xíng fǎ
刑法
gǔ zhī wèi guó zhě, yì shì yǐ zhì, bù wèi xíng pì, jù mín zhī zhī zhēng duān yě. hòu shì zuò wèi xíng shū, wéi kǒng bù bèi, bǐ mín zhī zhī suǒ bì yě. qí wèi fǎ suī shū, ér yòng xīn zé yī, gài jiē yù mín zhī wú fàn yě. rán wèi zhī fū dǎo zhī yǐ dé qí zhī yǐ lǐ, ér kě shǐ mín qiān shàn yuǎn zuì ér bù zì zhī yě.
古之為國者,議事以制,不為刑辟,懼民之知爭端也。後世作為刑書,惟恐不 備,俾民之知所避也。其為法雖殊,而用心則一,蓋皆欲民之無犯也。然未知夫導 之以德、齊之以禮,而可使民遷善遠罪而不自知也。
táng zhī xíng shū yǒu sì, yuē: lǜ lìng gé shì. lìng zhě, zūn bēi guì jiàn zhī děng shù, guó jiā zhī zhì dù yě gé zhě, bǎi guān yǒu sī zhī suǒ cháng xíng zhī shì yě shì zhě, qí suǒ cháng shǒu zhī fǎ yě. fán bāng guó zhī zhèng, bì cóng shì yú cǐ sān zhě. qí yǒu suǒ wéi jí rén zhī wèi è ér rù yú zuì lì zhě, yī duàn yǐ lǜ. lǜ zhī wèi shū, yīn suí zhī jiù, wèi shí yǒu èr piān: yī yuē míng lì, èr yuē wèi jìn, sān yuē zhí zhì, sì yuē hù hūn, wǔ yuē jiù kù, liù yuē shàn xìng, qī yuē zéi dào, bā yuē dòu sòng, jiǔ yuē zhà wěi, shí yuē zá lǜ, shí yī yuē bǔ wáng, shí èr yuē duàn yù.
唐之刑書有四,曰:律、令、格、式。令者,尊卑貴賤之等數,國家之制度也; 格者,百官有司之所常行之事也;式者,其所常守之法也。凡邦國之政,必從事於 此三者。其有所違及人之為惡而入於罪戾者,一斷以律。律之為書,因隋之舊,為 十有二篇:一曰名例,二曰衛禁,三曰職制,四曰戶婚,五曰廄庫,六曰擅興,七 曰賊盜,八曰斗訟,九曰詐偽,十曰雜律,十一曰捕亡,十二曰斷獄。
qí yòng xíng yǒu wǔ: yī yuē chī. chī zhī wèi yán chǐ yě fán guò zhī xiǎo zhě, chuí tà yǐ chǐ zhī. hàn yòng zhú, hòu shì gèng yǐ chǔ. shū yuē pū zuò jiào xíng shì yě. èr yuē zhàng. zhàng zhě, chí yě kě chí yǐ jī yě. shū yuē biān zuò guān xíng shì yě. sān yuē tú. tú zhě, nú yě gài nú rǔ zhī. zhōu lǐ yuē: qí nú, nán zi rù yú zuì lì, rèn zhī yǐ shì, zhì zhī huán tǔ ér jiào zhī, liàng qí zuì zhī qīng zhòng, yǒu nián shù ér shě. sì yuē liú. shū yún liú yòu wǔ xíng, wèi bù rěn xíng shā, yòu zhī yú yuǎn yě. wǔ yuē sǐ. nǎi gǔ dà pì zhī xíng yě.
其用刑有五:一曰笞。笞之為言恥也;凡過之小者,捶撻以恥之。漢用竹,後 世更以楚。《書》曰「扑作教刑」是也。二曰杖。杖者,持也;可持以擊也。《書》 曰「鞭作官刑」是也。三曰徒。徒者,奴也;蓋奴辱之。《周禮》曰:「其奴,男 子入於罪隸,任之以事,寘之圜土而教之,量其罪之輕重,有年數而舍。四曰流。 《書》雲「流宥五刑」,謂不忍刑殺,宥之於遠也。五曰死。乃古大辟之刑也。
zì suí yǐ qián, sǐ xíng yǒu wǔ, yuē: qìng jiǎo zhǎn xiāo liè. ér liú tú zhī xíng, biān chī jiān yòng, shù jiē yú bǎi. zhì suí shǐ dìng wèi: chī xíng wǔ, zì shí zhì yú wǔ shí zhàng xíng wǔ, zì liù shí zhì yú bǎi tú xíng wǔ, zì yī nián zhì yú sān nián liú xíng sān, zì yī qiān lǐ zhì yú èr qiān lǐ sǐ xíng èr, jiǎo zhǎn. chú qí biān xíng jí xiāo shǒu xuān liè zhī kù. yòu yǒu yì qǐng jiǎn shú dāng miǎn zhī fǎ. táng jiē yīn zhī. rán suí wén dì xìng kè shēn, ér yáng dì hūn luàn, mín bù shèng qí dú.
自隋以前,死刑有五,曰:罄、絞、斬、梟、裂。而流、徒之刑,鞭笞兼用, 數皆逾百。至隋始定為:笞刑五,自十至於五十;杖刑五,自六十至於百;徒刑五, 自一年至於三年;流刑三,自一千里至於二千里;死刑二,絞、斬。除其鞭刑及梟 首、軒裂之酷。又有議、請、減、贖、當、免之法。唐皆因之。然隋文帝性刻深, 而煬帝昏亂,民不勝其毒。
táng xìng, gāo zǔ rù jīng shī, yuē fǎ shí èr tiáo, wéi shā rén jié dào bèi jūn pàn nì zhě sǐ. jí shòu chán, mìng nà yán liú wén jìng děng sǔn yì lǜ lìng. wǔ dé èr nián, bān xīn gé wǔ shí sān tiáo, wéi lì shòu qiú fàn dào zhà mào fǔ kù wù, shè bù yuán. fán duàn tú rì jí zhēng yuè wǔ yuè jiǔ yuè bù xíng xíng. sì nián, gāo zǔ gōng lù qiú tú, yǐ rén yīn luàn mào fǎ zhě zhòng, dào fēi jié shāng qí zhǔ jí zhēng rén táo wáng guān lì wǎng fǎ, jiē yuán zhī. yǐ ér yòu zhào pú shè péi jì děng shí wǔ rén gèng zhuàn lǜ lìng, fán lǜ wǔ bǎi, lì yǐ wǔ shí sān tiáo. liú zuì sān, jiē jiā qiān lǐ jū zuò sān suì zhì èr suì bàn zhě xī wèi yī suì. yú wú gǎi yān.
