qǐ tú wéi dà yuān xiàn liù yuè, jǐn shàng zhāng kùn dūn sān yuè, fán shí yuè.
起屠維大淵獻六月,盡上章困敦三月,凡十月。
zhēn zōng yīng fú jī gǔ shén gōng ràng dé wén míng wǔ dìng zhāng shèng yuán xiào huáng dì xián píng èr nián liáo tǒng hé shí qī nián
○真宗膺符稽古神功讓德文明武定章聖元孝皇帝咸平二年(遼統和十七年)
liù yuè, dīng sì, zǎi chén jiān xiū guó shǐ lǐ hàng děng shàng chóng xiū tài zǔ shí lù wǔ shí juǎn, dì lǎn zhī, jiàng zhào jiā jiǎng, shǎng cì yǒu chà.
六月,丁巳,宰臣監修國史李沆等上《重修太祖實錄》五十卷,帝覽之,降詔嘉獎,賞賜有差。
wù wǔ, shū mì shǐ jiān shì zhōng cáo bīn zú. dì lín qí sàng, kū zhī tòng, zèng zhōng shū lìng, zhuī fēng jì yáng jùn wáng, shì wǔ huì.
戊午,樞密使兼侍中曹彬卒。帝臨其喪,哭之慟,贈中書令,追封濟陽郡王,諡武惠。
bīn rén shù qīng jǐn, bèi fú yǎ tóng rú zhě. yóu shū cái, wèi cháng jù xù, fá èr guó, qiū háo wú suǒ qǔ. wèi jiān jiāng xiāng, bù yǐ děng wēi zì yì, zào qí mén zhě jiē wèi yī kè. bù míng xià lì, měi bái shì, bù guān bù jiàn. qí wèi fān shuài, yù cháo shì yú tú, bì yǐn chē bì zhī, guò shì zé jiè zōu yù bù lìng chuán hū. běi zhēng zhī shī lǜ yě, zhào chāng yán biǎo qǐng xíng jūn fǎ jí chāng yán zhī yán zhōu hái, yīn shì bèi hé, bù dé rù jiàn, bīn zài yòu mì, jù wèi dì qǐng, nǎi xǔ cháo yè. bīn guī xiū bì gé, mén wú zá bīn. bǎo gōng míng, shǒu fǎ dù, jìn dài liáng jiāng, chēng wèi dì yī.
彬仁恕清謹,被服雅同儒者。尤疏財,未嘗聚蓄,伐二國,秋毫無所取。位兼將相,不以等威自異,造其門者皆為揖客。不名下吏,每白事,不冠不見。其為籓帥,遇朝士於途,必引車避之,過市則戒騶御不令傳呼。北征之失律也,趙昌言表請行軍法;及昌言知延州還,因事被劾,不得入見,彬在宥密,遽為帝請,乃許朝謁。彬歸休閉閤,門無雜賓。保功名,守法度,近代良將,稱為第一。
mì shū chén hé liàng, chū tōng pàn yǒng xìng jūn, zhào yǔ zhuǎn yùn shǐ chén wěi tóng wǎng líng zhōu jīng dù tún tián. jí hái, qǐ zhào duì, yīn shàng ān biān shū yuē: chén qiè liào jīn zhī yì biān shì zhě bù chū sān tú: yǐ líng wǔ jū jué sāi zhī wài, yí fèi zhī yǐ xiū zhōng guó fēi wǎn zhī fèi, yī yě qīng yì xìng shī, shēn rù qióng zhuī, èr yě hòu zhī yǐ ēn, shǒu zhī yǐ xìn, gū xī ér jī mí zhī, sān yě.
秘書臣何亮,初通判永興軍,詔與轉運使陳緯同往靈州經度屯田。及還,乞召對,因上安邊書曰:「臣竊料今之議邊事者不出三途:以靈武居絕塞之外,宜廢之以休中國飛挽之費,一也;輕議興師,深入窮追,二也;厚之以恩,守之以信,姑息而羈縻之,三也。
chén yǐ wèi líng wǔ yuǎn gé sài wài, yǒu fēi wǎn zhī láo, wú háo fà zhī lì. rán dì fāng qiān lǐ, biǎo lǐ shān hé, shuǐ gān tǔ hòu, cǎo mù mào shèng, zhēn mù fàng gēng zhàn zhī dì. yī dàn shě zhī yǐ zī xī róng, zé yǐ chái láng zhī xīn, jù guǎng ráo zhī dì, yǐ gěng zhōng guó, cǐ xī róng zhī huàn wèi kě liàng zhě yī yě. zì huán qìng zhì líng wǔ jǐn qiān lǐ, xī yù róng rén pōu fēn wèi èr, gù dì ài shì ruò, bù néng wèi zhōng guó zhī dà huàn. rú shě líng wǔ, zé xī yù róng rén hé ér wèi yī, cǐ xī róng zhī huàn wèi kě liàng zhě èr yě. jì zhī běi tǔ, mǎ zhī suǒ shēng, zì qì dān fēn jù zhī hòu, wú pǐ mǎ nán lái, bèi zhēng dài jiǎ zhī qí, dú qǔ yú xī róng zhī xī piān. rú shě líng wǔ, fù shǐ xī róng hé ér wèi yī, xià zéi jié xiá, fú cóng zhū róng, bǐ qín jīng yí wèi zhī xī běi, róng rén fù bù dé huò mǎ yú biān jùn, zé wèi zhī zhōng guó zhàn mǎ cóng hé ér lái, cǐ xī róng zhī huàn wèi kě liàng zhě sān yě. ruò fú shēn rù qióng zhuī, zé xià zéi dù shì bù néng dǐ, bì bēn dùn jué mò, wáng shī shí jǐn, bù néng jiǔ liú, shī tuì ér zéi fù rǎo, cǐ qīng yì xìng shī zhī bù lì zhě yī yě. kòu zhì ér bù zhàn, zé biān jùn bèi qí hài, kòu zhì ér zhàn, zé biān jùn zhī bīng bù zú yǐ dāng xī róng zhī zhòng, cǐ qīng yì xìng shī zhī bù lì zhě èr yě. qīng yuǎn xī běi yuē hàn hǎi, gài líng wǔ yào hài zhī lù, ér bái mǎ èr jiāng bēn bài zhī dì yě. rú wáng shī báo fá, wú gōng ér hái, zé xià zéi bì jù yào hài zhī lù yǐ zǔ jué hé xī liáng dào, cǐ qīng yì xìng shī zhī bù lì zhě sān yě. zì guó jiā yǒu shì yú xī róng, guān yòu zhī mín wèi néng xī jiān, ér yī dàn báo fá wú gōng, hé xī lù zǔ, zé bì gàn yùn fēi wǎn, dà xìng zhēng tǎo yǐ tōng liáng dào. pí mín zhòng kùn, dào zéi duō yǒu, cǐ qīng yì xìng shī zhī bù lì zhě sì yě. ruò shì ēn xìn, gū xī ér jī mí zhī, zé róng rén tān lán wú yàn, suī cún chén shì zhī míng, zhōng duō fǎn fù zhī zhì, bì jiāng fú cóng zhū róng, wèi zhōng guó dà huàn, cǐ bù kě yī yě. zì bái mǎ èr jiāng bēn bài zhī hòu, xià zéi dé zhì, zé líng wǔ shān chuān zhī xiǎn ér fēn jù zhī, qīn hé wài gāo yú zhī dì ér kěn pì zhī, bī jìn chéng chí, yì zài tūn shì, pì yóu fú hǔ, jiàn biàn zé dòng, rú guó jiā zhǐ yǐ ēn xìn jī mí zhī, zé yī zhāo zhī huàn zú rán ér zuò, cǐ bù kě èr yě.
「臣以為靈武遠隔塞外,有飛挽之勞,無毫髮之利。然地方千里,表里山河,水甘土厚,草木茂盛,真牧放耕戰之地。一旦舍之以資西戎,則以豺狼之心,據廣饒之地,以梗中國,此西戎之患未可量者一也。自環、慶至靈武僅千里,西域戎人剖分為二,故地隘勢弱,不能為中國之大患。如舍靈武,則西域戎人合而為一,此西戎之患未可量者二也。冀之北土,馬之所生,自契丹分據之後,無匹馬南來,備征帶甲之騎,獨取於西戎之西偏。如舍靈武,復使西戎合而為一,夏賊桀黠,服從諸戎,俾秦、涇、儀、渭之西北,戎人復不得貨馬於邊郡,則未知中國戰馬從何而來,此西戎之患未可量者三也。若夫深入窮追,則夏賊度勢不能抵,必奔遁絕漠,王師食盡,不能久留,師退而賊復擾,此輕議興師之不利者一也。寇至而不戰,則邊郡被其害,寇至而戰,則邊郡之兵不足以當西戎之眾,此輕議興師之不利者二也。清遠西北曰旱海,蓋靈武要害之路,而白、馬二將奔敗之地也。如王師薄伐,無功而還,則夏賊必據要害之路以阻絕河西糧道,此輕議興師之不利者三也。自國家有事於西戎,關右之民未能息肩,而一旦薄伐無功,河西路阻,則必干運飛挽,大興征討以通糧道。疲民重困,盜賊多有,此輕議興師之不利者四也。若示恩信,姑息而羈縻之,則戎人貪惏無厭,雖存臣事之名,終多反覆之志,必將服從諸戎,為中國大患,此不可一也。自白、馬二將奔敗之後,夏賊得志,擇靈武山川之險而分據之,侵河外膏腴之地而墾闢之,逼近城池,意在吞噬,譬猶伏虎,見便則動,如國家止以恩信羈縻之,則一朝之患卒然而作,此不可二也。
fū yǐ sān huàn sì bù lì èr bù kě wèi fáng biān zhī zhòng, jì wèi jiàn qí kě, zé zài chén yú lǜ, bù chū èr cè. zì qīng yuǎn zhì líng wǔ, yǒu pǔ lè, yǒu yào dé, gài shuǐ cǎo zhī dì, wèi hé xī zhī liáng dào, ér xī yǒu gǔ chéng zhī jī cún yān. xià zéi xī lüè zhū róng, zé cǐ qí yào hài zhī lù, gù měi yáng yán yuē, cháo tíng rú xiū pǔ lè chéng, wǒ bì lì zhēng. rú yǐ xiū hù qīng yuǎn wèi míng, ér shí nà xiū chéng chuàng yǔ zhī jù, yán huán qīng yuǎn duō jī jūn chǔ, qiě yǐ shù suì jiàn jì zhī, shǐ mín wú suǒ shāng ér zéi bù néng zhī. yī dàn xìng shī shù wàn yǐ chéng pǔ lè, cháo fā qīng yuǎn, rì wèi zhōng ér zhì. qí shī zé zhàn shì sān jū qí yī, yǐ bèi kòu yě yì zú sān jū qí èr, yǐ hé qì jù ér jī jūn chǔ yě. jì chéng zhī gōng, bù guò shí rì, ér shǐ zhàn shì zì jī sān shí rì liáng, zé chéng bì gōng ér shí yǒu yú yǐ.
