn yì shēn. gù qí fēn yě, zì zhāng bīn què fù héng shān, jū běi jì zhòng shān zhī dōng nán, wài jiē máo tóu dì, jiē hé wài yīn guó yě. shí yuè yīn qì jìn yú gān wéi, shǐ shàng dá yú tiān, yún hàn zhì yíng shì dōng bì jiān, shēng qì xī jiū, yǔ nèi guī xiāng jiē. gù zì nán zhèng dá yú xī zhèng, dé yún hàn shēng qì, wèi shān hé shàng liú zì běi zhèng dá yú dōng zhèng, dé yún hàn jiàng qì, wèi shān hé xià liú. zōu zī zài yún hàn shēng jiàng zhōng, jū shuǐ xíng zhèng wèi, gù qí fēn yě dāng zhōng zhōu hé jì jiān. qiě wáng liáng gé dào yóu zǐ yuán jué hàn dǐ yíng shì, shàng dì lí gōng yě, nèi jiē chéng zhōu hé nèi, jiē shǐ wéi fēn. shí yī yuè yī yáng shēng, ér yún hàn jiàn jiàng, tuì jí gěn wéi, shǐ xià jiē yú dì, zhì dòu jiàn jiān, fù yǔ liè shě qì tōng, yú yì, tiān dì shǐ jiāo, tài xiàng yě. yú xī mù jīn, yīn qì yì jiàng, jìn jí dà chén, shēng yáng zhī qì jiū, ér yún hàn shěn qián yú dōng zhèng zhī zhōng, gù yì, léi chū dì yuē yù, lóng chū quán wèi jiě, jiē fáng xīn xiàng yě. xīng jì dé yún hàn xià liú, bǎi chuān guī yān, xī mù wèi yún hàn mò pài, shān hé jí yān. gù qí fēn yě, zì nán hé xià liú, qióng nán jì zhī qū, dōng nán fù hǎi, wèi xīng jì zì běi hé mò pài, qióng běi jì zhī qū, dōng běi fù hǎi, wèi xī mù. fù hǎi zhě, yǐ qí yún hàn zhī yīn yě. wéi zōu zī nèi jiē zǐ gōng, zài wáng jī hé jì jiān. jiàng lóu xuán xiāo yǔ shān hé shǒu wěi xiāng yuǎn, lín zhuān xū zhī xū, gù wèi zhōng zhōu fù hǎi zhī guó yě. qí dì dāng nán hé zhī běi běi hé zhī nán, jiè yǐ dài zōng, zhì yú dōng hǎi. zì chún shǒu yú hé, jiè dōng yuē chún huǒ, dé zhòng lí zhèng wèi, xuān yuán zhī qí zài yān. qí fēn yě, zì hé huá zhī jiāo, dōng jiē zhù róng zhī xū, běi fù hé, nán jí hàn, gài hán yù zhī suǒ jūn yě. zì xī mù jì tiān hàn ér nán, yuē dà huǒ, dé míng táng shēng qì, tiān shì zhī dōu zài yān. qí fēn yě, zì jù yě dài zōng, xī zhì chén liú, běi fù hé jì, nán jí huái, jiē hé qì zhī suǒ bù yě. yáng qì zì míng táng jiàn shēng, dá yú lóng jiǎo, yuē shòu xīng. lóng jiǎo wèi zhī tiān guān, yú yì, qì yǐ yáng jué yīn, guài xiàng yě. shēng yáng jìn yú tiān guān. dé chún gān zhī wèi, gù chún wěi zhí jiàn sì zhī yuè, nèi liè tài wēi, wèi tiān tíng. qí fēn yě, zì nán hé yǐ fù hǎi, yì chún yáng dì yě. shòu xīng zài tiān guān nèi, gù qí fēn yě, zài yì bó xī nán, huái shuǐ zhī yīn, běi lián tài shì zhī dōng, zì yáng chéng jì zhī, yì xùn wéi dì yě.
