qǐ shàng zhāng yān mào qī yuè, jǐn chóng guāng dà yuān xiàn shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起上章閹茂七月,盡重光大淵獻十二月,凡一年有奇。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì xī níng sān nián liáo xián yōng liù nián
○神宗體元顯道法古立憲帝德王功英文烈武欽仁聖孝皇帝熙寧三年(遼咸雍六年)
qiū, qī yuè, xīn mǎo, zhào xīn pàn tài yuán fǔ ōu yáng xiū bà xuān huī nán yuàn shǐ zhī cài zhōu.
秋,七月,辛卯,詔新判太原府歐陽修罷宣徽南院使、知蔡州。
xiān shì xiū yǐ bìng cí guān, zhì wǔ liù, yīn lùn qīng miáo fǎ bù biàn yòu yí shū zé wáng ān shí, ān shí bù dá ér zòu cóng qí qǐng.
先是修以病辭官,至五六,因論青苗法不便;又移書責王安石,安石不答而奏從其請。
rén chén, shū mì shǐ lǚ gōng bì bà yǐ yù shǐ zhōng chéng féng jīng wèi shū mì fù shǐ. gōng bì yǐ wáng ān shí biàn fǎ, shù quàn qí wù ān jìng, ān shí bù yuè. gōng bì jù shū jiāng lùn zhī, cóng sūn jiā wèn qiè qí gǎo yǐ shì ān shí, ān shí xiān bái zhī. dì nù, suì chū gōng bì zhī tài yuán fǔ. lǚ shì hào jiā wèn wèi jiā zéi. jīng cháng yán: xuē xiàng zǒng lì quán wú xiào, jìn zhě fù chú tiān zhāng gé dài zhì, yú shì cóng wèi zuì qīn, fēi xiàng suǒ kān suǒ. dì bù yuè, yǐ yǔ ān shí. ān shí qǐng gǎi yòng jīng, dì xǔ zhī, zhì shì yǐ wèi shū mì fù shǐ.
壬辰,樞密使呂公弼罷;以御史中丞馮京為樞密副使。公弼以王安石變法,數勸其務安靜,安石不悅。公弼具疏將論之,從孫嘉問竊其稿以示安石,安石先白之。帝怒,遂出公弼知太原府。呂氏號嘉問為「家賊」。京嘗言:「薛向總利權無效,近者復除天章閣待制,於侍從為最親,非向所堪所。」帝不悅,以語安石。安石請改用京,帝許之,至是以為樞密副使。
bà lù zhōu jiāo zǐ wù. zhuǎn yùn sī yǐ qí fǎ xíng zé yán fán bù shòu, yǒu hài rù zhōng liáng cǎo, suì zòu bà zhī.
罷潞州交子務。轉運司以其法行則鹽礬不售,有害入中糧草,遂奏罷之。
mì shū shěng zhèng zì táng jiōng, yǐ fù rèn dé guān, shàng shū yún: qín èr shì zhì yú zhào gāo, nǎi shī zhī ruò, fēi shī zhī qiáng. dì yuè qí yán. yòu yún: qīng miáo fǎ bù xíng, yí zhǎn dà chén yì yì zhě yī èr rén. wáng ān shí xǐ ér jiàn zhī, gù dé zhào duì. guǐ sì, cì jìn shì chū shēn, wèi chóng wén yuàn xiào shū.
秘書省正字唐坰,以父任得官,上書云:「秦二世制於趙高,乃失之弱,非失之強。」帝悅其言。又云:「青苗法不行,宜斬大臣異議者一二人。」王安石喜而薦之,故得召對。癸巳,賜進士出身,為崇文院校書。
wù xū, yǔ báo.
戊戌,雨雹。
xīn hài, liáo zhǔ liè yú hā lǔ é tè.
辛亥,遼主獵於哈嚕額特。
jiǎ yín, zhì sān bān yuàn zhǔ bù.
甲寅,置三班院主簿。
bā yuè, wù wǔ, bà kàn xiáng yín tái wén zì suǒ.
八月,戊午,罷看詳銀台文字所。
yǐ chǒu, sī mǎ guāng yīn rù duì, qǐ wài. dì yuē: wáng ān shí sù yǔ qīng shàn, hé zì yí? guāng yuē: chén sù yǔ ān shí shàn, dàn zì qí zhí zhèng, wéi wù shén duō. jīn wù ān shí zhě rú sū shì bèi, jiē sì xíng dǐ huǐ, zhōng yǐ wēi fǎ. chén bù gǎn bì xuē chù, dàn yù gǒu quán sù lǚ. chén shàn ān shí, qǐ rú lǚ gōng zhe? ān shí chū jǔ gōng zhe, hòu fù huǐ zhī. bǐ yī rén zhī shēn, qián shì ér hòu fēi, bì yǒu bù xìn zhě yǐ. dì yuē: qīng miáo yǒu xiǎn xiào. guāng yuē: zī shì tiān xià zhī qí fēi, dú ān shí zhī dǎng yǐ wèi shì ěr. dì yòu yuē: sū shì fēi jiā shì, xiān yú shēn zài yuǎn, shì yǐ zòu gǎo chuán zhī hán qí zèng yín sān bǎi liǎng ér bù shòu, nǎi fàn yán jí sū mù cí qì. guāng yuē: fán rén dāng chá qí qíng, shì fàn yù zhī lì, qǐ néng jí suǒ zèng zhī yín hū? ān shí è shì, yǐ yīn jiā xiè jǐng wēn wèi yīng quǎn, shǐ lì gōng zhī, chén yān néng zì bǎo? bù kě bù qù yě. qiě shì suī bù jiā, qǐ bù xián yú lǐ dìng? dìng bù fú mǔ sàng, qín shòu zhī bù zhī, ān shí xǐ zhī, nǎi yù yòng wèi tái chén, hé dú è yú shì yě?
乙丑,司馬光因入對,乞外。帝曰:「王安石素與卿善,何自疑?」光曰:「臣素與安石善,但自其執政,違迕甚多。今迕安石者如蘇軾輩,皆肆行詆毀,中以危法。臣不敢避削黜,但欲苟全素履。臣善安石,豈如呂公著?安石初舉公著,後復毀之。彼一人之身,前是而後非,必有不信者矣。」帝曰:「青苗有顯效。」光曰:「茲事天下知其非,獨安石之黨以為是耳。」帝又曰:「蘇軾非佳士,鮮于侁在遠,軾以奏稿傳之;韓琦贈銀三百兩而不受,乃販鹽及蘇木、磁器。」光曰:「凡人當察其情,軾販鬻之利,豈能及所贈之銀乎?安石惡軾,以姻家謝景溫為鷹犬,使力攻之,臣焉能自保?不可不去也。且軾雖不佳,豈不賢於李定?定不服母喪,禽獸之不知,安石喜之,乃欲用為台臣,何獨惡於軾也?」
bǐng yín, yǐ hàn lǜ qiú, sǐ zuì yǐ xià dì jiǎn yī děng, zhàng chī zhě shì zhī.
丙寅,以旱慮囚,死罪以下遞減一等,杖笞者釋之。
yǐ wèi zhōu hàn, jīn zhuǎn yùn sī zhèn xù, réng juān zū fù.
以衛州旱,今轉運司賑恤,仍蠲租賦。
bǐng zǐ, liáo zhōng jīng liú shǒu yē lǜ bái zú, zhuī fēng liáo xī jùn wáng.
丙子,遼中京留守耶律白卒,追封遼西郡王。
wù yín, zhào: chuān xiá fú jiàn guǎng nán qī lù guān, lìng zhuǎn yùn sī lì gé jiù zhù, jù wèi lìng.
戊寅,詔:「川峽、福建、廣南七路官,令轉運司立格就注,具為令。」
jǐ mǎo, xià rén dà jǔ rù huán qìng, gōng dà shùn chéng róu yuǎn zhài lì yuán bǎo huái ān zhèn dōng gǔ xī gǔ èr zhài yè luò zhèn, bīng duō zhě chéng èr shí wàn, shǎo zhě bù xià yī èr wàn. tún yú lín, jù qìng zhōu sì shí lǐ, yóu qí zhì chéng xià, jiǔ rì nǎi tuì. qián xiá guō qìng dōu jiān gāo mǐn wèi qìng zōng qín bó děng sǐ zhī.
己卯,夏人大舉入環慶,攻大順城、柔遠砦、荔原堡、懷安鎮、東谷、西谷二砦、業落鎮,兵多者呈二十萬,少者不下一二萬。屯榆林,距慶州四十里,游騎至城下,九日乃退。鈐轄郭慶、都監高敏、魏慶宗、秦勃等死之。
jiǔ yuè, wù zǐ shuò, zhōng shū yán qǐng zhì jiǎn zhèng zhōng shū wǔ fáng gōng shì guān, cóng zhī.
九月,戊子朔,中書言請置檢正中書五房公事官,從之。
hán jiàng yǐ xià rén fàn sāi, qǐng xíng biān. wáng ān shí yì qǐng wǎng, jiàng yuē: cháo tíng fāng lài ān shí, chén yí xíng. yǐ wèi, yǐ jiàng wèi shǎn xī xuān fǔ shǐ.
韓絳以夏人犯塞,請行邊。王安石亦請往,絳曰:「朝廷方賴安石,臣宜行。」乙未,以絳為陝西宣撫使。
lù diàn cháng shòu jīng yú wáng ān shí, zhì shì qìng jǔ rù jīng shī, wáng ān shí wèn yǐ xīn zhèng, diàn yuē: fǎ fēi bù shàn, dàn tuī xíng bù néng rú chū yì, hái wèi rǎo mín. ān shí jīng yuē: hé wèi nǎi ěr? wú yǔ lǚ huì qīng yì zhī. yòu fǎng wài yì, diàn yuē: gōng lè wén shàn, gǔ suǒ wèi yǒu rán wài jiān pō yǐ wèi jù jiàn. ān shí xiào yuē: wú qǐ jù jiàn zhě! dàn xié shuō yíng yíng, gù wú zú tīng. diàn yuē: shì nǎi suǒ yǐ zhì rén yán yě. míng rì, zhào diàn, wèi zhī yuē: huì qīng yán: sī jiā qǔ zhài, yì xū yī jī bàn tún. yǐ qiǎn lǐ chéng zhī shǐ huái nán zhì jiū yǐ. jì ér chéng zhī hái, guǐ yán mín wú bù biàn, diàn shuō suì bù xíng.
陸佃嘗受經於王安石,至是慶舉入京師,王安石問以新政,佃曰:「法非不善,但推行不能如初意,還為擾民。」安石驚曰:「何為乃爾?吾與呂惠卿議之。」又訪外議,佃曰:「公樂聞善,古所未有;然外間頗以為拒諫。」安石笑曰:「吾豈拒諫者!但邪說營營,顧無足聽。」佃曰:「是乃所以致人言也。」明日,召佃,謂之曰:「惠卿言:『私家取債,亦須一雞半豚。已遣李承之使淮南質究矣。』」既而承之還,詭言民無不便,佃說遂不行。
zhī kāi fēng fǔ liú xiáng bù kěn qū shì wáng ān shí, ān shí yù jiàn zhī, huò yǐ yǔ xiáng, xiáng yuē: bǐ zì zhí zhèng yǐ lái, wèi cháng yī shì hé rén qíng, wǎng jiāng hé yǔ xié! zú bù wǎng, ér shàng shū jí yán xīn fǎ fēi shì, dì yuē: nài hé bù yǔ dà chén xié xīn jì zhì hū? xiáng duì yuē: chén shì bì xià, bù gǎn fù dà chén.
知開封府劉庠不肯屈事王安石,安石欲見之,或以語庠,庠曰:「彼自執政以來,未嘗一事合人情,往將何語邪!」卒不往,而上疏極言新法非是,帝曰:「奈何不與大臣協心濟治乎?」庠對曰:「臣事陛下,不敢附大臣。」
yǐ céng bù wèi chóng zhèng diàn shuō shū tóng pàn sī nóng sì.
以曾布為崇政殿說書、同判司農寺。
wáng ān shí cháng yù zhì qí dǎng yī èr rén yú jīng yán, yǐ fáng chá zòu duì zhě. lǚ huì qīng zāo fù sàng qù zhí, ān shí suì jiàn bù dài zhī. bù zī xù qiǎn, rén yóu bù fú. xún zòu gǎi zhù yì wèi miǎn yì, huì qīng dà hèn zhī.
王安石常欲置其黨一二人於經筵,以防察奏對者。呂惠卿遭父喪去職,安石遂薦布代之。布資序淺,人尤不服。尋奏改助役為免役,惠卿大恨之。
yǐ hài, mìng cuī tái fú céng bù zhū wēn qí shì fǎ guān. fǎ guān zhī shì zì cǐ shǐ.
乙亥,命崔台符、曾布、硃溫其試法官。法官之試自此始。
gēng zǐ, céng gōng liàng bà. gōng liàng chū jí hán qí, gù jiàn wáng ān shí yǐ jiān zhī. jí tóng fǔ zhèng, zhī dì fāng xiàng ān shí, fán gèng zhāng shù shì, yī qiè yīn zhù zhī, ér wài ruò bù yǔ tóng zhě cháng qiǎn qí zi xiào kuān cān qí móu, zhì dì qián, lüè wú suǒ yì. yóu shì dì yì xìn rèn ān shí, ān shí shēn dé zhī. gōng liàng yǐ lǎo qiú qù, suì yǐ shǒu sī kōng jiān shì zhōng lǐng hé yáng sān chéng jié dù shǐ jí xǐ guān shǐ, wǔ rì yī fèng cháo qǐng. sū shì cháng cóng róng zé qí bù néng jiù zhèng, gōng liàng yuē: shàng yǔ jiè fǔ rú yī rén, cǐ nǎi tiān yě. rán ān shí yóu yǐ gōng liàng bù jǐn fù jǐ, yú shì tīng qí bà xiāng.
庚子,曾公亮罷。公亮初嫉韓琦,故薦王安石以間之。及同輔政,知帝方向安石,凡更張庶事,一切陰助之,而外若不與同者;嘗遣其子孝寬參其謀,至帝前,略無所異。由是帝益信任安石,安石深德之。公亮以老求去,遂以守司空兼侍中、領河陽三城節度使、集禧觀使,五日一奉朝請。蘇軾嘗從容責其不能救正,公亮曰:「上與介甫如一人,此乃天也。」然安石猶以公亮不盡附己,於是聽其罷相。
xīn chǒu, yǐ shū mì fù shǐ féng jīng cān jiā zhèng shì, hàn lín xué shì sān sī shǐ wú chōng wèi shū mì fù shǐ. jīng wèi zhōng chéng shí, cháng shū lùn wáng ān shí gèng zhāng shī dāng, lèi shù qiān yán. ān shí zhǐ wèi xié shuō, qǐng chù zhī, dì bù cóng, zhì shì nǎi gèng dà yòng.