「夫以三患、四不利、二不可為防邊之重,既未見其可,則在臣愚慮,不出二策。自清遠至靈武,有溥樂,有耀德,蓋水草之地,為河西之糧道,而悉有古城之跡存焉。夏賊西掠諸戎,則此其要害之路,故每揚言曰,朝廷如修溥樂城,我必力爭。如以修護清遠為名,而時納修城創宇之具,延、環、清遠多積軍儲,且以數歲漸計之,使民無所傷而賊不能知。一旦興師數萬以城溥樂,朝發清遠,日未中而至。其師則戰士三居其一,以備寇也;役卒三居其二,以荷器具而齎軍儲也。計城之功,不過十日,而使戰士自齎三十日糧,則城畢功而食有餘矣。」
yòu yuē: guó jiā zhī chéng pǔ lè yě, bì qián shī yú yán huán qīng yuǎn yǐ guān zéi zhī biàn, yí fēn huán zhōu qīng yuǎn wèi èr dào, yī dào bàng shān ér běi, jūn yú zéi zhī hòu, yī dào guò zhǎng lǐng zhí qū pǔ lè, jūn yú zéi zhī qián, ér shǐ chéng pǔ lè zhī bīng jūn qí zhōng. zéi yǐ pǔ lè gū jūn xī zhòng lái kòu, ér zú rán sān jūn dǐng zhì, zé qí xīn hài yǐ. yòu lìng yán zhōu zhī shī rù qí jìng, qū qí chù chǎn, fú qí lǎo ruò ér kōng qí cháo xué, líng wǔ zhī zhòng shōu hé wài zhī dì, fù hè lán zhī jìng, dù sān shān zhī kǒu yǐ duàn qí bēn lù, zé qí zhòng bì qǐ xié èr zhī zhì, qí jiāng bì wú zhì shèng zhī fāng, ér dú shǐ bǎo jí jié xiá, zhì zài jué zhàn, néng wú bài hū! pò ér qín zhī, cǐ wàn shì zhī gōng yě.
又曰:「國家之城溥樂也,必潛師於延、環、清遠以觀賊之變,宜分環州、清遠為二道,一道傍山而北,軍於賊之後,一道過長嶺直趨溥樂,軍於賊之前,而使城溥樂之兵軍其中。賊以溥樂孤軍悉眾來寇,而卒然三軍鼎峙,則其心駭矣。又令延州之師入其境,驅其畜產,俘其老弱而空其巢穴,靈武之眾收河外之地,復賀蘭之境,杜三山之口以斷其奔路,則其眾必起攜貳之志,其將必無制勝之方,而獨使保吉桀黠,志在決戰,能無敗乎!破而擒之,此萬世之功也。」
lìng mì shū shěng zhèng zì shào huàn yú mì gé dú shū, cóng qí qǐng yě. mì gé dú shū zì huàn shǐ. huàn, mù zhōu rén, yǐ tóng zǐ dé guān, shí nián shí èr.
令秘書省正字邵煥於秘閣讀書,從其請也。秘閣讀書自煥始。煥,睦州人,以童子得官,時年十二。
guǐ yǒu, dōu guān láng zhōng liú méng sǒu shàng yán yuē: bì xià yǐ zhōu liàng àn, fāng qín wàn wù. fú wàng chóng jiǎn dé, jǐn shǒu qián guī, wú zì jīn néng, wù zuò shē zòng hòu sān jūn zhī cì, qīng wàn xìng zhī yáo, shǐ huà yù yú shēng líng, shēng jiào jiā yú yí xià. qiě wàn guó jǐ guān qí shǐ, wéi bì xià shèn shǒu qí zhōng, sī xiān kè zhī yán, jiè xìng xí zhī cán, rì jǐn yī rì, suī xiū wù xiū, zé tiān xià xìng shèn! dì jiā nà zhī, zhào shì xué shì yuàn, mìng yǐ běn guān zhí shǐ guǎn.
癸酉,都官郎中劉蒙叟上言曰:「陛下已周諒暗,方勤萬務。伏望崇儉德,謹守前規,無自矜能,勿作奢縱;厚三軍之賜,輕萬姓之徭,使化育於生靈,聲教加於夷夏。且萬國己觀其始,惟陛下慎守其終,思鮮克之言,戒性習之慚,日謹一日,雖休勿休,則天下幸甚!」帝嘉納之,召試學士院,命以本官直史館。
qiū, qī yuè, dì wén qì dān jiāng rù biān, jiǎ shēn, yǐ mǎ bù jūn dōu yú hòu fù qián wèi zhèn dìng gāo yáng guān xíng yíng dōu bù shǔ, fù zhōu cì shǐ zhāng zhāo yǔn wèi dōu qián xiá.
秋,七月,帝聞契丹將入邊,甲申,以馬步軍都虞候傅潛為鎮、定、高陽關行營都部署,富州刺史張昭允為都鈐轄。
zǎi xiàng zhāng qí xián qǐng gěi wài rèn guān zhí tián, zhào sān guǎn mì gé jiǎn tǎo gù shì, shēn dìng qí zhì, yǐ guān zhuāng jí yuǎn nián táo tián chōng, xī miǎn qí shuì.
宰相張齊賢請給外任官職田,詔三館、秘閣檢討故事,申定其制,以官莊及遠年逃田充,悉免其稅。
jǐ chǒu, yǐ héng hǎi jūn jié dù shǐ wáng xiǎn wèi shū mì shǐ.
己丑,以橫海軍節度使王顯為樞密使。
jiǎ chén, xìng guó zi jiān, zhào xué guān cuī wò quán jiǎng shàng shū dà yǔ mó. hái, xìng chóng wén yuàn, dēng mì gé, guān tài zōng shèng zhì mò jī, cè chuàng jiǔ zhī. cì mì shū jiān jì jiǔ yǐ xià qì bì. wò quán, yí zhèng dì yě.
甲辰,幸國子監,召學官崔偓佺講《尚書·大禹謨》。還,幸崇文院,登秘閣,觀太宗聖制墨跡,惻愴久之。賜秘書監、祭酒以下器幣。偓佺,頤正弟也。
bǐng wǔ, zhì hàn lín shì dú xué shì, yǐ bīng bù shì láng yáng huī zhī hù bù shì láng xià hóu jiào gōng bù láng zhōng lǐ wén zhòng wèi zhī. zhì hàn lín shì jiǎng xué shì, yǐ guó zi jì jiǔ xíng bǐng wèi zhī. chū, dà zōng mìng wén zhòng wèi hàn lín shì dú, yù zhí jìn zhōng, yǐ bèi gù wèn, rán míng zhì wèi chóng. dì tè jiàn cǐ zhí, zé lǎo rú jiù dé yǐ chōng xuǎn, bān zhì cì hàn lín xué shì, lù cì rú zhī. shè zhí lú yú mì gé, shì dú gèng zhí, shì jiǎng zhǎng shàng, rì gěi shàng shí zhēn shàn, yè zé dié sù, lìng zhōng shǐ rì jù dāng sù guān míng, yú nèi dōng mén jìn rù. zì shì zhào duì xún fǎng, huò zhì zhōng xī yān.
丙午,置翰林侍讀學士,以兵部侍郎楊徽之、戶部侍郎夏侯嶠、工部郎中李文仲為之。置翰林侍講學士,以國子祭酒邢昺為之。初,大宗命文仲為翰林侍讀,寓直禁中,以備顧問,然名秩未崇。帝特建此職,擇老儒舊德以充選,班秩次翰林學士,祿賜如之。設直廬於秘閣,侍讀更直,侍講長上,日給尚食珍膳,夜則迭宿,令中使日具當宿官名,於內東門進入。自是召對詢訪,或至中夕焉。
shì yuè, dì yù zǎi chén, lìng xiě lù nèi wài guān lì rèn gōng guò, biān cè jìn nèi, qí gāi ēn fù yòng zhě, bié biān yǐ bèi guān lǎn.
