xiào yǒu
孝友
táng shòu mìng èr bǎi bā shí bā nián, yǐ xiào tì míng tōng cháo tíng zhě, duō lǘ xiàng cì cǎo zhī mín, jiē dé shū yú shǐ guān.
唐受命二百八十八年,以孝悌名通朝廷者,多閭巷刺草之民,皆得書於史官。
wàn nián wáng shì guì, zhǎng ān yán dài fēng, jīng yáng tián bó míng, huá yuán hán nán tuó, huá zhōu wáng qú tán, zhèng xiàn xīn fǎ wāng guō shì jǔ zhāng zhǎng guō shì dù zhèng dí liǔ rén zhōng néng jūn dé liú chóng gān yuán shuǎng hán zi shàng hán sī yuē, xià guī zhāng wàn chè, cháo yì shēn tú sī gōng lǚ áng, chún gū zhāng yuán liàng, líng tái sūn zhì hé, xīn píng féng měng jiāng, yí chuān sī mǎ fēn, luò jiāo zhōu chóng jùn, luò chuān hé shàn yí, bó líng cuī dìng rén, jì zhōu yàn yí qiàn, bèi zhōu mǎ héng, cāng zhōu zhèng shì cái, qīng chí sūn chǔ xìn liú xián, bó hǎi biān fèng jǔ, yíng zhōu zhū bǎo jī, lè líng sū fú niàn, hán dān zhāng zhēng, jī zé féng rén hǎi guō shǒu sù, wén ān dǒng xiāng, wǔ yì wáng dá duō zhāng qiū gǎn zhāng yì lǎng jì sūn shī cái zhāng yì jié, shā hé zhào jūn huì, nán lè gǔ gǎn dé, wèi xiàn máo rén, wǔ chéng rú zhì dá, lì tíng wáng shī wēi lǐ sì rén, lín hé lǐ wén chóu, tāng yīn hòu chì nú, gǔ chéng péng sī yì chén qǐ tián dī yuè, tài yuán lú yí rén wáng zhī dào, pú zhōu jiǎ xiào cái, jiě xiàn wèi xuán biǎo, nán yuè zhāng lì jiàn, ān yì cáo wén xíng sūn huái yīng xiàng lǐ zhì jiàng yáng wáng cāo shào xuán tóng zhāng héng cáo cún xūn lǐ wén bāo dǒng wén hǎi lǐ wén xiù zhāng xiān ér zhāng gōng xiàn, yú xiāng dǒng jìng zhí, hé dōng zhāng jīn chéng lǚ shén tōng lǚ yún lǚ zhì tǐng lǚ yuán guāng zhào jǔ zhāng yòu yáo chì zhāng shī dé féng jù yuán dù shān cáng, hé xī guō wén zhèng, yī què rèn zhòng jì yuán róng bì, biàn zhōu zhāng shì yán, chén liú jiā shī liàng dǒng yǔn gōng, wèi shì yáng sī zhēn, zhōng mù pān liáng yuàn jì zi jì tōng, yáng wǔ shí huì xún, fēng qiū yáng sōng guī, xǔ tián lǐ yí dào, zuò chéng cài hóng shí shàn xióng jì sūn yàn wēi, lǎng shān hú jūn cái, xú zhōu huáng fǔ héng, péng chéng yǐn wù róng, jīng zhōu liú bǎo, zhǎng shòu shǐ tuán, yì zhōu jiāo huái sù guō jǐng huá, qī xiàn cáo shǎo wēi, fú chéng zhào yān, zī yáng zhào guāng yù huáng biàn, zǐ tóng mǎ dōng wáng qín jǔ wáng xìng sì, yī zhèng fán yī, bā xī wéi shì zōng wén bó yíng jì zi quán, nán zhèng lǐ zhēn gǔ, cháo xiàn zhāng jìn zhāo, wàn zài liào hóng, nán líng sū zhòng fāng, pó yáng zhāng yán zàn, lè píng xiè wéi qín shěn pǔ jiāng jū, shàng ráo bào jiā fú yú róng zhēn, jù róng zhāng cháng wěi, yì yáng zhāng qiú lǐ yíng jì zi níng sūn chǔ, guì xī huáng zhōu, jiàn chāng xióng shì shàn, lín jiāng yuán míng, gàn xiàn xiè jùn, yú háng hé gōng biàn zhāng chéng miǎn fāng zōng, jiàn dé hé qǐ mén, tóng lú zhù xī jìn, zhū jì zhāng wàn hé, xiāo shān lǐ wèi xǔ bó huì dài gōng yú jǐn, xìn ān xú zhī xīn xú huì yīn, dōng yáng yīng xiān táng jūn yòu, mù zhōu xǔ lì chuān, jiàn yáng liú cháng, shào wǔ huáng gèn zhāng jù jiǎn wú hǎi, quán shān huáng jiā yóu, yǒng tài wáng shì, jiē shì qīn jū sàng zhe zhì xíng zhě. wàn nián sòng xìng guì, fèng xiān zhāng fú, lǐ yáng zhāng rén xìng, lì yáng dǒng sī chǒng, hú chéng yán mín, gāo píng yōng xiān gāo, hú chéng yán fēng, zhèng píng zhōu sī yì zhāng zi yīng, qǔ wò zhāng jūn mì qín dé fāng mǎ xuán cāo lǐ jūn zé, tài píng zhào dé yǎn, lǒng xī chén sì, běi hǎi lǚ yuán jiǎn, jīng chéng sòng guāng zhī, dān fù liú jiǔ jiāng, wú dì xú wén liàng, lè líng wú zhèng biǎo, hé jiān liú xuān dǒng yǒng, ān yì rèn jūn yì wèi kāi, lóng mén liáng shén yì hè jiàn shè zhāng qí yì, zhèng xiàn wáng yuán xù kòu yuán tóng, shū chéng xú xíng zhōu, mù zhōu fāng liáng kūn, tóng lú dài yuán yì, gāo ān sòng liàn, jīng xiàn wàn yàn, yì yáng lǐ zhí, fán chāng wáng pī, jiē shù shì tóng jū zhě. tiān zǐ jiē jīng biǎo mén lǘ, cì sù bó, zhōu xiàn cún wèn, fù fù shuì, yǒu shòu yǐ guān zhě.
萬年王世貴,長安嚴待封,涇陽田伯明,華原韓難陀,華州王瞿曇,鄭縣辛法 汪、郭士舉、張長、郭士度、鄭迪、柳仁忠、能君德、劉崇、甘元爽、韓子尚、韓 思約,下邽張萬徹,朝邑申屠思恭、呂昂,鶉觚張元亮,靈台孫智和,新平馮猛將, 宜川司馬芬,洛交周崇俊,洛川何善宜,博陵崔定仁,冀州燕遺倩,貝州馬衡,滄 州鄭士才,清池孫楚信、劉賢,渤海邊鳳舉,瀛州硃寶積,樂陵蘇伏念,邯鄲章征, 雞澤馮仁海、郭守素,文安董相,武邑王達多、張丘感、張藝朗暨孫師才、張義節, 沙河趙君惠,南樂谷感德,魏縣毛仁,武城茹智達,歷亭王師威、李肆仁,臨河李 文綢,湯陰後斥奴,鼓城彭思義、陳屺、田堤岳,太原盧遺仁、王知道,蒲州賈孝 才,解縣衛玄表,南嶽張利見,安邑曹文行、孫懷應、相里志降、楊王操、邵玄同、 張衡、曹存勛、李文褒、董文海、李文秀、張仙兒、張公憲,虞鄉董敬直,河東張 金城、呂神通、呂雲、呂志挺、呂元光、趙舉、張祐、姚熾、張師德、馮巨源、杜 山藏,河西郭文政,伊闕任仲濟、源榮璧,汴州張士岩,陳留家師諒、董允恭,尉 氏楊思貞,中牟潘良瑗暨子季通,陽武時惠珣,封丘楊嵩珪,許田李頤道,胙城蔡 洪、石善雄暨孫彥威,朗山胡君才,徐州皇甫恆,彭城尹務榮,荊州劉寶,長壽史 摶,益州焦懷肅、郭景華,郪縣曹少微,涪城趙煙,資陽趙光寓、黃昪,梓潼馬冬 王、秦舉、王興嗣,依政樊漪,巴西韋士宗、文博熒暨子詮,南鄭李貞古,巢縣張 進昭,萬載廖洪,南陵蘇仲方,鄱陽張訁贊,樂平謝惟勤、沈普、姜崌,上饒鮑嘉 福、虞熔真,句容張常洧,弋陽張球、李營暨子凝孫楚,貴溪黃舟,建昌熊士贍, 臨江袁鳴,贛縣謝俊,餘杭何公弁、章成緬、方宗,建德何起門,桐廬祝希進,諸 暨張萬和,蕭山李渭、許伯會、戴恭、俞僅,信安徐知新、徐惠諲,東陽應先、唐 君祐,睦州許利川,建陽劉常,邵武黃亘、張巨籛、吳海,泉山黃嘉猷,永泰王奭, 皆事親居喪著至行者。萬年宋興貴,奉先張郛,澧陽張仁興,櫟陽董思寵,湖城閻 旻,高平雍仙高,湖城閻酆,正平周思藝、張子英,曲沃張君密、秦德方、馬玄操、 李君則,太平趙德儼,隴西陳嗣,北海呂元簡,經城宋洸之,單父劉九江,無棣徐 文亮,樂陵吳正表,河間劉宣、董永,安邑任君義、衛開,龍門梁神義、賀見涉、 張奇異,鄭縣王元緒、寇元童,舒城徐行周,睦州方良琨,桐廬戴元益,高安宋練, 涇縣萬晏,弋陽李植,繁昌王丕,皆數世同居者。天子皆旌表門閭,賜粟帛,州縣 存問,復賦稅,有授以官者。