辛丑,以樞密副使馮京參加政事,翰林學士、三司使吳充為樞密副使。京為中丞時,嘗疏論王安石更張失當,累數千言。安石指為邪說,請黜之,帝不從,至是乃更大用。
yǐ sì, yù chóng zhèng diàn, cè xián liáng fāng zhèng jí wǔ jǔ. zhì cè zhōng jìn qiè yán zhě, piān mò yún: wú wèi gǔ rén chén jī jì jiǔ ér bù kě jǔ, běn cháo chéng fǎ yǐ dìng ér bù kě gǎi qí wéi gǎi zhī ér shì zhōng, jǔ zhī ér dé yí, bù pò bù yū, guī yú zhì dāng. qí xī yǐ wén chén, zhèn yì bù dàn yú yǒu wèi yān. tài yuán pàn guān lǚ táo duì cè yuē: bì xià chū jí wèi, yuàn bù huò lǐ cái zhī shuō, bù jiān lǎo chéng zhī móu, bù xìng jiāng chǎng zhī shì. bì xià cuò yì lì fǎ, zì wèi shù jǐ yáo shùn rán yǐ bì xià zhī xīn rú cǐ, tiān xià zhī lùn rú bǐ, dú bù fǎn ér sī zhī hū? jí zòu dì, dì gù wáng ān shí qǔ juǎn, dú wèi bàn, shén sè sàng jǔ. dì jué zhī, shǐ féng jīng jìng dú, chēng qí yán yǒu lǐ. huì fàn zhèn suǒ jiàn tái zhōu sī hù cān jūn kǒng wén zhòng duì cè, fán jiǔ qiān yú yán, lì lùn ān shí suǒ jiàn lǐ cái xùn bīng zhī fǎ fēi shì, sòng mǐn qiú dì wèi yì děng. ān shí nù, qǐ dì, yù pī wén zhòng shì juǎn yuē: yì shàng liú sú, huǐ báo shí zhèng, kǒng bù zú shōu lù yǐ huò tiān xià. yú shì bà wén zhòng hái gù guān. qí huī sūn gù fēng hái yù pī, hán wéi chén jiàn sūn yǒng jiē lì lùn wén zhòng bù dāng chù. zhèn shàng shū yán: wén zhòng cǎo máo shū yuǎn, bù shí jì huì qiě yǐ zhí yán qiú zhī ér yòu zuì zhī, kǒng wèi shèng zhī lèi. dì bù tīng. wén zhòng jìng bèi chù, táo yì zhǐ shòu tōng pàn shǔ zhōu. wén zhòng yǔ dì wǔ zhòng píng zhòng, jiē yǐ wén yù zhe jiāng xī, shí hào sān kǒng.
乙巳,御崇政殿,策賢良方正及武舉。制策中禁切言者,篇末云:「毋謂古人陳跡既久而不可舉,本朝成法已定而不可改;其惟改之而適中,舉之而得宜,不迫不迂,歸於至當。其悉以文陳,朕亦不憚於有為焉。」太原判官呂陶對策曰:「陛下初即位,願不惑理財之說,不間老成之謀,不興疆場之事。陛下措意立法,自謂庶幾堯、舜;然以陛下之心如此,天下之論如彼,獨不反而思之乎?」及奏第,帝顧王安石取卷,讀未半,神色喪沮。帝覺之,使馮京竟讀,稱其言有理。會范鎮所薦台州司戶參軍孔文仲對策,凡九千餘言,立論安石所建理財訓兵之法非是,宋敏求第為異等。安石怒,啟帝,御批文仲試卷曰:「意尚流俗,毀薄時政,恐不足收錄以惑天下。」於是罷文仲還故官。齊恢、孫固封還御批,韓維、陳薦、孫永皆力論文仲不當黜。鎮上疏言:「文仲草茅疏遠,不識忌諱;且以直言求之而又罪之,恐為聖之累。」帝不聽。文仲竟被黜,陶亦止授通判蜀州。文仲與弟武仲、平仲,皆以文譽著江西,時號三孔。
gēng xū, liáo zhǔ rú ǒu sī diàn.
庚戌,遼主如藕絲淀。
rén zǐ, tài bái zhòu jiàn.
壬子,太白晝見。
guǐ chǒu, zuò dōng xī fǔ yǐ jū zhí zhèng.
癸丑,作東、西府以居執政。
jiǎ yín, liáo yǐ mǎ xī bái shī cái mǐn miào, shí lì shū bù néng gěi, zhào shì zhī.
甲寅,遼以馬希白詩才敏妙,十吏書不能給,召試之。
hàn lín xué shì sī mǎ guāng qiú qù yì lì, nǎi yǐ duān míng diàn xué shì chū zhī yǒng xìng jūn. cháo cí jìn duì, yóu qǐ miǎn běn lù qīng miáo zhù yì.
翰林學士司馬光求去益力,乃以端明殿學士出知永興軍。朝辭進對,猶乞免本路青苗、助役。
hé chuān lìng liú shù, bó wén qiáng jì, yú shǐ xué yóu jīng, guāng xiū zī zhì tōng jiàn, zòu qǐng wèi jú liáo, yù shǐ shì fēn zá nán zhì zhě, zhé yǐ wěi shù. wáng ān shí yǔ shù yǒu jiù, yù yǐn zhì sān sī tiáo lì, shù yǐ bù xí jīn gǔ wèi cí, yīn yán: tiān zǐ fāng shǔ gōng dà zhèng, yí huī zhāng yáo shùn zhī dào yǐ zuǒ míng zhǔ, bù yīng yǐ lì wèi xiān. ān shí bù néng yòng. jí lǚ huì dé zuì qù, shù wǎng jiàn ān shí, wèi tiáo chén suǒ gèng fǎ lìng bù hé zhòng xīn zhě, yí fù qí jiù, zé yì lùn zì xī. ān shí nù, biàn sè rú tiě shù bù shǎo qū, suì yǔ zhī jué, zhì shì guāng chū yǒng xìng, shù yì yǐ qīn lǎo gào guī nán kāng, qǐ jiān jiǔ shuì yǐ jiù yǎng, zhào jí guān xiū shū. hòu guāng qiān shū jú yú luò yáng, shù qǐng yì guāng, liú shù yuè ér guī, shū wèi chéng, zú.
和川令劉恕,博聞強記,於史學尤精,光修《資治通鑑》,奏請為局僚,遇史事紛雜難治者,輒以委恕。王安石與恕有舊,欲引置三司條例,恕以不習金谷為辭,因言:「天子方屬公大政,宜恢張堯、舜之道以佐明主,不應以利為先。」安石不能用。及呂誨得罪去,恕往見安石,為條陳所更法令不合眾心者,宜復其舊,則議論自息。安石怒,變色如鐵;恕不少屈,遂與之絕,至是光出永興,恕亦以親老告歸南康,乞監酒稅以就養,詔即官修書。後光遷書局於洛陽,恕請詣光,留數月而歸,書未成,卒。
zhào: huán qìng zhèn wáng yì yǒng yú dīng dāng cì zhě, xī miǎn zhī.
詔:「環慶陣亡義勇餘丁當刺者,悉免之。」
dōng, shí yuè, xīn yǒu, zhào yán zhōu wú nà xià shǐ.
冬,十月,辛酉,詔延州毋納夏使。
tōng pàn níng zhōu dèng wǎn, tiáo shàng shí zhèng shù shí shì, yòu shàng shū yán: bì xià de yī lǚ zhī zuǒ, zuò qīng miáo miǎn yì děng fǎ, mín mò bù gē wǔ shèng zé. yǐ chén suǒ jiàn níng zhōu guān zhī, zhī yí lù jiē rán, yǐ yí lù guān zhī, zhī tiān xià jiē rán, yuàn wù yí yú fú yì ér jiān xíng zhī. qí cí gài mèi wáng ān shí yòu yí shū jí sòng, jí qí wàng yú. ān shí jiàn yú dì, yì zhào duì. fāng qìng zhōu yǒu xià kòu, wǎn fū chén shén xī, dì wèn: shí wáng ān shí fǒu? yuē: bù shí. dì yuē: jīn zhī gǔ rén yě. yòu wèn: shí lǚ huì qīng fǒu? yuē: bù shí. dì yuē: jīn zhī xián rén yě. wǎn tuì, jiàn ān shí, xīn rán rú jiù jiāo. chén shēng zhī féng jīng yǐ wǎn chén biān shì, zhí ān shí zhì zhāi rì, fù shǐ zhī níng zhōu. wǎn wén zhī bù lè, sòng yán: jí zhào wǒ lái, nǎi shǐ hái xié? huò wèn: jūn jīn dāng zuò hé guān? yuē: bù shī wèi guǎn zhí. dé wú wèi jiàn guān hū? yuē: zhèng zì dāng ěr. míng rì, guǒ chú jí xián xiào lǐ jiǎn zhèng zhōng shū kǒng mù fáng gōng shì. xiāng rén zài dōu zhě jiē xiào qiě mà, wǎn yuē: xiào mà cóng rǔ, hǎo guān wǒ zì wèi zhī! wǎn, shuāng liú rén yě.
通判寧州鄧綰,條上時政數十事,又上書言:「陛下得伊、呂之佐,作青苗、免役等法,民莫不歌舞聖澤。以臣所見寧州觀之,知一路皆然,以一路觀之,知天下皆然,願勿移於浮議而堅行之。」其辭蓋媚王安石;又貽書及頌,極其妄諛。安石薦於帝,驛召對。方慶州有夏寇,綰敷陳甚悉,帝問:「識王安石否?」曰:「不識。」帝曰:「今之古人也。」又問:「識呂惠卿否?」曰:「不識。」帝曰:「今之賢人也。」綰退,見安石,欣然如舊交。陳昇之、馮京以綰陳邊事,值安石致齋日,復使知寧州。綰聞之不樂,訟言:「急召我來,乃使還邪?」或問:「君今當作何官?」曰:「不失為館職。」「得無為諫官乎?」曰:「正自當爾。」明日,果除集賢校理、檢正中書孔目房公事。鄉人在都者皆笑且罵,綰曰:「笑罵從汝,好官我自為之!」綰,雙流人也。
jiǎ zǐ, yǔ mù bīng.
甲子,雨木冰。
dīng mǎo, wǔ guó bù zhǎng cháo yú liáo.
丁卯,五國部長朝於遼。
rén shēn, cháo yè shén yù diàn.
壬申,朝謁神御殿。
bǐng zǐ, biǎn zhī qìng zhōu lǐ fù guī wèi bǎo jìng jūn jié dù fù shǐ. fù guī xìng bīng bài jī, wū bì jiāng lǐ xìn liú fǔ zhǒng yǒng yǐ sǐ, yù shǐ hé zhī, gù yǒu shì biǎn.
丙子,貶知慶州李復圭為保靜軍節度副使。復圭興兵敗績,誣裨將李信、劉甫、種詠以死,御史劾之,故有是貶。
wù yín, chén shēng zhī yǐ mǔ yōu bà. shēng zhī yǔ ān shí wǔ, ān shí shù qīn rǔ zhī, shēng zhī bù néng kān, chēng jí wò jiā yú shí xún, huì mǔ sàng ér qù.
戊寅,陳昇之以母憂罷。升之與安石忤,安石數侵辱之,升之不能堪,稱疾臥家逾十旬,會母喪而去。
jǐ mǎo, biǎn qín fèng jīng lüè shǐ lǐ shī zhōng zhī shū zhōu. xiān shì guǎn jù jīng lüè sī jī yí wén zì wáng sháo, qǐng zhú wèi jīng shàng xià liǎng chéng, tún bīng yǐ xié wǔ shèng jūn, fǔ nà táo hé zhū bù. xià shī zhōng yì, shī zhōng yǐ wèi bù biàn, zhào shī zhōng bà shuài shì. sháo yòu yán: wèi yuán zhì qín zhōu, liáng tián bù gēng zhě wàn qǐng, yuàn zhì shì yì sī, shāo lóng shāng jiǎ zhī lì, qǔ qí yíng yǐ zhì tián, qǐ jiǎ guān qián wèi běn. zhào qín fèng jīng lüè sī yǐ sì chuān jiāo zǐ yì wù huò gěi zhī, mìng sháo lǐng shì yì shì. shī zhōng yán: sháo suǒ zhǐ tián, nǎi jí biān gōng jiàn shǒu dì ěr. yòu jiāng yí shì yì sī yú gǔ wèi, kǒng qín zhōu zì cǐ yì duō shì, suǒ de bù bǔ suǒ shī. wáng ān shí zhǔ sháo yì, wèi xuē shī zhōng zhí, xǐ zhī shū zhōu, ér yǐ dòu shùn qīng dài, qiě qiǎn nèi shì lǐ ruò yú àn shí. ruò yú zhì, wèn tián suǒ zài, sháo bù néng duì shùn qīng jiǎn suǒ, jǐn de dì yī qǐng, dì zhǔ yǒu sòng, yòu guī zhī yǐ. shùn qīng ruò yú zòu qí qī, ān shí yòu wèi zhé shùn qīng ér mìng hán chēn, chēn suì fù huì shí qí shì, nǎi jìn sháo tài zǐ zhōng yǔn.
己卯,貶秦鳳經略使李師中知舒州。先是管句經略司機宜文字王韶,請築渭、涇上下兩城,屯兵以脅武勝軍,撫納洮河諸部。下師中議,師中以為不便,詔師中罷帥事。韶又言:「渭源至秦州,良田不耕者萬頃,願置市易司,稍籠商賈之利,取其贏以治田,乞假官錢為本。」詔秦鳳經略司以四川交子易物貨給之,命韶領市易事。師中言:「韶所指田,乃極邊弓箭手地耳。又將移市易司於古渭,恐秦州自此益多事,所得不補所失。」王安石主韶議,為削師中職,徙知舒州,而以竇舜卿代,且遣內侍李若愚案實。若愚至,問田所在,韶不能對;舜卿檢索,僅得地一頃,地主有訟,又歸之矣。舜卿、若愚奏其欺,安石又為謫舜卿而命韓縝,縝遂附會實其事,乃進韶太子中允。
yǐ yǒu, zhào bà zhū chǎng wù nèi shì jiān dāng.
乙酉,詔罷諸場務內侍監當。
hàn lín xué shì fàn zhèn bà. xiān shì zhèn jǔ sū shì jiàn guān, yòu jǔ kǒng wén zhòng zhì kē. shì bèi hé, wén zhòng bà guī gù guān, zhèn jiē lì zhēng zhī, bù bào. jí shàng shū yuē: chén yán bù xíng, wú yán fù lì yú cháo. chén lùn qīng miáo bù jiàn tīng, yī yí qù jiàn sū shì kǒng wén zhòng bù jiàn yòng, èr yí qù. lǐ dìng bì chí fú, suì bù rèn mǔ, huài rén lún, nì tiān lǐ, ér yù yǐ wèi yù shǐ, fǎn wèi zhī bà shè rén, zhú tái jiàn. wáng sháo shàng shū, sì yì qī wǎng yǐ xìng zào biān shì, shì bài zé zhì ér bù wèn, fǎn wèi zhī zuì shuài chén. bù yòng sū shì, zé jǐ zhí qí guò. bù yuè kǒng wén zhòng, zé qiǎn zhī hái rèn. yǐ cǐ èr rén kuàng bǐ èr rén, shì lǐ shú shì shú fēi, shú dé shú shī, qí néng táo shèng jiàn hū! yīn fù jí yán qīng miáo zhī hài, qiě yuē: bì xià yǒu nà jiàn zhī zī, dà chén jìn jù jiàn zhī jì bì xià yǒu ài mín zhī xìng, dà chén yòng cán mín zhī shù. shū rù, ān shí dà nù, chí qí shū zhì shǒu chàn, nǎi zì cǎo zhì jí dǐ zhī, yǐ hù bù shì láng zhì shì, fán suǒ yí dé ēn diǎn xī bù yǔ. zhèn biǎo xiè, lüè yuē: yuàn bì xià jí qún yì wèi ěr mù, yǐ chú yōng bì zhī jiān, rèn lǎo chéng wèi fù xīn, yǐ yǎng zhōng hé zhī fú. tiān xià wén ér zhuàng zhī. sū shì wǎng hè yuē: gōng suī tuì ér míng yì zhòng yǐ. zhèn qiǎo rán yuē: tiān xià shòu qí hài ér wú xiǎng qí míng, wú hé xīn zāi! rì yǔ bīn kè fù shī yǐn jiǔ. huò quàn shǐ chēng jí dù mén, zhèn yuē: sǐ shēng huò fú, tiān yě, wú qí rú tiān hé!