是月,帝諭宰臣,令寫錄內外官曆任功過,編冊進內,其該恩復用者,別編以備觀覽。
bā yuè, xīn hài shuò, dì yù wén dé diàn, bǎi guān rù gé, yòu sī jiàn zhí shǐ guǎn sūn hé cì dāng dài zhì, xiàn shū yuē: liù qīng fēn zhí, bāng jiā zhī dà bǐng yě. gù zhōu zhī huì fǔ, hàn zhī shàng shū, lì shù zhèng zhī gēn běn, tí bǎi sī zhī gāng jì, lìng pū lǜ qí shǔ, chéng láng fēn qí xíng, èr shí sì sī càn rán xīng gǒng, liù zhí jǔ ér tiān xià zhī shì bèi yǐ. yǒu táng zhēn guān zhī fēng, zuì wèi chēng shǒu. yú shí fēng jiāng shén guǎng, jīng fèi yóu duō, yì bù wén bié fēn lì quán, gǎi chuàng shǐ é, ér jūn xū qǔ zú. míng huáng běi shì xī qì dān, nán zhēng gé luó fèng, zhào fā jì guǎng, zū diào bù chōng, yú shì xiāo jǐng yáng zhāo shǐ yǐ tā guān pàn dù zhī, ér yǔ wén róng wèi zū diào dì shuì shǐ, suī lì kǒng shǐ kāi, rán bǎn jí gēn běn shàng zài nán gōng. sù dài zhī shì, wù lì xiāo rán, yú shì yǒu sī zhī zhí jǐn fèi, ér yán lì zhī chén rǎng bì yú qí jiān yǐ. zhēng shuì duō mén, běn yú zhuān zhì shǐ é. gù dé zōng zhī chū, shǒu jiàng zhào shū, zhuī xíng gǔ zhì, tiān xià qián gǔ, jiē guī wén chāng, xián wèi tài píng kě zhì. ér tiān wèi huǐ huò, pàn luàn xiāng réng, jīng fèi bù chōng, shǐ é yòu jiàn, yú shì péi yán líng yǐ lì yòu jūn, shén yú qián yǐ. xiàn mù ér xià, huò pò yú jūn qī, qiè yú guó jì, yòng jiù dāng shí zhī jí, lǜ yǐ quán yí cái dìng. wǔ dài duǎn cù, céng bú shì sī. guó jiā sān shèng xiāng chéng, chuí tǒng lì zhì, yí bà sān sī shǐ é. hái zhī liù qīng.
八月,辛亥朔,帝御文德殿,百官入閤,右司諫、直史館孫何次當待制,獻疏曰:「六卿分職,邦家之大柄也。故周之會府,漢之尚書,立庶政之根本,提百司之綱紀,令、仆率其屬,丞、郎分其行,二十四司粲然星拱,六職舉而天下之事備矣。有唐貞觀之風,最為稱首。於時封疆甚廣,經費尤多,亦不聞別分利權,改創使額,而軍須取足。明皇北事奚、契丹,南征閤羅鳳,召發既廣,租調不充,於是蕭景、楊釗始以它官判度支,而宇文融為租調地稅使,雖利孔始開,然版籍根本尚在南宮。肅、代之世,物力蕭然,於是有司之職盡廢,而言利之臣攘臂於其間矣。徵稅多門,本於專置使額。故德宗之初,首降詔書,追行古制,天下錢穀,皆歸文昌,咸謂太平可致。而天未悔禍,叛亂相仍,經費不充,使額又建,於是裴延齡以利誘君,甚於前矣。憲、穆而下,或迫於軍期,切於國計,用救當時之急,率以權宜裁定。五代短促,曾不是思。國家三聖相承,垂統立制,宜罷三司使額。還之六卿。
huò yuē: lù bǎi pì, shàn liù jūn, jiē shì wù yě. chén yì yǒu qí shuō. fū yán tiě zhě, gài guǎn què shān hǎi zhī wèi yě, wù fēi zì jí, xū jiǎ láo pén. hù bù zhě, gài jūn yī zhēng shuì zhī wèi yě, ér cái fēi zì shēng, xū jì tián fù. dù zhī zhě, gài gōng yì jūn guó zhī wèi yě, ér sù fēi zì xíng, xū zī cáo yùn. dàn jiǎn yā zhuān yī, xiāng yán zhì zhī ěr. jīn mò ruò jǐn zé hù bù shàng shū yī rén, zhuān zhǎng yán tiě shǐ shì, bǐ jīn bù láng zhōng yuán wài fēn pàn zhī. yòu zé shì láng èr rén, fēn zhǎng dù zhī hù bù shì, gè yǐ běn cáo láng zhōng yuán wài fēn pàn zhī. zé sān shǐ jì pàn guān, suī shěng yóu bù xǐng yě. réng mìng zuǒ yòu sī láng zhōng yuán wài zǒng zhī zhàng fēn, jù jī yí shī. zé jìn wú póu kè zhī yú, tuì yǒu xiáng liàn zhī míng, zhí shǒu yǒu cháng, guī chéng jì dìng, zhōu guān táng shì, kě yǐ fù yǐ.
「或曰:祿百辟,贍六軍,皆是物也。臣亦有其說。夫鹽鐵者,蓋筦榷山海之謂也,物非自集,須假牢盆。戶部者,蓋均一徵稅之謂也,而財非自生,須計田賦。度支者,蓋供億軍國之謂也,而粟非自行,須資漕運。但檢押專一,相沿置之耳。今莫若謹擇戶部尚書一人,專掌鹽鐵使事,俾金部郎中、員外分判之。又擇侍郎二人,分掌度支、戶部事,各以本曹郎中、員外分判之。則三使洎判官,雖省猶不省也。仍命左右司郎中、員外總知帳分,句稽遺失。則進無掊刻之虞,退有詳練之名,職守有常,規程既定,周官唐式,可以復矣。」
guǐ chǒu, yòu zhèng yán zhī zhì gào pàn dà lǐ sì wáng qīn ruò shàng yán: běn sì gōng àn cháng yǒu wǔ shí zhì qī shí dào, jìn zhě sān shí rì nèi jué wú. xī hàn wén dì jué yù sì bǎi, táng tài zōng fàng zuì sān bǎi jiǔ shí rén, rán yóu shū zhī shǐ cè, hào wèi xíng cuò. dāng jīn sì hǎi zhī guǎng, ér xíng zòu zhǐ xī, dǎi hū yú yuè, zú zhāng chǐ gé zhī huà. qǐng fù shǐ guǎn, yòng zhāo shèng zhì. cóng zhī.
癸丑,右正言、知制誥、判大理寺王欽若上言:「本寺公案常有五十至七十道,近者三十日內絕無。昔漢文帝決獄四百,唐太宗放罪三百九十人,然猶書之史冊,號為刑措。當今四海之廣,而刑奏止息,逮乎逾月,足彰恥格之化。請付史館,用昭聖治。」從之。
jǐ mǎo, qún chén shàng zūn hào yuē chóng wén guǎng wǔ shèng míng rén xiào huáng dì.
己卯,群臣上尊號曰崇文廣武聖明仁孝皇帝。
dīng sì, dà yàn chóng dé diàn, shǐ zuò lè.
丁巳,大宴崇德殿,始作樂。
guǐ hài, pàn dà lǐ sì wáng qīn ruò shàng yán: běn sì àn dú jiǎn shǎo, qǐng bà xiáng duàn guān sì yuán, zhǐ liú bā yuán. cóng zhī.
癸亥,判大理寺王欽若上言:「本寺案牘簡少,請罷詳斷官四員,止留八員。」從之。
bǐng yín, dà yuè. dīng mǎo, jìn chén zhū jūn jiāng xiào nèi zhí jiē cì yǐn. zhào: dà yuè suǒ jiàn mín tián, juān qí zū.
丙寅,大閱。丁卯,近臣、諸軍將校、內職皆賜飲。詔:「大閱所踐民田,蠲其租。」
guǐ yǒu, shū mì fù shǐ gōng bù shì láng yáng lì zú. dì wèi zǎi chén yuē: lì jiè zhí qīng kǔ, fāng dāng rèn yòng, jù cǐ lún xiè, shén kě dào yě! jí mào yǔ lín qí sàng. lì jiù shě wěi xiàng zhōng, chéng yú bù néng rù, dì wèi bù jìn, jiē mǐn jiǔ zhī. zèng bīng bù shàng shū, zhōng shǐ hù zàng.
癸酉,樞密副使、工部侍郎楊礪卒。帝謂宰臣曰:「礪介直清苦,方當任用,遽此淪謝,甚可悼也!」即冒雨臨其喪。礪僦舍委巷中,乘輿不能入,帝為步進,嗟憫久之。贈兵部尚書,中使護葬。
yǐ hài, yǐ cáo bīn pèi xiǎng tài zǔ miào tíng, xuē jū zhèng pān měi shí xī zài pèi xiǎng tài zōng miào tíng.
乙亥,以曹彬配饗太祖廟庭,薛居正、潘美、石熙載配享太宗廟庭。
bǐng zǐ, yǐ sī fēng láng zhōng zhī zhì gào zhū áng wèi chuán fǎ yuàn yì jīng rùn wén guān. shǐ, tài zōng zuò shèng jiào xù, dì yì jì zuò. yòu cháng zhe shì shì lùn, yǐ wèi shì shì jiè lǜ zhī shū, yǔ zhōu kǒng xún mèng jī yì dào tóng. yán tiě shǐ chén shù cháng jiàn yì, yǐ wèi chuán fǎ yuàn fèi guó jiā gōng yì, lì qǐng bà zhī, yán shén kěn, dì bù xǔ.