táng shí chén cáng qì zhe běn cǎo shí yí, wèi rén ròu zhì léi jí, zì shì mín jiān yǐ fù mǔ jí, duō kuī gǔ ròu ér jìn. yòu yǒu jīng zhào zhāng ā jiǔ zhào yán, fèng tiān zhào zhèng yán huá qīng mì, yǔ lín fēi qí dàn róng lù, zhèng xiàn wú xiào yǒu, huá yīn yǐn yì huá, lù zhōu zhāng guāng cǐ, jiě xiàn nán duàn, hé dōng lǐ zhōng xiào hán fàng, yān líng rèn kè nú, jiàng xiàn zhāng zi yīng, píng yuán yáng xiān cháo, lè gōng duàn rì shēng, hé dōng jiāng chén shè, xiāng yáng féng zi, chéng gù yōng sūn bā, yú xiāng zhāng bào yù gǔ yīng xiù, yú cì féng xiù chéng, fēng qiū yáng sōng guī liú hào, qīng chí zhū tíng yù dì tíng jīn, fán chāng zhū xin cún, shè xiàn huáng ruì, zuǒ qiān niú xuē fēng jí hé yáng liú shì yuē, huò gěi bó, huò jīng biǎo mén lǘ, jiē míng zài guó shǐ. shàn hū! hán yù zhī lùn yě, yuē: fù mǔ jí, hēng yào ěr, yǐ shì wèi xiào, wèi wén huǐ zhī tǐ zhě yě. gǒu bù shāng yì, zé shèng xián xiān zhòng ér wèi zhī. shì bù xìng yīn ér qiě sǐ, zé huǐ shāng miè jué zhī zuì yǒu guī yǐ, ān kě jīng qí mén yǐ biǎo yì zhī? suī rán, wěi xiàng zhī lòu, fēi yǒu xué shù lǐ yì zhī zī, néng wàng shēn yǐ jí qí qīn, chū yú chéng xīn, yì zú chēng zhě. gù liè shí qī bā yān. guǎng míng hòu, fāng zhèn líng fǎ, kuā dì qiān lǐ, shì bù shàng wén, xiào tì dǔ xíng zhī shì, jīng mìng suǒ bù jí. zài xiǎo shuō zhě, míng zì bù cān jiàn tā shū, bù kě lù. ruò lǐ zhī běn zhāng zhì kuān zhī shǔ, chéng shàng shùn xià, yǒu lǐ ràng jūn zǐ zhī fēng, gù jí ér xù zhī. zhāng shì yán fù bìng, yào xū lǐ yú, dōng yuè bīng hé, yǒu tǎ xián yú zhì qián, dé yǐ gōng fù, fù suì yù. mǔ bìng yōng, shì yán shǔn xuè. fù wáng, lú mù, yǒu hǔ láng yī zhī. jiāo huái sù mǔ bìng, měi cháng qí tuò, ruò wèi yì, zhé bēi hào jǐ jué. mǔ zhōng, shuǐ jiāng bù rù kǒu wǔ rì, fù tǔ chéng fén, lú shǒu, rì yī shí, zhàng rán hòu qǐ. jì mǔ méi, yì rú zhī. zhāng jìn zhāo, mǔ huàn hú cì, zuǒ shǒu duò ér zhōng. jí bìn, jìn zhāo jié zuǒ wàn lú yú mù. zhāng gōng yì jiǔ shì tóng jū, běi qí dōng ān wáng yǒng lè suí dà shǐ liáng zǐ gōng gōng wèi fǔ, biǎo qí mén. gāo zōng yǒu shì tài shān, lín xìng qí jū, wèn běn mò, shū rěn zì yǐ duì, tiān zǐ wèi liú tì, cì jiān bó ér qù. sì rén míng pō zhe, xiáng jiàn yú piān.
唐時陳藏器著《本草拾遺》,謂人肉治羸疾,自是民間以父母疾,多刲股肉而 進。又有京兆張阿九、趙言,奉天趙正言、滑清泌,羽林飛騎啖榮祿,鄭縣吳孝友, 華陰尹義華,潞州張光玼,解縣南鍛,河東李忠孝、韓放,鄢陵任客奴,絳縣張子 英,平原楊仙朝,樂工段日升,河東將陳涉,襄陽馮子,城固雍孫八,虞鄉張抱玉、 骨英秀,榆次馮秀誠,封丘楊嵩珪、劉浩,清池硃庭玉、弟庭金,繁昌硃忄存,歙 縣黃芮,左千牛薛鋒及河陽劉士約,或給帛,或旌表門閭,皆名在國史。善乎!韓 愈之論也,曰:「父母疾,亨藥餌,以是為孝,未聞毀支體者也。苟不傷義,則聖 賢先眾而為之。是不幸因而且死,則毀傷滅絕之罪有歸矣,安可旌其門以表異之?」 雖然,委巷之陋,非有學術禮義之資,能忘身以及其親,出於誠心,亦足稱者。故 列十七八焉。廣明後,方鎮凌法,夸地千里,事不上聞,孝悌篤行之士,旌命所不 及。載小說者,名字不參見他書,不可錄。若李知本、張志寬之屬,承上順下,有 禮讓君子之風,故輯而序之。張士岩父病,藥須鯉魚,冬月冰合,有獺銜魚至前, 得以供父,父遂愈。母病癰,士岩吮血。父亡,廬墓,有虎狼依之。焦懷肅母病, 每嘗其唾,若味異,輒悲號幾絕。母終,水漿不入口五日,負土成墳,廬守,日一 食,杖然後起。繼母沒,亦如之。張進昭,母患狐刺,左手墮而終。及殯,進昭截 左腕廬於墓。張公藝九世同居,北齊東安王永樂、隋大使梁子恭躬慰撫,表其門。 高宗有事太山,臨幸其居,問本末,書「忍」字以對,天子為流涕,賜縑帛而去。 四人名頗著,詳見於篇。
lǐ zhī běn, zhào zhōu yuán shì rén, yuán wèi luò zhōu cì shǐ líng liù shì sūn. fù xiào duān, shì suí wèi huò jiā chéng. yǔ zú dì tài chōng jù yǒu shì fá, ér tài chōng guān hūn zuì gāo, xiāng rén yǔ yuē: tài chōng wú xiōng, xiào duān wú dì.
李知本,趙州元氏人,元魏洛州刺史靈六世孫。父孝端,仕隋為獲嘉丞。與族 弟太沖俱有世閥,而太沖官婚最高,鄉人語曰:「太沖無兄,孝端無弟。」
zhī běn shè jīng shù, shì qīn dǔ zhì, yǔ dì zhī yǐn yōng shùn, zi sūn bǎi yú, zhì zī yòng tóng pú wú jiān yě. dà yè mò, dào zéi guò lǘ bù rù, xiāng jiè yuē: wú fàn yì mén. wǎng yī zhě wǔ bǎi yú shì, jiē yǐ miǎn. zhēn guān chū, zhī yǐn wèi yī què chéng, zhī xià jīn lìng. kāi yuán zhōng, sūn zhèn wèi gěi shì zhōng yáng zhōu zhǎng shǐ. zhī yǐn sūn yóng, yǒu wén cí, zhì tài cháng shǎo qīng. cóng zǔ xiōng dì wèi gěi shì zhōng, fán sì rén.
知本涉經術,事親篤至,與弟知隱雍順,子孫百餘,至貲用僮僕無間也。大業 末,盜賊過閭不入,相戒曰:「無犯義門。」往依者五百餘室,皆以免。貞觀初, 知隱為伊闕丞,知夏津令。開元中,孫瑱為給事中、揚州長史。知隱孫顒,有文辭, 至太常少卿。從祖兄弟位給事中,凡四人。
zhāng zhì kuān, pú zhōu ān yì rén. jū fù sàng ér huǐ, zhōu lǐ chēng zhī. wáng jūn kuò bīng lüè dì, bù bào qí lǘ, yǐ quán zhě bǎi xǔ xìng. hòu wèi lǐ zhèng, hū yì xiàn chēng mǔ jí qiú jí, lìng wèn zhuàng, duì yuē: mǔ yǒu jí, zhì kuān zhé bìng, shì yǐ zhī zhī. lìng wèi qí wàng, xì yú yù, chí yàn rú yán, nǎi wèi qiǎn zhī. mǔ zhōng, fù tǔ chéng fén, shǒu shí sōng bǎi. gāo zǔ qiǎn shǐ zhě jiù diào, bài yuán wài sàn qí cháng shì, cì wù sì shí duàn, biǎo qí lǘ.
