qǐ è féng zhí xú shí yī yuè, jǐn zhān méng dà huāng luò shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起閼逢執徐十一月,盡旃蒙大荒落十二月,凡一年有奇。
zhēn zōng yīng fú jī gǔ shén gōng ràng dé wén míng wǔ dìng zhāng shèng yuán xiào huáng dì jǐng dé yuán nián liáo tǒng hé èr shí èr nián
○真宗膺符稽古神功讓德文明武定章聖元孝皇帝景德元年(遼統和二十二年)
shí yī yuè, yǐ mǎo, qiǎn shǐ ān fǔ hé běi.
十一月,乙卯,遣使安撫河北。
yǐ zhī yíng zhōu lǐ yán wò wèi běn zhōu tuán liàn shǐ, jiǎng qí shǒu chéng zhī gōng yě.
以知瀛州李延渥為本州團練使,獎其守城之功也。
běi miàn bù shǔ zòu: qì dān zì yíng zhōu tuì qù, qí zhòng yóu èr shí wàn. zhēn dé qí móu yù chéng xū dǐ bèi jì tiān xióng jūn. zhào dū zhū lù bīng jí chán zhōu shù zú huì tiān xióng jūn.
北面部署奏:「契丹自瀛州退去,其眾猶二十萬。偵得其謀欲乘虛抵貝、冀、天雄軍。」詔督諸路兵及澶州戍卒會天雄軍。
zì liáo shī nán xià, hé shuò jiē chéng shǒu. yòu zàn shàn dài fū wáng yǔ zhī jì zhōu, cháng yǒu pò dí zhī zhì, rì yuè shù bīng, yòu jí qiáng zhuàng liàn xí zhī, kāi mén qiáo cǎi rú píng rì. cháng shàng yán: kòu ruò zhì, bì kě yāo jī, yuàn wù yǐ yī jùn wèi yōu. yú shì liáo yóu qí bī chéng, yǔ jī zǒu zhī, zhào jiā jiǎng.
自遼師南下,河朔皆城守。右贊善大夫王嶼知冀州,常有破敵之志,日閱戍兵,又集強壯練習之,開門樵採如平日。嘗上言:「寇若至,必可邀擊,願勿以一郡為憂。」於是遼游騎逼城,嶼擊走之,詔嘉獎。
guǐ hài, liáo mǎ jūn dōu zhǐ huī shǐ yē lǜ kē lǐ yù nán shī yú luò zhōu, shèng zhī. jiǎ zǐ, dōng jīng liú shǒu xiāo bā yǎ ěr huò wèi fǔ guān lì tián féng jí, xiàn yú xíng zhàng.
癸亥,遼馬軍都指揮使耶律珂禮遇南師於洛州,勝之。甲子,東京留守蕭巴雅爾獲魏府官吏田逢吉,獻於行帳。
wù chén, yǐ shān nán dōng dào jié dù shǐ lǐ jì lóng wèi jià qián dōng miàn pái zhèn shǐ, mǎ jūn dōu zhǐ huī shǐ gé bà fù zhī, xī shàng gé mén shǐ sūn quán zhào wèi dōu qián xiá, nán zuō fang shǐ zhāng mín wèi qián xiá wǔ níng jié dù shǐ shí bǎo jí wèi jià qián xī miàn pái zhèn shǐ, bù jūn dōu yú hòu wáng yǐn fù zhī, rù nèi fù dōu zhī qín hàn wèi qián xiá.
戊辰,以山南東道節度使李繼隆為駕前東面排陣使,馬軍都指揮使葛霸副之,西上閤門使孫全照為都鈐轄,南作坊使張旻為鈐轄;武寧節度使石保吉為駕前西面排陣使,步軍都虞候王隱副之,入內副都知秦翰為鈐轄。
chū, mín zài dìng zhōu, yán tiān dào fāng lì kè, xiān qǐ zhě shèng, yí dà jǔ fá liáo, bìng shàng xìng shī chū jìng zhī rì. dì yǐ wèn fǔ chén, jiē yán bù kě, nǎi zhǐ. yú shì jià jiāng qīn zhēng, mín fāng shù bìng dài, fù zòu biān shì shí yú, zhào hái, rù duì, dì yuē: qì dān rù sāi, yǔ qīng suǒ qǐng běi fá zhī rì tóng, huǐ bù yòng qīng cè. jīn xū shǒu chán zhōu ér wèi dé rén, rú hé? mín qǐng xíng, dì xǐ, gù mìng wèi xī miàn qián xiá, xiān lìng zhì chán zhōu hòu dí yuǎn jìn, mín jí chí qí wǎng.
初,旻在定州,言天道方利客,先起者勝,宜大舉伐遼,並上興師出境之日。帝以問輔臣,皆言不可,乃止。於是駕將親征,旻方戍並代,復奏邊事十餘,召還,入對,帝曰:「契丹入塞,與卿所請北伐之日同,悔不用卿策。今須守澶州而未得人,如何?」旻請行,帝喜,故命為西面鈐轄,先令至澶州候敵遠近,旻即馳騎往。
qín hàn jì shòu mìng, jí dū zhòng huán chéng jùn gōu xù, yǐ jù biān qí. gōng bì, liáo shī guǒ bào zhì, hàn bù jiě jiǎ zhòu qī shí yú rì yún.
秦翰既受命,亟督眾環城浚溝洫,以拒邊騎。功畢,遼師果暴至,翰不解甲冑七十餘日雲。
gēng wǔ, chē jià běi xún. sī tiān yán: rì bào ěr, huáng qì chōng sè, yí bù zhàn ér què, yǒu hé jiě zhī xiàng.
庚午,車駕北巡。司天言:「日抱珥,黃氣充塞,宜不戰而卻,有和解之象。」
cáo lì yòng zhì tiān xióng, sūn quán zhào yí qì dān bù chéng, quàn wáng qīn ruò liú zhī. liáo shī shù gōng chéng bù kè, fù lìng wáng jì zhōng jù zòu yì hé, dì yīn cì jì zhōng shǒu zhào, yún yǐ qiǎn lì yòng, qiě shǐ gào liáo rén qiǎn shǐ dǐ tiān xióng shòu zhī. jì zhōng wén lì yòng zhì tiān xióng bù xíng, fù jù zòu, qǐ zì chán zhōu bié qiǎn shǐ zhě zhì běi cháo, miǎn zhì huǎn wù. xīn wèi, chē jià cì zhǎng yuán xiàn, dé qí zòu, suì yǐ qián yì dá yān.
曹利用至天雄,孫全照疑契丹不誠,勸王欽若留之。遼師數攻城不克,復令王繼忠具奏議和,帝因賜繼忠手詔,雲已遣利用,且使告遼人遣使抵天雄受之。繼忠聞利用至天雄不行,復具奏,乞自澶州別遣使者至北朝,免致緩誤。辛未,車駕次長垣縣,得其奏,遂以前意答焉。
rén shēn, cì wéi chéng xiàn. zhào zhī huá zhōu zhāng bǐng qí zhōu mǎ yīng chāng pú zhōu zhāng chéng wǎng lái hé shàng, bù dīng fū záo bīng, yǐ fáng dí qí zhī dù.
壬申,次韋城縣。詔知滑州張秉、齊州馬應昌、濮州張晟往來河上,部丁夫鑿冰,以防敵騎之渡。
tiān xióng jūn wén liáo shī jiāng zhì, hé chéng huáng jù, wáng qīn ruò yǔ zhū jiāng yì tàn fú fēn shǒu zhū mén, sūn quán zhào yuē: quán zhào jiāng jiā zǐ, qǐng bù tàn fú, zhū jiāng zì zé biàn lì chù suǒ, bù kěn dāng zhě, quán zhào qǐng dāng zhī. jì ér mò kěn shǒu běi mén zhě, nǎi yǐ mìng quán zhào. qīn ruò yì zì fēn shǒu nán mén, quán zhào yuē: bù kě. cān zhèng zhǔ shuài, hào lìng suǒ chū, móu huà suǒ jué, nán běi xiāng jù èr shí lǐ. qǐng fù dài bào, bì shī jī huì, bù rú jū zhōng yāng fǔ shǔ, bǎo gù fù xīn, chù fēn sì miàn. qīn ruò cóng zhī.
天雄軍聞遼師將至,闔城惶遽,王欽若與諸將議探符分守諸門,孫全照曰:「全照將家子,請不探符,諸將自擇便利處所,不肯當者,全照請當之。」既而莫肯守北門者,乃以命全照。欽若亦自分守南門,全照曰:「不可。參政主帥,號令所出,謀畫所決,南北相距二十里。請覆待報,必失機會,不如居中央府署,保固腹心,處分四面。」欽若從之。
quán zhào sù jiào chù nǔ shǒu, shè rén mǎ dòng chè zhòng jiǎ, suí suǒ zhǐ huī, yīng yòng wú cháng. yú shì dà kāi běi mén, xià diào qiáo yǐ dài zhī. liáo shī gōng dōng mén liáng jiǔ, shě dōng mén, qū gù chéng, yè, fù zì gù chéng qián shī guò chéng nán, shè fú yú dí xiāng miào, suì nán gōng dé qīng jūn. qīn ruò wén zhī, qiǎn jiāng lǜ jīng bīng zhuī jī fú bīng qǐ, duàn qí hòu, tiān xióng bīng bù néng jìn tuì. quán zhào qǐng yú qīn ruò yuē: ruò wáng cǐ bīng, shì wáng tiān xióng yě. běi mén bù zú shǒu, quán zhào qǐng jiù zhī. nǎi yǐn huī xià chū nán mén lì zhàn, shā shāng liáo fú bīng shén zhòng, tiān xióng bīng nǎi fù dé hái, cún zhě shén sān sì.
全照素教畜弩手,射人馬洞徹重甲,隨所指麾,應用無常。於是大開北門,下吊橋以待之。遼師攻東門良久,舍東門,趨故城,夜,復自故城潛師過城南,設伏於狄相廟,遂南攻德清軍。欽若聞之,遣將率精兵追擊;伏兵起,斷其後,天雄兵不能進退。全照請於欽若曰:「若亡此兵,是亡天雄也。北門不足守,全照請救之。」乃引麾下出南門力戰,殺傷遼伏兵甚眾,天雄兵乃復得還,存者什三四。
gēng wǔ, liáo xiāo bā yǎ ěr xiāo guān yīn nǔ lǜ bó hǎi bīng gōng dé qīng jūn, chéng pò, zhī jūn shàng shí shǐ zhāng dàn jí qí zi sān bān jiè zhí lì shè hǔ jì dōu yú hòu hú fú děng shí sì rén bìng sǐ zhī.
庚午,遼蕭巴雅爾、蕭觀音努率渤海兵攻德清軍,城破,知軍、尚食使張旦及其子三班借職利涉、虎冀都虞候胡福等十四人並死之。
xiān shì zhào wáng chāo děng lǜ bīng fù xíng zài, yú yuè bù zhì. liáo shī yì nán qīn, dì zhù bì wéi chéng, qún chén fù yǒu yǐ jīn líng zhī móu gào dì yí qiě bì qí fēng zhě, dì yì shāo huò, nǎi zhào kòu zhǔn wèn zhī. jiāng rù, wén nèi rén wèi dì yuē: qún chén bèi yù jiāng guān jiā hé zhī? hé bù sù hái jīng shī! zhǔn rù duì, dì yuē: nán xún hé rú? zhǔn yuē: qún chén qiè nuò wú zhī, bù yì yú xiāng lǎo fù rén zhī yán. jīn dí qí pò jìn, sì fāng wēi xīn, bì xià wéi kě jìn chǐ, bù kě tuì cùn. hé běi zhū jūn rì yè wàng luán yú zhì, shì qì dāng bǎi bèi. ruò huí niǎn shù bù, zé wàn zhòng wǎ jiě, dí chéng qí hòu, jīn líng yì bù kě dé ér zhì yǐ! dì yì wèi jué. zhǔn chū, yù diàn qián dōu zhǐ huī shǐ gāo qióng, wèi yuē: tài wèi shòu guó ēn, hé yǐ bào? duì yuē: qióng wǔ rén, yuàn xiào sǐ. zhǔn fù rù duì, qióng suí lì tíng xià, zhǔn yuē: bì xià bù yǐ chén yán wèi rán, shì wèn qióng. suì shēn qián yì, cí qì kāng kǎi. qióng yǎng zòu yuē: kòu zhǔn yán shì. qiě yuē: suí jià jūn shì fù mǔ qī zǐ jǐn zài jīng shī, bì bù kěn qì ér nán xíng, zhōng dào jí wáng qù ěr. yuàn bì xià jí xìng chán zhōu, chén děng xiào sǐ, qì dān bù nán pò. zhǔn yòu yán: jī bù kě shī, yí qù jià! shí wáng yīng chāng dài yù qì xiè shì cè, dì gù zhī, yīng chāng yuē: bì xià fèng jiāng tiān tǎo, suǒ xiàng bì kè, ruò dòu liú bù jìn, kǒng dí shì yì zhāng. dì yì suì jué.