翰林學士范鎮罷。先是鎮舉蘇軾諫官,又舉孔文仲制科。軾被劾,文仲罷歸故官,鎮皆力爭之,不報。即上疏曰:「臣言不行,無顏復立於朝。臣論青苗不見聽,一宜去;薦蘇軾、孔文仲不見用,二宜去。李定避持服,遂不認母,壞人倫,逆天理,而欲以為御史,反為之罷舍人,逐台諫。王韶上書,肆意欺罔以興造邊事,事敗則置而不問,反為之罪帥臣。不用蘇軾,則掎摭其過。不悅孔文仲,則遣之還任。以此二人況彼二人,事理孰是孰非,孰得孰失,其能逃聖鑒乎!」因復極言青苗之害,且曰:「陛下有納諫之資,大臣進拒諫之計;陛下有愛民之性,大臣用殘民之術。」疏入,安石大怒,持其疏至手顫,乃自草制極詆之,以戶部侍郎致仕,凡所宜得恩典悉不與。鎮表謝,略曰:「願陛下集群議為耳目,以除壅蔽之奸,任老成為腹心,以養中和之福。」天下聞而壯之。蘇軾往賀曰:「公雖退而名益重矣。」鎮愀然曰:「天下受其害而吾享其名,吾何心哉!」日與賓客賦詩飲酒。或勸使稱疾杜門,鎮曰:「死生禍福,天也,吾其如天何!」
zhī shān yīn xiàn chén shùn yú, zì hé wéi zhǐ bù sàn qīng miáo qián zhé jiān nán kāng jūn yán jiǔ shuì. yòu yǒu lè jīng liú méng, yì jiē yǐ yì fǎ fèi chù. jīng zhī zhǎng gé xiàn, bái tí jǔ cháng píng guān, yán zhù yì bù biàn. shǐ zhī tiáo xī, yòu bù bào. yīn zì liè qiú qù, zuò duó guān. méng zhī hú yáng xiàn, cháng píng shǐ zhě zhào huì zhū xiàn lìng, yì miǎn yì fǎ, méng yǐ wèi bù biàn, bù kěn yǔ yì, tuì ér tiáo shàng qí hài, jí tóu hé qù. jīng, jīng nán rén méng, bó hǎi rén yě.
知山陰縣陳舜俞,自劾違旨不散青苗錢;謫監南康軍鹽酒稅。又有樂京、劉蒙,亦皆以役法廢黜。京知長葛縣,白提舉常平官,言助役不便。使之條析,又不報。因自列求去,坐奪官。蒙知湖陽縣,常平使者召會諸縣令,議免役法,蒙以為不便,不肯與議,退而條上其害,即投劾去。京,荊南人;蒙,渤海人也。
shǎn xī xuān fǔ shǐ xià lìng fēn yì yǒng shù biān, xuǎn zhū jūn xiāo yǒng shì, mù shì jǐng è shào nián wèi qí bīng, diào mín zào gàn, xī xiū chéng chí lóu lǔ, guān fǔ sāo rán. zhī yǒng xìng jūn sī mǎ guāng shàng shū, jí yán: gōng sī kùn bì, bù kě jǔ shì. ér yǒng xìng yí lù jiē nèi jùn, shàn zhì fēi jí, xuān fǔ zhī lìng, jiē wèi gǎn cóng. ruò fá jūn xìng, chén dāng rèn qí zé. yú shì yí lù dú dé miǎn.
陝西宣撫使下令分義勇戍邊,選諸軍驍勇士,募市井惡少年為奇兵,調民造干Я,悉修城池樓櫓,關輔騷然。知永興軍司馬光上疏,極言:「公私困敝,不可舉事。而永興一路皆內郡,繕治非急,宣撫之令,皆未敢從。若乏軍興,臣當任其責。」於是一路獨得免。
shí yī yuè, wù zǐ shuò, zhèn hé běi jī mín xǐ jīng xī zhě.
十一月,戊子朔,賑河北饑民徙京西者。
rén chén, juān shǎn xī fān bù dài liáng.
壬辰,蠲陝西蕃部貸糧。
jiǎ chén, xià rén kòu dà shùn chéng, dōu jiān yàn dá děng jī zǒu zhī.
甲辰,夏人寇大順城,都監燕達等擊走之。
dīng wèi, kè xīng chū lóu.
丁未,客星出婁。
kāi fēng fǔ pàn guān cí bù láng zhōng zhào zhān, yīn chū shǐ de zòu shì, dì wèn: qīng wèi jiān sī jiǔ, zhī qīng miáo fǎ biàn hū? duì yuē: qīng miáo fǎ, táng xíng zhī yú jì shì rǎo rǎng zhōng, póu mín cái shén biàn. jīn bì xià yù wèi zhǎng jiǔ jì, ài yǎng bǎi xìng, chéng bù biàn. wáng ān shí yīn shǐ qí dǎng yú chōng yòu zhān yuē: dāng yǐ zhī zá yù shǐ fèng dài. zhān bù yīng. yóu shì chū wèi shǎn xī zhuǎn yùn fù shǐ.
開封府判官、祠部郎中趙瞻,因出使得奏事,帝問:「卿為監司久,知青苗法便乎?」對曰:「青苗法,唐行之於季世擾攘中,掊民財甚便。今陛下欲為長久計,愛養百姓,誠不便。」王安石陰使其黨俞充誘瞻曰:「當以知雜御史奉待。」瞻不應。由是出為陝西轉運副使。
yǐ mǎo, yǐ hán jiàng jiān hé dōng xuān fǔ shǐ, fán jī shì bù kě dài bào zhě, tīng pián yí shī xíng shòu yǐ kōng míng gào chì, dé zì chú lì.
乙卯,以韓絳兼河東宣撫使,凡機事不可待報者,聽便宜施行;授以空名告敕,得自除吏。
cháo tíng mìng zhū dào yì gèng yì fǎ. zǐ zhōu lù zhuǎn yùn shǐ jí rén hán shú, shǒu jiàn bìng gāng jiǎn yì zhī zhì, gāng yǐ shù jì zhě bǎi èr shí yǒu bā, yá qián yǐ rén jì zhě èr bǎi bā shí yǒu sān, yú shì shěng yì rén wǔ bǎi. yòu qǐng cái dìng zhū zhōu yá bù. wáng ān shí yán: shú suǒ yán jiē jiǔ wèi gōng sī bìng, jiān sī bèi gōng yāo yù, mò zhī huò xù, ér shòu dú néng tǐ shàng yì, yí jiā shǎng. nǎi xià zhào bāo shú, rù wèi yán tiě fù shǐ.
朝廷命諸道議更役法。梓州路轉運使汲人韓璹,首建並綱減役之制,綱以數計者百二十有八,衙前以人計者二百八十有三,於是省役人五百。又請裁定諸州衙簿。王安石言:「璹所言皆久為公私病,監司背公邀譽,莫之或恤,而壽獨能體上意,宜加賞。」乃下詔褒璹,入為鹽鐵副使。
liáo jìn yù shēng shú tiě yú huí gú zhǔn bù děng guǒ.
遼禁鬻生熟鐵於回鶻、准布等果。
shí èr yuè, yǐ wèi, liáo yǐ kūn níng jié shè tú zuì yǐ xià.
十二月,乙未,遼以坤寧節赦徒罪以下。
xīn yǒu, jìn hàn rén bǔ liè.
辛酉,禁漢人捕獵。
yǐ chǒu, lì bǎo jiǎ fǎ.
乙丑,立保甲法。
shí wáng ān shí yán: xiān wáng yǐ nóng wèi bīng, jīn yù gōng sī cái yòng bù guì, wèi zōng shè zhǎng jiǔ jì, dāng bà mù bīng, yòng mín bīng. nǎi lì bǎo jiǎ. qí fǎ, shí jiā wèi bǎo, xuǎn zhǔ hù yǒu gàn lì zhě yī rén wèi bǎo zhǎng. wǔ shí jiā wèi dà bǎo, xuǎn zhǔ hù wù chǎn zuì gāo zhě yī huǒ rén wèi bǎo zhǎng. shí dà bǎo wèi yī dōu bǎo, xuǎn zhǔ hù yǒu xíng zhǐ cái yǒng wèi zhòng suǒ fú zhě wèi dōu bǎo zhèng, yòu yǐ yī rén wèi zhī fù. yīng zhǔ kè hù liǎng dīng yǐ shàng xuǎn yī rén wèi bǎo dīng, shòu zhī gōng nǔ, jiào zhī zhàn zhèn. měi yī dà bǎo, yè lún wǔ rén wǎng lái xún jǐng, yù yǒu dào, huà shí shēng gǔ, dà bǎo zhǎng yǐ xià lǜ bǎo dīng zhuī bǔ. rú dào rù bié bǎo, dì xiāng jī gǔ yīng jiē xí zhú. fán gào bǔ suǒ huò, yǐ shǎng gé cóng shì. tóng bǎo fàn qiáng dào shā rén qiáng jiān lüè rén chuán xí yāo jiào zào chù gǔ dú, zhī ér bù gào, yī lǜ wǔ bǎo fǎ. yú shì fēi gàn jǐ jí fēi chì lǜ suǒ tīng jiū, jiē wú dé gào, suī zhī qíng yì bù zuò, ruò yú fǎ lín bǎo hé zuò zuì zhě, nǎi zuò zhī. qí jū tíng qiáng dào sān rén, jīng sān rì, bǎo lín suī bù zhī qíng, kē shī jué zuì. táo yí sǐ jué, tóng bǎo bù jí wǔ jiā, bìng tā bǎo. yǒu zì wài rù bǎo zhě, shōu wèi tóng bǎo, hù shù zú zé fù zhī, qí jí shí jiā, zé bié wèi bǎo, zhì pái yǐ shū qí hù shù xìng míng.
時王安石言:「先王以農為兵,今欲公私財用不匱,為宗社長久計,當罷募兵,用民兵。」乃立保甲。其法,十家為保,選主戶有干力者一人為保長。五十家為大保,選主戶物產最高者一伙人為保長。十大保為一都保,選主戶有行止材勇為眾所伏者為都保正,又以一人為之副。應主客戶兩丁以上選一人為保丁,授之弓弩,教之戰陣。每一大保,夜輪五人往來巡警,遇有盜,畫時聲鼓,大保長以下率保丁追捕。如盜入別保,遞相擊鼓應接襲逐。凡告捕所獲,以賞格從事。同保犯強盜、殺人、強姦、略人、傳習妖教、造畜蠱毒,知而不告,依律伍保法。餘事非干己及非敕律所聽糾,皆無得告,雖知情亦不坐,若於法鄰保合坐罪者,乃坐之。其居停強盜三人,經三日,保鄰雖不知情,科失覺罪。逃移、死絕,同保不及五家,並它保。有自外入保者,收為同保,戶數足則附之,俟及十家,則別為保,置牌以書其戶數姓名。
tí diǎn xíng yù zhào zi jǐ, yíng ān shí yì, qǐng xiān xíng yú jī xiàn zhào xíng zhī. suì tuī xíng yú yǒng xìng qín fèng hé běi dōng xī wǔ lù, yǐ dá yú tiān xià. yú shì zhū zhōu jí mín wèi bǎo jiǎ, rì jù ér jiào zhī, jìn lìng kē jí, wǎng wǎng qù wèi dào, jùn xiàn bù gǎn yǐ wén. pàn dà míng fǔ wáng gǒng chén kàng yán qí hài yuē: fēi zhǐ kùn qí cái lì, duó qí nóng shí, shì yǐ fǎ qū zhī shǐ xiàn yú zuì gǔ yě, jìn yín wèi dà dào. qí zhào yǐ jiàn, zòng wèi néng jǐn bà, yuàn cái sǔn xià hù yǐ shū zhī. zhǔ zhě zhǐ gǒng chén wèi jǔ fǎ, gǒng chén yuē: cǐ lǎo chén suǒ yǐ bào guó yě! kàng zhāng bù yǐ, dì wù, yóu shì xià hù dé miǎn.
提點刑獄趙子幾,迎安石意,請先行於畿縣;詔行之。遂推行於永興、秦鳳、河北東、西五路,以達於天下。於是諸州籍民為保甲,日聚而教之,禁令苛急,往往去為盜,郡縣不敢以聞。判大名府王拱辰抗言其害曰:「非止困其財力,奪其農時,是以法驅之使陷於罪罟也,浸淫為大盜。其兆已見,縱未能盡罷,願裁損下戶以紓之。」主者指拱辰為沮法,拱辰曰:「此老臣所以報國也!」抗章不已,帝悟,由是下戶得免。
dīng mǎo, yǐ hán jiàng wáng ān shí bìng tóng zhōng shū mén xià píng zhāng shì, hàn lín xué shì wáng guī cān zhī zhèng shì. jiàng kāi mù fǔ yú yán ān, zhào jí jūn zhōng bài zhī. qián yī rì, shǐ zhě shù bèi zhào guī, guī rù, dì yù xiǎo diàn, dé zhǐ, cǎo zhì xiāng ān shí, yīn chū yù pī shì guī yuē: yǐ chú qīng cān zhī zhèng shì. yì rì, mìng guǒ xià. guī diǎn nèi wài zhì shí bā nián, cháng yīn zhāi gōng fù shī, yǒu suǒ gǎn tàn, dì wén ér lián zhī, suì yǒu shì bài.
丁卯,以韓絳、王安石並同中書門下平章事,翰林學士王珪參知政事。絳開幕府於延安,詔即軍中拜之。前一日,使者數輩召珪,珪入,帝御小殿,得旨,草制相安石,因出御批示珪曰:「已除卿參知政事。」翼日,命果下。珪典內外製十八年,嘗因齋宮賦詩,有所感嘆,帝聞而憐之,遂有是拜。
gēng wǔ, xià rén kòu zhèn róng jūn, sān chuān zhài xún jiǎn zhào pǔ fú bīng yāo jī, bài zhī.
庚午,夏人寇鎮戎軍,三川砦巡檢趙普伏兵邀擊,敗之。
wù yín, xíng miǎn yì fǎ.
戊寅,行免役法。
xiān shì zhào tiáo lì sī jiǎng lì yì fǎ, tiáo lì sī yán: shǐ mín chū qián mù rén chōng yì, jí xiān wáng zhì mín cái yǐ lù shù rén zài guān zhě zhī yì. mìng lǚ huì qīng céng bù xiāng jì cǎo jù tiáo guàn, yú nián shǐ chéng. jì mín zhī pín fù, fēn wǔ děng shū qián, míng miǎn yì qián. ruò guān hù nǚ hù sì guān dān dīng wèi chéng dīng zhě, yì děng dì shū qián, míng zhù yì qián. fán shū qián, xiān dìng zhōu ruò xiàn yīng yòng gù zhí duō shǎo, suí hù děng jūn qǔ gù zhí. yòu zēng qǔ èr fēn, yǐ bèi shuǐ hàn qiàn què, wèi zhī miǎn yì kuān shèng qián, yòng qí qián mù rén dài yì.
先是詔條例司講立役法,條例司言:「使民出錢募人充役,即先王致民財以祿庶人在官者之意。」命呂惠卿、曾布相繼草具條貫,逾年始成。計民之貧富,分五等輸錢,名「免役錢」。若官戶、女戶、寺觀、單丁、未成丁者,亦等第輸錢,名「助役錢」。凡輸錢,先定州若縣應用顧直多少,隨戶等均取顧直。又增取二分,以備水旱欠闕,謂之「免役寬剩錢」,用其錢募人代役。
jì shì yòng qí fǎ yú kāi fēng fǔ, suì tuī xíng yú zhū lù. jì ér dōng míng xiàn mín shù bǎi, yì kāi fēng fǔ sù jiàng děng dì, dì zhī zhī, yǐ jié ān shí, ān shí lì yán: wài jiān shàn yáo yì fǎ zhě, wèi shū duō bì yǒu yíng yú, ruò qún sù, bì kě miǎn. bǐ jì jù zhòng jiǎo xìng, gǒu shòu qí sù, yǔ miǎn shū qián, dāng réng yì zhī. dì nǎi jǐn yòng qí yán. xún yǐ tái jiàn duō lùn zòu, yīn wèi ān shí, yí shǎo cái zhī, ān shí yuē: cháo tíng zhì fǎ, dāng duàn yǐ yì, qǐ jí guī guī qiǎn jìn zhī lùn xié!