唐興,高祖入京師,約法十二條,惟殺人、劫盜、背軍、叛逆者死。及受禪, 命納言劉文靜等損益律令。武德二年,頒新格五十三條,唯吏受賕、犯盜、詐冒府 庫物,赦不原。凡斷屠日及正月、五月、九月不行刑。四年,高祖躬錄囚徒,以人 因亂冒法者眾,盜非劫傷其主及征人逃亡、官吏枉法,皆原之。已而又詔僕射裴寂 等十五人更撰律令,凡律五百,麗以五十三條。流罪三,皆加千里;居作三歲至二 歲半者悉為一歲。余無改焉。
tài zōng jí wèi, zhào zhǎng sūn wú jì fáng xuán líng děng fù dìng jiù lìng, yì jiǎo xíng zhī shǔ wǔ shí, jiē miǎn sǐ ér duàn yòu zhǐ. jì ér yòu āi qí duàn huǐ zhī tǐ, wèi shì chén yuē: ròu xíng, qián dài chú zhī jiǔ yǐ, jīn fù duàn rén zhǐ, wú bù rěn yě. wáng guī xiāo yǔ chén shū dá duì yuē: shòu xíng zhě dāng sǐ ér huò shēng, qǐ dàn qù yī zhǐ? qù zhǐ, suǒ yǐ shǐ jiàn zhě zhī jù. jīn yǐ sǐ xíng wèi duàn zhǐ, gài kuān zhī yě. dì yuē: gōng děng gèng sī zhī. qí hòu shǔ wáng fǎ cáo cān jūn péi hóng xiàn bó lǜ lìng sì shí yú shì, nǎi zhào fáng xuán líng yǔ hóng xiàn děng zhòng jiā shān dìng. xuán líng děng yǐ wèi gǔ zhě wǔ xíng, yuè jū qí yī. jí ròu xíng jì fèi, jīn yǐ chī zhàng tú liú sǐ wèi wǔ xíng, ér yòu yuè zú, shì liù xíng yě. yú shì chú duàn zhǐ fǎ, wèi jiā yì liú sān qiān lǐ, jū zuò èr nián.
太宗即位,詔長孫無忌、房玄齡等復定舊令,議絞刑之屬五十,皆免死而斷右 趾。既而又哀其斷毀支體,謂侍臣曰:「肉刑,前代除之久矣,今復斷人趾,吾不 忍也。」王珪、蕭瑀、陳叔達對曰:「受刑者當死而獲生,豈憚去一趾?去趾,所 以使見者知懼。今以死刑為斷趾,蓋寬之也。」帝曰:「公等更思之。」其後蜀王 法曹參軍裴弘獻駁律令四十餘事,乃詔房玄齡與弘獻等重加刪定。玄齡等以謂「古 者五刑,刖居其一。及肉刑既廢,今以笞、杖、徒、流、死為五刑,而又刖足,是 六刑也。」於是除斷趾法,為加役流三千里,居作二年。
tài zōng cháng lǎn míng táng zhēn jiǔ tú, jiàn rén zhī wǔ cáng jiē jìn bèi, zhēn jiǔ shī suǒ, zé qí hài zhì sǐ, tàn yuē: fū chuí zhě, wǔ xíng zhī qīng sǐ zhě, rén zhī suǒ zhòng. ān dé fàn zhì qīng zhī xíng ér huò zhì sǐ? suì zhào zuì rén wú dé biān bèi.
太宗嘗覽《明堂針灸圖》,見人之五藏皆近背,針灸失所,則其害致死,嘆曰: 「夫箠者,五刑之輕;死者,人之所重。安得犯至輕之刑而或致死?」遂詔罪人無 得鞭背。
wǔ nián, hé nèi rén lǐ hǎo dé zuò yāo yán xià yù, dà lǐ chéng zhāng yùn gǔ yǐ wèi hǎo dé bìng kuáng mào, fǎ bù dāng zuò. zhì shū shì yù shǐ quán wàn jì hé yùn gǔ xiāng zhōu rén, hǎo dé xiōng hòu dé fāng wèi xiāng zhōu cì shǐ, gù yùn gǔ zòu bù yǐ shí. tài zōng nù, jù zhǎn yùn gǔ, jì ér dà huǐ, yīn zhào sǐ xíng suī lìng jí jué, jiē sān fù zòu. jiǔ zhī, wèi qún chén yuē: sǐ zhě bù kě fù shēng. xī wáng shì chōng shā zhèng tǐng ér yóu néng huǐ, jìn yǒu fǔ shǐ qǔ qiú bù duō, zhèn shā zhī, shì sī zhī bù shěn yě. jué qiú suī sān fù zòu, ér qǐng kè zhī jiān, hé xiá sī lǜ? zì jīn yí èr rì wǔ fù zòu. jué rì, shàng shí wù jìn jiǔ ròu, jiào fāng tài cháng chuò jiào xí, zhū zhōu sǐ zuì sān fù zòu, qí rì yì shū shí, wù hé lǐ chè lè jiǎn shàn zhī yì.
五年,河內人李好德坐妖言下獄,大理丞張蘊古以為好德病狂瞀,法不當坐。 治書侍御史權萬紀劾蘊古相州人,好德兄厚德方為相州刺史,故蘊古奏不以實。太 宗怒,遽斬蘊古,既而大悔,因詔「死刑雖令即決,皆三覆奏」。久之,謂群臣曰: 「死者不可復生。昔王世充殺鄭頲而猶能悔,近有府史取賕不多,朕殺之,是思之 不審也。決囚雖三覆奏,而頃刻之間,何暇思慮?自今宜二日五覆奏。決日,尚食 勿進酒肉,教坊太常輟教習,諸州死罪三覆奏,其日亦蔬食,務合禮撤樂、減膳之 意。」
gù shí lǜ, xiōng dì fēn jū, yìn bù xiāng jí, ér lián zuò zé jù sǐ. tóng zhōu rén fáng qiáng yǐ dì móu fǎn dāng cóng zuò, dì yīn lù qiú wèi zhī dòng róng, yuē: fǎn nì yǒu èr: xìng shī dòng zhòng yī yě, è yán fàn fǎ èr yě. qīng zhòng gù yì, ér jūn wèi zhī fǎn, lián zuò jiē sǐ, qǐ dìng fǎ yé? xuán líng děng yì yuē: lǐ, sūn wèi fù shī, gù zǔ yǒu yīn sūn lìng, shì zǔ sūn zhòng ér xiōng dì qīng. yú shì lìng: fǎn nì zhě, zǔ sūn yǔ xiōng dì yuán zuò, jiē pèi méi è yán fàn fǎ zhě, xiōng dì pèi liú ér yǐ. xuán líng děng suì yǔ fǎ sī zēng sǔn suí lǜ, jiàng dà pì wèi liú zhě jiǔ shí èr, liú wèi tú zhě qī shí yī, yǐ wèi lǜ dìng lìng yī qiān wǔ bǎi sì shí liù tiáo, yǐ wèi lìng yòu shān wǔ dé yǐ lái chì sān qiān yú tiáo wèi qī bǎi tiáo, yǐ wèi gé yòu qǔ shàng shū shěng liè cáo jí zhū sì jiān shí liù wèi jì zhàng yǐ wèi shì.
