xiào yǒu
孝友
táng shòu mìng èr bǎi bā shí bā nián, yǐ xiào tì míng tōng cháo tíng zhě, duō lǘ xiàng cì cǎo zhī mín, jiē dé shū yú shǐ guān.
唐受命二百八十八年,以孝悌名通朝廷者,多闾巷刺草之民,皆得书于史官。
wàn nián wáng shì guì, cháng ān yán dài fēng, jīng yáng tián bó míng, huá yuán hán nán tuó, huá zhōu wáng qú tán, zhèng xiàn xīn fǎ wāng guō shì jǔ zhāng zhǎng guō shì dù zhèng dí liǔ rén zhōng néng jūn dé liú chóng gān yuán shuǎng hán zi shàng hán sī yuē, xià guī zhāng wàn chè, cháo yì shēn tú sī gōng lǚ áng, chún gū zhāng yuán liàng, líng tái sūn zhì hé, xīn píng féng měng jiàng, yí chuān sī mǎ fēn, luò jiāo zhōu chóng jùn, luò chuān hé shàn yí, bó líng cuī dìng rén, jì zhōu yàn yí qiàn, bèi zhōu mǎ héng, cāng zhōu zhèng shì cái, qīng chí sūn chǔ xìn liú xián, bó hǎi biān fèng jǔ, yíng zhōu zhū bǎo jī, lè líng sū fú niàn, hán dān zhāng zhēng, jī zé féng rén hǎi guō shǒu sù, wén ān dǒng xiāng, wǔ yì wáng dá duō zhāng qiū gǎn zhāng yì lǎng jì sūn shī cái zhāng yì jié, shā hé zhào jūn huì, nán lè gǔ gǎn dé, wèi xiàn máo rén, wǔ chéng rú zhì dá, lì tíng wáng shī wēi lǐ sì rén, lín hé lǐ wén chóu, tāng yīn hòu chì nú, gǔ chéng péng sī yì chén qǐ tián dī yuè, tài yuán lú yí rén wáng zhī dào, pú zhōu jiǎ xiào cái, jiě xiàn wèi xuán biǎo, nán yuè zhāng lì jiàn, ān yì cáo wén xíng sūn huái yīng xiàng lǐ zhì jiàng yáng wáng cāo shào xuán tóng zhāng héng cáo cún xūn lǐ wén bāo dǒng wén hǎi lǐ wén xiù zhāng xiān ér zhāng gōng xiàn, yú xiāng dǒng jìng zhí, hé dōng zhāng jīn chéng lǚ shén tōng lǚ yún lǚ zhì tǐng lǚ yuán guāng zhào jǔ zhāng yòu yáo chì zhāng shī dé féng jù yuán dù shān cáng, hé xī guō wén zhèng, yī quē rèn zhòng jì yuán róng bì, biàn zhōu zhāng shì yán, chén liú jiā shī liàng dǒng yǔn gōng, wèi shì yáng sī zhēn, zhōng mù pān liáng yuàn jì zi jì tōng, yáng wǔ shí huì xún, fēng qiū yáng sōng guī, xǔ tián lǐ yí dào, zuò chéng cài hóng shí shàn xióng jì sūn yàn wēi, lǎng shān hú jūn cái, xú zhōu huáng fǔ héng, péng chéng yǐn wù róng, jīng zhōu liú bǎo, cháng shòu shǐ tuán, yì zhōu jiāo huái sù guō jǐng huá, qī xiàn cáo shǎo wēi, fú chéng zhào yān, zī yáng zhào guāng yù huáng biàn, zǐ tóng mǎ dōng wáng qín jǔ wáng xìng sì, yī zhèng fán yī, bā xī wéi shì zōng wén bó yíng jì zi quán, nán zhèng lǐ zhēn gǔ, cháo xiàn zhāng jìn zhāo, wàn zài liào hóng, nán líng sū zhòng fāng, pó yáng zhāng yán zàn, lè píng xiè wéi qín shěn pǔ jiāng jū, shàng ráo bào jiā fú yú róng zhēn, jù róng zhāng cháng wěi, yì yáng zhāng qiú lǐ yíng jì zi níng sūn chǔ, guì xī huáng zhōu, jiàn chāng xióng shì shàn, lín jiāng yuán míng, gàn xiàn xiè jùn, yú háng hé gōng biàn zhāng chéng miǎn fāng zōng, jiàn dé hé qǐ mén, tóng lú zhù xī jìn, zhū jì zhāng wàn hé, xiāo shān lǐ wèi xǔ bó huì dài gōng yú jǐn, xìn ān xú zhī xīn xú huì yīn, dōng yáng yīng xiān táng jūn yòu, mù zhōu xǔ lì chuān, jiàn yáng liú cháng, shào wǔ huáng gèn zhāng jù jiān wú hǎi, quán shān huáng jiā yóu, yǒng tài wáng shì, jiē shì qīn jū sāng zhe zhì xíng zhě. wàn nián sòng xìng guì, fèng xiān zhāng fú, lǐ yáng zhāng rén xìng, lì yáng dǒng sī chǒng, hú chéng yán mín, gāo píng yōng xiān gāo, hú chéng yán fēng, zhèng píng zhōu sī yì zhāng zi yīng, qǔ wò zhāng jūn mì qín dé fāng mǎ xuán cāo lǐ jūn zé, tài píng zhào dé yǎn, lǒng xī chén sì, běi hǎi lǚ yuán jiǎn, jīng chéng sòng guāng zhī, dān fù liú jiǔ jiāng, wú dì xú wén liàng, lè líng wú zhèng biǎo, hé jiān liú xuān dǒng yǒng, ān yì rèn jūn yì wèi kāi, lóng mén liáng shén yì hè jiàn shè zhāng qí yì, zhèng xiàn wáng yuán xù kòu yuán tóng, shū chéng xú xíng zhōu, mù zhōu fāng liáng kūn, tóng lú dài yuán yì, gāo ān sòng liàn, jīng xiàn wàn yàn, yì yáng lǐ zhí, fán chāng wáng pī, jiē shù shì tóng jū zhě. tiān zǐ jiē jīng biǎo mén lǘ, cì sù bó, zhōu xiàn cún wèn, fù fù shuì, yǒu shòu yǐ guān zhě.
万年王世贵,长安严待封,泾阳田伯明,华原韩难陀,华州王瞿昙,郑县辛法 汪、郭士举、张长、郭士度、郑迪、柳仁忠、能君德、刘崇、甘元爽、韩子尚、韩 思约,下邽张万彻,朝邑申屠思恭、吕昂,鹑觚张元亮,灵台孙智和,新平冯猛将, 宜川司马芬,洛交周崇俊,洛川何善宜,博陵崔定仁,冀州燕遗倩,贝州马衡,沧 州郑士才,清池孙楚信、刘贤,渤海边凤举,瀛州硃宝积,乐陵苏伏念,邯郸章征, 鸡泽冯仁海、郭守素,文安董相,武邑王达多、张丘感、张艺朗暨孙师才、张义节, 沙河赵君惠,南乐谷感德,魏县毛仁,武城茹智达,历亭王师威、李肆仁,临河李 文绸,汤阴后斥奴,鼓城彭思义、陈屺、田堤岳,太原卢遗仁、王知道,蒲州贾孝 才,解县卫玄表,南岳张利见,安邑曹文行、孙怀应、相里志降、杨王操、邵玄同、 张衡、曹存勋、李文褒、董文海、李文秀、张仙儿、张公宪,虞乡董敬直,河东张 金城、吕神通、吕云、吕志挺、吕元光、赵举、张祐、姚炽、张师德、冯巨源、杜 山藏,河西郭文政,伊阙任仲济、源荣璧,汴州张士岩,陈留家师谅、董允恭,尉 氏杨思贞,中牟潘良瑗暨子季通,阳武时惠珣,封丘杨嵩珪,许田李颐道,胙城蔡 洪、石善雄暨孙彦威,朗山胡君才,徐州皇甫恒,彭城尹务荣,荆州刘宝,长寿史 抟,益州焦怀肃、郭景华,郪县曹少微,涪城赵烟,资阳赵光寓、黄昪,梓潼马冬 王、秦举、王兴嗣,依政樊漪,巴西韦士宗、文博荧暨子诠,南郑李贞古,巢县张 进昭,万载廖洪,南陵苏仲方,鄱阳张讠赞,乐平谢惟勤、沈普、姜崌,上饶鲍嘉 福、虞熔真,句容张常洧,弋阳张球、李营暨子凝孙楚,贵溪黄舟,建昌熊士赡, 临江袁鸣,赣县谢俊,余杭何公弁、章成缅、方宗,建德何起门,桐庐祝希进,诸 暨张万和,萧山李渭、许伯会、戴恭、俞仅,信安徐知新、徐惠諲,东阳应先、唐 君祐,睦州许利川,建阳刘常,邵武黄亘、张巨篯、吴海,泉山黄嘉猷,永泰王奭, 皆事亲居丧著至行者。万年宋兴贵,奉先张郛,澧阳张仁兴,栎阳董思宠,湖城阎 旻,高平雍仙高,湖城阎酆,正平周思艺、张子英,曲沃张君密、秦德方、马玄操、 李君则,太平赵德俨,陇西陈嗣,北海吕元简,经城宋洸之,单父刘九江,无棣徐 文亮,乐陵吴正表,河间刘宣、董永,安邑任君义、卫开,龙门梁神义、贺见涉、 张奇异,郑县王元绪、寇元童,舒城徐行周,睦州方良琨,桐庐戴元益,高安宋练, 泾县万晏,弋阳李植,繁昌王丕,皆数世同居者。天子皆旌表门闾,赐粟帛,州县 存问,复赋税,有授以官者。