既試用其法於開封府,遂推行於諸路。既而東明縣民數百,詣開封府訴降等第,帝知之,以詰安石,安石力言:「外間扇搖役法者,謂輸多必有贏餘,若群訴,必可免。彼既聚眾僥倖,苟受其訴,與免輸錢,當仍役之。」帝乃盡用其言。尋以台諫多論奏,因謂安石,宜少裁之,安石曰:「朝廷製法,當斷以義,豈即規規淺近之論邪!」
sī mǎ guāng yán: shàng děng hù zì lái gèng hù chōng yì, yǒu shí xiū xī jīn shǐ suì chū qián, shì cháng wú xiū xī zhī qī. xià děng hù jí dān dīng hù, cóng lái wú yì jīn jǐn shǐ zhī chū qián, shì guān guǎ gū dú zhī rén jù bù miǎn yì. fū lì zhě, mín zhī suǒ shēng ér yǒu gǔ bó zhě, mín kě gēng sāng ér dé zhì yú qián zhě, xiàn guān zhī suǒ zhù, mín zhī suǒ bù dé sī wèi yě. jīn yǒu sī lì fǎ, wéi qián shì qiú, suì fēng zé mín jiàn tiào qí gǔ, suì xiōng zé fá sāng zǎo shā niú mài tián dé qián yǐ shū, mín hé yǐ wèi shēng hū! cǐ fǎ zú xíng, fù shì chà dé zì kuān, pín zhě kùn qióng rì shén yǐ. dì bù tīng.
司馬光言:「上等戶自來更互充役,有時休息;今使歲出錢,是常無休息之期。下等戶及單丁戶,從來無役;今盡使之出錢,是鰥寡孤獨之人俱不免役。夫力者,民之所生而有;谷帛者,民可耕桑而得;至於錢者,縣官之所鑄,民之所不得私為也。今有司立法,惟錢是求,歲豐則民賤糶其谷,歲凶則伐桑棗、殺牛、賣田得錢以輸,民何以為生乎!此法卒行,富室差得自寬,貧者困窮日甚矣。」帝不聽。
cì xī fān dòng jiǎn zhào bìng yī dài ān mǎ.
賜西蕃棟戩詔並衣帶、鞍馬。
gēng chén, mìng wáng ān shí tí jǔ biān xiū sān sī lìng shì. shí tiān xià yǐ xīn fǎ sāo rán, shào yōng píng jū yú luò, mén rén gù jiù shì zhōu xiàn zhě, jiē yù tóu hé ér guī, yǐ shū wèn yōng, yōng yuē: zhèng xián zhě suǒ dāng jǐn lì zhī shí. xīn fǎ gù yán, néng guǎ yī fēn, zé mín shòu yī fēn zhī cì yǐ, tóu hé hé yì xié!
庚辰,命王安石提舉編修三司令式。時天下以新法騷然,邵雍屏居於洛,門人故舊仕州縣者,皆欲投劾而歸,以書問雍,雍曰:「正賢者所當盡力之時。新法固嚴,能寡一分,則民受一分之賜矣,投劾何益邪!」
shì suì, zhèn hé běi shǎn xī hàn jī, chú mín zū.
是歲,賑河北、陝西旱飢,除民租。
jiāo zhǐ rù gòng.
交趾入貢。
guǎng yuán xià xī zhōu mán lái fù.
廣源下溪州蠻來附。
xià gǎi yuán tiān cì lǐ shèng guó qìng.
夏改元天賜禮盛國慶。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì xī níng sì nián liáo xián yōng qī nián. xīn hài, yī líng qī yī nián
○神宗體元顯道法古立憲帝德王功英文烈武欽仁聖孝皇帝熙寧四年(遼咸雍七年。辛亥,一零七一年)
chūn, zhēng yuè, wù zǐ, liáo zhǔ rú yā zi hé.
春,正月,戊子,遼主如鴨子河。
jǐ chǒu, hán jiàng shǐ zhǒng è xí xià rén, bài zhī. jiàng sù bù xí bīng shì, kāi mù fǔ yú yán ān, cuò zhì guāi fāng. xuǎn fān bīng wèi qī jūn, fù yǐ è wèi fū yán qián xiá zhī qīng jiàn chéng, xìn rèn zhī, mìng zhū jiāng jiē shòu qí jié zhì, zhòng jiē yuàn wàng. jiàng yǔ è móu chū bīng qǔ héng shān, ān fǔ shǐ guō kuí yuē: è, kuáng shēng ěr, cháo tíng tú yǐ zhǒng shì jiā shì yòng zhī, bì wù dà shì. jiàng zòu kuí jǔ náo jūn shì, zhào hái zhī. è xún bài xià rén yú luō wù, yīn yǐ zhòng èr wàn chéng yān. zì shì xià rén rì jù bīng wèi bào fù jì, lǚ gōng bì yán è rěn biān huàn bù biàn, yí jiè zhī, fú tīng. yǐ ér jiàng yán è rù xià zhī gōng, qǐ jiā jīng shǎng, zhào cóng zhī.
己丑,韓絳使種諤襲夏人,敗之。絳素不習兵事,開幕府於延安,措置乖方。選番兵為七軍,復以諤為鄜延鈐轄、知青澗城,信任之,命諸將皆受其節制,眾皆怨望。絳與諤謀出兵取橫山,安撫使郭逵曰:「諤,狂生耳,朝廷徒以種氏家世用之,必誤大事。」絳奏逵沮撓軍事,召還之。諤尋敗夏人於囉兀,因以眾二萬城焉。自是夏人日聚兵為報復計,呂公弼言諤稔邊患不便,宜戒之,弗聽。已而絳言諤入夏之功,乞加旌賞,詔從之。
rén chén, wáng ān shí qǐng yù tiān xià guǎng huì cāng tián, wèi hé běi dōng xī shǎn xī jīng dōng sì lù cháng píng cāng běn cóng zhī.
壬辰,王安石請鬻天下廣惠倉田,為河北東、西、陝西、京東四路常平倉本;從之。
yǐ wèi, yú zhōu bù yí liáng chéng xiù děng pàn mìng kuí zhōu lù zhuǎn yùn shǐ sūn gòu tǎo píng zhī. chéng xiù yǔ qí dǎng lǐ guāng jí wáng yǎn dǎo shēng liáo rù kòu, xún jiǎn lǐ zōng mǐn děng zhàn sǐ. zhuǎn yùn pàn guān zhāng shēn qǐng zhū zhī, xuǎn gòu wèi shǐ, bèi dào zhī guān. zhì zé qiǎn wú zhōu háo dù ān xíng mù qiān rén wǎng xí, zì dū guān jūn jí qián zhōng bīng jī qí hòu, zhǎn chéng xiù, rù tǎo èr zú, huǒ qí jū, yú zhòng bǎo hēi yá lǐng. qián bīng cóng jiān dào yè zào ér jìn, guāng jí zhuì yá sǐ, yǎn zì fù jiàng. yǐ qí dì jiàn nán píng jūn. gòu, bó píng rén yě.
乙未,渝州部夷梁承秀等叛;命夔州路轉運使孫構討平之。承秀與其黨李光吉、王兗導生獠入寇,巡檢李宗敏等戰死。轉運判官張詵請誅之,選構為使,倍道之官。至則遣浯州豪杜安行募千人往襲,自督官軍及黔中兵擊其後,斬承秀,入討二族,火其居,餘眾保黑崖嶺。黔兵從間道夜噪而進,光吉墜崖死,兗自縛降。以其地建南平軍。構,博平人也。
dīng yǒu, cháo yè tài zǔ tài zōng shén yù diàn.
丁酉,朝謁太祖、太宗神御殿。
xiān shì kuò fāng jiān mù mǎ yú dì, lì tián guān, lìng zhuān zhǎng jià zhèng yǐ zī mù yǎng zhī yòng, àn yuán wǔ dān zhèn luò yáng shā yuàn qí shuǐ ān yáng dōng píng qī jiān dì, yú liáng tián wàn qī qiān qǐng, fù mín yǐ shōu chú sù, cóng shū mì fù shǐ shào kàng qǐng yě. zhì shì hé běi tún tián sī lǚ yán fēng suì suǒ rù, yì bù cháng fèi, zhào: yán biān tún tián, bù yǐ shuǐ lù, xī mù mín zū diàn. bà tún tián wù, shōu qí bīng wèi zhōu xiāng jūn.
先是括坊監牧馬餘地,立田官,令專掌稼政以資牧養之用,按原武、單鎮、洛陽、沙苑、淇水、安陽、東平七監地,餘良田萬七千頃,賦民以收芻粟,從樞密副使邵亢請也。至是河北屯田司屢言豐歲所入,亦不償費,詔:「沿邊屯田,不以水陸,悉募民租佃。罷屯田務,收其兵為州廂軍。」
dīng wèi, lì jīng dōng hé běi zéi dào zhòng fǎ.
丁未,立京東、河北賊盜重法。
gēng xū, bà yǒng xìng jūn mǎi yán chāo chǎng.
庚戌,罷永興軍買鹽鈔場。
xīn hài, yǐ zhù zuò zuǒ láng zhū míng zhī wèi chóng wén yuàn xiào shū. míng zhī, wáng ān shí mèi xù yě.
辛亥,以著作佐郎硃明之為崇文院校書。明之,王安石妹婿也。
èr yuè, dīng sì shuò, bà shī fù jí míng jīng zhū kē, yǐ jīng yì lùn cè shì jìn shì.
二月,丁巳朔,罷詩賦及明經諸科,以經義、論、策試進士。
xiān shì yì gèng gòng jǔ fǎ, dì yǐ sū shì yán wèi shì, tā rì, yǐ wèn wáng ān shí, ān shí yuē: bù rán, jīn rén cái fá shǎo, qiě xué shù bù yī, yì lùn fēn rán, cǐ gài bù néng yī dào dé gù yě. yù yī dào dé, zé bì xiū xué xiào yù xiū xué xiào, zé gòng jǔ fǎ bù kě yǐ bù biàn. zhào biàn yì shì shì yì, ān shí yuē: ruò wèi cǐ kē cháng duō de rén, zì yuán rén jìn bié wú tā lù, qí jiān bù róng wú xián, yǐ wèi kē fǎ yǐ shàn zé wèi yě. jīn yǐ shǎo zhuàng shí dāng jiǎng qiú tiān xià zhèng lǐ, nǎi bì mén xué zuò shī fù, jí qí rù guān, shì shì jiē suǒ bù xí. cǐ nǎi kē fǎ bài huài rén cái, zhì bù rú gǔ. dì yǐ wèi rán.
先是議更貢舉法,帝以蘇軾言為是,它日,以問王安石,安石曰:「不然,今人材乏少,且學術不一,異論紛然,此蓋不能一道德故也。欲一道德,則必修學校;欲修學校,則貢舉法不可以不變。」趙抃亦是軾議,安石曰:「若謂此科常多得人,自緣仁進別無它路,其間不容無賢,以為科法已善則未也。今以少壯時當講求天下正理,乃閉門學作詩賦,及其入官,世事皆所不習。此乃科法敗壞人材,致不如古。」帝以為然。
yǐ ér zhōng shū yán: gǔ zhī qǔ shì jiē běn xué xiào, dào dé yī yú shàng, xí sú chéng yú xià, qí rén cái jiē zú yǐ yǒu wèi yú shì. jīn yù zhuī fù gǔ zhì, zé huàn yú wú jiàn, yí xiān chú qù shēng bìng duì ǒu zhī wén, shǐ xué zhě dé zhuān yì jīng shù, yǐ qí cháo tíng xìng jiàn xué xiào, rán hòu jiǎng qiú sān dài suǒ yǐ jiào yù xuǎn jǔ zhī fǎ, shī zhī tiān xià. yú shì bà míng jīng jí zhū kē jìn shì shì shī fù, gè zhuān zhì yì shī shū zhōu lǐ lǐ jì yī jīng, jiān yǐ lùn yǔ mèng zǐ. měi shì sì chǎng, chū běn jīng, cì jiān jīng dà yì, fán shí dào cì lùn yī shǒu, cì cè sān dào lǐ bù shì jí zēng èr dào. zhōng shū zhuàn dà yì shì bān xíng. shì yì zhě xū tōng jīng yǒu wén cǎi, nǎi wèi zhōng gé, bù dàn rú míng jīng mò yì cū jiě zhāng jù ér yǐ. qǔ zhū kē jiě míng shí fēn zhī sān, zēng jìn shì é. qí diàn shì zé zhuān yǐ cè, xiàn qiān zì yǐ shàng. fēn wǔ děng: dì yī děng èr děng cì jìn shì jí dì, sān děng cì jìn shì chū shēn, dì sì děng cì tóng jìn shì chū shēn, dì wǔ děng cì tóng xué jiū chū shēn. zhì jīng dōng xī shǎn xī hé dōng hé běi lù xué guān, shǐ zhī jiào dǎo.
已而中書言:「古之取士皆本學校,道德一於上,習俗成於下,其人材皆足以有為於世。今欲追復古制,則患於無漸,宜先除去聲病、對偶之文,使學者得專意經術,以俟朝廷興建學校,然後講求三代所以教育、選舉之法,施之天下。」於是罷明經及諸科、進士試詩賦,各專治《易》、《詩》、《書》、《周禮》、《禮記》一經,兼以《論語》、《孟子》。每試四場,初本經,次兼經大義,凡十道;次論一首,次策三道;禮部試即增二道。中書撰大義式頒行。試義者須通經有文采,乃為中格,不但如明經墨義粗解章句而已。取諸科解名十分之三,增進士額。其殿試則專以策,限千字以上。分五等:第一等、二等賜進士及第,三等賜進士出身,第四等賜同進士出身,第五等賜同學究出身。置京東、西、陝西、河東、河北路學官,使之教導。
xīn yǒu, zhào zhì lì jǔ gé qīng miáo fǎ zhě.
辛酉,詔治吏沮格青苗法者。
jiǎ zǐ, yǐ céng bù jiǎn zhèng zhōng shū wǔ fáng gōng shì. bù měi shì bái wáng ān shí, jí xíng zhī. huò wèi bù dāng bái liǎng cān zhèng, gài zhǐ féng jīng wáng guī yě. bù yuē: chéng xiàng yǐ yì dìng, hé wèn bǐ wèi? qí chì chū, lìng yā zì ěr!
甲子,以曾布檢正中書五房公事。布每事白王安石,即行之。或謂布當白兩參政,蓋指馮京、王珪也。布曰:「丞相已議定,何問彼為?俟敕出,令押字耳!」
yǐ chǒu, nǚ zhēn jìn mǎ yú liáo.
乙丑,女真進馬於遼。
bǐng yín, liáo nán yuàn shū mì shǐ yáo jǐng xíng, chū zhī xìng zhōng fǔ shì.
丙寅,遼南院樞密使姚景行,出知興中府事。
wù chén, zhào zhèn hé běi mín fá shí zhě. fù xù xī jiè zhàn sǐ jūn rén.
戊辰,詔賑河北民乏食者。賻恤西界戰死軍人。
rén shēn, jìn fēng gāo mì jùn wáng yūn wèi jiā wáng.
壬申,進封高密郡王頵為嘉王。
guǐ yǒu, zhào shěn guān yuàn suǒ dìng rén fù zhōng shū, chá kān rèn zhě yǐn jiàn.
癸酉,詔審官院所定人赴中書,察堪任者引見。
jiǎ xū, cì tǎo yú zhōu yí zéi bīng tè zhī qián.
甲戌,賜討渝州夷賊兵特支錢。
sān yuè, dīng hài, xià rén xiàn fǔ níng zhū chéng. chū, zhǒng è jìn zhú yǒng lè chuān shǎng bǔ lǐng èr zhài, fēn qiǎn dōu jiān zhào pú yàn dá zhú fǔ níng gù chéng, jí fēn huāng duī sān quán tǔ hún chuān kāi guāng lǐng jiā lú chuān sì zhài yǔ hé dōng lù xiū zhú, gè xiāng qù sì shí yú lǐ. yǐ ér xià rén lái gōng shùn níng zhài, suì wéi fǔ níng. zhé jì chāng gāo yǒng néng děng yōng bīng zhù xì fú tú, qù fǔ níng zhǐ chǐ, luō wù bīng shì shàng wán. è zài suī dé jié zhì zhū jūn, wén xià rén zhì, máng rán shī cuò yù zuò shū zhào yàn dá zhàn, jì bù néng xià bǐ, gù yùn pàn lǐ nán gōng, tì sì bù yǐ. yóu shì xīn zhú zhū bǎo xī xiàn, jiāng shì mò zhě qiān yú rén, guǒ bù chū guō kuí suǒ liào yún. huì qìng zhōu jūn pàn, zhào bà xī shī, qì luó wù chéng.