故時律,兄弟分居,廕不相及,而連坐則俱死。同州人房強以弟謀反當從坐, 帝因錄囚為之動容,曰:「反逆有二:興師動眾一也,惡言犯法二也。輕重固異, 而鈞謂之反,連坐皆死,豈定法耶?」玄齡等議曰:「禮,孫為父屍,故祖有陰孫 令,是祖孫重而兄弟輕。」於是令:「反逆者,祖孫與兄弟緣坐,皆配沒;惡言犯 法者,兄弟配流而已。玄齡等遂與法司增損隋律,降大闢為流者九十二,流為徒者 七十一,以為律;定令一千五百四十六條,以為令;又刪武德以來敕三千餘條為七 百條,以為格;又取尚書省列曹及諸寺、監、十六衛計帳以為式。
fán zhōu xiàn jiē yǒu yù, ér jīng zhào hé nán yù zhì jīng shī, qí zhū sī yǒu zuì jí jīn wú bǔ zhě yòu yǒu dà lǐ yù. jīng shī zhī qiú, xíng bù yuè yī zòu, yù shǐ xún xíng zhī. měi suì lì chūn zhì qiū jí dà jì sì zhì qí, shuò wàng shàng xià xián èr shí sì qì yǔ jí yè wèi míng, jià rì duàn tú yuè, jiē tíng sǐ xíng.
凡州縣皆有獄,而京兆、河南獄治京師,其諸司有罪及金吾捕者又有大理獄。 京師之囚,刑部月一奏,御史巡行之。每歲立春至秋及大祭祀、致齊,朔望、上下 弦、二十四氣、雨及夜未明,假日、斷屠月,皆停死刑。
jīng shī jué sǐ, lì yǐ yù shǐ jīn wú, zài wài zé shàng zuǒ, yú jiē pàn guān lì zhī. wǔ pǐn yǐ shàng zuì lùn sǐ, chéng chē jiù xíng, dà lǐ zhèng lì zhī, huò cì sǐ yú jiā. fán qiú yǐ xíng, wú qīn shǔ zhě, jiāng zuò gěi guān, yì yú jīng chéng qī lǐ wài, kuàng yǒu zhuān míng, shàng jiē yǐ bǎng, jiā rén dé qǔ yǐ zàng.
京師決死,涖以御史、金吾,在外則上佐,余皆判官涖之。五品以上罪論死, 乘車就刑,大理正涖之,或賜死於家。凡囚已刑,無親屬者,將作給棺,瘞於京城 七里外,壙有甎銘,上揭以榜,家人得取以葬。
zhū yù zhī zhǎng guān, wǔ rì yī lǜ qiú. xià zhì jiāng yǐn, yuè yī mù zhī jí bìng gěi yī yào, zhòng zhě shì xiè, qí jiā yī rén rù shì, zhí shì sàn guān sān pǐn yǐ shàng, fù nǚ zǐ sūn èr rén rù shì.
諸獄之長官,五日一慮囚。夏置漿飲,月一沐之;疾病給醫藥,重者釋械,其 家一人入侍,職事散官三品以上,婦女子孫二人入侍。
tiān xià yí yù yàn dà lǐ sì bù néng jué, shàng shū shěng zhòng yì zhī, lù kě wèi fǎ zhě sòng mì shū shěng. zòu bào bù chí yì. jīng fù ér jué zhě, xíng bù suì yǐ zhēng yuè qiǎn shǐ xún fù, suǒ zhì, yuè yù qiú chǒu xiào liáng xiǎng, zhì bù rú fǎ zhě. chǒu xiào qián suǒ jiē yǒu zhǎng duǎn guǎng xiá zhī zhì, liàng qiú qīng zhòng yòng zhī.
天下疑獄讞大理寺不能決,尚書省眾議之,錄可為法者送秘書省。奏報不馳驛。 經覆而決者,刑部歲以正月遣使巡覆,所至,閱獄囚杻校、糧餉,治不如法者。杻 校鉗鎖皆有長短廣狹之制,量囚輕重用之。
qiú èr shí rì yī xùn, sān xùn ér zhǐ, shù bù guò èr bǎi.
囚二十日一訊,三訊而止,數不過二百。
fán zhàng, jiē zhǎng sān chǐ wǔ cùn, xuē qù jié mù. xùn zhàng, dà tóu jìng sān fēn èr lí, xiǎo tóu èr fēn èr lí. cháng xíng zhàng, dà tóu èr fēn qī lí, xiǎo tóu yī fēn qī lí. chī zhàng, dà tóu èr fēn, xiǎo tóu yī fēn yǒu bàn.
凡杖,皆長三尺五寸,削去節目。訊杖,大頭徑三分二厘,小頭二分二厘。常 行杖,大頭二分七厘,小頭一分七厘。笞杖,大頭二分,小頭一分有半。
sǐ zuì xiào ér jiā chǒu, guān pǐn xūn jiē dì qī zhě, suǒ jìn zhī. qīng zuì jí shí suì yǐ xià zhì bā shí yǐ shàng zhě fèi jí zhū rú huái rèn jiē sòng xì yǐ dài duàn.
死罪校而加杻,官品勛階第七者,鎖禁之。輕罪及十歲以下至八十以上者、廢 疾、侏儒、懷妊皆頌繫以待斷。
jū zuò zhě zhe qián ruò xiào, jīng shī lì jiāng zuò, nǚ zǐ lì shào fǔ fèng zuò. xún gěi jiǎ yī rì, là hán shí èr rì, wú chū yì yuàn. bìng zhě shì qián xiào gěi jiǎ, jí chà péi yì. móu fǎn zhě nán nǚ nú bì méi wèi guān nú bì, lì sī nóng, qī shí zhě miǎn zhī. fán yì, nán zǐ rù yú shū pǔ, nǚ zǐ rù yú chú chì.
居作者著鉗若校,京師隸將作,女子隸少府縫作。旬給假一日,臘、寒食二日, 毋出役院。病者釋鉗校、給假,疾差陪役。謀反者男女奴婢沒為官奴婢,隸司農, 七十者免之。凡役,男子入於蔬圃,女子入於廚饎。
liú yí rén zài dào jí bìng, fù rén miǎn rǔ, zǔ fù mǔ fù mǔ sàng, nán nǚ nú bì sǐ, jiē gěi jiǎ, shòu chéng liáng.
流移人在道疾病,婦人免乳,祖父母、父母喪,男女奴婢死,皆給假,授程糧。
fēi fǎn nì yuán zuò, liù suì zòng zhī, tè liú zhě sān suì zòng zhī, yǒu guān zhě dé fù shì.
非反逆緣坐,六歲縱之,特流者三歲縱之,有官者得復仕。
chū, tài zōng yǐ gǔ zhě duàn yù, xùn yú sān huái jiǔ jí, nǎi zhào: sǐ zuì, zhōng shū mén xià wǔ pǐn yǐ shàng jí shàng shū děng píng yì zhī sān pǐn yǐ shàng fàn gōng zuì liú sī zuì tú, jiē bù zhuī shēn. fán suǒ yǐ xiān xī tiáo mù, bì běn yú rén shù. rán zì zhāng yùn gǔ zhī sǐ yě, fǎ guān yǐ shī chū wèi jiè, yǒu shī rù zhě, yòu bù jiā zuì, zì shì lì fǎ shāo mì. dì yǐ wèn dà lǐ qīng liú dé wēi, duì yuē: lǜ, shī rù jiǎn sān děng, shī chū jiǎn wǔ děng. jīn shī rù wú gū, ér shī chū wèi dà zuì, gù lì jiē shēn wén. dì jué rán, suì mìng shī chū rù zhě jiē rú lǜ, zì cǐ lì yì chí píng.