táng shí chén cáng qì zhe běn cǎo shí yí, wèi rén ròu zhì léi jí, zì shì mín jiān yǐ fù mǔ jí, duō kuī gǔ ròu ér jìn. yòu yǒu jīng zhào zhāng ā jiǔ zhào yán, fèng tiān zhào zhèng yán huá qīng mì, yǔ lín fēi qí dàn róng lù, zhèng xiàn wú xiào yǒu, huá yīn yǐn yì huá, lù zhōu zhāng guāng cǐ, jiě xiàn nán duàn, hé dōng lǐ zhōng xiào hán fàng, yān líng rèn kè nú, jiàng xiàn zhāng zi yīng, píng yuán yáng xiān cháo, yuè gōng duàn rì shēng, hé dōng jiāng chén shè, xiāng yáng féng zi, chéng gù yōng sūn bā, yú xiāng zhāng bào yù gǔ yīng xiù, yú cì féng xiù chéng, fēng qiū yáng sōng guī liú hào, qīng chí zhū tíng yù dì tíng jīn, fán chāng zhū xin cún, shè xiàn huáng ruì, zuǒ qiān niú xuē fēng jí hé yáng liú shì yuē, huò gěi bó, huò jīng biǎo mén lǘ, jiē míng zài guó shǐ. shàn hū! hán yù zhī lùn yě, yuē:" fù mǔ jí, hēng yào ěr, yǐ shì wèi xiào, wèi wén huǐ zhī tǐ zhě yě. gǒu bù shāng yì, zé shèng xián xiān zhòng ér wèi zhī. shì bù xìng yīn ér qiě sǐ, zé huǐ shāng miè jué zhī zuì yǒu guī yǐ, ān kě jīng qí mén yǐ biǎo yì zhī?" suī rán, wěi xiàng zhī lòu, fēi yǒu xué shù lǐ yì zhī zī, néng wàng shēn yǐ jí qí qīn, chū yú chéng xīn, yì zú chēng zhě. gù liè shí qī bā yān. guǎng míng hòu, fāng zhèn líng fǎ, kuā dì qiān lǐ, shì bù shàng wén, xiào tì dǔ xíng zhī shì, jīng mìng suǒ bù jí. zài xiǎo shuō zhě, míng zì bù cān jiàn tā shū, bù kě lù. ruò lǐ zhī běn zhāng zhì kuān zhī shǔ, chéng shàng shùn xià, yǒu lǐ ràng jūn zǐ zhī fēng, gù jí ér xù zhī. zhāng shì yán fù bìng, yào xū lǐ yú, dōng yuè bīng hé, yǒu tǎ xián yú zhì qián, dé yǐ gōng fù, fù suì yù. mǔ bìng yōng, shì yán shǔn xuè. fù wáng, lú mù, yǒu hǔ láng yī zhī. jiāo huái sù mǔ bìng, měi cháng qí tuò, ruò wèi yì, zhé bēi hào jǐ jué. mǔ zhōng, shuǐ jiāng bù rù kǒu wǔ rì, fù tǔ chéng fén, lú shǒu, rì yī shí, zhàng rán hòu qǐ. jì mǔ méi, yì rú zhī. zhāng jìn zhāo, mǔ huàn hú cì, zuǒ shǒu duò ér zhōng. jí bìn, jìn zhāo jié zuǒ wàn lú yú mù. zhāng gōng yì jiǔ shì tóng jū, běi qí dōng ān wáng yǒng lè suí dà shǐ liáng zǐ gōng gōng wèi fǔ, biǎo qí mén. gāo zōng yǒu shì tài shān, lín xìng qí jū, wèn běn mò, shū" rěn" zì yǐ duì, tiān zǐ wèi liú tì, cì jiān bó ér qù. sì rén míng pō zhe, xiáng jiàn yú piān.
唐时陈藏器著《本草拾遗》,谓人肉治羸疾,自是民间以父母疾,多刲股肉而 进。又有京兆张阿九、赵言,奉天赵正言、滑清泌,羽林飞骑啖荣禄,郑县吴孝友, 华阴尹义华,潞州张光玼,解县南锻,河东李忠孝、韩放,鄢陵任客奴,绛县张子 英,平原杨仙朝,乐工段日升,河东将陈涉,襄阳冯子,城固雍孙八,虞乡张抱玉、 骨英秀,榆次冯秀诚,封丘杨嵩珪、刘浩,清池硃庭玉、弟庭金,繁昌硃忄存,歙 县黄芮,左千牛薛锋及河阳刘士约,或给帛,或旌表门闾,皆名在国史。善乎!韩 愈之论也,曰:“父母疾,亨药饵,以是为孝,未闻毁支体者也。苟不伤义,则圣 贤先众而为之。是不幸因而且死,则毁伤灭绝之罪有归矣,安可旌其门以表异之?” 虽然,委巷之陋,非有学术礼义之资,能忘身以及其亲,出于诚心,亦足称者。故 列十七八焉。广明后,方镇凌法,夸地千里,事不上闻,孝悌笃行之士,旌命所不 及。载小说者,名字不参见他书,不可录。若李知本、张志宽之属,承上顺下,有 礼让君子之风,故辑而序之。张士岩父病,药须鲤鱼,冬月冰合,有獭衔鱼至前, 得以供父,父遂愈。母病痈,士岩吮血。父亡,庐墓,有虎狼依之。焦怀肃母病, 每尝其唾,若味异,辄悲号几绝。母终,水浆不入口五日,负土成坟,庐守,日一 食,杖然后起。继母没,亦如之。张进昭,母患狐刺,左手堕而终。及殡,进昭截 左腕庐于墓。张公艺九世同居,北齐东安王永乐、隋大使梁子恭躬慰抚,表其门。 高宗有事太山,临幸其居,问本末,书“忍”字以对,天子为流涕,赐缣帛而去。 四人名颇著,详见于篇。
lǐ zhī běn, zhào zhōu yuán shì rén, yuán wèi luò zhōu cì shǐ líng liù shì sūn. fù xiào duān, shì suí wèi huò jiā chéng. yǔ zú dì tài chòng jù yǒu shì fá, ér tài chòng guān hūn zuì gāo, xiāng rén yǔ yuē:" tài chòng wú xiōng, xiào duān wú dì."
李知本,赵州元氏人,元魏洛州刺史灵六世孙。父孝端,仕隋为获嘉丞。与族 弟太冲俱有世阀,而太冲官婚最高,乡人语曰:“太冲无兄,孝端无弟。”
zhī běn shè jīng shù, shì qīn dǔ zhì, yǔ dì zhī yǐn yōng shùn, zǐ sūn bǎi yú, zhì zī yòng tóng pú wú jiàn yě. dà yè mò, dào zéi guò lǘ bù rù, xiāng jiè yuē:" wú fàn yì mén." wǎng yī zhě wǔ bǎi yú shì, jiē yǐ miǎn. zhēn guān chū, zhī yǐn wèi yī quē chéng, zhī xià jīn lìng. kāi yuán zhōng, sūn zhèn wèi jǐ shì zhōng yáng zhōu zhǎng shǐ. zhī yǐn sūn yóng, yǒu wén cí, zhì tài cháng shǎo qīng. cóng zǔ xiōng dì wèi jǐ shì zhōng, fán sì rén.
知本涉经术,事亲笃至,与弟知隐雍顺,子孙百余,至赀用僮仆无间也。大业 末,盗贼过闾不入,相戒曰:“无犯义门。”往依者五百余室,皆以免。贞观初, 知隐为伊阙丞,知夏津令。开元中,孙瑱为给事中、扬州长史。知隐孙颙,有文辞, 至太常少卿。从祖兄弟位给事中,凡四人。
zhāng zhì kuān, pú zhōu ān yì rén. jū fù sāng ér huǐ, zhōu lǐ chēng zhī. wáng jūn kuò bīng lüè dì, bù bào qí lǘ, yǐ quán zhě bǎi xǔ xìng. hòu wèi lǐ zhèng, hū yì xiàn chēng mǔ jí qiú jí, lìng wèn zhuàng, duì yuē:" mǔ yǒu jí, zhì kuān zhé bìng, shì yǐ zhī zhī." lìng wèi qí wàng, xì yú yù, chí yàn rú yán, nǎi wèi qiǎn zhī. mǔ zhōng, fù tǔ chéng fén, shǒu shí sōng bǎi. gāo zǔ qiǎn shǐ zhě jiù diào, bài yuán wài sàn qí cháng shì, cì wù sì shí duàn, biǎo qí lǘ.