三月,丁亥,夏人陷撫寧諸城。初,種諤進築永樂川、賞捕嶺二砦,分遣都監趙璞、燕達築撫寧故城,及分荒堆三泉、吐渾川、開光嶺、葭蘆川四砦與河東路修築,各相去四十餘里。已而夏人來攻順寧砦,遂圍撫寧。折繼昌、高永能等擁兵駐細浮圖,去撫寧咫尺,囉兀兵勢尚完。諤在綏德節制諸軍,聞夏人至,茫然失措;欲作書召燕達戰,悸不能下筆,顧運判李南公,涕泗不已。由是新築諸堡悉陷,將士歿者千餘人,果不出郭逵所料雲。會慶州軍叛,詔罷西師,棄羅兀城。
kuí zhōu lù zhuǎn yùn shǐ sūn gòu yán dù ān xíng děng tǎo yí zéi, chì dì qī bǎi lǐ zhào qiǎn zhù zuò zuǒ láng zhāng dūn chéng yì tóng zhuǎn yùn sī zhì zhì yǐ wén. xiān shì lǐ chéng zhī jiàn dūn yú wáng ān shí, ān shí yuē: wén dūn jí wú xíng. chéng zhī yuē: gù qí cái kě yòng ěr. gōng chéng yǔ yǔ, zì dāng ài zhī. ān shí jiàn dūn, dūn sù biàn, yòu shàn yíng hé, ān shí dà xǐ, hèn dé zhī wǎn.
夔州路轉運使孫構言杜安行等討夷賊,斥地七百里;詔遣著作佐郎章惇乘驛同轉運司制置以聞。先是李承之薦惇於王安石,安石曰:「聞惇極無行。」承之曰:「顧其才可用耳。公誠與語,自當愛之。」安石見惇,惇素辯,又善迎合,安石大喜,恨得之晚。
wù zǐ, qìng zhōu guǎng ruì zú pàn, zhuǎn yùn sī yǐ wén, dì zhào èr fǔ, chū zòu shì zhī, shēn yǐ yòng bīng wèi yōu. shū mì shǐ wén yàn bó yuē: cháo tíng xíng shì, wù hé rén xīn, yí jiān cǎi zhòng lùn, bù dāng yǒu suǒ piān tīng. bì xià lì jīng qiú zhì, ér rén xīn wèi ān, gài gèng zhāng zhī guò yě. zǔ zōng fǎ zhì, wèi bì jiē bù kě xíng, dàn yǒu fèi zhuì bù jǔ zhī chù ěr. féng jīng yuē: fǔ jiè gài yū tián, yòu xiū chāi yì, zuò bǎo jiǎ, rén jí láo bì. dì yuē: xún fǎng lín jìn bǎi xìng, jiē yǐ miǎn yì wèi xǐ, gài suī lìng chū qián, ér fù qí shēn yì, wú zhuī hū xíng zé zhī yú, rén zì qíng yuàn gù yě. yàn bó yòu yán: zǔ zōng fǎ zhì jù zài, bù xū gèng zhāng yǐ shī rén xīn. wáng ān shí yuē: fǎ zhì jù zài, zé cái yòng yí zú, zhōng guó yí qiáng. jīn jiē bù rán, wèi kě wèi zhī fǎ zhì jù zài yě.
戊子,慶州廣銳卒叛,轉運司以聞,帝召二府,出奏示之,深以用兵為憂。樞密使文彥博曰:「朝廷行事,務合人心,宜兼采眾論,不當有所偏聽。陛下勵精求治,而人心未安,蓋更張之過也。祖宗法制,未必皆不可行,但有廢墜不舉之處耳。」馮京曰:「府界溉淤田,又修差役,作保甲,人極勞敝。」帝曰:「詢訪鄰近百姓,皆以免役為喜,蓋雖令出錢,而復其身役,無追呼刑責之虞,人自情願故也。」彥博又言:「祖宗法制具在,不須更張以失人心。」王安石曰:「法制具在,則財用宜足,中國宜強。今皆不然,未可謂之法制具在也。」
zhào tǎo qìng zhōu pàn zú, píng zhī.
詔討慶州叛卒,平之。
gēng yín, zhào zhū lù zhì xué guān, zhōu gěi sì shí qǐng yǐ shàn shì bìng zhì xiǎo xué jiào shòu.
庚寅,詔諸路置學官,州給四十頃以贍士;並置小學教授。
xīn mǎo, zhào chá fèng xíng xīn fǎ bù zhí zhě.
辛卯,詔察奉行新法不職者。
guǐ mǎo, jiǎn hé dōng shǎn xī lù qiú zuì yī děng, tú yǐ xià shì zhī. mín yuán jūn shì kē yì zhě, juān qí zū fù.
癸卯,減河東、陝西路囚罪一等,徒以下釋之。民緣軍事科役者,蠲其租賦。
bǐng wǔ, zhǒng è zuò xiàn fǔ níng bǎo, zé shòu rǔ zhōu tuán liàn shǐ tán zhōu ān zhì xún zài biǎn hè zhōu bié jià.
丙午,種諤坐陷撫寧堡,責授汝州團練使、潭州安置;尋再貶賀州別駕。
dīng wèi, hán jiàng zuò xìng shī bài nǜ bà, yǐ běn guān zhī dèng zhōu.
丁未,韓絳坐興師敗衄罷,以本官知鄧州。
jǐ yǒu, liáo zhǔ rú hēi shuǐ, lùn tǎo wǔ guó gōng, jìn zhì yǒu chà.
己酉,遼主如黑水,論討五國功,晉秩有差。
dōu shuǐ jiān chéng sòng chāng yán, cóng nèi shì chéng fǎng zhī yì, qǐng jùn zhāng hé, yì bīng wàn rén, mào yī bǎi liù shí lǐ. dì huàn cái yòng bù zú, wén yàn bó yuē: zú cái yòng zài hu ān bǎi xìng, ān bǎi xìng zài hu shěng lì yì. qiě hé jiǔ bù kāi, bù chū yú dōng zé chū yú xī, lì hài yī yě. jīn fā fū kāi zhì, xǐ dōng cóng xī, hé lì zhī yǒu! huì jīng dōng hé běi fēng biàn yì cháng, mín dà kǒng, dì shǒu zhào zhōng shū, lìng shěng shì ān jìng yǐ yīng tiān biàn, zhāng hé zhī yì fáng nóng, lái suì wèi zhī wèi wǎn.
都水監丞宋昌言,從內侍程昉之議,請浚漳河,役兵萬人,袤一百六十里。帝患財用不足,文彥博曰:「足財用在乎安百姓,安百姓在乎省力役。且河久不開,不出於東則出於西,利害一也。今發夫開治,徙東從西,何利之有!」會京東、河北風變異常,民大恐,帝手詔中書,令省事安靜以應天變,漳河之役妨農,來歲為之未晚。
xià, sì yuè, bǐng chén shuò, xù xíng.
夏,四月,丙辰朔,恤刑。
guǐ hài, bà shǎn xī jiāo zǐ fǎ.
癸亥,罷陝西交子法。
wù shēn, yǐ dèng wǎn wèi shì yù shǐ zhī zá shì pàn sī nóng sì. shí xīn fǎ jiē chū sī nóng, ér lǚ huì qīng jū yōu, céng bù bù néng dú rèn qí shì, wáng ān shí yù jí wǎn yǐ wēi zhòng, gù yǒu shì mìng. wǎn yán: pàn bó zhōu fù bì, zé méng chéng guān lì sàn cháng píng qián gǔ, wàng zhuī xiàn lì, zhòng chī zhī yòu qiǎn rén chí xiǎo zhá xià zhū xiàn, lìng wèi dé yī tí jǔ sī dié shī xíng běn zhōu qiān pàn guǎn jù guān xú gōng gǔn, yǐ shū yù zhū xiàn, shǐ wù fèng xíng zhào lìng. qǐ jǐn lǐ gēn zhì. zhào: sòng bó zhōu tuī kān yuàn, qí fù bì zhǐ lìng àn hòu shōu zuò yǐ wén. bì shàng zòu, qǐ dú zuò, qiě yún: qīng miáo yī shì, tiān xià zhī rén jiē zhī wèi hài. chén lái běn zhōu, bù sàn qián hú, yuàn dāng yán qiǎn. qí yú xú gōng gǔn yǐ xià zhōu xiàn lì, wàng shèng cí tè yǔ jīn dài.
戊申,以鄧綰為侍御史知雜事、判司農寺。時新法皆出司農,而呂惠卿居憂,曾布不能獨任其事,王安石欲藉綰以威眾,故有是命。綰言:「判亳州富弼,責蒙城官吏散常平錢穀,妄追縣吏,重笞之;又遣人持小札下諸縣,令未得依提舉司牒施行;本州僉判、管句官徐公袞,以書諭諸縣,使勿奉行詔令。乞盡理根治。」詔:「送亳州推勘院,其富弼止令案後收坐以聞。」弼上奏,乞獨坐,且云:「青苗一事,天下之人皆知為害。臣來本州,不散錢斛,願當嚴譴。其餘徐公袞以下州縣吏,望聖慈特與矜貸。」
guǐ yǒu, yǐ sī mǎ guāng pàn xī jīng yù shǐ tái. xiān shì guāng rèn yǒng xìng, yǐ yán bù yòng, qǐ pàn liú tái, bù bào. yòu shàng shū yuē: chén bù cái, zuì chū qún chén zhī xià, xiān jiàn bù rú lǚ huì, gōng zhí bù rú fàn chún rén chéng hào, gǎn yán bù rú sū shì kǒng wén zhòng, yǒng jué bù rú fàn zhèn. cǐ shù rén zhě, dǔ ān shí suǒ wèi, kàng zhāng duì cè, jí yán qí hài, ér zhèn yīn qǐ zhì shì. chén wén jū qí wèi zhě bì yōu qí shì, shí qí lù zhě bì rèn qí huàn, gǒu huò bù rán, shì wèi dào qiè chén suī wú shì, bù gǎn wèi dào qiè zhī xíng. jīn bì xià wéi ān shí shì xìn, ān shí yǐ wèi xián zé xián, yǐ wèi yú zé yú, yǐ wèi shì zé shì, yǐ wèi fēi zé fēi, chǎn fù ān shí zhě wèi zhī zhōng liáng, gōng nán ān shí zhě wèi zhī chán tè. chén cái shí gù ān shí zhī suǒ yú, yì lùn gù ān shí zhī suǒ fēi, jīn rì suǒ yán, yì ān shí zhī suǒ wèi chán tè zhě yě. ruò chén zuì yǔ fàn zhèn tóng, zé qǐ yī zhèn lì zhì shì ruò zuì zhòng yú zhèn, huò cuàn huò zhū, wéi bì xià cái chù! jiǔ zhī, nǎi cóng qí qǐng. guāng jì guī luò, jué kǒu bù lùn shì.
癸酉,以司馬光判西京御史台。先是光任永興,以言不用,乞判留台,不報。又上疏曰:「臣不才,最出群臣之下,先見不如呂誨,公直不如范純仁、程顥,敢言不如蘇軾、孔文仲,勇決不如范鎮。此數人者,睹安石所為,抗章、對策,極言其害,而鎮因乞致仕。臣聞居其位者必憂其事,食其祿者必任其患,苟或不然,是為盜竊;臣雖無似,不敢為盜竊之行。今陛下惟安石是信,安石以為賢則賢,以為愚則愚,以為是則是,以為非則非,諂附安石者謂之忠良,攻難安石者謂之讒慝。臣才識固安石之所愚,議論固安石之所非,今日所言,亦安石之所謂讒慝者也。若臣罪與范鎮同,則乞依鎮例致仕;若罪重於鎮,或竄或誅,唯陛下裁處!」久之,乃從其請。光既歸洛,絕口不論事。
liáo zhǔ rú nà gé luò.
遼主如納葛濼。
jiǎ xū, zhào sī nóng sì yuè jìn zhū lù suǒ shàng yǔ xuě zhuàng.
甲戌,詔司農寺月進諸路所上雨雪狀。
yǐ qián dà lǐ píng shì cháng zhì wèi yòu zhèng yán zhí jí xián yuàn guǎn jù guó zi jiān. zhì lǚ zhēng bù qǐ, zhào jùn yǐ lǐ dūn qiǎn. zhì shì shǐ yì què, duì chuí gǒng diàn. wèn: jīn hé dào miǎn mín yú dòng něi? duì yuē: fǎ zhì bù lì, shù mín shí hóu shí, fú hóu fú, cǐ jīn rì zhī dà huàn yě. chén cái bù shì yòng, yuàn dé cí guī. dì yuē: jì lái, ān dé bù shǎo liú! suì yǒu shì mìng. xún qiān tiān zhāng gé shì jiǎng tóng xiū qǐ jū zhù, réng shǐ gōng jiàn zhí. zhì míng zhòng yī shí, shì yǐ wèi wú huàn qíng. jí ān shí gèng fǎ, zhì dú yǐ wèi shì, yī zhào jí qǐ, rèn jiàn zhí, liè shì cóng, dī shǒu yì qì, wú suǒ jiàn míng, wén wàng rì sǔn. zhì zhǎng yú chūn qiū, jí ān shí fèi chūn qiū, zhì suì jǐn fèi qí xué, shí lùn báo zhī.
以前大理評事常秩為右正言、直集賢院、管句國子監。秩屢征不起,詔郡以禮敦遣。至是始詣闕,對垂拱殿。問:「今何道免民於凍餒?」對曰:「法制不立,庶民食侯食,服侯服,此今日之大患也。臣才不適用,願得辭歸。」帝曰:「既來,安得不少留!」遂有是命。尋遷天章閣侍講、同修起居注,仍使供諫職。秩名重一時,世以為無宦情。及安石更法,秩獨以為是,一召即起,任諫職,列侍從,低首抑氣,無所建明,聞望日損。秩長於《春秋》,及安石廢《春秋》,秩遂盡廢其學,時論薄之。
quán kāi fēng fǔ tuī guān sū shì chū tōng pàn háng zhōu. chū, shì zhí shǐ guǎn, wáng ān shí zàn dì yǐ dú duàn zhuān rèn. shì yīn shì jìn shì, fā cè yǐ jìn wǔ píng wú, dú duàn ér kè, fú jiān fá jìn, dú duàn ér wáng qí huán zhuān rèn guǎn zhòng ér bà, yàn kuài zhuān rèn zǐ zhī ér bài shì tóng gōng yì wèi wèn. ān shí jiàn zhī dà nù, shǐ shì yù shǐ xiè jǐng wēn lùn zòu qí guò, qióng zhì wú suǒ de, shì suì qǐng wài.
權開封府推官蘇軾出通判杭州。初,軾直史館,王安石贊帝以獨斷專任。軾因試進士,發策以「晉武平吳,獨斷而克,苻堅伐晉,獨斷而亡;齊桓專任管仲而霸,燕噲專任子之而敗;事同功異」為問。安石見之大怒,使侍御史謝景溫論奏其過,窮治無所得,軾遂請外。
yǐ hài, liáo jìn bù bó duǎn xiá bù zhōng chǐ dù zhě.
乙亥,遼禁布帛短狹不中尺度者。
bǐng zǐ, qiǎn shǐ àn shì sù bó děng zhōu zāi shāng, nǎi lìng xiū chì wǔ bèi.
丙子,遣使按視宿、亳等州災傷,乃令修飭武備。
rén wǔ, dìng jìn shì kǎo zhuǎn guān.