丙子,以司封郎中、知制誥硃昂為傳法院譯經潤文官。始,太宗作《聖教序》,帝亦繼作。又嘗著《釋氏論》,以為釋氏戒律之書,與周、孔、荀、孟跡異道同。鹽鐵使陳恕嘗建議,以為傳法院費國家供億,力請罷之,言甚懇,帝不許。
jiǔ yuè, gēng chén shuò, rì yǒu shí zhī.
九月,庚辰朔,日有食之。
liáo zhǔ rú nán jīng, yǐ huáng dì liáng wáng lóng qìng wèi xiān fēng, lǜ shī nán fá.
遼主如南京,以皇弟梁王隆慶為先鋒,率師南伐。
shū mì dōu chéng zhǐ kāi fēng wáng jì yīng, yǐ qì dān dà rù, qǐng běi xún, dì nà zhī. bǐng xū, mìng jì yīng chí chuán yì zhèn dìng gāo yáng guān lù shì xíng gōng dùn zhì, xuān wèi jiāng shì.
樞密都承旨開封王繼英,以契丹大入,請北巡,帝納之。丙戌,命繼英馳傳詣鎮、定、高陽關路視行宮頓置,宣慰將士。
jiǎ wǔ, fèng ān tài zōng shèng róng yú qǐ shèng yuàn xīn diàn, dì bài ér tòng, zuǒ yòu jiē yǎn qì.
甲午,奉安太宗聖容於啟聖院新殿,帝拜而慟,左右皆掩泣。
liáo běi yuàn shū mì shǐ wèi wáng yē lǜ sè zhēn cóng tài hòu nán fá, guǐ mǎo, zú yú jūn. sè zhēn wēi míng yà yú xiū gé, qí mò yě, tài hòu qīn wèi āi lín, réng gěi zàng jù. yǐ hán dé ràng jiān zhī běi yuàn shū mì shǐ shì.
遼北院樞密使魏王耶律色珍從太后南伐,癸卯,卒於軍。色珍威名亞於休格,其歿也,太后親為哀臨,仍給葬具。以韓德讓兼知北院樞密使事。
chū, fù qián qiǎn xiān fēng tián shào bīn shí pǔ děng shù bǎo zhōu, pǔ yīn yǔ zhī zhōu yáng sì yì chū bīng jī dí, jí yè, pǔ sì wèi hái, shào bīn yí qí bài nǜ, jí lǐng zhòng yuán zhī. pǔ sì guǒ wèi dí suǒ kùn, dù yán liáng hé, pō sàng shī tú. jí shào bīn zhì, jí hé shì jí zhàn, zhǎn shǒu èr qiān yú jí, huò mǎ wǔ bǎi pǐ.
初,傅潛遣先鋒田紹斌、石普等戍保州,普陰與知州楊嗣議出兵擊敵,及夜,普、嗣未還,紹斌疑其敗衄,即領眾援之。普、嗣果為敵所困,渡嚴涼河,頗喪師徒。及紹斌至,即合勢疾戰,斬首二千餘級,獲馬五百匹。
dōng, shí yuè, wù wǔ, zēng zhì fú jiàn lù huì mín cāng, cóng kù bù yuán wài láng chéng sù zhī qǐng yě.
冬,十月,戊午,增置福建路惠民倉,從庫部員外郎成肅之請也。
guǐ yǒu, liáo shī gōng suì chéng, chéng xiǎo wú bèi, zhòng xiōng jù. yáng yán lǎng jí dīng zhuàng hù shǒu, shí hù hán, yán lǎng mìng jí shuǐ zhù chéng wài, jí dàn, bīng jiān bù kě gōng, liáo shī jiě qù.
癸酉,遼師攻遂城,城小無備,眾恟懼。楊延朗集丁壯護守,時冱寒,延朗命汲水注城外,及旦,冰堅不可攻,遼師解去。
xiāo jì yuǎn gōng láng shān zhèn shí zhài, pò zhī. chū, yē lǜ duó zhěn xìng shū jiǎn, bù xiū xiǎo jié, rén duō duǎn zhī, zhì shì mìng zǒng léi shī yǐ cóng. jí zhàn, duó zhěn qǔ fēi bó bèi jiè zhòu yǐ zì biāo xiǎn, chí tū chū rù, gé shā shén zhòng. tài hòu wàng jiàn, xǐ ér zhào yǔ yuē: qīng lù lì rú cǐ, hé huàn bù jì! hòu shǎng zhī.
蕭繼遠攻狼山鎮石砦,破之。初,耶律鐸軫性疏簡,不修小節,人多短之,至是命總羸師以從。及戰,鐸軫取緋帛被介冑以自標顯,馳突出入,格殺甚眾。太后望見,喜而召語曰:「卿戮力如此,何患不濟!」厚賞之。
bǐng yín, lìng zhū lù zhuǎn yùn shǐ shēn chún huà huì mín zhī zhì, suì fēng shú zé zēng jià yǐ dí, jī qiàn zé jiǎn zhí ér chū zhī.
丙寅,令諸路轉運使申淳化惠民之制,歲豐熟則增價以糴,飢歉則減直而出之。
rú jīng shǐ liǔ kāi shàng yán: chén méng bì xià zì dài zhōu yí zhī xīn zhōu, měi jiàn běi jiè guī míng rén yán qì dān pái bǐ nán qīn, yòu wén hé běi biān shàng tún jié shén zhòng, shù qīn fàn yàn mén níng huà děng jūn. dù qí yīn móu, bì bù qīng tuì, shēn kǒng dà hán zhī jì, zhuǎn sì chōng tū. chén yú, qǐ bì xià sù qǐ shèng jià, jìng zhì zhèn zhōu, gōng yù liù shī, fèn yáng wēi wǔ, wù shēng chí yí zhī lǜ, wù tīng yóu yù zhī móu, zhōu shì zōng jí wǒ tài zǔ tài zōng jìn shì, jiē kě fǎ yě. kuàng bì xià liàng yīn sān nián, lǐ wú wéi zhě, fù cǐ shùn dòng, qí shuí gǎn dāng! shèng jià ruò guò hé běi, qì dān dāng zì yǐn tuì. sì fāng wú sī bù fú, zhèng zài cǐ jǔ yǐ!
如京使柳開上言:「臣蒙陛下自代州移知忻州,每見北界歸明人言契丹排比南侵,又聞河北邊上屯結甚眾,數侵犯雁門、寧化等軍。度其陰謀,必不輕退,深恐大寒之際,轉肆衝突。臣愚,乞陛下速起聖駕,徑至鎮州,躬御六師,奮揚威武,勿生遲疑之慮,勿聽猶豫之謀,周世宗及我太祖、太宗近事,皆可法也。況陛下諒陰三年,禮無違者,復此順動,其誰敢當!聖駕若過河北,契丹當自引退。四方無思不服,正在此舉矣!」
shí yī yuè, bǐng xū, hé jì tiān dì yú yuán qiū, fèng tài zǔ tài zōng bìng pèi, dà shè tiān xià. yù cháo yuán diàn, shòu cè zūn hào.
十一月,丙戌,合祭天地於圜丘,奉太祖、太宗並配,大赦天下。御朝元殿,受冊尊號。
yǐ wèi, zhào yǐ biān jìng yì sāo, qǔ lái yuè zàn xìng hé běi. mìng xuān huī běi yuàn shǐ zhōu yíng wèi suí jià qián jūn dōu bù shǔ, yōng zhōu guān chá shǐ liú zhī xìn fù zhī, nèi shì dōu zhī yáng yǒng zūn wèi pái zhèn dōu jiān, bǎo píng jié dù shǐ fù mǎ dū wèi shí bǎo jí wèi běi miàn xíng yíng xiān fēng dōu bù shǔ, cí zhōu fáng yù shǐ kāng tíng hàn fù zhī, míng zhōu tuán liàn shǐ shàng guān zhèng wèi qián xiá.
乙未,詔以邊境驛騷,取來月暫幸河北。命宣徽北院使周瑩為隨駕前軍都部署,邕州觀察使劉知信副之,內侍都知楊永遵為排陣都監,保平節度使、駙馬都尉石保吉為北面行營先鋒都部署,磁州防禦使康廷翰副之,洺州團練使上官正為鈐轄。
jǐ yǒu, yǐ zǎi xiàng lǐ hàng wèi dōng jīng liú shǒu, háo zhōu cì shǐ lǐ zhe wèi dà nèi dōu bù shǔ, quán zhī kāi fēng fǔ wèi yǔ pàn liú sī, sān sī yán tiě shǐ chén shù wèi suí jià zhuǎn yùn shǐ. shí èr yuè, xīn hài, yǐ tài zǐ tài shī fēn sī xī jīng zhāng yǒng dé wèi jīng chéng nèi wài dōu xún jiǎn shǐ.