于《易》,五月一阴生,而云汉潜萌于天稷之下,进及井、钺间,得坤维之气, 阴始达于地上,而云汉上升,始交于列宿,七纬之气通矣。东井据百川上流,故鹑 首为秦、蜀墟,得两戒山河之首。云汉达坤维右而渐升,始居列宿上,觜觿、参、 伐皆直天关表而在河阴,故实沈下流得大梁,距河稍远,涉阴亦深。故其分野,自 漳滨却负恒山,居北纪众山之东南,外接髦头地,皆河外阴国也。十月阴气进逾乾 维,始上达于天,云汉至营室、东壁间,升气悉究,与内规相接。故自南正达于西 正,得云汉升气,为山河上流;自北正达于东正,得云汉降气,为山河下流。陬訾 在云汉升降中,居水行正位,故其分野当中州河、济间。且王良、阁道由紫垣绝汉 抵营室,上帝离宫也,内接成周、河内,皆豕韦分。十一月一阳生,而云汉渐降, 退及艮维,始下接于地,至斗、建间,复与列舍气通,于《易》,天地始交,泰象 也。逾析木津,阴气益降,进及大辰,升阳之气究,而云汉沈潜于东正之中,故 《易》,雷出地曰豫,龙出泉为解,皆房、心象也。星纪得云汉下流,百川归焉, 析木为云汉末派,山河极焉。故其分野,自南河下流,穷南纪之曲,东南负海,为 星纪;自北河末派,穷北纪之曲,东北负海,为析木。负海者,以其云汉之阴也。 唯陬訾内接紫宫,在王畿河、济间。降娄、玄枵与山河首尾相远,邻颛顼之墟,故 为中州负海之国也。其地当南河之北、北河之南,界以岱宗,至于东海。自鹑首逾 河,戒东曰鹑火,得重离正位,轩辕之祇在焉。其分野,自河、华之交,东接祝融 之墟,北负河,南及汉,盖寒燠之所均也。自析木纪天汉而南,曰大火,得明堂升 气,天市之都在焉。其分野,自钜野岱宗,西至陈留,北负河、济,南及淮,皆和 气之所布也。阳气自明堂渐升,达于龙角,曰寿星。龙角谓之天关,于《易》,气 以阳决阴,夬象也。升阳进逾天关。得纯乾之位,故鹑尾直建巳之月,内列太微, 为天廷。其分野,自南河以负海,亦纯阳地也。寿星在天关内,故其分野,在益、 亳西南,淮水之阴,北连太室之东,自阳城际之,亦巽维地也。
fū yún hàn zì kūn dǐ gěn wèi dì jì, běi dǒu zì gān xié xùn wèi tiān gāng, qí fēn yě yǔ dì chē xiāng zhí, jiē wǔ dì xū yě. jiū xián chí zhī zhèng ér zài gān wéi nèi zhě, jiàng lóu yě, gù wèi shǎo hào zhī xū. yè běi gōng zhī zhèng ér zài gàn wéi wài zhě, zōu zī yě, gù wèi zhuān xū zhī xū. chéng shè tí zhī zhèng ér zài xùn wéi nèi zhě, shòu xīng yě, gù wèi tài hào zhī xū. bù tài wēi zhī zhèng, ér zài xùn wéi wài zhě, chún wěi yě, gù wèi liè shān shì zhī xū. dé sì hǎi zhōng chéng tài jiē zhī zhèng zhě, xuān yuán yě, gù wèi yǒu xióng shì zhī xū. mù jīn dé tiān dì zhī wēi qì, qí shén zhì yú jì yuè shuǐ huǒ dé tiān dì zhī zhāng qì, qí shén zhì yú mèng yuè. gù zhāng dào cún hū zhì, wēi dào cún hū zhōng, jiē yīn yáng biàn huà zhī jì yě. ruò wēi zhě shěn qián ér bù jí, zhāng zhě gāo míng ér guò kàng, jiē fēi shàng dì zhī jū yě.
夫云汉自坤抵艮为地纪,北斗自乾携巽为天纲,其分野与帝车相直,皆五帝墟 也。究咸池之政而在乾维内者,降娄也,故为少昊之墟。叶北宫之政而在干维外者, 陬訾也,故为颛顼之墟。成摄提之政而在巽维内者,寿星也,故为太昊之墟。布太 微之政,而在巽维外者,鹑尾也,故为列山氏之墟。得四海中承太阶之政者,轩辕 也,故为有熊氏之墟。木、金得天地之微气,其神治于季月;水、火得天地之章气, 其神治于孟月。故章道存乎至,微道存乎终,皆阴阳变化之际也。若微者沈潜而不 及,章者高明而过亢,皆非上帝之居也。
dòu biāo wèi zhī wài tíng, yáng jīng zhī suǒ bù yě. dòu kuí wèi zhī huì fǔ, yáng jīng zhī suǒ fù yě. biāo yǐ zhì wài, gù chún wěi wèi nán fāng fù hǎi zhī guó. kuí yǐ zhì nèi, gù zōu zī wèi zhōng zhōu sì zhàn zhī guó. qí yú liè shě, zài yún hàn zhī yīn zhě bā, wèi fù hǎi zhī guó. zài yún hàn zhī yáng zhě sì, wèi sì zhàn zhī guó. jiàng lóu xuán xiāo yǐ fù dōng hǎi, chūn shén zhǔ yú dài zōng, suì xīng wèi yān. xīng jì chún wěi yǐ fù nán hǎi, qí shén zhǔ yú héng shān, yíng huò wèi yān. chún shǒu shí shěn yǐ fù xī hǎi, qí shén zhǔ yú huà shān, tài bái wèi yān. dà liáng xī mù yǐ fù běi hǎi, qí shén zhǔ yú héng shān, chén xīng wèi yān. chún huǒ dà huǒ shòu xīng shǐ wéi wèi zhōng zhōu, qí shén zhǔ yú sōng qiū, zhèn xīng wèi yān.
