qǐ xuán yì kùn dūn zhēng yuè, jǐn zhāo yáng chì fèn ruò shí èr yuè, fán èr nián.
起玄黓困敦正月,盡昭陽赤奮若十二月,凡二年。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì xī níng wǔ nián liáo xián yōng bā nián
○神宗體元顯道法古立憲帝德王功英文烈武欽仁聖孝皇帝熙寧五年(遼咸雍八年)
chūn, zhēng yuè, liáo běi bù pàn, wū kù dé lǜ lēi bù xiáng gǔn yē lǜ cháo lǜ shī jìn tǎo, guǐ wèi, qiǎn shǐ zòu jié. liáo zhǔ yǐ zhàn duō shā rén, fàn sēng yú nán jīng zhōng jīng.
春,正月,遼北部叛,烏庫德寽勒部詳袞耶律巢率師進討,癸未,遣使奏捷。遼主以戰多殺人,飯僧於南京、中京。
jiǎ shēn, liáo zhǔ rú yú ér luò.
甲申,遼主如魚兒濼。
jǐ chǒu, zhào tīng jiàng qiāng guī guó.
己丑,詔聽降羌歸國。
jǐ hài, zhì jīng chéng luó zú, chá bàng yì shí zhèng zhě, shōu zuì zhī.
己亥,置京城邏卒,察謗議時政者,收罪之。
xīn chǒu, sī tiān jiān líng tái láng kàng yīng yán: tiān jiǔ yīn, xīng shī dù, yí bà miǎn wáng ān shí. dì yǐ yīng zhuàng fù zhōng shū, ān shí suì yè gào. zhào cì pèi yīng zhōu láo chéng, ān shí yì rì nǎi chū.
辛丑,司天監靈台郎亢瑛言:「天久陰,星失度,宜罷免王安石。」帝以瑛狀付中書,安石遂謁告。詔刺配英州牢城,安石翼日乃出。
liáo jìng zì rén yín hòu, hūn wù lián rì.
遼境自壬寅後,昏霧連日。
èr yuè, rén zǐ, yǐ liǎng zhè shuǐ, cì gǔ shí wàn shí zhèn zhī, réng mù mín xìng shuǐ lì.
二月,壬子,以兩浙水,賜谷十萬石賑之,仍募民興水利。
bǐng chén, liáo běi nán shū mì yuàn yán wú shì kě chén. shí yē lǜ yī xùn yòng shì, qún chén jù wèi zhī, mò gǎn yán qí duǎn, wéi hòu zú yǔ zhī kàng. yī xùn jū cháng yàng yàng.
丙辰,遼北、南樞密院言無事可陳。時耶律伊遜用事,群臣俱畏之,莫敢言其短,唯後族與之抗。伊遜居常怏怏。
rén xū, liáo zhǔ lùn tǎo běi bù gōng, yǐ wū kù dé lǜ lēi bù xiáng gǔn yē lǜ cháo zhī běi yuàn dài wáng shì, yǐ dōu jiān xiāo ā lǔ dài wèi wū kù dé lǜ lēi bù xiáng gǔn, jiā zuǒ jiān mén wèi shàng jiāng jūn.
壬戌,遼主論討北部功,以烏庫德寽勒部詳袞耶律巢知北院大王事,以都監蕭阿嚕岱為烏庫德寽勒部詳袞,加左監門衛上將軍。
guǐ hài, tài bái zhòu jiàn.
癸亥,太白晝見。
bǐng yín, yǐ zhī zhèng zhōu lǚ gōng bì wèi xuān huī nán yuàn shǐ pàn qín zhōu, lóng tú gé zhí xué shì zhī wèi zhōu cài tǐng wèi shū mì fù shǐ. tǐng zài wèi zhōu, jí jìn bīng, xī guò fǔ, bù shǐ yǒu yǐn zhàn. jiàn qín wǔ táng, lún zhū jiāng wǔ rì yī jiào yuè, duì wǔ jīn gǔ zhī fǎ shén bèi. chǔ jìn zú yú xíng jiān, yù yòng qí, zé bié wèi yī duì chū zhàn. jiǎ bīng zhěng xí, cháng ruò kòu zhì. shí shì bīng yǒu què, zhào mù sān qiān rén. tǐng qín: shì bīng bù bì bǔ. dāng yǐ jīng wèi yí yuán sì zhōu yì yǒng fēn wǔ fān, fān sān qiān rén, fáng qiū yǐ bā yuè shí wǔ rì shàng, jiǔ yuè bà, fáng chūn yǐ zhēng yuè shí wǔ rì shàng, sān yuè bà, zhōu ér fù shǐ. bǐ zhī mù shì bīng, shěng fèi duō yǐ. cóng zhī. suì shěng sù bó qián mín shí sān wàn yǒu qí.
丙寅,以知鄭州呂公弼為宣徽南院使、判秦州,龍圖閣直學士、知渭州蔡挺為樞密副使。挺在渭州,籍禁兵,悉過府,不使有隱佔。建勤武堂,輪諸將五日一教閱,隊伍、金鼓之法甚備。儲勁卒於行間,遇用奇,則別為一隊出戰。甲兵整習,常若寇至。時士兵有闕,詔募三千人。挺秦:「士兵不必補。當以涇、渭、儀、原四州義勇分五番,番三千人,防秋以八月十五日上,九月罷,防春以正月十五日上,三月罷,周而復始。比之募士兵,省費多矣。」從之。歲省粟帛錢緡十三萬有奇。
tǐng yòu kuò bìng biān shēng dì mào gēng tián qiān bā bǎi qīng, mù rén diàn zhǒng. yǐ yì biān chǔ qǔ biān mín lán shì fān bù tián bā qiān qǐng, yǐ gěi gōng jiàn shǒu yǎng mǎ. zhèn róng jūn háo wài yǒu tǔ shān, tǐng yīn xiǎn zhú zhài, chéng gāo sì wàng, chān zéi wǎng lái, kāi gāo yú zhī dì èr qiān qǐng, mù gōng jiàn shǒu sān qiān gēng shǒu, cì míng xī níng zhài.
挺又括並邊生地冒耕田千八百傾,募人佃種。以益邊儲;取邊民闌市蕃部田八千頃,以給弓箭手養馬。鎮戎軍壕外有土山,挺因險築砦,乘高四望,覘賊往來,開膏腴之地二千頃,募弓箭手三千耕守,賜名熙寧砦。
dié gào xià rén shù wàn jí hú lú hé, tǐng chū qí bīng yíng jī zhī, suì kuì qiǎn sì jiāng fēn lù zhuī tǎo, pò qí qī zú. xià rén fù fàn zhū zhài, huán qìng bīng bù néng yù, tǐng qiǎn zhāng yù yǐ wàn rén wǎng jiě qí wéi. qìng zhōu jūn biàn, guān zhōng dà rǎo, tǐng tǎo píng zhī. dì yuē: qìng zú wèi luàn, bù zhì chāng jué, jīng yuán zhī lì yě. jìn lóng tú gé zhí xué shì. tǐng zì yǐ yǒu láo, jiǔ liú biān, yù yù bù dé zhì, yù yì cí qū, yǒu yù guān rén lǎo zhī jù, zhōng shǐ zhì, shǐ yōu líng gē zhī yǐ dá yú jìn yē. dì wén ér mǐn zhī, gù yǒu shì bài.
諜告夏人數萬集胡盧河,挺出奇兵迎擊之,遂潰;遣四將分路追討,破其七族。夏人復犯諸砦,環慶兵不能御,挺遣張玉以萬人往解其圍。慶州軍變,關中大擾,挺討平之。帝曰:「慶卒為亂,不至猖獗,涇原之力也。」進龍圖閣直學士。挺自以有勞,久留邊,鬱郁不得志,寓意詞曲,有「玉關人老」之句,中使至,使優伶歌之以達于禁掖。帝聞而閔之,故有是拜。
wù chén, liáo yǐ suì jī, miǎn wǔ ān zhōu zū shuì, zhèn ēn wèi shùn huì děng zhōu mín. sān yuè, jiǎ wǔ, nán píng wáng lǐ rì zūn zú, zi qián dé sì. rì zūn, gōng yùn zhī sūn yě, jì sǐ, qián dé yòu, mǔ lí shì yàn tài fēi yǔ huàn zhě lǐ ruò jí tóng zhǔ guó shì. fù zhì, qiǎn shǐ diào zèng.
戊辰,遼以歲飢,免武安州租稅,賑恩、蔚、順、惠等州民。三月,甲午,南平王李日尊卒,子乾德嗣。日尊,公蘊之孫也,既死,乾德幼,母黎氏燕太妃與宦者李若吉同主國事。訃至,遣使吊贈。
wù xū, pàn rǔ zhōu fù bì zhì shì.
戊戌,判汝州富弼致仕。
bì zhì rǔ liǎng yuè, jí shàng yán: xīn fǎ chén suǒ bù xiǎo, bù kě yǐ zhì jùn, yuàn guī luò yǎng jí. xǔ zhī. bì suī jiā jū, cháo tíng yǒu dà lì hài, zhī wú bù yán. dì suī bù jǐn yòng, ér juàn lǐ bù shuāi. wáng ān shí cháng yǒu suǒ jiàn míng, dì què zhī yuē: fù bì shǒu shū chēng lǎo chén wú yǐ gào sù, dàn yǎng wū qiè tàn zhě, jí dāng zhì yǐ. qí jìng zhī rú cǐ.
弼至汝兩月,即上言:「新法臣所不曉,不可以治郡,願歸洛養疾。」許之。弼雖家居,朝廷有大利害,知無不言。帝雖不盡用,而眷禮不衰。王安石嘗有所建明,帝卻之曰:「富弼手疏稱『老臣無以告訴,但仰屋竊嘆』者,即當至矣。」其敬之如此。
guǐ mǎo, liáo yǒu sī zòu: chūn tài níng jiāng sān zhōu sān qiān yú rén yuàn wèi sēng ní, shòu jù zú jiè. xǔ zhī. liáo zhǔ chóng fó jiào, sēng yǒu bài sī tú sī kōng zhě, gù yī shí xí shàng rú cǐ.
癸卯,遼有司奏:「春、泰、寧江三州三千餘人願為僧尼,受具足戒。」許之。遼主崇佛教,僧有拜司徒、司空者,故一時習尚如此。
bǐng wǔ, háng shì yì fǎ.
丙午,行市易法。
zì wáng sháo chàng wèi yuán biān shì yì zhī shuō, wáng ān shí shàn zhī, yǐ wèi yǔ hàn píng zhǔn fǎ tóng, kě yǐ zhì wù dī áng ér jūn tōng zhī, suì yòng cǎo zé wèi jì zōng yì, yǐ nèi cáng kù qián bó zhì shì yì wù yú jīng shī. fán huò zhī kě shì jí zhì yú mín ér bù shòu zhě, píng qí jià shì zhī, yuàn yǐ yì guān wù zhě tīng. yǐ dǐ dāng wù lì duō shǎo jūn fēn shē qǐng, xiāng dù lì xiàn, suì chū xī èr fēn nà hái. yǐ hù bù pàn guān lǚ jiā wèn wèi tí jǔ. jiā wèn shàng jiàn zhì shí sān tiáo, qí yī yún: jiān bìng zhī jiā jiào gù qǔ lì, lìng shì yì wù jué chá, shēn sān sī, àn zhì yǐ fǎ. dì xuē qù cǐ tiáo. yù shǐ liú xiào sūn yán: yú cǐ jiàn bì xià kuān rén ài mín zhī zhì. ān shí yuē: xiào sūn chēng sòng cǐ shì, yǐ wèi shèng zhèng, chén yú qiè wèi cǐ nǎi shèng zhèng zhī què yě. zì shì zhū zhōu shàng gòng biāo xí huáng lú zhī lèi, xī lìng jì zhí, cóng mín yuàn zhě shì zhī yǐ gěi yòng. xún gǎi zài jīng shì yì wù wèi dōu tí jǔ shì yì sī, qín fèng liǎng zhè chú zhōu chéng dū guǎng zhōu yùn zhōu liù shì yì sī jiē lì yān.