张志宽,蒲州安邑人。居父丧而毁,州里称之。王君廓兵略地,不暴其闾,倚 全者百许姓。后为里正,忽诣县称母疾求急,令问状,对曰:“母有疾,志宽辄病, 是以知之。”令谓其妄,系于狱,驰验如言,乃慰遣之。母终,负土成坟,手莳松 柏。高祖遣使者就吊,拜员外散骑常侍,赐物四十段,表其闾。
liú jūn liáng, yíng zhōu ráo yáng rén. sì shì tóng jū, zú xiōng dì yóu tóng chǎn yě, mén nèi dòu sù chǐ bó wú suǒ sī. suí dà yè mò, huāng jǐn, qī quàn qí yì jū, yīn yì zhì tíng shù niǎo chú, lìng dòu qiě míng, jiā rén guài zhī, qī yuē:" tiān xià luàn, qín niǎo bù xiāng róng, kuàng rén xié!" jūn liáng jí yǔ xiōng dì bié chù. yuè yú, mì zhī qí jì, yīn chì qù qī, yuē:" ěr pò wú jiā!" zhào xiōng dì liú tì yǐ gào, gèng fù tóng jū. tiān xià luàn, xiāng rén gòng yī zhī, zhòng zhù wèi bǎo, yīn hào yì chéng bǎo. wǔ dé zhōng, shēn zhōu bié jià yáng hóng yè zhì qí jū, fán liù yuàn gòng yī páo, zǐ dì jiē yǒu lǐ jié, tàn yì ér qù. zhēn guān liù nián, biǎo yì mén lǘ.
刘君良,瀛州饶阳人。四世同居,族兄弟犹同产也,门内斗粟尺帛无所私。隋 大业末,荒馑,妻劝其异居,因易置庭树鸟雏,令斗且鸣,家人怪之,妻曰:“天 下乱,禽鸟不相容,况人邪!”君良即与兄弟别处。月余,密知其计,因斥去妻, 曰:“尔破吾家!”召兄弟流涕以告,更复同居。天下乱,乡人共依之,众筑为堡, 因号义成堡。武德中,深州别驾杨弘业至其居,凡六院共一庖,子弟皆有礼节,叹 挹而去。贞观六年,表异门闾。
wáng shǎo xuán, bó zhōu liáo chéng rén. fù suí mò sǐ luàn bīng, yí fù shēng shǎo xuán. fǔ shí suì, wèn fù suǒ zài, mǔ yǐ gào, jí āi qì qiú shī. shí yě zhōng bái gǔ fù yā, huò yuē:" yǐ zi xuè zì ér shèn zhě, fù zì yě." shǎo xuán chán fū, yuè xún ér huò, suì yǐ zàng. chuàng shén, mí nián nǎi xìng. zhēn guān zhōng, zhōu yán zhuàng, bài xú wáng fǔ cān jūn.
王少玄,博州聊城人。父隋末死乱兵,遗腹生少玄。甫十岁,问父所在,母以 告,即哀泣求尸。时野中白骨覆压,或曰:“以子血渍而渗者,父胔也。”少玄镵 肤,阅旬而获,遂以葬。创甚,弥年乃兴。贞观中,州言状,拜徐王府参军。
rèn jìng chén, zì xī gǔ, dì zhōu rén. wǔ suì sàng mǔ, āi huǐ tiān zhì. qī suì, wèn fù yīng yuē:" ruò hé kě yǐ bào mǔ?" yīng yuē:" yáng míng xiǎn qīn kě yě." nǎi kè zhì cóng xué. rǔ nán rèn chù quán jiàn qí wén, jīng yuē: " kǒng zǐ chēng yán huí zhī xián, yǐ wéi fú rú yě. wú fēi gǔ rén, rán jiàn cǐ ér, xìn bù kě jí." shí liù, cì shǐ cuī shū yù jǔ xiù cái, zì yǐ xué wèi guǎng, dùn qù. yòu sān nián zú yè, jǔ xiào lián, shòu zhù zuò jú zhèng zì. fù wáng, shù yǔn jué, jì mǔ yuē:" ér bù shèng sàng, wèi xiào kě hū?" jìng chén gèng jìn zhān zhōu. fú chú, qiān mì shū láng. xiū mù, hé mén sòng shū. jiān yú shì nán qì qí rén, suì zhōng, shū shàng kǎo, gù cí. zhào wèi hóng wén guǎn xué shì, é shòu yuè wáng fǔ xī gé jì jiǔ. dāng dài, wáng zài biǎo liú, jìn cháo qǐng láng. jǔ zhì kē, zhuó xǔ wáng wén xué. fù wèi hóng wén guǎn xué shì, zhōng tài zǐ shè rén.
任敬臣,字希古,棣州人。五岁丧母,哀毁天至。七岁,问父英曰:“若何可 以报母?”英曰:“扬名显亲可也。”乃刻志从学。汝南任处权见其文,惊曰: “孔子称颜回之贤,以为弗如也。吾非古人,然见此儿,信不可及。”十六,刺史 崔枢欲举秀才,自以学未广,遁去。又三年卒业,举孝廉,授著作局正字。父亡, 数殒绝,继母曰:“而不胜丧,谓孝可乎?”敬臣更进饘粥。服除,迁秘书郎。休 沐,阖门诵书。监虞世南器其人,岁终,书上考,固辞。召为弘文馆学士,俄授越 王府西阁祭酒。当代,王再表留,进朝请郎。举制科,擢许王文学。复为弘文馆学 士,终太子舍人。
zhī shū cái, dìng zhōu rén. suí mò huāng jǐn, yè gài shí yě zhōng, hái jìn mǔ, wèi zéi zhí, yù shā zhī, gào yǐ qíng, zéi mǐn qí xiào, wèi jiě fù. mǔ bìng yōng, shū cái shǔn chuāng zhù yào. jí wáng, lú mù, yǒu bái què zhǐ lú bàng. gāo zōng shí, biǎo yì qí jiā.
支叔才,定州人。隋末荒馑,夜丐食野中,还进母,为贼执,欲杀之,告以情, 贼闵其孝,为解缚。母病痈,叔才吮疮注药。及亡,庐墓,有白鹊止庐傍。高宗时, 表异其家。
zhì dé jiān, yǒu cháng zhōu rén wáng yù dì xiá jù wèi zéi zhí, jiāng shì yī rén, xiōng dì xiāng ràng sǐ, zéi gǎn qí yì, jǐn zòng zhī.
至德间,有常州人王遇、弟遐俱为贼执,将释一人,兄弟相让死,贼感其意, 尽纵之。
chéng yuán shī, sòng zhōu rén. mǔ bìng, shí xún bù chǐ dài, yào bù cháng bù jìn. dài dì shù luò zhōu. mǔ zhōng, wén fù, rì zǒu èr bǎi lǐ, yīn fù tǔ zhù fén, hào qú, rén bù fù shí. gǎi zàng céng mén yǐ lái, yuè èr shí nián nǎi bì. cháng yǒu bái láng huáng shé xún mù zuǒ, měi kū, qún niǎo míng xiáng. yǒng huī zhōng, cì shǐ zhuàng zhū cháo, zhào lì dūn jià. jì zhì, bù yuàn shì, shòu rú lín láng, hái zhī.
程袁师,宋州人。母病,十旬不褫带,药不尝不进。代弟戍洛州。母终,闻讣, 日走二百里,因负土筑坟,号癯,人不复识。改葬曾门以来,阅二十年乃毕。常有 白狼、黄蛇驯墓左,每哭,群鸟鸣翔。永徽中,刺史状诸朝,诏吏敦驾。既至,不 愿仕,授儒林郎,还之。
wǔ hóng dù, shì fú xiōng zhī zǐ, bǔ xiāng zhōu sī bīng cān jūn. yǒng huī zhōng, fù zú, zì xú zhōu bèi fā tú xiǎn qū sàng suǒ, fù tǔ zhù yíng, chén xī hào, rì yī yì mǐ. sù zhī chǎn lú qián, lí rǎo qí páng. gāo zōng xià zhào bāo měi, jīng qí mén.
武弘度,士畐兄之子,补相州司兵参军。永徽中,父卒,自徐州被发徒跣趋丧 所,负土筑茔,晨夕号,日一溢米。素芝产庐前,狸扰其旁。高宗下诏褒美,旌其 门。
sòng sī lǐ, zì guò tíng, shì jì mǔ xú wèi wén xiào. bǔ xiāo xiàn zhǔ bù. huì dà hàn, jǐng chí hé, mǔ léi jí, fēi quán shuǐ bù shì kǒu, sī lǐ yōu jù qiě dǎo, hū yǒu quán chū zhū tíng, wèi gān hán, rì bù fá jí. xiàn rén yì zhī, wèi liǔ huǎng wèi kè shí sòng qí xiào gǎn.
宋思礼,字过庭,事继母徐为闻孝。补萧县主簿。会大旱,井池涸,母羸疾, 非泉水不适口,思礼忧惧且祷,忽有泉出诸庭,味甘寒,日不乏汲。县人异之,尉 柳晃为刻石颂其孝感。
zhèng qián yào zhě, fù wàn jūn, fù mǎ dū wèi xíng yáng jùn gōng. mǔ, dài guó cháng gōng zhǔ. kāi yuán zhōng, zhǔ qǐn jí, qián yào shì zuǒ yòu, zào cì bù qù, lèi sān yuè bù huì miàn. zhǔ jí qīn, cì xuè wèi shū qǐng zhū shén, gài yǐ shēn dài. huǒ shū, ér" shén xǔ" èr zì dú bù huà. yì rì zhǔ yù, jiè zuǒ yòu wú gǎn yán. hòu shàng lín jìn cháng gōng zhǔ, lì tài pú guāng lù qīng.