斗杓谓之外廷,阳精之所布也。斗魁谓之会府,阳精之所复也。杓以治外,故 鹑尾为南方负海之国。魁以治内,故陬訾为中州四战之国。其余列舍,在云汉之阴 者八,为负海之国。在云汉之阳者四,为四战之国。降娄、玄枵以负东海,春神主 于岱宗,岁星位焉。星纪、鹑尾以负南海,其神主于衡山,荧惑位焉。鹑首、实沈 以负西海,其神主于华山,太白位焉。大梁、析木以负北海,其神主于恒山,辰星 位焉。鹑火、大火、寿星、豕韦为中州,其神主于嵩丘,镇星位焉。
jìn dài zhū rú yán xīng tǔ zhě, huò yǐ zhōu, huò yǐ guó. yú xià qín hàn, jùn guó fèi zhì bù tóng. zhōu zhī xìng yě, wáng jī qiān lǐ, jí qí shuāi yě, jǐn dé hé nán qī xiàn. jīn yòu tiān xià yī tǒng, ér zhí yǐ chún huǒ wèi zhōu fēn, zé jiāng chǎng chuǎn yǐ. qī guó zhī chū, tiān xià dì xíng cí hán ér xióng wèi, wèi dì xī jù gāo líng, jǐn hé dōng hé nèi, běi gù zhāng yè, dōng fēn liáng sòng, zhì yú rǔ nán, hán jù quán zhèng zhī dì, nán jǐn yǐng chuān nán yáng xī dá guó lüè, jù hán gǔ, gù yí yáng, běi lián shàng dì, jiē mián gèn shù zhōu, xiāng cuò rú xiù. kǎo yún hàn shān hé zhī xiàng, duō zhě huò zhì shí yú sù. qí hòu wèi xǐ dà liáng, zé xī hé hé yú dōng jǐng qín bá yí yáng, ér shàng dǎng rù yú yú guǐ. fāng zhàn guó wèi miè shí, xīng jiā zhī yán, lǚ yǒu míng xiào. jīn zé tóng zài jī diān zhī zhōng yǐ. ér huò zhě yóu jù hàn shū dì lǐ zhì tuī zhī, shì shǒu gān shí yí shù, ér bù zhī biàn tōng zhī shù yě.
近代诸儒言星土者,或以州,或以国。虞、夏、秦、汉,郡国废置不同。周之 兴也,王畿千里,及其衰也,仅得河南七县。今又天下一统,而直以鹑火为周分, 则疆场舛矣。七国之初,天下地形雌韩而雄魏,魏地西距高陵,尽河东、河内,北 固漳、鄴,东分梁、宋,至于汝南,韩据全郑之地,南尽颍川、南阳、西达虢略, 距函谷,固宜阳,北连上地,皆绵亘数州,相错如绣。考云汉山河之象,多者或至 十余宿。其后魏徙大梁,则西河合于东井;秦拔宜阳,而上党入于舆鬼。方战国未 灭时,星家之言,屡有明效。今则同在畿甸之中矣。而或者犹据《汉书地理志》推 之,是守甘、石遗术,而不知变通之数也。
yòu gǔ zhī chén cì yǔ jié qì xiāng xì, gè jù dāng shí lì shǔ, yǔ suì chà qiān xǐ bù tóng. jīn gèng yǐ qī sù zhī zhōng fēn sì xiàng zhōng wèi, zì shàng yuán zhī shǒu, yǐ dù shù jì zhī, ér zhe qí fēn yě, qí zhōu xiàn suī gǎi lì bù tóng, dàn jù shān hé yǐ fēn ěr.