自王韶倡為緣邊市易之說,王安石善之,以為與漢平準法同,可以制物低昂而均通之,遂用草澤魏繼宗議,以內藏庫錢帛置市易務於京師。凡貨之可市及滯於民而不售者,平其價市之,願以易官物者聽。以抵當物力多少均分賒請,相度立限,歲出息二分納還。以戶部判官呂嘉問為提舉。嘉問上建置十三條,其一云:「兼併之家較固取利,令市易務覺察,申三司,按置以法。」帝削去此條。御史劉孝孫言:「於此見陛下寬仁愛民之至。」安石曰:「孝孫稱頌此事,以為聖政,臣愚竊謂此乃聖政之闕也。」自是諸州上供藨席、黃蘆之類,悉令計直,從民願者市之以給用。尋改在京市易務為都提舉市易司,秦鳳、兩浙、滁州、成都、廣州、鄆州六市易司皆隸焉。
wù shēn, qún mù shǐ lǐ sù zhī zhī yǒng xìng jūn. dì jiè lìng fǔ suī yí lù, sù zhī yuē: zì shì cháo tíng yǐ cháng píng zhù yì rǎo zhōu xiàn ěr. dì bù yuè.
戊申,群牧使李肅之知永興軍。帝戒令撫綏一路,肅之曰:「自是朝廷以常平、助役擾州縣耳。」帝不悅。
xià, sì yuè, gēng xū shuò, lì diàn qián mǎ bù jūn chūn qiū xiào shì diàn zuì fǎ.
夏,四月,庚戌朔,立殿前馬步軍春秋校試殿最法。
rén zǐ, liáo zhèn yì ráo èr zhōu jī mín.
壬子,遼賑義、饒二州饑民。
dīng sì, liáo zhǔ zhù tǎ lǐ shě.
丁巳,遼主駐塔里舍。
jǐ wèi, kuò xián tián.
己未,括閒田。
zhī dìng zhōu téng fǔ yán: hé běi zhōu xiàn jìn shān gǔ chù, mín jiān gè yǒu gōng jiàn shè jí liè shè rén, xí guàn biàn lì, yǔ fān rén wú yì. qǐ xià běn dào zhú zhōu xiàn, bìng lìng mù zhū sè gōng rén jí chéng guō xiāng cūn bǎi xìng, yǒu wǔ yǒng yuàn xí gōng jiàn zhě, zì wèi zhī shè. měi suì zhī chūn, zhǎng lì jiù yuè shì zhī. běi rén jìn hàn, huǎn jí kě yòng. cóng zhī.
知定州滕甫言:「河北州縣近山谷處,民間各有弓箭社及獵射人,習慣便利,與蕃人無異。乞下本道逐州縣,並令募諸色公人及城郭鄉村百姓,有武勇願習弓箭者,自為之社。每歲之春,長吏就閱試之。北人勁悍,緩急可用。」從之。
dīng mǎo, èr gǔ hé chéng, shēn shí zhàng, guǎng sì bǎi chǐ. fāng jùn hé, zé shāo zhàng qí jué shuǐ, zhì shì shuǐ rù yú hé ér jué kǒu yì sāi.
丁卯,二股河成,深十丈,廣四百尺。方浚河,則稍障其決水,至是水入於河而決口亦塞。
jǐ mǎo, liáo zhǔ qīng shǔ tè gǔ lǐ.
己卯,遼主清暑特古里。
wǔ yuè, xīn sì, yǐ gǔ wèi zhài wèi tōng yuǎn jūn. dì zhì fù hé lǒng, huì dìng zhōu dōu jiān zhāng shǒu yuē qǐng yǐ gǔ wèi wèi jūn, dì cóng zhī, yǐ wáng sháo zhī jūn shì, xíng jiào yuè fǎ.
五月,辛巳,以古謂砦為通遠軍。帝志復河隴,會定州都監張守約請以古渭為軍,帝從之,以王韶知軍事,行教閱法。
zhào: zōng shì fēi tǎn miǎn qīn zhě xǔ yīng jǔ chū shì chù qí bù chéng wén lǐ zhě, yú lìng fù shì lèi fù shì bù zhōng zhě, yì liàng cái zhuó yòng.
詔:「宗室非袒免親者許應舉;初試黜其不成文理者,餘令覆試;累覆試不中者,亦量才擢用。」
rén wǔ, liáo jìn wáng yē lǜ rén xiān zú, qiǎn mìng jiā rén báo zàng. rén xiān zì shòu zhī xìng zōng, jí zhe gōng jī, rén wàng xī rán guī zhī. liáo zhǔ chū yǐ dìng nán gù, shén dé zhī zú wèi yē lǜ yī xùn suǒ jiān, chū zhī yú wài, bù jìng qí yòng, shí lùn xī zhī.
壬午,遼晉王耶律仁先卒,遣命家人薄葬。仁先自受知興宗,即著功績,人望翕然歸之。遼主初以定難故,甚德之;卒為耶律伊遜所間,出之於外,不竟其用,時論惜之。
gēng yín, yǐ qīng táng dà shǒu lǐng bāo shùn wèi xī tóu gòng fèng guān.
庚寅,以青唐大首領包順為西頭供奉官。
xīn mǎo, wáng ān shí yǐ wáng sháo shū jìn chéng sháo yán yǐ tà dì qiān èr bǎi lǐ, zhāo fù sān shí yú wàn kǒu. dì yǔ ān shí lùn rén yǒu cái bù kě zhì zhī xián chù, yīn yán hàn wǔ yì néng yòng rén. ān shí yuē: wǔ dì suǒ jiàn xià, gù suǒ yòng jiāng shuài zhǐ wèi huò bèi, zhì tiān xià hù kǒu jiǎn bàn, rán yì bù néng miè xiōng nú. dì yuē: wǔ dì zì wèi duō yù ěr. ān shí yuē: yù yì bù néng hài zhèng. rú qí huán gōng yì duō yù yǐ, ér zhù cuò fāng lüè, bù shī wèi bà yú tiān xià, néng yòng rén gù yě. dì yuē: hàn wǔ zhì bù rén, yǐ yī mǎ zhī gù láo shī wàn lǐ, hóu zhě qī shí yú rén, shì rén mìng ruò cǎo jiè, suǒ yǐ hù kǒu jiǎn bàn yě. rén mìng zhì zhòng, tiān dì zhī dà dé yuē shēng, qǐ kě rú cǐ!
辛卯,王安石以王韶書進呈;韶言已拓地千二百里,招附三十餘萬口。帝與安石論人有才不可置之閒處,因言漢武亦能用人。安石曰:「武帝所見下,故所用將帥止衛、霍輩,至天下戶口減半,然亦不能滅匈奴。」帝曰:「武帝自為多欲耳。」安石曰:「欲亦不能害政。如齊桓公亦多欲矣,而注措方略,不失為霸於天下,能用人故也。」帝曰:「漢武至不仁,以一馬之故勞師萬里,侯者七十餘人,視人命若草芥,所以戶口減半也。人命至重,天地之大德曰生,豈可如此!」
rén chén, yǐ zhào shàng kuān děng qián shǒu táng zhōu pì tián shū shuǐ yǒu gōng, zēng zhì, yǐ quàn tiān xià.
壬辰,以趙尚寬等前守唐州闢田疏水有功,增秩,以勸天下。
bǐng wǔ, tài bái zhòu jiàn.
丙午,太白晝見。
xíng bǎo mǎ fǎ.
行保馬法。
wáng ān shí shǐ jiàn cǐ yì, wén yàn bó wú chōng yǐ wèi bù biàn, ān shí chí lùn yì jiān. nǎi zhào kāi fēng fǔ jiè zhū xiàn bǎo jiǎ, yuàn mù mǎ zhě tīng, réng lìng yǐ shǎn xī suǒ shì mǎ xuǎn gěi zhī. yú shì céng bù děng shàng qí tiáo yuē, fán shǎn xī wǔ lù yì yǒng bǎo jiǎ yuàn yǎng mǎ zhě hù yī pǐ, wù lì gāo yuàn yǎng mǎ èr pǐ zhě tīng, jiē yǐ jiān mù jiàn mǎ gěi zhī, huò guān yǔ qí zhí, lìng zì shì. xiān xíng yú kāi fēng fǔ jí shǎn xī wǔ lù, fǔ jiè wú guò sān qiān pǐ, wǔ lù wú guò wǔ qiān pǐ. xí zhú dào zéi wài, chéng yuè sān bǎi lǐ zhě yǒu jìn. suì yī yuè qí féi jí, sǐ bìng zhě bǔ cháng. zài fǔ jiè zhě, miǎn tǐ liàng cǎo èr bǎi wǔ shí shù, jiā gěi yǐ qián bù zài wǔ lù zhě, suì miǎn zhé biàn yuán nà qián. sān děng yǐ shàng, shí hù wèi yī bǎo, sì děng yǐ xià, shí hù wèi yī shè, yǐ dài bìng bì bǔ cháng zhě. bǎo hù mǎ sǐ, bǎo hù dú cháng shè hù mǎ sǐ, shè hù bàn cháng zhī. qí hòu suì biàn xíng yú zhū lù.
王安石始建此議,文彥博、吳充以為不便,安石持論益堅。乃詔開封府界諸縣保甲,願牧馬者聽,仍令以陝西所市馬選給之。於是曾布等上其條約,凡陝西五路義勇、保甲、願養馬者戶一匹,物力高願養馬二匹者聽,皆以監牧見馬給之,或官與其直,令自市。先行於開封府及陝西五路,府界無過三千匹,五路無過五千匹。襲逐盜賊外,乘越三百里者有禁。歲一閱其肥瘠,死病者補償。在府界者,免體量草二百五十束,加給以錢布;在五路者,歲免折變緣納錢。三等以上,十戶為一保,四等以下,十戶為一社,以待病斃補償者。保戶馬死,保戶獨償;社戶馬死,社戶半償之。其後遂遍行於諸路。
liù yuè, rén zǐ, sī kōng jiān shì zhōng hé yáng sān chéng jié dù shǐ pàn yǒng xìng jūn céng gōng liàng yǐ tài fù zhì shì.
六月,壬子,司空兼侍中、河陽三城節度使、判永興軍曾公亮以太傅致仕。
jiǎ yín, liáo zhèn yì zhōu pín mín, yǐ cì jí yú zhōng jīng jí xìng zhōng fǔ jiē zhèn zhī.
甲寅,遼賑易州貧民,以次及於中京及興中府皆賑之。
guǐ hài, zhào fēn jīng yì lùn cè wèi sì chǎng, yǐ shì jìn shì.
癸亥,詔分經義、論、策為四場,以試進士。
bǐng yín, zuò jīng chéng mén tóng yú fú.
丙寅,作京城門銅魚符。
jiǎ xū, liáo yǐ shū mì fù shǐ yē lǜ guān cān zhī zhèng shì jiān zhī nán yuàn shū mì shǐ shì. shí běi fǔ zǎi xiàng yáng jī lèi biǎo gào guī, liáo zhǔ bù xǔ, fēng wèi zhào wáng.
甲戌,遼以樞密副使耶律觀參知政事兼知南院樞密使事。時北府宰相楊績累表告歸,遼主不許,封為趙王。
shū mì yuàn yán rén zōng shí cháng jiàn wǔ xué, qǐ fù zhī. yǐ hài, zhào yú wǔ chéng wáng miào zhì wǔ xué, xuǎn wén wǔ guān zhī bīng zhě wèi jiào shòu.
樞密院言仁宗時嘗建武學,乞復之。乙亥,詔於武成王廟置武學,選文武官知兵者為教授。
dīng chǒu, gāo lì qiǎn shǐ gòng yú liáo.
丁丑,高麗遣使貢於遼。
shì yuè, hé yì běi jīng xià jīn.
是月,河溢北京夏津。
qiū, qī yuè, jǐ mǎo, liáo yǐ qìng zhōu jìn wén gāo bā shì tóng jū, mìng cì jué.
秋,七月,己卯,遼以慶州靳文高八世同居,命賜爵。
rén wǔ, zhào yǐ què huò wù wèi shì yì xī wù xià jiè, shì yì wù wèi dōng wù shàng jiè.
壬午,詔以榷貨務為市易西務下界,市易務為東務上界。
xīn mǎo, zhào zài jīng shāng shuì yuàn zá mài chǎng zá mǎi wù, bìng lì tí jǔ shì yì wù.
辛卯,詔「在京商稅院、雜賣場、雜買務,並隸提舉市易務。」
bǐng shēn, liáo zhèn ráo zhōu jī mín.
丙申,遼賑饒州饑民。
dīng yǒu, liáo zhǔ rú hēi lǐng.
丁酉,遼主如黑嶺。
rén yín, yǐ céng xiào kuān wèi shǐ guǎn xiū zhuàn jiān shū mì dōu chéng zhǐ. dōu chéng zhǐ jiù yòng wǔ chén, yǐ wén chén jiān lǐng zì xiào kuān shǐ.