張志寬,蒲州安邑人。居父喪而毀,州里稱之。王君廓兵略地,不暴其閭,倚 全者百許姓。後為里正,忽詣縣稱母疾求急,令問狀,對曰:「母有疾,志寬輒病, 是以知之。」令謂其妄,繫於獄,馳驗如言,乃慰遣之。母終,負土成墳,手蒔松 柏。高祖遣使者就吊,拜員外散騎常侍,賜物四十段,表其閭。
liú jūn liáng, yíng zhōu ráo yáng rén. sì shì tóng jū, zú xiōng dì yóu tóng chǎn yě, mén nèi dòu sù chǐ bó wú suǒ sī. suí dà yè mò, huāng jǐn, qī quàn qí yì jū, yīn yì zhì tíng shù niǎo chú, lìng dòu qiě míng, jiā rén guài zhī, qī yuē: tiān xià luàn, qín niǎo bù xiāng róng, kuàng rén xié! jūn liáng jí yǔ xiōng dì bié chù. yuè yú, mì zhī qí jì, yīn chì qù qī, yuē: ěr pò wú jiā! zhào xiōng dì liú tì yǐ gào, gèng fù tóng jū. tiān xià luàn, xiāng rén gòng yī zhī, zhòng zhú wèi bǎo, yīn hào yì chéng bǎo. wǔ dé zhōng, shēn zhōu bié jià yáng hóng yè zhì qí jū, fán liù yuàn gòng yī páo, zǐ dì jiē yǒu lǐ jié, tàn yì ér qù. zhēn guān liù nián, biǎo yì mén lǘ.
劉君良,瀛州饒陽人。四世同居,族兄弟猶同產也,門內鬥粟尺帛無所私。隋 大業末,荒饉,妻勸其異居,因易置庭樹鳥雛,令斗且鳴,家人怪之,妻曰:「天 下亂,禽鳥不相容,況人邪!」君良即與兄弟別處。月余,密知其計,因斥去妻, 曰:「爾破吾家!」召兄弟流涕以告,更復同居。天下亂,鄉人共依之,眾築為堡, 因號義成堡。武德中,深州別駕楊弘業至其居,凡六院共一庖,子弟皆有禮節,嘆 挹而去。貞觀六年,表異門閭。
wáng shǎo xuán, bó zhōu liáo chéng rén. fù suí mò sǐ luàn bīng, yí fù shēng shǎo xuán. fǔ shí suì, wèn fù suǒ zài, mǔ yǐ gào, jí āi qì qiú shī. shí yě zhōng bái gǔ fù yā, huò yuē: yǐ zi xuè zì ér shèn zhě, fù zì yě. shǎo xuán chán fū, yuè xún ér huò, suì yǐ zàng. chuàng shén, mí nián nǎi xìng. zhēn guān zhōng, zhōu yán zhuàng, bài xú wáng fǔ cān jūn.
王少玄,博州聊城人。父隋末死亂兵,遺腹生少玄。甫十歲,問父所在,母以 告,即哀泣求屍。時野中白骨覆壓,或曰:「以子血漬而滲者,父胔也。」少玄鑱 膚,閱旬而獲,遂以葬。創甚,彌年乃興。貞觀中,州言狀,拜徐王府參軍。
rèn jìng chén, zì xī gǔ, dì zhōu rén. wǔ suì sàng mǔ, āi huǐ tiān zhì. qī suì, wèn fù yīng yuē: ruò hé kě yǐ bào mǔ? yīng yuē: yáng míng xiǎn qīn kě yě. nǎi kè zhì cóng xué. rǔ nán rèn chù quán jiàn qí wén, jīng yuē: kǒng zǐ chēng yán huí zhī xián, yǐ wèi fú rú yě. wú fēi gǔ rén, rán jiàn cǐ ér, xìn bù kě jí. shí liù, cì shǐ cuī shū yù jǔ xiù cái, zì yǐ xué wèi guǎng, dùn qù. yòu sān nián zú yè, jǔ xiào lián, shòu zhù zuò jú zhèng zì. fù wáng, shù yǔn jué, jì mǔ yuē: ér bù shèng sàng, wèi xiào kě hū? jìng chén gèng jìn zhān zhōu. fú chú, qiān mì shū láng. xiū mù, hé mén sòng shū. jiān yú shì nán qì qí rén, suì zhōng, shū shàng kǎo, gù cí. zhào wèi hóng wén guǎn xué shì, é shòu yuè wáng fǔ xī gé jì jiǔ. dāng dài, wáng zài biǎo liú, jìn cháo qǐng láng. jǔ zhì kē, zhuó xǔ wáng wén xué. fù wèi hóng wén guǎn xué shì, zhōng tài zǐ shè rén.
任敬臣,字希古,棣州人。五歲喪母,哀毀天至。七歲,問父英曰:「若何可 以報母?」英曰:「揚名顯親可也。」乃刻志從學。汝南任處權見其文,驚曰: 「孔子稱顏回之賢,以為弗如也。吾非古人,然見此兒,信不可及。」十六,刺史 崔樞欲舉秀才,自以學未廣,遁去。又三年卒業,舉孝廉,授著作局正字。父亡, 數殞絕,繼母曰:「而不勝喪,謂孝可乎?」敬臣更進饘粥。服除,遷秘書郎。休 沐,闔門誦書。監虞世南器其人,歲終,書上考,固辭。召為弘文館學士,俄授越 王府西閣祭酒。當代,王再表留,進朝請郎。舉制科,擢許王文學。復為弘文館學 士,終太子舍人。
zhī shū cái, dìng zhōu rén. suí mò huāng jǐn, yè gài shí yě zhōng, hái jìn mǔ, wèi zéi zhí, yù shā zhī, gào yǐ qíng, zéi mǐn qí xiào, wèi jiě fù. mǔ bìng yōng, shū cái shǔn chuāng zhù yào. jí wáng, lú mù, yǒu bái què zhǐ lú bàng. gāo zōng shí, biǎo yì qí jiā.
支叔才,定州人。隋末荒饉,夜丐食野中,還進母,為賊執,欲殺之,告以情, 賊閔其孝,為解縛。母病癰,叔才吮瘡注藥。及亡,廬墓,有白鵲止廬傍。高宗時, 表異其家。
zhì dé jiān, yǒu cháng zhōu rén wáng yù dì xiá jù wèi zéi zhí, jiāng shì yī rén, xiōng dì xiāng ràng sǐ, zéi gǎn qí yì, jǐn zòng zhī.
至德間,有常州人王遇、弟遐俱為賊執,將釋一人,兄弟相讓死,賊感其意, 盡縱之。
chéng yuán shī, sòng zhōu rén. mǔ bìng, shí xún bù chǐ dài, yào bù cháng bù jìn. dài dì shù luò zhōu. mǔ zhōng, wén fù, rì zǒu èr bǎi lǐ, yīn fù tǔ zhú fén, hào qú, rén bù fù shí. gǎi zàng céng mén yǐ lái, yuè èr shí nián nǎi bì. cháng yǒu bái láng huáng shé xún mù zuǒ, měi kū, qún niǎo míng xiáng. yǒng huī zhōng, cì shǐ zhuàng zhū cháo, zhào lì dūn jià. jì zhì, bù yuàn shì, shòu rú lín láng, hái zhī.
程袁師,宋州人。母病,十旬不褫帶,藥不嘗不進。代弟戍洛州。母終,聞訃, 日走二百里,因負土築墳,號癯,人不復識。改葬曾門以來,閱二十年乃畢。常有 白狼、黃蛇馴墓左,每哭,群鳥鳴翔。永徽中,刺史狀諸朝,詔吏敦駕。既至,不 願仕,授儒林郎,還之。
wǔ hóng dù, shì fú xiōng zhī zǐ, bǔ xiāng zhōu sī bīng cān jūn. yǒng huī zhōng, fù zú, zì xú zhōu bèi fā tú xiǎn qū sàng suǒ, fù tǔ zhú yíng, chén xī hào, rì yī yì mǐ. sù zhī chǎn lú qián, lí rǎo qí páng. gāo zōng xià zhào bāo měi, jīng qí mén.
武弘度,士畐兄之子,補相州司兵參軍。永徽中,父卒,自徐州被發徒跣趨喪 所,負土築塋,晨夕號,日一溢米。素芝產廬前,狸擾其旁。高宗下詔褒美,旌其 門。
sòng sī lǐ, zì guò tíng, shì jì mǔ xú wèi wén xiào. bǔ xiāo xiàn zhǔ bù. huì dà hàn, jǐng chí hé, mǔ léi jí, fēi quán shuǐ bù shì kǒu, sī lǐ yōu jù qiě dǎo, hū yǒu quán chū zhū tíng, wèi gān hán, rì bù fá jí. xiàn rén yì zhī, wèi liǔ huǎng wèi kè shí sòng qí xiào gǎn.
宋思禮,字過庭,事繼母徐為聞孝。補蕭縣主簿。會大旱,井池涸,母羸疾, 非泉水不適口,思禮憂懼且禱,忽有泉出諸庭,味甘寒,日不乏汲。縣人異之,尉 柳晃為刻石頌其孝感。
zhèng qián yào zhě, fù wàn jūn, fù mǎ dū wèi xíng yáng jùn gōng. mǔ, dài guó zhǎng gōng zhǔ. kāi yuán zhōng, zhǔ qǐn jí, qián yào shì zuǒ yòu, zào cì bù qù, lèi sān yuè bù huì miàn. zhǔ jí qīn, cì xuè wèi shū qǐng zhū shén, gài yǐ shēn dài. huǒ shū, ér shén xǔ èr zì dú bù huà. yì rì zhǔ yù, jiè zuǒ yòu wú gǎn yán. hòu shàng lín jìn zhǎng gōng zhǔ, lì tài pú guāng lù qīng.