郑潜曜者,父万钧,驸马都尉、荥阳郡公。母,代国长公主。开元中,主寝疾, 潜曜侍左右,造次不去,累三月不靧面。主疾侵,刺血为书请诸神,丐以身代。火 书,而“神许”二字独不化。翌日主愈,戒左右无敢言。后尚临晋长公主,历太仆 光禄卿。
yuán ràng, yōng zhōu wǔ gōng rén. zhuó míng jīng, yǐ mǔ bìng bù kěn diào, shì shàn bù chū lǘ shù shí nián. mǔ zhōng, lú mù cì, fèi zhì mù, fàn cài yǐn shuǐ. xián hēng zhōng, tài zǐ jiān guó, xià lìng biǎo quē yú mén. yǒng chún chū, xún chá shǐ biǎo ràng xiào tì zhuō yuè, zhuó tài zǐ yòu nèi lǜ fǔ zhǎng shǐ. suì mǎn, huán xiāng lǐ, rén yǒu suǒ sòng, jiē yì ràng pàn. zhōng zōng zài dōng gōng, zhào bài sī yì láng, rù yè, wǔ hòu wàng wèi yuē:" qīng xiào yú jiā, bì néng zhōng yú guó, yí yǐ zhì dào fǔ wú zi." xún zú.
元让,雍州武功人。擢明经,以母病不肯调,侍膳不出闾数十年。母终,庐墓 次,废栉沐,饭菜饮水。咸亨中,太子监国,下令表阙于门。永淳初,巡察使表让 孝悌卓越,擢太子右内率府长史。岁满,还乡里,人有所讼,皆诣让判。中宗在东 宫,召拜司议郎,入谒,武后望谓曰:“卿孝于家,必能忠于国,宜以治道辅吾子。” 寻卒。
péi jìng yí, jiàng zhōu wén xǐ rén. zēng zǔ zi tōng, suí kāi huáng zhōng yǐ tài zhōng dài fū jū mǔ sāng, kū sàng míng, yǒu bái wū cháo zhǒng yuè. xiōng dì bā rén jiē wéi míng xiào, zhào biǎo mén quē, shì wèi" yì mén péi shì".
裴敬彝,绛州闻喜人。曾祖子通,隋开皇中以太中大夫居母丧,哭丧明,有白 乌巢冢樾。兄弟八人皆为名孝,诏表门阙,世谓“义门裴氏”。
jìng yí qī suì néng wén zhāng, xìng jǐn mǐn, zōng zú zhòng zhī, hào" gān lù dǐng". fù zhì zhōu, bǔ lín huáng lìng, wèi xià suǒ sòng. jìng yí nián shí sì, yì xún chá shǐ táng lín zhí wǎng, lín qí zhī, shì mìng zuò fù, fù gōng. fù zuì yǐ shì, biǎo jìng yí yú cháo, bǔ chén wáng fǔ diǎn qiān. yī rì, hū qì tì wèi zuǒ yòu yuē:" dà rén bìng tòng, wú zhé rán, jīn xīn jì ér tòng, shì pǒ cè." nǎi qǐng jí, bèi dào guī, ér fù yǐ zú, léi huǐ yú lǐ. gān fēng chū, qiān lèi jiān chá yù shǐ. mǔ bìng, yī xǔ rén zé zhě jué bù néng chéng, jìng yí zì wèi yú wǎng yíng. jì jū sāng, zhào zèng jiān bó, guān wèi zuò líng yú. zhōng fú, yǐ zhù zuò láng jiān xiū guó shǐ. lì zhōng shū shè rén tài zǐ zuǒ shù zǐ. wǔ hòu shí, wèi kù lì suǒ xiàn, sǐ lǐng nán.
敬彝七岁能文章,性谨敏,宗族重之,号“甘露顶”。父智周,补临黄令,为 下所讼。敬彝年十四,诣巡察使唐临直枉,临奇之,试命作赋,赋工。父罪已释, 表敬彝于朝,补陈王府典签。一日,忽泣涕谓左右曰:“大人病痛,吾辄然,今心 悸而痛,事叵测。”乃请急,倍道归,而父已卒,羸毁逾礼。乾封初,迁累监察御 史。母病,医许仁则者鐍不能乘,敬彝自为舆往迎。既居丧,诏赠缣帛,官为作灵 舆。终服,以著作郎兼修国史。历中书舍人、太子左庶子。武后时,为酷吏所陷, 死岭南。
liáng wén zhēn, guó zhōu wén xiāng rén. shǎo cóng jūn shǒu biān, dǎi hái, qīn yǐ wáng. zì shāng bù dé yǎng, jí chuān kuàng wèi mén, chén xī xùn sǎo, lú mù zuǒ, yīn mò sān shí nián, jiā rén yǒu suǒ wèn, huà wén yǐ duì. huì guān gǎi xīn dào, chū wén zhēn lú qián, xíng lǚ jiàn zhī, jiē wèi liú tì. yǒu gān lù jiàng yíng mù, bái tù xún rǎo, xiàn lìng kān shí jì zhī. kāi yuán zhōng, cì shǐ xǔ jǐng xiān biǎo wén zhēn xiào jué lún lèi, zhào fù shǐ guān.
梁文贞,虢州閺乡人。少从军守边,逮还,亲已亡。自伤不得养,即穿圹为门, 晨夕汛扫,庐墓左,喑默三十年,家人有所问,画文以对。会官改新道,出文贞庐 前,行旅见之,皆为流涕。有甘露降茔木,白兔驯扰,县令刊石纪之。开元中,刺 史许景先表文贞孝绝伦类,诏付史官。
shěn jì quán, zì zǐ píng, hóng zhōu yù zhāng rén. shǎo gū, shì mǔ xiào, wèi cháng yú rén zhēng, jiē yǐ wéi qiè. jì quán yuē:" wú qiè hū? wéi rén zi zhě, kě yí yōu yú qīn hū zāi!" zhēn guān zhōng, shì mǔ dù jiāng, yù bào fēng, mǔ nì sǐ, jì quán hào hū tóu jiāng zhōng, shǎo xuǎn, chí mǔ bì fú chū shuǐ shàng. dū du xiè shū fāng jù lǐ jì ér zàng zhī.
沈季诠,字子平,洪州豫章人。少孤,事母孝,未尝与人争,皆以为怯。季诠 曰:“吾怯乎?为人子者,可遗忧于亲乎哉!”贞观中,侍母度江,遇暴风,母溺 死,季诠号呼投江中,少选,持母臂浮出水上。都督谢叔方具礼祭而葬之。
xǔ bó huì, yuè zhōu xiāo shān rén. huò yuē xuán dù shí èr shì sūn. jǔ xiào lián. shàng yuán zhōng, wèi héng yáng bó shì. mǔ sàng, fù tǔ chéng fén, bù yù xù bó cháng zī wèi. yě huǒ jiāng dǎi yíng shù, bēi hào yú tiān, é ér yǔ, huǒ miè. suì hàn, quán yǒng lú qián, líng zhī shēng.
许伯会,越州萧山人。或曰玄度十二世孙。举孝廉。上元中,为衡阳博士。母 丧,负土成坟,不御絮帛、尝滋味。野火将逮茔树,悲号于天,俄而雨,火灭。岁 旱,泉涌庐前,灵芝生。
chén jí yuán, lóng zhōu kāi yáng rén. shì wèi qiú zhǎng. fù lóng shù, wèi qīn zhōu cì shǐ, yǒu jí, jí jí yuán zhé bù shí. jí wáng, ǒu xuè shù shēng, jí yíng zuò lú, jǐn yǐ tián zī ràng xiōng dì, lǐ rén gāo zhī. wǔ hòu shí, lì yòu bào tāo wèi dà jiāng jūn.
陈集原,泷州开阳人。世为酋长。父龙树,为钦州刺史,有疾,即集原辄不食。 及亡,呕血数升,即茔作庐,尽以田赀让兄弟,里人高之。武后时,历右豹韬卫大 将军。
lù nán jīn, sū zhōu wú rén. zǔ shì jì, cóng tóng jùn gù yě wáng xué zuǒ shì chūn qiū sī mǎ shǐ bān shì hàn shū. shì suí wèi yuè wáng dòng jì shì jiān shì dú. dòng chēng zhì, zhuó zhù zuò láng. shí wáng shì chōng jiāng cuàn nì, dòng wèi shì jì yuē:" suí yǒu tiān xià sān shí nián, cháo guǒ wú zhōng chén hū?" shì jì duì yuē:" jiàn wēi shòu mìng, chén sù zhì yě. qǐng yīn qǐ shì wèi bì xià shā zhī." móu xiè, tíng shì dú, nǎi bù kè. zhēn guān chū, zhōng tài xué bó shì jiān hóng wén guǎn xué shì.