己酉,以宰相李沆為東京留守,濠州刺史李著為大內都部署,權知開封府魏羽判留司,三司鹽鐵使陳恕為隨駕轉運使。十二月,辛亥,以太子太師分司西京張永德為京城內外都巡檢使。
jiǎ yín, chē hè fā jīng shī. xīn yǒu, yàn cóng chén yú xíng gōng. yǐ wáng chāo děng wèi xiān fēng, réng shì yǐ zhèn tú, bǐ shí qí bù fèn. jiǎ zǐ, cì dà míng fǔ, dì yù kǎi jiǎ yú zhōng jūn, shū mì shǐ wáng xiǎn fù shǐ sòng shí fēn yā hòu zhèn, héng gèn shù shí lǐ.
甲寅,車賀發京師。辛酉,宴從臣於行宮。以王超等為先鋒,仍示以陣圖,俾識其部分。甲子,次大名府,帝御鎧甲於中軍,樞密史王顯、副使宋湜分押後陣,橫亘數十里。
xī chuān zì lǐ shùn píng hòu, rén xīn wèi níng. yì zhōu qián xiá fú zhāo shòu, yàn qīng zi yě, jiāo zì, bù qīn róng wù, duō jí jǐn gōng, zhī zuò xiān lì, suǒ xū wù zhé yì shì rén mǎi pèi, yú shí bù gěi qí zhí, yòu zòng bù qǔ lüè qǔ zhī, pú shǐ líng hū jūn xiào, qí xià jiē yuàn. zhī zhōu niú miǎn, kuān chí wú zhèng shì. shí shén wèi jūn shù chéng dū zhě liǎng zhǐ huī, dōu yú hòu wáng jūn jí dǒng fú fēn zhǔ zhī. fú yù zhòng zhěng sù, gù suǒ bù yōu shàn jūn zòng qí xià yǐn bó, jūn zhuāng xī yǐ gěi fèi. jiǎ zǐ, miǎn yǔ zhāo shòu dà yuè yú dōng jiāo, shǔ rén jù guān, liǎng jūn yī fú xiān bì bù děng, jūn suǒ bù cán fèn, chū bù xùn yǔ.
西川自李順平後,人心未寧。益州鈐轄符昭壽,彥卿子也,驕恣,不親戎務,多集錦工,織作纖麗,所須物輒抑市人買配,逾時不給其直,又縱部曲略取之,僕使凌忽軍校,其下皆怨。知州牛冕,寬弛無政事。時神衛軍戍成都者兩指揮,都虞候王均及董福分主之。福御眾整肅,故所部優贍;均縱其下飲博,軍裝悉以給費。甲子,冕與昭壽大閱於東郊,蜀人聚觀,兩軍衣服鮮、弊不等,均所部慚憤,出不遜語。
chū, hé běi zhuǎn yùn shǐ péi zhuāng lǚ tiáo zòu fù qián wú jiāng lüè, kǒng shī jī huì shū mì shǐ wáng xiǎn bì zhī, zòu zhì, zhé bù bào. qián tún yú dìng zhōu, yuán biān chéng bǎo xī fēi shū gào jí, qián wèi nuò, bì mén zì shǒu, jiāng xiào qǐng zhàn zhě zhé chǒu yán lì zhī. liáo shī jì pò láng shān zhài, suì yǐn bīng qū níng biān jūn jí qí zhào, dà zòng chāo jié, yóu qí chū xíng míng jiān, bǎi xìng jīng rǎo, xié qiè lǎo yòu zhēng rù chéng guō, zhèn dìng lù bù tōng zhě yú yuè. cháo tíng lǚ jiān dào qiǎn shǐ dū qián huì zhū lù bīng hé jī, qí dōu jiān qín hàn jí dìng zhōu xíng yíng dōu bù shǔ fàn tíng zhào děng lǚ cù zhī, jiē bù tīng. tíng zhào nù, yīn gòu qián yuē: gōng kuāng qiè nǎi bù rú yī yù ěr! cù zhī bù yǐ, qián nǎi fēn qí bā qiān bù èr qiān fù tíng zhào, lìng yú gāo yáng guān nì jī, réng xǔ chū jūn wèi yuán zú dòu liú bù fā.
初,河北轉運使裴莊屢條奏傅潛無將略,恐失機會;樞密使王顯庇之,奏至,輒不報。潛屯於定州,緣邊城堡悉飛書告急,潛畏懦,閉門自守,將校請戰者輒醜言詈之。遼師既破狼山寨,遂引兵趨寧邊軍及祁、趙,大縱鈔劫,游騎出邢、洺間,百姓驚擾,攜挈老幼爭入城郭,鎮、定路不通者逾月。朝廷屢間道遣使督潛會諸路兵合擊,其都監秦翰及定州行營都部署范廷召等屢促之,皆不聽。廷召怒,因詬潛曰:「公恇怯乃不如一嫗耳!」促之不已,潛乃分騎八千、步二千付廷召,令於高陽關逆擊,仍許出軍為援;卒逗留不發。
bǐng zǐ, zhào bǎi guān gè shàng fēng zhāng zhí yán biān shì. yú shì gōng bù shì láng jí xián yuàn xué shì qián ruò shuǐ yán: fù qián lǐng shù wàn xióng shī, bì mén bù chū, zuò shì qì dān fú lüè shēng mín, shàng zé gū wěi zhù zhī ēn, xià zé cuò ruì shī zhī qì. jūn fǎ yuē: lín zhèn bù yòng mìng zhě zhǎn. jīn ruò shēn míng jūn fǎ, zhǎn qián yǐ xùn, rán hòu zhuó qǔ rú yáng yán lǎng yáng sì zhě wǔ qī rén, zēng qí jué zhì, fēn shòu bīng bǐng, bù chū bàn yuè, kě yǐ zuò qīng biān zhài. rán hòu luán hé hái jīng, zé tiān wēi shè yú sì hǎi yǐ. yòu sī jiàn liáng hào yì yán: yòng bīng zhī dào, zài míng shǎng fá. bīng fǎ yuē: fá bù xíng, zé pì rú jiāo zi, bù kě yòng yě. zuó zhě mìng jiāng chū shī, chéng qiū bèi sāi, ér fù qián fèng míng zhào, wò zhòng bīng, dòu náo wú móu, qiān yán wán kòu, yǐ zhì biān chén zhòu jīng, shèng zhǔ zhì mù, cǐ suǒ wèi yǐ zéi yí jūn fù zhě yě. yǐ jūn fǎ lùn, hé zhǎn qián yǐ xùn jūn zhōng, jiàng zhào yǐ shì tiān xià.
丙子,詔百官各上封章直言邊事。於是工部侍郎、集賢院學士錢若水言:「傅潛領數萬雄師,閉門不出,坐視契丹俘掠生民,上則辜委注之恩,下則挫銳師之氣。軍法曰:『臨陣不用命者斬。』今若申明軍法,斬潛以徇,然後擢取如楊延朗、楊嗣者五七人,增其爵秩,分授兵柄,不出半月,可以坐清邊寨。然後鑾輅還京,則天威懾於四海矣。」右司諫梁顥亦言:「用兵之道,在明賞罰。兵法曰:『罰不行,則譬如驕子,不可用也。』昨者命將出師,乘秋備塞,而傅潛奉明詔,握重兵,逗撓無謀,遷延玩寇,以致邊塵晝驚,聖主櫛沐,此所謂以賊遺君父者也。以軍法論,合斬潛以徇軍中,降詔以示天下。」
fǔ zhōu yán guān jūn rù liáo dì wǔ hé chuān, bá huáng tài wèi zhài, jiān qí zhòng, fén qí chē zhàng, huò mǎ niú wàn xǔ.
府州言官軍入遼地五合川,拔黃太尉砦,殲其眾,焚其車帳,獲馬牛萬許。
dīng mǎo, zhào jiàn dà míng fǔ fù lǎo, láo cì zhī.
丁卯,召見大名府父老,勞賜之。
wù yín huì, zhī yì zhōu niú miǎn yǐ jiǔ kào duì wǔ, ér qián xiá fú zhāo shòu zé wú suǒ shè, jūn shì yì fèn, gù zhào yán shùn děng bā rén móu zuò luàn.
戊寅晦,知益州牛冕以酒犒隊伍,而鈐轄符昭壽則無所設,軍士益忿,故趙延順等八人謀作亂。
shì suì, liáo fàng jìn shì chū xī děng sì rén.
是歲,遼放進士初錫等四人。
zhēn zōng yīng fú jī gǔ shén gōng ràng dé wén míng wǔ dìng zhāng shèng yuán xiào huáng dì xián píng sān nián liáo tǒng hé shí bā nián
○真宗膺符稽古神功讓德文明武定章聖元孝皇帝咸平三年(遼統和十八年)
chūn, zhēng yuè, jǐ mǎo shuò, zhù bì dà míng fǔ, zhào bìng dài dōu bù shǔ gāo qióng děng fēn tún jì zhōu xíng zhōu.
春,正月,己卯朔,駐驆大名府,詔並代都部署高瓊等分屯冀州、邢州。
yì zhōu shù zú zhào yán shùn děng wèi luàn, jī shā qián xiá fú zhāo shòu, jù jiǎ zhàng kù qǔ bīng qì. shì rì, yì zhōu guān lì fāng hè zhēng dàn, wén biàn, jiē bēn cuàn, zhī zhōu niú miǎn jí zhuǎn yùn shǐ zhāng shì zhuì chéng chū bēn, wéi dōu xún jiǎn shǐ liú shào róng mào rèn gé dòu. yán shùn děng jí yù fèng shào róng wèi shuài, shào róng shè gōng dà mà yuē: wǒ yàn rén yě, bǐ guī dà cháo, kěn yǔ rǔ tóng nì xié? jí shā wǒ! yán shùn děng yì bù gǎn jiā hài. dōu jiān wáng zé wén biàn, zhào wáng jūn wèi yuē: rǔ suǒ bù bīng luàn, hé zì wǎng fǔ zhī! yán shùn jiàn jūn zhì, jí lǜ zhòng yǒng yuè, fèng jūn wèi zhǔ. zhǐ huī shǐ sūn jìn bù cóng, shā zhī shào róng yì sǐ. jūn jiàn hào dà shǔ, gǎi yuán huà shùn, shǔ zhì guān chēng, yǐ xiǎo xiào zhāng kǎi wèi móu zhǔ. xīn sì, lǜ zhòng xiàn hàn zhōu. niú miǎn děng bēn dōng chuān.
