xíng fǎ
刑法
gǔ zhī wèi guó zhě, yì shì yǐ zhì, bù wéi xíng pì, jù mín zhī zhī zhēng duān yě. hòu shì zuò wéi xíng shū, wéi kǒng bù bèi, bǐ mín zhī zhī suǒ bì yě. qí wèi fǎ suī shū, ér yòng xīn zé yī, gài jiē yù mín zhī wú fàn yě. rán wèi zhī fū dǎo zhī yǐ dé qí zhī yǐ lǐ, ér kě shǐ mín qiān shàn yuǎn zuì ér bù zì zhī yě.
古之为国者,议事以制,不为刑辟,惧民之知争端也。后世作为刑书,惟恐不 备,俾民之知所避也。其为法虽殊,而用心则一,盖皆欲民之无犯也。然未知夫导 之以德、齐之以礼,而可使民迁善远罪而不自知也。
táng zhī xíng shū yǒu sì, yuē: lǜ lìng gé shì. lìng zhě, zūn bēi guì jiàn zhī děng shù, guó jiā zhī zhì dù yě gé zhě, bǎi guān yǒu sī zhī suǒ cháng xíng zhī shì yě shì zhě, qí suǒ cháng shǒu zhī fǎ yě. fán bāng guó zhī zhèng, bì cóng shì yú cǐ sān zhě. qí yǒu suǒ wéi jí rén zhī wèi è ér rù yú zuì lì zhě, yī duàn yǐ lǜ. lǜ zhī wèi shū, yīn suí zhī jiù, wèi shí yǒu èr piān: yī yuē míng lì, èr yuē wèi jìn, sān yuē zhí zhì, sì yuē hù hūn, wǔ yuē jiù kù, liù yuē shàn xìng, qī yuē zéi dào, bā yuē dòu sòng, jiǔ yuē zhà wěi, shí yuē zá lǜ, shí yī yuē bǔ wáng, shí èr yuē duàn yù.
唐之刑书有四,曰:律、令、格、式。令者,尊卑贵贱之等数,国家之制度也; 格者,百官有司之所常行之事也;式者,其所常守之法也。凡邦国之政,必从事于 此三者。其有所违及人之为恶而入于罪戾者,一断以律。律之为书,因隋之旧,为 十有二篇:一曰名例,二曰卫禁,三曰职制,四曰户婚,五曰厩库,六曰擅兴,七 曰贼盗,八曰斗讼,九曰诈伪,十曰杂律,十一曰捕亡,十二曰断狱。
qí yòng xíng yǒu wǔ: yī yuē chī. chī zhī wèi yán chǐ yě fán guò zhī xiǎo zhě, chuí tà yǐ chǐ zhī. hàn yòng zhú, hòu shì gèng yǐ chǔ. shū yuē" pū zuò jiào xíng" shì yě. èr yuē zhàng. zhàng zhě, chí yě kě chí yǐ jī yě. shū yuē" biān zuò guān xíng" shì yě. sān yuē tú. tú zhě, nú yě gài nú rǔ zhī. zhōu lǐ yuē:" qí nú, nán zi rù yú zuì lì, rèn zhī yǐ shì, zhì zhī huán tǔ ér jiào zhī, liàng qí zuì zhī qīng zhòng, yǒu nián shù ér shě. sì yuē liú. shū yún" liú yòu wǔ xíng", wèi bù rěn xíng shā, yòu zhī yú yuǎn yě. wǔ yuē sǐ. nǎi gǔ dà pì zhī xíng yě.
其用刑有五:一曰笞。笞之为言耻也;凡过之小者,捶挞以耻之。汉用竹,后 世更以楚。《书》曰“扑作教刑”是也。二曰杖。杖者,持也;可持以击也。《书》 曰“鞭作官刑”是也。三曰徒。徒者,奴也;盖奴辱之。《周礼》曰:“其奴,男 子入于罪隶,任之以事,寘之圜土而教之,量其罪之轻重,有年数而舍。四曰流。 《书》云“流宥五刑”,谓不忍刑杀,宥之于远也。五曰死。乃古大辟之刑也。
zì suí yǐ qián, sǐ xíng yǒu wǔ, yuē: qìng jiǎo zhǎn xiāo liè. ér liú tú zhī xíng, biān chī jiān yòng, shù jiē yú bǎi. zhì suí shǐ dìng wèi: chī xíng wǔ, zì shí zhì yú wǔ shí zhàng xíng wǔ, zì liù shí zhì yú bǎi tú xíng wǔ, zì yī nián zhì yú sān nián liú xíng sān, zì yī qiān lǐ zhì yú èr qiān lǐ sǐ xíng èr, jiǎo zhǎn. chú qí biān xíng jí xiāo shǒu xuān liè zhī kù. yòu yǒu yì qǐng jiǎn shú dàng miǎn zhī fǎ. táng jiē yīn zhī. rán suí wén dì xìng kè shēn, ér yáng dì hūn luàn, mín bù shèng qí dú.
自隋以前,死刑有五,曰:罄、绞、斩、枭、裂。而流、徒之刑,鞭笞兼用, 数皆逾百。至隋始定为:笞刑五,自十至于五十;杖刑五,自六十至于百;徒刑五, 自一年至于三年;流刑三,自一千里至于二千里;死刑二,绞、斩。除其鞭刑及枭 首、轩裂之酷。又有议、请、减、赎、当、免之法。唐皆因之。然隋文帝性刻深, 而炀帝昏乱,民不胜其毒。
táng xìng, gāo zǔ rù jīng shī, yuē fǎ shí èr tiáo, wéi shā rén jié dào bèi jūn pàn nì zhě sǐ. jí shòu shàn, mìng nà yán liú wén jìng děng sǔn yì lǜ lìng. wǔ dé èr nián, bān xīn gé wǔ shí sān tiáo, wéi lì shòu qiú fàn dào zhà mào fǔ kù wù, shè bù yuán. fán duàn tú rì jí zhēng yuè wǔ yuè jiǔ yuè bù xíng xíng. sì nián, gāo zǔ gōng lù qiú tú, yǐ rén yīn luàn mào fǎ zhě zhòng, dào fēi jié shāng qí zhǔ jí zhēng rén táo wáng guān lì wǎng fǎ, jiē yuán zhī. yǐ ér yòu zhào pú yè péi jì děng shí wǔ rén gèng zhuàn lǜ lìng, fán lǜ wǔ bǎi, lì yǐ wǔ shí sān tiáo. liú zuì sān, jiē jiā qiān lǐ jū zuò sān suì zhì èr suì bàn zhě xī wèi yī suì. yú wú gǎi yān.