壬寅,以曾孝寬為史館修撰兼樞密都承旨。都承旨舊用武臣,以文臣兼領自孝寬始。
shì yuè, biān xiū sān sī chì tiáo lì shān dìng guān guō féng yuán shàng shū yuē: bì xià gù yǐ shī chén dài wáng ān shí yǐ, ér shǐ zhī zì wǔ gǔ qū cháo, pú pú rán jí bài, shǒu jūn chén zhī cháng fēn, chén zhī suǒ wèi yù yě. yòu yuē: zǎi xiàng dài tiān lǐ wù, wú suǒ bù tǒng, dāng fèi shū mì fǔ, bìng guī zhōng shū. jīn ān shí jū zǎi fǔ zhī zhòng, cháo tíng yǒu suǒ jiàn zhì, tè qiān yú shū mì ér bù yù, chén kǒng bì xià suǒ yǐ rèn ān shí zhě gài bù zhuān yǐ. shū zòu, dì shén bù yuè. tā rì, wèi ān shí yuē: féng yuán bì qīng jùn. ān shí wèn: hé yǐ zhī zhī? dì yuē: jiàn suǒ shàng shū, yù bìng shū mì yuàn. ān shí yuē: rén cái nán dé, rú féng yuán yì qiě xiǎo shì, kě shì yòng yě.
是月,編修三司敕條例刪定官郭逢原上疏曰:「陛下固以師臣待王安石矣,而使之自五鼓趨朝,僕僕然亟拜,守君臣之常分,臣之所未喻也。」又曰:「宰相代天理物,無所不統,當廢樞密府,並歸中書。今安石居宰輔之重,朝廷有所建置,特牽於樞密而不預,臣恐陛下所以任安石者蓋不專矣。」疏奏,帝甚不悅。它日,謂安石曰:「逢原必輕俊。」安石問:「何以知之?」帝曰:「見所上書,欲並樞密院。」安石曰:「人才難得,如逢原亦且曉事,可試用也。」
dīng wèi, liáo zhǔ yǐ shǒu shū huá yán wǔ sòng chū shì qún chén.
丁未,遼主以手書《華嚴五頌》出示群臣。
rùn yuè, gēng xū, qiǎn zhōng shū jiǎn zhèng guān zhāng dūn chá fǎng jīng hú běi lù. dì sī yòng bīng yǐ wēi sì yí, hú běi tí diǎn xíng yù zhào dǐng shàng yán xiá zhōu dòng qiú kè bō wú dù, mán zhòng yuàn nèi fù. chén zhōu bù yī zhāng qiào yì shàng shū yán nán běi jiāng lì hài. suì zhào dūn chá fǎng, jīng zhì mán shì.
閏月,庚戌,遣中書檢正官章惇察訪荊湖北路。帝思用兵以威四夷,湖北提點刑獄趙鼎上言峽州峒酋刻剝無度,蠻眾願內附。辰州布衣張翹亦上書言南北江利害。遂詔惇察訪,經制蠻事。
shí běi jiāng zé péng shì zhǔ zhī, yǒu zhōu èr shí, nán jiāng zé shū shì yǒu sì zhōu, tián shì yǒu sì zhōu, xiàng shì yǒu wǔ zhōu, jiē zì tài zǔ yǐ lái shòu cháo mìng lì chén zhōu rù gòng zhě. jí dūn wǎng jīng zhì, mán xiāng jì nà tǔ, yuàn wèi wáng mín, shǐ chuàng chéng zhài, bǐ zhī nèi dì yǐ.
時北江則彭氏主之,有州二十,南江則舒氏有四州,田氏有四州,向氏有五州,皆自太祖以來受朝命隸辰州入貢者。及惇往經制,蠻相繼納土,願為王民,始創城砦,比之內地矣。
xīn hài, dì yīn hé yì, yǔ fǔ chén yuē: wén jīng dōng diào fū xiū hé, yǒu huài chǎn zhě, hé běi diào jí fū yóu duō ruò hé fù jué, nài hé? qiě hé jué bù guò zhàn yī hé zhī dì, huò xī huò dōng, lì hài wú suǒ xiào, tīng qí suǒ qū rú hé? wáng ān shí yuē: běi liú bù sāi, zhàn gōng sī tián zhì duō. yòu shuǐ sǎn màn, jiǔ fù diàn sāi. zuó xiū èr gǔ, fèi zhì shǎo ér gōng sī tián jiē chū, xiàng zhī xì lǔ, jù wèi wò rǎng, yōng fēi lì hū? kuàng jí fū yǐ jiǎn yú qù suì, ruò fù qì lǐ dī fáng, zé hé běi suì fū yù jiǎn yǐ. dì yǐ wèi rán.
辛亥,帝因河溢,語輔臣曰:「聞京東調夫修河,有壞產者,河北調急夫尤多;若河複決,奈何?且河決不過占一河之地,或西或東,利害無所校,聽其所趨如何?」王安石曰:「北流不塞,占公私田至多。又水散漫,久復淀塞。昨修二股,費至少而公私田皆出,向之澙鹵,俱為沃壤,庸非利乎?況急夫已減於去歲,若復葺理堤防,則河北歲夫愈減矣。」帝以為然。
zhāng dūn jīng zhì kuí yí, xiá wǔ jùn xiàn, lì wú gǎn yǔ gòng yǔ. zhī nán chuān xiàn xīn jīn zhāng shāng yīng, fù qì tì tǎng, háo shì yī shì bù shǐ zhě niàn dú shāng yīng zú kàng dūn, xí zhì kuí, yǔ dūn xiāng jiàn. shāng yīng zhe dào shì fú, zhǎng yī jiù zuò. dūn sì yì dà yán, shāng yīng suí jī zhé zhī, luò luò chū qí shàng. dūn dà xǐ, yán wèi shàng kè, jiàn zhū wáng ān shí, dé zhào duì, chú guāng lù sì chéng, xún jiā tài zǐ zhōng yǔn quán jiān chá yù shǐ lǐ xíng. shāng yīng shàng shū yuē: bì xià jí wèi yǐ lái, gèng zhāng gǎi zào zhě shù shí bǎi shì, qí zuì dà zhě sān shì: yī yuē miǎn yì, èr yuē bǎo jiǎ, sān yuē shì yì. sān zhě, dé qí rén, huǎn ér jiǎng zhī, zé wèi lì: fēi qí rén, jí ér chéng zhī, zé wèi hài. yuàn bì xià yǔ dà chén ān jìng xiū xī, zé rén ér xíng zhī. gǒu yī shì wèi yǐ, yī shì fù xìng, suī shǐ bì chén shì yě ér móu, mò dí chí chóu ér suàn, zhōng mò jiàn qí chéng yě.
章惇經制夔夷,狎侮郡縣,吏無敢與共語。知南川縣新津張商英,負氣倜儻,豪視一世;部使者念獨商英足抗惇,檄至夔,與惇相見。商英著道士服,長揖就坐。惇肆意大言,商英隨機折之,落落出其上。惇大喜,延為上客,薦諸王安石,得召對,除光祿寺丞,尋加太子中允、權監察御史里行。商英上疏曰:「陛下即位以來,更張改造者數十百事,其最大者三事:一曰免役,二曰保甲,三曰市易。三者,得其人,緩而講之,則為利:非其人,急而成之,則為害。願陛下與大臣安靜休息,擇人而行之。苟一事未已,一事復興,雖使裨諶適野而謀,墨翟持籌而算,終莫見其成也。」
rén zǐ, zhào: wǔ xué shēng yuán yǐ bǎi rén wèi é, yù kē chǎng qián yī nián, wěi shū mì yuàn jiàng xuān, mìng wǔ chén lù fēn dōu jiān jí wén chén zhuǎn yùn pàn guān yǐ shàng, gè zòu jǔ kān yīng wǔ jǔ zhě yī rén, qí bèi jǔ rén yù shēng yuán què, yuàn rù xué zhě, tīng.
壬子,詔:「武學生員以百人為額,遇科場前一年,委樞密院降宣,命武臣路分都監及文臣轉運判官以上,各奏舉堪應武舉者一人,其被舉人遇生員闕,願入學者,聽。」
bǐng chén, quán jiān chá yù shǐ lǐ xíng zhāng shāng yīng yán: pàn xíng bù wáng tíng yún lì fǎ, fán huáng nǎn wèi hài, xū bǔ jǐn nǎi dé wén zòu. jīn dà míng fǔ, qí bǎo xíng mò zhōu shùn ān bǎo dìng jūn suǒ zòu, fán sì shí jiǔ zhuàng, ér sān shí jiǔ zhuàng chú bǔ wèi jǐn, jìn zòu yuàn yǐ bù yīng fǎ, bù gǎn tōng zòu. fū huáng nǎn jǐ biàn hé shuò, ér dǐ lì jū wén, fēng hái zòu dú, bì qí qí pū jǐn fāng xǔ shàng wén. bì xià jí yù yú cǐ shí kǒng jù xiū shěng, yǐ shàng dá tiān jiè ér xià xù mín yǐn, yì wǎn yǐ. yù pī: jìn zòu yuàn biàn zhǐ huī zhū lù zhuǎn yùn ān fǔ sī, jīn hòu yǒu zāi shāng, lìng suǒ zài huà shí zòu wén. wáng ān shí yuē: zhū lù ān fǔ sī yǒu wú xiàn hé jīng zhì shì, yòu hé xiá guǎn jù zòu zāi shāng zhuàng hū? dì xiào ér bù dá.
丙辰,權監察御史里行張商英言:「判刑部王庭筠立法,凡蝗蝻為害,須捕盡乃得聞奏。今大名府,祁、保、邢、莫州、順安、保定軍所奏,凡四十九狀,而三十九狀除捕未盡,進奏院以不應法,不敢通奏。夫蝗蝻幾遍河朔,而邸吏拘文,封還奏牘,必俟其撲盡方許上聞。陛下即欲於此時恐懼修省,以上答天戒而下恤民隱,亦晚矣。」御批:「進奏院遍指揮諸路轉運、安撫司,今後有災傷,令所在畫時奏聞。」王安石曰:「諸路安撫司有無限合經制事,又何暇管句奏災傷狀乎?」帝笑而不答。
xiān shì nèi pī fù ān shí: wén shì yì mǎi mài jí kē xì, shì rén jí jí yuàn bàng, yǐ wèi guān sī jìn yín jǐn shōu tiān xià zhī huò, zì zuò jīng yíng, kě lìng dàn yī wèi jì zōng yuán bāi huà shī xíng. yú shì ān shí liú shēn bái dì yuē: bì yǒu shì shí, qǐ xuān shì. dì yuē: wén què huò mài bīng, zhì mín mài xuě dōu bù shòu yòu wén mǎi shū pǔ jí shū pǔ guì, mǎi zhī ma jí zhī ma guì yòu wén lì shǎng qián, bǔ rén bù lái shì yì sī mǎi mài zhě. ān shí yuē: guǒ ěr, zé shì chén yù yǐ jù liǎn wù bì xià yě. chén sù xíng bì xià suǒ zhī, hé yuán yǒu cǐ shì? dì yuē: kǒng suǒ shǐ lìng wèi tǐ cháo tíng yì, gèng xū shěn chá ěr. ān shí yuē: cǐ shì jiē yǒu jī, róng chén gēn jiū kān huì, bié yǒu wén zòu.
先是內批付安石:「聞市易買賣極苛細,市人籍籍怨謗,以為官司浸淫盡收天下之貨,自作經營,可令但依魏繼宗元擘畫施行。」於是安石留身白帝曰:「必有事實,乞宣示。」帝曰:「聞榷貨賣冰,致民賣雪都不售;又聞買梳朴即梳朴貴,買脂麻即脂麻貴;又聞立賞錢,捕人不來市易司買賣者。」安石曰:「果爾,則是臣欲以聚斂誤陛下也。臣素行陛下所知,何緣有此事?」帝曰:「恐所使令未體朝廷意,更須審察耳。」安石曰:「此事皆有跡,容臣根究勘會,別有聞奏。」
xīn wèi, liáo zhǔ shè xióng yú gǔ yáng shān. zhāng guó jūn jié dù shǐ yē lǜ pǔ xī yè yú xíng gōng. liáo zhǔ wèn biān shì, pǔ xī yuē: zì yīng zhōu nán jìng zhì tiān chí, jiē wǒ gēng mù zhī dì, qīng níng jiān, biān jiāng bù jǐn, wèi sòng suǒ qīn, fēng hòu nèi yí, shì fēi suǒ yí. liáo zhǔ rán zhī, bài pǔ xī wèi běi miàn lín yá.