益州戍卒趙延順等為亂,擊殺鈐轄符昭壽,據甲仗庫取兵器。是日,益州官吏方賀正旦,聞變,皆奔竄,知州牛冕及轉運使張適縋城出奔,惟都巡檢使劉紹榮冒刃格鬥。延順等即欲奉紹榮為帥,紹榮攝弓大罵曰:「我燕人也,比歸大朝,肯與汝同逆邪?亟殺我!」延順等亦不敢加害。都監王澤聞變,召王均謂曰:「汝所部兵亂,盍自往撫之!」延順見均至,即率眾踴躍,奉均為主。指揮使孫進不從,殺之;紹榮縊死。均僭號大蜀,改元化順,署置官稱,以小校張鍇為謀主。辛巳,率眾陷漢州。牛冕等奔東川。
liáo shī zhì yíng zhōu, fàn tíng zhào zì zhōng shān fēn bīng yù dí, jié fāng zhèn yǐ chū, liáo liáng wáng lóng qìng wèn zhū jiāng shuí gǎn dāng zhě, xiāo liǔ yuē: ruò dé jùn mǎ, zé yuàn wèi zhī xiān. lóng qìng shòu yǐ zhōng qí, liǔ lǎn pèi wèi zhū jiāng yuē: zhèn ruò dòng, zhū jūn jí gōng. suì chí ér qián. zhèn shǎo yí, lóng qìng chéng shì gōng zhī, tíng zhào jūn suì luàn. liǔ zhōng liú shǐ, guǒ chuàng ér zhàn, zhòng jiē pī mǐ.
遼師至瀛州,范廷召自中山分兵禦敵,結方陣以出,遼梁王隆慶問諸將誰敢當者,蕭柳曰:「若得駿馬,則願為之先。」隆慶授以中騎,柳攬轡謂諸將曰:「陣若動,諸君急攻。」遂馳而前。陣少移,隆慶乘勢攻之,廷召軍遂亂。柳中流矢,裹創而戰,眾皆披靡。
xiān shì tíng zhào qǐ yuán yú gāo yáng guān, dōu bù shǔ luò yáng kāng bǎo yì jí xuǎn jīng ruì fù zhī. rén wǔ, zhì yíng zhōu xī nán péi cūn, tíng zhào yuē yǐ jié cháo hé zhàn. jí xī, tíng zhào qián shī dùn, bǎo yì bù zhī jué. chí míng, liáo shī wéi zhī shù zhòng. zuǒ yòu qǐng yì jiǎ tū wéi chū, bǎo yì yuē: lín nán wú gǒu miǎn, cǐ wú xiào sǐ zhī rì yǐ! suì dà hū jué zhàn, fán shù shí hé, bīng jǐn shǐ qióng, shì zú yǐ jìn nǔ jī dí, shā shāng shén zhòng, ér yuán bīng bù zhì, yǔ bù jiāng sòng shùn jù bèi zhí. gāo yáng guān qián xiá zhāng níng, gāo yáng guān fù bù shǔ lǐ zhòng guì, lǜ yuán bīng cóng hòu zhì, yì wèi liáo shī suǒ wéi, lì zhàn, nǎi dé chū. liáo shī suì zì dé dì jì hé, lüè zī qí ér qù.
先是廷召乞援於高陽關,都部署洛陽康保裔即選精銳赴之。壬午,至瀛州西南裴村,廷召約以詰朝合戰。及夕,廷召潛師遁,保裔不之覺。遲明,遼師圍之數重。左右請易甲突圍出,保裔曰:「臨難無苟免,此吾效死之日矣!」遂大呼決戰,凡數十合,兵盡矢窮,士卒以勁弩擊敵,殺傷甚眾,而援兵不至,與部將宋順俱被執。高陽關鈐轄張凝,高陽關副部署李重貴,率援兵從後至,亦為遼師所圍,力戰,乃得出。遼師遂自德、棣濟河,掠淄、齊而去。
dì chū wén bǎo yì bèi qín, mì zhào zǒu mǎ chéng shòu tài yuán xià shǒu yūn lián wèn, shǒu yūn jù yán bǎo yì dìng sǐ. yú shì yōu zhào zèng shì zhōng, yǐ qí zi jì yīng wèi liù zhái shǐ shùn zhōu cì shǐ, yú zi sūn xī jiā zhì, yòu qiǎn shǐ cún wèn qí mǔ. jì yīng fèng gào mìng, qì xiè yuē: chén fù bù néng jué shèng ér sǐ, miǎn zuì jí nú, xìng yǐ, gù méng fēi cháng zhī ēn! dì wèi láo zhī.
帝初聞保裔被擒,密詔走馬承受太原夏守贇廉問,守贇遽言保裔定死。於是優詔贈侍中,以其子繼英為六宅使、順州刺史,餘子孫悉加秩,又遣使存問其母。繼英奉告命,泣謝曰:「臣父不能決勝而死,免罪及孥,幸矣,顧蒙非常之恩!」帝慰勞之。
yǐ yǒu, zhèn dìng gāo yáng guān lù xíng yíng dōu bù shǔ fù qián dōu qián xiá zhāng zhāo yǔn bìng xuē duó guān jué, qián liú fáng zhōu, zhāo yǔn tōng zhōu. qián zi nèi diàn chóng bān cóng zhèng cóng fàn yì chú míng, suí fù liú suǒ, réng jí qí jiā. qián ruò shuǐ děng yì qián děng zuì dāng zhǎn, zhào tè dài qí sǐ, zhōng wài wú bù fèn wǎn.
乙酉,鎮、定、高陽關路行營都部署傅潛、都鈐轄張昭允並削奪官爵,潛流房州,昭允通州。潛子內殿崇班從政、從范亦除名,隨父流所,仍籍其家。錢若水等議潛等罪當斬,詔特貸其死,中外無不憤惋。
liáo shī tuì, dì shǐ bèi jì xíng yíng fù bù shǔ wáng róng yǐ wǔ qiān qí zhuī niè zhī. róng shòu mìng kuāng qiè, shù rì bù gǎn xíng, cì liáo shī dù hé ér hòu fā. liáo shī piāo zī qí zhě shù qiān qí, shàng tún ní jié, róng bù yù jiàn dí, suì yǐ qí qí lüè hé nán àn ér hái.
遼師退,帝使貝、冀行營副部署王榮以五千騎追躡之。榮受命恇怯,數日不敢行,伺遼師渡河而後發。遼師剽淄、齊者數千騎,尚屯泥潔,榮不欲見敵,遂以其騎略河南岸而還。
gēng yín, fàn tíng zhào qiǎn shǐ gào jié, yán dà pò qì dān yú mò zhōu, duó hái suǒ lüè lǎo yòu jí ān mǎ bīng zhàng wú suàn. dì zuò xǐ jié shī, qún chén chēng hè. tíng zhào yǐ gōng jiā jiǎn xiào tài fù, yú jiāng xiào ēn cì yǒu chà. lǐ zhòng guì tàn yuē: dà jiāng xiàn mò ér wú bèi jì gōng, hé miàn mù yě!
庚寅,范廷召遣使告捷,言大破契丹於莫州,奪還所掠老幼及鞍馬兵仗無算。帝作《喜捷詩》,群臣稱賀。廷召以功加檢校太傅,餘將校恩賜有差。李重貴嘆曰:「大將陷歿而吾輩計功,何面目也!」
wáng jūn zì hàn zhōu yǐn zhòng gōng mián zhōu, bù néng kè, zhí qū jiàn mén. xiān shì zhī jiàn zhōu lǐ shì héng, wén kòu zuò, yǐ chéng nán shǒu, jí fén cāng kù, yùn jīn bó, dōng bǎo jiàn mén. shì rì jūn zhì, shì héng yǔ jiàn mén dōu jiān péi zhēn nì jī, bài zhī, zhǎn shǒu shù shí jí, jiē bǎng zhāo xiáng xié cóng zhě, dé qiān yú rén, xī zhì huī xià. jūn zhòng fá shí pí bì, bù gǎn yóu gù dào, jìng yóu yīn píng hái chéng dū.
王均自漢州引眾攻綿州,不能克,直趨劍門。先是知劍州李士衡,聞寇作,以城難守,即焚倉庫,運金帛,東保劍門。是日均至,士衡與劍門都監裴臻逆擊,敗之,斬首數十級,揭榜招降脅從者,得千餘人,悉置麾下。均眾乏食疲弊,不敢由故道,徑由陰平還成都。
rén chén, shū mì fù shǐ sòng shí zú yú shī.
壬辰,樞密副使宋湜卒於師。
liáo zhǔ hái, cì nán jīng, shǎng yǒu gōng jiāng shì, fá bù yòng mìng zhě, mìng zhū jūn gè hái běn dào.