鄭潛曜者,父萬鈞,駙馬都尉、滎陽郡公。母,代國長公主。開元中,主寢疾, 潛曜侍左右,造次不去,累三月不靧面。主疾侵,刺血為書請諸神,丐以身代。火 書,而「神許」二字獨不化。翌日主愈,戒左右無敢言。後尚臨晉長公主,歷太僕 光祿卿。
yuán ràng, yōng zhōu wǔ gōng rén. zhuó míng jīng, yǐ mǔ bìng bù kěn diào, shì shàn bù chū lǘ shù shí nián. mǔ zhōng, lú mù cì, fèi zhì mù, fàn cài yǐn shuǐ. xián hēng zhōng, tài zǐ jiān guó, xià lìng biǎo què yú mén. yǒng chún chū, xún chá shǐ biǎo ràng xiào tì zhuō yuè, zhuó tài zǐ yòu nèi lǜ fǔ zhǎng shǐ. suì mǎn, hái xiāng lǐ, rén yǒu suǒ sòng, jiē yì ràng pàn. zhōng zōng zài dōng gōng, zhào bài sī yì láng, rù yè, wǔ hòu wàng wèi yuē: qīng xiào yú jiā, bì néng zhōng yú guó, yí yǐ zhì dào fǔ wú zi. xún zú.
元讓,雍州武功人。擢明經,以母病不肯調,侍膳不出閭數十年。母終,廬墓 次,廢櫛沐,飯菜飲水。咸亨中,太子監國,下令表闕於門。永淳初,巡察使表讓 孝悌卓越,擢太子右內率府長史。歲滿,還鄉里,人有所訟,皆詣讓判。中宗在東 宮,召拜司議郎,入謁,武后望謂曰:「卿孝於家,必能忠於國,宜以治道輔吾子。」 尋卒。
péi jìng yí, jiàng zhōu wén xǐ rén. zēng zǔ zi tōng, suí kāi huáng zhōng yǐ tài zhōng dài fū jū mǔ sàng, kū sàng míng, yǒu bái wū cháo zhǒng yuè. xiōng dì bā rén jiē wèi míng xiào, zhào biǎo mén què, shì wèi yì mén péi shì.
裴敬彝,絳州聞喜人。曾祖子通,隋開皇中以太中大夫居母喪,哭喪明,有白 烏巢冢樾。兄弟八人皆為名孝,詔表門闕,世謂「義門裴氏」。
jìng yí qī suì néng wén zhāng, xìng jǐn mǐn, zōng zú zhòng zhī, hào gān lù dǐng. fù zhì zhōu, bǔ lín huáng lìng, wèi xià suǒ sòng. jìng yí nián shí sì, yì xún chá shǐ táng lín zhí wǎng, lín qí zhī, shì mìng zuò fù, fù gōng. fù zuì yǐ shì, biǎo jìng yí yú cháo, bǔ chén wáng fǔ diǎn qiān. yī rì, hū qì tì wèi zuǒ yòu yuē: dà rén bìng tòng, wú zhé rán, jīn xīn jì ér tòng, shì pǒ cè. nǎi qǐng jí, bèi dào guī, ér fù yǐ zú, léi huǐ yú lǐ. gān fēng chū, qiān lèi jiān chá yù shǐ. mǔ bìng, yī xǔ rén zé zhě jué bù néng chéng, jìng yí zì wèi yú wǎng yíng. jì jū sàng, zhào zèng jiān bó, guān wèi zuò líng yú. zhōng fú, yǐ zhù zuò láng jiān xiū guó shǐ. lì zhōng shū shè rén tài zǐ zuǒ shù zǐ. wǔ hòu shí, wèi kù lì suǒ xiàn, sǐ lǐng nán.
敬彝七歲能文章,性謹敏,宗族重之,號「甘露頂」。父智周,補臨黃令,為 下所訟。敬彝年十四,詣巡察使唐臨直枉,臨奇之,試命作賦,賦工。父罪已釋, 表敬彝於朝,補陳王府典簽。一日,忽泣涕謂左右曰:「大人病痛,吾輒然,今心 悸而痛,事叵測。」乃請急,倍道歸,而父已卒,羸毀逾禮。乾封初,遷累監察御 史。母病,醫許仁則者鐍不能乘,敬彝自為輿往迎。既居喪,詔贈縑帛,官為作靈 輿。終服,以著作郎兼修國史。歷中書舍人、太子左庶子。武后時,為酷吏所陷, 死嶺南。
liáng wén zhēn, guó zhōu wén xiāng rén. shǎo cóng jūn shǒu biān, dǎi hái, qīn yǐ wáng. zì shāng bù dé yǎng, jí chuān kuàng wèi mén, chén xī xùn sǎo, lú mù zuǒ, yīn mò sān shí nián, jiā rén yǒu suǒ wèn, huà wén yǐ duì. huì guān gǎi xīn dào, chū wén zhēn lú qián, xíng lǚ jiàn zhī, jiē wèi liú tì. yǒu gān lù jiàng yíng mù, bái tù xún rǎo, xiàn lìng kān shí jì zhī. kāi yuán zhōng, cì shǐ xǔ jǐng xiān biǎo wén zhēn xiào jué lún lèi, zhào fù shǐ guān.
梁文貞,虢州閺鄉人。少從軍守邊,逮還,親已亡。自傷不得養,即穿壙為門, 晨夕汛掃,廬墓左,喑默三十年,家人有所問,畫文以對。會官改新道,出文貞廬 前,行旅見之,皆為流涕。有甘露降塋木,白兔馴擾,縣令刊石紀之。開元中,刺 史許景先表文貞孝絕倫類,詔付史官。
shěn jì quán, zì zǐ píng, hóng zhōu yù zhāng rén. shǎo gū, shì mǔ xiào, wèi cháng yǔ rén zhēng, jiē yǐ wèi qiè. jì quán yuē: wú qiè hū? wèi rén zǐ zhě, kě yí yōu yú qīn hū zāi! zhēn guān zhōng, shì mǔ dù jiāng, yù bào fēng, mǔ nì sǐ, jì quán hào hū tóu jiāng zhōng, shǎo xuǎn, chí mǔ bì fú chū shuǐ shàng. dū du xiè shū fāng jù lǐ jì ér zàng zhī.
沈季詮,字子平,洪州豫章人。少孤,事母孝,未嘗與人爭,皆以為怯。季詮 曰:「吾怯乎?為人子者,可遺憂於親乎哉!」貞觀中,侍母度江,遇暴風,母溺 死,季詮號呼投江中,少選,持母臂浮出水上。都督謝叔方具禮祭而葬之。
xǔ bó huì, yuè zhōu xiāo shān rén. huò yuē xuán dù shí èr shì sūn. jǔ xiào lián. shàng yuán zhōng, wèi héng yáng bó shì. mǔ sàng, fù tǔ chéng fén, bù yù xù bó cháng zī wèi. yě huǒ jiāng dǎi yíng shù, bēi hào yú tiān, é ér yǔ, huǒ miè. suì hàn, quán yǒng lú qián, líng zhī shēng.
許伯會,越州蕭山人。或曰玄度十二世孫。舉孝廉。上元中,為衡陽博士。母 喪,負土成墳,不御絮帛、嘗滋味。野火將逮塋樹,悲號於天,俄而雨,火滅。歲 旱,泉涌廬前,靈芝生。
chén jí yuán, lóng zhōu kāi yáng rén. shì wèi qiú zhǎng. fù lóng shù, wèi qīn zhōu cì shǐ, yǒu jí, jí jí yuán zhé bù shí. jí wáng, ǒu xuè shù shēng, jí yíng zuò lú, jǐn yǐ tián zī ràng xiōng dì, lǐ rén gāo zhī. wǔ hòu shí, lì yòu bào tāo wèi dà jiāng jūn.
陳集原,瀧州開陽人。世為酋長。父龍樹,為欽州刺史,有疾,即集原輒不食。 及亡,嘔血數升,即塋作廬,盡以田貲讓兄弟,里人高之。武后時,歷右豹韜衛大 將軍。
lù nán jīn, sū zhōu wú rén. zǔ shì jì, cóng tóng jùn gù yě wáng xué zuǒ shì chūn qiū sī mǎ shǐ bān shì hàn shū. shì suí wèi yuè wáng dòng jì shì jiān shì dú. dòng chēng zhì, zhuó zhù zuò láng. shí wáng shì chōng jiāng cuàn nì, dòng wèi shì jì yuē: suí yǒu tiān xià sān shí nián, cháo guǒ wú zhōng chén hū? shì jì duì yuē: jiàn wēi shòu mìng, chén sù zhì yě. qǐng yīn qǐ shì wèi bì xià shā zhī. móu xiè, tíng shì dú, nǎi bù kè. zhēn guān chū, zhōng tài xué bó shì jiān hóng wén guǎn xué shì.