初,太宗以古者斷獄,訊於三槐、九棘,乃詔:「死罪,中書、門下五品以上 及尚書等平議之;三品以上犯公罪流、私罪徒,皆不追身。」凡所以纖悉條目,必 本於仁恕。然自張蘊古之死也,法官以失出為誡,有失入者,又不加罪,自是吏法 稍密。帝以問大理卿劉德威,對曰:「律,失入減三等,失出減五等。今失入無辜, 而失出為大罪,故吏皆深文。」帝矍然,遂命失出入者皆如律,自此吏亦持平。
shí sì nián, zhào liú zuì wú yuǎn jìn jiē xǐ biān yào zhōu. hòu fàn zhě jìn shǎo. shí liù nián, yòu xǐ sǐ zuì yǐ shí xī zhōu, liú zhě shù zhī, yǐ zuì qīng zhòng wèi gèng xiàn.
十四年,詔流罪無遠近皆徙邊要州。後犯者浸少。十六年,又徙死罪以實西州, 流者戍之,以罪輕重為更限。
guǎng zhōu dū du shǎng rén hóng cháng lǜ xiāng bīng èr qiān zhù gāo zǔ qǐ, fēng zhǎng shā jùn gōng. rén hóng jiāo tōng háo qiú, nà jīn bǎo, méi jiàng liáo wèi nú bì, yòu shàn fù yí rén. jì hái, yǒu zhōu qī shí. huò gào qí zāng, fǎ dāng sǐ. dì āi qí lǎo qiě yǒu gōng, yīn dài wèi shù rén, nǎi zhào wǔ pǐn yǐ shàng, wèi yuē: shǎng fá suǒ yǐ dài tiān xíng fǎ, jīn zhèn kuān rén hóng sǐ, shì zì nòng fǎ yǐ fù tiān yě. rén chén yǒu guò, qǐng zuì yú jūn, jūn yǒu guò, yí qǐng zuì yú tiān. qí lìng yǒu sī shè gǎo xí yú nán jiāo sān rì, zhèn jiāng qǐng zuì. fáng xuán líng děng yuē: kuān rén hóng bù yǐ sī ér yǐ gōng, hé zuì zhī qǐng? bǎi liáo dùn shǒu sān qǐng, nǎi zhǐ.
廣州都督賞仁弘嘗率鄉兵二千助高祖起,封長沙郡公。仁弘交通豪酋,納金寶, 沒降獠為奴婢,又擅賦夷人。既還,有舟七十。或告其贓,法當死。帝哀其老且有 功,因貸為庶人,乃召五品以上,謂曰:「賞罰所以代天行法,今朕寬仁弘死,是 自弄法以負天也。人臣有過,請罪於君,君有過,宜請罪於天。其令有司設藁席於 南郊三日,朕將請罪。」房玄齡等曰:「寬仁弘不以私而以功,何罪之請?」百僚 頓首三請,乃止。
tài zōng yǐ yīng wǔ dìng tiān xià, rán qí tiān zī rén shù. chū jí wèi, yǒu quàn yǐ wēi xíng sù tiān xià zhě, wèi zhēng yǐ wèi bù kě, yīn wèi shàng yán wáng zhèng běn yú rén ēn, suǒ yǐ ài mín hòu sú zhī yì, tài zōng xīn rán nà zhī, suì yǐ kuān rén zhì tiān xià, ér yú xíng fǎ yóu shèn. sì nián, tiān xià duàn sǐ zuì èr shí jiǔ rén. liù nián, qīn lù qiú tú, mǐn sǐ zuì zhě sān bǎi jiǔ shí rén, zòng zhī hái jiā, qī yǐ míng nián qiū jí xíng jí qī, qiú jiē yì cháo táng, wú hòu zhě, tài zōng jiā qí chéng xìn, xī yuán zhī. rán cháng wèi qún chén yuē: wú wén yǔ yuē: yī suì zài shè, hǎo rén àn yǎ. wú yǒu tiān xià wèi cháng shù shè zhě, bù yù yòu mín yú xìng miǎn yě. zì fáng xuán líng děng gēng dìng lǜ lìng gé shì, qì tài zōng shì, yòng zhī wú suǒ biàn gǎi.
太宗以英武定天下,然其天姿仁恕。初即位,有勸以威刑肅天下者,魏徵以為 不可,因為上言王政本於仁恩,所以愛民厚俗之意,太宗欣然納之,遂以寬仁治天 下,而於刑法尤慎。四年,天下斷死罪二十九人。六年,親錄囚徒,閔死罪者三百 九十人,縱之還家,期以明年秋即刑;及期,囚皆詣朝堂,無後者,太宗嘉其誠信, 悉原之。然嘗謂群臣曰:「吾聞語曰:一歲再赦,好人暗啞。吾有天下未嘗數赦者, 不欲誘民於倖免也。」自房玄齡等更定律、令、格、式,訖太宗世,用之無所變改。
gāo zōng chū jí wèi, zhào lǜ xué zhī shì zhuàn lǜ shū. yòu zhào zhǎng sūn wú jì děng zēng sǔn gé chì, qí cáo sī cháng wù yuē liú sī gé, bān zhī tiān xià yuē sàn bān gé. lóng shuò yí fèng zhōng, sī xíng tài cháng bó lǐ jìng xuán zuǒ pū shè liú rén guǐ xiāng jì yòu jiā kān zhèng.
高宗初即位,詔律學之士撰《律疏》。又詔長孫無忌等增損格敕,其曹司常務 曰《留司格》,頒之天下曰《散頒格》。龍朔、儀鳳中,司刑太常伯李敬玄、左仆 射劉仁軌相繼又加刊正。
wǔ hòu shí, nèi shǐ péi jū dào fèng gé shì láng wéi fāng zhì děng yòu shān wǔ dé yǐ hòu zhì yú chuí gǒng zhào chì wèi xīn gé, cáng yú yǒu sī, yuē chuí gǒng liú sī gé. shén lóng yuán nián, zhōng shū lìng wéi ān shí yòu xù qí hòu zhì yú shén lóng, wèi sàn bān gé. ruì zōng jí wèi, hù bù shàng shū cén xī děng yòu zhe tài jí gé.