壬午,定進士考轉官。
wǔ yuè, jiǎ wǔ, yòu jiàn yì dài fū tí jǔ chóng fú gōng zhì shì lǚ huì zú. huì chū qiú zhì shì, biǎo yán: chén běn wú sù jí, ǒu zhí yī zhě yòng shù guāi fāng, wàng tóu tāng jì, lǜ qíng rèn yì, chà zhī zhǐ xià, huò yán sì zhī, jìn chéng fēng bì, fēi zhī dàn zhì zhōu zhī kǔ, yòu jiāng yú xīn fù zhī biàn. suī yī shēn zhī wēi, gù bù zú xù, ér jiǔ zú zhī tuō, liáng yǐ wèi yōu. gài yǐ shēn jí yù cháo zhèng yě. jí jí, yóu dàn xī fèn tàn, yǐ tiān xià shì wèi yōu. jì gé, sī mǎ guāng wǎng shěng zhī, zhì zé mù yǐ míng, wén guāng kū, jué rán ér qǐ, zhāng mù qiáng shì yuē: tiān xià shì shàng kě wèi, jūn shí miǎn zhī! suì zú.
五月,甲午,右諫議大夫提舉崇福宮致仕呂誨卒。誨初求致仕,表言:「臣本無宿疾,偶值醫者用術乖方,妄投湯劑,率情任意,差之指下,禍延四肢,浸成風痹,非祗憚炙盩之苦,又將虞心腹之變。雖一身之微,固不足恤,而九族之託,良以為憂。」蓋以身疾喻朝政也。疾亟,猶旦夕憤嘆,以天下事為憂。既革,司馬光往省之,至則目已瞑,聞光哭,蹶然而起,張目強視曰:「天下事尚可為,君實勉之!」遂卒。
rén yín, zhào xǔ fù bì yǎng jí xī jīng.
壬寅,詔許富弼養疾西京。
bǐng wǔ, gāo lì lái gòng. gāo lì wèi liáo suǒ zǔ, bù tōng zhōng guó zhě sì shí sān nián, zhì shì fú jiàn zhuǎn yùn shǐ luó zhěng lìng shāng rén huáng zhēn zhāo jiē tōng hǎo, gāo lì wáng huī nǎi yīn zhēn hái, yí dié fú jiàn, yuàn bèi lǐ cháo gòng. zhěng yǐ wén, cháo yì wèi kě jié yǐ móu liáo, nǎi mìng zhěng yù yì. huī suì qiǎn qí mín guān shì láng jīn tì děng yóu dēng zhōu rù gòng. zì shì fù yǔ zhōng guó tōng, cháo gòng xiāng jì.
丙午,高麗來貢。高麗為遼所阻,不通中國者四十三年,至是福建轉運使羅拯令商人黃真招接通好,高麗王徽乃因真還,移牒福建,願備禮朝貢。拯以聞,朝議謂可結以謀遼,乃命拯諭意。徽遂遣其民官侍郎金悌等由登州入貢。自是復與中國通,朝貢相繼。
xīn hài, zhào: zōng shì lǜ fǔ fù lǜ yǐ shàng zāo fù mǔ sàng jí dí sūn chéng zhòng, bìng jiě guān xíng fú.
辛亥,詔:「宗室率府副率以上遭父母喪及嫡孫承重,並解官行服。」
rén zǐ, zhào: ēn jì děng zhōu zāi shāng, qiǎn shǐ zhèn xù, juān qí shuì.
壬子,詔:「恩、冀等州災傷,遣使賑恤,蠲其稅。」
yù shǐ zhōng chéng yáng huì yán: dōng míng děng xiàn bǎi xìng qiān yú rén, yì kāi fēng fǔ sù chāo shēng děng dì chū zhù yì qián shì, běn fǔ bù shòu, suì tū rù wáng ān shí sī dì. ān shí yù yún: cǐ shì xiāng fǔ bù zhī. réng wèn: rǔ děng lái, zhī xiàn zhī fǒu? jiē yán bù zhī. yòu yì yù shǐ tái, chén yǐ běn tái wú lì shōu jiē sù zhuàng, yù lìng sàn qù. tuì ér fǎng wèn, nǎi sī nóng sì bù yī zhū xiàn yuán dìng hù děng, què yǐ jiàn guǎn hù kǒu liàng dì dìng chū yì qián shù fù zhū xiàn, gè lìng guǎn rèn, bié zào bù jí, qián nóng wù ér bì. chén qiè wèi fán děng dì shēng jiàng, gài shì rén jiā chǎn gāo xià, nǎi dé qí shí. jīn nǎi zì sī nóng sì xiān huà shù, lìng běn xiàn yī shù dìng bù, qǐ dé mín wú zhēng sù zāi! pàn sī nóng sì nǎi dèng wǎn céng bù, yī wèi zhī zá, yī wèi dōu jiǎn zhèng, fēi chén yán zhī, shuí gǎn yán zhě! wáng ān shí zhǐ chén huì yán wèi bù rán, suì zhì ér fú wèn.
御史中丞楊繪言:「東明等縣百姓千餘人,詣開封府訴超升等第出助役錢事,本府不受,遂突入王安石私第。安石諭云:『此事相府不知。』仍問:『汝等來,知縣知否?』皆言不知。又詣御史台,臣以本台無例收接訴狀,諭令散去。退而訪問,乃司農寺不依諸縣元定戶等,卻以見管戶口量第定出役錢數付諸縣,各令管認,別造簿籍,前農務而畢。臣竊謂凡等第升降,蓋視人家產高下,乃得其實。今乃自司農寺先畫數,令本縣依數定簿,豈得民無爭訴哉!判司農寺乃鄧綰、曾布,一為知雜,一為都檢正,非臣言之,誰敢言者!」王安石指陳繪言為不然,遂置而弗問。
chū, bǎo jiǎ fǎ xíng, xiāng mín jīng rǎo, zhì yǒu jié zhǐ duàn wàn yǐ bì dīng zhě. zhī kāi fēng fǔ hán wéi yán zhī, dì yǐ wèn wáng ān shí, ān shí yuē: jiù lìng yǒu zhī, yì bù zú guài. wèi tiān xià zhǔ zhě, rú zhǐ rèn mín qíng, zé hé bì lì jūn ér wèi zhī jiàn guān zhì lì yě! bǎo jiǎ fǎ bù tè chú dào, kě jiàn xí wèi bīng, qiě shěng cái fèi. wéi bì xià guǒ duàn, bù xù rén yán yǐ xíng zhī. ān shí yóu cǐ yì è wéi. dì yù mìng wéi wèi yù shǐ zhōng chéng, wéi yǐ xiōng jiàng jū zhèng fǔ, lì cí. ān shí yīn yán: wéi shàn fù liú sú yǐ fēi shàng suǒ jiàn lì, qǐ yǔn qí qǐng. huì wén yàn bó qiú qù, dì yuē: mì yuàn shì jù, dāng chú hán wéi zuǒ qīng. míng rì, wéi zòu shì diàn zhōng, yǐ yán bù yòng, lì qǐng wài, dì yuē: qīng dōng gōng jiù rén, dāng liú fǔ zhèng. wéi duì yuē: shǐ chén yán de xíng, shèng yú fù guì. ruò yuán pān fù jiù ēn yǐ jìn, fēi chén zhī yuàn yě. suì chū zhī xiāng zhōu.
初,保甲法行,鄉民驚擾,至有截指斷腕以避丁者。知開封府韓維言之,帝以問王安石,安石曰:「就令有之,亦不足怪。為天下主者,如止任民情,則何必立君而為之建官置吏也!保甲法不特除盜,可漸習為兵,且省財費。惟陛下果斷,不恤人言以行之。」安石由此益惡維。帝欲命維為御史中丞,維以兄絳居政府,力辭。安石因言:「維善附流俗以非上所建立,乞允其請。」會文彥博求去,帝曰:「密院事劇,當除韓維佐卿。」明日,維奏事殿中,以言不用,力請外,帝曰:「卿東宮舊人,當留輔政。」維對曰:「使臣言得行,勝於富貴。若緣攀附舊恩以進,非臣之願也。」遂出知襄州。
liù yuè, dīng sì, hé běi jī mín wèi dào zhě, jiǎn sǐ cì pèi.
六月,丁巳,河北饑民為盜者,減死刺配。
wù wǔ, jiān chá yù shǐ lǐ xíng liú zhì shàng shū yuē: jūn zǐ xiǎo rén zhī fēn, zài yì lì ér yǐ. shàng rén cái fēi bù zú yòng, tè xīn zhī suǒ xiàng, bù zài hu yì, gù xī shǎng zhī zhì, měi zài shì xiān, fèng gōng zhī xīn, měi zài shì hòu. bì xià yǒu quàn nóng zhī yì, jīn biàn ér wèi fán rǎo bì xià yǒu jūn yì zhī yì, jīn yǐ wèi jù liǎn. qí ài jūn yōu guó zhě, jiē wú yǐ róng yú qí jiān. jīn tiān xià yǒu xǐ yú gǎn wèi zhī lùn, yǒu lè yú wú shì zhī lùn. bǐ yǐ cǐ wèi liú sú, cǐ yǐ bǐ wèi luàn cháng, wèi yì zhě yǐ jìn qǔ wèi kě chǐ, shì lì zhě yǐ shǒu dào wèi wú néng, cǐ fēng jìn zhǎng, hàn táng zhī dǎng huò bì qǐ yǐ. yuàn bì xià lǜ xīn píng tīng, shěn chá hǎo è, shōu guò yǔ bù jí zhī lùn, shǐ guī yú dà zhōng zhī dào. zhì chū chú yù shǐ, wèi jí bì duì, jí zòu lùn: bó zhōu yù qǐ, xiǎo rén yì zài qīng fù bì yǐ shì jǐng. jīn bì yǐ dé zuì, yuàn shǎo kuān zhī. yòu yán: chéng fǎng kāi zhāng hé, diào fā cù pò, rén bù kān mìng. zhào zi jǐ shàn shēng jī xiàn děng shǐ nà yì qián, xiàn mín rì shù qiān rén zhē sù zǎi xiàng, jīng shī xuān rán, hé yǐ shì sì fāng! zhāng jìng wáng tíng lǎo shàn zēng liǎng zhè yì qián, dū fù yán jí, rén qíng yuàn jiē. cǐ jiē yù yǐ xiàn yú xī shǎng, yuàn xíng xiǎn zé, míng cháo tíng běn wú jù liǎn zhī yì. jí rù jiàn, dì miàn cì bāo yù, yīn wèn: qīng cóng xué wáng ān shí xié? ān shí jí chēng qīng qì shí. duì yuē: chén dōng běi rén, shǎo gū dú xué, bù shí ān shí yě. tuì, jí shàng shì shū, ān shí bù yuè.
戊午,監察御史里行劉摯上疏曰:「君子、小人之分,在義、利而已。上人才非不足用,特心之所向,不在乎義,故希賞之志,每在事先,奉公之心,每在事後。陛下有勸農之意,今變而為煩擾;陛下有均役之意,今倚為聚斂。其愛君憂國者,皆無以容於其間。今天下有喜於敢為之論,有樂於無事之論。彼以此為流俗,此以彼為亂常,畏義者以進取為可恥,嗜利者以守道為無能,此風浸長,漢、唐之黨禍必起矣。願陛下慮心平聽,審察好惡,收過與不及之論,使歸於大中之道。」摯初除御史,未及陛對,即奏論:「亳州獄起,小人意在傾富弼以市井。今弼已得罪,願少寬之。」又言:「程昉開漳河,調發猝迫,人不堪命。趙子幾擅升畿縣等使納役錢,縣民日數千人遮訴宰相,京師喧然,何以示四方!張靚、王廷老擅增兩浙役錢,督賦嚴急,人情怨嗟。此皆欲以羨餘希賞,願行顯責,明朝廷本無聚斂之意。」及入見,帝面賜褒諭,因問:「卿從學王安石邪?安石極稱卿器識。」對曰:「臣東北人,少孤獨學,不識安石也。」退,即上是疏,安石不悅。
gēng shēn, qún chén sān shàng zūn hào yuē shào tiān fǎ gǔ wén wǔ rén xiào, dì bù xǔ.
庚申,群臣三上尊號曰紹天法古文武仁孝,帝不許。
jiǎ zǐ, zhī cài zhōu ōu yáng xiū yǐ tài zǐ shǎo shī guān wén diàn xué shì zhì shì. xiū yǐ fēng jié zì chí, jì lián bèi wū miè, nián liù shí, jí qǐ xiè shì. jí shǒu qīng zhōu, shàng shū qǐng zhǐ sàn qīng miáo qián, wáng ān shí è zhī, xiū qiú guī yì qiè. féng jīng qǐng liú zhī, ān shí yuē: xiū shàn fù liú sú, yǐ hán qí wèi shè jì chén. rú cǐ rén, zài yī jùn zé huài yī jùn, zài cháo tíng zé huài cháo tíng, liú zhī hé yòng!
甲子,知蔡州歐陽修以太子少師、觀文殿學士致仕。修以風節自持,既連被污衊,年六十,即乞謝事。及守青州,上疏請止散青苗錢,王安石惡之,修求歸益切。馮京請留之,安石曰:「修善附流俗,以韓琦為社稷臣。如此人,在一郡則壞一郡,在朝廷則壞朝廷,留之何用!」
shí xián shì duō yǐn qù. yáng huì shàng shū yán: lǎo chéng rén bù kě bù xī. jīn jiù chén gào guī huò píng yú wài zhě, xī jiē wèi lǎo, fàn zhèn nián liù shí yǒu sān lǚ huì wǔ shí yǒu bā ōu yáng xiū liù shí yǒu wǔ ér zhì shì, fù bì liù shí yǒu bā ér yǐn jí, sī mǎ guāng wáng táo jiē wǔ shí ér qiú sàn dì, bì xià hé bù sī qí gù xié!
時賢士多引去。楊繪上疏言:「老成人不可不惜。今舊臣告歸或屏於外者,悉皆未老,范鎮年六十有三、呂誨五十有八、歐陽修六十有五而致仕,富弼六十有八而引疾,司馬光、王陶皆五十而求散地,陛下何不思其故邪!」
jiǎ xū, fù bì zuò jǔ gé qīng miáo, luò shǐ xiāng, yǐ zuǒ pú shè xǐ pàn rǔ zhōu. wáng ān shí yuē: gǔn yǐ fāng mìng jí, gòng gōng yǐ xiàng gōng liú. bì jiān èr zuì, zhǐ duó shǐ xiāng, hé yóu jǔ jiān! dì bù dá. bì xíng guò yīng tiān, wèi pàn fǔ zhāng fāng píng yuē: rén gù nán zhī. fāng píng yuē: wèi wáng ān shí hū? yì qǐ nán zhī zhě! fāng píng qǐng zhī huáng yòu gòng jǔ, huò chēng ān shí wén xué, pì yǐ kǎo xiào, jì zhì, yuàn zhōng zhī shì jiē yù fēn gèng. fāng píng è qí wèi rén, xí zhī shǐ chū, zì shì wèi cháng yǔ yǔ yě. bì yǒu kuì sè, gài bì yì sù shàn ān shí yún.
甲戌,富弼坐沮格青苗,落使相,以左僕射徙判汝州。王安石曰:「鯀以方命殛,共工以象恭流。弼兼二罪,止奪使相,何由沮奸!」帝不答。弼行過應天,謂判府張方平曰:「人固難知。」方平曰:「謂王安石乎?亦豈難知者!方平頃知皇祐貢舉,或稱安石文學,辟以考校,既至,院中之事皆欲紛更。方平惡其為人,檄之使出,自是未嘗與語也。」弼有愧色,蓋弼亦素善安石雲。
jǐ mǎo, tǔ bō gòng yú liáo.
己卯,吐蕃貢於遼。
qiū, qī yuè, jǐ chǒu, liáo qiǎn shǐ àn wèn wǔ jīng qiú.
秋,七月,己丑,遼遣使案問五京囚。
xīn mǎo, běi jīng xīn dī dì sì dì wǔ sào jué, piào nì guǎn táo yǒng jì qīng yáng yǐ běi, qiǎn nèi shì dōu zhī zhāng mào zé chéng yì xiāng shì.
辛卯,北京新堤第四、第五埽決,漂溺館陶、永濟、清陽以北,遣內侍都知張茂則乘驛相視。
jiǎ wǔ, zhèn xù liǎng zhè shuǐ zāi.