唐兴,高祖入京师,约法十二条,惟杀人、劫盗、背军、叛逆者死。及受禅, 命纳言刘文静等损益律令。武德二年,颁新格五十三条,唯吏受赇、犯盗、诈冒府 库物,赦不原。凡断屠日及正月、五月、九月不行刑。四年,高祖躬录囚徒,以人 因乱冒法者众,盗非劫伤其主及征人逃亡、官吏枉法,皆原之。已而又诏仆射裴寂 等十五人更撰律令,凡律五百,丽以五十三条。流罪三,皆加千里;居作三岁至二 岁半者悉为一岁。余无改焉。
tài zōng jí wèi, zhào zhǎng sūn wú jì fáng xuán líng děng fù dìng jiù lìng, yì jiǎo xíng zhī shǔ wǔ shí, jiē miǎn sǐ ér duàn yòu zhǐ. jì ér yòu āi qí duàn huǐ zhī tǐ, wèi shì chén yuē:" ròu xíng, qián dài chú zhī jiǔ yǐ, jīn fù duàn rén zhǐ, wú bù rěn yě." wáng guī xiāo yǔ chén shū dá duì yuē:" shòu xíng zhě dāng sǐ ér huò shēng, qǐ dàn qù yī zhǐ? qù zhǐ, suǒ yǐ shǐ jiàn zhě zhī jù. jīn yǐ sǐ xíng wèi duàn zhǐ, gài kuān zhī yě." dì yuē:" gōng děng gèng sī zhī." qí hòu shǔ wáng fǎ cáo cān jūn péi hóng xiàn bó lǜ lìng sì shí yú shì, nǎi zhào fáng xuán líng yǔ hóng xiàn děng zhòng jiā shān dìng. xuán líng děng yǐ wèi" gǔ zhě wǔ xíng, yuè jū qí yī. jí ròu xíng jì fèi, jīn yǐ chī zhàng tú liú sǐ wèi wǔ xíng, ér yòu yuè zú, shì liù xíng yě." yú shì chú duàn zhǐ fǎ, wèi jiā yì liú sān qiān lǐ, jū zuò èr nián.
太宗即位,诏长孙无忌、房玄龄等复定旧令,议绞刑之属五十,皆免死而断右 趾。既而又哀其断毁支体,谓侍臣曰:“肉刑,前代除之久矣,今复断人趾,吾不 忍也。”王珪、萧瑀、陈叔达对曰:“受刑者当死而获生,岂惮去一趾?去趾,所 以使见者知惧。今以死刑为断趾,盖宽之也。”帝曰:“公等更思之。”其后蜀王 法曹参军裴弘献驳律令四十余事,乃诏房玄龄与弘献等重加删定。玄龄等以谓“古 者五刑,刖居其一。及肉刑既废,今以笞、杖、徒、流、死为五刑,而又刖足,是 六刑也。”于是除断趾法,为加役流三千里,居作二年。
tài zōng cháng lǎn míng táng zhēn jiǔ tú, jiàn rén zhī wǔ cáng jiē jìn bèi, zhēn jiǔ shī suǒ, zé qí hài zhì sǐ, tàn yuē: " fū chuí zhě, wǔ xíng zhī qīng sǐ zhě, rén zhī suǒ zhòng. ān dé fàn zhì qīng zhī xíng ér huò zhì sǐ?" suì zhào zuì rén wú dé biān bèi.
太宗尝览《明堂针灸图》,见人之五藏皆近背,针灸失所,则其害致死,叹曰: “夫箠者,五刑之轻;死者,人之所重。安得犯至轻之刑而或致死?”遂诏罪人无 得鞭背。
wǔ nián, hé nèi rén lǐ hǎo dé zuò yāo yán xià yù, dà lǐ chéng zhāng yùn gǔ yǐ wéi hǎo dé bìng kuáng mào, fǎ bù dàng zuò. zhì shū shì yù shǐ quán wàn jì hé yùn gǔ xiāng zhōu rén, hǎo dé xiōng hòu dé fāng wèi xiāng zhōu cì shǐ, gù yùn gǔ zòu bù yǐ shí. tài zōng nù, jù zhǎn yùn gǔ, jì ér dà huǐ, yīn zhào" sǐ xíng suī lìng jí jué, jiē sān fù zòu". jiǔ zhī, wèi qún chén yuē: " sǐ zhě bù kě fù shēng. xī wáng shì chōng shā zhèng tǐng ér yóu néng huǐ, jìn yǒu fǔ shǐ qǔ qiú bù duō, zhèn shā zhī, shì sī zhī bù shěn yě. jué qiú suī sān fù zòu, ér qǐng kè zhī jiān, hé xiá sī lǜ? zì jīn yí èr rì wǔ fù zòu. jué rì, shàng shí wù jìn jiǔ ròu, jiào fāng tài cháng chuò jiào xí, zhū zhōu sǐ zuì sān fù zòu, qí rì yì shū shí, wù hé lǐ chè lè jiǎn shàn zhī yì."
五年,河内人李好德坐妖言下狱,大理丞张蕴古以为好德病狂瞀,法不当坐。 治书侍御史权万纪劾蕴古相州人,好德兄厚德方为相州刺史,故蕴古奏不以实。太 宗怒,遽斩蕴古,既而大悔,因诏“死刑虽令即决,皆三覆奏”。久之,谓群臣曰: “死者不可复生。昔王世充杀郑颋而犹能悔,近有府史取赇不多,朕杀之,是思之 不审也。决囚虽三覆奏,而顷刻之间,何暇思虑?自今宜二日五覆奏。决日,尚食 勿进酒肉,教坊太常辍教习,诸州死罪三覆奏,其日亦蔬食,务合礼撤乐、减膳之 意。”
gù shí lǜ, xiōng dì fēn jū, yìn bù xiāng jí, ér lián zuò zé jù sǐ. tóng zhōu rén fáng qiáng yǐ dì móu fǎn dāng cóng zuò, dì yīn lù qiú wèi zhī dòng róng, yuē:" fǎn nì yǒu èr: xīng shī dòng zhòng yī yě, è yán fàn fǎ èr yě. qīng zhòng gù yì, ér jūn wèi zhī fǎn, lián zuò jiē sǐ, qǐ dìng fǎ yé?" xuán líng děng yì yuē:" lǐ, sūn wèi fù shī, gù zǔ yǒu yīn sūn lìng, shì zǔ sūn zhòng ér xiōng dì qīng." yú shì lìng:" fǎn nì zhě, zǔ sūn yǔ xiōng dì yuán zuò, jiē pèi méi è yán fàn fǎ zhě, xiōng dì pèi liú ér yǐ. xuán líng děng suì yǔ fǎ sī zēng sǔn suí lǜ, jiàng dà pì wèi liú zhě jiǔ shí èr, liú wèi tú zhě qī shí yī, yǐ wéi lǜ dìng lìng yī qiān wǔ bǎi sì shí liù tiáo, yǐ wéi lìng yòu shān wǔ dé yǐ lái chì sān qiān yú tiáo wèi qī bǎi tiáo, yǐ wéi gé yòu qǔ shàng shū shěng liè cáo jí zhū sì jiān shí liù wèi jì zhàng yǐ wéi shì.