遼主還,次南京,賞有功將士,罰不用命者,命諸軍各還本道。
jiǎ wǔ, jià fā dà míng fǔ. shì rì, cì dé qīng jūn, dì shǐ wén wáng jūn fǎn, jí yǐ hù bù shǐ gōng bù shì láng léi yǒu zhōng zhī yì zhōu, jiān tí jǔ chuān shǎn liǎng lù jūn mǎ, bìng mìng yù chú shǐ lǐ huì luò yuàn shǐ shí pǔ gōng bèi kù fù shǐ lǐ shǒu lún bìng wèi chuān xiá liǎng lù zhuō zéi zhāo ān shǐ, shuài bù qí bā qiān wǎng tǎo zhī.
甲午,駕發大名府。是日,次德清軍,帝始聞王均反,即以戶部使、工部侍郎雷有終知益州,兼提舉川、陝兩路軍馬,並命御廚使李惠、洛苑使石普、供備庫副使李守倫並為川、峽兩路捉賊招安使,帥步騎八千往討之。
chū, zhī shǔ zhōu yáng huái zhōng wén chéng dū luàn, jí diào xiāng dīng huì zhū zhōu xún jiǎn bīng kè qī jìn tǎo. bǐng shēn, gōng chéng dū, xiān fēng zì běi mén rù, suì shāo zǐ chéng. shí wáng jūn cóng jiàn mén hái, yóu wèi zhì, huái zhōng yǔ zéi jiāng cuī zhào lǔ má hú děng zhèn yú jiāng dú miào qián, zì chén zhì xī, zhàn shù hé, huái zhōng bīng shì bù dí, yǐn zhòng tuì bǎo jiāng yuán.
初,知蜀州楊懷忠聞成都亂,即調鄉丁會諸州巡檢兵刻期進討。丙申,攻成都,先鋒自北門入,遂燒子城。時王均從劍門還,猶未至,懷忠與賊將崔照、魯麻胡等陣於江瀆廟前,自晨至夕,戰數合,懷忠兵勢不敵,引眾退保江原。
gēng zǐ, zhì zì dà míng fǔ. lǐ hàng wèi dōng jīng liú shǒu, bù lù yī rén ér niǎn xià qīng sù.
庚子,至自大名府。李沆為東京留守,不戮一人而輦下清肅。
guǐ mǎo, hàn lín shì dú xué shì bīng bù shì láng jiān mì shū jiān yáng huī zhī zú. zèng bīng bù shàng shū, shì wén zhuāng, cì qí jiā qián juàn, qiǎn zhōng shǐ hù sàng shì, lù qí wài sūn sòng shòu wèi tài cháng sì tài zhù. shòu, píng jí rén yě. huī zhī wú zi, ér sòng shì fù xián míng zhī shū, yǒu lǐ fǎ, zi shòu néng zì lì yú shí.
癸卯,翰林侍讀學士、兵部侍郎兼秘書監楊徽之卒。贈兵部尚書,諡文莊,賜其家錢絹,遣中使護喪事,錄其外孫宋綬為太常寺太祝。綬,平棘人也。徽之無子,而宋氏婦賢明知書,有禮法,子綬能自立於時。
yǐ sì, wáng jūn fù rù chéng dū.
乙巳,王均復入成都。
èr yuè, xīn hài, hàn lín xué shì wáng dàn děng sān rén quán zhī gòng jǔ.
二月,辛亥,翰林學士王旦等三人權知貢舉。
yáng huái zhōng xí jiā méi qī zhōu diào jūn shì mín dīng zài gōng chéng dū. shí wáng jūn fāng qiǎn zhào yán shùn gōng qióng shǔ zhōu, huái zhōng nì jī zhī, zéi shāo què. huái zhōng yǔ zhuǎn yùn shǐ chén wěi tuì jūn zuó qiáo, bèi shuǐ liè zhèn, zhài yú zhū mù qiáo nán, yǐ gǎn qióng shǔ zhī lù. zéi dǎng sān dào lái gōng, chū guān jūn hòu, fén jiāng yuán shén cí, duàn qióng shǔ yuán lù. huái zhōng sān dào fēn bīng yǐ kàng zhī, zhǎn shǒu wǔ bǎi yú jí, qū qí zhòng rù zào jiāng, huò jiǎ nǔ shén zhòng, chéng shèng zhú zéi zhì chéng dū nán shí wǔ lǐ, zhài yú jī míng yuán yǐ qí wáng shī. jūn yì bì chéng dū dōng mén yǐ zì gù.
楊懷忠檄嘉、眉七州調軍士民丁再攻成都。時王均方遣趙延順攻邛、蜀州,懷忠逆擊之,賊稍卻。懷忠與轉運使陳緯退軍筰橋,背水列陣,寨於櫧木橋南,以扞邛、蜀之路。賊黨三道來攻,出官軍後,焚江原神祠,斷邛、蜀援路。懷忠三道分兵以抗之,斬首五百餘級,驅其眾入皁江,獲甲弩甚眾,乘勝逐賊至成都南十五里,寨於雞鳴原以俟王師。均亦閉成都東門以自固。
jǐ wèi, mìng zǎi xiàng lǐ hàng wèi yuán dé huáng tài hòu yuán líng shǐ. shǐ yì lì líng míng, lǐ guān yǐn hàn táng gù shì, yán dì hòu tóng líng wèi zhī hé zàng, tóng yíng zhào wèi zhī fù zàng, jīn yuán líng què tái zài yǒng xī líng fēng dì zhī nèi, kǒng bù xū bié jiàn líng hào. cóng zhī.
己未,命宰相李沆為元德皇太后園陵使。始議立陵名,禮官引漢、唐故事,言「帝、後同陵謂之合葬,同塋兆謂之祔葬,今園陵鵲台在永熙陵封地之內,恐不須別建陵號。」從之。
mián hàn lóng jiàn dōu xún jiǎn shǐ zhāng sī jūn yǐn bīng kè fù hàn zhōu, léi yǒu zhōng děng yǔ sī jūn shuài dà jūn jìn tǎo, liè zhài shēng xiān qiáo rén xū, zéi zhòng lái xí, yǒu zhōng jī zǒu zhī.
綿、漢、龍、劍都巡檢使張思鈞引兵克復漢州,雷有終等與思鈞帥大軍進討,列寨升仙橋;壬戌,賊眾來襲,有終擊走之。
guǐ hài, shū mì shǐ wáng xiǎn bà. yǐ zhōu yíng wèi xuān huī nán yuàn shǐ, wáng jì yīng wèi běi yuàn shǐ, bìng zhī shū mì yuàn shì hàn lín xué shì zhōng shū shè rén wáng dàn wèi gěi shì zhōng, tóng zhī shū mì yuàn shì.
癸亥,樞密使王顯罷。以周瑩為宣徽南院使,王繼英為北院使,並知樞密院事;翰林學士、中書舍人王旦為給事中,同知樞密院事。
jiǎ zǐ, zhū jūn xiào yǐ cì qiān bǔ, duō zì chén qí láo jī zhě, yù qián zhōng zuǒ mǎ bù jūn dōu jūn tóu hū yán zàn dú jìn yuē: chén yuè fèng bǎi qiān, suǒ yòng bù jí bàn, tiǎn xìng duō yǐ. zì niàn wú yǐ bào guó, bù gǎn gèng wàng shēng zhuó, zhèng kǒng fú guò zāi shēng. bài xiè ér tuì, zhòng jiā qí zhī fēn. zàn chū cóng tài zōng zhēng tài yuán, zuǒ yòu yán: zì cǐ qǔ yōu zhōu, yóu rè jīn áo fān bǐng ěr! zàn dú yuē: cǐ bǐng nán fān, yán zhě bù zú xìn yě. tài zōng bù cóng, zú wú gōng ér hái.
甲子,諸軍校以次遷補,多自陳其勞績者,御前忠佐馬步軍都軍頭呼延贊獨進曰:「臣月俸百千,所用不及半,忝幸多矣。自念無以報國,不敢更望升擢,正恐福過災生。」拜謝而退,眾嘉其知分。贊初從太宗征太原,左右言:「自此取幽州,猶熱釒敖翻餅耳!」贊獨曰:「此餅難翻,言者不足信也。」太宗不從,卒無功而還。
dīng mǎo, wáng jūn kāi yì zhōu chéng, wěi wèi dùn zhuàng, léi yǒu zhōng yǔ shàng guān zhèng shí pǔ děng lǜ bīng jìng rù lǐ jì chāng yí yǒu bèi, jí zhǐ zhī, bù tīng, yīn dú hái. guān jūn duō fēn piāo mín cái, bù wǔ bù sù, zéi bì guān fā fú, bù zhuàng tà yú lù kǒu, guān jūn bù dé chū, pō wèi zéi suǒ shā, lǐ huì sǐ zhī. yǒu zhōng děng yuán dié ér zhuì, huò miǎn, suì tuì bǎo hàn zhōu. yì zhōu mín rén bèng zǒu cūn luò, zéi jiē qiǎn qí zhuī shā, huò qiú xì rù chéng, zhī jiě zú zhū yǐ kǒng zhòng. jūn yòu xié shì mín sēng dào zhī shǎo zhuàng zhě wèi bīng, xiān cì shǒu bèi, cì kūn shǒu, cì qíng miàn, gěi jūn zhuāng, lìng chéng chéng, yǔ jiù zéi dǎng xiāng jiān. yǒu zhōng nǎi jiē bǎng zhāo xié cóng zhě, zhì zé yú qí yī mèi shǔ zì shì zhī, rì shù bǎi jì. yáng huái zhōng dù zéi zhòng fù nán chū, yǐn suǒ bù tún yú hé shuǐ wěi huàn huā děng chù, shù jī shí shè bì lí yǐ jù zhī. yǒu zhōng děng fù rù hàn zhōu, qiǎn jūn liè zhài mí móu zhèn zéi dǎng lái gōng, yǒu zhōng jī bài zhī, zhǎn shǒu qiān yú jí.