辛未,遼主射熊於羖羊山。彰國軍節度使耶律普錫謁於行宮。遼主問邊事,普錫曰:「自應州南境至天池,皆我耕牧之地,清寧間,邊將不謹,為宋所侵,烽堠內移,似非所宜。」遼主然之,拜普錫為北面林牙。
jiǎ xū, xǐ zhī qīng zhōu zhào biàn wèi zī zhèng diàn dà xué shì zhī chéng dū fǔ. shí chéng dū yǐ shù zú wèi yōu, cháo tíng xuǎn zé dà chén wèi shǔ rén suǒ xìn ài zhě, gù yǐ mìng biàn. zhào jiàn zhī, biàn qǐ yǐ pián yí cóng shì, jí rì cí qù. jì zhì shǔ, zhì yì shàng kuān, mì wèi jīng lüè, ér yàn láo xián xiá rú tā rì, bīng mín yàn rán. jiàn zhōu mín lǐ xiào zhōng jù zhòng èr bǎi yú rén, sī zào fú dié, dù mín wèi sēng. huò yǐ móu nì gào, yù jù, biàn bù xià fǎ lì, yǐ yì jué zhī, dàn chù xiào zhōng yǐ sī dù zuì, yú jiē bù wèn.
甲戌,徙知青州趙抃為資政殿大學士、知成都府。時成都以戍卒為憂,朝廷選擇大臣為蜀人所信愛者,故以命抃。召見之,抃乞以便宜從事,即日辭去。既至蜀,治益尚寬,密為經略,而燕勞閒暇如它日,兵民晏然。劍州民李孝忠聚眾二百餘人,私造符牒,度民為僧。或以謀逆告,獄具,抃不下法吏,以意決之,但處孝忠以私度罪,餘皆不問。
bā yuè, jiǎ shēn, guān wén diàn xué shì tài zǐ shǎo shī zhì shì ōu yáng xiū zú. tài cháng chū shì yuē wén, yǐ pèi hán yù. cháng zhì fāng jiān tài cháng, yǔ xiū xiāng shī, nǎi yán xiū yǒu dìng cè zhī gōng, qǐng jiā yǐ zhōng zì, shí yì zhī yě. xiū tiān zī gāng jìn, jiàn yì yǒng wèi, fàng zhú zhì yú zài sān, zhì qì zì ruò. zhì jùn jiǎn ér bù rǎo, suǒ zhì mín biàn zhī. huò wèn: wèi zhèng kuān jiǎn ér shì bù chí fèi, hé yě?? yuē: yǐ zòng wèi kuān, yǐ lüè wèi jiǎn, zé zhèng shì chí fèi ér mín shòu qí bì. wú suǒ wèi kuān zhě, bù wèi kē jí jiǎn zhě, bù wèi fán suì ěr. jiǎng yǐn hòu jìn, rú kǒng bù jí. céng gǒng wáng ān shí sū xún xún zhī zǐ shì zhé, bù yī píng chù, wèi wèi rén zhī, xiū jí yóu qí shēng yù, wèi bì xiǎn yú shì. wèi wén fēng yuē zhōng dù, qí yán jiǎn ér míng, xìn ér tōng, wǔ dài yǐ lái, wén tǐ bēi ruò, zhì shì yī biàn ér fù yú gǔ. xiū mò hòu shù rì, zhào qiú qí suǒ zhuàn wǔ dài shǐ jì, hòu yǔ guān xiū wǔ dài shǐ bìng xíng.
八月,甲申,觀文殿學士、太子少師致仕歐陽修卒。太常初諡曰文,以配韓愈。常秩方兼太常,與修相失,乃言修有定策之功,請加以「忠」字,實抑之也。修天資剛勁,見義勇為,放逐至於再三,志氣自若。治郡簡而不擾,所至民便之。或問:「為政寬簡而事不弛廢,何也??曰:「以縱為寬,以略為簡,則政事弛廢而民受其弊。吾所謂寬者,不為苛急;簡者,不為繁碎耳。」獎引後進,如恐不及。曾鞏、王安石、蘇洵、洵之子軾、轍,布衣屏處,未為人知,修即游其聲譽,謂必顯於世。為文豐約中度,其言簡而明,信而通,五代以來,文體卑弱,至是一變而復於古。修歿後數日,詔求其所撰《五代史記》,後與官修《五代史》並行。
qín fèng lù yán biān ān fǔ shǐ wáng sháo yǐn bīng chéng wèi yuán bǎo, pò méng luó jiǎo, suì chéng qǐ shén píng, pò mǒ ěr shuǐ bā zú. chū, qiāng gè bǎo xiǎn, zhū jiāng móu zhì zhèn píng dì, sháo yuē: zéi bù shě xiǎn lái dòu, zé wǒ shī bì tú guī. jīn yǐ rù xiǎn dì, dāng shǐ xiǎn wèi wú yǒu. nǎi jìng qū mǒ bāng shān, yú zhú niú lǐng, yā zéi jūn ér zhèn, lìng yuē: gǎn yán tuì zhě zhǎn! shǐ jiē xià mǎ shǎo xī. zéi chéng gāo xià dòu, jūn xiǎo què. sháo huī zhàng xià bīng jī zhī, qiāng kuì zǒu, fén qí lú zhàng, táo xī dà zhèn. huì mǎ ěr jiǎn dù táo lái yuán, yú dǎng fù jí. sháo mìng bié jiāng yóu zhú niú lǐng lù zhāng jūn shēng, ér qián shī yuè wǔ shèng, yù mǎ ěr jiǎn shǒu lǐng xiā yào děng, yǔ zhàn, pò zhī, suì chéng wǔ shèng. sháo yán: cuò zhì táo hé, zhǐ yòng huí yì xī qián, wèi cháng zhé fèi guān běn. wén yàn bó yuē: gōng shī zào wū, chū bì xiǎo jì, jì rén yì yú dòng gōng. jí jì xìng zuò, zhī bù kě yǐ, nǎi shǐ zēng duō. dì yuē: wū huài qǐ kě bù xiū! wáng ān shí yuē: zhǔ zhě shàn jì, zì yǒu cǔn duó, qǐ wèi gōng shī suǒ qī yě! yàn bó bù fù gǎn yán. zì shì sháo jìn tǎo, zhé sì qī dàn, cháo tíng bù yǔ jì cái.
秦鳳路沿邊安撫使王韶引兵城渭源堡,破蒙羅角,遂城乞神平,破抹耳水巴族。初,羌各保險,諸將謀置陣平地,韶曰:「賊不舍險來斗,則我師必徒歸。今已入險地,當使險為吾有。」乃徑趨抹邦山,逾竹牛嶺,壓賊軍而陣,令曰:「敢言退者斬!」使皆下馬少息。賊乘高下斗,軍小卻。韶麾帳下兵擊之,羌潰走,焚其廬帳,洮西大震。會瑪爾戩渡洮來援,餘黨復集。韶命別將由竹牛嶺路張軍聲,而潛師越武勝,遇瑪爾戩首領瞎藥等,與戰,破之,遂城武勝。韶言:「措置洮河,只用回易息錢,未嘗輒費官本。」文彥博曰:「工師造屋,初必小計,冀人易於動工。及既興作,知不可已,乃始增多。」帝曰:「屋壞豈可不修!」王安石曰:「主者善計,自有忖度,豈為工師所欺也!」彥博不復敢言。自是韶進討,輒肆欺誕,朝廷不與計財。
rén chén, yǐ wǔ shèng jūn wèi zhèn táo jūn.
壬辰,以武勝軍為鎮洮軍。
yǐ wèi, zhào shì cóng jí zhū lù jiān sī gè jǔ yǒu cái xíng zhě yī rén.
乙未,詔侍從及諸路監司各舉有才行者一人。
jǐ hài, zhào: jīng xī fēn nán běi liǎng lù, xiāng dèng suí fáng jīn jūn yǐng táng bā zhōu wèi nán lù, xī jīng xǔ mèng chén rǔ cài yǐng qī zhōu xìn yáng jūn wèi běi lù.
己亥,詔:「京西分南、北兩路,襄、鄧、隨、房、金、均、郢、唐八州為南路,西京、許、孟、陳、汝、蔡、穎七州、信陽軍為北路。」
guǐ mǎo, biǎn tài zǐ zhōng yǔn tóng zhī jiàn yuàn táng jiōng wèi cháo zhōu bié jià. chū, wáng ān shí xǐ jiōng, lìng dèng wǎn jǔ wèi yù shǐ. shù yuè, jiāng yòng wèi jiàn guān, ān shí yí qí qīng tuō, jiāng bèi jǐ lì míng, bù chú zhí, yǐ běn guān tóng zhī jiàn yuàn, fēi gù shì yě. jiōng guǒ nù ān shí yì jǐ, fán zòu èr shí shū lùn shí shì jiē liú zhōng bù chū. jiōng nǎi yīn bǎi guān qǐ jū rì kòu bì qǐng duì, dì lìng yù yǐ tā rì, jiōng fú dì bù qǐ, suì zhào shēng diàn. jiōng zhì yù zuò qián, jìn yuē: chén suǒ yán jiē dà chén bù fǎ, qǐng duì bì xià yī yī chén zhī. nǎi jìn hù zhǎn shū, mù ān shí yuē: wáng ān shí jìn yù zuò qián tīng dá dāo zi! ān shí chí chí, jiōng hē yuē: bì xià qián yóu gǎn rú cǐ, zài wài kě zhī! ān shí là rán ér jìn. jiōng dà shēng xuān dú, fán liù shí tiáo, dà dǐ yán ān shí zhuān zuò wēi fú, céng bù biǎo lǐ shàn quán, tiān xià dàn zhī dàn ān shí, bù fù zhī yǒu bì xià. wén yàn bó féng jīng zhī ér bù gǎn yán, wáng guī qū shì ān shí, wú yì sī pū. qiě dú qiě mù guī, guī cán jù fǔ shǒu. yòu yán: yuán jiàng xuē xiàng chén yì, ān shí yí zhǐ qì shǐ, wú yì jiā nú zhāng zǎo lǐ dìng wèi ān shí zhǎo yá, zhāng shāng yīng nǎi ān shí yīng quǎn. nì yì zhě suī xián wèi bù xiào, fù jǐ zhě suī bù xiào wèi xián. zhì dǐ ān shí wèi lǐ lín fǔ lú qǐ. dì lǚ zhǐ zhī, jiōng kāng kǎi zì ruò. dú yǐ, zài bài ér tuì. gé mén jiū qí dú luàn cháo yí, biǎn cháo zhōu bié jià. dèng wǎn shēn jiù zhī, qiě zì hé móu jǔ. ān shí yuē: cǐ sù kuáng, bù zú zé. gǎi jiān guǎng zhōu jūn zī kù.
癸卯,貶太子中允、同知諫院唐坰為潮州別駕。初,王安石喜坰,令鄧綰舉為御史。數月,將用為諫官,安石疑其輕脫,將背己立名,不除職,以本官同知諫院,非故事也。坰果怒安石易己,凡奏二十疏論時事;皆留中不出。坰乃因百官起居日叩陛請對,帝令諭以它日,坰伏地不起,遂召升殿。坰至御座前,進曰:「臣所言皆大臣不法,請對陛下一一陳之。」乃搢笏展疏,目安石曰:「王安石近御座前聽答刂子!」安石遲遲,坰訶曰:「陛下前猶敢如此,在外可知!」安石辣然而進。坰大聲宣讀,凡六十條,大抵言「安石專作威福,曾布表里擅權,天下但知憚安石,不復知有陛下。文彥博、馮京知而不敢言,王珪曲事安石,無異廝仆。」且讀且目珪,珪慚懼俯首。又言:「元絳、薛向、陳繹,安石頤指氣使,無異家奴;張璪、李定為安石爪牙,張商英乃安石鷹犬。逆意者雖賢為不肖,附己者雖不肖為賢。」至詆安石為李林甫、盧杞。帝屢止之,坰慷慨自若。讀已,再拜而退。閤門糾其瀆亂朝儀,貶潮州別駕。鄧綰申救之,且自劾繆舉。安石曰:「此素狂,不足責。」改監廣州軍資庫。
jiǎ chén, wáng sháo pò mǎ ěr jìn yú gǒng lìng chéng, jiàng qí bù luò èr wàn yú rén.
甲辰,王韶破瑪爾晉於鞏令城,降其部落二萬餘人。
dì huàn tián fù bù jūn, zhào sī nóng zhòng dìng fāng tián jí jūn shuì fǎ, bān zhī tiān xià.