故时律,兄弟分居,廕不相及,而连坐则俱死。同州人房强以弟谋反当从坐, 帝因录囚为之动容,曰:“反逆有二:兴师动众一也,恶言犯法二也。轻重固异, 而钧谓之反,连坐皆死,岂定法耶?”玄龄等议曰:“礼,孙为父尸,故祖有阴孙 令,是祖孙重而兄弟轻。”于是令:“反逆者,祖孙与兄弟缘坐,皆配没;恶言犯 法者,兄弟配流而已。玄龄等遂与法司增损隋律,降大辟为流者九十二,流为徒者 七十一,以为律;定令一千五百四十六条,以为令;又删武德以来敕三千余条为七 百条,以为格;又取尚书省列曹及诸寺、监、十六卫计帐以为式。
fán zhōu xiàn jiē yǒu yù, ér jīng zhào hé nán yù zhì jīng shī, qí zhū sī yǒu zuì jí jīn wú bǔ zhě yòu yǒu dà lǐ yù. jīng shī zhī qiú, xíng bù yuè yī zòu, yù shǐ xún xíng zhī. měi suì lì chūn zhì qiū jí dà jì sì zhì qí, shuò wàng shàng xià xián èr shí sì qì yǔ jí yè wèi míng, jià rì duàn tú yuè, jiē tíng sǐ xíng.
凡州县皆有狱,而京兆、河南狱治京师,其诸司有罪及金吾捕者又有大理狱。 京师之囚,刑部月一奏,御史巡行之。每岁立春至秋及大祭祀、致齐,朔望、上下 弦、二十四气、雨及夜未明,假日、断屠月,皆停死刑。
jīng shī jué sǐ, lì yǐ yù shǐ jīn wú, zài wài zé shàng zuǒ, yú jiē pàn guān lì zhī. wǔ pǐn yǐ shàng zuì lùn sǐ, chéng chē jiù xíng, dà lǐ zhèng lì zhī, huò cì sǐ yú jiā. fán qiú yǐ xíng, wú qīn shǔ zhě, jiāng zuò gěi guān, yì yú jīng chéng qī lǐ wài, kuàng yǒu zhuān míng, shàng jiē yǐ bǎng, jiā rén dé qǔ yǐ zàng.
京师决死,涖以御史、金吾,在外则上佐,余皆判官涖之。五品以上罪论死, 乘车就刑,大理正涖之,或赐死于家。凡囚已刑,无亲属者,将作给棺,瘗于京城 七里外,圹有甎铭,上揭以榜,家人得取以葬。
zhū yù zhī zhǎng guān, wǔ rì yī lǜ qiú. xià zhì jiāng yǐn, yuè yī mù zhī jí bìng gěi yī yào, zhòng zhě shì xiè, qí jiā yī rén rù shì, zhí shì sàn guān sān pǐn yǐ shàng, fù nǚ zǐ sūn èr rén rù shì.
诸狱之长官,五日一虑囚。夏置浆饮,月一沐之;疾病给医药,重者释械,其 家一人入侍,职事散官三品以上,妇女子孙二人入侍。
tiān xià yí yù yàn dà lǐ sì bù néng jué, shàng shū shěng zhòng yì zhī, lù kě wèi fǎ zhě sòng mì shū shěng. zòu bào bù chí yì. jīng fù ér jué zhě, xíng bù suì yǐ zhēng yuè qiǎn shǐ xún fù, suǒ zhì, yuè yù qiú chǒu xiào liáng xiǎng, zhì bù rú fǎ zhě. chǒu xiào qián suǒ jiē yǒu cháng duǎn guǎng xiá zhī zhì, liàng qiú qīng zhòng yòng zhī.
天下疑狱谳大理寺不能决,尚书省众议之,录可为法者送秘书省。奏报不驰驿。 经覆而决者,刑部岁以正月遣使巡覆,所至,阅狱囚杻校、粮饷,治不如法者。杻 校钳锁皆有长短广狭之制,量囚轻重用之。
qiú èr shí rì yī xùn, sān xùn ér zhǐ, shù bù guò èr bǎi.
囚二十日一讯,三讯而止,数不过二百。
fán zhàng, jiē zhǎng sān chǐ wǔ cùn, xuē qù jié mù. xùn zhàng, dà tóu jìng sān fēn èr lí, xiǎo tóu èr fēn èr lí. cháng xíng zhàng, dà tóu èr fēn qī lí, xiǎo tóu yī fēn qī lí. chī zhàng, dà tóu èr fēn, xiǎo tóu yī fēn yǒu bàn.
凡杖,皆长三尺五寸,削去节目。讯杖,大头径三分二厘,小头二分二厘。常 行杖,大头二分七厘,小头一分七厘。笞杖,大头二分,小头一分有半。
sǐ zuì xiào ér jiā chǒu, guān pǐn xūn jiē dì qī zhě, suǒ jìn zhī. qīng zuì jí shí suì yǐ xià zhì bā shí yǐ shàng zhě fèi jí zhū rú huái rèn jiē sòng xì yǐ dài duàn.
死罪校而加杻,官品勋阶第七者,锁禁之。轻罪及十岁以下至八十以上者、废 疾、侏儒、怀妊皆颂系以待断。
jū zuò zhě zhe qián ruò xiào, jīng shī lì jiāng zuò, nǚ zǐ lì shào fǔ fèng zuò. xún gěi jiǎ yī rì, là hán shí èr rì, wú chū yì yuàn. bìng zhě shì qián xiào gěi jiǎ, jí chà péi yì. móu fǎn zhě nán nǚ nú bì méi wèi guān nú bì, lì sī nóng, qī shí zhě miǎn zhī. fán yì, nán zǐ rù yú shū pǔ, nǚ zǐ rù yú chú chì.
居作者著钳若校,京师隶将作,女子隶少府缝作。旬给假一日,腊、寒食二日, 毋出役院。病者释钳校、给假,疾差陪役。谋反者男女奴婢没为官奴婢,隶司农, 七十者免之。凡役,男子入于蔬圃,女子入于厨饎。
liú yí rén zài dào jí bìng, fù rén miǎn rǔ, zǔ fù mǔ fù mǔ sāng, nán nǚ nú bì sǐ, jiē gěi jiǎ, shòu chéng liáng.
流移人在道疾病,妇人免乳,祖父母、父母丧,男女奴婢死,皆给假,授程粮。
fēi fǎn nì yuán zuò, liù suì zòng zhī, tè liú zhě sān suì zòng zhī, yǒu guān zhě dé fù shì.
非反逆缘坐,六岁纵之,特流者三岁纵之,有官者得复仕。
chū, tài zōng yǐ gǔ zhě duàn yù, xùn yú sān huái jiǔ jí, nǎi zhào:" sǐ zuì, zhōng shū mén xià wǔ pǐn yǐ shàng jí shàng shū děng píng yì zhī sān pǐn yǐ shàng fàn gōng zuì liú sī zuì tú, jiē bù zhuī shēn." fán suǒ yǐ xiān xī tiáo mù, bì běn yú rén shù. rán zì zhāng yùn gǔ zhī sǐ yě, fǎ guān yǐ shī chū wèi jiè, yǒu shī rù zhě, yòu bù jiā zuì, zì shì lì fǎ shāo mì. dì yǐ wèn dà lǐ qīng liú dé wēi, duì yuē:" lǜ, shī rù jiǎn sān děng, shī chū jiǎn wǔ děng. jīn shī rù wú gū, ér shī chū wèi dà zuì, gù lì jiē shēn wén." dì jué rán, suì mìng shī chū rù zhě jiē rú lǜ, zì cǐ lì yì chí píng.