陸南金,蘇州吳人。祖士季,從同郡顧野王學《左氏春秋》、《司馬史》、 《班氏漢書》。仕隋為越王侗記室兼侍讀。侗稱制,擢著作郎。時王世充將篡逆, 侗謂士季曰:「隋有天下三十年,朝果無忠臣乎?」士季對曰:「見危授命,臣宿 志也。請因啟事為陛下殺之。」謀泄,停侍讀,乃不克。貞觀初,終太學博士兼弘 文館學士。
nán jīn shì wèi tài cháng fèng lǐ láng. kāi yuán chū, shǎo qīng lú chóng dào dǐ zuì xǐ lǐng nán, táo hái dōng dōu. nán jīn jū mǔ sàng, chóng dào wěi chēng diào kè, rù ér dào qí qíng, nán jīn nì zhī. é wèi chóu rén jī gào, zhào shì yù shǐ wáng xù bǔ àn, nán jīn dāng zhòng fǎ, dì zhào bì yì xù zì yán: nì chóng dào zhě wǒ yě, qǐng sǐ. nán jīn gù yán dì zì wū bù qíng, xù guài zhī, zhào bì yuē: mǔ wèi zàng, mèi wèi guī, xiōng néng bàn zhī, wǒ shēng wú yì, bù rú sǐ. xù jīng, shàng zhuàng. xuán zōng jiē yòu zhī.
南金仕為太常奉禮郎。開元初,少卿廬崇道抵罪徙嶺南,逃還東都。南金居母 喪,崇道偽稱弔客,入而道其情,南金匿之。俄為仇人跡告,詔侍御史王旭捕按, 南金當重法,弟趙璧詣旭自言:「匿崇道者我也,請死。」南金固言弟自誣不情, 旭怪之,趙璧曰:「母未葬,妹未歸,兄能辦之,我生無益,不如死。」旭驚,上 狀。玄宗皆宥之。
nán jīn zhī shū shǐ, lǚ cāo jǐn wán. zhāng shuō lù xiàng xiān yǐ xián wèi zhī, yóu kù bù yuán wài yǐ gù jí gǎi tài zǐ xǐ mǎ, zú.
南金知書史,履操謹完。張說、陸象先以賢謂之,由庫部員外以痼疾改太子洗 馬,卒。
zhāng xiù, hé zhōng jiě rén. fù shěn sù, wèi guī zhōu dū du, yǒu chén zuǎn rén zhě, wū qí mào zhàn jí sī yōng bīng. xuán zōng yí zhī, zhào jiān chá yù shǐ yáng wāng jí àn. zuǎn rén fù gào shěn sù yǔ zǒng guǎn dǒng táng lǐ móu fǎn. yú shì wāng shōu shěn sù xì yǎ zhōu yù, chí zhì guī zhōu àn fǎn zhuàng. táng lǐ bù shèng fèn, shā zuǎn rén, yǐ bīng qī bǎi wéi wāng, xié shǐ lù zhāng xuě shěn sù zuì. jì ér lì gòng zhǎn táng lǐ, wāng dé chū, suì dāng shěn sù shí fǎn, zhǎn zhī, méi qí jiā. xiù yǔ xiōng huáng shàng yòu, xǐ lǐng nán. jiǔ zhī, táo hái. wāng gēng míng wàn qǐng. huáng shí nián shí sān, xiù shǎo èr suì. yè jū wàn qǐng yú wèi wáng chí, huáng zhuó qí mǎ, wàn qǐng jīng, bù jí dòu, wèi xiù suǒ shā. tiáo suǒ yǐ shā wàn qǐng zhuàng xì yú fǔ, bēn jiāng nán, jiāng shā gòu fù zuì zhě, rán hòu yì yǒu sī. dào sì shuǐ, lì bǔ yǐ wén. zhōng shū lìng zhāng jiǔ líng děng jiē chēng qí xiào liè, yí dài sǐ, shì zhōng péi yào qīng děng chén bù kě, dì yì wèi rán, wèi jiǔ líng yuē: xiào zǐ zhě, yì bù gù mìng. shā zhī kě chéng qí zhì, shè zhī zé kuī lǜ. fán wèi zi, shú bù yuàn xiào? zhuǎn xiāng chóu shā, suì wú yǐ shí. zú yòng yào qīng yì, yì zhě yǐ wèi yuān. dì xià zhào shēn yù, nǎi shā zhī. lín xíng cì shí, huáng bù néng jìn, xiù sè zì rú, yuē: xià jiàn xiān rén, fù hé hèn! rén mò bù mǐn zhī, wèi lěi jiē yú dào, liǎn qián wèi zàng běi máng, shàng kǒng chóu rén fā zhī, zuò yí zhǒng, shǐ bù zhī qí chù.
張琇,河中解人。父審素,為巂州都督,有陳纂仁者,誣其冒戰級、私庸兵。 玄宗疑之,詔監察御史楊汪即按。纂仁復告審素與總管董堂禮謀反。於是汪收審素 系雅州獄,馳至巂州按反狀。堂禮不勝忿,殺纂仁,以兵七百圍汪,脅使露章雪審 素罪。既而吏共斬堂禮,汪得出,遂當審素實反,斬之,沒其家。琇與兄瑝尚幼, 徙嶺南。久之,逃還。汪更名萬頃。瑝時年十三,琇少二歲。夜狙萬頃於魏王池, 瑝斫其馬,萬頃驚,不及斗,為琇所殺。條所以殺萬頃狀繫於斧,奔江南,將殺構 父罪者,然後詣有司。道汜水,吏捕以聞。中書令張九齡等皆稱其孝烈,宜貸死, 侍中裴耀卿等陳不可,帝亦謂然,謂九齡曰:「孝子者,義不顧命。殺之可成其志, 赦之則虧律。凡為子,孰不願孝?轉相仇殺,遂無已時。」卒用耀卿議,議者以為 冤。帝下詔申諭,乃殺之。臨刑賜食,瑝不能進,琇色自如,曰:「下見先人,復 何恨!」人莫不閔之,為誄揭於道,斂錢為葬北邙,尚恐仇人發之,作疑冢,使不 知其處。
tài zōng shí, yǒu jí mò rén wáng jūn cāo, fù suí mò wèi xiāng rén lǐ jūn zé suǒ shā, wáng mìng qù, shí jūn cāo shàng yòu. zhì zhēn guān shí, cháo shì gēng yì, ér jūn cāo jù gū, chóu jiā wú suǒ dàn, yì zhōu zì yán. jūn cāo mì xié rèn shā zhī, tī qí xīn gān dàn lì jǐn, qū gào cì shǐ yuē: fù sǐ xiōng shǒu, lì èr shí nián bù kè bào, nǎi jīn shuā fèn, yuàn guī sǐ yǒu sī. zhōu shàng zhuàng, dì wèi dài sǐ.
太宗時,有即墨人王君操,父隋末為鄉人李君則所殺,亡命去,時君操尚幼。 至貞觀時,朝世更易,而君操窶孤,仇家無所憚,詣州自言。君操密挾刃殺之,剔 其心肝啖立盡,趨告刺史曰:「父死兇手,歷二十年不克報,乃今刷憤,願歸死有 司。」州上狀,帝為貸死。
gāo zōng shí, jiàng zhōu rén zhào shī jǔ fù wèi rén shā, shī jǔ yòu, mǔ gǎi jià, chóu jiā bù yí. shī jǔ zhǎng, wèi rén yōng, yè dú shū. jiǔ zhī, shǒu shā chóu rén, yì guān zì chén, dì yuán zhī.
高宗時,絳州人趙師舉父為人殺,師舉幼,母改嫁,仇家不疑。師舉長,為人 庸,夜讀書。久之,手殺仇人,詣官自陳,帝原之。
yǒng huī chū, tóng guān rén tóng tí zhì shòu fù wèi zú rén suǒ hài, zhì shòu yǔ dì zhì shuǎng hòu zhū tú, jī shā zhī, xiāng shuài guī yǒu sī zhēng wèi shǒu, yǒu sī bù néng jué zhě sān nián. huò yán dì shǐ móu, nǎi lùn sǐ, lín xíng yuē: chóu yǐ bào, sǐ bù hèn. zhì shòu zì tóu dì wěi dùn, shēn wú wán fū, shì zhì shuǎng xuè jǐn nǎi yǐ, jiàn zhě shāng zhī.
永徽初,同官人同蹄智壽父為族人所害,智壽與弟智爽候諸塗,擊殺之,相率 歸有司爭為首,有司不能決者三年。或言弟始謀,乃論死,臨刑曰:「仇已報,死 不恨。」智壽自投地委頓,身無完膚,舐智爽血盡乃已,見者傷之。
wǔ hòu shí, xià guī rén xú yuán qìng fù shuǎng wèi xiàn wèi zhào shī yùn suǒ shā, yuán qìng biàn xìng míng wèi yì jiā bǎo. jiǔ zhī, shī yùn yǐ yù shǐ shě tíng xià, yuán qìng shǒu shā zhī, zì qiú yì guān. hòu yù shè sǐ, zuǒ shí yí chén zi áng yì yuē:
武后時,下邽人徐元慶父爽為縣尉趙師韞所殺,元慶變姓名為驛家保。久之, 師韞以御史舍亭下,元慶手殺之,自囚詣官。後欲赦死,左拾遺陳子昂議曰:
xiān wáng lì lǐ yǐ jìn rén, míng fá yǐ qí zhèng. zhěn gàn chóu dí, rén zǐ yì yě zhū zuì jìn luàn, wáng zhèng gāng yě. rán wú yì bù kě xùn rén, luàn gāng bù kě míng fǎ. shèng rén xiū lǐ zhì nèi, chì fǎ fáng wài, shǐ shǒu fǎ zhě bù yǐ lǐ fèi xíng, jū lǐ zhě bù yǐ fǎ shāng yì, rán hòu bào luàn xiāo, lián chǐ xìng, tiān xià suǒ yǐ zhí dào ér xíng yě.