帝患田賦不均,詔司農重定方田及均稅法,頒之天下。
fāng tián zhī fǎ, yǐ dōng xī nán běi gè qiān bù, dāng sì shí yī qǐng liù shí liù mǔ yī bǎi liù shí bù wèi yī fāng. suì yǐ jiǔ yuè, xiàn wěi lìng zuǒ fēn dì jì liàng, suí bēi yuán píng zé ér dìng qí dì, yīn chì yū hēi lú ér biàn qí sè. fāng liàng bì, yǐ dì jí sè cān dìng féi jí, ér fēn wǔ děng yǐ dìng qí shuì zé. zhì míng nián sān yuè bì, jiē yǐ shì mín, yī jì wú sòng, jí shū hù tiē, lián zhuāng zhàng fù zhī, yǐ wèi dì fú. jūn shuì zhī fǎ, xiàn gè yǐ qí zū é shuì shù wèi xiàn. cháng shōu cù jī líng, rú mǐ bù jí shí hé ér shōu wèi shēng, juàn bù mǎn shí fēn ér shōu wèi cùn zhī lèi, jīn bù de yòng qí shù jūn tān zēng zhǎn, zhì yì jiù é, fán yuè é zēng shù jiē jìn. ruò jí lǔ bù máo jí zhòng suǒ shí lì shān lín bēi táng gōu lù fén mù, jiē bù lì shuì. fán tián fāng zhī jiǎo, lì tǔ wèi fēng, zhí qí yě zhī suǒ yí mù yǐ fēng biǎo zhī, yǒu fāng zhàng, yǒu zhuāng zhàng, yǒu jiǎ tiē, yǒu hù tiē, yǒu fèn yān xī chǎn diǎn mài gē yí, guān gěi qì, xiàn zhì bù, jiē yǐ jīn suǒ fāng zhī tián wèi zhèng. lìng jì jù, nǎi yǐ jù yě wèi wáng màn wèi zhǐ jiào guān, xiān zì jīng dōng lù xíng zhī, zhū lù fǎng yān.
方田之法,以東西南北各千步,當四十一頃六十六畝一百六十步為一方。歲以九月,縣委令佐分地計量,隨陂原、平澤而定其地,因赤淤、黑壚而辨其色。方量畢,以地及色參定肥瘠,而分五等以定其稅則。至明年三月畢,揭以示民,一季無訟,即書戶帖,連莊帳付之,以為地符。均稅之法,縣各以其租額稅數為限。嘗收蹙奇零,如米不及十合而收為升,絹不滿十分而收為寸之類,今不得用其數均攤增展,致溢舊額,凡越額增數皆禁。若瘠鹵不毛及眾所食利山林、陂塘、溝路、墳墓,皆不立稅。凡田方之角,立土為峰,植其野之所宜木以封表之,有方帳,有莊帳,有甲帖,有戶帖,有分煙析產、典賣割移,官給契,縣置簿,皆以今所方之田為正。令既具,乃以巨野尉王曼為指教官,先自京東路行之,諸路仿焉。
jiǔ yuè, guǐ chǒu, xǔ zōng shì shì huàn wén zī.
九月,癸丑,許宗室試換文資。
guǐ hài, shǐ yù biàn diàn jù xiào zhū jūn wǔ jì.
癸亥,始御便殿句校諸軍武技。
jiǎ zǐ, liáo zhǔ rú ǒu sī diàn.
甲子,遼主如藕絲淀。
dīng mǎo, zhào: huái nán fēn dōng xī liǎng lù, yáng bó sù chǔ hǎi tài sì chú zhēn tōng shí zhōu wèi dōng lù, shòu lú qí hé shū háo guāng huáng bā zhōu wú wèi jūn wèi xī lù.
丁卯,詔:「淮南分東、西兩路,揚、亳、宿、楚、海、泰、泗、滁、真、通十州為東路,壽、廬、蘄、和、舒、濠、光、黃八州、無為軍為西路。」
quán fā qiǎn yán zhōu zhào xiè zòu: gēn kuò dì wàn wǔ qiān jiǔ bǎi yú qǐng, zhāo hàn fān gōng jiàn shǒu sì qiān jiǔ bǎi yú rén qí, tuán zuò bā zhǐ huī. rén shēn, zhào yǐ xiè wèi lì bù yuán wài láng, xī yín juàn sān bǎi pǐ liǎng.
權發遣延州趙禼奏:根括地萬五千九百餘頃,招漢、蕃弓箭手四千九百餘人騎,團作八指揮。壬申,詔以禼為吏部員外郎,錫銀、絹三百匹、兩。
dōng, shí yuè, wù yín, zhī huá zhōu lǚ dà fáng yán: jiǔ yuè, bǐng yín, shǎo huá shān qián fù tóu gǔ shān lǐng cuī xiàn, xiàn jū mín liù shè, fán shù bǎi hù. zhào cì xiàn méi zhī jiā qián yǒu chà.
冬,十月,戊寅,知華州呂大防言:「九月,丙寅,少華山前阜頭谷山嶺摧陷,陷居民六社,凡數百戶。」詔賜陷沒之家錢有差。
jǐ chǒu, liáo cān zhī zhèng shì yē lǜ guān zuò jiǎo zhì yíng sī dì, jiàng wèi shù rén.
己丑,遼參知政事耶律觀坐矯制營私第,降為庶人。
guǐ sì, huí gú gòng yú liáo.
癸巳,回鶻貢於遼。
wù xū, shēng zhèn táo jūn zhōu yǐ wèi xī hé táo mín sì zhōu jí tōng yuǎn jūn, zhì xī hé lù, chú wáng sháo lóng tú gé zhí xué shì, wèi jīng lüè ān fǔ shǐ zhī xī zhōu. rán hé táo mín yóu wèi néng fù yě. jiǎn qín fèng qiú zuì yī děng.
戊戌,升鎮洮軍州以為熙、河、洮、岷四州及通遠軍,置熙河路,除王韶龍圖閣直學士,為經略安撫使、知熙州。然河、洮、岷猶未能復也。減秦、鳳囚罪一等。
shí yī yuè, gēng xū, liáo miǎn zǔ zhōu fù shuì.
十一月,庚戌,遼免祖州賦稅。
guǐ chǒu, hé zhōu shǒu lǐng xiā yào děng lái jiàng, yǐ wèi nèi diàn chóng bān, cì xìng míng bāo yuē.
癸丑,河州首領瞎藥等來降,以為內殿崇班,賜姓名包約。
bǐng chén, liáo dì dà xuě, xǔ mín qiáo cǎi jìn dì.
丙辰,遼地大雪,許民樵採禁地。
dīng mǎo, biǎn quán jiān chá yù shǐ lǐ xíng zhāng shāng yīng jiān jīng nán shuì. shí tái kān jié dào lǐ zé, cóng qīng dìng zuì, shū mì jiǎn xiáng guān liú fèng shì bó zhī zhào jiū chá sī hé zhì. shāng yīng yán: cǐ chū dà chén sī fèn. yuàn bì xià shōu hái zhǔ bǐng, zì chí wēi fú, shǐ ěr mù zhī guān wú wèi liǎng fǔ suǒ xié. dì wèi tíng qí yù. shāng yīng suì yán shū mì bì bó zhōu qīn qī, shī rù sǐ zuì, jí zòng yuàn lì rèn yuǎn fàn fǎ shí èr shì, yú shì wén yàn bó wú chōng cài tǐng bìng shàng yìn qiú qù. dì nán zhī, wèi zhé shāng yīng.
丁卯,貶權監察御史里行張商英監荊南稅。時台勘劫盜李則,從輕定罪,樞密檢詳官劉奉世駁之;詔糾察司劾治。商英言:「此出大臣私忿。願陛下收還主柄,自持威福,使耳目之官無為兩府所脅。」帝為停其獄。商英遂言樞密庇博州親戚,失入死罪,及縱院吏任遠犯法十二事,於是文彥博、吳充、蔡挺並上印求去。帝難之,為謫商英。
rén shēn, fēn shǎn xī wèi yǒng xìng qín fèng liǎng lù, réng zhì liù lù jīng lüè sī.
壬申,分陝西為永興、秦鳳兩路,仍置六路經略司。
zhāng dūn zhāo xiáng méi shān dòng dòng mán. mán xìng sū shì, jiù bù tōng zhōng guó, qí dì dōng jiē tán, nán jiē shào, xī jiē chén, běi jiē dǐng lǐ, dūn zhāo xiáng zhī, jí qí mín wàn sì qiān bā bǎi yú hù, tián èr shí liù wàn sì bǎi yú mǔ, jūn dìng qí shuì, shǐ suì yī shū. zhú wǔ yáng kāi shǎn èr chéng, zhì xīn huà xiàn, lì shào zhōu.
章惇招降梅山峒峒蠻。蠻姓蘇氏,舊不通中國,其地東接潭,南接邵,西接辰,北接鼎、澧,惇招降之,籍其民萬四千八百餘戶,田二十六萬四百餘畝,均定其稅,使歲一輸。築武陽、開陝二城,置新化縣,隸邵州。
shí èr yuè, wù chén, liáo yǐ hàn rén xíng gōng dōu bù shǔ yē lǜ zhòng xǐ wèi shū mì fù shǐ, fēng hán guó gōng yǐ shū mì fù shǐ chái dé zī cān zhī zhèng shì. chū cān zhī zhèng shì zhào huī wèi wǔ dìng jūn jié dù shǐ zhuó hàn rén xíng gōng fù bù shǔ dà bēi nǔ wèi dōu bù shǔ yǐ tóng zhī nán yuàn shū mì shǐ shì xiāo hǎn jiā nǔ zhī zuǒ yī lēi xī bā shì. yǐ cān zhī zhèng shì tóng zhī shū mì yuàn shì zhāng xiào jié wèi běi fǔ zǎi xiàng, fēng chén guó gōng. liáo zhǔ chēng xiào jié qín gàn, shù wèn yǐ shì, hàn rén zhōng guì xìng wú yǔ bǐ zhě.
十二月,戊辰,遼以漢人行宮都部署耶律仲禧為樞密副使,封韓國公;以樞密副使柴德滋參知政事。出參知政事趙徽為武定軍節度使;擢漢人行宮副部署大悲努為都部署;以同知南院樞密使事蕭罕嘉努知左伊勒希巴事。以參知政事、同知樞密院事張孝傑為北府宰相,封陳國公。遼主稱孝傑勤干,數問以事,漢人中貴幸無與比者。
bǐng zǐ, shè wáng mìng jīng hú xī dòng zhě.
丙子,赦亡命荊湖谿峒者。
dīng chǒu, zhào tài yuán zhì gōng jiàn shǒu.
丁丑,詔太原置弓箭手。
liáo yǐ qīng níng jié dà shè.
遼以清寧節大赦。
wù yín, gǎi wēn chéng miào wèi cí.
戊寅,改溫成廟為祠。
rén wǔ, chén shēng zhī qǐ fù wèi jiǎn xiào tài fù xíng lǐ bù shàng shū tóng píng zhāng shì shū mì shǐ.
壬午,陳昇之起復為檢校太傅、行禮部尚書、同平章事、樞密使。
guǐ wèi, yǔ tǔ.
癸未,雨土。
yǐ wèi, zhú xī zhōu nán běi guān jí zhū bǎo zhài.
乙未,築熙州南北關及諸堡砦。
shì suì, hé běi dà huáng.
是歲,河北大蝗。
dì cháng yán: zǔ zōng jiē ài xī tiān dì, bù kěn héng fèi, hàn wén dì yún: zhèn wèi tiān xià shǒu cái ěr. wáng ān shí yuē: rén zhǔ néng yǐ yáo shùn zhī zhèng zé qí mín, suī jié tiān xià zhī lì yǐ fèng chéng yú, bù wèi guò dāng. shǒu cái zhī yán, fēi tiān xià zhèng lǐ. rán ān yú jiǎn jié, zì shì shèng dé, zú yǐ lǜ lì fēng sú.
帝嘗言:「祖宗皆愛惜天地,不肯橫費,漢文帝云:『朕為天下守財耳。』」王安石曰:「人主能以堯、舜之政澤其民,雖竭天下之力以奉乘輿,不為過當。守財之言,非天下正理。然安於儉節,自是盛德,足以率厲風俗。」
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì xī níng liù nián liáo xián yōng jiǔ nián
○神宗體元顯道法古立憲帝德王功英文烈武欽仁聖孝皇帝熙寧六年(遼咸雍九年)
chūn, zhēng yuè, dīng wèi, liáo zhǔ rú yuān yāng luò.
春,正月,丁未,遼主如鴛鴦濼。
xīn hài, zhào fèng xī zǔ wèi tài miào shǐ zǔ, qiān shùn zǔ shén zhǔ cáng jiā shì. mèng xià sì gǎn shēng dì, yǐ xī zǔ pèi.