初,太宗以古者断狱,讯于三槐、九棘,乃诏:“死罪,中书、门下五品以上 及尚书等平议之;三品以上犯公罪流、私罪徒,皆不追身。”凡所以纤悉条目,必 本于仁恕。然自张蕴古之死也,法官以失出为诫,有失入者,又不加罪,自是吏法 稍密。帝以问大理卿刘德威,对曰:“律,失入减三等,失出减五等。今失入无辜, 而失出为大罪,故吏皆深文。”帝矍然,遂命失出入者皆如律,自此吏亦持平。
shí sì nián, zhào liú zuì wú yuǎn jìn jiē xǐ biān yào zhōu. hòu fàn zhě jìn shǎo. shí liù nián, yòu xǐ sǐ zuì yǐ shí xī zhōu, liú zhě shù zhī, yǐ zuì qīng zhòng wèi gèng xiàn.
十四年,诏流罪无远近皆徙边要州。后犯者浸少。十六年,又徙死罪以实西州, 流者戍之,以罪轻重为更限。
guǎng zhōu dū du shǎng rén hóng cháng lǜ xiāng bīng èr qiān zhù gāo zǔ qǐ, fēng cháng shā jùn gōng. rén hóng jiāo tōng háo qiú, nà jīn bǎo, méi jiàng liáo wèi nú bì, yòu shàn fù yí rén. jì hái, yǒu zhōu qī shí. huò gào qí zāng, fǎ dāng sǐ. dì āi qí lǎo qiě yǒu gōng, yīn dài wèi shù rén, nǎi zhào wǔ pǐn yǐ shàng, wèi yuē:" shǎng fá suǒ yǐ dài tiān xíng fǎ, jīn zhèn kuān rén hóng sǐ, shì zì nòng fǎ yǐ fù tiān yě. rén chén yǒu guò, qǐng zuì yú jūn, jūn yǒu guò, yí qǐng zuì yú tiān. qí lìng yǒu sī shè gǎo xí yú nán jiāo sān rì, zhèn jiāng qǐng zuì." fáng xuán líng děng yuē:" kuān rén hóng bù yǐ sī ér yǐ gōng, hé zuì zhī qǐng?" bǎi liáo dùn shǒu sān qǐng, nǎi zhǐ.
广州都督赏仁弘尝率乡兵二千助高祖起,封长沙郡公。仁弘交通豪酋,纳金宝, 没降獠为奴婢,又擅赋夷人。既还,有舟七十。或告其赃,法当死。帝哀其老且有 功,因贷为庶人,乃召五品以上,谓曰:“赏罚所以代天行法,今朕宽仁弘死,是 自弄法以负天也。人臣有过,请罪于君,君有过,宜请罪于天。其令有司设藁席于 南郊三日,朕将请罪。”房玄龄等曰:“宽仁弘不以私而以功,何罪之请?”百僚 顿首三请,乃止。
tài zōng yǐ yīng wǔ dìng tiān xià, rán qí tiān zī rén shù. chū jí wèi, yǒu quàn yǐ wēi xíng sù tiān xià zhě, wèi zhēng yǐ wéi bù kě, yīn wèi shàng yán wáng zhèng běn yú rén ēn, suǒ yǐ ài mín hòu sú zhī yì, tài zōng xīn rán nà zhī, suì yǐ kuān rén zhì tiān xià, ér yú xíng fǎ yóu shèn. sì nián, tiān xià duàn sǐ zuì èr shí jiǔ rén. liù nián, qīn lù qiú tú, mǐn sǐ zuì zhě sān bǎi jiǔ shí rén, zòng zhī huán jiā, qī yǐ míng nián qiū jí xíng jí qī, qiú jiē yì cháo táng, wú hòu zhě, tài zōng jiā qí chéng xìn, xī yuán zhī. rán cháng wèi qún chén yuē:" wú wén yǔ yuē: yī suì zài shè, hǎo rén àn yǎ. wú yǒu tiān xià wèi cháng shù shè zhě, bù yù yòu mín yú xìng miǎn yě." zì fáng xuán líng děng gēng dìng lǜ lìng gé shì, qì tài zōng shì, yòng zhī wú suǒ biàn gǎi.
太宗以英武定天下,然其天姿仁恕。初即位,有劝以威刑肃天下者,魏征以为 不可,因为上言王政本于仁恩,所以爱民厚俗之意,太宗欣然纳之,遂以宽仁治天 下,而于刑法尤慎。四年,天下断死罪二十九人。六年,亲录囚徒,闵死罪者三百 九十人,纵之还家,期以明年秋即刑;及期,囚皆诣朝堂,无后者,太宗嘉其诚信, 悉原之。然尝谓群臣曰:“吾闻语曰:一岁再赦,好人暗哑。吾有天下未尝数赦者, 不欲诱民于幸免也。”自房玄龄等更定律、令、格、式,讫太宗世,用之无所变改。
gāo zōng chū jí wèi, zhào lǜ xué zhī shì zhuàn lǜ shū. yòu zhào zhǎng sūn wú jì děng zēng sǔn gé chì, qí cáo sī cháng wù yuē liú sī gé, bān zhī tiān xià yuē sàn bān gé. lóng shuò yí fèng zhōng, sī xíng tài cháng bó lǐ jìng xuán zuǒ pū shè liú rén guǐ xiāng jì yòu jiā kān zhèng.
高宗初即位,诏律学之士撰《律疏》。又诏长孙无忌等增损格敕,其曹司常务 曰《留司格》,颁之天下曰《散颁格》。龙朔、仪凤中,司刑太常伯李敬玄、左仆 射刘仁轨相继又加刊正。
wǔ hòu shí, nèi shǐ péi jū dào fèng gé shì láng wéi fāng zhì děng yòu shān wǔ dé yǐ hòu zhì yú chuí gǒng zhào chì wèi xīn gé, cáng yú yǒu sī, yuē chuí gǒng liú sī gé. shén lóng yuán nián, zhōng shū lìng wéi ān shí yòu xù qí hòu zhì yú shén lóng, wèi sàn bān gé. ruì zōng jí wèi, hù bù shàng shū cén xī děng yòu zhe tài jí gé.