先是詔王超等率兵赴行在,逾月不至。遼師益南侵,帝駐蹕韋城,群臣復有以金陵之謀告帝宜且避其鋒者,帝意稍惑,乃召寇準問之。將入,聞內人謂帝曰:「群臣輩欲將官家何之?何不速還京師!」准入對,帝曰:「南巡何如?」准曰:「群臣怯懦無知,不異於鄉老婦人之言。今敵騎迫近,四方危心,陛下惟可進尺,不可退寸。河北諸軍日夜望鑾輿至,士氣當百倍。若回輦數步,則萬眾瓦解,敵乘其後,金陵亦不可得而至矣!」帝意未決。准出,遇殿前都指揮使高瓊,謂曰:「太尉受國恩,何以報?」對曰:「瓊武人,願效死」。准復入對,瓊隨立庭下,准曰:「陛下不以臣言為然,試問瓊。」遂申前議,詞氣慷慨。瓊仰奏曰:「寇準言是。」且曰:「隨駕軍士父母妻子盡在京師,必不肯棄而南行,中道即亡去耳。願陛下亟幸澶州,臣等效死,契丹不難破。」准又言:「機不可失,宜趣駕!」時王應昌帶御器械侍側,帝顧之,應昌曰:「陛下奉將天討,所向必克,若逗遛不進,恐敵勢益張。」帝意遂決。
jiǎ xū, chén fā, zuǒ yòu yǐ sāi shén, jìn diāo qiú xù mào. dì què zhī, yuē: chén xià bào lù hán kǔ, zhèn dú ān yòng cǐ xié! xī, cì wèi nán xiàn, qiǎn hàn lín shì dú xué shì pān shèn xiū xiān fù chán zhōu. zhào chán zhōu běi zhài jiāng shuài jí zhī zhōu bù néng shàn lí tún suǒ yíng jià.
甲戌,晨發,左右以塞甚,進貂裘絮帽。帝卻之,曰:「臣下暴露寒苦,朕獨安用此邪!」夕,次衛南縣,遣翰林侍讀學士潘慎修先赴澶州。詔澶州北寨將帥及知州不能擅離屯所迎駕。
dì qián cì wáng jì zhōng zhào xǔ qiǎn shǐ, jì zhōng fù jù zòu fù shí pǔ yǐ dá. pǔ zì bèi zhōu qiǎn zhǐ huī shǐ zhāng hào fù xíng què, dào chū liáo zhài, wèi suǒ de, liáo zhǔ jí tài hòu yǐn hào zhì chē zhàng qián, wèn láo jiǔ zhī, kùn lìng dǐ tiān xióng, yǐ zhào cù cáo lì yòng. wáng qīn ruò děng yí bù gǎn qiǎn, hào dú hái liáo yíng. liáo tài hòu cì hào páo dài, guǎn shè jiā děng, shǐ jì zhōng jù zòu, qiě qǐng zì chán zhōu bié qiǎn shǐ, sù yì hé hǎo shì. yú shì hào yǐ qí zòu rù, dì fù cì qīn ruò zhào, yòu lìng cān zhī zhèng shì wáng dàn yǔ qīn ruò shǒu shū, bǐ hào chí fù tiān xióng, dū lì yòng tóng běi qù, bìng yǐ zhào yù jì zhōng. yīn wèi fǔ chén yuē: guó jiā yǐ ān mín xī zhàn wèi niàn, gù xǔ zhī yǐ. rán bǐ shàng lǜ zhòng shēn rù, yòu hé bīng qiě hé, róng mǎ kě dù, yì yí guò wèi zhī fáng. zhèn yǐ jué chéng suàn, ruò méng yuē zhī jì, bié yǒu yāo qiú, dāng jué yī zhàn. kě zài dū zhū jiāng shuài zhěng chì róng róng, yǐ pián yí cóng shì.
帝前賜王繼忠詔許遣使,繼忠復具奏附石普以達。普自貝州遣指揮使張皓赴行闕,道出遼寨,為所得,遼主及太后引皓至車帳前,問勞久之,困令抵天雄,以詔促曹利用。王欽若等疑不敢遣,皓獨還遼營。遼太后賜皓袍帶,館設加等,使繼忠具奏,且請自澶州別遣使,速議和好事。於是皓以其奏入,帝復賜欽若詔,又令參知政事王旦與欽若手書,俾皓持赴天雄,督利用同北去,並以詔諭繼忠。因謂輔臣曰:「國家以安民息戰為念,固許之矣。然彼尚率眾深入,又河冰且合,戎馬可度,亦宜過為之防。朕已決成算,若盟約之際,別有邀求,當決一戰。可再督諸將帥整飭戎容,以便宜從事。」
liáo shī jì xiàn dé qīng, rén shēn, suì jìn dǐ chán zhōu, wéi hé sān miàn. lǐ jì lóng děng fēn fú jìn nǔ, kòng è yào hài. liáo tǒng jūn shǐ xiāo dá lán shì qí yǒng, yǐ qīng qí àn shì dì xíng. shí wēi hǔ jūn tóu shòu guāng zhāng xiāng zhǎng chuáng zi nǔ, nǔ qián fā, dá lán zhōng é pū, liáo zhòng jìng qián yú yè zhì zhài, shì xī, sǐ. tài hòu lín qí wèi chē, kū zhī tòng, chuò cháo wǔ rì. yǐ xiāo bā yǎ ěr dài zhǎng nán miàn shì, xuán xià tōng lì jūn. dá lán tōng tiān wén, lǚ zhe zhàn gōng, shǒu chàng nán qīn zhī móu, zhì shì sǐ, jūn zhōng duó qì, zī yù yì hé yǐ.
遼師既陷德清,壬申,遂進抵澶州,圍合三面。李繼隆等分伏勁弩,控扼要害。遼統軍使蕭達蘭恃其勇,以輕騎按視地形。時威虎軍頭壽光張瓖掌床子弩,弩潛發,達蘭中額仆,遼眾競前輿曳至寨,是夕,死。太后臨其轊車,哭之慟,輟朝五日。以蕭巴雅爾代掌南面事,旋下通利軍。達蘭通天文,屢著戰功,首倡南侵之謀,至是死,軍中奪氣,滋欲議和矣。
bǐng zǐ, chē jià fā wèi nán. lǐ jì lóng děng shǐ rén gào jié, yòu yán: chán zhōu běi chéng, mén xiàng jiǎo ài, qiě yú nán chéng zhù bì. shì rì, zhù nán chéng, yǐ yì shě wèi xíng gōng, jiāng zhǐ yān. kòu zhǔn gù qǐng xìng běi chéng, yuē: bì xià bù guò hé, zé rén xīn yì wēi, dí qì wèi shè, fēi suǒ yǐ qǔ wēi jué shèng yě. qiě wáng chāo lǐng jìn bīng tún zhōng shān yǐ è qí kēng, lǐ jì lóng shí bǎo jí fēn dà zhèn yǐ è qí zuǒ yòu zhǒu, sì fāng zhēng zhèn fù yuán zhě rì zhì, yòu hé yí ér bù wǎng? gāo qióng yì gù qǐng, qiān shǔ shū mì yuàn shì féng zhěng zài bàng ā zhī, qióng nù yuē: jūn yǐ wén zhāng zhì wèi liǎng fǔ, jīn dí qí chōng chì rú cǐ, yóu zé qióng wú lǐ, jūn hé bù fù yī shī tuì dí xié? jí huī wèi shì jìn niǎn kòu bì. dì suì xìng běi chéng. zhì fú qiáo, yóu zhù chē wèi jìn, qióng nǎi zhí huò zhú niǎn fū bèi yuē: hé bù jí xíng! jīn yǐ zhì cǐ, shàng hé yí yān! dì nǎi mìng jìn niǎn. jì zhì, dēng běi chéng mén lóu, zhāng huáng lóng qí, zhū jūn jiē hū wàn suì, shēng wén shù shí lǐ, qì shì bǎi bèi. dì lǎn guān yíng bì, zhào jiàn lǐ jì lóng yǐ xià zhū jiāng, fǔ wèi zhě jiǔ zhī, cì zhū jūn jiǔ shí mín qián.
丙子,車駕發衛南。李繼隆等使人告捷,又言:「澶州北城,門巷湫隘,且於南城駐蹕。」是日,駐南城,以驛舍為行宮,將止焉。寇準固請幸北城,曰:「陛下不過河,則人心益危,敵氣未懾,非所以取威決勝也。且王超領勁兵屯中山以扼其吭,李繼隆、石保吉分大陣以扼其左右肘,四方征鎮赴援者日至,又何疑而不往?」高瓊亦固請,僉署樞密院事馮拯在傍呵之,瓊怒曰:「君以文章致位兩府,今敵騎充斥如此,猶責瓊無禮,君何不賦一詩退敵邪?」即麾衛士進輦扣陛。帝遂幸北城。至浮橋,猶駐車未進,瓊乃執楇築輦夫背曰:「何不亟行!今已至此,尚何疑焉!」帝乃命進輦。既至,登北城門樓,張黃龍旂,諸軍皆呼萬歲,聲聞數十里,氣勢百倍。帝覽觀營壁,召見李繼隆已下諸將,撫慰者久之,賜諸軍酒食緡錢。
wù yín, yí yù běi chéng zhī xíng yíng.
戊寅,移御北城之行營。
cáo lì yòng zì tiān xióng fù liáo jūn zhōng, jiàn qí tài hòu yǔ zǎi xiàng hán dé chāng tóng chù yī chē, qún chén yǔ qí zhǔ chóng xíng bié zuò, lǐ róng shén jiǎn. yǐ bǎn héng chē è, shàng shè shí qì, zuò lì yòng chē xià, kuì zhī shí. gòng yì hé hǎo, shì wèi jué, liáo zhǔ nǎi qiǎn zuǒ fēi lóng shǐ hán qǐ chí guó shū yǔ lì yòng jù hái. zhào zhī chán zhōu hé chéng jǔ jiāo láo, hàn lín xué shì zhào ān rén jiē bàn zhī, fán jìn jiàn yí shì, jiē ān rén suǒ cái dìng yún.