陆南金,苏州吴人。祖士季,从同郡顾野王学《左氏春秋》、《司马史》、 《班氏汉书》。仕隋为越王侗记室兼侍读。侗称制,擢著作郎。时王世充将篡逆, 侗谓士季曰:“隋有天下三十年,朝果无忠臣乎?”士季对曰:“见危授命,臣宿 志也。请因启事为陛下杀之。”谋泄,停侍读,乃不克。贞观初,终太学博士兼弘 文馆学士。
nán jīn shì wèi tài cháng fèng lǐ láng. kāi yuán chū, shǎo qīng lú chóng dào dǐ zuì xǐ lǐng nán, táo hái dōng dōu. nán jīn jū mǔ sàng, chóng dào wěi chēng diào kè, rù ér dào qí qíng, nán jīn nì zhī. é wèi chóu rén jī gào, zhào shì yù shǐ wáng xù bǔ àn, nán jīn dāng zhòng fǎ, dì zhào bì yì xù zì yán:" nì chóng dào zhě wǒ yě, qǐng sǐ." nán jīn gù yán dì zì wū bù qíng, xù guài zhī, zhào bì yuē:" mǔ wèi zàng, mèi wèi guī, xiōng néng bàn zhī, wǒ shēng wú yì, bù rú sǐ." xù jīng, shàng zhuàng. xuán zōng jiē yòu zhī.
南金仕为太常奉礼郎。开元初,少卿庐崇道抵罪徙岭南,逃还东都。南金居母 丧,崇道伪称吊客,入而道其情,南金匿之。俄为仇人迹告,诏侍御史王旭捕按, 南金当重法,弟赵璧诣旭自言:“匿崇道者我也,请死。”南金固言弟自诬不情, 旭怪之,赵璧曰:“母未葬,妹未归,兄能办之,我生无益,不如死。”旭惊,上 状。玄宗皆宥之。
nán jīn zhī shū shǐ, lǚ cāo jǐn wán. zhāng shuō lù xiàng xiān yǐ xián wèi zhī, yóu kù bù yuán wài yǐ gù jí gǎi tài zǐ xǐ mǎ, zú.
南金知书史,履操谨完。张说、陆象先以贤谓之,由库部员外以痼疾改太子洗 马,卒。
zhāng xiù, hé zhōng jiě rén. fù shěn sù, wèi guī zhōu dū du, yǒu chén zuǎn rén zhě, wū qí mào zhàn jí sī yōng bīng. xuán zōng yí zhī, zhào jiān chá yù shǐ yáng wāng jí àn. zuǎn rén fù gào shěn sù yǔ zǒng guǎn dǒng táng lǐ móu fǎn. yú shì wāng shōu shěn sù xì yǎ zhōu yù, chí zhì guī zhōu àn fǎn zhuàng. táng lǐ bù shèng fèn, shā zuǎn rén, yǐ bīng qī bǎi wéi wāng, xié shǐ lù zhāng xuě shěn sù zuì. jì ér lì gòng zhǎn táng lǐ, wāng dé chū, suì dāng shěn sù shí fǎn, zhǎn zhī, méi qí jiā. xiù yǔ xiōng huáng shàng yòu, xǐ lǐng nán. jiǔ zhī, táo hái. wāng gēng míng wàn qǐng. huáng shí nián shí sān, xiù shǎo èr suì. yè jū wàn qǐng yú wèi wáng chí, huáng zhuó qí mǎ, wàn qǐng jīng, bù jí dòu, wèi xiù suǒ shā. tiáo suǒ yǐ shā wàn qǐng zhuàng xì yú fǔ, bēn jiāng nán, jiāng shā gòu fù zuì zhě, rán hòu yì yǒu sī. dào sì shuǐ, lì bǔ yǐ wén. zhōng shū lìng zhāng jiǔ líng děng jiē chēng qí xiào liè, yí dài sǐ, shì zhōng péi yào qīng děng chén bù kě, dì yì wèi rán, wèi jiǔ líng yuē:" xiào zǐ zhě, yì bù gù mìng. shā zhī kě chéng qí zhì, shè zhī zé kuī lǜ. fán wèi zi, shú bù yuàn xiào? zhuǎn xiāng chóu shā, suì wú yǐ shí." zú yòng yào qīng yì, yì zhě yǐ wéi yuān. dì xià zhào shēn yù, nǎi shā zhī. lín xíng cì shí, huáng bù néng jìn, xiù sè zì rú, yuē:" xià jiàn xiān rén, fù hé hèn!" rén mò bù mǐn zhī, wèi lěi jiē yú dào, liǎn qián wèi zàng běi máng, shàng kǒng chóu rén fā zhī, zuò yí zhǒng, shǐ bù zhī qí chù.
张琇,河中解人。父审素,为巂州都督,有陈纂仁者,诬其冒战级、私庸兵。 玄宗疑之,诏监察御史杨汪即按。纂仁复告审素与总管董堂礼谋反。于是汪收审素 系雅州狱,驰至巂州按反状。堂礼不胜忿,杀纂仁,以兵七百围汪,胁使露章雪审 素罪。既而吏共斩堂礼,汪得出,遂当审素实反,斩之,没其家。琇与兄瑝尚幼, 徙岭南。久之,逃还。汪更名万顷。瑝时年十三,琇少二岁。夜狙万顷于魏王池, 瑝斫其马,万顷惊,不及斗,为琇所杀。条所以杀万顷状系于斧,奔江南,将杀构 父罪者,然后诣有司。道汜水,吏捕以闻。中书令张九龄等皆称其孝烈,宜贷死, 侍中裴耀卿等陈不可,帝亦谓然,谓九龄曰:“孝子者,义不顾命。杀之可成其志, 赦之则亏律。凡为子,孰不愿孝?转相仇杀,遂无已时。”卒用耀卿议,议者以为 冤。帝下诏申谕,乃杀之。临刑赐食,瑝不能进,琇色自如,曰:“下见先人,复 何恨!”人莫不闵之,为诔揭于道,敛钱为葬北邙,尚恐仇人发之,作疑冢,使不 知其处。
tài zōng shí, yǒu jí mò rén wáng jūn cāo, fù suí mò wèi xiāng rén lǐ jūn zé suǒ shā, wáng mìng qù, shí jūn cāo shàng yòu. zhì zhēn guān shí, cháo shì gēng yì, ér jūn cāo jù gū, chóu jiā wú suǒ dàn, yì zhōu zì yán. jūn cāo mì xié rèn shā zhī, tī qí xīn gān dàn lì jǐn, qū gào cì shǐ yuē:" fù sǐ xiōng shǒu, lì èr shí nián bù kè bào, nǎi jīn shuā fèn, yuàn guī sǐ yǒu sī." zhōu shàng zhuàng, dì wèi dài sǐ.
太宗时,有即墨人王君操,父隋末为乡人李君则所杀,亡命去,时君操尚幼。 至贞观时,朝世更易,而君操窭孤,仇家无所惮,诣州自言。君操密挟刃杀之,剔 其心肝啖立尽,趋告刺史曰:“父死凶手,历二十年不克报,乃今刷愤,愿归死有 司。”州上状,帝为贷死。
gāo zōng shí, jiàng zhōu rén zhào shī jǔ fù wéi rén shā, shī jǔ yòu, mǔ gǎi jià, chóu jiā bù yí. shī jǔ zhǎng, wéi rén yōng, yè dú shū. jiǔ zhī, shǒu shā chóu rén, yì guān zì chén, dì yuán zhī.
高宗时,绛州人赵师举父为人杀,师举幼,母改嫁,仇家不疑。师举长,为人 庸,夜读书。久之,手杀仇人,诣官自陈,帝原之。
yǒng huī chū, tóng guān rén tóng tí zhì shòu fù wèi zú rén suǒ hài, zhì shòu yǔ dì zhì shuǎng hòu zhū tú, jī shā zhī, xiāng shuài guī yǒu sī zhēng wéi shǒu, yǒu sī bù néng jué zhě sān nián. huò yán dì shǐ móu, nǎi lùn sǐ, lín xíng yuē:" chóu yǐ bào, sǐ bù hèn." zhì shòu zì tóu dì wěi dùn, shēn wú wán fū, shì zhì shuǎng xuè jǐn nǎi yǐ, jiàn zhě shāng zhī.
永徽初,同官人同蹄智寿父为族人所害,智寿与弟智爽候诸涂,击杀之,相率 归有司争为首,有司不能决者三年。或言弟始谋,乃论死,临刑曰:“仇已报,死 不恨。”智寿自投地委顿,身无完肤,舐智爽血尽乃已,见者伤之。
wǔ hòu shí, xià guī rén xú yuán qìng fù shuǎng wèi xiàn wèi zhào shī yùn suǒ shā, yuán qìng biàn xìng míng wéi yì jiā bǎo. jiǔ zhī, shī yùn yǐ yù shǐ shě tíng xià, yuán qìng shǒu shā zhī, zì qiú yì guān. hòu yù shè sǐ, zuǒ shí yí chén zǐ áng yì yuē:
武后时,下邽人徐元庆父爽为县尉赵师韫所杀,元庆变姓名为驿家保。久之, 师韫以御史舍亭下,元庆手杀之,自囚诣官。后欲赦死,左拾遗陈子昂议曰:
xiān wáng lì lǐ yǐ jìn rén, míng fá yǐ qí zhèng. zhěn gàn chóu dí, rén zǐ yì yě zhū zuì jìn luàn, wáng zhèng gāng yě. rán wú yì bù kě xùn rén, luàn gāng bù kě míng fǎ. shèng rén xiū lǐ zhì nèi, chì fǎ fáng wài, shǐ shǒu fǎ zhě bù yǐ lǐ fèi xíng, jū lǐ zhě bù yǐ fǎ shāng yì, rán hòu bào luàn xiāo, lián chǐ xìng, tiān xià suǒ yǐ zhí dào ér xíng yě.