武后时,内史裴居道、凤阁侍郎韦方质等又删武德以后至于垂拱诏敕为新格, 藏于有司,曰《垂拱留司格》。神龙元年,中书令韦安石又续其后至于神龙,为 《散颁格》。睿宗即位,户部尚书岑羲等又著《太极格》。
xuán zōng kāi yuán sān nián, huáng mén jiān lú huái shèn děng yòu zhe kāi yuán gé. zhì èr shí wǔ nián, zhōng shū lìng lǐ lín fǔ yòu zhe xīn gé, fán suǒ sǔn yì shù qiān tiáo, míng nián, lì bù shàng shū sòng jǐng yòu zhe hòu gé, jiē yǐ kāi yuán míng shū. tiān bǎo sì zài, yòu zhào xíng bù shàng shū xiāo jiǒng shāo fù zēng sǔn zhī. sù zōng dài zōng wú suǒ gǎi zào. zhì dé zōng shí, zhào zhōng shū mén xià xuǎn lǜ xué zhī shì, qǔ zhì dé yǐ lái zhì chì zòu yàn, duō qí kě wèi fǎ zhě cáng zhī, ér bù míng shū.
玄宗开元三年,黄门监卢怀慎等又著《开元格》。至二十五年,中书令李林甫 又著新格,凡所损益数千条,明年,吏部尚书宋璟又著后格,皆以开元名书。天宝 四载,又诏刑部尚书萧炅稍复增损之。肃宗、代宗无所改造。至德宗时,诏中书门 下选律学之士,取至德以来制敕奏谳,掇其可为法者藏之,而不名书。
xiàn zōng shí, xíng bù shì láng xǔ mèng róng děng shān tiān bǎo yǐ hòu chì wèi kāi yuán gé hòu chì.
宪宗时,刑部侍郎许孟容等删天宝以后敕为《开元格后敕》。
wén zōng mìng shàng shū shěng láng guān gè shān běn sī chì, ér chéng yǔ shì láng fù shì, zhōng shū mén xià cān qí kě fǒu ér zòu zhī, wèi dà hé gé hòu chì. kāi chéng sān nián, xíng bù shì láng dí jiān cǎn cǎi kāi yuán èr shí liù nián yǐ hòu zhì yú kāi chéng zhì chì, shān qí fán zhě, wèi kāi chéng xiáng dìng gé.
文宗命尚书省郎官各删本司敕,而丞与侍郎覆视,中书门下参其可否而奏之, 为《大和格后敕》。开成三年,刑部侍郎狄兼篸采开元二十六年以后至于开成制敕, 删其繁者,为《开成详定格》。
xuān zōng shí, zuǒ wèi lǜ fǔ cāng cáo cān jūn zhāng kuí yǐ xíng lǜ fēn lèi wèi mén, ér fù yǐ gé chì, wèi dà zhōng xíng lǜ tǒng lèi, zhào xíng bù bān xíng zhī.
宣宗时,左卫率府仓曹参军张戣以刑律分类为门,而附以格敕,为《大中刑律 统类》,诏刑部颁行之。
cǐ qí dāng shì suǒ shī xíng ér zhe jiàn zhě, qí yú yǒu qí shū ér bù cháng xíng zhě, bù zú jì yě.
此其当世所施行而著见者,其余有其书而不常行者,不足纪也。
shū yuē:" shèn nǎi chū lìng." gài fǎ lìng zài jiǎn, jiǎn zé míng, xíng zhī zài jiǔ, jiǔ zé xìn, ér zhōng cái zhī zhǔ, yōng yú zhī lì, cháng mò kè shǒu zhī, ér xǐ wèi biàn gé. zhì qí fán jī, zé suī yǒu jīng míng zhī shì bù néng biàn xí, ér lì dé shàng xià yǐ wéi jiān, cǐ xíng shū zhī bì yě. gài zì gāo zōng yǐ lái, qí dà jié xiān kě jì, ér gé lìng zhī shū, bù shèng qí fán yě.
《书》曰:“慎乃出令。”盖法令在简,简则明,行之在久,久则信,而中材 之主,庸愚之吏,常莫克守之,而喜为变革。至其繁积,则虽有精明之士不能遍习, 而吏得上下以为奸,此刑书之弊也。盖自高宗以来,其大节鲜可纪,而格令之书, 不胜其繁也。
gāo zōng jì hūn nuò, ér jì yǐ wǔ shì zhī luàn, dú liú tiān xià, jī zhì yú wáng. zì yǒng huī yǐ hòu, wǔ shì yǐ dé zhì, ér xíng làn yǐ. dāng shí dà yù, yǐ shàng shū xíng bù yù shǐ tái dà lǐ sì zá àn, wèi zhī" sān sī", ér fǎ lì yǐ cǎn kù wèi néng, zhì bù shì jiā ér chī chuí yǐ sǐ zhě, jiē bù jīn. lǜ yǒu zhàng bǎi, fán wǔ shí jiǔ tiáo, fàn zhě huò zhì sǐ ér zhàng wèi bì, nǎi zhào chú qí sì shí jiǔ tiáo, rán wú yì yě. wǔ hòu yǐ chēng zhì, jù tiān xià bù fú, yù zhì yǐ wēi, nǎi xiū hòu zhōu gào mì zhī fǎ, zhào guān sī shòu xùn, yǒu yán mì shì zhě, chí yì zòu zhī. zì xú jìng yè yuè wáng zhēn láng yá wáng chōng děng qǐ bīng tǎo luàn, wǔ shì yì kǒng. nǎi yǐn kù lì zhōu xìng lái jùn chén bèi diǎn dà yù, yǔ hóu sī zhǐ wáng hóng yì guō hóng bà lǐ jìng rén kāng wéi wèi suì zhōng děng jí gào shì shù bǎi rén, gòng wèi luó zhī, gòu xiàn wú gū. zì táng zhī zōng shì yǔ cháo tíng zhī shì, rì bèi gào bǔ, bù kě shèng shǔ, tiān xià zhī rén, wèi zhī zè zú, rú dí rén jié wèi yuán zhōng děng jiē jǐ bù miǎn. zuǒ tái yù shǐ zhōu jǔ shàng shū yuē:" bǐ jiān xiān gào jié, xí yǐ wéi cháng. tuī hé zhī lì, yǐ shēn kè wèi gōng, záo kōng zhēng néng, xiāng jīn yǐ nüè. ní ěr náng tóu, zhé xié qiān zhǎo, xiàn fā xūn ěr, wò lín huì nì, kè hài zhī tǐ, mí làn yù zhōng, hào yuē' yù chí' bì jué shí yǐn, zhòu yè shǐ bù dé mián, hào yuē' sù qiú'. cán zéi wēi bào, qǔ jué mù qián. bèi wū zhě gǒu qiú de sǐ, hé suǒ bù zhì? wèi guó zhě yǐ rén wèi zōng, yǐ xíng wèi zhù, zhōu yòng rén ér chāng, qín yòng xíng ér wáng. yuàn bì xià huǎn xíng yòng rén, tiān xià xìng shèn!" wǔ hòu bù nà. lín tái zhèng zì chén zi áng yì shàng shū qiè jiàn, bù xǐng. jí zhōu xìng lái jùn chén děng zhū sǐ, hòu yì lǎo, qí yì shǎo shuāi, ér dí rén jié yáo chóng sòng jǐng wáng jí shàn xiāng yǔ lùn chuí gǒng yǐ lái kù làn zhī yuān, tài hòu gǎn wù, yóu shì bù fù shā lù. rán qí dú nüè suǒ bèi, zì gǔ wèi zhī yǒu yě. dà zú yuán nián, nǎi zhào fǎ sī jí tuī shì shǐ gǎn duō zuò biàn zhuàng ér jiā yǔ zhě, yǐ gù rù lùn. zhōng zōng wéi hòu jì yǐ luàn bài.