曹利用自天雄赴遼軍中,見其太后與宰相韓德昌同處一車,群臣與其主重行別坐,禮容甚簡。以版橫車軛,上設食器,坐利用車下,饋之食。共議和好,事未決,遼主乃遣左飛龍使韓杞持國書與利用俱還。詔知澶州何承矩郊勞,翰林學士趙安仁接伴之,凡覲見儀式,皆安仁所裁定雲。
shí èr yuè, gēng chén shuò, hán qǐ rù duì yú xíng gōng zhī qián diàn, guì shòu shū hán yú gé mén shǐ, shǐ pěng yǐ shēng diàn, nèi shì shěng fù dōu zhī yán chéng hàn shòu ér qǐ fēng, zǎi xiàng dú qì, mìng qǐ shēng diàn qǐ jū. qí shū fù yǐ guān nán gù dì wèi qǐng, dì wèi fǔ chén yuē: wú gù lǜ cǐ, jīn guǒ rán, jiāng nài hé? fǔ chén qǐng dá shū, yán: guān nán jiǔ shǔ cháo tíng, bù kě nǐ yì, huò suì gěi jīn bó, zhù qí jūn zī, yǐ gù huān méng. wéi bì xià cái duó. dì yuē: zhèn shǒu zǔ zōng jī yè, bù gǎn shī zhuì. suǒ yán guī dì, shì jí wú míng, bì ruò yāo qiú, zhèn dāng jué zhàn ěr! shí niàn hé běi jū rén zhòng yǒu láo rǎo, tǎng suì yǐ jīn bó jì qí bù zú, cháo tíng zhī tǐ, gù yì wú shāng. dá shū bù bì jù yán, dàn lìng cáo lì yòng yǔ hán qǐ kǒu shù zī shì kě yě. zhào ān rén dú néng jì tài zǔ shí guó shū tǐ shì, yīn mìng wèi dá shū. cì qǐ xí yī jīn dài ān mǎ qì bì. qǐ jí rì rù cí, suì yǔ lì yòng gòng wǎng. qǐ jì shòu xí yī zhī cì, jí cí, fù zuǒ rèn, qiě yǐ cì yī shāo zhǎng wèi jiě, zhào ān rén yuē: jūn jiāng shēng diàn shòu hái shū, tiān yán zhǐ chǐ, rú bù yī suǒ cì zhī yī, kě hū? qǐ jí gǎi fú ér rù. dì yòu miàn jiè lì yòng yǐ dì bì bù kě dé, ruò yāo qiú huò cái, zé yí xǔ zhī.
十二月,庚辰朔,韓杞入對於行宮之前殿,跪授書函於閤門使,使捧以升殿,內侍省副都知閻承翰受而啟封,宰相讀訖,命杞升殿起居。其書復以關南故地為請,帝謂輔臣曰:「吾固慮此,今果然,將奈何?」輔臣請答書,言:「關南久屬朝廷,不可擬議,或歲給金帛,助其軍資,以固歡盟。惟陛下裁度。」帝曰:「朕守祖宗基業,不敢失墜。所言歸地,事極無名,必若邀求,朕當決戰耳!實念河北居人重有勞擾,倘歲以金帛濟其不足,朝廷之體,固亦無傷。答書不必具言,但令曹利用與韓杞口述茲事可也。」趙安仁獨能記太祖時國書體式,因命為答書。賜杞襲衣、金帶、鞍馬、器幣。杞即日入辭,遂與利用共往。杞既受襲衣之賜,及辭,復左衽,且以賜衣稍長為解,趙安仁曰:「君將升殿受還書,天顏咫尺,如不衣所賜之衣,可乎?」杞即改服而入。帝又面戒利用以地必不可得,若邀求貨財,則宜許之。
shì rì, rì yǒu shí zhī. dì jù shén, sī tiān yán zhǔ liǎng guó hé jiě, dì yì shāo shì.
是日,日有食之。帝懼甚,司天言主兩國和解,帝意稍釋。
guǐ wèi, xìng běi zhài, yòu xìng lǐ jì lóng yíng, mìng jiāng xiào cóng guān yǐn, kào cì zhū jūn yǒu chà.
癸未,幸北寨,又幸李繼隆營,命將校從官飲,犒賜諸軍有差。
cáo lì yòng yǔ hán qǐ zhì liáo jūn zhàng, liáo fù yǐ guān nán gù dì wèi yán, lì yòng zhé jǔ zhī, qiě wèi yuē: běi cháo jì xìng shī xún méng, ruò suì xī nán cháo jīn bó zhī zī yǐ zhù jūn lǚ, zé yóu kě yì yě. qí jiē bàn zhèng shì shè rén gāo zhèng jù yuē: jīn zī yǐn zhòng ér lái, běn móu guān nán dì, ruò bù suí suǒ tú, zé běn guó fù kuì duō yǐ. lì yòng dá yǐ bǐng mìng zhuān duì, yǒu sǐ ér yǐ. ruò běi cháo bù xù hòu huǐ, zì qí yāo qiú, dì gù bù kě dé, bīng yì wèi yì xī yě! liáo zhǔ jí xiāo tài hòu wén zhī, yì shāo dài, dàn yù suì qǔ jīn bì lì yòng xǔ yí juàn èr shí wàn pǐ yín shí wàn liǎng, yì shǐ dìng.
曹利用與韓杞至遼軍帳,遼復以關南故地為言,利用輒沮之,且謂曰:「北朝既興師尋盟,若歲希南朝金帛之資以助軍旅,則猶可議也。」其接伴政事舍人高正遽曰:「今茲引眾而來,本謀關南地,若不遂所圖,則本國負愧多矣。」利用答以「稟命專對,有死而已。若北朝不恤後悔,恣其邀求,地固不可得,兵亦未易息也!」遼主及蕭太后聞之,意稍怠,但欲歲取金幣;利用許遺絹二十萬匹、銀十萬兩,議始定。
liáo zhǔ fù qiǎn wáng jì zhōng jiàn lì yòng, jù yán: nán běi tōng hé, shí wèi měi shì, zhǔ shàng nián shào, yuàn xiōng shì nán cháo. yòu lǜ nán cháo huò yú yuán biān kāi yí hé dào, guǎng jùn háo qiàn, bié yǒu jǔ dòng zhī yì. yīn fù lì yòng mì zòu, qǐng lì shì, bìng qǐ qiǎn jìn shàng shǐ chén chí shì shū zhì bǐ.
遼主復遣王繼忠見利用,具言:「南北通和,實為美事,主上年少,願兄事南朝。又慮南朝或於緣邊開移河道,廣浚壕塹,別有舉動之意。」因附利用密奏,請立誓,並乞遣近上使臣持誓書至彼。
jiǎ shēn, lì yòng jí yǔ qí yòu jiān mén wèi dà jiāng jūn yáo jiǎn zhī chí guó shū jù hái, bìng xiàn yù yī shí wù, qí jiāo láo guǎn gǔ, bìng rú hán qǐ zhī lǐ, mìng zhào ān rén jiē bàn.
甲申,利用即與其右監門衛大將軍姚柬之持國書俱還,並獻御衣、食物,其郊勞館穀,並如韓杞之禮,命趙安仁接伴。
yǐ yǒu, jiǎn zhī rù duì yú xíng gōng zhōng, shǐ shòu qí shū, shū cí yóu yán: cáo lì yòng suǒ chēng, wèi hé wáng jì zhōng qián yì rán lì yòng gù yǒu chéng yuē, xī jù jì zhōng mì zòu zhōng yǐ. shì rì, dì yù xíng gōng zhī nán lóu, guān dà hé, yàn cóng chén, zhào jiǎn zhī yǔ yān.
乙酉,柬之入對於行宮中,使受其書,書辭猶言:「曹利用所稱,未合王繼忠前議;然利用固有成約,悉具繼忠密奏中矣。」是日,帝御行宮之南樓,觀大河,宴從臣,召柬之與焉。
bǐng xū, jiǎn zhī rù cí, mìng xī jīng zuǒ cáng kù shǐ lǐ jì chāng jiǎ zuǒ wèi dà jiāng jūn, chí shì shū yǔ jiǎn zhī jù wǎng bào pìn, chēng liáo tài hòu wèi shū mǔ, jīn bó zhī shù rú lì yòng suǒ xǔ, qí tā yì yī jì zhōng suǒ zòu yún. jiǎn zhī yòu yán: shōu zhòng běi guī, kǒng wèi yuán biān yāo jī. nǎi zhào zhū lù bù shǔ jí zhū zhōu jūn, wù zhé chū bīng mǎ yǐ xí liáo guī shī.
丙戌,柬之入辭,命西京左藏庫使李繼昌假左衛大將軍,持誓書與柬之俱往報聘,稱遼太后為叔母,金帛之數如利用所許,其他亦依繼忠所奏雲。柬之又言:「收眾北歸,恐為緣邊邀擊。」乃詔諸路部署及諸州軍,勿輒出兵馬以襲遼歸師。
dīng hài, yǐ cáo lì yòng wèi dōng shàng gé mén shǐ zhōng zhōu cì shǐ, cì dì jīng shī. lì yòng zhī zài shǐ yě, miàn qǐng suì lù jīn bó zhī shù, dì yuē: bì bù dé yǐ, suī bǎi wàn yì kě. kòu zhǔn zhào zhì wò cì, yǔ zhī yuē: suī yǒu zhǐ xǔ bǎi wàn, ruò guò sān shí wàn, jiāng zhǎn rǔ! lì yòng guǒ yǐ sān shí wàn chéng yuē ér hái. rù jiàn xíng gōng, dì fāng jìn shí, wèi jí jiàn, shǐ nèi shì wèn suǒ lù. lì yòng yuē: cǐ jī shì, dāng miàn zòu. fù shǐ wèn yuē: gū yán qí lüè. lì yòng zhōng bù kěn yán, ér yǐ sān zhǐ jiā jiá. nèi shì rù yuē: sān zhǐ jiā jiá, qǐ fēi sān bǎi wàn hū? dì shī shēng yuē: tài duō! jì ér yuē: gū liǎo shì, yì kě ěr. wéi gōng qiǎn pò, lì yòng jù wén qí yǔ. jí duì, dì jí wèn zhī, lì yòng zài sān chēng zuì, yuē: chén xǔ zhī yín juàn guò duō. dì yuē: jǐ hé? yuē: sān shí wàn. dì bù jué xǐ shén, gù lì yòng bèi shǎng tè hòu.
丁亥,以曹利用為東上閤門使、忠州刺史,賜第京師。利用之再使也,面請歲賂金帛之數,帝曰:「必不得已,雖百萬亦可。」寇準召至幄次,語之曰:「雖有旨許百萬,若過三十萬,將斬汝!」利用果以三十萬成約而還。入見行宮,帝方進食,未即見,使內侍問所賂。利用曰:「此機事,當面奏。」復使問曰:「姑言其略。」利用終不肯言,而以三指加頰。內侍入曰:「三指加頰,豈非三百萬乎?」帝失聲曰:「太多!」既而曰:「姑了事,亦可耳。」帷宮淺迫,利用具聞其語。及對,帝亟問之,利用再三稱罪,曰:「臣許之銀絹過多。」帝曰:「幾何?」曰:「三十萬」。帝不覺喜甚,故利用被賞特厚。
wù zǐ, dì zuò huí luán shī, mìng jìn chén hé. xìng běi zhài láo jūn, qiǎn léi yǒu zhōng lǐng suǒ bù bīng hái bīng zhōu tún suǒ. shí wáng chāo děng dòu náo wú gōng, wéi yǒu zhōng fù yuán, wēi shēng shén zhèn, hé běi liè chéng lài yǐ zhāng qí jūn.
戊子,帝作《迴鑾詩》,命近臣和。幸北寨勞軍,遣雷有終領所部兵還并州屯所。時王超等逗撓無功,唯有終赴援,威聲甚振,河北列城賴以張其軍。
jǐ chǒu, liáo zhào zhū jūn jiě yán.
己丑,遼詔諸軍解嚴。
rén chén, shè hé běi zhū zhōu sǐ zuì yǐ xià. mín jīng liáo shī róu jiàn zhě, gěi fù èr nián. sǐ zhě guān lì, zhuī lù zi sūn.
壬辰,赦河北諸州死罪以下。民經遼師蹂踐者,給復二年。死者官吏,追錄子孫。
guǐ sì, dà yàn yú xíng gōng.
癸巳,大宴於行宮。
zǎi chén bì shì ān xiān yǐ jí liú jīng shī, yí shū kòu zhǔn, yán: dà jì yǐ dìng, wéi jūn miǎn zhī! shì rì, lái cháo. yì zhě duō yán suì lù sān shí wàn wèi guò hòu, shì ān yuē: bù rú cǐ, zé dí suǒ gù bù zhòng, hé shì kǒng bù néng jiǔ yě.
宰臣畢士安先以疾留京師,遺書寇準,言:「大計已定,惟君勉之!」是日,來朝。議者多言歲賂三十萬為過厚,士安曰:「不如此,則敵所顧不重,和事恐不能久也。」
yōng wáng yuán fèn bào dé jí, zhào cān zhī zhèng shì wáng dàn quán dōng jīng liú shǒu shì, jí rì chéng chuán xiān hái. dàn chí zhì jīng, zhí rù jìn zhōng, xià lìng shén yán, rén wú zhī zhě. jí jià hái, dàn jiā zǐ dì jiē yíng yú jiāo, hū wén hòu yǒu zōu ā shēng, huí shì, nǎi dàn yě, jiē dà jīng. shí liǎng hé zhī mín pō yǒu xiàn dí zhě, dàn shàng yán, yuàn chū jīn bó shù shí wàn shú qí rén huò yǒu jǔ yì zhě, suì zhǐ.