先王立禮以進人,明罰以齊政。枕干仇敵,人子義也;誅罪禁亂,王政綱也。 然無義不可訓人,亂綱不可明法。聖人修禮治內,飭法防外,使守法者不以禮廢刑, 居禮者不以法傷義,然後暴亂銷,廉恥興,天下所以直道而行也。
yuán qìng bào fù chóu, shù shēn guī zuì, suī gǔ liè shì hé yǐ jiā? rán shā rén zhě sǐ, huà yī zhī zhì yě, fǎ bù kě èr, yuán qìng yí fú gū. chuán yuē: fù chóu bù tóng tiān. quàn rén zhī jiào yě. jiào zhī bù gǒu, yuán qìng yí shè.
元慶報父仇,束身歸罪,雖古烈士何以加?然殺人者死,畫一之制也,法不可 二,元慶宜伏辜。《傳》曰:「父仇不同天。」勸人之教也。教之不苟,元慶宜赦。
chén wén xíng suǒ yǐ shēng, è luàn yě rén suǒ yǐ lì, chóng dé yě. jīn bào fù zhī chóu, fēi luàn yě háng zǐ zhī dào, rén yě. rén ér wú lì, yǔ tóng luàn zhū, shì yuē néng xíng, wèi kě yǐ xùn. rán zé xié yóu zhèng shēng, zhì bì luàn zuò, gù lǐ fáng bù shèng, xiān wáng yǐ zhì xíng yě. jīn yì yuán qìng zhī jié, zé fèi xíng yě. jī yuán qìng suǒ yǐ néng yì dòng tiān xià, yǐ qí wàng shēng ér qū qí dé yě. ruò shì zuì yǐ lì qí shēng, shì duó qí dé, kuī qí yì, fēi suǒ wèi shā shēn chéng rén quán sǐ wàng shēng zhī jié. chén wèi yí zhèng guó zhī diǎn, zhì zhī yǐ xíng, rán hòu jīng lǘ mù kě yě.
臣聞刑所以生,遏亂也;仁所以利,崇德也。今報父之仇,非亂也;行子之道, 仁也。仁而無利,與同亂誅,是曰能刑,未可以訓。然則邪由正生,治必亂作,故 禮防不勝,先王以制刑也。今義元慶之節,則廢刑也。跡元慶所以能義動天下,以 其忘生而趨其德也。若釋罪以利其生,是奪其德,虧其義,非所謂殺身成仁、全死 忘生之節。臣謂宜正國之典,寘之以刑,然後旌閭墓可也。
shí wěi qí yán. hòu lǐ bù yuán wài láng liǔ zōng yuán bó yuē:
時韙其言。後禮部員外郎柳宗元駁曰:
lǐ zhī dà běn, yǐ fáng luàn yě. ruò yuē: wú wèi zéi nüè, fán wèi zi zhě shā wú shè. xíng zhī dà běn, yì yǐ fáng luàn yě. ruò yuē: wú wèi zéi nüè, fán wèi zhì zhě shā wú shè. qí běn zé hé, qí yòng zé yì. jīng yǔ zhū, bù dé bìng yě. zhū qí kě jīng, zī wèi làn, dú xíng shén yǐ jīng qí kě zhū, zī wèi jiàn, huài lǐ shén yǐ.
禮之大本,以防亂也。若曰:無為賊虐,凡為子者殺無赦。刑之大本,亦以防 亂也。若曰:無為賊虐,凡為治者殺無赦。其本則合,其用則異。旌與誅,不得並 也。誅其可旌,茲謂濫,黷刑甚矣;旌其可誅,茲謂僭,壞禮甚矣。
ruò shī yùn dú yǐ sī yuàn, fèn lì qì, nüè fēi gū, zhōu mù bù zhī zuì, xíng guān bù zhī wèn, shàng xià méng mào, hào bù wén. ér yuán qìng néng chù xīn jī lǜ yǐ chōng chóu rén zhī xiōng, jiè rán zì kè, jí sǐ wú hàn, shì shǒu lǐ ér xíng yì yě. zhí shì zhě yí yǒu cán sè, jiāng xiè zhī bù xiá, ér yòu hé zhū yān?
若師韞獨以私怨,奮吏氣,虐非辜,州牧不知罪,刑官不知問,上下蒙冒,號 不聞。而元慶能處心積慮以沖仇人之胸,介然自克,即死無憾,是守禮而行義也。 執事者宜有慚色,將謝之不暇,而又何誅焉?
qí huò fù bù miǎn yú zuì, shī yùn zhī zhū, bù qiān yú fǎ, shì fēi sǐ yú lì yě, shì sǐ yú fǎ yě. fǎ qí kě chóu hū? chóu tiān zǐ zhī fǎ, ér qiāng fèng fǎ zhī lì, shì bèi ào ér líng shàng yě. zhí ér zhū zhī, suǒ yǐ zhèng bāng diǎn, ér yòu hé jīng yān?
其或父不免於罪,師韞之誅,不愆於法,是非死於吏也,是死於法也。法其可 仇乎?仇天子之法,而戕奉法之吏,是悖驁而凌上也。執而誅之,所以正邦典,而 又何旌焉?
lǐ zhī suǒ wèi chóu zhě, yuān yì shěn tòng ér hào wú gào yě, fēi wèi dǐ zuì chù fǎ, xiàn yú dà lù, ér yuē bǐ shā zhī wǒ nǎi shā zhī, bù yì qū zhí, bào guǎ xié ruò ér yǐ. chūn qiū chuán yuē: fù bù shòu zhū, zi fù chóu kě yě fù shòu zhū, zi fù chóu, cǐ tuī rèn zhī dào. fù chóu bù chú hài. jīn ruò qǔ cǐ yǐ duàn liǎng xià xiāng shā, zé hé yú lǐ yǐ.
禮之所謂仇者,冤抑沈痛而號無告也,非謂抵罪觸法,陷於大戮,而曰彼殺之 我乃殺之,不議曲直,暴寡脅弱而已。《春秋傳》曰:「父不受誅,子復仇可也; 父受誅,子復仇,此推刃之道。復仇不除害。」今若取此以斷兩下相殺,則合於禮 矣。
qiě fú bù wàng chóu, xiào yě bù ài sǐ, yì yě. yuán qìng néng bù yuè yú lǐ, fú xiào sǐ yì, shì bì dá lǐ ér wén dào zhě yě. fū dá lǐ wén dào zhī rén, qǐ qí yǐ wáng fǎ wèi dí chóu zhě zāi! yì zhě fǎn yǐ wèi lù, dú xíng huài lǐ, qí bù kě yǐ wèi diǎn míng yǐ. qǐng xià chén yì fù yú lìng, yǒu duàn sī yù zhě, bù yí yǐ qián yì cóng shì.
且夫不忘仇,孝也;不愛死,義也。元慶能不越於禮,服孝死義,是必達理而 聞道者也。夫達理聞道之人,豈其以王法為敵仇者哉!議者反以為戮,黷刑壞禮, 其不可以為典明矣。請下臣議附於令,有斷斯獄者,不宜以前議從事。
xiàn zōng shí, qú zhōu rén yú cháng ān fù shū jiē wèi lǐ rén xiè quán suǒ shā. cháng ān bā suì, yǐ néng móu fù chóu. shí yǒu qī nián, zú shā quán. cì shǐ yuán xī zòu qīng bǐ, xíng bù shàng shū lǐ yōng zhí bù kě, zú dǐ sǐ.
憲宗時,衢州人余常安父、叔皆為里人謝全所殺。常安八歲,已能謀復仇。十 有七年,卒殺全。刺史元錫奏輕比,刑部尚書李鄘執不可,卒抵死。
yòu fù píng rén liáng yuè fù wèi qín guǒ suǒ shā, yuè shā chóu, yì xiàn qǐng zuì. zhào yuē: zài lǐ fù chóu bù tóng tiān, ér fǎ shā rén bì sǐ. lǐ fǎ, wáng jiào dà duān yě, èr shuō yì yān. xià shàng shū shěng yì. zhí fāng yuán wài láng hán yù yuē:
又富平人梁悅父為秦果所殺,悅殺仇,詣縣請罪。詔曰:「在《禮》父仇不同 天,而法殺人必死。禮、法,王教大端也,二說異焉。下尚書省議。」職方員外郎 韓愈曰:
zi fù fù chóu, jiàn yú chūn qiū yú lǐ jì zhōu guān, ruò zi shǐ, bù shèng shù, wèi yǒu fēi ér zuì zhě. zuì yí xiáng yú lǜ, ér lǜ wú tiáo, fēi què wén yě. gài yǐ wèi bù xǔ fù chóu, zé shāng xiào zǐ zhī xīn xǔ fù chóu, zé rén jiāng yǐ fǎ zhuān shā, wú yǐ jìn zhǐ. fū lǜ suī běn yú shèng rén, rán zhí ér xíng zhī zhě, yǒu sī yě. jīng zhī suǒ míng zhě, zhì yǒu sī zhě yě. dīng níng qí yì yú jīng ér shēn méi qí wén yú lǜ zhě, jiāng shǐ fǎ lì yī duàn yú fǎ, ér jīng shù zhī shì dé yǐn jīng yǐ yì yě.