高宗既昏懦,而继以武氏之乱,毒流天下,几至于亡。自永徽以后,武氏已得 志,而刑滥矣。当时大狱,以尚书刑部、御史台、大理寺杂按,谓之“三司”,而 法吏以惨酷为能,至不释枷而笞棰以死者,皆不禁。律有杖百,凡五十九条,犯者 或至死而杖未毕,乃诏除其四十九条,然无益也。武后已称制,惧天下不服,欲制 以威,乃修后周告密之法,诏官司受讯,有言密事者,驰驿奏之。自徐敬业、越王 贞、琅邪王冲等起兵讨乱,武氏益恐。乃引酷吏周兴、来俊臣辈典大狱,与侯思止、 王弘义、郭弘霸、李敬仁、康韦、卫遂忠等集告事数百人,共为罗织,构陷无辜。 自唐之宗室与朝廷之士,日被告捕,不可胜数,天下之人,为之仄足,如狄仁杰、 魏元忠等皆几不免。左台御史周矩上疏曰:“比奸憸告讦,习以为常。推劾之吏, 以深刻为功,凿空争能,相矜以虐。泥耳囊头,摺胁签爪,县发燻耳,卧邻秽溺, 刻害支体,糜烂狱中,号曰‘狱持’;闭绝食饮,昼夜使不得眠,号曰‘宿囚’。 残贼威暴,取决目前。被诬者苟求得死,何所不至?为国者以仁为宗,以刑为助, 周用仁而昌,秦用刑而亡。愿陛下缓刑用仁,天下幸甚!”武后不纳。麟台正字陈 子昂亦上书切谏,不省。及周兴、来俊臣等诛死,后亦老,其意少衰,而狄仁杰、 姚崇、宋璟、王及善相与论垂拱以来酷滥之冤,太后感寤,由是不复杀戮。然其毒 虐所被,自古未之有也。大足元年,乃诏法司及推事使敢多作辩状而加语者,以故 入论。中宗、韦后继以乱败。
xuán zōng zì chū jí wèi, lì jīng zhèng shì, cháng zì xuǎn tài shǒu xiàn lìng, gào jiè yǐ yán, ér liáng lì bù zhōu xiàn, mín huò ān lè, èr shí nián jiān, hào chēng zhì píng, yī shí fù zú, rén hǎn fàn fǎ. shì suì xíng bù suǒ duàn tiān xià sǐ zuì wǔ shí bā rén, wǎng shí dà lǐ yù, xiāng chuán niǎo què bù qī, zhì shì yǒu què cháo qí tíng shù, qún chén chēng hè, yǐ wéi jǐ zhì xíng cuò. rán ér lǐ lín fǔ yòng shì yǐ, zì lái jùn chén zhū hòu, zhì cǐ shǐ fù qǐ dà yù, yǐ wū xiàn suǒ shā shù shí bǎi rén, rú wéi jiān lǐ yōng děng jiē yī shí míng chén, tiān xià yuān zhī. ér tiān zǐ yì zì xǐ biān gōng, qiǎn jiàng fèn chū yǐ jī mán yí, bīng shù dà bài, shì zú sǐ shāng yǐ wàn jì, guó yòng hào fá, ér zhuǎn cáo shū sòng, yuǎn jìn fán fèi, mín lì jì bì, dào zéi qǐ ér yù sòng fán yǐ. tiān zǐ fāng cè rán, zhào yuē:" tú fēi zhòng xíng, ér yì zhě hán shǔ bù shì xiè xì. zhàng, gǔ yǐ dài ròu xíng yě, huò fàn fēi jù dù ér chuí yǐ zhì sǐ, qí jiē miǎn, yǐ pèi zhū jūn zì xiào. mín nián bā shí yǐ shàng jí zhòng jí yǒu zuì, jiē wù zuò. shì dīng fàn fǎ, yuán zhī bǐ zhōng yǎng." yǐ cǐ shī dé qí mín. rán jù dào qǐ, tiān xià bèi qí dú, mín mò méng qí cì yě.
玄宗自初即位,励精政事,常自选太守、县令,告戒以言,而良吏布州县,民 获安乐,二十年间,号称治平,衣食富足,人罕犯法。是岁刑部所断天下死罪五十 八人,往时大理狱,相传鸟雀不栖,至是有鹊巢其庭树,群臣称贺,以为几致刑错。 然而李林甫用事矣,自来俊臣诛后,至此始复起大狱,以诬陷所杀数十百人,如韦 坚、李邕等皆一时名臣,天下冤之。而天子亦自喜边功,遣将分出以击蛮夷,兵数 大败,士卒死伤以万计,国用耗乏,而转漕输送,远近烦费,民力既弊,盗贼起而 狱讼繁矣。天子方侧然,诏曰:“徒非重刑,而役者寒暑不释械系。杖,古以代肉 刑也,或犯非巨蠹而棰以至死,其皆免,以配诸军自效。民年八十以上及重疾有罪, 皆勿坐。侍丁犯法,原之俾终养。”以此施德其民。然巨盗起,天下被其毒,民莫 蒙其赐也。
ān shǐ zhī luàn, wěi guān lù dà jūn děng bèi zéi lái guī, jí qìng xù bēn hé běi, xié cóng zhě xiāng shuài dài zuì què xià, zì dà chén chén xī liè děng hé shù bǎi rén. yǐ yù shǐ dài fū lǐ xiàn zhōng chéng cuī qì děng wéi sān sī shǐ, ér sù zōng fāng xǐ xíng míng, qì yì kè shēn, nǎi yǐ hé nán yǐn dá xī xún děng sān shí jiǔ rén wéi zhòng zuì, zhǎn yú dú liǔ shù zhě shí yī rén, xún jí wéi héng yāo zhǎn, chén xī liè děng cì zì jìn yú yù zhōng zhě qī rén, qí yú jué zhòng zhàng sǐ zhě èr shí yī rén. yǐ suì chú rì xíng xíng, jí bǎi guān lín shì, jiā shǔ liú cuàn. chū, shǐ sī míng gāo xiù yán děng jiē zì bá guī mìng, wén xún děng bèi zhū, jù bù zì ān, nǎi fù pàn. ér sān sī yòng xíng lián nián, liú biǎn xiāng jì. jí wáng yú wèi xiāng, qǐng zhào sān sī tuī hé wèi yǐ zhě, yī qiè miǎn zhī. rán hé běi pàn rén wèi zhū bù jiàng, bīng lián bù jiě, cháo tíng lǚ qǐ dà yù. sù zōng hòu yì huǐ, tàn yuē: " zhèn wèi sān sī suǒ wù." lín bēng, zhào tiān xià liú rén jiē shì zhī.