先王立礼以进人,明罚以齐政。枕干仇敌,人子义也;诛罪禁乱,王政纲也。 然无义不可训人,乱纲不可明法。圣人修礼治内,饬法防外,使守法者不以礼废刑, 居礼者不以法伤义,然后暴乱销,廉耻兴,天下所以直道而行也。
yuán qìng bào fù chóu, shù shēn guī zuì, suī gǔ liè shì hé yǐ jiā? rán shā rén zhě sǐ, huà yī zhī zhì yě, fǎ bù kě èr, yuán qìng yí fú gū. chuán yuē:" fù chóu bù tóng tiān." quàn rén zhī jiào yě. jiào zhī bù gǒu, yuán qìng yí shè.
元庆报父仇,束身归罪,虽古烈士何以加?然杀人者死,画一之制也,法不可 二,元庆宜伏辜。《传》曰:“父仇不同天。”劝人之教也。教之不苟,元庆宜赦。
chén wén xíng suǒ yǐ shēng, è luàn yě rén suǒ yǐ lì, chóng dé yě. jīn bào fù zhī chóu, fēi luàn yě háng zǐ zhī dào, rén yě. rén ér wú lì, yǔ tóng luàn zhū, shì yuē néng xíng, wèi kě yǐ xùn. rán zé xié yóu zhèng shēng, zhì bì luàn zuò, gù lǐ fáng bù shèng, xiān wáng yǐ zhì xíng yě. jīn yì yuán qìng zhī jié, zé fèi xíng yě. jī yuán qìng suǒ yǐ néng yì dòng tiān xià, yǐ qí wàng shēng ér qū qí dé yě. ruò shì zuì yǐ lì qí shēng, shì duó qí dé, kuī qí yì, fēi suǒ wèi shā shēn chéng rén quán sǐ wàng shēng zhī jié. chén wèi yí zhèng guó zhī diǎn, zhì zhī yǐ xíng, rán hòu jīng lǘ mù kě yě.
臣闻刑所以生,遏乱也;仁所以利,崇德也。今报父之仇,非乱也;行子之道, 仁也。仁而无利,与同乱诛,是曰能刑,未可以训。然则邪由正生,治必乱作,故 礼防不胜,先王以制刑也。今义元庆之节,则废刑也。迹元庆所以能义动天下,以 其忘生而趋其德也。若释罪以利其生,是夺其德,亏其义,非所谓杀身成仁、全死 忘生之节。臣谓宜正国之典,寘之以刑,然后旌闾墓可也。
shí wěi qí yán. hòu lǐ bù yuán wài láng liǔ zōng yuán bó yuē:
时韪其言。后礼部员外郎柳宗元驳曰:
lǐ zhī dà běn, yǐ fáng luàn yě. ruò yuē: wú wéi zéi nüè, fán wèi zi zhě shā wú shè. xíng zhī dà běn, yì yǐ fáng luàn yě. ruò yuē: wú wéi zéi nüè, fán wèi zhì zhě shā wú shè. qí běn zé hé, qí yòng zé yì. jīng yǔ zhū, bù dé bìng yě. zhū qí kě jīng, zī wèi làn, dú xíng shén yǐ jīng qí kě zhū, zī wèi jiàn, huài lǐ shén yǐ.
礼之大本,以防乱也。若曰:无为贼虐,凡为子者杀无赦。刑之大本,亦以防 乱也。若曰:无为贼虐,凡为治者杀无赦。其本则合,其用则异。旌与诛,不得并 也。诛其可旌,兹谓滥,黩刑甚矣;旌其可诛,兹谓僭,坏礼甚矣。
ruò shī yùn dú yǐ sī yuàn, fèn lì qì, nüè fēi gū, zhōu mù bù zhī zuì, xíng guān bù zhī wèn, shàng xià méng mào, hào bù wén. ér yuán qìng néng chǔ xīn jī lǜ yǐ chōng chóu rén zhī xiōng, jiè rán zì kè, jí sǐ wú hàn, shì shǒu lǐ ér xíng yì yě. zhí shì zhě yí yǒu cán sè, jiāng xiè zhī bù xiá, ér yòu hé zhū yān?
若师韫独以私怨,奋吏气,虐非辜,州牧不知罪,刑官不知问,上下蒙冒,号 不闻。而元庆能处心积虑以冲仇人之胸,介然自克,即死无憾,是守礼而行义也。 执事者宜有惭色,将谢之不暇,而又何诛焉?
qí huò fù bù miǎn yú zuì, shī yùn zhī zhū, bù qiān yú fǎ, shì fēi sǐ yú lì yě, shì sǐ yú fǎ yě. fǎ qí kě chóu hū? chóu tiān zǐ zhī fǎ, ér qiāng fèng fǎ zhī lì, shì bèi ào ér líng shàng yě. zhí ér zhū zhī, suǒ yǐ zhèng bāng diǎn, ér yòu hé jīng yān?
其或父不免于罪,师韫之诛,不愆于法,是非死于吏也,是死于法也。法其可 仇乎?仇天子之法,而戕奉法之吏,是悖骜而凌上也。执而诛之,所以正邦典,而 又何旌焉?
lǐ zhī suǒ wèi chóu zhě, yuān yì shěn tòng ér hào wú gào yě, fēi wèi dǐ zuì chù fǎ, xiàn yú dà lù, ér yuē bǐ shā zhī wǒ nǎi shā zhī, bù yì qū zhí, bào guǎ xié ruò ér yǐ. chūn qiū chuán yuē:" fù bù shòu zhū, zi fù chóu kě yě fù shòu zhū, zi fù chóu, cǐ tuī rèn zhī dào. fù chóu bù chú hài." jīn ruò qǔ cǐ yǐ duàn liǎng xià xiāng shā, zé hé yú lǐ yǐ.
礼之所谓仇者,冤抑沈痛而号无告也,非谓抵罪触法,陷于大戮,而曰彼杀之 我乃杀之,不议曲直,暴寡胁弱而已。《春秋传》曰:“父不受诛,子复仇可也; 父受诛,子复仇,此推刃之道。复仇不除害。”今若取此以断两下相杀,则合于礼 矣。
qiě fú bù wàng chóu, xiào yě bù ài sǐ, yì yě. yuán qìng néng bù yuè yú lǐ, fú xiào sǐ yì, shì bì dá lǐ ér wén dào zhě yě. fū dá lǐ wén dào zhī rén, qǐ qí yǐ wáng fǎ wèi dí chóu zhě zāi! yì zhě fǎn yǐ wéi lù, dú xíng huài lǐ, qí bù kě yǐ wéi diǎn míng yǐ. qǐng xià chén yì fù yú lìng, yǒu duàn sī yù zhě, bù yí yǐ qián yì cóng shì.
且夫不忘仇,孝也;不爱死,义也。元庆能不越于礼,服孝死义,是必达理而 闻道者也。夫达理闻道之人,岂其以王法为敌仇者哉!议者反以为戮,黩刑坏礼, 其不可以为典明矣。请下臣议附于令,有断斯狱者,不宜以前议从事。
xiàn zōng shí, qú zhōu rén yú cháng ān fù shū jiē wèi lǐ rén xiè quán suǒ shā. cháng ān bā suì, yǐ néng móu fù chóu. shí yǒu qī nián, zú shā quán. cì shǐ yuán xī zòu qīng bǐ, xíng bù shàng shū lǐ yōng zhí bù kě, zú dǐ sǐ.
宪宗时,衢州人余常安父、叔皆为里人谢全所杀。常安八岁,已能谋复仇。十 有七年,卒杀全。刺史元锡奏轻比,刑部尚书李鄘执不可,卒抵死。
yòu fù píng rén liáng yuè fù wèi qín guǒ suǒ shā, yuè shā chóu, yì xiàn qǐng zuì. zhào yuē:" zài lǐ fù chóu bù tóng tiān, ér fǎ shā rén bì sǐ. lǐ fǎ, wáng jiào dà duān yě, èr shuō yì yān. xià shàng shū shěng yì." zhí fāng yuán wài láng hán yù yuē:
又富平人梁悦父为秦果所杀,悦杀仇,诣县请罪。诏曰:“在《礼》父仇不同 天,而法杀人必死。礼、法,王教大端也,二说异焉。下尚书省议。”职方员外郎 韩愈曰:
zi fù fù chóu, jiàn yú chūn qiū yú lǐ jì zhōu guān, ruò zi shǐ, bù shèng shù, wèi yǒu fēi ér zuì zhě. zuì yí xiáng yú lǜ, ér lǜ wú tiáo, fēi quē wén yě. gài yǐ wéi bù xǔ fù chóu, zé shāng xiào zǐ zhī xīn xǔ fù chóu, zé rén jiāng yǐ fǎ zhuān shā, wú yǐ jìn zhǐ. fū lǜ suī běn yú shèng rén, rán zhí ér xíng zhī zhě, yǒu sī yě. jīng zhī suǒ míng zhě, zhì yǒu sī zhě yě. dīng níng qí yì yú jīng ér shēn méi qí wén yú lǜ zhě, jiāng shǐ fǎ lì yī duàn yú fǎ, ér jīng shù zhī shì dé yǐn jīng yǐ yì yě.