子復父仇,見於《春秋》、於《禮記》、《周官》,若子史,不勝數,未有非 而罪者。最宜詳於律,而律無條,非闕文也。蓋以為不許復仇,則傷孝子之心;許 復仇,則人將倚法顓殺,無以禁止。夫律雖本於聖人,然執而行之者,有司也。經 之所明者,制有司者也。丁寧其義於經而深沒其文於律者,將使法吏一斷於法,而 經術之士得引經以議也。
zhōu guān yuē: fán shā rén ér yì zhě, lìng wù chóu, chóu zhī zé sǐ. yì zhě, yí yě. míng shā rén ér bù dé qí yí zhě, zi dé fù chóu yě. cǐ bǎi xìng zhī xiāng chóu zhě yě. gōng yáng zǐ yuē: fù bù shòu zhū, zi fù chóu kě yě. bù shòu zhū zhě, zuì bù dāng zhū yě. zhū zhě, shàng shī xià zhī cí, fēi bǎi xìng xiāng shā yě. zhōu guān yuē: fán bào chóu chóu zhě, shū yú shì, shā zhī wú zuì. yán jiāng fù chóu, bì xiān yán yú guān, zé wú zuì yě.
《周官》曰:「凡殺人而義者,令勿仇,仇之則死。」義者,宜也。明殺人而 不得其宜者,子得復仇也。此百姓之相仇者也。公羊子曰:「父不受誅,子復仇可 也。」不受誅者,罪不當誅也。誅者,上施下之辭,非百姓相殺也。《周官》曰: 「凡報仇讎者,書於士,殺之無罪。」言將復仇,必先言於官,則無罪也。
fù chóu zhī míng suī tóng, ér qí shì gè yì. huò bǎi xìng xiāng chóu, rú zhōu guān suǒ chēng, kě yì yú jīn zhě huò wèi guān lì suǒ zhū, rú gōng yáng suǒ chēng, bù kě xíng yú jīn zhě. zhōu guān suǒ chēng: jiāng fù chóu xiān gào yú shì, ruò gū zhì léi ruò, bào wēi zhì ér cì dí rén zhī biàn, kǒng bù néng zì yán, wèi kě yǐ wèi duàn yú jīn yě. rán zé shā zhī yǔ shè bù kě yī, yí dìng qí zhì yuē: yǒu fù fù chóu zhě, shì fā, jù qí shì xià shàng shū shěng, jí yì yǐ wén, zhuó chù zhī. zé jīng wú shī zhǐ yǐ.
復仇之名雖同,而其事各異。或百姓相仇,如《周官》所稱,可議於今者;或 為官吏所誅,如《公羊》所稱,不可行於今者。《周官》所稱:將復仇先告於士, 若孤稚羸弱,抱微志而伺敵人之便,恐不能自言,未可以為斷於今也。然則殺之與 赦不可一,宜定其制曰:「有復父仇者,事發,具其事下尚書省,集議以聞,酌處 之。」則經無失指矣。
yǒu zhào yǐ yuè shēn yuān, qǐng zuì yì gōng mén, liú xún zhōu.
有詔以悅申冤,請罪詣公門,流循州。
mù zōng shì, jīng zhào rén kāng mǎi dé, nián shí sì, fù xiàn zé qián yú yún yáng zhāng lì, lì zuì, lā xiàn wēi sǐ. mǎi dé yǐ lì qiáo hàn, dù jiù bù zú jiě, zé jǔ chā jī qí shǒu, sān rì lì sǐ. xíng bù shì láng sūn gé jiàn yán: mǎi dé jiù fù nán bù wèi bào, dù bù jiě ér jī bù wèi xiōng. xiān wáng zhì xíng, bì xiān fù zǐ zhī qīn. chūn qiū yuán xīn dìng zuì, zhōu shū zhū fá yǒu quán. mǎi dé xiào xìng tiān zhì, yí cì jīn yòu. yǒu zhào jiǎn sǐ.
穆宗世,京兆人康買得,年十四,父憲責錢於雲陽張蒞,蒞醉,拉憲危死。買 得以蒞趫悍,度救不足解,則舉鍤擊其首,三日蒞死。刑部侍郎孫革建言:「買得 救父難不為暴,度不解而擊不為凶。先王制刑,必先父子之親。《春秋》原心定罪, 《周書》諸罰有權。買得孝性天至,宜賜矜宥。」有詔減死。
hóu zhī dào chéng jù luó zhě, líng zhōu líng wǔ rén. jū qīn sàng, chuān kuàng zuò zhǒng, jiē shēn zhí qí láo, xiāng rén zhù zhě, jí kū ér què zhī. lú fén cì, kū qì wú jié, zhī dào qī nián jù luó sān nián bù zhǐ. zhī dào gòu chén jī shǒu, lǜ yè bàn fù fén, yǒng ér kū, niǎo shòu wèi bēi hào. lǐ huá zuò èr xiào zàn biǎo qí xíng, yuē: jué chū shēng rén, yǒu jūn yǒu qīn. xiào qīn wèi zi, zhōng jūn wèi chén. zhào zì tiān mìng, jiàng jí rén lún. bèi sǐ bù yì, wàng shēng bù rén. guò jí zhì jiù, wèi zhī lǐ wén. zhì zāi hòu shì, chuàng jù bìng yīn. shǒu zú pián zhī, yǐ chéng gāo fén. yè hēi biāo dòng, rú lín guǐ shén. kū wú cháng shēng, jiǒng chè cāng mín. jū zhǎn sān nián, ěr dú zhōng shēn. jiē jiē chéng shēng, qí āi yě jūn. gù hòu jué pèi, zhān qián wú lín.
侯知道、程俱羅者,靈州靈武人。居親喪,穿壙作冢,皆身執其勞,鄉人助者, 即哭而卻之。廬墳次,哭泣無節,知道七年、俱羅三年不止。知道垢塵積首,率夜 半傅墳,踴而哭,鳥獸為悲號。李華作《二孝贊》表其行,曰:「厥初生人,有君 有親。孝親為子,忠君為臣。兆自天命,降及人倫。背死不義,忘生不仁。過及智 就,為之禮文。至哉侯氏,創巨病殷。手足胼胝,以成高墳。夜黑飆動,如臨鬼神。 哭無常聲,迥徹蒼旻。苴斬三年,爾獨終身。嗟嗟程生,其哀也均。顧後絕配,瞻 前無鄰。」
yòu yǒu hé chéng cuì zhě, chí zhōu rén. qīn bìng rì gù, sú shàng guǐ, bìng zhě bù jìn yào. chéng cuì tī gǔ ròu jìn, qīn jí wèi chōu. hòu qīn méi, fú yú mù, kū yǒng wú shù, yǐ huǐ zú, dāng shí hào qīng yáng xiào zǐ, shì wèi zuò lěi shén zhòng.
又有何澄粹者,池州人。親病日錮,俗尚鬼,病者不進藥。澄粹剔股肉進,親 疾為瘳。後親沒,伏於墓,哭踴無數,以毀卒,當時號「青陽孝子」,士為作誄甚 眾。
shòu zhōu ān fēng lǐ xìng yì yǒu zhì xíng, liǔ zōng yuán wèi zuò xiào mén míng, yuē: shòu zhōu cì shǐ chén chéng sī yán: jiǔ yuè dīng hài, ān fēng lìng shàng suǒ bù biān hù máng xìng, fù bèi è jí, suì yuè jiù jí, xìng zì rèn gǔ ròu, jiǎ tuō kuì xiàn, fù lǎo bìng yǐ bù néng dàn, sù ér sǐ. xìng hào hū fǔ yì, kǒu bí chuí xuè, pěng tǔ jiù fén, zhān zì tì tì. fén zuǒ zuò xiǎo lú, méng yǐ shān cí, fú nì qí zhōng, fú fú dùn yǒng, zhòu yè kū sù. xiào chéng yōu dá, shén wèi jiàn yì, lú shàng chǎn zǐ zhī bái zhī, lú zhōng lǐ quán yǒng. cǐ jiē bì xià xiào zhì shén huà, yīn zhōng qí xīn, ér kè zhì sī shì. jǐn àn xìng pǐ shù jiàn lòu, xún xí qiǎn xià, xìng fēi wén zì suǒ dǎo, shēng yǔ nòu lěi wèi yè, ér néng zhōng bǐ chún xiào, chāo chū gǔ liè, tiān yì shén dào, yóu xī ruì wù yǐ biǎo shū yì. fú wéi bì xià yǒu táng yáo rú shén zhī dé, yí jiā jīng bāo, hé yú shàng xià. qǐng biǎo qí lǐ lǘ, kè shí míng bái, xuān yán fēng měi, guān shì hòu sì, yǒng wú jí. chén mèi sǐ qǐng. zhì yuē kě. míng yuē: yì jué xiào sī, zī wéi shū líng. bǐng chéng cuì hé, dǔ shǒu tiān jīng. qì shì léi jí, mò dǎo yǐn míng. yǐn rèn zì xiàng, cán jī bài xíng. xiū shàn fèng jìn, yōu láo xiào chéng. wéi shí gāo gāo, céng bù shì tīng. chuàng jù tòng réng, hào yú qióng mín. pěng tǔ rú tì, dùn shǒu chéng fén. tāo yīng fǔ zì, hán shǔ zài lú. cǎo mù cuì sǐ, niǎo shòu chí chú. shū lèi yì zú, yì xiāng qí āi. zhào yǒu èr wèi, xiào dào yuán xìng. kè xiū jué yóu, zài jí shì dēng. zài dì yǒu yú, yǐ xiào zhēng zhēng. zhòng ní shù jīng, yǐ jiào yú céng. wéi xī lǔ hóu, jiàn mìng yí gōng. yì yǒu kǎo shū, wù zhuāng chēng chún. xiǎn xiǎn lǐ shì, shí yǔ zhī lún. āi jiē dào lù, tì mù lǐ lín. shén xī mì zhǐ, sān xiù líng quán. dì mìng jiàn jiā, yì biǎo qí mén. tǒng yī shàng xià, jiāo zàn tiān rén. jiàn cǐ bēi hào, yì líng yáng fēn.