安、史之乱,伪官陆大钧等背贼来归,及庆绪奔河北,胁从者相率待罪阙下, 自大臣陈希烈等合数百人。以御史大夫李岘、中丞崔器等为三司使,而肃宗方喜刑 名,器亦刻深,乃以河南尹达奚珣等三十九人为重罪,斩于独柳树者十一人,珣及 韦恒腰斩,陈希烈等赐自尽于狱中者七人,其余决重杖死者二十一人。以岁除日行 刑,集百官临视,家属流窜。初,史思明、高秀岩等皆自拔归命,闻珣等被诛,惧 不自安,乃复叛。而三司用刑连年,流贬相继。及王玙为相,请诏三司推核未已者, 一切免之。然河北叛人畏诛不降,兵连不解,朝廷屡起大狱。肃宗后亦悔,叹曰: “朕为三司所误。”临崩,诏天下流人皆释之。
dài zōng xìng rén shù, cháng yǐ zhì dé yǐ lái yòng xíng wèi jiè. jí hé luò píng, xià zhào hé běi hé nán lì mín rèn wěi guān zhě, yī qiè bù wèn. dé shǐ cháo yì jiàng shì qī zǐ sì bǎi yú rén, jiē shè zhī. pū gù huái ēn fǎn, miǎn qí jiā, bù yuán zuò. jù zéi gāo yù jù tú nán shān, dàn rén shù qiān, hòu qín huò, huì shè, dài zōng jiāng dài qí sǐ, gōng qīng yì qǐng wèi zū hǎi, dì bù cóng, zú zhàng shā zhī. jiàn zhě cháng fěng dì zhèng kuān, gù cháo tíng bù sù. dì xiào yuē:" jiān nán shí wú yǐ dǎi xià, gù xíng fǎ jùn jí, yǒu wēi wú ēn, zhèn bù rěn yě." jí wèi wǔ nián, fǔ xiàn sì yù wú zhòng qiú. gù shí, bié chì jué rén chuí wú shù. bǎo yìng yuán nián, zhào yuē:" fán zhì chì yǔ yī dùn zhàng zhě, qí shù zhǐ sì shí zhì dào yǔ yī dùn jí zhòng zhàng yī dùn tòng zhàng yī dùn zhě, jiē zhǐ liù shí."
代宗性仁恕,常以至德以来用刑为戒。及河、洛平,下诏河北、河南吏民任伪 官者,一切不问。得史朝义将士妻子四百余人,皆赦之。仆固怀恩反,免其家,不 缘坐。剧贼高玉聚徒南山,啗人数千,后擒获,会赦,代宗将贷其死,公卿议请为 菹醢,帝不从,卒杖杀之。谏者常讽帝政宽,故朝廷不肃。帝笑曰:“艰难时无以 逮下,顾刑法峻急,有威无恩,朕不忍也。”即位五年,府县寺狱无重囚。故时, 别敕决人捶无数。宝应元年,诏曰:“凡制敕与一顿杖者,其数止四十;至到与一 顿及重杖一顿、痛杖一顿者,皆止六十。”
dé zōng xìng cāi jì shǎo ēn, rán yòng xíng wú dà làn. xíng bù shì láng bān hóng yán:" móu fǎn dà nì jí pàn è nì sì zhě, shí è zhī dà yě, fàn zhě yí rú lǜ. qí yú dāng zhǎn jiǎo xíng zhě, jué zhòng zhàng yī dùn chǔ sǐ, yǐ dài jí fǎ." gù shí, sǐ zuì jiē xiān jué zhàng, qí shù huò bǎi huò liù shí, yú shì xī bà zhī.
德宗性猜忌少恩,然用刑无大滥。刑部侍郎班宏言:“谋反、大逆及叛、恶逆 四者,十恶之大也,犯者宜如律。其余当斩、绞刑者,决重杖一顿处死,以代极法。” 故时,死罪皆先决杖,其数或百或六十,于是悉罢之。
xiàn zōng yīng guǒ míng duàn, zì jí wèi shù zhū fāng zhèn, yù zhì jiàn pàn, yī yǐ fǎ dù, rán yú yòng xíng xǐ kuān rén. shì shí, lǐ jí fǔ lǐ jiàng wèi xiāng. jí fǔ yán:" zhì tiān xià bì rèn shǎng fá, bì xià pín jiàng shè lìng, juān bū fù, zhèn jī mín, ēn dé zhì yǐ. rán diǎn xíng wèi jǔ, zhōng wài yǒu xiè dài xīn." jiàng yuē:" jīn tiān xià suī wèi dà zhì, yì wèi shén luàn, nǎi gǔ píng guó yòng zhōng diǎn zhī shí. zì gǔ yù zhì zhī jūn, bì xiān dé huà, zhì bào luàn zhī shì, shǐ zhuān rèn xíng fǎ. jí fǔ zhī yán guò yǐ." xiàn zōng yǐ wéi rán. sī kōng yú dí yì fěng dì yòng xíng yǐ shōu wēi bǐng, dì wèi zǎi xiàng yuē:" dí huái jiān móu, yù zhèn shī rén xīn yě." yuán hé bā nián, zhào:" liǎng jīng guān nèi hé dōng hé běi huái nán shān nán dōng xī dào sǐ zuì shí è shā rén zhù qián zào yìn, ruò qiáng dào chí zhàng jié jīng zhào jiè zhōng jí tā dào zāng yú sān pǐ zhě, lùn rú gù. qí yú sǐ zuì jiē liú tiān dé wǔ chéng, fù zǔ zǐ sūn yù suí zhě, wù jìn." gài xíng zhě, zhèng zhī fǔ yě. zhèng dé qí dào, rén yì xīng xíng, ér lǐ ràng chéng sú, rán yóu bù gǎn fèi xíng, suǒ yǐ wéi mín fáng yě, kuān zhī ér yǐ. jīn bù lóng qí běn gù fēng sú wèi hé ér fèi cháng xíng, shì chí mín zhī jìn, qǐ qí jiān, yóu jī shuǐ ér jué qí fáng. gù zì xuán zōng fèi tú zhàng xíng, zhì shì yòu fèi sǐ xíng, mín wèi zhī dé, ér tú yǐ wéi xìng yě.