子复父仇,见于《春秋》、于《礼记》、《周官》,若子史,不胜数,未有非 而罪者。最宜详于律,而律无条,非阙文也。盖以为不许复仇,则伤孝子之心;许 复仇,则人将倚法颛杀,无以禁止。夫律虽本于圣人,然执而行之者,有司也。经 之所明者,制有司者也。丁宁其义于经而深没其文于律者,将使法吏一断于法,而 经术之士得引经以议也。
zhōu guān yuē:" fán shā rén ér yì zhě, lìng wù chóu, chóu zhī zé sǐ." yì zhě, yí yě. míng shā rén ér bù dé qí yí zhě, zi dé fù chóu yě. cǐ bǎi xìng zhī xiāng chóu zhě yě. gōng yáng zǐ yuē:" fù bù shòu zhū, zi fù chóu kě yě." bù shòu zhū zhě, zuì bù dàng zhū yě. zhū zhě, shàng shī xià zhī cí, fēi bǎi xìng xiāng shā yě. zhōu guān yuē: " fán bào chóu chóu zhě, shū yú shì, shā zhī wú zuì." yán jiāng fù chóu, bì xiān yán yú guān, zé wú zuì yě.
《周官》曰:“凡杀人而义者,令勿仇,仇之则死。”义者,宜也。明杀人而 不得其宜者,子得复仇也。此百姓之相仇者也。公羊子曰:“父不受诛,子复仇可 也。”不受诛者,罪不当诛也。诛者,上施下之辞,非百姓相杀也。《周官》曰: “凡报仇雠者,书于士,杀之无罪。”言将复仇,必先言于官,则无罪也。
fù chóu zhī míng suī tóng, ér qí shì gè yì. huò bǎi xìng xiāng chóu, rú zhōu guān suǒ chēng, kě yì yú jīn zhě huò wèi guān lì suǒ zhū, rú gōng yáng suǒ chēng, bù kě xíng yú jīn zhě. zhōu guān suǒ chēng: jiāng fù chóu xiān gào yú shì, ruò gū zhì léi ruò, bào wēi zhì ér cì dí rén zhī biàn, kǒng bù néng zì yán, wèi kě yǐ wéi duàn yú jīn yě. rán zé shā zhī yǔ shè bù kě yī, yí dìng qí zhì yuē:" yǒu fù fù chóu zhě, shì fā, jù qí shì xià shàng shū shěng, jí yì yǐ wén, zhuó chǔ zhī." zé jīng wú shī zhǐ yǐ.
复仇之名虽同,而其事各异。或百姓相仇,如《周官》所称,可议于今者;或 为官吏所诛,如《公羊》所称,不可行于今者。《周官》所称:将复仇先告于士, 若孤稚羸弱,抱微志而伺敌人之便,恐不能自言,未可以为断于今也。然则杀之与 赦不可一,宜定其制曰:“有复父仇者,事发,具其事下尚书省,集议以闻,酌处 之。”则经无失指矣。
yǒu zhào yǐ yuè shēn yuān, qǐng zuì yì gōng mén, liú xún zhōu.
有诏以悦申冤,请罪诣公门,流循州。
mù zōng shì, jīng zhào rén kāng mǎi dé, nián shí sì, fù xiàn zé qián yú yún yáng zhāng lì, lì zuì, lā xiàn wēi sǐ. mǎi dé yǐ lì qiáo hàn, dù jiù bù zú jiě, zé jǔ chā jī qí shǒu, sān rì lì sǐ. xíng bù shì láng sūn gé jiàn yán:" mǎi dé jiù fù nán bù wéi bào, dù bù jiě ér jī bù wéi xiōng. xiān wáng zhì xíng, bì xiān fù zǐ zhī qīn. chūn qiū yuán xīn dìng zuì, zhōu shū zhū fá yǒu quán. mǎi dé xiào xìng tiān zhì, yí cì jīn yòu." yǒu zhào jiǎn sǐ.
穆宗世,京兆人康买得,年十四,父宪责钱于云阳张莅,莅醉,拉宪危死。买 得以莅趫悍,度救不足解,则举锸击其首,三日莅死。刑部侍郎孙革建言:“买得 救父难不为暴,度不解而击不为凶。先王制刑,必先父子之亲。《春秋》原心定罪, 《周书》诸罚有权。买得孝性天至,宜赐矜宥。”有诏减死。
hóu zhī dào chéng jù luó zhě, líng zhōu líng wǔ rén. jū qīn sàng, chuān kuàng zuò zhǒng, jiē shēn zhí qí láo, xiāng rén zhù zhě, jí kū ér què zhī. lú fén cì, kū qì wú jié, zhī dào qī nián jù luó sān nián bù zhǐ. zhī dào gòu chén jī shǒu, lǜ yè bàn fù fén, yǒng ér kū, niǎo shòu wèi bēi hào. lǐ huá zuò èr xiào zàn biǎo qí xíng, yuē:" jué chū shēng rén, yǒu jūn yǒu qīn. xiào qīn wèi zi, zhōng jūn wèi chén. zhào zì tiān mìng, jiàng jí rén lún. bèi sǐ bú yì, wàng shēng bù rén. guò jí zhì jiù, wèi zhī lǐ wén. zhì zāi hòu shì, chuàng jù bìng yīn. shǒu zú pián zhī, yǐ chéng gāo fén. yè hēi biāo dòng, rú lín guǐ shén. kū wú cháng shēng, jiǒng chè cāng mín. jū zhǎn sān nián, ěr dú zhōng shēn. jiē jiē chéng shēng, qí āi yě jūn. gù hòu jué pèi, zhān qián wú lín."
侯知道、程俱罗者,灵州灵武人。居亲丧,穿圹作冢,皆身执其劳,乡人助者, 即哭而却之。庐坟次,哭泣无节,知道七年、俱罗三年不止。知道垢尘积首,率夜 半傅坟,踊而哭,鸟兽为悲号。李华作《二孝赞》表其行,曰:“厥初生人,有君 有亲。孝亲为子,忠君为臣。兆自天命,降及人伦。背死不义,忘生不仁。过及智 就,为之礼文。至哉侯氏,创巨病殷。手足胼胝,以成高坟。夜黑飙动,如临鬼神。 哭无常声,迥彻苍旻。苴斩三年,尔独终身。嗟嗟程生,其哀也均。顾后绝配,瞻 前无邻。”
yòu yǒu hé chéng cuì zhě, chí zhōu rén. qīn bìng rì gù, sú shàng guǐ, bìng zhě bù jìn yào. chéng cuì tī gǔ ròu jìn, qīn jí wèi chōu. hòu qīn méi, fú yú mù, kū yǒng wú shù, yǐ huǐ zú, dāng shí hào" qīng yáng xiào zǐ", shì wèi zuò lěi shén zhòng.
又有何澄粹者,池州人。亲病日锢,俗尚鬼,病者不进药。澄粹剔股肉进,亲 疾为瘳。后亲没,伏于墓,哭踊无数,以毁卒,当时号“青阳孝子”,士为作诔甚 众。
shòu zhōu ān fēng lǐ xìng yì yǒu zhì xíng, liǔ zōng yuán wèi zuò xiào mén míng, yuē:" shòu zhōu cì shǐ chén chéng sī yán: ' jiǔ yuè dīng hài, ān fēng lìng shàng suǒ bù biān hù máng xìng, fù bèi è jí, suì yuè jiù jí, xìng zì rèn gǔ ròu, jiǎ tuō kuì xiàn, fù lǎo bìng yǐ bù néng dàn, sù ér sǐ. xìng hào hū fǔ yì, kǒu bí chuí xuè, pěng tǔ jiù fén, zhān zì tì tì. fén zuǒ zuò xiǎo lú, méng yǐ shān cí, fú nì qí zhōng, fú fú dùn yǒng, zhòu yè kū sù. xiào chéng yōu dá, shén wèi jiàn yì, lú shàng chǎn zǐ zhī bái zhī, lú zhōng lǐ quán yǒng. cǐ jiē bì xià xiào zhì shén huà, yīn zhōng qí xīn, ér kè zhì sī shì. jǐn àn xìng pǐ shù jiàn lòu, xún xí qiǎn xià, xìng fēi wén zì suǒ dǎo, shēng yǔ nòu lěi wèi yè, ér néng zhōng bǐ chún xiào, chāo chū gǔ liè, tiān yì shén dào, yóu xī ruì wù yǐ biǎo shū yì. fú wéi bì xià yǒu táng yáo rú shén zhī dé, yí jiā jīng bāo, hé yú shàng xià. qǐng biǎo qí lǐ lǘ, kè shí míng bái, xuān yán fēng měi, guān shì hòu sì, yǒng wú jí. chén mèi sǐ qǐng.' zhì yuē kě. míng yuē:' yì jué xiào sī, zī wéi shū líng. bǐng chéng cuì hé, dǔ shǒu tiān jīng. qì shì léi jí, mò dǎo yǐn míng. yǐn rèn zì xiàng, cán jī bài xíng. xiū shàn fèng jìn, yōu láo xiào chéng. wéi shí gāo gāo, céng bù shì tīng. chuàng jù tòng réng, hào yú qióng mín. pěng tǔ rú tì, dùn shǒu chéng fén. tāo yīng fǔ zì, hán shǔ zài lú. cǎo mù cuì sǐ, niǎo shòu chí chú. shū lèi yì zú, yì xiāng qí āi. zhào yǒu èr wèi, xiào dào yuán xìng. kè xiū jué yóu, zǎi jí shì dēng. zài dì yǒu yú, yǐ xiào zhēng zhēng. zhòng ní shù jīng, yǐ jiào yú céng. wéi xī lǔ hóu, jiàn mìng yí gōng. yì yǒu kǎo shū, wù zhuāng chēng chún. xiǎn xiǎn lǐ shì, shí yǔ zhī lún. āi jiē dào lù, tì mù lǐ lín. shén xī mì zhǐ, sān xiù líng quán. dì mìng jiàn jiā, yì biǎo qí mén. tǒng yī shàng xià, jiāo zàn tiān rén. jiàn cǐ bēi hào, yì líng yáng fēn.'"