又古之辰次与节气相系,各据当时历数,与岁差迁徙不同。今更以七宿之中分 四象中位,自上元之首,以度数纪之,而著其分野,其州县虽改隶不同,但据山河 以分尔。
xū nǚ xū wēi, xuán xiāo yě. chū, xū nǚ wǔ dù, yú èr qiān sān bǎi qī shí sì, miǎo sì shǎo. zhōng, xū jiǔ dù. zhōng, wēi shí èr dù. qí fēn yě, zì jì běi dōng yú jì shuǐ, shè píng yīn, zhì yú shān zhuāng, xún dài yuè zhòng shān zhī yīn, dōng nán jí gāo mì, yòu dōng jǐn lái yí zhī dì, dé hàn běi hǎi qiān shèng zī chuān, jǐ nán jì jùn jí píng yuán bó hǎi jiǔ hé gù dào zhī nán, bīn yú jié shí. gǔ qí jì zhù chún yú lái tán hán jí zhēn xún yǒu guò yǒu gé pú gū shì zhī guó, qí dì dé zōu zī zhī xià liú, zì jì dōng dá yú hé wài, gù qí xiàng zhe wèi tiān jīn, jué yún hàn zhī yáng. fán sī rén zhī xīng yǔ qún chén zhī lù, jiē zhǔ xū wēi, gù dài zōng wèi shí èr zhū hóu shòu mìng fǔ. yòu xià liú dé wù nǚ, dāng jiǔ hé mò pài, bǐ yú xīng jì, yǔ wú yuè tóng zhàn.
须女、虚、危,玄枵也。初,须女五度,余二千三百七十四,秒四少。中,虚 九度。终,危十二度。其分野,自济北东逾济水,涉平阴,至于山庄,循岱岳众山 之阴,东南及高密,又东尽莱夷之地,得汉北海、千乘、淄川,济南、济郡及平原、 渤海、九河故道之南,滨于碣石。古齐、纪、祝、淳于、莱、谭、寒及斟寻、有过、 有鬲、蒲姑氏之国,其地得陬訾之下流,自济东达于河外,故其象著为天津,绝云 汉之阳。凡司人之星与群臣之录,皆主虚、危,故岱宗为十二诸侯受命府。又下流 得婺女,当九河末派,比于星纪,与吴、越同占。
yíng shì dōng bì, zōu zī yě. chū, wēi shí sān dù, yú èr qiān jiǔ bǎi èr shí liù, miǎo yī tài. zhōng, yíng shì shí èr dù. zhōng, kuí yí dù. zì wáng wū tài xíng ér dōng, dé hàn hé nèi, zhì běi jì zhī dōng yú, běi fù zhāng yè, dōng jí guǎn táo liáo chéng. yòu zì hé jì zhī jiāo, shè xíng bō, bīn jì shuǐ ér dōng, dé dōng jùn zhī dì, gǔ bèi yōng fù wèi fán zuò hán yōng gòng wēi guān nán yàn kūn wú shǐ wéi zhī guó. zì gé dào wáng liáng zhì dōng bì, zài shǐ wéi, wèi shàng liú. dāng hé nèi jí zhāng yè zhī nán, dé shān hé zhī huì, wèi lí gōng. yòu xún hé jì ér dōng jiē xuán xiāo wèi yíng shì zhī fēn.
营室、东壁,陬訾也。初,危十三度,余二千九百二十六,秒一太。中,营室 十二度。终,奎一度。自王屋、太行而东,得汉河内,至北纪之东隅,北负漳、鄴, 东及馆陶、聊城。又自河、济之交,涉荥波,滨济水而东,得东郡之地,古邶、庸 阝、卫、凡、胙、邗、雍、共、微、观、南燕、昆吾、豕韦之国。自阁道、王良至 东壁,在豕韦,为上流。当河内及漳、鄴之南,得山河之会,为离宫。又循河、济 而东接玄枵为营室之分。
kuí shù, jiàng lóu yě. chū, kuí èr dù, yú qiān èr bǎi yī shí qī, miǎo shí qī shǎo. zhōng, lóu yí dù. zhōng, wèi sān dù. zì shé qiū féi chéng, nán jiè jù yě, dōng dá liáng fù, xún dài yuè zhòng shān zhī yáng, yǐ fù dōng hǎi. yòu bīn sì shuǐ, jīng fāng yǔ pèi liú péng chéng, dōng zhì yú lǚ liáng, nǎi dōng nán dǐ huái, bìng huái shuǐ ér dōng, jǐn xú yí zhī dì, dé hàn dōng píng lǔ guó láng yá dōng hǎi sì shuǐ chéng yáng, gǔ lǔ xuē zhū jǔ xiǎo zhū xú tán zēng yǔ pī shī rèn sù xū jù zhuān yú móu suì zhù yí jiè gēn móu jí dà tíng shì zhī guó. kuí wèi dà zé, zài zōu zī xià liú, dāng jù yě zhī dōng yáng, zhì yú huái sì. lóu wèi zhī xū, dōng běi fù shān, gài zhōng guó gāo yú dì, bǎi gǔ zhī suǒ fù yě. wèi dé mǎ mù zhī qì, yǔ jì zhī běi tǔ tóng zhàn.