辛亥,詔奉僖祖為太廟始祖,遷順祖神主藏夾室。孟夏祀感生帝,以僖祖配。
xiān shì, zhōng shū zòu qǐng yì xī zǔ shén zhǔ tiāo qiān, xià liǎng zhì xiáng yì. yuán jiàng děng yán: zì gǔ shòu mìng zhī zhǔ, jì yǐ gōng dé xiǎng yǒu tiān xià, jiē tuī qí běn, tǒng qí zūn, shì qí zǔ. shāng zhōu yǐ qì jì yǒu gōng yú táng yú zhī jì, gù wèi zhī zǔ yǒu gōng. ruò zǔ bì yǒu gōng, zé xià hòu shì hé yǐ jiāo gǔn hū? jīn tài zǔ shòu mìng zhī chū, lì qīn miào zì xī zǔ shǐ, xī zǔ yǐ shàng, shì shù jì bù kě fù dé ér zhī, zé xī zǔ zhī wèi shǐ zǔ wú yí yǐ. tǎng wèi xī zǔ bù dāng bǐ qì jì wèi shǐ zǔ, shì shǐ tiān xià zhī rén bù fù zhī zūn zǔ, ér zi sūn dé yǐ yǒu gōng jiā qí zǔ kǎo yě. qǐng yǐ shǐ zǔ wèi xī zǔ zhī miào, shù hé xiān wáng lǐ yì. hàn lín xué shì hán wéi yán: tài zǔ huáng dì ruì zhì shén wǔ, bīng bù xuè rèn, zuò jìng dà luàn, zi sūn zūn yè, wàn shì méng zé, gōng dé zhuō rán, wèi sòng tài zǔ, wú kě yì zhě. xī zǔ suī wèi gāo zǔ, rán yǎng jī gōng yè, wèi jiàn suǒ yīn, shàng xún shì xì, yòu bù zhī qí suǒ shǐ. ruò yǐ suǒ shì jì qì fèng zhī, qiè kǒng yú gǔ wú kǎo, ér yú jīn yǒu suǒ wèi ān yě. tiān zhāng gé dài zhì sūn gù qǐng tè wèi xī zǔ lì shì, dì xiá zhī rì, yǐ xī zǔ quán jū dōng xiàng zhī wèi, yǐ shēn qí zūn yóu tài zǔ ér xià, qīn jìn dié huǐ zhī zhǔ, jiē cáng zhū xī zǔ shì. lǐ guān zhāng héng děng qǐng yǐ xī zǔ wèi bié miào. sū zhuó qǐng yǐ xī zǔ fù jǐng líng gōng.
先是,中書奏請議僖祖神主祧遷,下兩制詳議。元絳等言:「自古受命之主,既以功德享有天下,皆推其本,統其尊,事其祖。商、周以契、稷有功於唐、虞之際,故謂之祖有功。若祖必有功,則夏后氏何以郊鯀乎?今太祖受命之初,立親廟自僖祖始,僖祖以上,世數既不可復得而知,則僖祖之為始祖無疑矣。儻謂僖祖不當比契、稷為始祖,是使天下之人不復知尊祖,而子孫得以有功加其祖考也。請以始祖為僖祖之廟,庶合先王禮意。」翰林學士韓維言:「太祖皇帝睿智神武,兵不血刃,坐靖大亂,子孫遵業,萬世蒙澤,功德卓然,為宋太祖,無可議者。僖祖雖為高祖,然仰跡功業,未見所因,上尋世系,又不知其所始。若以所事稷、契奉之,竊恐於古無考,而於今有所未安也。」天章閣待制孫固請特為僖祖立室,禘祫之日,以僖祖權居東向之位,以伸其尊;由太祖而下,親近迭毀之主,皆藏諸僖祖室。禮官章衡等請以僖祖為別廟。蘇梲請以僖祖祔景靈宮。
dì yǐ gù yì wèn wáng ān shí, ān shí yuē: wèi zǔ lì bié miào, zì gǔ wú cǐ lǐ. jiāng yuán suǒ yǐ yǒu bié miào zhě, gài jiāng yuán méi shén yě, yǐ xiān bǐ gù, shèng qí lǐ yǔ gē wǔ, jiē xù yú xiān zǔ zhī shàng. bù rán, zé zhōu bù wèi kù miào ér lì jiāng yuán zhě, hé yě? dì yǐ ān shí lùn wèi rán, zhào yī jiàng děng yì.
帝以固議問王安石,安石曰:「為祖立別廟,自古無此禮。姜嫄所以有別廟者,蓋姜嫄禖神也,以先妣故,盛其禮與歌舞,皆序於先祖之上。不然,則周不為嚳廟而立姜嫄者,何也?」帝以安石論為然,詔依絳等議。
èr yuè, xīn mǎo, xià rén kòu qín zhōu, dōu xún jiǎn shǐ liú wéi jí bài zhī.
二月,辛卯,夏人寇秦州,都巡檢使劉維吉敗之。
bǐng shēn, yǒng chāng líng shàng gōng dōng mén huǒ.
丙申,永昌陵上宮東門火。
wáng sháo fù hé zhōu, huò mǎ ěr jiǎn qī zǐ.
王韶復河州,獲瑪爾戩妻子。
rén yín, hán jiàng zì xǔ zhōu xǐ zhī dà míng fǔ.
壬寅,韓絳自許州徙知大名府。
sān yuè, jǐ yǒu, zhào zèng xī hé sǐ shì jiāng tián qióng lǐ bīn shǐ, lù qí zi sān rén, sūn yī rén.
三月,己酉,詔贈熙河死事將田瓊禮賓使,錄其子三人,孫一人。
gēng xū, zhì jīng yì jú, xiū shī shū zhōu lǐ sān jīng yì, mìng wáng ān shí tí jǔ, lǚ huì qīng wáng pāng tóng xiū zhuàn. dì yù zhào chéng hào yù qí shì, ān shí bù kě, nǎi zhǐ.
庚戌,置經義局,修《詩》、《書》、《周禮》三經義,命王安石提舉,呂惠卿、王雱同修撰。帝欲召程顥預其事,安石不可,乃止。
xīn hài, shì míng jīng zhū kē.
辛亥,試明經諸科。
bǐng chén, sī tiān jiān yán sì yuè shuò, rì dāng shí jiǔ fēn. zhào zì dīng sì bì diàn jiǎn shàn, jiàng tiān xià qiú zuì yī děng, liú yǐ xià shì zhī.
丙辰,司天監言四月朔,日當食九分。詔自丁巳避殿減膳,降天下囚罪一等,流以下釋之。
jǐ wèi, zhào: zhū lù xué guān, bìng wěi zhōng shū xuǎn jīng cháo guān xuǎn rén huò jǔ rén chōng. yòu zhào: zhū lù zé jǔ rén zuì duō zhōu jūn, yī wǔ lù fǎ, gè zhì jiào shòu yī yuán.
己未,詔:「諸路學官,並委中書選京朝官、選人或舉人充。」又詔:「諸路擇舉人最多州軍,依五路法,各置教授一員。」
rén xū, yù jí yīng diàn, cì zòu míng jìn shì míng jīng zhū kē yú zhōng yǐ xià jí dì chū shēn tóng chū shēn tóng xué jiū chū shēn, zǒng wǔ bǎi jiǔ shí liù rén. cì jí dì jìn shì qián sān qiān mín, zhū kē qī bǎi mín, wèi qī jí fèi. zhōng, cháng zhōu rén yě.
壬戌,御集英殿,賜奏名進士、明經諸科余中以下及第、出身、同出身、同學究出身,總五百九十六人。賜及第進士錢三千緡,諸科七百緡,為期集費。中,常州人也。
dīng mǎo, zǎi xiàng shàng biǎo qǐng fù shàn, bù xǔ.
丁卯,宰相上表請復膳,不許。
zhào jìn shì zhū kē bìng shì míng fǎ zhù guān.
詔進士、諸科並試明法注官。
wù chén, zhì zhū lù tí diǎn xíng yù sī jiǎn fǎ guān gè yī yuán, cóng lǚ huì qīng qǐng yě.
戊辰,置諸路提點刑獄司檢法官各一員,從呂惠卿請也。
gēng wǔ, fēng lǐ qián dé wèi jiāo zhǐ jùn wáng.
庚午,封李乾德為交趾郡王。
xià, sì yuè, jiǎ xū shuò, rì dāng shí, yún yīn bù jiàn. zǎi chén jìn hè, yǐ wèi shèng dé suǒ gǎn, qǐ yù diàn fù shàn cóng zhī.
夏,四月,甲戌朔,日當食,雲陰不見。宰臣進賀,以為聖德所感,乞御殿復膳;從之。
yǐ hài, yǐ cháo jí yuàn wèi lǜ xué, zhì jiào shòu sì yuán. gōng shì xí lǜ lìng shēng yuán yì sān dào, xí duàn àn shēng yuán yī dào, xíng míng wǔ shì zhì qī shì sī shì yì èr dào, àn yī dào, xíng míng sān shì zhì wǔ shì. mìng guān jǔ rén jiē dé rù xué xí lǜ lìng.
乙亥,以朝集院為律學,置教授四員。公試習律令生員義三道,習斷案生員一道,刑名五事至七事;私試義二道,案一道,刑名三事至五事。命官舉人皆得入學習律令。
wù yín, zhī guì zhōu shěn qǐ qǐ zì jīn běn lù yǒu biān shì, zhǐ shēn jīng lüè sī zhuān wěi chù zhì jí jù yǐ wén, cóng zhī.
戊寅,知桂州沈起乞自今本路有邊事,止申經略司專委處置及具以聞,從之。
zì wáng ān shí yòng shì, ruì yì kāi biān, zhī yōng zhōu xiāo zhù, xǐ yán bīng, xiàn wáng sháo děng huò gāo wèi, nǎi shàng shū yán: jiāo zhǐ suī fèng cháo gòng, shí bāo huò xīn jiǔ yǐ, jīn bù qǔ, bì wèi hòu yōu. huì jiāo rén wèi zhàn chéng suǒ bài, huò yán qí yú zhòng bù mǎn wàn, kě jì rì yǐ qǔ, zhào yǐ zhù zhī guì zhōu, jīng lüè zhī. zhù rù cháo, dì wèn gōng qǔ zhī cè, zhù fù yǐ wèi nán. shí qǐ wèi dù zhī pàn guān, yán nán jiāo xiǎo chǒu, wú bù kě qǔ zhī lǐ nǎi yǐ qǐ dài zhù. qǐ yíng hé ān shí, suì yī yì shì gōng jī, jiāo zhǐ shǐ èr.
自王安石用事,銳意開邊,知邕州蕭注,喜言兵,羨王韶等獲高位,乃上疏言:「交趾雖奉朝貢,實包禍心久矣,今不取,必為後憂。」會交人為占城所敗,或言其餘眾不滿萬,可計日以取,詔以注知桂州,經略之。注入朝,帝問攻取之策,注復以為難。時起為度支判官,言南交小丑,無不可取之理;乃以起代注。起迎合安石,遂一意事攻擊,交趾始貳。
yǐ yǒu, xī hé jīng lüè sī shàng hé zhōu dé gōng jiāng zú, wáng ān shí bái dì: shì qì zì cǐ yì zhèn. dì yuē: gǔ rén wèi jǔ shì zé cái zì liàn, cǐ yán shì yě. ān shí yuē: jǔ shì zé cái zhě chū, bù cái zhě kùn, cǐ bù cái zhě suǒ yǐ bù lè jǔ shì yě.
乙酉,熙河經略司上河州得功將卒,王安石白帝:「士氣自此益振。」帝曰:「古人謂舉事則才自練,此言是也。」安石曰:「舉事則才者出,不才者困,此不才者所以不樂舉事也。」
rén chén, liáo zhǔ rú wàng guó yá.
壬辰,遼主如旺國崖。
jiǎ wǔ, dìng qí xú děng zhōu bǎo jiǎ.
甲午,定齊、徐等州保甲。
wù xū, cái dìng zài jīng lì lù.
戊戌,裁定在京吏祿。
jǐ hài, wén yàn bó bà.