宪宗英果明断,自即位数诛方镇,欲治僭叛,一以法度,然于用刑喜宽仁。是 时,李吉甫、李绛为相。吉甫言:“治天下必任赏罚,陛下频降赦令,蠲逋负,赈 饥民,恩德至矣。然典刑未举,中外有懈怠心。”绛曰:“今天下虽未大治,亦未 甚乱,乃古平国用中典之时。自古欲治之君,必先德化,至暴乱之世,始专任刑法。 吉甫之言过矣。”宪宗以为然。司空于頔亦讽帝用刑以收威柄,帝谓宰相曰:“頔 怀奸谋,欲朕失人心也。”元和八年,诏:“两京、关内、河东、河北、淮南、山 南东西道死罪十恶、杀人、铸钱、造印,若强盗持仗劫京兆界中及它盗赃逾三匹者, 论如故。其余死罪皆流天德五城,父祖子孙欲随者,勿禁。”盖刑者,政之辅也。 政得其道,仁义兴行,而礼让成俗,然犹不敢废刑,所以为民防也,宽之而已。今 不隆其本、顾风俗谓何而废常刑,是弛民之禁,启其奸,由积水而决其防。故自玄 宗废徒杖刑,至是又废死刑,民未知德,而徒以为幸也。
mù zōng tóng hūn, rán pō zhī shèn xíng fǎ, měi yǒu sī duàn dà yù, lìng zhōng shū shè rén yī rén shēn zhuó ér qīng zhòng zhī, hào " cān zhuó yuàn". dà lǐ shǎo qīng cuī qǐ zòu yuē:" guó jiā fǎ dù, gāo zǔ tài zōng dìng zhì èr bǎi yú nián yǐ. zhōu lǐ: zhēng yuè bù xíng, zhāng zhī mén lǘ jí dōu bǐ bāng guó, suǒ yǐ lǚ dīng níng, shǐ sì fāng jǐn xíng zhī. dà lǐ sì, bì xià shǒu fǎ zhī sī yě. jīn bié shè cān zhuó zhī guān, yǒu sī dìng zuì, nǎi yì qí chū rù, shì yǔ duó xì yú rén qíng, ér fǎ guān bù dé shǒu qí zhí. xī zǐ lù wèn zhèng, kǒng zǐ yuē:' bì yě zhèng míng hū.' chén yǐ wéi cān zhuó zhī míng bù zhèng, yí fèi." nǎi bà zhī.
穆宗童昏,然颇知慎刑法,每有司断大狱,令中书舍人一人参酌而轻重之,号 “参酌院”。大理少卿崔杞奏曰:“国家法度,高祖、太宗定制二百余年矣。《周 礼》:正月布刑,张之门闾及都鄙邦国,所以屡丁宁,使四方谨行之。大理寺,陛 下守法之司也。今别设参酌之官,有司定罪,乃议其出入,是与夺系于人情,而法 官不得守其职。昔子路问政,孔子曰:‘必也正名乎。’臣以为参酌之名不正,宜 废。”乃罢之。
dà hé liù nián, xīng píng xiàn mín shàng guān xìng yǐ zuì shā rén ér táo, wén xiè qí fù, nǎi zì guī. jīng zhào yǐn dù cóng yù shǐ zhōng chéng yǔ wén dǐng yǐ qí jiù xíng miǎn fù, qǐng jiǎn sǐ. zhào liǎng shěng yì, yǐ wéi shā rén zhě sǐ, bǎi wáng suǒ shǒu ruò xǔ yǐ shēng, shì yòu zhī shā rén yě. jiàn guān yì yǐ wéi yán. wén zōng yǐ xìng miǎn fù qiú, jìn yú yì, zhàng liú líng zhōu, jūn zi yǐ wéi shī xíng. wén zōng hǎo zhì, gōng zì jǐn wèi, rán yān huàn sì niè bù néng zhì. zhì zhū shā dà chén, yí miè qí zú, làn jí zhě bù kě shèng shǔ, xīn zhī qí yuān, wèi zhī yǐn hèn liú tì, ér mò néng jiù zhǐ. gài rén zhě zhì luàn, ér ruò zhě zòng zhī, rán zé gāng qiáng fēi bù rén, ér róu ruò zhě rén zhī zéi yě.
大和六年,兴平县民上官兴以醉杀人而逃,闻械其父,乃自归。京兆尹杜悰、 御史中丞宇文鼎以其就刑免父,请减死。诏两省议,以为杀人者死,百王所守;若 许以生,是诱之杀人也。谏官亦以为言。文宗以兴免父囚,近于义,杖流灵州,君 子以为失刑。文宗好治,躬自谨畏,然阉宦肆孽不能制。至诛杀大臣,夷灭其族, 滥及者不可胜数,心知其冤,为之饮恨流涕,而莫能救止。盖仁者制乱,而弱者纵 之,然则刚强非不仁,而柔弱者仁之贼也。
wǔ zōng yòng lǐ dé yù zhū liú zhěn děng, dà xíng jǔ yǐ, ér xìng yán kè. gù shí, qiè dào wú sǐ, suǒ yǐ yuán mín qíng pò yú jī hán yě, zhì shì zāng mǎn qiān qián zhě sǐ, zhì xuān zōng nǎi bà zhī. ér xuān zōng yì zì xǐ xíng míng, cháng yuē:" fàn wǒ fǎ, suī zǐ dì bù yòu yě." rán shǎo rén ēn, táng dé zì shì shuāi yǐ.
武宗用李德裕诛刘稹等,大刑举矣,而性严刻。故时,窃盗无死,所以原民情 迫于饥寒也,至是赃满千钱者死,至宣宗乃罢之。而宣宗亦自喜刑名,常曰:“犯 我法,虽子弟不宥也。”然少仁恩,唐德自是衰矣。
gài zì gāo zǔ tài zōng chú suí nüè luàn, zhì yǐ kuān píng, mín yuè qí ān, zhòng yú fàn fǎ, zhì zhì zhī měi, jī hū sān dài zhī shèng shí. kǎo qí tuī xīn cè wù, qí kě wèi rén yǐ! zì gāo zōng wǔ hòu yǐ lái, dú liú bāng jiā, táng zuò jué ér fù xù. xuán zōng chū lì jīng wéi zhèng, èr shí nián jiān, xíng yù jiǎn shěng, suì duàn sǐ zuì cái wǔ shí bā rén. yǐ cǐ jiàn zhì zhì suī nán, miǎn zhī zé yì, wèi yǒu wéi ér bù zhì zhě. zì cǐ yǐ hòu, bīng gé suì xìng, guó jiā duō gù, ér rén zhǔ guī guī, wú fù tài zōng zhī zhì. qí suī yǒu xīn yú zhì zhě, yì bù néng jiǎng kǎo dà fǎ, ér xìng yǒu kuān měng, fán suǒ gèng gé, yī qiè lín shí gǒu qiě, huò zhòng huò qīng, tú wèi fán wén, bù zú yǐ shì hòu shì. ér gāo zǔ tài zōng zhī fǎ, jǐn shǒu ér cún. gù zì sù zōng yǐ lái, suǒ kě shū zhě jī xī yǐ yì zōng yǐ hòu, wú suǒ chēng yān.
盖自高祖、太宗除隋虐乱,治以宽平,民乐其安,重于犯法,致治之美,几乎 三代之盛时。考其推心恻物,其可谓仁矣!自高宗、武后以来,毒流邦家,唐祚绝 而复续。玄宗初励精为政,二十年间,刑狱减省,岁断死罪才五十八人。以此见致 治虽难,勉之则易,未有为而不至者。自此以后,兵革遂兴,国家多故,而人主规 规,无复太宗之志。其虽有心于治者,亦不能讲考大法,而性有宽猛,凡所更革, 一切临时苟且,或重或轻,徒为繁文,不足以示后世。而高祖、太宗之法,仅守而 存。故自肃宗以来,所可书者几希矣;懿宗以后,无所称焉。