壽州安豐李興亦有至行,柳宗元為作《孝門銘》,曰:「壽州刺史臣承思言: 『九月丁亥,安豐令上所部編戶氓興,父被惡疾,歲月就亟,興自刃股肉,假託饋 獻,父老病已不能啖,宿而死。興號呼撫臆,口鼻垂血,捧土就墳,沾漬涕洟。墳 左作小廬,蒙以苫茨,伏匿其中,扶服頓踴,晝夜哭訴。孝誠幽達,神為見異,廬 上產紫芝、白芝,廬中醴泉涌。此皆陛下孝治神化,陰中其心,而克致斯事。謹按 興匹庶賤陋,循習淺下,性非文字所導,生與耨耒為業,而能鍾彼醇孝,超出古烈, 天意神道,猶錫瑞物以表殊異。伏惟陛下有唐堯如神之德,宜加旌褒,合於上下。 請表其里閭,刻石明白,宣延風美,觀示後祀,永無極。臣昧死請。』制曰可。銘 曰:『懿厥孝思,茲惟淑靈。稟承粹和,篤守天經。泣侍羸疾,默禱隱冥。引刃自 向,殘肌敗形。羞膳奉進,憂勞孝誠。惟時高高,曾不視聽。創巨痛仍,號於穹旻。 捧土濡涕,頓首成墳。搯膺腐眥,寒暑在廬。草木悴死,鳥獸踟躕。殊類異族,亦 相其哀。肇有二位,孝道爰興。克脩厥猷,載籍是登。在帝有虞,以孝烝烝。仲尼 述經,以教於曾。惟昔魯侯,見命夷宮。亦有考叔,寤莊稱純。顯顯李氏,實與之 倫。哀嗟道路,涕慕里鄰。神錫秘祉,三秀靈泉。帝命薦加,亦表其門。統一上下, 交贊天人。建此碑號,億齡揚芬。』」
xǔ fǎ shèn, cāng zhōu qīng chí rén. fǔ sān suì, yǐ yǒu zhī. shí mǔ bìng, bù yǐn rǔ, cǎn cǎn yǒu yōu sè. huò yǐ zhēn ěr guǐ yuè zhī, zhé bù shí, hái yǐ jìn mǔ. hòu qīn sàng, cháng lú yú yíng, yǒu gān lù jiā hé líng zhī mù lián lǐ bái tù zhī xiáng. tiān bǎo zhōng, biǎo yì qí lǘ.
許法慎,滄州清池人。甫三歲,已有知。時母病,不飲乳,慘慘有憂色。或以 珍餌詭悅之,輒不食,還以進母。後親喪,常廬於塋,有甘露、嘉禾、靈芝、木連 理、白兔之祥。天寶中,表異其閭。
lín zǎn, quán zhōu pú tián rén. zhēn yuán chū, shì wèi fú táng wèi. mǔ léi lǎo, wèi jí yíng ér bìng. zǎn wén, qì guān hái. jí mǔ wáng, shuǐ jiāng bù rù kǒu wǔ rì. zì shān pì zuò zhǒng, lú qí yòu, yǒu bái wū lái, gān lù jiàng. guān chá shǐ lǐ ruò chū qiǎn guān shǔ yàn shí, huì lù xī, lǐ rén shī sè, zǎn kū yuē: tiān suǒ jiàng lù, huò wǒ xié? é ér lù fù jí, wū yì huí xiáng. zhào zuò èr què yú mǔ mù qián, yòu biǎo qí lǘ, juān yáo yì, shí hào què xià lín jiā.
林攢,泉州莆田人。貞元初,仕為福唐尉。母羸老,未及迎而病。攢聞,棄官 還。及母亡,水漿不入口五日。自埏甓作冢,廬其右,有白烏來,甘露降。觀察使 李若初遣官屬驗實,會露晞,里人失色,攢哭曰:「天所降露,禍我邪?」俄而露 復集,烏亦迴翔。詔作二闕於母墓前,又表其閭,蠲徭役,時號「闕下林家」。
chén ráo nú, ráo zhōu rén. nián shí èr, qīn bìng wáng, jù ruò jū sàng, yòu suì jī, huò jiào qí fēn dì mèi, kě quán xìng mìng. ráo nú liú tì, shēn gài sù xiāng quán yǎng. cì shǐ lǐ fù yì zhī, gěi zī chǔ, shǔ qí mén yuē xiào yǒu tóng zǐ.
陳饒奴,饒州人。年十二,親並亡,窶弱居喪,又歲飢,或教其分弟妹,可全 性命。饒奴流涕,身丐訴相全養。刺史李復異之,給資儲,署其門曰「孝友童子」。
wáng bó wǔ, xǔ zhōu rén. huì chāng zhōng, shì mǔ zhì guǎng zhōu, jí shā yǒng kǒu, bào fēng, mǔ nì sǐ, bó wǔ zì tóu yú shuǐ. lǐng nán jié dù shǐ lú zhēn bǐ lì shěn gǔ, huò èr shī yān, nǎi zàng zhī, biǎo qí mù yuē xiào zǐ mù. zhào wèi kè shí.
王博武,許州人。會昌中,侍母至廣州,及沙涌口,暴風,母溺死,博武自投 於水。嶺南節度使盧貞俾吏沈罟,獲二屍焉,乃葬之,表其墓曰「孝子墓」。詔為 刻石。
wàn jìng rú, lú zhōu rén. sān shì tóng jū, sàng qīn, lú mù, cì xuè xiě fú tú shū, duàn shǒu èr zhǐ, zhé fù shēng. zhōu gǎi suǒ jū yuē chéng xiào xiāng guǎng xiào jù. dà zhōng shí, biǎo qí jiā.
萬敬儒,廬州人。三世同居,喪親,廬墓,刺血寫浮屠書,斷手二指,輒復生。 州改所居曰成孝鄉廣孝聚。大中時,表其家。
zhāng quán yì, zǐ zhōu fú chéng rén. shǎo gū, wèi xiōng quán qǐ suǒ jū. mǔ bìng, quán qǐ kuī gǔ shàn mǔ ér yù. jí quán qǐ wáng, quán yì fú zhǎn shuāi, duàn shǒu yī zhǐ yǐ bào. bù chù qī, tóng pú chù yī shì, mài yào zì yè, shì chuán néng zuò huáng jīn. jū chéng dū sì shí nián, hào zhāng xiào zǐ, zú, nián jiǔ shí bā.
章全益,梓州涪城人。少孤,為兄全啟所鞠。母病,全啟刲股膳母而愈。及全 啟亡,全益服斬衰,斷手一指以報。不畜妻,僮僕處一室,賣藥自業,世傳能作黃 金。居成都四十年,號章孝子,卒,年九十八。
zàn yuē: shèng rén zhì tiān xià yǒu dào, yuē yào zài xiào tì ér yǐ. fù fù yě, zi zi yě, xiōng xiōng yě, dì dì yě, tuī ér zhī guó, guó ér zhī tiān xià, jiàn yī shàn ér bǎi xíng cóng, qí shī zé yǐ fǎ shéng zhī. gù yuē: xiào zhě tiān xià dà běn, fǎ qí mò yě. zhì pǐ fū dān rén, xíng xiào yī gài, ér xiōng dào bù gǎn líng, tiān zǐ kuì ér jīng zhī zhě, yǐ qí jiào xiào ér qiú zhōng yě. gù póu ér zhe yú piān.
贊曰:聖人治天下有道,曰「要在孝悌而已」。父父也,子子也,兄兄也,弟 弟也,推而之國,國而之天下,建一善而百行從,其失則以法繩之。故曰:「孝者 天下大本,法其末也。」至匹夫單人,行孝一概,而凶盜不敢凌,天子喟而旌之者, 以其教孝而求忠也。故裒而著於篇。