武后時,內史裴居道、鳳閣侍郎韋方質等又刪武德以後至於垂拱詔敕為新格, 藏於有司,曰《垂拱留司格》。神龍元年,中書令韋安石又續其後至於神龍,為 《散頒格》。睿宗即位,戶部尚書岑羲等又著《太極格》。
xuán zōng kāi yuán sān nián, huáng mén jiān lú huái shèn děng yòu zhe kāi yuán gé. zhì èr shí wǔ nián, zhōng shū lìng lǐ lín fǔ yòu zhe xīn gé, fán suǒ sǔn yì shù qiān tiáo, míng nián, lì bù shàng shū sòng jǐng yòu zhe hòu gé, jiē yǐ kāi yuán míng shū. tiān bǎo sì zài, yòu zhào xíng bù shàng shū xiāo jiǒng shāo fù zēng sǔn zhī. sù zōng dài zōng wú suǒ gǎi zào. zhì dé zōng shí, zhào zhōng shū mén xià xuǎn lǜ xué zhī shì, qǔ zhì dé yǐ lái zhì chì zòu yàn, duō qí kě wèi fǎ zhě cáng zhī, ér bù míng shū.
玄宗開元三年,黃門監盧懷慎等又著《開元格》。至二十五年,中書令李林甫 又著新格,凡所損益數千條,明年,吏部尚書宋璟又著後格,皆以開元名書。天寶 四載,又詔刑部尚書蕭炅稍復增損之。肅宗、代宗無所改造。至德宗時,詔中書門 下選律學之士,取至德以來制敕奏讞,掇其可為法者藏之,而不名書。
xiàn zōng shí, xíng bù shì láng xǔ mèng róng děng shān tiān bǎo yǐ hòu chì wèi kāi yuán gé hòu chì.
憲宗時,刑部侍郎許孟容等刪天寶以後敕為《開元格後敕》。
wén zōng mìng shàng shū shěng láng guān gè shān běn sī chì, ér chéng yǔ shì láng fù shì, zhōng shū mén xià cān qí kě fǒu ér zòu zhī, wèi dà hé gé hòu chì. kāi chéng sān nián, xíng bù shì láng dí jiān cǎn cǎi kāi yuán èr shí liù nián yǐ hòu zhì yú kāi chéng zhì chì, shān qí fán zhě, wèi kāi chéng xiáng dìng gé.
文宗命尚書省郎官各刪本司敕,而丞與侍郎覆視,中書門下參其可否而奏之, 為《大和格後敕》。開成三年,刑部侍郎狄兼篸采開元二十六年以後至於開成制敕, 刪其繁者,為《開成詳定格》。
xuān zōng shí, zuǒ wèi lǜ fǔ cāng cáo cān jūn zhāng kuí yǐ xíng lǜ fēn lèi wèi mén, ér fù yǐ gé chì, wèi dà zhōng xíng lǜ tǒng lèi, zhào xíng bù bān xíng zhī.
宣宗時,左衛率府倉曹參軍張戣以刑律分類為門,而附以格敕,為《大中刑律 統類》,詔刑部頒行之。
cǐ qí dāng shì suǒ shī xíng ér zhe jiàn zhě, qí yú yǒu qí shū ér bù cháng xíng zhě, bù zú jì yě.
此其當世所施行而著見者,其餘有其書而不常行者,不足紀也。
shū yuē: shèn nǎi chū lìng. gài fǎ lìng zài jiǎn, jiǎn zé míng, xíng zhī zài jiǔ, jiǔ zé xìn, ér zhōng cái zhī zhǔ, yōng yú zhī lì, cháng mò kè shǒu zhī, ér xǐ wèi biàn gé. zhì qí fán jī, zé suī yǒu jīng míng zhī shì bù néng biàn xí, ér lì dé shàng xià yǐ wèi jiān, cǐ xíng shū zhī bì yě. gài zì gāo zōng yǐ lái, qí dà jié xiān kě jì, ér gé lìng zhī shū, bù shèng qí fán yě.
《書》曰:「慎乃出令。」蓋法令在簡,簡則明,行之在久,久則信,而中材 之主,庸愚之吏,常莫克守之,而喜為變革。至其繁積,則雖有精明之士不能遍習, 而吏得上下以為奸,此刑書之弊也。蓋自高宗以來,其大節鮮可紀,而格令之書, 不勝其繁也。
gāo zōng jì hūn nuò, ér jì yǐ wǔ shì zhī luàn, dú liú tiān xià, jǐ zhì yú wáng. zì yǒng huī yǐ hòu, wǔ shì yǐ dé zhì, ér xíng làn yǐ. dāng shí dà yù, yǐ shàng shū xíng bù yù shǐ tái dà lǐ sì zá àn, wèi zhī sān sī, ér fǎ lì yǐ cǎn kù wèi néng, zhì bù shì jiā ér chī chuí yǐ sǐ zhě, jiē bù jīn. lǜ yǒu zhàng bǎi, fán wǔ shí jiǔ tiáo, fàn zhě huò zhì sǐ ér zhàng wèi bì, nǎi zhào chú qí sì shí jiǔ tiáo, rán wú yì yě. wǔ hòu yǐ chēng zhì, jù tiān xià bù fú, yù zhì yǐ wēi, nǎi xiū hòu zhōu gào mì zhī fǎ, zhào guān sī shòu xùn, yǒu yán mì shì zhě, chí yì zòu zhī. zì xú jìng yè yuè wáng zhēn láng yá wáng chōng děng qǐ bīng tǎo luàn, wǔ shì yì kǒng. nǎi yǐn kù lì zhōu xìng lái jùn chén bèi diǎn dà yù, yǔ hóu sī zhǐ wáng hóng yì guō hóng bà lǐ jìng rén kāng wéi wèi suì zhōng děng jí gào shì shù bǎi rén, gòng wèi luó zhī, gòu xiàn wú gū. zì táng zhī zōng shì yǔ cháo tíng zhī shì, rì bèi gào bǔ, bù kě shèng shù, tiān xià zhī rén, wèi zhī zè zú, rú dí rén jié wèi yuán zhōng děng jiē jǐ bù miǎn. zuǒ tái yù shǐ zhōu jǔ shàng shū yuē: bǐ jiān xiān gào jié, xí yǐ wèi cháng. tuī hé zhī lì, yǐ shēn kè wèi gōng, záo kōng zhēng néng, xiāng jīn yǐ nüè. ní ěr náng tóu, zhé xié qiān zhǎo, xiàn fā xūn ěr, wò lín huì nì, kè hài zhī tǐ, mí làn yù zhōng, hào yuē yù chí bì jué shí yǐn, zhòu yè shǐ bù dé mián, hào yuē sù qiú. cán zéi wēi bào, qǔ jué mù qián. bèi wū zhě gǒu qiú de sǐ, hé suǒ bù zhì? wèi guó zhě yǐ rén wèi zōng, yǐ xíng wèi zhù, zhōu yòng rén ér chāng, qín yòng xíng ér wáng. yuàn bì xià huǎn xíng yòng rén, tiān xià xìng shèn! wǔ hòu bù nà. lín tái zhèng zì chén zi áng yì shàng shū qiè jiàn, bù xǐng. jí zhōu xìng lái jùn chén děng zhū sǐ, hòu yì lǎo, qí yì shǎo shuāi, ér dí rén jié yáo chóng sòng jǐng wáng jí shàn xiāng yǔ lùn chuí gǒng yǐ lái kù làn zhī yuān, tài hòu gǎn wù, yóu shì bù fù shā lù. rán qí dú nüè suǒ bèi, zì gǔ wèi zhī yǒu yě. dà zú yuán nián, nǎi zhào fǎ sī jí tuī shì shǐ gǎn duō zuò biàn zhuàng ér jiā yǔ zhě, yǐ gù rù lùn. zhōng zōng wéi hòu jì yǐ luàn bài.