甲午,賑恤兩浙水災。
dīng yǒu, biǎn jiān chá yù shǐ lǐ xíng liú zhì jiān héng zhōu yán cāng yù shǐ zhōng chéng yáng huì, bà wèi hàn lín shì dú xué shì.
丁酉,貶監察御史里行劉摯監衡州鹽倉;御史中丞楊繪,罷為翰林侍讀學士。
zhì shàng shū lùn lǜ qián zhù yì yǒu shí hài huì huì yì yán qí bù biàn, qián hòu fán sì zòu, yòu lùn: tí xíng zhào zi jǐ, nù zhī dōng míng xiàn jiǎ fān bù jīn è xiàn mín shǐ sòng zhù yì shì, zhí yǐ tā gù, xià fān yú yù ér zì jū zhī, shì xī wáng ān shí yì zhǐ ér xiàn wú gū yú fǎ yě. zhì yì yán: zi jǐ jùn zhí jiǎ fān, yù qián tiān xià zhī kǒu, qǐ àn qí zuì. ān shí dà nù, shǐ zhī jiàn yuàn zhāng zǎo qǔ huì zhì suǒ lùn, zuò shí nán yǐ jié zhī, zǎo cí bù wèi. pàn sī nóng sì céng bù qǐng wèi zhī, jì zuò shí nán. qiě hé huì zhì qī dàn huái xiàng bèi, zhào xià qí shū yú huì zhì, shǐ gè fēn xī yǐ wén. zhì fèn rán yuē: wèi rén chén, qǐ kě yā yú quán shì, shǐ tiān zǐ bù zhī lì hài zhī shí! jí tiáo duì suǒ nán yǐ shēn qí shuō, qiě yuē: chén dài zuì yán zé, cǎi shì mín zhī shuō yǐ wén, zhí yě. jīn nǎi jù lìng fēn xī, jiāo kǒu xiāng zhí, wú nǎi rǔ bì xià ěr mù zhī rèn! bù bào. míng rì, fù shàng shū yuē: zì qīng miáo zhī yì qǐ, ér tiān xià shǐ yǒu jù liǎn zhī yí. qīng miáo zhī yì wèi yǐ, ér jūn shū zhī fǎ xíng jūn shū zhī fǎ fāng rǎo, ér biān bǐ zhī móu dòng biān bǐ zhī huò wèi ài, ér zhāng hé zhī yì zuò zhāng hé zhī hài wèi píng, ér zhù yì zhī shì xìng. qí yì cái, zé shì jǐng tú fàn zhī rén jiē zhào zhì zhèng shì táng qí zhēng lì, zé xià zhì yú lì rì ér guān zì yù zhī. tuī cǐ ér wǎng, bù kě jiū yán. qīng yòng míng qì, hùn xiáo xián fǒu, zhōng hòu lǎo chéng zhě, bìn zhī wèi wú néng xiá xiǎo xuān biàn zhě, qǔ zhī wèi kě yǒu shǒu dào yōu guó zhě, chì zhī wèi liú sú bài cháng hài mín zhě, chēng zhī wèi tōng biàn. fán zhèng fǔ móu yì jīng huà, dú yǔ yī yuàn shǔ jué zhī, rán hòu luò bǐ, tóng liè yù wén, fǎn zài qí hòu gù bēn zǒu qǐ gài zhī rén, qí mén rú shì. jīn xī xià zhī kuǎn wèi rù, fǎn cè zhī bīng wèi ān, sān biān chuāng yí, liú kuì wèi dìng, hé běi dà hàn, zhū lù dà shuǐ, mín láo cái fá, xiàn guān jiǎn hào. shèng shàng yōu qín niàn zhì zhī shí, ér zhèng shì rú cǐ, jiē dà chén wù bì xià, ér dà chén suǒ yòng zhě wù dà chén yě. shū zòu, ān shí yù cuàn zhì lǐng wài, dì bù xǔ, dàn zhé jiān cāng. huì xún chū zhī zhèng zhōu, zǎo yì luò zhí. zǎo, jì zhī sūn yě.
摯上疏論率錢助役有十害;會繪亦言其不便,前後凡四奏,又論:「提刑趙子幾,怒知東明縣賈蕃不禁遏縣民使訟助役事,摭以它故,下蕃於獄而自鞫之,是希王安石意旨而陷無辜於法也。」摯亦言:「子幾捃摭賈蕃,欲箝天下之口,乞案其罪。」安石大怒,使知諫院張璪取繪、摯所論,作十難以詰之,璪辭不為。判司農寺曾布請為之,既作十難。且劾繪、摯欺誕懷向背,詔下其疏於繪、摯,使各分析以聞。摯奮然曰:「為人臣,豈可壓於權勢,使天子不知利害之實!」即條對所難以伸其說,且曰:「臣待罪言責,采士民之說以聞,職也。今乃遽令分析,交口相直,無乃辱陛下耳目之任!」不報。明日,復上疏曰:「自青苗之議起,而天下始有聚斂之疑。青苗之議未已,而均輸之法行;均輸之法方擾,而邊鄙之謀動;邊鄙之禍未艾,而漳河之役作;漳河之害未平,而助役之事興。其議財,則市井屠販之人皆召至政事堂;其征利,則下至於曆日而官自鬻之。推此而往,不可究言。輕用名器,混淆賢否,忠厚老成者,擯之為無能;俠小儇辯者,取之為可有;守道憂國者,斥之為流俗;敗常害民者,稱之為通變。凡政府謀議經畫,獨與一掾屬決之,然後落筆,同列預聞,反在其後;故奔走乞丐之人,其門如市。今西夏之款未入,反側之兵未安,三邊瘡痍,流潰未定,河北大旱,諸路大水,民勞財乏,縣官減耗。聖上憂勤念治之時,而政事如此,皆大臣誤陛下,而大臣所用者誤大臣也。」疏奏,安石欲竄摯嶺外,帝不許,但謫監倉。繪尋出知鄭州,璪亦落職。璪,洎之孫也。
qiǎn chá fǎng shǐ biàn xíng zhū lù, cù chéng yì shū.
遣察訪使遍行諸路,促成役書。
gēng zǐ, zhào zōng shì bù dé sì zǔ zōng shén yù.
庚子,詔宗室不得祀祖宗神御。
liáo zhǔ rú ǒu sī diàn.
遼主如藕絲淀。
dīng wèi, zhào táng dèng gěi liú mín tián.
丁未,詔唐、鄧給流民田。
bā yuè, guǐ chǒu shuò, qiǎn guān tǐ liàng shǎn xī chāi yì xīn fǎ jí mín jiān lì hài.
八月,癸丑朔,遣官體量陝西差役新法及民間利害。
jiǎ yín, zhào: jùn xiàn bǎo jiǎ yǔ zéi dòu sǐ shāng zhě, gěi qián yǒu chà.
甲寅,詔:「郡縣保甲與賊斗死傷者,給錢有差。」
gēng shēn, fù chūn qiū sān chuán míng jīng qǔ shì. wáng ān shí chū yù shì chūn qiū yǐ xíng shì, ér sūn jué jīng jiě yǐ chū, zì zhī bù néng fù chū qí yòu, suì dǐ shèng jīng, zhì mù wèi duàn làn cháo bào, gù gòng jǔ bù yǐ qǔ shì. yáng huì cháng yán dāng fù, ān shí bù xǔ, zhì shì dì tè mìng fù zhī.
庚申,復《春秋三傳》明經取士。王安石初欲釋《春秋》以行世,而孫覺經解已出,自知不能復出其右,遂詆聖經,至目為「斷爛朝報」,故貢舉不以取士。楊繪嘗言當復,安石不許,至是帝特命復之。
guǐ yǒu, zhì táo hé ān fǔ sī, mìng wáng sháo lǐng qí shì. chū, yì qǔ hé huáng, zì gǔ wèi zhài jiē qīng táng wǔ shèng jūn, yīng zhāo nà fān bù shì yì mù rén yíng tián děng shì, sháo xī zhǔ zhī, suì zhì qín. huì zhū jiāng yǐ fān bù yú lóng kē zài qīng táng zuì dà, wèi yuán qiāng yǔ xià rén jiē yù jī mí zhī, yì xiān zhì tǎo. sháo yīn àn biān, yǐn shù qí zhí dǐ qí zhàng, yù yǐ chéng bài, suì liú sù. míng dàn, liǎng zhǒng jiē qiǎn qí háo suí sháo yǐ dōng, lóng kē lǜ qí shǔ shí èr wàn kǒu nèi fù. jì guī cháo, zì yán píng shēng wén bāo zhōng chéng cháo tíng zhōng chén, qǐ cì xìng bāo shì. dì rú qí qǐng, cì xìng bāo míng shùn.
癸酉,置洮河安撫司,命王韶領其事。初,議取河湟,自古渭寨接青唐、武勝軍,應招納蕃部市易、募人營田等事,韶悉主之,遂至秦。會諸將以蕃部俞龍珂在青唐最大,渭源羌與夏人皆欲羈縻之,議先致討。韶因案邊,引數騎直抵其帳,諭以成敗,遂留宿。明旦,兩種皆遣其豪隨韶以東,龍珂率其屬十二萬口內附。既歸朝,自言;「平生聞包中丞朝廷忠臣,乞賜姓包氏。」帝如其請,賜姓包、名順。
jǐ mǎo, yǐ qián jīng dé xiàn wèi wáng pāng wèi tài zǐ zhōng yǔn chóng zhèng diàn shuō shū. pāng, ān shí zǐ yě, wèi rén piāo hàn yīn kè, wú suǒ gù jì. nián shí sān, dé qín zú yán táo hé shì, tàn yuē: cǐ kě fǔ ér yǒu yě. shǐ xià dé zhī, zé dí qiáng ér biān huàn bó yǐ. gù ān shí lì zhǔ wáng sháo yì. chū jǔ jìn shì, diào jīng dé wèi, zhe cè èr shí yú piān, jí lùn tiān xià shì. shí ān shí zhí zhèng, suǒ yòng duō shào nián, pāng yì yù yǔ xuǎn, nǎi yǔ fù móu yuē: zhí zhèng zi suī bù kě yù shì, ér jīng yán kě chù. ān shí yù dì zhī ér zì yòng, nǎi yǐ pāng suǒ zuò cè lòu bǎn yù yú shì, dèng wǎn céng bù yòu lì jiàn zhī, zhào jiàn ér yǒu shì mìng. ān shí gèng zhāng zhèng shì, pāng shí dǎo zhī.
己卯,以前旌德縣尉王雱為太子中允、崇政殿說書。雱,安石子也,為人剽悍陰刻,無所顧忌。年十三,得秦卒言洮河事,嘆曰:「此可撫而有也。使夏得之,則敵強而邊患博矣。」故安石力主王韶議。初舉進士,調旌德尉,著策二十餘篇,極論天下事。時安石執政,所用多少年,雱亦欲與選,乃與父謀曰:「執政子雖不可預事,而經筵可處。」安石欲帝知而自用,乃以雱所作策鏤板鬻於市,鄧綰、曾布又力薦之,召見而有是命。安石更張政事,雱實導之。
xīn sì, liáo zhì fó gǔ yú zhāo shān fú tú, bà liè, jìn tú shā.
辛巳,遼置佛骨於招山浮圖,罷獵,禁屠殺。
shì yuè, hé yì chán zhōu, cáo cūn sào jué. zhèn níng qiān pàn chéng hào fāng jiù hù xiǎo wú, xiāng qù bǎi lǐ, zhōu shuài liú huàn yǐ shì jí gào hào, yī yè chí zhì. huàn qí yú hé qiáo, hào wèi huàn yuē: cáo cūn jué, jīng chéng kě yú. chén zǐ zhī fēn, shēn kě sài yì suǒ dāng wèi, qǐng jǐn yǐ xiāng bīng jiàn fù, shì huò bù jí, gōng dāng qīn lǜ jìn bīng yǐ jì zhī. huàn jí yǐ běn zhèn yìn shòu hào, yuē: jūn zì yòng zhī. hào dé yìn, bù xiá rù chéng shěng qīn, jìng zǒu jué dī, yù shì zú yuē: cháo tíng yǎng ěr bèi, zhèng wèi huǎn jí ěr! ěr zhī cáo cūn jué zé zhù jīng chéng hū? wú yǔ ěr bèi yǐ shēn hàn zhī! zhòng jiē gǎn jī zì xiào. lùn zhě huò yǐ wèi shì bù kě sài, tú láo rén ěr, hào mìng shàn qiú zhě dù jué kǒu, yǐn dà suǒ yǐ jì zhòng, liǎng àn bìng jìn, shù rì ér hé.
是月,河溢澶州,曹村埽決。鎮寧僉判程顥方救護小吳,相去百里,州帥劉渙以事急告顥,一夜馳至。渙俟於河橋,顥謂渙曰:「曹村決,京城可虞。臣子之分,身可塞亦所當為,請盡以廂兵見付,事或不集,公當親率禁兵以繼之。」渙即以本鎮印授顥,曰:「君自用之。」顥得印,不暇入城省親,徑走決堤,諭士卒曰:「朝廷養爾輩,正為緩急耳!爾知曹村決則注京城乎?吾與爾輩以身捍之!」眾皆感激自效。論者或以為勢不可塞,徒勞人耳,顥命善泅者度決口,引大索以濟眾,兩岸並進,數日而合。
jiǔ yuè, bǐng xū, hé jué yùn zhōu.
九月,丙戌,河決鄆州。
xīn mǎo, dà xiǎng míng táng, yǐ yīng zōng pèi. shè tiān xià. nèi wài guān jìn zhì yǒu chà.
辛卯,大享明堂,以英宗配。赦天下。內外官進秩有差。
gēng zǐ, xià zhǔ bǐng cháng qiǎn shǐ rù gòng, biǎo qǐ suī zhōu chéng, yuàn yī jiù yuē. zhào dá yuē: qián yǐ jiàng zhào, gèng bù lìng jiāo sāi mén ān yuǎn èr zhài, suī zhōu yì bù gěi hái, jīn fù hé yì! qí dìng jiè bì bié jìn shì biǎo rì, bān shì zhào, ēn cì rú jiù.
庚子,夏主秉常遣使入貢,表乞綏州城,願依舊約。詔答曰:「前已降詔,更不令交塞門、安遠二砦,綏州亦不給還,今復何議!俟定界畢別進誓表日,頒誓詔,恩賜如舊。」
guǐ yìn, zēng xuǎn rén fèng yù zhū lù fāng chǎng hé dù, mù rén chéng mǎi, shōu qǔ qí lì, yī suì dé qián liù bǎi jiǔ shí bā wàn yú mín, gǔ bó jiǔ shí qī wàn shí pǐ yǒu qí.
癸印,增選人俸;鬻諸路坊場河渡,募人承買,收取其利,一歲得錢六百九十八萬餘緡,谷帛九十七萬石、匹有奇。
dōng, shí yuè, rén zǐ shuò, bà chāi yì fǎ, shǐ mín chū qián mù yì.
冬,十月,壬子朔,罷差役法,使民出錢募役。
lì xuǎn rén jí rèn zǐ chū guān shì lǜ lìng fǎ.
立選人及任子出官試律令法。
yǐ mǎo, liáo zhǔ rú yī wū lǘ shān.
乙卯,遼主如醫巫閭山。
bǐng chén, zhì shū mì yuàn jiǎn xiáng guān.
丙辰,置樞密院檢詳官。
gēng shēn, yǐ xiān yú shēn wèi lì zhōu zhuǎn yùn fù shǐ.