寿州安丰李兴亦有至行,柳宗元为作《孝门铭》,曰:“寿州刺史臣承思言: ‘九月丁亥,安丰令上所部编户氓兴,父被恶疾,岁月就亟,兴自刃股肉,假托馈 献,父老病已不能啖,宿而死。兴号呼抚臆,口鼻垂血,捧土就坟,沾渍涕洟。坟 左作小庐,蒙以苫茨,伏匿其中,扶服顿踊,昼夜哭诉。孝诚幽达,神为见异,庐 上产紫芝、白芝,庐中醴泉涌。此皆陛下孝治神化,阴中其心,而克致斯事。谨按 兴匹庶贱陋,循习浅下,性非文字所导,生与耨耒为业,而能钟彼醇孝,超出古烈, 天意神道,犹锡瑞物以表殊异。伏惟陛下有唐尧如神之德,宜加旌褒,合于上下。 请表其里闾,刻石明白,宣延风美,观示后祀,永无极。臣昧死请。’制曰可。铭 曰:‘懿厥孝思,兹惟淑灵。禀承粹和,笃守天经。泣侍羸疾,默祷隐冥。引刃自 向,残肌败形。羞膳奉进,忧劳孝诚。惟时高高,曾不视听。创巨痛仍,号于穹旻。 捧土濡涕,顿首成坟。搯膺腐眦,寒暑在庐。草木悴死,鸟兽踟蹰。殊类异族,亦 相其哀。肇有二位,孝道爰兴。克脩厥猷,载籍是登。在帝有虞,以孝烝烝。仲尼 述经,以教于曾。惟昔鲁侯,见命夷宫。亦有考叔,寤庄称纯。显显李氏,实与之 伦。哀嗟道路,涕慕里邻。神锡秘祉,三秀灵泉。帝命荐加,亦表其门。统一上下, 交赞天人。建此碑号,亿龄扬芬。’”
xǔ fǎ shèn, cāng zhōu qīng chí rén. fǔ sān suì, yǐ yǒu zhī. shí mǔ bìng, bù yǐn rǔ, cǎn cǎn yǒu yōu sè. huò yǐ zhēn ěr guǐ yuè zhī, zhé bù shí, hái yǐ jìn mǔ. hòu qīn sàng, cháng lú yú yíng, yǒu gān lù jiā hé líng zhī mù lián lǐ bái tù zhī xiáng. tiān bǎo zhōng, biǎo yì qí lǘ.
许法慎,沧州清池人。甫三岁,已有知。时母病,不饮乳,惨惨有忧色。或以 珍饵诡悦之,辄不食,还以进母。后亲丧,常庐于茔,有甘露、嘉禾、灵芝、木连 理、白兔之祥。天宝中,表异其闾。
lín zǎn, quán zhōu pú tián rén. zhēn yuán chū, shì wèi fú táng wèi. mǔ léi lǎo, wèi jí yíng ér bìng. zǎn wén, qì guān hái. jí mǔ wáng, shuǐ jiāng bù rù kǒu wǔ rì. zì shān pì zuò zhǒng, lú qí yòu, yǒu bái wū lái, gān lù jiàng. guān chá shǐ lǐ ruò chū qiǎn guān shǔ yàn shí, huì lù xī, lǐ rén shī sè, zǎn kū yuē:" tiān suǒ jiàng lù, huò wǒ xié?" é ér lù fù jí, wū yì huí xiáng. zhào zuò èr quē yú mǔ mù qián, yòu biǎo qí lǘ, juān yáo yì, shí hào" què xià lín jiā".
林攒,泉州莆田人。贞元初,仕为福唐尉。母羸老,未及迎而病。攒闻,弃官 还。及母亡,水浆不入口五日。自埏甓作冢,庐其右,有白乌来,甘露降。观察使 李若初遣官属验实,会露晞,里人失色,攒哭曰:“天所降露,祸我邪?”俄而露 复集,乌亦回翔。诏作二阙于母墓前,又表其闾,蠲徭役,时号“阙下林家”。
chén ráo nú, ráo zhōu rén. nián shí èr, qīn bìng wáng, jù ruò jū sāng, yòu suì jī, huò jiào qí fēn dì mèi, kě quán xìng mìng. ráo nú liú tì, shēn gài sù xiāng quán yǎng. cì shǐ lǐ fù yì zhī, gěi zī chǔ, shǔ qí mén yuē" xiào yǒu tóng zǐ".
陈饶奴,饶州人。年十二,亲并亡,窭弱居丧,又岁饥,或教其分弟妹,可全 性命。饶奴流涕,身丐诉相全养。刺史李复异之,给资储,署其门曰“孝友童子”。
wáng bó wǔ, xǔ zhōu rén. huì chāng zhōng, shì mǔ zhì guǎng zhōu, jí shā yǒng kǒu, bào fēng, mǔ nì sǐ, bó wǔ zì tóu yú shuǐ. lǐng nán jié dù shǐ lú zhēn bǐ lì shěn gǔ, huò èr shī yān, nǎi zàng zhī, biǎo qí mù yuē" xiào zǐ mù". zhào wèi kè shí.
王博武,许州人。会昌中,侍母至广州,及沙涌口,暴风,母溺死,博武自投 于水。岭南节度使卢贞俾吏沈罟,获二尸焉,乃葬之,表其墓曰“孝子墓”。诏为 刻石。
wàn jìng rú, lú zhōu rén. sān shì tóng jū, sàng qīn, lú mù, cì xuè xiě fú tú shū, duàn shǒu èr zhǐ, zhé fù shēng. zhōu gǎi suǒ jū yuē chéng xiào xiāng guǎng xiào jù. dà zhōng shí, biǎo qí jiā.
万敬儒,庐州人。三世同居,丧亲,庐墓,刺血写浮屠书,断手二指,辄复生。 州改所居曰成孝乡广孝聚。大中时,表其家。
zhāng quán yì, zǐ zhōu fú chéng rén. shǎo gū, wèi xiōng quán qǐ suǒ jū. mǔ bìng, quán qǐ kuī gǔ shàn mǔ ér yù. jí quán qǐ wáng, quán yì fú zhǎn shuāi, duàn shǒu yī zhǐ yǐ bào. bù chù qī, tóng pú chù yī shì, mài yào zì yè, shì chuán néng zuò huáng jīn. jū chéng dū sì shí nián, hào zhāng xiào zǐ, zú, nián jiǔ shí bā.
章全益,梓州涪城人。少孤,为兄全启所鞠。母病,全启刲股膳母而愈。及全 启亡,全益服斩衰,断手一指以报。不畜妻,僮仆处一室,卖药自业,世传能作黄 金。居成都四十年,号章孝子,卒,年九十八。
zàn yuē: shèng rén zhì tiān xià yǒu dào, yuē" yào zài xiào tì ér yǐ". fù fù yě, zi zi yě, xiōng xiōng yě, dì dì yě, tuī ér zhī guó, guó ér zhī tiān xià, jiàn yī shàn ér bǎi xíng cóng, qí shī zé yǐ fǎ shéng zhī. gù yuē:" xiào zhě tiān xià dà běn, fǎ qí mò yě." zhì pǐ fū dān rén, xíng xiào yī gài, ér xiōng dào bù gǎn líng, tiān zǐ kuì ér jīng zhī zhě, yǐ qí jiào xiào ér qiú zhōng yě. gù póu ér zhe yú piān.
赞曰:圣人治天下有道,曰“要在孝悌而已”。父父也,子子也,兄兄也,弟 弟也,推而之国,国而之天下,建一善而百行从,其失则以法绳之。故曰:“孝者 天下大本,法其末也。”至匹夫单人,行孝一概,而凶盗不敢凌,天子喟而旌之者, 以其教孝而求忠也。故裒而著于篇。