高宗既昏懦,而繼以武氏之亂,毒流天下,幾至於亡。自永徽以後,武氏已得 志,而刑濫矣。當時大獄,以尚書刑部、御史台、大理寺雜按,謂之「三司」,而 法吏以慘酷為能,至不釋枷而笞棰以死者,皆不禁。律有杖百,凡五十九條,犯者 或至死而杖未畢,乃詔除其四十九條,然無益也。武后已稱制,懼天下不服,欲制 以威,乃修後周告密之法,詔官司受訊,有言密事者,馳驛奏之。自徐敬業、越王 貞、琅邪王沖等起兵討亂,武氏益恐。乃引酷吏周興、來俊臣輩典大獄,與侯思止、 王弘義、郭弘霸、李敬仁、康韋、衛遂忠等集告事數百人,共為羅織,構陷無辜。 自唐之宗室與朝廷之士,日被告捕,不可勝數,天下之人,為之仄足,如狄仁傑、 魏元忠等皆幾不免。左台御史周矩上疏曰:「比奸憸告訐,習以為常。推劾之吏, 以深刻為功,鑿空爭能,相矜以虐。泥耳囊頭,摺脅簽爪,縣發燻耳,臥鄰穢溺, 刻害支體,糜爛獄中,號曰『獄持』;閉絕食飲,晝夜使不得眠,號曰『宿囚』。 殘賊威暴,取決目前。被誣者苟求得死,何所不至?為國者以仁為宗,以刑為助, 周用仁而昌,秦用刑而亡。願陛下緩刑用仁,天下幸甚!」武后不納。麟台正字陳 子昂亦上書切諫,不省。及周興、來俊臣等誅死,後亦老,其意少衰,而狄仁傑、 姚崇、宋璟、王及善相與論垂拱以來酷濫之冤,太后感寤,由是不復殺戮。然其毒 虐所被,自古未之有也。大足元年,乃詔法司及推事使敢多作辯狀而加語者,以故 入論。中宗、韋後繼以亂敗。
xuán zōng zì chū jí wèi, lì jīng zhèng shì, cháng zì xuǎn tài shǒu xiàn lìng, gào jiè yǐ yán, ér liáng lì bù zhōu xiàn, mín huò ān lè, èr shí nián jiān, hào chēng zhì píng, yī shí fù zú, rén hǎn fàn fǎ. shì suì xíng bù suǒ duàn tiān xià sǐ zuì wǔ shí bā rén, wǎng shí dà lǐ yù, xiāng chuán niǎo què bù qī, zhì shì yǒu què cháo qí tíng shù, qún chén chēng hè, yǐ wèi jǐ zhì xíng cuò. rán ér lǐ lín fǔ yòng shì yǐ, zì lái jùn chén zhū hòu, zhì cǐ shǐ fù qǐ dà yù, yǐ wū xiàn suǒ shā shù shí bǎi rén, rú wéi jiān lǐ yōng děng jiē yī shí míng chén, tiān xià yuān zhī. ér tiān zǐ yì zì xǐ biān gōng, qiǎn jiāng fèn chū yǐ jī mán yí, bīng shù dà bài, shì zú sǐ shāng yǐ wàn jì, guó yòng hào fá, ér zhuǎn cáo shū sòng, yuǎn jìn fán fèi, mín lì jì bì, dào zéi qǐ ér yù sòng fán yǐ. tiān zǐ fāng cè rán, zhào yuē: tú fēi zhòng xíng, ér yì zhě hán shǔ bù shì xiè xì. zhàng, gǔ yǐ dài ròu xíng yě, huò fàn fēi jù dù ér chuí yǐ zhì sǐ, qí jiē miǎn, yǐ pèi zhū jūn zì xiào. mín nián bā shí yǐ shàng jí zhòng jí yǒu zuì, jiē wù zuò. shì dīng fàn fǎ, yuán zhī bǐ zhōng yǎng. yǐ cǐ shī dé qí mín. rán jù dào qǐ, tiān xià bèi qí dú, mín mò méng qí cì yě.
玄宗自初即位,勵精政事,常自選太守、縣令,告戒以言,而良吏布州縣,民 獲安樂,二十年間,號稱治平,衣食富足,人罕犯法。是歲刑部所斷天下死罪五十 八人,往時大理獄,相傳鳥雀不棲,至是有鵲巢其庭樹,群臣稱賀,以為幾致刑錯。 然而李林甫用事矣,自來俊臣誅後,至此始復起大獄,以誣陷所殺數十百人,如韋 堅、李邕等皆一時名臣,天下冤之。而天子亦自喜邊功,遣將分出以擊蠻夷,兵數 大敗,士卒死傷以萬計,國用耗乏,而轉漕輸送,遠近煩費,民力既弊,盜賊起而 獄訟繁矣。天子方側然,詔曰:「徒非重刑,而役者寒暑不釋械繫。杖,古以代肉 刑也,或犯非巨蠹而棰以至死,其皆免,以配諸軍自效。民年八十以上及重疾有罪, 皆勿坐。侍丁犯法,原之俾終養。」以此施德其民。然巨盜起,天下被其毒,民莫 蒙其賜也。
ān shǐ zhī luàn, wěi guān lù dà jūn děng bèi zéi lái guī, jí qìng xù bēn hé běi, xié cóng zhě xiāng shuài dài zuì què xià, zì dà chén chén xī liè děng hé shù bǎi rén. yǐ yù shǐ dài fū lǐ xiàn zhōng chéng cuī qì děng wèi sān sī shǐ, ér sù zōng fāng xǐ xíng míng, qì yì kè shēn, nǎi yǐ hé nán yǐn dá xī xún děng sān shí jiǔ rén wèi zhòng zuì, zhǎn yú dú liǔ shù zhě shí yī rén, xún jí wéi héng yāo zhǎn, chén xī liè děng cì zì jǐn yú yù zhōng zhě qī rén, qí yú jué zhòng zhàng sǐ zhě èr shí yī rén. yǐ suì chú rì xíng xíng, jí bǎi guān lín shì, jiā shǔ liú cuàn. chū, shǐ sī míng gāo xiù yán děng jiē zì bá guī mìng, wén xún děng bèi zhū, jù bù zì ān, nǎi fù pàn. ér sān sī yòng xíng lián nián, liú biǎn xiāng jì. jí wáng yú wèi xiāng, qǐng zhào sān sī tuī hé wèi yǐ zhě, yī qiè miǎn zhī. rán hé běi pàn rén wèi zhū bù jiàng, bīng lián bù jiě, cháo tíng lǚ qǐ dà yù. sù zōng hòu yì huǐ, tàn yuē: zhèn wèi sān sī suǒ wù. lín bēng, zhào tiān xià liú rén jiē shì zhī.