雍王元份暴得疾,詔參知政事王旦權東京留守事,即日乘傳先還。旦馳至京,直入禁中,下令甚嚴,人無知者。及駕還,旦家子弟皆迎於郊,忽聞後有騶呵聲,回視,乃旦也,皆大驚。時兩河之民頗有陷敵者,旦上言,願出金帛數十萬贖其人;或有沮議者,遂止。
jiǎ wǔ, chē jià fā chán zhōu. dà hán, cì dào bàng pín mín rú kù.
甲午,車駕發澶州。大寒,賜道傍貧民襦袴。
lǐ jì chāng zhì liáo zhàng, guǎn shè zhī lǐ yì hòu, jí qiǎn qí xī shàng gé mén shǐ dīng zhèn fèng shì shū lái shàng.
李繼昌至遼帳,館設之禮益厚,即遣其西上閤門使丁振奉誓書來上。
wù xū, chē jià zhì zì chán zhōu.
戊戌,車駕至自澶州。
dì chū yǐ yì dé huáng tài hòu jì, yù chè lǔ bù gǔ chuī, bù jǔ lè. shí lóng tú gé dài zhì dù hào xiān hái, bèi yí zhàng. qiǎn qí chí wèn zhī, hào yuē: wǔ wáng zài mù zhǔ fá zhòu, qián gē hòu wǔ. chūn qiū bù yǐ jiā shì cí wáng shì, kǎi xuán yòng lè, yú lǐ wú xián. dì fù zhào fǔ chén gòng yì, jiē gù yǐ qǐng, nǎi cóng zhī.
帝初以懿德皇太后忌,欲撤鹵簿鼓吹,不舉樂。時龍圖閣待制杜鎬先還,備儀仗。遣騎馳問之,鎬曰:「武王載木主伐紂,前歌后舞。《春秋》不以家事辭王事,凱旋用樂,於禮無嫌。」帝復詔輔臣共議,皆固以請,乃從之。
kòu zhǔn zài chán zhōu, měi xī yǔ zhī zhì gào yáng yì tòng yǐn, ōu gē xié xuè, xuān huá dá dàn, dì shǐ rén chān zhī zhī, xǐ yuē: zhǔn rú cǐ, wú fù hé yōu! shí rén bǐ zhī xiè ān.
寇準在澶州,每夕與知制誥楊億痛飲,謳歌諧謔,喧譁達旦,帝使人覘知之,喜曰:「准如此,吾復何憂!」時人比之謝安。
jì ér cáo lì yòng yǔ hán qǐ zhì xíng zài yì hé, zhǔn huà cè yǐ jìn, qiě yuē: rú cǐ, zé kě bǎo bǎi nián wú shì. bù rán, shù shí nián hòu, dí qiě shēng xīn yǐ. dì yuē: shù shí nián hòu, dāng yǒu hàn yù zhī zhě. wú bù rěn shēng líng zhòng kùn, gū tīng qí hé kě yě. zhǔn shàng wèi xǔ, yǒu zèn qí xìng bīng yǐ zì qǔ zhòng zhě, zhǔn bù dé yǐ xǔ zhī.
既而曹利用與韓杞至行在議和,准畫策以進,且曰:「如此,則可保百年無事。不然,數十年後,敵且生心矣。」帝曰:「數十年後,當有捍禦之者。吾不忍生靈重困,姑聽其和可也。」准尚未許,有譖其幸兵以自取重者,准不得已許之。
chū, zhǔn chù fēn jūn shì, huò wéi dì zhǐ, jí shì, xiè yuē: shǐ chén jǐn yòng zhào lìng, zī shì qǐ dé sù chéng! dì xiào ér láo yān.
初,准處分軍事,或違帝旨,及是,謝曰:「使臣盡用詔令,茲事豈得速成!」帝笑而勞焉。
xīn chǒu, lù qì dān shì shū bān hé běi hé dōng zhū zhōu jūn.
辛丑,錄契丹誓書頒河北、河東諸州軍。
jiǎ chén, gǎi wēi lǔ jūn yuē guǎng xìn, jìng róng yuē ān sù, pò lǔ yuē xìn ān, píng róng yuē bǎo dìng, níng biān yuē yǒng níng, dìng yuǎn yuē yǒng jìng, dìng qiāng yuē bǎo dé, píng lǔ chéng yuē xiāo níng.
甲辰,改威虜軍曰廣信,靜戎曰安肅,破虜曰信安,平戎曰保定,寧邊曰永寧,定遠曰永靜,定羌曰保德,平虜城曰蕭寧。
bīn zhōu bù shǔ yán lǐ jì qiān zi dé míng kǒng mù guān hé xiàn lái guī, zhào lìng chéng chuán fù què.
邠州部署言李繼遷子德明孔目官何憲來歸,詔令乘傳赴闕。
yǐ sì, yǐ tiān xióng jūn qián xiá sūn quán zhào zhī jūn fǔ shì, zhào wáng qīn ruò guī què.
乙巳,以天雄軍鈐轄孫全照知軍府事,召王欽若歸闕。
wù shēn, dì lǎn hé běi zòu bào, zhū zhōu duō bèi róu jiàn, tōng lì jūn shāng cán yóu shén, cǎn rán xíng yú yán sè, nǎi xià zhào zuì jǐ. wáng dàn kòu zhǔn děng jiē shàng shū dài zuì, wèi láo zhī.
戊申,帝覽河北奏報,諸州多被蹂踐,通利軍傷殘尤甚,慘然形於顏色,乃下詔罪己。王旦、寇準等皆上疏待罪,慰勞之。
shì yuè, liáo bān shī, tài hòu cì tài chéng xiàng hán dé chāng xìng yē lǜ, xǐ wáng jìn.
是月,遼班師,太后賜太丞相韓德昌姓耶律,徙王晉。
shì suì, liáo fàng jìn shì zhāng kě fēng dì sān rén.
是歲,遼放進士張可封第三人。
zhēn zōng yīng fú jī gǔ shén gōng ràng dé wén míng wǔ dìng zhāng shèng yuán xiào huáng dì jǐng dé èr nián liáo tǒng hé èr shí sān nián
○真宗膺符稽古神功讓德文明武定章聖元孝皇帝景德二年(遼統和二十三年)
chūn, zhēng yuè, gēng xū shuò, yǐ liáo rén jiǎng hé, dà shè tiān xià.
春,正月,庚戌朔,以遼人講和,大赦天下。
rén zǐ, fàng hé běi zhū zhōu qiáng zhuàng guī nóng, lìng yǒu sī shì gēng niú gěi zhī.
壬子,放河北諸州強壯歸農,令有司市耕牛給之。
guǐ chǒu, bà zhū lù xíng yíng, hé zhèn dìng liǎng lù dōu bù shǔ wèi yī.
癸丑,罷諸路行營,合鎮、定兩路都部署為一。
jiǎ yín, wáng qīn ruò zì tiān xióng jūn lái cháo.
甲寅,王欽若自天雄軍來朝。
dì yǐ hé běi shǒu chén yí dé yǒu wǔ gàn shàn zhèn jìng zhě, yǐ mǎo, yǐ mǎ zhī jié zhī dìng zhōu, sūn quán zhào hé zhèn zhōu, zhào chāng yán zhī dà míng fǔ, féng qǐ zhī chán zhōu, shàng guān zhèng zhī bèi zhōu, yáng yán lǎng zhī bǎo zhōu, zhāng yǔ guī zhī shí zhōu, zhāng lì shè zhī cāng zhōu, zhào jì shēng zhī xíng zhōu, lǐ yǔn zé zhī xióng zhōu, zhào bīn zhī bà zhōu. dì qīn lù qí xìng míng fù zhōng shū, qiě yuē: zhèn cái chù dāng fǒu, qīng děng gòng xiáng zhī. bì shì ān yuē: bì xià suǒ zé, jiē cái shì yú yòng, wàng fù wài shī xíng. cóng zhī.
帝以河北守臣宜得有武干善鎮靜者,乙卯,以馬知節知定州,孫全照和鎮州,趙昌言知大名府,馮起知澶州,上官正知貝州,揚延朗知保州,張禹珪知石州,張利涉知滄州,趙繼升知邢州,李允則知雄州,趙彬知霸州。帝親錄其姓名付中書,且曰:「朕裁處當否,卿等共詳之。」畢士安曰:「陛下所擇,皆才適於用,望付外施行。」從之。
zhī jié xiān zài zhèn zhōu, fāng liáo shī rù sāi, mín xiāng xié rù chéng, zhī jié yǔ zhī yuē, yǒu dào yī qián zhě zhǎn. é yǒu qiè tóng ér qián èr bǎi zhě, jí lù zhī, zì shì wú gǎn fàn zhě. měi zhōng shǐ jī zhào yù biān jùn, zhī jié lǜ wèi dí suǒ lüè, yīn liú zhī, mù jié zú zhě jiān dào dá zhào zhǐ. huì fā chán wèi xíng míng děng liù zhōu jūn chǔ fù dìng zhōu, shuǐ lù bìng jìn, shí bīng jiāo jìng shàng, zhī jié yuē: shì zī dí yě. yīn gào yù jùn xiàn, fán gōng jiā shū niǎn zhī wù, suǒ zài nà zhī dí yù piāo jié, jiē wú suǒ de. chē jià xìng chán zhōu, dà jiāng wáng chāo yōng bīng shù shí wàn tún dìng zhōu, dòu liú bù jìn, zhī jié lǚ fěng zhī, chāo bù wèi dòng. fù yí shū qiào ràng, chāo shǐ chū bīng, yóu cí yǐ zhōng dù wú qiáo, tú shè wèi huàn zhī jié xiān yǐ mìng gōng dù cái, yī xī ér jù. shàng wén, shǒu zhào bāo měi.
知節先在鎮州,方遼師入塞,民相攜入城,知節與之約,有盜一錢者斬。俄有竊童兒錢二百者,即戮之,自是無敢犯者。每中使齎詔諭邊郡,知節慮為敵所掠,因留之,募捷足者間道達詔旨。會發澶、魏、邢、洺等六州軍儲赴定州,水陸並進,時兵交境上,知節曰:「是資敵也。」因告諭郡縣,凡公家輸輦之物,所在納之;敵欲剽劫,皆無所得。車駕幸澶州,大將王超擁兵數十萬屯定州,逗遛不進,知節屢諷之,超不為動。復移書誚讓,超始出兵,猶辭以中渡無橋,徒涉為患;知節先已命工度材,一夕而具。上聞,手詔褒美。
bà běi miàn bù shǔ qián xiá dōu jiān shǐ chén èr bǎi jiǔ shí yú yuán.
罷北面部署、鈐轄、都監、使臣二百九十餘員。
zhào fǔ chén guān yíng zhōu suǒ huò liáo rén gōng chéng zhàn jù, jiē zhì dù jīng hǎo, fēng è xiān lì, tī chōng gān pái, xī bèi yǐ tiě. chéng shàng xuán bǎn cái shù cùn, jí shǐ èr bǎi yú, qí hòu lǐ jì xuān jùn gāo yáng háo, dé yí shǐ fán sì shí wàn, liáo rén gōng chéng bù qiǎn yú lì rú cǐ.
召輔臣觀瀛州所獲遼人攻城戰具,皆制度精好,鋒鍔銛利,梯衝、竿牌,悉被以鐵。城上懸版才數寸,集矢二百餘,其後李繼宣浚高陽壕,得遺矢凡四十萬,遼人攻城不遣餘力如此。
wù wǔ, liáo zhǔ hái, cì nán jīng. gēng shēn, yǐ xiāo bā yǎ ěr wèi běi fǔ zǎi xiàng, xiāo guān yīn nǔ tóng zhī nán yuàn shì. dà xiǎng shì zú, jué shǎng yǒu chà.