丁卯,王均開益州城,偽為遁狀,雷有終與上官正、石普等率兵徑入;李繼昌疑有備,亟止之,不聽,因獨還。官軍多分剽民財,部伍不肅,賊閉關發伏,布狀榻於路口,官軍不得出,頗為賊所殺,李惠死之。有終等緣堞而墜,獲免,遂退保漢州。益州民人迸走村落,賊皆遣騎追殺,或囚系入城,支解族誅以恐眾。均又脅士民、僧道之少壯者為兵,先刺手背,次髡首,次黥面,給軍裝,令乘城,與舊賊黨相間。有終乃揭榜招脅從者,至則於其衣袂署字釋之,日數百計。楊懷忠度賊眾復南出,引所部屯於合水尾、浣花等處,樹機石、設篦籬以拒之。有終等復入漢州,遣軍列寨彌牟鎮;賊黨來攻,有終擊敗之,斬首千餘級。
bǐng zǐ, qū yàn jìn chén yú hòu yuàn, dì zuò zhōng chūn shǎng huā diào yú qī yán shī, rú chén jiē fù, suì shè yú shuǐ tíng, jǐn huān ér bà. zì shì zhe wèi dìng zhì.
丙子,曲宴近臣於後苑,帝作《中春賞花釣魚》七言詩,儒臣皆賦,遂射於水亭,盡歡而罷。自是著為定製。
shì yuè, liáo zhǔ rú yán fāng diàn.
是月,遼主如延芳淀。
sān yuè, wù yín shuò, rì yǒu shí zhī.
三月,戊寅朔,日有食之。
dì zhī zài dà míng yě, yǒu zhào diào dīng fū shí wǔ wàn xiū huáng biàn hé. yán tiě pàn guān jiān chá yù shǐ wáng jì yǐ wèi láo mín, qǐng xú tú zhī nǎi mìng jì chí wǎng jīng dù, hái zòu jiǎn qí shí zhī qī.
帝之在大名也,有詔調丁夫十五萬修黃、汴河。鹽鐵判官、監察御史王濟以為勞民,請徐圖之;乃命濟馳往經度,還奏減其十之七。
zǎi xiàng zhāng qí xián yǐ hé jué wèi yōu, yīn duì, bìng zhào jì rù jiàn. qí xián qǐng lìng jì shǔ zhuàng bǎo hé bù jué, jì yuē: hé jué yì yīn yáng zāi lì suǒ zhì, zǎi xiàng ruò néng hé yīn yáng, mǐ zāi lì, wèi guó jiā zhì tài píng, hé zhī bù jué, chén yì kě bǎo. qí xián yuē: ruò shì, zé jīn fēi tài píng xié? jì yuē: běi yǒu qì dān, xī yǒu jì qiān, liǎng hé guān yòu suì bèi qīn rǎo. yǐ bì xià shén wǔ yīng lüè, gǒu yòng dé qí rén, kě yǐ xún zhì, jīn zé wèi yě. dì dòng róng, dú liú jì, wèn yǐ biān shì. jì yuē: bì xià chéng èr shèng zhī jī, yōng wàn fāng zhī zhòng, chǔn zī xiǎo chǒu, gǎn ěr féng líng, gài móu mó dāng wèi zhī chén, wèi yǒu rú xī rén zhě, zhòng jiē wèi guó jiā suǒ shì dú yī hóng hé ěr. cǐ chéng jí xián zhī qiū, bù rán, chén jù dí rén jiāng yǐn mǎ yú hé zhǔ yǐ! tuì ér zhe bèi biān cè shí wǔ tiáo yǐ xiàn. yú shì xuǎn guān pàn dà lǐ sì, dì yuē: fǎ sì yí zé dāng guān bù huí zhě. wáng jì yǒu tè cāo, kě shì zhī. jiǎ shēn, yǐ jì quán pàn dà lǐ sì.
宰相張齊賢以河決為憂,因對,並召濟入見。齊賢請令濟署狀保河不決,濟曰:「河決亦陰陽災沴所致,宰相若能和陰陽,弭災沴,為國家致太平,河之不決,臣亦可保。」齊賢曰:「若是,則今非太平邪?」濟曰:「北有契丹,西有繼遷,兩河、關右歲被侵擾。以陛下神武英略,苟用得其人,可以馴致,今則未也。」帝動容,獨留濟,問以邊事。濟曰:「陛下承二聖之基,擁萬方之眾,蠢茲小丑,敢爾馮陵,蓋謀謨當位之臣,未有如昔人者,眾皆謂國家所恃獨一洪河耳。此誠急賢之秋,不然,臣懼敵人將飲馬於河渚矣!」退而著備邊策十五條以獻。於是選官判大理寺,帝曰:「法寺宜擇當官不回者。王濟有特操,可試之。」甲申,以濟權判大理寺。
lǐ bù shàng hé gé jǔ rén, jiǎ wǔ, dì yù chóng zhèng diàn qīn shì, cì chén yáo zī yǐ xià èr bǎi qī shí yī rén jìn shì jí dì, yī bǎi sì shí sān rén tóng běn kē jí sān chuán xué jiū chū shēn. yáo zī, yáo sǒu zhī dì yě. yòu mìng shì dú xué shì xíng bǐng děng kǎo xiào zhū kē, dé sì bǎi sān shí èr rén, cì jí dì tóng chū shēn. yòu shì jìn shì wǔ jǔ zhū kē bā jǔ jí cháng jīng tíng shì ér bù lù zhě, dé jiǔ shí qī rén, cì tóng chū shēn. cì yàn rì, chū yù shī bāo chǒng zhī. dì lián rì lín xuān, chū wú juàn dài zhī sè. suǒ zhuó fán qiān bǎi yú rén, qí zhōng yǒu zì jìn tiān fú zhōng suí jì zhě, tuī ēn zhī guǎng, jìn dài suǒ wèi yǒu.
禮部上合格舉人,甲午,帝御崇政殿親試,賜陳堯咨以下二百七十一人進士及第,一百四十三人同本科及《三傳》、學究出身。堯咨,堯叟之弟也。又命侍讀學士邢昺等考校諸科,得四百三十二人,賜及第、同出身。又試進士五舉、諸科八舉及嘗經廷試而不錄者,得九十七人,賜同出身。賜宴日,出御詩褒寵之。帝連日臨軒,初無倦怠之色。所擢凡千百餘人,其中有自晉天福中隨計者,推恩之廣,近代所未有。
shì chūn, dì yǐ shǒu zhào fǎng zhī kāi fēng fǔ qián ruò shuǐ bèi yù biān zhī cè. ruò shuǐ shàng yán yuē: chén wén táng shì sān bǎi yú sì, wèi bó yī zhèn, róng bīng shǎo yú jīn shí, ér wú biān huàn zhě, hé yě? gài dāng rì yōu jì wèi táng běi mén, mìng shuài tún bīng, è qí xiǎn zǔ, shì yǐ biān mǎ bù gǎn nán mù. zì jìn zǔ gē dì zhī hòu, cháo tíng zì dìng zhōu xī shān dōng zhì cāng hǎi, qiān lǐ zhī dì, jiē xū yīng dí, shì yǐ shè sān guān, fēn zhòng bīng yǐ zhèn zhī. shǎo shī dī fáng, zé róng rén nèi qīn, jìn mò zhí dù zhǎng hé, hàn chū lǚ qīn biān jiǎo, zhōu zǔ zài wèi, fù rǎo zhōng shān, shì zōng lín cháo, lái kòu shàng dǎng, cǐ jiē jiàn yú shǐ shì, bì xià zhī suǒ míng zhī yě. chén yú yǐ wèi bù dé yōu zhōu chéng, dí bù kě miè. jīn zhī jí wù, yī yuē zé jùn shǒu, èr yuē mù xiāng bīng, sān yuē jī chú sù, sì yuē gé jiāng shuài, wǔ yuē míng shǎng fá. lüè chén dà gāng, rú kě shī xíng, zé dāng xiáng jù, tiáo zòu.
是春,帝以手詔訪知開封府錢若水備御邊之策。若水上言曰:「臣聞唐室三百餘祀,魏博一鎮,戎兵少於今時,而無邊患者,何也?蓋當日幽薊為唐北門,命帥屯兵,厄其險阻,是以邊馬不敢南牧。自晉祖割地之後,朝廷自定州西山東至滄海,千里之地,皆須應敵,是以設三關,分重兵以鎮之。少失堤防,則戎人內侵,晉末直渡長河,漢初屢侵邊徼,周祖在位,復擾中山,世宗臨朝,來寇上黨,此皆見於史氏,陛下之所明知也。臣愚以為不得幽州城,敵不可滅。今之急務,一曰擇郡守,二曰募鄉兵,三曰積芻粟,四曰革將帥,五曰明賞罰。略陳大綱,如可施行,則當詳具,條奏。」