奎、数,降娄也。初,奎二度,余千二百一十七,秒十七少。中,娄一度。终, 胃三度。自蛇丘、肥成,南届钜野,东达梁父,循岱岳众山之阳,以负东海。又滨 泗水,经方与、沛、留、彭城,东至于吕梁,乃东南抵淮,并淮水而东,尽徐夷之 地,得汉东平、鲁国、琅邪、东海、泗水、城阳,古鲁、薛、邾、莒、小邾、徐、 郯、鄫、鄅、邳、邿、任、宿、须句、颛臾、牟、遂、铸夷、介、根牟及大庭氏之 国。奎为大泽,在陬訾下流,当钜野之东阳,至于淮、泗。娄、胃之墟,东北负山, 盖中国膏腴地,百谷之所阜也。胃得马牧之气,与冀之北土同占。
wèi mǎo bì, dà liáng yě. chū, wèi sì dù, yú èr qiān wǔ bǎi sì shí jiǔ, miǎo bā tài. zhōng, mǎo liù dù. zhōng, bì jiǔ dù. zì wèi jùn zhuó zhāng zhī běi, dé hàn zhào guó guǎng píng jù lù cháng shān, dōng jí qīng hé xìn dōu, běi jù zhōng shān zhēn dìng, quán zhào zhī fēn. yòu běi yú zhòng shān, jǐn dài jùn yàn mén yún zhōng dìng xiāng zhī dì yǔ běi fāng qún dí zhī guó. běi jì zhī dōng yáng, biǎo lǐ shān hé, yǐ fān píng zhōng guó, wèi bì fēn. xún běi hé zhī biǎo, xī jǐn sāi yuán, jiē máo tóu gù dì, wèi mǎo fēn. jì zhī běi tǔ, mǎ mù zhī suǒ fān shù, gù tiān yuàn zhī xiàng cún yān.
胃、昴、毕,大梁也。初,胃四度,余二千五百四十九,秒八太。中,昴六度。 终,毕九度。自魏郡浊漳之北,得汉赵国、广平、钜鹿、常山,东及清河、信都, 北据中山、真定,全赵之分。又北逾众山,尽代郡、雁门、云中、定襄之地与北方 群狄之国。北纪之东阳,表里山河,以蕃屏中国,为毕分。循北河之表,西尽塞垣, 皆髦头故地,为昴分。冀之北土,马牧之所蕃庶,故天苑之象存焉。
zī xī cān fá, shí shěn yě. chū, bì shí dù, yú bā bǎi sì shí yī, miǎo sì zhī yī. zhōng, cān qī dù. zhōng, dōng jǐng shí yí dù. zì hàn zhī hé dōng jí shàng dǎng tài yuán, jǐn xī hé zhī dì, gǔ jìn wèi yú táng gěng yáng huò jì lí huán yǔ xī hé róng dí zhī guó. xī hé zhī bīn, suǒ yǐ shè xiǎn xiàn qín jìn, gù qí dì shàng yīng tiān què. qí nán qǔ zhī yīn, zài jìn dì, zhòng shān zhī yáng nán qǔ zhī yáng, zài qín dì, zhòng shān zhī yīn. yīn yáng zhī qì bìng, gù yǔ dōng jǐng tōng. hé dōng yǒng lè ruì chéng hé běi xiàn jí hé qū fēng shèng xià zhōu, jiē dōng jǐng zhī fēn. cān fá wèi róng suǒ, wèi wǔ zhèng, dāng hé dōng, jǐn dà xià zhī xū. shàng dǎng cì jū xià liú, yǔ zhào wèi jiē, wèi zī xī zhī fēn.