庚申,以鮮于侁為利州轉運副使。
chū, zhù yì fǎ xíng, zhào jiān sī gè dìng suǒ bù zhù yì qián shù. lì zhōu lù zhuǎn yùn shǐ lǐ yú yù dìng sì shí wàn. shēn shí wèi pàn guān, zhēng zhī yuē: lì zhōu mín pín dì jí, bàn cǐ kě yǐ. yú bù cóng, suì gè wèi zòu. shí zhū lù yì shū jiē wèi jiù, dì shì shēn yì, yù sī nóng céng bù, shǐ bān yǐ wèi tián shì, yīn chù yú ér zhuó shēn fù shǐ jiān tí jǔ cháng píng. shēn sù è wáng ān shí, jí ān shí yòng shì, shēn nǎi shàng shū, lùn shí zhèng kě yōu kě tàn, qí nì zhì tǐ ér zhào mín yuàn zhě, bù kě gài jǔ. qí yì zhuān zhǐ ān shí, ān shí nù, huǐ duǎn zhī. dì chēng qí wén xué kě yòng, ān shí yuē: hé yǐ zhī zhī? dì yuē: yǒu zhāng zòu zài. ān shí nǎi bù gǎn yán. jì wèi fù shǐ, bù mín bù qǐng qīng miáo qián, ān shí qiǎn lì jié zhī, shēn yuē: qīng miáo zhī fǎ, yuàn qǔ zé yǔ. mín zì bù yuàn, qǐ néng qiáng zhī zāi!
初,助役法行,詔監司各定所部助役錢數。利州路轉運使李瑜欲定四十萬。侁時為判官,爭之曰:「利州民貧地瘠,半此可矣。」瑜不從,遂各為奏。時諸路役書皆未就,帝是侁議,諭司農曾布,使頒以為田式,因黜瑜而擢侁副使兼提舉常平。侁素惡王安石,及安石用事,侁乃上書,論時政可憂可嘆,其逆治體而召民怨者,不可概舉。其意專指安石,安石怒,毀短之。帝稱其文學可用,安石曰:「何以知之?」帝曰:「有章奏在。」安石乃不敢言。既為副使,部民不請青苗錢,安石遣吏詰之,侁曰:「青苗之法,願取則與。民自不願,豈能強之哉!」
wù chén, lì tài xué shēng sān shè fǎ. chū, guó zi shēng yǐ jīng cháo qī pǐn yǐ shàng zi sūn yīng yìn zhě wèi zhī, tài xué shēng yǐ bā pǐn yǐ xià zǐ sūn jí shù rén zhī jùn yì zhě wèi zhī shì lùn cè jīng yì rú jìn shì fǎ. jí dì jí wèi, chuí yì rú xué, zì jīng shī zhì jùn xiàn jì jiē yǒu xué, suì shí yuè gè yǒu shì chéng, qí yì néng yǐ chà cì shēng shě, qí zuì yōu zhě wèi shàng shě, miǎn fā jiě jí lǐ bù shì ér tè cì zhī dì, suì zhuān yǐ cǐ qǔ shì. yòu lèi zēng tài xué nèi shě shēng zhì jiǔ bǎi rén. zhì shì shì yù shǐ dèng wǎn yán: guó jiā zhì píng bǎi yú nián, suī yǒu guó zi jiān, jǐn róng shì diàn zhāi páo, ér shēng yuán wú suǒ róng. zhì yú tài xué, wèi cháng yíng jiàn, zhǐ jiǎ xī qìng yuàn láng wǔ shù shí jiān, shēng yuán cái sān bǎi rén. qǐng yǐ xī qìng yuàn wèi tài xué, réng xiū wǔ wáng miào wèi yòu xué, shàng yǐ nǐ sān wáng sì dài jiāo xiáng xù xué dōng xī zuǒ yòu zhī zhì. nǎi zhào jǐn yǐ xī qìng yuàn jí cháo jí yuàn xī wǔ jiàn jiǎng shū táng, zhāi shě zhí lú lüè jù. zì zhǔ pàn guān wài, zēng zhì jìn jiǎng wèi shí yuán, lǜ èr yuán gòng jiǎng yī jīng, lìng zhōng shū lín xuǎn huò zhǔ pàn guān fèng jǔ. lí shēng yuán wèi sān děng: shǐ rù tài xué wèi wài shě, chū bù xiàn yuán, hòu dìng é qī bǎi rén wài shě shēng nèi shě, yuán èr bǎi nèi shě shēng shàng shě, yuán yī bǎi. gè zhí yī jīng, cóng suǒ jiǎng guān shòu xué, yuè kǎo shì qí yè, yōu děng yǐ cì shēng shàng shě, miǎn fā jiě jí lǐ bù shì, zhào shì cì dì. qí zhèng lù xué yù, yǐ shàng shě shēng wèi zhī, jīng gè èr yuán. xué xíng zhuō yì zhě, zhǔ pàn zhí jiǎng fù jiàn yú zhōng shū, zòu chú guān.
戊辰,立太學生三舍法。初,國子生以京朝七品以上子孫應廕者為之,太學生以八品以下子孫及庶人之俊異者為之;試論策經義如進士法。及帝即位,垂意儒學,自京師至郡縣既皆有學,歲時月各有試程,其藝能以差次升舍,其最優者為上舍,免發解及禮部試而特賜之第,遂專以此取士。又累增太學內捨生至九百人。至是侍御史鄧綰言:「國家治平百餘年,雖有國子監,僅容釋奠齋庖,而生員無所容。至於太學,未嘗營建,止假錫慶院廊廡數十間,生員才三百人。請以錫慶院為太學,仍修武王廟為右學,上以擬三王、四代膠庠序學東西左右之制。」乃詔盡以錫慶院及朝集院西廡建講書堂,齋舍、直廬略具。自主判官外,增置進講為十員,率二員共講一經,令中書磷選或主判官奉舉。厘生員為三等:始入太學為外舍,初不限員,後定額七百人;外舍升內舍,員二百;內舍升上舍,員一百。各執一經,從所講官受學,月考試其業,優等以次升上舍,免發解及禮部試,召試賜第。其正、錄、學諭,以上捨生為之,經各二員。學行卓異者,主判、直講復薦於中書,奏除官。
chū, sū sòng zi jiā zài tài xué, guó zi jiān zhí jiǎng yán fù cháng cè wèn wáng mǎng hòu zhōu biàn fǎ shì, jiā jí lùn qí fēi, zhuó yōu děng sū yè mì xiě yǐ shì céng bù yuē: cǐ bèi chàng hé, fēi huǐ shí zhèng. bù dà nù, zé zhāng zǎo yuē: jūn yǐ jiàn guān pàn jiān, xué guān yǔ shēng tú fēi huǐ shí zhèng, ér jìng bù dàn hé! suì yǐ gào wáng ān shí. ān shí dà nù, jǐn zhú zhū xué guān, yǐ lǐ dìng cháng zhì tóng pàn jiān xuǎn yòng xué guān, fēi zhí zhèng suǒ xǐ zhě bù yǔ. lù diàn lí zōng mèng yè tāo céng zhào shěn jì zhǎng yǔ xuǎn. jì zhǎng, ān shí mèi xù tāo, qí zhí xù diàn, mén rén zhào, bù dì yě. diàn děng yè zài ān shí zhāi shòu kǒu yì, dàn zhì xué jiǎng zhī, wú yī yǔ chū jǐ. qí shè sān shè, gài yì yù yǐn yòng qí dǎng yě.
初,蘇頌子嘉在太學,國子監直講顏復嘗策問王莽、後周變法事,嘉極論其非,擢優等;蘇液密寫以示曾布曰:「此輩倡和,非毀時政。」布大怒,責張璪曰:「君以諫官判監,學官與生徒非毀時政,而竟不彈劾!」遂以告王安石。安石大怒,盡逐諸學官,以李定、常秩同判監;選用學官,非執政所喜者不與。陸佃、黎宗孟、葉濤、曾肇、沈季長與選。季長,安石妹婿;濤,其侄婿;佃,門人;肇,布弟也。佃等夜在安石齋受口義,旦至學講之,無一語出己。其設三舍,蓋亦欲引用其黨也。
liáo zhǔ yè qián líng.
遼主謁乾陵。
rén shēn, yǐ xī jīng guó zi jiān jiào shòu wáng ān guó wèi chóng wén yuàn xiào shū. ān guó guān mǎn zhì jīng shī, dì yǐ qí xiōng ān shí gù, cì duì. dì yuē: hàn wén dì hé rú zhǔ? duì yuē: sān dài yǐ hòu wèi yǒu yě. dì yuē: dàn hèn qí cái bù néng lì fǎ gèng zhì ěr. duì yuē: wén dì zì dài lái, dìng biàn é qǐng, kǒng wú cái zhě bù néng. zhì yòng jiǎ yì yán, dài qún chén yǒu jié, zhuān wù yǐ dé huà mín, hǎi nèi xìng yú lǐ lè, jǐ zhì xíng cuò, zé wén dì jiā yǒu cái yī děng yǐ. dì yuē: wáng měng zuǒ fú jiān, yǐ zuì ěr guó ér lìng bì xíng jīn tiān xià zhī dà, bù néng shǐ rén, hé yě? yuē: měng jiào jiān yǐ jùn xíng, zhì qín zuò bù chuán shì. jīn xiǎo rén bì yǒu yǐ shì wù bì xià zhě. chéng yǐ yáo shùn sān dài wèi fǎ, zé xià qǐ yǒu bù cóng zhě hū? yòu wèn: qīng xiōng bǐng zhèng, wài lùn wèi hé? yuē: hèn zhī rén bù míng, jù liǎn tài jí. dì bù yuè. ān guó cháng lì jiàn ān shí, yǐ tiān xià xiōng xiōng bù lè xīn fǎ, jiē guī jiù yú xiōng, kǒng wèi jiā huò, ān shí bù tīng.
壬申,以西京國子監教授王安國為崇文院校書。安國官滿至京師,帝以其兄安石故,賜對。帝曰:「漢文帝何如主?」對曰:「三代以後未有也。」帝曰:「但恨其才不能立法更制爾。」對曰:「文帝自代來,定變俄頃,恐無才者不能。至用賈誼言,待群臣有節,專務以德化民,海內興於禮樂,幾致刑措,則文帝加有才一等矣。」帝曰:「王猛佐苻堅,以蕞爾國而令必行;今天下之大,不能使人,何也?」曰:「猛教堅以峻刑,致秦祚不傳世。今小人必有以是誤陛下者。誠以堯、舜、三代為法,則下豈有不從者乎?」又問:「卿兄秉政,外論謂何?」曰:「恨知人不明,聚斂太急。」帝不悅。安國嘗力諫安石,以天下洶洶不樂新法,皆歸咎於兄,恐為家禍,安石不聽。
bǐng zǐ, zhào: zuì rén pèi liú yù dōng zhě, zhì zhòng chūn nǎi qiǎn.
丙子,詔:「罪人配流遇冬者,至仲春乃遣。」
gēng chén, liáo zhào bǎi guān tíng yì jūn guó shì.
庚辰,遼詔百官廷議軍國事。
shí yī yuè, jiǎ shēn, zhào juān tiān xià jiàn qiàn dài liáng, zǒng jì mǐ yī bǎi liù shí liù wàn bā qiān yú shí, qián shí yī wàn qī qiān yú mín. bǎi xìng wén zhào, mò bù chēng qìng.
十一月,甲申,詔蠲天下見欠貸糧,總計米一百六十六萬八千餘石,錢十一萬七千餘緡。百姓聞詔,莫不稱慶。
dīng hài, zuò zhōng tài yī gōng cóng sī tiān dōng gōng zhèng zhōu cóng yán yě.
丁亥,作中太一宮;從司天冬宮正周琮言也。
wù zǐ, liáo miǎn nán jīng liú mín zū. jǐ chǒu, zhèn ráo zhōu jī mín.
戊子,遼免南京流民租。己丑,賑饒州饑民。
rén yín, kāi hóng zé hú, dá yú huái.
壬寅,開洪澤湖,達於淮。
shí èr yuè, xīn hài shuò, zhào zēng cì guó zi jiān qián sì qiān mín.
十二月,辛亥朔,詔增賜國子監錢四千緡。
rén zǐ, liáo yǐ qì dān xíng yíng dōu bù shǔ yē lǜ hū dūn zhī běi yuàn shū mì shǐ shì, yǐ zhī běi yuàn shū mì shǐ shì xiāo wéi xìn wèi nán fǔ zǎi xiàng jiān qì dān xíng gōng dōu bù shǔ.
壬子,遼以契丹行營都部署耶律呼敦知北院樞密使事,以知北院樞密使事蕭惟信為南府宰相兼契丹行宮都部署。
dīng jǐ, liáo zhǔ mìng hàn rén xíng gōng dōu bù shǔ lǐ zhòng xǐ běi yuàn xuān huī shǐ liú lín shū mì fù shǐ wáng guān dōu chéng zhǐ yáng xìng gōng jù cì guó xìng.
丁己,遼主命漢人行宮都部署李仲禧、北院宣徽使劉霖、樞密副使王觀、都承旨楊興功俱賜國姓。
wù wǔ, guī xià fú.
戊午,歸夏俘。
jǐ wèi, ān dìng jùn wáng cóng shì zú.
己未,安定郡王從式卒。
bǐng yín, shěng zhū lù xiāng jūn.
丙寅,省諸路廂軍。
yǐ hài, chóng yì gōng chái yǒng zhì shì, zi ruò nà xí fēng.
乙亥,崇義公柴詠致仕,子若納襲封。
wù yín, huí gú gòng yú liáo.
戊寅,回鶻貢於遼。
xiān shì hé yì wèi zhōu wáng gōng, shí xīn dī fán liù sào ér jué zhě èr, xià shǔ ēn jì, guàn yù hé, bēn chōng wèi yī. dì yōu zhī, zì qiū qì dōng, shù qiǎn shǐ jīng yíng. yì zhě zhēng yán dǎo hé zhī lì, zhāng mào zé děng wèi: èr gǔ hé dì zuì xià, ér jiù fáng kě yīn, jīn yīn sāi zhě cái sān shí yú lǐ, ruò dù hé zhī tuān jùn ér nì zhī, yòu cún qīng shuǐ zhèn hé yǐ xī qí shì, zé hàn zhě kě huí, jué zhě kě sài. dì rán zhī, shì yuè, lìng hé běi zhuǎn yùn sī kāi xiū èr gǔ hé shàng liú, bìng xiū sāi dì wǔ sào jué kǒu. zhèn níng hé qīng zú, yú fǎ bù tā yì, chéng fǎng wèi dōu shuǐ chéng, yù jǐn qǔ zhū sào bīng zhì èr gǔ hé. qiān pàn chéng hào yǐ fǎ jù fǎng, fǎng qǐng yú cháo, mìng yǐ bā bǎi rén yǔ zhī. tiān fāng dà hán, fǎng sì qí nüè yòng zhòng, táo ér guī, jiāng rù chéng, zhōu guān wèi fǎng, yù fú nà, hào yuē: bǐ táo sǐ zì guī, fú nà, bì wèi luàn. fǎng yǒu yán, hào zì dāng zhī. jí qīn wǎng kāi mén fǔ yù, yuē guī xiū sān rì fù yì, zhòng huān hū ér rù. jù yǐ shì shàng wén, dé bù fù qiǎn. hòu fǎng zòu shì guò zhōu, yáng yán yú zhòng yuē: chán zú zhī biàn, nǎi chéng zhōng yǔn yòu zhī, wú bì sù yú shàng. tóng liè yǐ gào, hào xiào yuē: bǐ fāng dàn wǒ, hé néng wèi! guǒ bù gǎn yán.
先是河溢衛州王供,時新堤凡六埽而決者二,下屬恩、冀,貫御河,奔沖為一。帝憂之,自秋迄冬,數遣使經營。議者爭言導河之利,張茂則等謂:「二股河地最下,而舊防可因,今堙塞者才三十餘里,若度河之湍浚而逆之,又存清水鎮河以析其勢,則悍者可回,決者可塞。」帝然之,是月,令河北轉運司開修二股河上流,並修塞第五埽決口。鎮寧河清卒,於法不它役,程昉為都水丞,欲盡取諸埽兵治二股河。僉判程顥以法拒昉,昉請於朝,命以八百人與之。天方大寒,昉肆其虐用眾,逃而歸,將入城,州官畏昉,欲弗納,顥曰:「彼逃死自歸,弗納,必為亂。昉有言,顥自當之。」即親往開門撫諭,約歸休三日復役,眾歡呼而入。具以事上聞,得不復遣。後昉奏事過州,揚言於眾曰:「澶卒之變,乃程中允誘之,吾必訴於上。」同列以告,顥笑曰:「彼方憚我,何能為!」果不敢言。