戊午,遼主還,次南京。庚申,以蕭巴雅爾為北府宰相,蕭觀音努同知南院事。大享士卒,爵賞有差。
guǐ hài, mìng hàn lín xué shì zhào ān rén děng wǔ rén quán tóng zhī gòng jǔ.
癸亥,命翰林學士趙安仁等五人權同知貢舉。
wáng chāo shàng zhāng dài zuì, dì mǐn qí láo jiù, fú zé. wù chén, yǐ chāo wèi chóng xìn jié dù shǐ, bà jūn zhí.
王超上章待罪,帝憫其勞舊,弗責。戊辰,以超為崇信節度使,罷軍職。
shěng hé dōng bù shǔ qián xiá sī shǐ chén bǎi yú rén, yòu shěng hé běi zhū zhōu shù bīng shí zhī wǔ, yuán biān sān zhī yī.
省河東部署、鈐轄司使臣百餘人,又省河北諸州戍兵十之五,緣邊三之一。
jǐ sì, cān zhī zhèng shì wáng qīn ruò jiā jiē yì shí fēng, yòu cì xí yī jǐn dài ān mǎ. gù shì, fǔ chén jiā ēn wú suǒ cì dì yǐ qīn ruò shǒu fān yǒu láo, tè chǒng yì zhī, zì shì suì wèi gù shì.
己巳,參知政事王欽若加階邑、實封,又賜襲衣、錦帶、鞍馬。故事,輔臣加恩無所賜;帝以欽若守籓有勞,特寵異之,自是遂為故事。
yǐ liáo rén tōng hé, zhì guó xìn sī, lǐng yǐ huàn zhě.
以遼人通和,置國信司,領以宦者。
èr yuè, guǐ wèi, shān nán dōng dào jié dù shǐ tóng píng zhāng shì lǐ jì lóng zú, zèng zhōng shū lìng, shì zhōng wǔ. jì lóng chū yú guì zhòu, gǎn kǎi zì lì, zài tài zōng cháo, tè bèi qīn xìn, měi zhēng xíng, bì zǒng róng zhèng. dì yǐ yuán jiù zhī gù, bù yù fán zhī jūn lǚ, yōu yóu jìn fān, ēn lǐ shén dǔ, jì lóng yì duō zhì, yòng néng qiān jǐn bǎo shēn. míng dé qǐn jí, yù miàn jiàn zhī, dì cù qí wǎng, jì lóng dàn yì wàn ān gōng mén bài jiān, zhōng bù rù gōng. yòu cháng mìng zhū wáng yì dì hòu yè, jì lóng bù shè tāng míng, dì jiǎ wáng fǔ cóng xíng chá lú pēng yǐn yān.
二月,癸未,山南東道節度使、同平章事李繼隆卒,贈中書令,諡忠武。繼隆出於貴胄,感慨自立,在太宗朝,特被親信,每征行,必總戎政。帝以元舅之故,不欲煩之軍旅,優遊近籓,恩禮甚篤,繼隆亦多智,用能謙謹保身。明德寢疾,欲面見之,帝促其往,繼隆但詣萬安宮門拜箋,終不入宮。又嘗命諸王詣第候謁,繼隆不設湯茗,第假王府從行茶爐烹飲焉。
xián píng mò, hé běi zhuǎn yùn shǐ liú zōng shàng yán: xī hàn cháo cuò yán shǐ mín rù sù shòu yǐ jué, sāi xià zhī sù bì duō, wén dì cóng zhī. jīn hé běi zhū zhōu jù bīng, liáng kuì láo fèi, wàng xíng hàn zhì yǐ jì jūn chǔ. jì ér shuǐ bù láng zhōng xǔ yuán bào fù yán: yuán hé zhōu xiàn hé shì biān gǔ shù shǎo, wàng xǔ jìn xiàn liáng sù, shòu yǐ guān zhì. shì xià sān sī yì zòu, yú shì dìng rù sù shí biān shòu guān děng jí yǐ wén. dì lǜ jué shǎng zhī làn, zhòng xī qí shì, zǎi xiàng yán: gù shì jù cún, xíng zhī wú sǔn, qǐng shǎn xī zhū zhōu yì rú cǐ zhì. cóng zhī.
咸平末,河北轉運使劉綜上言:「西漢晁錯言使民入粟授以爵,塞下之粟必多,文帝從之。今河北諸州聚兵,糧饋勞費,望行漢制以濟軍儲。」既而水部郎中許元豹復言:「緣河州縣和市邊谷數少,望許進獻糧粟,授以官秩。」事下三司議奏,於是定入粟實邊授官等級以聞。帝慮爵賞之濫,重惜其事,宰相言:「故事具存,行之無損,請陝西諸州亦如此制。」從之。
bǐng xū, liáo fù zhì què chǎng yú zhèn wǔ jūn. shí liáo fèng yáng duō què, mén xià píng zhāng shì yē lǜ shí lǔ qǐng yǐ yíng lǎo zhī yáng jí pí máo yì nán zhōng juàn, bǐ cǐ lì zhī.
丙戌,遼復置榷場于振武軍。時遼俸羊多闕,門下平章事耶律實嚕請以贏老之羊及皮毛易南中絹,彼此利之。
guǐ chǒu, mìng kāi fēng fǔ tuī guān sūn jǐn wèi liáo tài hòu shēng chén shǐ, gé mén zhī hòu kāng zōng yuán fù zhī. jǐn děng rù liáo jìng, qí cì shǐ jiē yíng yè, yòu lìng mù zhí xiàn lìng fù lǎo pěng zhī xiàn jiǔ yú mǎ qián, mín yǐ dòu fén xiāng qián yíng, jiē bàn zhě chá shǐ rén zhōng tú suǒ xū, jí gōng yīng zhī. liáo zhǔ měi suì bì shǔ yú hán liáng diàn, wén shǐ zhì, jí lái yōu zhōu, lǚ zhào jǐn děng yàn huì, lǐ yù shén yōu. jǐn děng cí hái, jìn yǐ qì fú jí mǎ wǔ bǎi yú pǐ. zì jiāo láo zhì yú jiàn yǐn, jí qí gōng kè. rán lǐ huò guò dāng, jǐn bì yì ér bà zhī. zì hòu fèng shǐ zhě lǜ xún qí zhì, shí chēng dé tǐ.
癸丑,命開封府推官孫僅為遼太后生辰使,閤門祗候康宗元副之。僅等入遼境,其刺史皆迎謁,又令幕職、縣令、父老捧卮獻酒於馬前,民以斗焚香前迎,接伴者察使人中途所須,即供應之。遼主每歲避暑於含涼淀,聞使至,即來幽州,屢召僅等宴會,禮遇甚優。僅等辭還,贐以器服及馬五百餘匹。自郊勞至於餞飲,極其恭恪。然禮或過當,僅必抑而罷之。自後奉使者率循其制,時稱得體。
tài zǐ tài shī lǚ méng zhèng qǐng guī xī jīng yǎng jí, zhào xǔ zhī. dīng wèi, zhào jiàn, tīng jiān yú zhì diàn mén wài, mìng èr zi guāng lù sì chéng cóng jiǎn xiào shū láng zhī jiǎn yē yǐ shēng diàn, láo wèn lèi kè. yīn yán: běi róng qǐng hé, cóng gǔ yǐ wèi shàng cè. jīn xiān qǐ chéng yì, jì hǎo xī mín, tiān xià wú shì, wéi yuàn yǐ bǎi xìng wèi niàn! dì jiā shǎng zhī, qí èr zi jiē qiān guān. méng zhèng zhì luò, yǒu yuán tíng huā mù, rì yǔ qīn jiù yàn huì, zi sūn huán liè, dié fèng shòu shāng, yí rán zì dé.
太子太師呂蒙正請歸西京養疾,詔許之。丁未,召見,聽肩輿至殿門外,命二子光祿寺丞從簡、校書郎知簡掖以升殿,勞問累刻。因言:「北戎請和,從古以為上策。今先啟誠意,繼好息民,天下無事,惟願以百姓為念!」帝嘉賞之,其二子皆遷官。蒙正至雒,有園亭花木,日與親舊宴會,子孫環列,迭奉壽觴,怡然自得。
zhào: yuán biān zhū zhōu jūn rú qín huò běi jiè jiān rén, kě jié qí shì zhuàng, bù sòng què xià. dì yǐ liáo suī tōng hǎo, ér bǐ zhōng dòng jìng yì bù kě bù zhī, jiān móu zhēn hòu, yí xún jiù zhì. yòu lǜ wèi bǐ suǒ huò, guī qū yú wǒ, zì jīn huò bǐ jiān dié, dāng shè wù zhū, dàn jī liú nèi dì, dài yǒu cí, zé yǐ cǐ bào zhī, gù yǒu shì zhào.
詔:「緣邊諸州軍如擒獲北界奸人,可詰其事狀,部送闕下。」帝以遼雖通好,而彼中動靜亦不可不知,間謀偵候,宜循舊制。又慮為彼所獲,歸曲於我,自今獲彼間諜,當赦勿誅,但羈留內地,待有詞,則以此報之,故有是詔。
sān yuè, jiǎ yín, dì yù chóng zhèng diàn, qīn shì lǐ bù zòu míng jǔ rén, dé jìn shì pú rén lǐ dí yǐ xià èr bǎi sì shí liù rén, yòu dé tè zòu míng wǔ jǔ yǐ shàng yī bǎi yī shí rén. yì rì, shì zhū kē, dé jiǔ jīng yǐ xià wǔ bǎi qī shí rén, yòu dé tè zòu míng zhū kē sān lǐ yǐ xià qī shí wǔ rén. dì wèi zǎi xiàng yuē: hú míng xiào fù, wù yú jīng dāng ér kǎo guān bù yù zhèn yì, guò yì děng dì, yù zì míng jué sī, shén wú wèi yě. dí suǒ shì zuì yōu lǐ zī yì yǒu kě guān, wén qí yòu nián mǔ wèi fù suǒ qì, guī jiù zú, zī rì xī hào qì, qiú hái qí mǔ, nǎi zhì jué hūn rú yǐ dǎo qí, yòu néng kè kǔ wèi xué, zì qǔ míng jí, yì kě jiā yě. yǐ dí wèi jiāng zuò jiān chéng, zī jí xià hóu lín wèi dà lǐ píng shì, tōng pàn zhū zhōu. zī, xīn yù rén yě.
三月,甲寅,帝御崇政殿,親試禮部奏名舉人,得進士濮人李迪以下二百四十六人,又得特奏名五舉以上一百一十人。翼日,試諸科,得《九經》以下五百七十人,又得特奏名諸科《三禮》以下七十五人。帝謂宰相曰:「糊名校覆,務於精當;而考官不諭朕意,過抑等第,欲自明絕私,甚無謂也。迪所試最優;李諮亦有可觀,聞其幼年母為父所棄,歸舊族,諮日夕號泣,求還其母,乃至絕葷茹以禱祈,又能刻苦為學,自取名級,亦可嘉也。」以迪為將作監丞,諮及夏侯麟為大理評事,通判諸州。諮,新喻人也。
xiān shì dí yǔ jiǎ biān jiē yǒu shēng chǎng wū, jí lǐ bù zòu míng, liǎng rén jiē bù yǔ. kǎo guān qǔ qí wén guān zhī, dí fù luò yùn, biān lùn dāng rén bù ràng yú shī, yǐ shī wèi zhòng, yǔ zhù shū yì, tè zòu, lìng jiù yù shì. cān zhī zhèng shì wáng dàn yì: luò yùn zhě, shī yú bù xiáng shěn ěr. shě zhù shū ér lì yì lùn, zhé bù kě xǔ, kǒng shì zǐ cóng jīn fàng dàng, wú suǒ zhǔn de. suì qǔ dí ér chù biān.