觜觿、参、伐,实沈也。初,毕十度,余八百四十一,秒四之一。中,参七度。 终,东井十一度。自汉之河东及上党、太原,尽西河之地,古晋、魏、虞、唐、耿、 杨、霍、冀、黎、郇与西河戎狄之国。西河之滨,所以设险限秦、晋,故其地上应 天阙。其南曲之阴,在晋地,众山之阳;南曲之阳,在秦地,众山之阴。阴阳之气 并,故与东井通。河东永乐、芮城、河北县及河曲丰、胜、夏州,皆东井之分。参、 伐为戎索,为武政,当河东,尽大夏之墟。上党次居下流,与赵、魏接,为觜觿之 分。
dōng jǐng yú guǐ, chún shǒu yě. chū, dōng jǐng shí èr dù, yú èr qiān yī bǎi qī shí èr, miǎo shí wǔ tài. zhōng, dōng jǐng èr shí qī dù. zhōng, liǔ liù dù. zì hàn sān fǔ jí běi dì shàng jùn ān dìng, xī zì lǒng chí zhì hé yòu, xī nán jǐn bā shǔ hàn zhōng zhī dì, jí xī nán yí qián wéi yuè juàn yì zhōu jùn, jí nán hé zhī biǎo, dōng zhì zāng kē, gǔ qín liáng bīn ruì fēng bì dài gāng yǒu hù mì xū yōng shǔ qiāng máo zhī guó. dōng jǐng jū liǎng hé zhī yīn, zì shān hé shàng liú, dāng dì luò zhī xī běi. yú guǐ jū liǎng hé zhī yáng, zì hàn zhōng dōng jǐn huá yáng, yǔ chún huǒ xiāng jiē, dāng dì luò zhī dōng nán. chún shǒu zhī wài, yún hàn qián liú ér wèi dá, gù láng xīng zài jiāng hé shàng yuán zhī xī, hú shǐ quǎn jī jiē jiǎo wài zhī bèi yě. xī qiāng tǔ bō tǔ yù hún jí xī nán jiǎo wài yí rén, jiē zhàn láng xīng.
东井、舆鬼,鹑首也。初,东井十二度,余二千一百七十二,秒十五太。中, 东井二十七度。终,柳六度。自汉三辅及北地、上郡、安定,西自陇坻至河右,西 南尽巴、蜀、汉中之地,及西南夷犍为、越隽、益州郡,极南河之表,东至牂柯, 古秦、梁、豳、芮、丰、毕、骀杠、有扈、密须、庸、蜀、羌、髳之国。东井居两 河之阴,自山河上流,当地络之西北。舆鬼居两河之阳,自汉中东尽华阳,与鹑火 相接,当地络之东南。鹑首之外,云汉潜流而未达,故狼星在江、河上源之西,弧 矢、犬、鸡皆徼外之备也。西羌、吐蕃、吐谷浑及西南徼外夷人,皆占狼星。
liǔ qī xīng zhāng, chún huǒ yě. chū, liǔ qī dù, yú sì bǎi liù shí sì, miǎo qī shǎo. zhōng, qī xīng qī dù. zhōng, zhāng shí sì dù. běi zì xíng zé xíng yáng, bìng jīng suǒ, jì shān nán, dé xīn zhèng mì xiàn, zhì wài fāng dōng yú, xié zhì fāng chéng, dǐ tóng bǎi, běi zì wǎn yè, nán jì hàn dōng, jǐn hàn nán yáng zhī dì. yòu zì luò yì fù běi hé zhī nán, xī jí hán gǔ, yú nán jì, dá wǔ dāng hàn shuǐ zhī yīn, jǐn hóng nóng jùn, yǐ huái yuán tóng bǎi dōng yáng wéi xiàn, ér shēn zhōu shǔ shòu xīng, gǔ chéng zhōu guó zhèng guǎn kuài dōng guó mì huá jiāo táng suí shēn dèng jí zhù róng shì zhī dōu. xīn zhèng wèi xuān yuán zhù róng zhī xū, qí dōng bǐ zé rù shòu xīng. liǔ. zài yú guǐ dōng, yòu jiē hàn yuán, dāng yì luò zhī yáng, jiē nán hé shàng liú. qī xīng xì xuān yuán, dé tǔ xíng zhèng wèi, zhōng yuè xiàng yě, hé nán zhī fēn. zhāng, zhí nán yáng, hàn dōng, yǔ chún wěi tóng zhàn.