己亥,文彥博罷。
shì yì sī jì lì, zhì guǒ shí yì guān jiān mài, yàn bó yǐ wèi sǔn guó tǐ, liǎn mín yuàn, zhì huá yuè shān bēng, wèi dì jí yán zhī, qiě yuē: yì guān zhī jiā wǎng lì yú shì, jìn shēn qīng yì shàng suǒ bù róng. qǐ yǒu táng táng dà guó, huáng huáng qiú lì, ér tiān yì yǒu bù shì jǐng zhě hū? wáng ān shí yuē: huá shān zhī biàn, dài tiān yì wèi xiǎo rén fā. shì yì zhī qǐ, zì wèi xì mín jiǔ kùn, yǐ yì jiān bìng ěr, yú guān hé lì yān! xiān shì hán jiàng yǔ ān shí xié lì pái yàn bó, měi yì shì, jiàng duō miàn jǔ zhī, yòu zhì shěn guān sì yuàn yǐ duó qí quán. yàn bó nèi bù píng, jiān qiú bǔ wài, dì qiǎn zhōng shǐ zhào rù, yā fù shū mì yuàn zhě shù yǐ. zhì shì qiú qù yì lì, suì yǐ shǒu sī tú jiān shì zhōng hé dōng jié dù shǐ pàn yáng hé.
市易司既立,至果實亦官監賣,彥博以為損國體,斂民怨,致華岳山崩,為帝極言之,且曰:「衣冠之家罔利於市,搢紳清議尚所不容。豈有堂堂大國,皇皇求利,而天意有不示警者乎?」王安石曰:「華山之變,殆天意為小人發。市易之起,自為細民久困,以抑兼併爾,於官何利焉!」先是韓絳與安石協力排彥博,每議事,絳多面沮之,又置審官四院以奪其權。彥博內不平,堅求補外,帝遣中使召入,押赴樞密院者數矣。至是求去益力,遂以守司徒兼侍中、河東節度使、判陽河。
shì yuè, shǐ zhì shū jùn huáng hé sī.
是月,始置疏浚黃河司。
xiān shì yǒu xuǎn rén lǐ gōng yì zhě, xiàn tiě lóng zhǎo yáng ní chē fǎ yǐ jùn hé. qí fǎ, yòng tiě shù jīn wèi zhǎo xíng, yǐ shéng xì zhōu wěi ér chén zhī shuǐ, gāo gōng jí zhào, chéng liú xiāng jì ér xià, yī zài guò, shuǐ yǐ shēn shù chǐ. huàn guān huáng huái xìn yǐ wèi kě yòng, ér huàn qí tài qīng. wáng ān shí qǐng lìng huái xìn gōng yì tóng yì zēng sǔn, nǎi bié zhì jùn chuān pá. qí fǎ, yǐ jù mù zhǎng bā chǐ, chǐ zhǎng èr chǐ, liè yú mù xià rú pá zhuàng, yǐ shí yā zhī liǎng páng xì dà shéng, liǎng duān dìng dà chuán, xiāng jù bā shí bù, gè yòng huá chē jiǎo zhī, qù lái náo dàng ní shā, yǐ yòu yí chuán ér jùn. huò wèi shuǐ shēn zé pá bù néng jí dǐ, suī shù wǎng lái wú yì, qiǎn zé chǐ ài ní shā, yè zhī bù dòng, zú nǎi fǎn chǐ xiàng shàng ér yè zhī. rén jiē zhī bù kě yòng, wéi ān shí shàn qí fǎ, shǐ huái xìn xiān shì zhī yǐ jùn èr gǔ, yòu móu záo zhí hé shù lǐ yǐ guān qí xiào, qiě yán yú dì yuē: kāi zhí hé zé shuǐ shì fēn, qí bù kě kāi zhě, yǐ jìn hé měi kāi shù chǐ jí jiàn shuǐ, bù róng shī gōng ěr. jīn dì jiàn shuǐ shī jí yǐ pá jùn zhī, shuǐ dāng suí pá gǎi qū. zhí hé gǒu zhì shù qiān pá, zé zhū hé qiǎn diàn, jiē fēi suǒ huàn, suì kě shěng kāi jùn zhī fèi jǐ bǎi qiān wàn. dì yuē: guǒ ěr, shén shàn. wén hé běi xiǎo jūn lěi dāng qǐ fū wǔ qiān, jì hé jìng zhī dīng, jǐn jí cǐ shù, yī fū zhì yòng bā mín. gù ōu yáng xiū cháng wèi kāi hé rú fàng huǒ, yǔ qí láo rén, bù rú wù kāi. ān shí yuē: láo rén yǐ chú hài, suǒ wèi dú tiān xià ér mín cóng zhī zhě. dì nǎi xǔ chūn shǒu xìng gōng, ér cháng huái xìn yǐ dù sēng dié shí wǔ dào, gōng yì yǔ táng chú. yǐ pá fǎ xià běi jīng, lìng dōu dà tí jǔ dà míng fǔ jiè jīn dī fàn zi yuān yǔ tōng pàn zhī xiàn gòng shì yàn zhī, jiē yán bù kě yòng. huì zi yuān yǐ shì zhì jīng shī, ān shí wèn qí gù, zi yuān yì fù huì, jù yuē: fǎ chéng kě shàn, dì tóng guān yì bù hé ěr. ān shí dà yuè. zhì shì nǎi zhì jùn hé sī, jiāng zì wèi zhōu jùn zhì hǎi kǒu, yǐ zi yuān wèi dōu dà tí jǔ, gōng yì wèi zhī shǔ.
先是有選人李公義者,獻鐵龍爪揚泥車法以浚河。其法,用鐵數斤為爪形,以繩繫舟尾而沉之水,篙工急棹,乘流相繼而下,一再過,水已深數尺。宦官黃懷信以為可用,而患其太輕。王安石請令懷信、公義同議增損,乃別置浚川杷。其法,以巨木長八尺,齒長二尺,列於木下如杷狀,以石壓之;兩旁系大繩,兩端碇大船,相距八十步,各用滑車絞之,去來撓盪泥沙,已又移船而浚。或謂水深則杷不能及底,雖數往來無益,淺則齒礙泥沙,曳之不動,卒乃反齒向上而曳之。人皆知不可用,惟安石善其法,使懷信先試之以浚二股,又謀鑿直河數里以觀其效,且言於帝曰:「開直河則水勢分,其不可開者,以近河每開數尺即見水,不容施功耳。今第見水師即以杷浚之,水當隨杷改趨。直河苟置數千杷,則諸河淺澱,皆非所患,歲可省開浚之費幾百千萬。」帝曰:「果爾,甚善。聞河北小軍壘當起夫五千,計合境之丁,僅及此數,一夫至用八緡。故歐陽修嘗謂開河如放火,與其勞人,不如勿開。」安石曰:「勞人以除害,所謂毒天下而民從之者。」帝乃許春首興工,而償懷信以度僧牒十五道,公義與堂除。以杷法下北京,令都大提舉大名府界金堤范子淵與通判、知縣共試驗之,皆言不可用。會子淵以事至京師,安石問其故,子淵意附會,遽曰:「法誠可善,第同官議不合耳。」安石大悅。至是乃置浚河司,將自衛州浚至海口,以子淵為都大提舉,公義為之屬。
wǔ yuè, guǐ mǎo shuò, hú běi mán xiàng yǒng wù shū guāng yín yǐ qí dì lái jiàng.
五月,癸卯朔,湖北蠻向永晤、舒光銀以其地來降。
wù shēn, zhào xìng shuǐ lì, fán chuàng shuǐ wéi niǎn duì yǒu fáng guàn gài mín tián zhě, yǐ wéi zhì lùn.
戊申,詔興水利,凡創水磑碾碓有妨灌溉民田者,以違制論。
yǐ chǒu, zhào jīng dōng lù chá shì rén yǒu xíng yì zhě yǐ wén.
乙丑,詔京東路察士人有行義者以聞。
yǐ lú yí pàn, zhào qiǎn zhōng shū jiǎn zhèng guān xióng běn wèi zǐ kuí chá fǎng sī, dé yǐ pián yí cuò zhì zhū yí shì.
以瀘夷叛,詔遣中書檢正官熊本為梓夔察訪司,得以便宜措置諸夷事。
liù yuè, dīng chǒu, tí jǔ zài jīng shì yì wù zòu sān bān jiè zhí zhāng jí fǔ wèi shàng jiè jù dāng gōng shì. jí fǔ cí yǐ jiàn wèi lǐ zhāng zhǐ shǐ, fāng zài jiàng zhé, yī dàn shě qù, yì suǒ bù ān. dì tàn yuē: jí fǔ suī xiǎo rén, chén yì shén gāo, xián yú lǐ qīng chén yuǎn yǐ, kě suì qí zhì. chū, hán jiàng xuān fǔ, qīng chén cóng pì, huì jiàng bèi biǎn, qīng chén tú zì quán, duō huǐ jiàng, gù dì báo zhī.
六月,丁丑,提舉在京市易務奏三班借職張吉甫為上界句當公事。吉甫辭以見為李璋指使,方在降謫,一旦捨去,義所不安。帝嘆曰:「吉甫雖小人,陳義甚高,賢於李清臣遠矣,可遂其志。」初,韓絳宣撫,清臣從辟,會絳被貶,清臣圖自全,多毀絳,故帝薄之。
xīn sì, tí jǔ sī tiān jiān chén yì děng yán chóng tiān lì qì hòu tiān, míng tiān lì shuò hòu tiān, fú lòu hún yí yì gè yǒu chuǎn lì. zhào wèi pǔ bié zào lì, yǔ jiù lì bǐ xiào shū mì. qí fú lòu hún yí, jīn yī xīn yàng zhì zào, sī tiān bié cè yàn yǐ wén.
辛巳,提舉司天監陳繹等言《崇天厲》氣後天,《明天曆》朔後天,浮漏、渾儀亦各有舛戾。詔衛朴別造歷,與舊曆比校疏密。其浮漏、渾儀,今依新樣製造,司天別測驗以聞。
jǐ chǒu, zhōng shū yǐ quàn kè zāi sāng zhī fǎ zòu yù, dì yuē: nóng sāng, yī shí zhī běn, yí yǐ quàn mín. rán mín bù gǎn zì lì zhě, zhèng wèi zhōu xiàn yuē cǐ yǐ wèi zī, shēng qí hù děng ěr. jiù yǒu tiáo jìn, kě shēn míng zhī. suì yǐ qí fǎ xià zhū lù, měi suì èr yuè zhōng diǎn jiǎn, zāi jí shí fēn zhě yǒu shǎng, bù jí qī fēn zhě yǒu fá.
己丑,中書以勸課栽桑之法奏御,帝曰:「農桑,衣食之本,宜以勸民。然民不敢自力者,正為州縣約此以為資,升其戶等耳。舊有條禁,可申明之。」遂以其法下諸路,每歲二月終點檢,栽及十分者有賞,不及七分者有罰。
wáng pāng yán: jīn tiān xià jiǎ zhòu gōng nǔ yǐ qiān wàn jì, ér wú yī jiān lì zhě, mò ruò gèng zhì. qí fǎ, liǎn shù zhōu zhī suǒ zuò ér jù yǐ wèi yī, ruò jīn qián jiān zhī bǐ, zé zhī gōng shì zhī chén, shǐ diǎn qí zhí, qiě mù liáng gōng wèi jiàng shī. cóng zhī. jǐ hài, zhì jūn qì jiān, yǐ lǚ huì qīng pàn jiān shì.
王雱言:「今天下甲冑弓弩以千萬計,而無一堅利者,莫若更制。其法,斂數州之所作而聚以為一,若今錢監之比,擇知工事之臣,使典其職,且募良工為匠師。」從之。己亥,置軍器監,以呂惠卿判監事。
shì yuè, zhī nán kāng jūn zhōu dūn yí zú. dūn yí chū yīn jiù zhèng xiàng rèn, wèi fēn níng zhǔ bù, yǒu yù jiǔ bù jué, dūn yí zhì, yī xùn lì biàn. diào nán ān sī lǐ, yǒu qiú, fǎ bù dāng sǐ, zhuǎn yùn shǐ wáng kuí yù shēn zhì zhī. dūn yí lì yǔ biàn, kuí bù tīng, dūn yí wěi shǒu bǎn, jiāng qì guān qù, yuē: rú cǐ, shàng kě shì hū! shā rén yǐ mèi rén, wú bù wèi yě. kuí wù, qiú dé shì. diào guì yáng lìng, gǎi zhī nán chāng, fù jiā dà xìng xiá lì è shǎo, bù dú yǐ dé zuì wèi yōu, ér qiě yǐ wū huì shàn zhèng wèi chǐ. lèi qiān zhì guǎng dōng zhuǎn yùn pàn guān, bìng zuò, suì qiú zhī nán kāng yǐ jiù, zhì shì zú.