先是迪與賈邊皆有聲場屋,及禮部奏名,兩人皆不與。考官取其文觀之,迪賦落韻,邊論「當仁不讓於師」,以師為眾,與註疏異,特奏,令就御試。參知政事王旦議:「落韻者,失於不詳審耳。舍註疏而立異論,輒不可許,恐士子從今放蕩,無所準的。」遂取迪而黜邊。
chū, ān yáng chén guàn, xǐ yán bīng, xián píng zhōng, dà jiāng yáng qióng wáng róng sàng shī, guàn shàng shū yán: qián rì bù zhǎn fù qián zhāng zhāo yuǎn, shǐ qióng bèi wèi sǐ bù wèi fǎ lìng. bù yán qí zhì, hòu dāng yì chí. qǐng lì fǎ, fán hé zhàn ér bēn zhě, zhǔ xiào jiē zhǎn. dà jiāng zhàn sǐ, bì xiào wú shāng ér hái, yǔ bēn jūn tóng. jūn nǜ chéng wéi, bié bù lì zú jiù ér bù zhì zhě, yǐ dòu liú lùn. rú cǐ, zé zhū fá míng ér shì zú lì yǐ. dì jiā nà zhī. jiāng zhào shì xué shì yuàn, zhí zhèng wèi qióng děng yǐ jí zuì, yì suì gé.
初,安陽陳貫,喜言兵,咸平中,大將楊瓊、王榮喪師,貫上書言:「前日不斬傅潛、張昭遠,使瓊輩畏死不畏法令。不嚴其制,後當益弛。請立法,凡合戰而奔者,主校皆斬。大將戰死,裨校無傷而還,與奔軍同。軍衄城圍,別部力足救而不至者,以逗遛論。如此,則誅罰明而士卒厲矣。」帝嘉納之。將召試學士院,執政謂瓊等已即罪,議遂格。
yòu cháng shàng xíng shì xuǎn jiāng liàn bīng lùn sān piān, dà lüè yán: dì yǒu yào hài. jīn běi biān jì shī gǔ běi zhī xiǎn, rán zì wēi lǔ chéng dōng jù hǎi sān bǎi lǐ, qí dì jǔ zé qiāo què, suǒ wèi tiān xì tiān xiàn, fēi dí suǒ néng qīng rù. yóu wēi lǔ xī jí láng shān bù bǎi lǐ, dì guǎng píng, lì chí tū, cǐ bì zhēng zhī dì, xiān jū zé yì, hòu qū zé láo, yí yǒu yǐ dài zhī. xī lǐ hàn chāo shǒu yíng zhōu, dí bù gǎn shì guān nán chǐ cùn dì. jīn jiāng shuài dà gài yòng ēn zé jìn, suī jǐn zhòng kě xìn, rán zú yǔ dí yù, bù zhī suǒ yǐ wèi fāng lüè, gù dí shì yì zhāng, bīng zhé yú wài zhě èr shí nián, cǐ xuǎn jiāng dé shī zhī xiào yě. guó jiā shōu tiān xià cái yǒng yǐ bèi jìn lǚ, lài cì yǔ lǐn gěi ér yǐ, tián yú xiū xī, jiǔ bù shí zhàn, dāng yǐ wèi jīng shī, bù dāng yǐ shù biān. shù biān mò ruò mù tǔ rén lì běn jūn, yòu jí dīng mín wèi fǔ bīng, shǐ běi miàn hàn liáo, xī miàn hàn róng bù dú shěn liàn dí qíng, shú xí dì xíng, qiě jiē lè zhàn dòu, wú jiāo xīn.
又嘗上《形勢》、《選將》、《練兵論》三篇,大略言:「地有要害。今北邊既失古北之險,然自威虜城東距海三百里,其地沮澤墝埆,所謂天隙天陷,非敵所能輕入。由威虜西極狼山不百里,地廣平,利馳突,此必爭之地,先居則佚,後趨則勞,宜有以待之。昔李漢超守瀛州,敵不敢視關南尺寸地。今將帥大概用恩澤進,雖謹重可信,然卒與敵遇,不知所以為方略,故敵勢益張,兵折於外者二十年,此選將得失之效也。國家收天下材勇以備禁旅,賴賜予廩給而已,恬於休息,久不識戰,當以衛京師,不當以戍邊。戍邊莫若募土人隸本軍,又籍丁民為府兵,使北面捍遼,西面捍戎;不獨審練敵情,熟習地形,且皆樂戰鬥,無驕心。」
liáo rén jì hé, fù shàng yán: dí shù rén sāi, qū lüè liáng mín shù shí wàn, jīn chéng qí chū tōng, yí chū nèi fǔ jīn bó yǐ shú zhī, dí shì lì, bì guī wú mín, zì hé zhī běi, dài dé zé wú qióng yǐ. yú shì guàn jǔ jìn shì, shì diàn tíng, dé tóng chū shēn, dì shí qí xìng míng, yuē: shì shù yán biān shì zhě. zhuó zhì dì èr děng, cì jí dì.
遼人既和,復上言:「敵數人塞,驅掠良民數十萬,今乘其初通,宜出內府金帛以贖之,敵嗜利,必歸吾民,自河之北,戴德澤無窮矣。」於是貫舉進士,試殿庭,得同出身,帝識其姓名,曰:「是數言邊事者。」擢置第二等,賜及第。
yǐ chǒu, liáo zhèn dǎng xiàng bù jī.
乙丑,遼賑党項部飢。
bǐng yín, yǐ zhī xióng zhōu jī yí sī zhào yán zuò wèi xióng zhōu běi guān chéng xún jiǎn, cì bái jīn sān bǎi liǎng. yán zuò, zhōu zhī dà xìng, zì tài zōng cháo, cháng chū jiā cái jiāo gěi dí zhōng háo jié, dé qí dòng jìng, jí jù bái zhōu jiāng, yīn shòu guān rèn. zhì shì nián qī shí yú, zhào fù què, xún yǐ biān shì, jù yán: jīn zhī xiū hé, liáo rén xiān qǐ chéng yì, guó jiā dòng shǒu ēn xìn, lǐ bì zhǎng jiǔ. yòu yán: guó mǔ zhī mèi yuē qí fēi, yǔ qí zǐ bù xié, guó suǒ yí jīn bó, jiē guī yú guó jiā zhǔ jí mǔ, qí xià xī wú suǒ jí, wàng zì jīn què chǎng mào yì, shāo yōu jiǎ zhī, zé qí xià huò lì, bì bèi xīn wèi. yòu lì chén liáo fēng sú shān chuān qū zhé dì lǐ yuǎn jìn, jí jìn hàn shí shì, lì lì yǒu jù. dì jié qí suǒ yù, yún yǒu jiā shǔ yù jū qīng zhōu, yuàn biàn dào dé wǎng shěng zhī dì xǔ yān. qiě yǐ yǔ liáo tōng hǎo, bù kě fù zhì jī yí sī, gù mìng wèi xún jiǎn.
丙寅,以知雄州機宜司趙延祚為雄州北關城巡檢,賜白金三百兩。延祚,州之大姓,自太宗朝,嘗出家財交給敵中豪傑,得其動靜,即具白州將,因授官任。至是年七十餘,召赴闕,詢以邊事,具言:「今之修和,遼人先啟誠意,國家動守恩信,理必長久。」又言:「國母之妹曰齊妃,與其姊不協,國所遺金帛,皆歸於國家主及母,其下悉無所及,望自今榷場貿易,稍優假之,則其下獲利,必倍欣慰。」又歷陳遼風俗、山川曲折、地理遠近,及晉、漢時事,歷歷有據。帝詰其所欲,雲有家屬寓居青州,願便道得往省之;帝許焉。且以與遼通好,不可復置機宜司,故命為巡檢。
dì lǜ hé běi zhū zhōu, yuán bīng bà suì chí wǔ bèi, zhào dí lóu zhàn shān yǒu duò huài zhě jí qì zhī.
帝慮河北諸州,緣兵罷遂弛武備,詔敵樓戰柵有墮壞者即葺之。
yǐ jiāng zuò jiān chéng wáng céng wèi zhù zuò láng zhí shǐ guǎn, cì fēi. jiù zhì, shì wén dāng shǔ xué shì shè rén yuàn, zǎi xiàng kòu zhǔn yǎ zhī céng, tè zhào shì zhèng shì táng.
以將作監丞王曾為著作郎、直史館,賜緋。舊制,試文當屬學士、舍人院,宰相寇準雅知曾,特召試政事堂。
dīng chǒu, liáo gǎi yì zhōu fēi hú lù zhāo ān shǐ wèi ān fǔ shǐ, yǐ yǔ nán cháo hé hǎo yě.
丁丑,遼改易州飛狐路招安使為安撫使,以與南朝和好也。
xià, sì yuè, bǐng xū, nǚ zhēn huí gú jù qiǎn shǐ gòng yú liáo.
夏,四月,丙戌,女真、回鶻俱遣使貢於遼。
dīng yǒu, shū mì zhí xué shì liú shī dào zé shòu zhōng wǔ xíng jūn sī mǎ, zhī zhì gào chén yáo zī dān zhōu tuán liàn fù shǐ.
丁酉,樞密直學士劉師道責授忠武行軍司馬,知制誥陳堯咨單州團練副使。
xiān shì shī dào dì jǐ dào jǔ jìn shì, lǐ bù zòu míng, jiāng yán shì, jìn zhì xī hú míng xiào děng, yáo zī wèi kǎo guān, jiào jǐ dào yú juǎn zhōng mì wèi shí hào. jǐ dào jì zhuó dì, huò gào qí shì, zhào luò jí, yǒng bù dé yù jǔ. dì chū yù hán róng, bù fù qióng jiū qí shì, ér shī dào gù qiú biàn lǐ. zhào dōng shàng gé mén shǐ cáo lì yòng bīng bù láng zhōng biān sù nèi shì fù dōu zhī yán chéng hàn yì yù shǐ fǔ zá zhì zhī zuò lùn zòu wū wàng, yǔ yáo zī bìng zé.
先是師道弟幾道舉進士,禮部奏名,將延試,近制悉糊名校等,堯咨為考官,教幾道於卷中密為識號。幾道既擢第,或告其事,詔落籍,永不得預舉。帝初欲含容,不復窮究其事,而師道固求辨理。詔東上閤門使曹利用、兵部郎中邊肅、內侍副都知閻承翰詣御史府雜治之;坐論奏誣妄,與堯咨並責。
wù xū, xìng lóng tú gé, yuè tài zōng yù shū, guān zhū gé tú huà, jìn chén bì cóng.
戊戌,幸龍圖閣,閱太宗御書,觀諸閣圖畫,近臣畢從。
jǐ hài, dǎng xiàng qīn liáo.
己亥,党項侵遼。
zhào hé běi zhū zhōu qì chéng chí.
詔河北諸州葺城池。
gōng bù shì láng cān zhī zhèng shì wáng qīn ruò, sù yǔ kòu zhǔn bù xié, hái zì tiān xióng, zài biǎo qiú bà. guǐ mǎo, zhì zī zhèng diàn xué shì, yǐ qīn ruò wèi zhī, réng qiān xíng bù shì láng, bān zài hàn lín xué shì zhī xià, shì dú xué shì zhī shàng.
工部侍郎、參知政事王欽若,素與寇準不協,還自天雄,再表求罷。癸卯,置資政殿學士,以欽若為之,仍遷刑部侍郎,班在翰林學士之下,侍讀學士之上。
yǐ qiān shǔ shū mì yuàn shì féng zhěng cān zhī zhèng shì.
以僉署樞密院事馮拯參知政事。
wǔ yuè, wù shēn shuò, xìng guó zi jiān yuè shū kù, wèn jì jiǔ xíng bǐng: shū bǎn jǐ hé? bǐng yuē: guó chū bù jí sì qiān, jīn shí yú wàn, jīng shǐ zhèng yì jiē jù. chén shǎo shí yè rú, měi jiàn xué tú bù néng jù jīng shū, gài chuán xiě bù gěi. jīn bǎn běn dà bèi, shì shù jiā jiē yǒu zhī, sī nǎi rú zhě féng shí zhī xìng yě.
五月,戊申朔,幸國子監閱書庫,問祭酒邢昺:「書版幾何?」昺曰:「國初不及四千,今十餘萬,經史正義皆具。臣少時業儒,每見學徒不能具經疏,蓋傳寫不給。今版本大備,士庶家皆有之,斯乃儒者逢時之幸也。」
xiān shì yìn shū cái jié yú zhǐ, jiē yù zhī yǐ gōng jiān zhōng zá yòng, bǐng qǐng guī cǐ qián yú sān sī, bì guó jì. zì shì xué zhě gōng fèi bù gěi, jiǎng guān yì yàn qí liáo luò yún.