柳、七星、张,鹑火也。初,柳七度,余四百六十四,秒七少。中,七星七度。 终,张十四度。北自荥泽、荥阳,并京、索,暨山南,得新郑、密县,至外方东隅, 斜至方城,抵桐柏,北自宛、叶,南暨汉东,尽汉南阳之地。又自雒邑负北河之南, 西及函谷,逾南纪,达武当、汉水之阴,尽弘农郡,以淮源、桐柏、东阳为限,而 申州属寿星,古成周、虢、郑、管、郐、东虢、密、滑、焦、唐、随、申、邓及祝 融氏之都。新郑为轩辕、祝融之墟,其东鄙则入寿星。柳。在舆鬼东,又接汉源, 当益、洛之阳,接南河上流。七星系轩辕,得土行正位,中岳象也,河南之分。张, 直南阳,汉东,与鹑尾同占。
yì zhěn, chún wěi yě. chū, zhāng shí wǔ dù, yú qiān qī bǎi jiǔ shí wǔ, miǎo èr shí èr tài. zhōng, yì shí èr dù. zhōng, zhěn jiǔ dù. zì fáng líng bái dì ér dōng, jǐn hàn zhī nán jùn jiāng xià, dōng dá lú jiāng nán bù, bīn péng lí zhī xī, dé cháng shā wǔ líng, yòu yú nán jì, jǐn yù lín hé pǔ zhī dì, zì yuán xiāng shàng liú, xī dá qián ān zhī zuǒ, jiē quán chǔ zhī fēn. zì fù zhāo xiàng gōng xiù róng bái lián zhōu yǐ xī, yì chún wěi zhī xū. gǔ jīng chǔ yún ruò luó quán bā kuí yǔ nán fāng mán mò zhī guó. yì yǔ zhū zhāng tóng xiàng, dāng nán hé zhī běi, zhěn zài tiān guān zhī wài, dāng nán hé zhī nán, qí zhōng yī xīng zhǔ cháng shā, yú lǐng jiǎo ér nán, wèi dōng ōu qīng qiū zhī fēn. ān nán zhū zhōu zài yún hàn shàng yuán zhī dōng yáng, yí shǔ chún huǒ. ér liǔ qī xīng zhāng jiē dāng zhōng zhōu, bù dé lián fù hǎi zhī dì, gù lì yú chún wěi.
翼、轸,鹑尾也。初,张十五度,余千七百九十五,秒二十二太。中,翼十二 度。终,轸九度。自房陵、白帝而东,尽汉之南郡、江夏,东达庐江南部,滨彭蠡 之西,得长沙、武陵,又逾南纪,尽郁林、合浦之地,自沅、湘上流,西达黔安之 左,皆全楚之分。自富、昭、象、龚、绣、容、白、廉州已西,亦鹑尾之墟。古荆 楚、郧、鄀、罗、权、巴、夔与南方蛮貊之国。翼与硃张同象,当南河之北,轸 在天关之外,当南河之南,其中一星主长沙,逾岭徼而南,为东瓯、青丘之分。安 南诸州在云汉上源之东阳,宜属鹑火。而柳、七星、张皆当中州,不得连负海之地, 故丽于鹑尾。
jiǎo kàng, shòu xīng yě. chū, zhěn shí dù, yú bā shí qī, miǎo shí sì shǎo. zhōng, jiǎo bā dù. zhōng, dī yī dù. zì yuán wǔ guǎn chéng, bīn hé jì zhī nán, dōng zhì fēng qiū chén liú, jǐn chén cài rǔ nán zhī dì, yú huái yuán, zhì yú yì yáng, xī shè nán yáng jùn zhì yú tóng bǎi, yòu dōng běi dǐ sōng zhī dōng yáng, zhōng guó dì luò zài nán běi hé zhī jiān, shǒu zì xī qīng, jí yú péi wěi, gù suí shēn, guāng jiē yù zhōu zhī fēn, yí shǔ chún huǒ, gǔ chén cài xǔ xī jiāng huáng dào bǎi shěn lài liǎo xū dùn hú fáng xián lì zhī guó. dī shè shòu xīng, dāng luò yì zhòng shān zhī dōng, yǔ bó tǔ xiāng jiē, cì nán zhí yǐng shuǐ zhī jiān, yuē tài hào zhī xū, wèi kàng fēn. yòu nán shè huái qì lián chún wěi, zài chéng zhōu zhī dōng yáng, wèi jiǎo fēn.
角、亢,寿星也。初,轸十度,余八十七,秒十四少。中,角八度。终,氐一 度。自原武、管城,滨河、济之南,东至封丘、陈留,尽陈、蔡、汝南之地,逾淮 源,至于弋阳,西涉南阳郡至于桐柏,又东北抵嵩之东阳,中国地络在南北河之间, 首自西倾,极于陪尾,故随、申,光皆豫州之分,宜属鹑火,古陈、蔡、许、息、 江、黄、道、柏、沈、赖、蓼、须顿、胡、防、弦、厉之国。氐涉寿星,当洛邑众 山之东,与亳土相接,次南直颍水之间,曰太昊之墟,为亢分。又南涉淮气连鹑尾, 在成周之东阳,为角分。
dī fáng xīn, dà huǒ yě. chū, dī èr dù, yú qiān sì bǎi yī shí jiǔ, miǎo wǔ tài. zhōng, fáng èr dù. zhōng, wěi liù dù. zì yōng qiū xiāng yì xiǎo huáng ér dōng, xún jì yīn, jiè yú qí lǔ, yòu sì shuǐ, dá yú lǚ liáng, nǎi dōng nán jiē tài hào zhī xū, jǐn hàn jì yīn shān yáng chǔ guó fēng pèi zhī dì, gǔ sòng cáo chéng téng máo gào xiāo gé xiàng chéng bī yáng shēn fù zhī guó. shāng bó fù běi hé, yáng qì zhī suǒ shēng yě, wèi xīn fēn fēng pèi fù nán hé, yáng qì zhī suǒ bù yě, wèi fáng fēn. qí xià liú yǔ wěi tóng zhàn, xī jiē chén zhèng wèi dī fēn.