安、史之亂,偽官陸大鈞等背賊來歸,及慶緒奔河北,脅從者相率待罪闕下, 自大臣陳希烈等合數百人。以御史大夫李峴、中丞崔器等為三司使,而肅宗方喜刑 名,器亦刻深,乃以河南尹達奚珣等三十九人為重罪,斬於獨柳樹者十一人,珣及 韋恆腰斬,陳希烈等賜自盡於獄中者七人,其餘決重杖死者二十一人。以歲除日行 刑,集百官臨視,家屬流竄。初,史思明、高秀岩等皆自拔歸命,聞珣等被誅,懼 不自安,乃復叛。而三司用刑連年,流貶相繼。及王璵為相,請詔三司推核未已者, 一切免之。然河北叛人畏誅不降,兵連不解,朝廷屢起大獄。肅宗後亦悔,嘆曰: 「朕為三司所誤。」臨崩,詔天下流人皆釋之。
dài zōng xìng rén shù, cháng yǐ zhì dé yǐ lái yòng xíng wèi jiè. jí hé luò píng, xià zhào hé běi hé nán lì mín rèn wěi guān zhě, yī qiè bù wèn. dé shǐ cháo yì jiāng shì qī zǐ sì bǎi yú rén, jiē shè zhī. pú gù huái ēn fǎn, miǎn qí jiā, bù yuán zuò. jù zéi gāo yù jù tú nán shān, dàn rén shù qiān, hòu qín huò, huì shè, dài zōng jiāng dài qí sǐ, gōng qīng yì qǐng wèi zū hǎi, dì bù cóng, zú zhàng shā zhī. jiàn zhě cháng fěng dì zhèng kuān, gù cháo tíng bù sù. dì xiào yuē: jiān nán shí wú yǐ dǎi xià, gù xíng fǎ jùn jí, yǒu wēi wú ēn, zhèn bù rěn yě. jí wèi wǔ nián, fǔ xiàn sì yù wú zhòng qiú. gù shí, bié chì jué rén chuí wú shù. bǎo yīng yuán nián, zhào yuē: fán zhì chì yǔ yī dùn zhàng zhě, qí shù zhǐ sì shí zhì dào yǔ yī dùn jí zhòng zhàng yī dùn tòng zhàng yī dùn zhě, jiē zhǐ liù shí.
代宗性仁恕,常以至德以來用刑為戒。及河、洛平,下詔河北、河南吏民任偽 官者,一切不問。得史朝義將士妻子四百餘人,皆赦之。僕固懷恩反,免其家,不 緣坐。劇賊高玉聚徒南山,啗人數千,後擒獲,會赦,代宗將貸其死,公卿議請為 菹醢,帝不從,卒杖殺之。諫者常諷帝政寬,故朝廷不肅。帝笑曰:「艱難時無以 逮下,顧刑法峻急,有威無恩,朕不忍也。」即位五年,府縣寺獄無重囚。故時, 別敕決人捶無數。寶應元年,詔曰:「凡制敕與一頓杖者,其數止四十;至到與一 頓及重杖一頓、痛杖一頓者,皆止六十。」
dé zōng xìng cāi jì shǎo ēn, rán yòng xíng wú dà làn. xíng bù shì láng bān hóng yán: móu fǎn dà nì jí pàn è nì sì zhě, shí è zhī dà yě, fàn zhě yí rú lǜ. qí yú dāng zhǎn jiǎo xíng zhě, jué zhòng zhàng yī dùn chù sǐ, yǐ dài jí fǎ. gù shí, sǐ zuì jiē xiān jué zhàng, qí shù huò bǎi huò liù shí, yú shì xī bà zhī.
德宗性猜忌少恩,然用刑無大濫。刑部侍郎班宏言:「謀反、大逆及叛、惡逆 四者,十惡之大也,犯者宜如律。其餘當斬、絞刑者,決重杖一頓處死,以代極法。」 故時,死罪皆先決杖,其數或百或六十,於是悉罷之。
xiàn zōng yīng guǒ míng duàn, zì jí wèi shù zhū fāng zhèn, yù zhì jiàn pàn, yī yǐ fǎ dù, rán yú yòng xíng xǐ kuān rén. shì shí, lǐ jí fǔ lǐ jiàng wèi xiāng. jí fǔ yán: zhì tiān xià bì rèn shǎng fá, bì xià pín jiàng shè lìng, juān bū fù, zhèn jī mín, ēn dé zhì yǐ. rán diǎn xíng wèi jǔ, zhōng wài yǒu xiè dài xīn. jiàng yuē: jīn tiān xià suī wèi dà zhì, yì wèi shén luàn, nǎi gǔ píng guó yòng zhōng diǎn zhī shí. zì gǔ yù zhì zhī jūn, bì xiān dé huà, zhì bào luàn zhī shì, shǐ zhuān rèn xíng fǎ. jí fǔ zhī yán guò yǐ. xiàn zōng yǐ wèi rán. sī kōng yú dí yì fěng dì yòng xíng yǐ shōu wēi bǐng, dì wèi zǎi xiàng yuē: dí huái jiān móu, yù zhèn shī rén xīn yě. yuán hé bā nián, zhào: liǎng jīng guān nèi hé dōng hé běi huái nán shān nán dōng xī dào sǐ zuì shí è shā rén zhù qián zào yìn, ruò qiáng dào chí zhàng jié jīng zhào jiè zhōng jí tā dào zāng yú sān pǐ zhě, lùn rú gù. qí yú sǐ zuì jiē liú tiān dé wǔ chéng, fù zǔ zi sūn yù suí zhě, wù jìn. gài xíng zhě, zhèng zhī fǔ yě. zhèng dé qí dào, rén yì xìng xíng, ér lǐ ràng chéng sú, rán yóu bù gǎn fèi xíng, suǒ yǐ wèi mín fáng yě, kuān zhī ér yǐ. jīn bù lóng qí běn gù fēng sú wèi hé ér fèi cháng xíng, shì chí mín zhī jìn, qǐ qí jiān, yóu jī shuǐ ér jué qí fáng. gù zì xuán zōng fèi tú zhàng xíng, zhì shì yòu fèi sǐ xíng, mín wèi zhī dé, ér tú yǐ wèi xìng yě.