先是印書裁截餘紙,皆鬻之以供監中雜用,昺請歸此錢於三司,裨國計。自是學者公費不給,講官亦厭其寥落雲。
xuān huī běi yuàn shǐ léi yǒu zhōng zú. yǒu zhōng tì tǎng zì rèn, néng fǔ shì zú, duō qīng sī tǎng gěi gōng jiā yàn kào. zài shǔ shí, cháng jiè yòng kù qián shù bǎi wàn, zòu nà dì yǐ cháng, yōu zhào juān miǎn shēn hòu sù fù yóu bù chì bǎi wàn, guān wèi cháng zhī.
宣徽北院使雷有終卒。有終倜儻自任,能撫士卒,多傾私帑給公家宴犒。在蜀時,嘗借用庫錢數百萬,奏納第以償,優詔蠲免;身後宿負猶不啻百萬,官為償之。
gāo yáng guān fù dōu bù shǔ zhāng níng zú. níng zhōng yǒng, hǎo gōng míng, shàn xùn shì zú, shǎng cì duō yǐ kào shī, jiā wú yú zī. dì cháng wèi jìn chén yuē: xuǎn yòng wǔ chén shí nán, tǎng wèi cháng gèng lì, zé bù néng zhōu zhī qí cái. tài zōng suǒ zhuó shén zhòng, ér yōu dài zhě wéi níng yǔ wáng bīn wáng xiàn děng shù rén, nǎi zhī xiān dì zhī rén zhī míng yě. zhì shì zú, dì shén xī zhī.
高陽關副都部署張凝卒。凝忠勇,好功名,善訓士卒,賞賜多以犒師,家無餘資。帝嘗謂近臣曰:「選用武臣實難,倘未嘗更歷,則不能周知其才。太宗所擢甚眾,而優待者唯凝與王斌、王憲等數人,乃知先帝知人之明也。」至是卒,帝甚惜之。
zhī zhèn xū jūn cáo wěi yán: jūn jìng chuān yuán yí kuàng, biàn yú qí zhàn, fēi zhōng guó zhī lì. qǐng zì lǒng shān yǐ dōng, xún gǔ zhǎng chéng, qiàn yǐ wèi xiàn. cóng zhī. yòu yán: biān mín yīng mù wèi gōng jiàn shǒu zhě, jiē xí zhàng sāi qī suì, jiě qiāng hú yǔ, nài hán kǔ, yǒu jǐng kě cān zhèng bīng wèi qián fēng ér guān wèi cháng yǔ qì xiè zī liáng, nán zé qí sǐ lì. qǐng gěi yǐ jìng nèi xián tián, yǒng juān qí zū, chūn qiū gēng liǎn, zhōu wèi chū bīng ér hù zuò zhī. zhào: rén gěi tián èr qǐng, chū jiǎ shì yī rén, jí sān qǐng zhě chū zhàn mǎ yī pǐ. shè bǎo shù, liè bù wǔ, bǔ zhǐ huī shǐ yǐ xià xiào zhǎng, yǒu gōng láo zhě yì bǔ jūn dōu zhǐ huī shǐ, zhì xún jiǎn yǐ tǒng zhī. qí hòu fū yán huán qìng jīng yuán bìng hé dōng zhōu jūn, yì gè mù zhì.
知鎮戌軍曹瑋言:「軍境川原夷曠,便於騎戰,非中國之利。請自隴山以東,循古長城,塹以為限。」從之。又言:「邊民應募為弓箭手者,皆習障塞蹊隧,解羌、胡語,耐寒苦,有警可參正兵為前鋒;而官未嘗與器械資糧,難責其死力。請給以境內閒田,永蠲其租,春秋耕斂,州為出兵而護作之。」詔:「人給田二頃,出甲士一人,及三頃者出戰馬一匹。設堡戍,列部伍,補指揮使以下校長,有功勞者亦補軍都指揮使,置巡檢以統之。」其後鄜延、環慶、涇原並河東州軍,亦各募置。
yǐ qǐ fù yòu jiàn yì dài fū zhī zhì gào cháo jiǒng qǐ jū shè rén zhī zhì gào lǐ zōng è bìng wèi hàn lín xué shì.
以起復右諫議大夫、知制誥晁迥、起居舍人、知制誥李宗諤並為翰林學士。
zōng è zài shè rén yuàn, cháng dié yù shǐ tái, bù píng kōng, zhōng chéng lǚ wén zhòng yí wén jié zhī, zōng è dá yǐ liǎng shěng yǔ tái sī fēi tǒng shè. wén zhòng bù píng, wén yú dì, yǒu zhào biàn xī. zōng è yǐn bā shì zhèng qí bù xiāng tǒng shè, qiě yán: yù shǐ tái měi dié běn shěng bìng bù píng kōng, suǒ yǐ běn shěng yí bào yì rú qí yì. ér wén zhòng zhǐ píng lì rén zhī yán, jù yǒu wén zòu, wú diǎn zhāng zhī kě jù. kuàng tái xiàn zhī zhí, suǒ yí jiū cān jiān xié, biàn míng yuān wǎng, tíng chén yǒu bù fǎ zhī shì, dé yǐ zòu dàn, xià mín yǒu wú gào zhī rén, dé yǐ shēn lǐ. ér yú wén dié zhī nèi, zhēng píng kōng yǔ bù píng kōng, qí shì suǒ xì, wū zú zhù qí fēng cái zāi! zú rú zōng è suǒ yán. shǒu zhí zhě wěi zhī.
宗諤在舍人院,嘗牒御史台,不平空,中丞呂文仲移文詰之,宗諤答以兩省與台司非統攝。文仲不平,聞於帝,有詔辨析。宗諤引八事證其不相統攝,且言:「御史台每牒本省並不平空,所以本省移報亦如其議。而文仲止憑吏人之言,遽有聞奏,無典章之可據。況台憲之職,所宜糾參奸邪,辨明冤枉,廷臣有不法之事,得以奏彈,下民有無告之人,得以申理。而於文牒之內,爭平空與不平空,其事瑣細,烏足助其風裁哉!」卒如宗諤所言。守職者韙之。
yǐ qǐ jū shè rén zhí zhāo wén guǎn zhǒng fàng wèi yòu jiàn yì dài fū. fàng xiè bìng, qǐ yóu sōng shān zhào xǔ zhī, réng mìng hé nán shǒu chén cháng jiā cún fǔ. zhào duì, cì yàn, fù shī jiàn xíng, ēn lǐ shén hòu.
以起居舍人、直昭文館种放為右諫議大夫。放謝病,乞游嵩山;詔許之,仍命河南守臣常加存撫。召對,賜宴,賦詩餞行,恩禮甚厚。
yǐ mǎo, liáo yǐ jīn bó cì zhèn wáng jiāng shì jiā. shí gāo lì zhǔn bù yǐ liáo hé yì chéng, xiān hòu qiǎn shǐ hè liáo.
乙卯,遼以金帛賜陣亡將士家。時高麗、准布以遼和議成,先後遣使賀遼。
xiān shì zhào lǐ bù gòng yuàn bié shì hé běi gòng jǔ rén, yǐ yòng bīng bù jí shì qī gù yě. gēng shēn, dì yù chóng zhèng diàn qīn shì, cì jìn shì zhū kē jí dì chū shēn yǒu chà.
先是詔禮部貢院別試河北貢舉人,以用兵不及試期故也。庚申,帝御崇政殿親試,賜進士諸科及第、出身有差。
fǔ zhōu jìn shì yàn shū, nián shí sì, dà míng fǔ jìn shì jiāng gài, nián shí èr, jiē yǐ jùn xiù wén, tè zhào shì, shū shì shī fù gè yī shǒu, gài shì shī liù piān. shū shǔ cí mǐn shàn, dì shēn tàn shǎng. zǎi xiàng kòu zhǔn yǐ shū jiāng zuǒ rén, yù yì zhī ér jìn gài, dì yuē: cháo tíng qǔ shì, wéi cái shì qiú, sì hǎi yī jiā, qǐ xiàn xiá ěr! rú qián dài zhāng jiǔ líng bèi, hé cháng yǐ pì lòu ér qì zhì xié! nǎi cì shū jìn shì chū shēn. gài tóng xué jiū chū shēn, hòu èr rì, fù zhào shū shì shī fù lùn, shū jù yán fù tí cháng suǒ sī xí, dì yì ài qí chún zhí. gǎi shì tā tí, jì chéng, shù chēng shàn, zhuó mì shū shěng zhèng zì, mì gé dú shū, réng mìng zhí shǐ guǎn chén péng nián shì qí suǒ xué jí jiǎn chá qí suǒ yǔ yóu zhě.
撫州進士晏殊,年十四,大名府進士姜蓋,年十二,皆以俊秀聞,特召試,殊試詩賦各一首,蓋試詩六篇。殊屬詞敏贍,帝深嘆賞。宰相寇準以殊江左人,欲抑之而進蓋,帝曰:「朝廷取士,惟才是求,四海一家,豈限遐邇!如前代張九齡輩,何嘗以僻陋而棄置邪!」乃賜殊進士出身。蓋同學究出身,後二日,復召殊試詩、賦、論,殊具言賦題嘗所私習,帝益愛其淳直。改試它題,既成,數稱善,擢秘書省正字,秘閣讀書,仍命直史館陳彭年視其所學及檢察其所與游者。
jǐ yǐ, zhào: zì jīn guān lì xuě huó rén mìng zhě, bìng lǐ wèi láo jī.
己已,詔:「自今官吏雪活人命者,並理為勞績。」
guǐ yǒu, zhào: tiān xià què lì zhě, fú xǔ zēng xiàn wèi é.
癸酉,詔:「天下榷利者,弗許增羨為額。」
yǐ hài, zhī xióng zhōu hé chéng jǔ, yán jiāng lái liáo shǐ rén jiè, yù lìng zàn zhù xīn chéng, qí jiē bàn shǐ zhì, yíng yú jiè shǒu cóng zhī. chéng jǔ yòu yán shǐ mìng shǐ tōng, dài yù zhī lǐ, yí dé zhé zhōng, shù kě jiǔ xíng, nǎi xī tiáo shàng. shǒu zhào jiā nà, réng tīng shì yǒu wèi jǐn zhě, pián yí cái chù.
乙亥,知雄州何承矩,言將來遼使人界,欲令暫駐新城,俟接伴使至,迎於界首;從之。承矩又言使命始通,待遇之禮,宜得折中,庶可久行,乃悉條上。手詔嘉納,仍聽事有未盡者,便宜裁處。
liù yuè, jǐ chǒu, cáo zhōu mín zhào jiàn yǔ qí dì è, yǐ jiān tè bù fǎ, bìng zhǎn xī shì. dì chū yù qióng zhì qí yù, nèi chū yǔ jiàn jiāo yóu zhě xìng míng qī shí yú rén fù jū. zhōng chéng lǚ wén zhòng qǐng duì, yán dài bǔ zhě zhòng, huò zài wài jùn, gǒu xī suǒ zhī, lǜ dòng rén tīng. dì yuē: qīng zhí xiàn, dāng jí è rú chóu, qǐ gōng xíng dǎng bì xié! wén zhòng dùn shǒu yuē: zhōng chéng zhī zhí, fēi tú shéng qiān jiū wéi, yì dāng gù guó jiā dà tǐ. jīn zòng qī shí yú rén xī dé jiān zhuàng, yǐ bì xià zhī cí rén, bì bù jǐn lù, bù guò fèi qì ér yǐ. dàn jí qí míng, yù shì zhì zhī, wèi wèi wǎn yě. dì cóng qí yán.