氐、房、心,大火也。初,氐二度,余千四百一十九,秒五太。中,房二度。 终,尾六度。自雍丘、襄邑、小黄而东,循济阴,界于齐、鲁,右泗水,达于吕梁, 乃东南接太昊之墟,尽汉济阴、山阳、楚国、丰、沛之地,古宋、曹、郕、滕、茅、 郜、萧、葛、向城、逼阳、申父之国。商、亳负北河,阳气之所升也,为心分、丰、 沛负南河,阳气之所布也,为房分。其下流与尾同占,西接陈、郑为氐分。
wěi jī, xī mù jīn yě. chū, wěi qī dù, yú èr qiān qī bǎi wǔ shí, miǎo èr shí yī shǎo, zhōng, jī wǔ dù, zhōng, nán dòu bā dù. zì bó hǎi jiǔ hé zhī běi, dé hàn hé jiān zhuō jùn guǎng yáng jí shàng gǔ yú yáng yòu běi píng liáo xī liáo dōng lè làng xuán tú, gǔ běi yàn gū zhú wú zhōng jiǔ yí zhī guó. wěi dé yún hàn zhī mò pài, guī yú lì yān, dāng jiǔ hé zhī xià liú, bīn yú bó jié, jiē běi jì zhī suǒ qióng yě. jī yǔ nán dòu xiāng jìn, wèi liáo shuǐ zhī yáng, jǐn cháo xiǎn sān hán zhī dì, zài wú yuè dōng.
尾、箕,析木津也。初,尾七度,余二千七百五十,秒二十一少,中,箕五度, 终,南斗八度。自渤海、九河之北,得汉河间、涿郡、广阳及上谷、渔阳、右北平、 辽西、辽东、乐浪、玄菟,古北燕、孤竹、无终、九夷之国。尾得云汉之末派,龟、 鱼丽焉,当九河之下流,滨于渤碣,皆北纪之所穷也。箕与南斗相近,为辽水之阳, 尽朝鲜三韩之地,在吴、越东。
nán dòu qiān niú, xīng jì yě. chū, nán dòu jiǔ dù, yú qiān sì shí èr, miǎo shí èr tài. zhōng, nán dòu èr shí sì dù. zhōng, nǚ sì dù. zì lú jiāng jiǔ jiāng, fù huái shuǐ, nán jǐn lín huái guǎng líng, zhì yú dōng hǎi, yòu yú nán hé, dé hàn dān yáng kuài jī yù zhāng, xī bīn péng lí, nán shè yuè mén, qì cāng wú nán hǎi, yú lǐng biǎo, zì sháo guǎng yǐ xī, zhū yá yǐ dōng, wèi xīng jì zhī fēn yě. gǔ wú yuè qún shū lú tóng liù liǎo jí dōng nán bǎi yuè zhī guó. nán dòu zài yún hàn xià liú, dāng huái hǎi jiān, wèi wú fēn. qiān niú qù nán hé jìn yuǎn, zì yù zhāng qì kuài jī, nán yú lǐng jiǎo, wèi yuè fēn. dǎo yí mán mò zhī rén, shēng jiào suǒ bù jì, jiē xì yú gǒu guó yún.
南斗、牵牛,星纪也。初,南斗九度,余千四十二,秒十二太。中,南斗二十 四度。终,女四度。自庐江、九江,负淮水,南尽临淮、广陵,至于东海,又逾南 河,得汉丹杨、会稽、豫章,西滨彭蠡,南涉越门,迄苍梧、南海,逾岭表,自韶、 广以西,珠崖以东,为星纪之分也。古吴、越、群舒、庐、桐、六、蓼及东南百越 之国。南斗在云汉下流,当淮、海间,为吴分。牵牛去南河浸远,自豫章迄会稽, 南逾岭徼,为越分。岛夷蛮貊之人,声教所不暨,皆系于狗国云。