憲宗英果明斷,自即位數誅方鎮,欲治僭叛,一以法度,然於用刑喜寬仁。是 時,李吉甫、李絳為相。吉甫言:「治天下必任賞罰,陛下頻降赦令,蠲逋負,賑 饑民,恩德至矣。然典刑未舉,中外有懈怠心。」絳曰:「今天下雖未大治,亦未 甚亂,乃古平國用中典之時。自古欲治之君,必先德化,至暴亂之世,始專任刑法。 吉甫之言過矣。」憲宗以為然。司空於頔亦諷帝用刑以收威柄,帝謂宰相曰:「頔 懷奸謀,欲朕失人心也。」元和八年,詔:「兩京、關內、河東、河北、淮南、山 南東西道死罪十惡、殺人、鑄錢、造印,若強盜持仗劫京兆界中及它盜贓逾三匹者, 論如故。其餘死罪皆流天德五城,父祖子孫欲隨者,勿禁。」蓋刑者,政之輔也。 政得其道,仁義興行,而禮讓成俗,然猶不敢廢刑,所以為民防也,寬之而已。今 不隆其本、顧風俗謂何而廢常刑,是弛民之禁,啟其奸,由積水而決其防。故自玄 宗廢徒杖刑,至是又廢死刑,民未知德,而徒以為幸也。
mù zōng tóng hūn, rán pō zhī shèn xíng fǎ, měi yǒu sī duàn dà yù, lìng zhōng shū shè rén yī rén cān zhuó ér qīng zhòng zhī, hào cān zhuó yuàn. dà lǐ shǎo qīng cuī qǐ zòu yuē: guó jiā fǎ dù, gāo zǔ tài zōng dìng zhì èr bǎi yú nián yǐ. zhōu lǐ: zhēng yuè bù xíng, zhāng zhī mén lǘ jí dōu bǐ bāng guó, suǒ yǐ lǚ dīng níng, shǐ sì fāng jǐn xíng zhī. dà lǐ sì, bì xià shǒu fǎ zhī sī yě. jīn bié shè cān zhuó zhī guān, yǒu sī dìng zuì, nǎi yì qí chū rù, shì yǔ duó xì yú rén qíng, ér fǎ guān bù dé shǒu qí zhí. xī zǐ lù wèn zhèng, kǒng zǐ yuē: bì yě zhèng míng hū. chén yǐ wèi cān zhuó zhī míng bù zhèng, yí fèi. nǎi bà zhī.
穆宗童昏,然頗知慎刑法,每有司斷大獄,令中書舍人一人參酌而輕重之,號 「參酌院」。大理少卿崔杞奏曰:「國家法度,高祖、太宗定製二百餘年矣。《周 禮》:正月布刑,張之門閭及都鄙邦國,所以屢丁寧,使四方謹行之。大理寺,陛 下守法之司也。今別設參酌之官,有司定罪,乃議其出入,是與奪繫於人情,而法 官不得守其職。昔子路問政,孔子曰:『必也正名乎。』臣以為參酌之名不正,宜 廢。」乃罷之。
dà hé liù nián, xìng píng xiàn mín shàng guān xìng yǐ zuì shā rén ér táo, wén xiè qí fù, nǎi zì guī. jīng zhào yǐn dù cóng yù shǐ zhōng chéng yǔ wén dǐng yǐ qí jiù xíng miǎn fù, qǐng jiǎn sǐ. zhào liǎng shěng yì, yǐ wèi shā rén zhě sǐ, bǎi wáng suǒ shǒu ruò xǔ yǐ shēng, shì yòu zhī shā rén yě. jiàn guān yì yǐ wèi yán. wén zōng yǐ xìng miǎn fù qiú, jìn yú yì, zhàng liú líng zhōu, jūn zi yǐ wèi shī xíng. wén zōng hǎo zhì, gōng zì jǐn wèi, rán yān huàn sì niè bù néng zhì. zhì zhū shā dà chén, yí miè qí zú, làn jí zhě bù kě shèng shù, xīn zhī qí yuān, wèi zhī yǐn hèn liú tì, ér mò néng jiù zhǐ. gài rén zhě zhì luàn, ér ruò zhě zòng zhī, rán zé gāng qiáng fēi bù rén, ér róu ruò zhě rén zhī zéi yě.
大和六年,興平縣民上官興以醉殺人而逃,聞械其父,乃自歸。京兆尹杜悰、 御史中丞宇文鼎以其就刑免父,請減死。詔兩省議,以為殺人者死,百王所守;若 許以生,是誘之殺人也。諫官亦以為言。文宗以興免父囚,近於義,杖流靈州,君 子以為失刑。文宗好治,躬自謹畏,然閹宦肆孽不能制。至誅殺大臣,夷滅其族, 濫及者不可勝數,心知其冤,為之飲恨流涕,而莫能救止。蓋仁者制亂,而弱者縱 之,然則剛強非不仁,而柔弱者仁之賊也。
wǔ zōng yòng lǐ dé yù zhū liú zhěn děng, dà xíng jǔ yǐ, ér xìng yán kè. gù shí, qiè dào wú sǐ, suǒ yǐ yuán mín qíng pò yú jī hán yě, zhì shì zāng mǎn qiān qián zhě sǐ, zhì xuān zōng nǎi bà zhī. ér xuān zōng yì zì xǐ xíng míng, cháng yuē: fàn wǒ fǎ, suī zǐ dì bù yòu yě. rán shǎo rén ēn, táng dé zì shì shuāi yǐ.
武宗用李德裕誅劉稹等,大刑舉矣,而性嚴刻。故時,竊盜無死,所以原民情 迫於饑寒也,至是贓滿千錢者死,至宣宗乃罷之。而宣宗亦自喜刑名,常曰:「犯 我法,雖子弟不宥也。」然少仁恩,唐德自是衰矣。
gài zì gāo zǔ tài zōng chú suí nüè luàn, zhì yǐ kuān píng, mín lè qí ān, zhòng yú fàn fǎ, zhì zhì zhī měi, jǐ hū sān dài zhī shèng shí. kǎo qí tuī xīn cè wù, qí kě wèi rén yǐ! zì gāo zōng wǔ hòu yǐ lái, dú liú bāng jiā, táng zuò jué ér fù xù. xuán zōng chū lì jīng wèi zhèng, èr shí nián jiān, xíng yù jiǎn shěng, suì duàn sǐ zuì cái wǔ shí bā rén. yǐ cǐ jiàn zhì zhì suī nán, miǎn zhī zé yì, wèi yǒu wèi ér bù zhì zhě. zì cǐ yǐ hòu, bīng gé suì xìng, guó jiā duō gù, ér rén zhǔ guī guī, wú fù tài zōng zhī zhì. qí suī yǒu xīn yú zhì zhě, yì bù néng jiǎng kǎo dà fǎ, ér xìng yǒu kuān měng, fán suǒ gèng gé, yī qiè lín shí gǒu qiě, huò zhòng huò qīng, tú wèi fán wén, bù zú yǐ shì hòu shì. ér gāo zǔ tài zōng zhī fǎ, jǐn shǒu ér cún. gù zì sù zōng yǐ lái, suǒ kě shū zhě jǐ xī yǐ yì zōng yǐ hòu, wú suǒ chēng yān.
蓋自高祖、太宗除隋虐亂,治以寬平,民樂其安,重於犯法,致治之美,幾乎 三代之盛時。考其推心惻物,其可謂仁矣!自高宗、武后以來,毒流邦家,唐祚絕 而復續。玄宗初勵精為政,二十年間,刑獄減省,歲斷死罪才五十八人。以此見致 治雖難,勉之則易,未有為而不至者。自此以後,兵革遂興,國家多故,而人主規 規,無復太宗之志。其雖有心於治者,亦不能講考大法,而性有寬猛,凡所更革, 一切臨時苟且,或重或輕,徒為繁文,不足以示後世。而高祖、太宗之法,僅守而 存。故自肅宗以來,所可書者幾希矣;懿宗以後,無所稱焉。