六月,己丑,曹州民趙諫與其弟諤,以奸慝不法,並斬西市。帝初欲窮治其獄,內出與諫交遊者姓名七十餘人付鞫。中丞呂文仲請對,言逮捕者眾,或在外郡,苟悉索之,慮動人聽。帝曰:「卿執憲,當嫉惡如仇,豈公行黨庇邪!」文仲頓首曰:「中丞之職,非徒繩愆糾違,亦當顧國家大體。今縱七十餘人悉得奸狀,以陛下之慈仁,必不盡戮,不過廢棄而已。但籍其名,遇事治之,未為晚也。」帝從其言。
dì wèi fǔ chén yuē: diàn qián shì wèi sī jìn bīng lǎo jí zhě zhòng, yí jīng jiā xuǎn zé. shū mì shǐ wáng jì yīng yuē: jìn lǚ bǐ xī shí shù, jīn yú bèi, ruò chéng cǐ xī bīng, jiǎn tuì pí rǒng, shí shén biàn. dì yuē: rán. dì yǐ běi dí qǐng méng, xī róng nà kuǎn, ruò jí xíng cǐ, zé jūn lǚ zhī qíng, bì wèi guó jiā biàn móu qù bīng xī fèi. bù ruò xiān cóng xià jūn xuǎn zé yǒng lì zhě, cì bǔ shàng jūn, yì kě zhèn yā fú yán, shǐ zhòng bù huò yě. qí lǎo jí zhě, qí qiū dōng lín jiǎn jiāng chén, lìng xī sōu qù zhī.
帝謂輔臣曰:「殿前、侍衛司禁兵老疾者眾,宜精加選擇。」樞密使王繼英曰:「禁旅比昔時數,今逾倍,若乘此息兵,簡退疲冗,實甚便。」帝曰:「然。第以北敵請盟,西戎納款,若即行此,則軍旅之情,必謂國家便謀去兵惜費。不若先從下軍選擇勇力者,次補上軍,亦可鎮壓浮言,使眾不惑也。其老疾者,俟秋冬遴簡將臣,令悉蒐去之。」
jǐ hài, dá dàn guó jiǔ bù qiǎn shǐ pìn liáo.
己亥,達旦國九部遣使聘遼。
qiū, qī yuè, wù wǔ, dǎng xiàng gòng yú liáo.
秋,七月,戊午,党項貢於遼。
jiǎ zǐ, zhào: fù zhì xián liáng fāng zhèng néng zhí yán jí jiàn bó tōng bì diǎn dá yú jiào huà cái shí jiān mào míng yú tǐ yòng wǔ zú ān biān dòng míng tāo lüè yùn chóu jué shèng jūn móu hóng yuǎn cái rèn biān jì kān wèi jiāng shuài děng kē, lìng shàng shū lì bù chuán gào zhū lù, xǔ wén wǔ qún chén cǎo zé yǐn yì zhī shì lái yīng. wěi zhōng shū mén xià xiān jiā kǎo shì, rú qì yè kě guān, jù míng wén zòu.
甲子,詔:「復置賢良方正能直言極諫、博通賁典達於教化、才識兼茂明於體用、武足安邊洞明韜略、運籌決勝軍謀弘遠、才任邊寄堪為將帥等科,令尚書吏部傳告諸路,許文武群臣、草澤隱逸之士來應。委中書門下先加考試,如器業可觀,具名聞奏。」
dīng mǎo, nǚ zhēn qiǎn shǐ gòng liáo. huí gú shǐ rén qǐng xiān liú shǐ zhě, jiē qiǎn zhī.
丁卯,女真遣使貢遼。回鶻使人請先留使者,皆遣之。
bǐng wù, xī chuān zhuǎn yùn shǐ huáng guān, yán yì zhōu jiāng lì mín shù jǔ liú zhī zhōu zhāng yán yǒng, zhào bāo zhī. xún yīn qiǎn shǐ xún fǔ xī chuān, lìng yù zhǐ yuē: dé qīng zài bǐ, zhèn wú xī gù yōu yě.
丙戊,西川轉運使黃觀,言益州將吏民庶舉留知州張訁永,詔褒之。尋因遣使巡撫西川,令諭旨曰:「得卿在彼,朕無西顧憂也。」
bā yuè, shù yín, yōng wáng yuán fèn hōng.
八月,戍寅,雍王元份薨。
guǐ yǐ, yǒu xīng bèi yú zǐ wēi.
癸已,有星孛於紫微。
jiǔ yuè, guǐ chǒu, zhào dé míng shǐ qiǎn qí dōu zhī bīng mǎ shǐ bái wén shòu lái gòng.
九月,癸丑,趙德明始遣其都知兵馬使白文壽來貢。
guǐ hài, qún chén sān biǎo shàng zūn hào, bù yǔn.
癸亥,群臣三表上尊號,不允。
dīng mǎo, lìng zī zhèng diàn xué shì wáng qīn ruò zhī zhì gào yáng yì xiū lì dài jūn chén shì jī. qīn ruò qǐng yǐ zhí mì gé qián wéi yǎn děng shí rén tóng biān xiū, cóng zhī.
丁卯,令資政殿學士王欽若、知制誥楊億修歷代君臣事跡。欽若請以直秘閣錢惟演等十人同編修,從之。
dōng, shí yuè, gēng chén, dīng wèi děng shàng jǐng dé nóng sì chì wǔ juǎn, lìng diāo yìn bān xíng, mín jiān xián yǐ wèi biàn.
冬,十月,庚辰,丁謂等上《景德農四敕》五卷,令雕印頒行,民間咸以為便。
yǐ yǒu, lì bù shì láng píng zhāng shì bì shì ān zǎo cháo, zhì chóng zhèng diàn lú, jí bào zuò. dì wén zhī, jí qiǎn shǐ fǔ wèn, hái zòu jí shén, dì jí bù chū lín shì, yǐ bù néng yán, zhào nèi shì dòu shén bǎo yǐ jiān yú sòng guī dì ér zú. chē jià lín kū, wèi kòu zhǔn děng yuē: shì ān, shàn rén yě, shì zhèn yú nán fǔ dōng gōng, yǐ zhì fǔ xiāng, chì gōng wèi jǐn, yǒu gǔ rén zhī fēng. jù cǐ lún méi, shēn kě dào xī! zhào zèng tài fù zhōng shū lìng, shì wén jiǎn lù qí zi sūn, zhōng shǐ hù sàng shì, gěi lǔ bù zàng. shì ān duān fāng chén yǎ, yǒu qīng shí, suǒ zhì yǐ yán zhèng chēng nián qí mù mào, dú shū shàn xiě bù chuò, yóu jīng yì cí hàn. suī guì, fèng yǎng wú yì píng sù, wèi cháng zhí chǎn wèi zi sūn jì, gù tiān xià chēng qí qīng.
乙酉,吏部侍郎、平章事畢士安早朝,至崇政殿廬,疾暴作。帝聞之,亟遣使撫問,還奏疾甚,帝即步出臨視,已不能言,詔內侍竇神寶以肩輿送歸第而卒。車駕臨哭,謂寇準等曰:「士安,善人也,事朕於南府、東宮,以至輔相,飭躬畏謹,有古人之風。遽此淪沒,深可悼惜!」詔贈太傅、中書令,諡文簡;錄其子孫,中使護喪事,給鹵簿葬。士安端方沉雅,有清識,所至以嚴正稱;年耆目眊,讀書繕寫不輟,尤精意詞翰。雖貴,奉養無異平素,未嘗植產為子孫計,故天下稱其清。
bǐng xū, qiǎn dù zhī pàn guān zhōu jiàn wèi liáo zhǔ shēng chén shǐ, zhí fāng láng zhōng hán guó huá wèi liáo tài hòu zhēng dàn shǐ, yán tiě pàn guān zhāng ruò gǔ wèi liáo zhǔ zhēng dàn shǐ.
丙戌,遣度支判官周漸為遼主生辰使,職方郎中韓國華為遼太后正旦使,鹽鐵判官張若谷為遼主正旦使。
guǐ mǎo, suì bì jī zhì liáo jiè. zì shì suì yǐ wèi cháng.
癸卯,歲幣齎至遼界。自是歲以為常。
shí yī yuè, bǐng chén, xiǎng tài miào. dīng yǐ, hé jì tiān dì yú yuán qiū, dà shè.
十一月,丙辰,享太廟。丁已,合祭天地於圜丘,大赦。
liáo mìng dà chéng xiàng yē lǜ dé chāng chū gōng jí, shǔ yú héng zhàng.
遼命大丞相耶律德昌出宮籍,屬於橫帳。
guǐ yǒu, liáo zhǔ jí tài hòu qiǎn shǐ zuǒ jīn wú wèi shàng jiāng jūn yē lǜ liú níng zuǒ wǔ wèi shàng jiāng jūn yē lǜ wěi yǎn děng lái hè chéng tiān jié, duì yú chóng dé diàn. liú níng děng jiāng jiàn, guǎn bàn shǐ lǐ zōng è, yǐn lìng shì bù xǔ pèi dāo, zhì shàng gé mén, liú níng děng xīn rán jiě zhī. dì wén zhī, yuē: róng rén pèi dāo, shì qí cháng lǐ, bù xū jìn yǐ lìng shì. jí chuán zhào tīng zì biàn. liú níng děng gǎn yuè, wèi zōng è yuē: shèng shàng tuī xīn zhì rén fù zhōng, zú yǐ shì xìn xiá ěr yě.
癸酉,遼主及太后遣使左金吾衛上將軍耶律留寧、左武衛上將軍耶律委演等來賀承天節,對於崇德殿。留寧等將見,館伴使李宗諤,引令式不許佩刀,至上閤門,留寧等欣然解之。帝聞之,曰:「戎人佩刀,是其常禮,不須禁以令式。」即傳詔聽自便。留寧等感悅,謂宗諤曰:「聖上推心置人腹中,足以示信遐邇也。」
shí èr yuè, jǐ mǎo, zhào fǔ chén yú lóng tú gé guān qì dān lǐ wù jí zǔ zōng cháo suǒ xiàn zhě. zì hòu shǐ zhì, bì yǐ qǐ bó fēn cì zhōng shū shū mì yuàn, guǒ shí pú là cì jìn chén sān guǎn.
十二月,己卯,召輔臣於龍圖閣觀契丹禮物及祖宗朝所獻者。自後使至,必以綺帛分賜中書、樞密院,果實、脯臘賜近臣、三館。
xīn yǐ, yǐ wáng qīn ruò wèi bīng bù shì láng zī zhèng diàn dà xué shì, bān zài wén míng diàn xué shì zhī xià, hàn lín xué shì chéng zhǐ zhī shàng. dì chū jiàn qīn ruò bān zài hàn lín xué shì lǐ zōng è xià, guài zhī, yǐ wèn zuǒ yòu, zuǒ yòu yǐ gù shì duì. qīn ruò yīn sù yú dì yuē: chén qián zì hàn lín xué shì wèi cān zhī zhèng shì, wú zuì ér bà, qí bān nǎi xià gù guān yī děng, shì biǎn yě. dì wù, jí rì gǎi yān. zī zhèng diàn zhì dà xué shì zì cǐ shǐ. qīn ruò shàn yíng rén zhǔ yì, dì wàng jiàn zhé xǐ, měi bài yī guān, zhōng xiè rì, zhé wèn yuē: chú cǐ guān, qiě kě yì fǒu? qí chǒng yù rú cǐ.
辛已,以王欽若為兵部侍郎、資政殿大學士,班在文明殿學士之下,翰林學士承旨之上。帝初見欽若班在翰林學士李宗諤下,怪之,以問左右,左右以故事對。欽若因訴於帝曰:「臣前自翰林學士為參知政事,無罪而罷,其班乃下故官一等,是貶也。」帝悟,即日改焉。資政殿置大學士自此始。欽若善迎人主意,帝望見輒喜,每拜一官,中謝日,輒問曰:「除此官,且可意否?」其寵遇如此。
jiǎ wǔ, yòu jiàn yì dài fū zhǒng fàng zì sōng shān lái cháo, duì yú lóng tú gé.
甲午,右諫議大夫种放自嵩山來朝,對於龍圖閣。
chū zhào zhì shì guān gěi bàn fèng. táng zhì, zhì shì zhě fēi tè chì zé bù gěi fèng, guó chū xún zhī, zhì shì yǒu cǐ zhào.
初詔致仕官給半俸。唐制,致仕者非特敕則不給俸,國初循之,至是有此詔。