是月,知南康軍周敦頤卒。敦頤初因舅鄭向任,為分寧主簿,有獄久不決,敦頤至,一訊立辨。調南安司理,有囚,法不當死,轉運使王逵欲深治之。敦頤力與辨,逵不聽,敦頤委手板,將棄官去,曰:「如此,尚可仕乎!殺人以媚人,吾不為也。」逵悟,囚得釋。調桂陽令,改知南昌,富家、大姓、黠吏、惡少,不獨以得罪為憂,而且以污穢善政為恥。累遷至廣東轉運判官,病作,遂求知南康以舊,至是卒。
dūn yí xìn gǔ hǎo yì, yǐ míng jié zì dǐ lì. huáng tíng jiān chēng qí xiōng huái sǎ luò, rú guāng fēng jì yuè. wèi nán ān sī lǐ shí, tōng pàn chéng xiàng yǐ qí xué wèi zhī dào, shǐ èr zi hào yí wǎng yǔ zhī yóu. dūn yí měi lìng xún kǒng yán lè chù, suǒ lè hé shì. hào cháng yuē: zì zài jiàn zhōu mào shū hòu, yín fēng nòng yuè yǐ guī, yǒu wú yǔ diǎn yě zhī yì. xué zhě chēng wèi lián xī xiān shēng.
敦頤信古好義,以名節自砥礪。黃庭堅稱其胸懷灑落,如光風霽月。為南安司理時,通判程珦以其學為知道,使二子顥、頤往與之游。敦頤每令尋孔、顏樂處,所樂何事。顥嘗曰:「自再見周茂叔後,吟風弄月以歸,有吾與點也之意。」學者稱為濂溪先生。
qiū, qī yuè, jiǎ chén, liáo zhǔ liè yú dà xióng shān.
秋,七月,甲辰,遼主獵於大熊山。
yǐ sì, zhào: jīng xī huái nán liǎng zhè jiāng xī jīng hú liù lù gè zhì yī zhù qián jiān, jiāng nán jīng hú nán lù yǐ shí wǔ wàn mín, yú yǐ shí wàn mín wèi é.
乙巳,詔:「京西、淮南、兩浙、江西、荊湖六路各置一鑄錢監,江南、荊湖南路以十五萬緡,餘以十萬緡為額。」
wù shēn, liáo wū kù dé lǜ lēi tǒng jūn yán bù rén shā qí jié dù shǐ yǐ pàn. jǐ yǒu, liáo zhǔ mìng fēn bù zhū jūn tǎo zhī.
戊申,遼烏庫德寽勒統軍言部人殺其節度使以叛。己酉,遼主命分部諸軍討之。
jiǎ yín, yǐ hàn lù zài jīng qiú, sǐ zuì yǐ xià jiàng yī děng, zhàng zuì shì zhī.
甲寅,以旱錄在京囚,死罪以下降一等,杖罪釋之。
dīng sì, zhào: yán biān lì shā shú hù yǐ yāo shǎng zhě, lù zhī.
丁巳,詔:「沿邊吏殺熟戶以邀賞者,戮之。」
yǐ chǒu, fēn hé běi wèi dōng xī lù. dà míng kāi dé hé jiān sān fǔ, cāng jì bó dì mò xióng bà dé bīn qīng ēn shí yī zhōu, dé qīng bǎo shùn yǒng jìng xìn ān bǎo dìng wǔ jūn wèi dōng lù zhēn dìng zhōng shān xìn dé qìng yuán sì fǔ, xiāng jùn huái wèi míng shēn cí qí bǎo jiǔ zhōu, tiān wēi běi píng ān sù yǒng níng guǎng xìn shùn ān liù jūn wèi xī lù.
乙丑,分河北為東、西路。大名、開德、河間三府,滄、冀、博、棣、莫、雄、霸、德、濱、清、恩十一州,德清、保順、永靜、信安、保定五軍為東路;真定、中山、信德、慶源四府,相、浚、懷、衛、洺、深、磁、祁、保九州,天威、北平、安肅、永寧、廣信、順安六軍為西路。
bǐng yín yè, xī běi yǒu shēng rú wéi.
丙寅夜,西北有聲如磑。
liáo nán jīng zòu guī yì lái shuǐ liǎng xiàn huáng fēi rù sòng jìng, yú wèi fēng suǒ shí.
遼南京奏歸義、淶水兩縣蝗飛入宋境,餘為蜂所食。
bā yuè, mìng jiǎn zhèng zhōng shū xíng fáng gōng shì shěn kuò pì guān xiāng dù liǎng zhè shuǐ lì. dì wèi wáng ān shí děng yuē: cǐ shì bì kě xíng fǒu? ān shí yuē: kuò nǎi shì rén, xí zhī qí lì hài, xìng yì jǐn mì, yí bù wàng jǔ. dì yuē: shì dāng shěn jì, wú rú jiá dǎn wàng zuò, zhōng dào ér zhǐ, wèi hài bù xì yě. dīng chǒu, kuò zòu yán: zhè xī zhū zhōu shuǐ huàn, jiǔ bù shū zhàng, dī fáng chuān dú, duō jiē yīn fèi, jīn ruò yī chū mín lì, bì nán chéng gōng, qǐ xià sī nóng dài guān qián, mù mín xìng lì. cóng zhī.
八月,命檢正中書刑房公事沈括辟官相度兩浙水利。帝謂王安石等曰:「此事必可行否?」安石曰:「括乃士人,習知其利害,性亦謹密,宜不妄舉。」帝曰:「事當審計,無如郟亶妄作,中道而止,為害不細也。」丁丑,括奏言:「浙西諸州水患,久不疏障,堤防川瀆,多皆堙廢,今若一出民力,必難成功,乞下司農貸官錢,募民興利。」從之。
jiǎ shēn, bà jiǎn zhōu suì gòng mián.
甲申,罷簡州歲貢綿。
jiǎ wǔ, cì xī hé jīng yuán jūn shì tè zhī qián.
甲午,賜熙河、涇原軍士特支錢。
bǐng shēn, liáo yǐ shū mì fù shǐ yē lǜ zhòng xǐ wèi nán yuàn shū mì shǐ.
丙申,遼以樞密副使耶律仲禧為南院樞密使。
wù xū, fù bǐ lǘ zú dǎng zhī fǎ.
戊戌,複比閭族黨之法。
jiǔ yuè, rén yín, zhì liǎng zhè hé dí cāng, lì liǎn sàn fǎ.
九月,壬寅,置兩浙和糴倉,立斂散法。
guǐ mǎo, liáo zhǔ zhù dú lú jīn.
癸卯,遼主駐獨盧金。
wù shēn, zhào xìng shuǐ lì.
戊申,詔興水利。
xīn hài, yù chóng zhèng diàn, cè wǔ jǔ. chū, shū mì yuàn xiū wǔ jǔ fǎ, bù néng dá cè zhě, dá bīng shū mò yì. wáng ān shí yuē: wǔ jǔ ér shì mò yì, hé yì xué jiū! sòng shū bù xiǎo lǐ zhě, wú bǔ yú shì. xiān wáng shōu yǒng lì zhī shì jiē shǔ yú jūn yòu zhě, yù yǐ bèi yù wǔ zhī yòng, zé jì sòng hé suǒ shī! dì cóng zhī. zhì shì shǐ cè shì yān.
辛亥,御崇政殿,策武舉。初,樞密院修武舉法,不能答策者,答兵書墨義。王安石曰:「武舉而試墨義,何異學究!誦書不曉理者,無補於事。先王收勇力之士皆屬於軍右者,欲以備禦侮之用,則記誦何所施!」帝從之。至是始策試焉。
wù wǔ, mín zhōu shǒu lǐng mó lín qìn yǐ qí chéng jiàng.
戊午,岷州首領摩琳沁以其城降。
chū, wáng sháo jì fù hé zhōu, huì jiàng qiāng pàn, sháo huí jūn jī zhī. tǔ bō mǎ ěr jiǎn yǐ qí jiān jù hé zhōu, sháo jìn pò hē nuò mù cáng chéng, chuān lù gǔ shān, nán rù táo zhōu jìng, dào xiá ài, shì mǎ tú xíng, huò rì zhì liù qī. mǎ ěr jiǎn liú qí dǎng shǒu hé zhōu, zì jiāng wěi guān jūn. sháo lì zhàn, pò zǒu zhī, hé zhōu fù píng. jìn gōng dàng zhōu, bá zhī, tōng táo zhōu lù. mó lín qìn wén xiān shēng, suì yǐ chéng jiàng. sháo rù mín zhōu, yú shì dié táo èr zhōu qiāng qiú, jiē xiāng jì yì jūn zhōng, yǐ chéng tīng mìng. jūn xíng fán wǔ shí sì rì, shè qiān bā bǎi lǐ, dé zhōu wǔ, zhǎn shǒu shù qiān jí, huò niú yáng mǎ yǐ wàn jì. shì yì yě, rén jiē chuán sháo yǐ quán shī fù méi, jí zòu jié, dì dà xǐ, jìn sháo zuǒ jiàn yì dài fū duān míng diàn xué shì.
初,王韶既復河州,會降羌叛,韶回軍擊之。吐蕃瑪爾戩以其間據河州,韶進破訶諾木藏城,穿露骨山,南入洮州境,道狹隘,釋馬徒行,或日至六七。瑪爾戩留其黨守河州,自將尾官軍。韶力戰,破走之,河州復平。進攻宕州,拔之,通洮州路。摩琳沁聞先聲,遂以城降。韶入岷州,於是疊、洮二州羌酋,皆相繼詣軍中,以城聽命。軍行凡五十四日,涉千八百里,得州五,斬首數千級,獲牛羊馬以萬計。是役也,人皆傳韶已全師覆沒,及奏捷,帝大喜,進韶左諫議大夫、端明殿學士。
wù chén, shōu miǎn xíng qián.
戊辰,收免行錢。
xiān shì jīng shī wàn wù yǒu xíng, guān sī suǒ xū, jù yǐ zé bàn, xià dǎi pín mín fù fàn, shù yǒu péi zhé. lǚ jiā wèn qǐng yuē zhū xíng lì rù hòu bó, lìng nà qián yǐ fù lì lù, yǔ miǎn xíng hù zhī yīng. ér jìn zhōng mài mǎi bǎi huò, bìng xià zá mǎi chǎng wù, réng zhì shì sī gū wù dī áng, fán nèi wài guān sī yù zhàn wù jià, zé qǔ bàn yān. zhì shì suì xíng zhī.
先是京師萬物有行,官司所須,俱以責辦,下逮貧民負販,數有賠折。呂嘉問請約諸行利入厚薄,令納錢以賦吏祿,與免行戶祗應。而禁中賣買百貨,並下雜買場務,仍置市司估物低昂,凡內外官司欲占物價,則取辦焉。至是遂行之。
dōng, shí yuè, liáo zhǔ rú yīn shān, suì rú xī jīng, xuán mìng xíng xìng zhī dì miǎn qí zū shuì.
冬,十月,遼主如陰山,遂如西京,旋命行幸之地免其租稅。
xīn wèi, zhāng dūn jī nán jiāng mán, píng zhī. chū, hú běi mán xiàng yǒng wù shū guāng yín děng gè yǐ qí dì guī shùn, dú tián shì yǒu yuán měng zhě, pō jié ào nán zhì. dūn qiǎn zuǒ shì jìn lǐ zī zhāo yù zhī. zī biǎn dàng wú móu, xiè màn yí liáo, wèi yì zhōu mán suǒ shā. dūn suì jìn bīng pò yì zhōu, nán jiāng zhōu dòng suì píng.
辛未,章惇擊南江蠻,平之。初,湖北蠻向永晤、舒光銀等各以其地歸順,獨田氏有元猛者,頗桀驁難制。惇遣左侍禁李資招諭之。資褊宕無謀,褻慢夷僚,為懿州蠻所殺。惇遂進兵破懿州,南江州峒遂平。
fù mǎ dū wèi zhāng dūn lǐ qǐ lì chūn qiū xué guān, bù xǔ. dì wèi wáng ān shí yuē: qīng cháng yǐ chūn qiū zì lǔ shǐ wáng, qí yì bù kě kǎo, gù wèi zhì xué guān. dūn lǐ hǎo xué bù juàn, dì wèi zhī cǐ yì ěr. bǐ dàn dú chūn qiū ér bù dú chuán, chūn qiū wèi yì tōng yě.
駙馬都尉張敦禮乞立《春秋》學官,不許。帝謂王安石曰:「卿嘗以《春秋》自魯史亡,其義不可考,故未置學官。敦禮好學不倦,第未知此意耳。彼但讀《春秋》而不讀《傳》,《春秋》未易通也。」
xīn sì, yǐ fù xī hé táo mín dié dàng děng zhōu, yù zǐ chén diàn shòu qún chén hè, jiě suǒ fú yù dài cì wáng ān shí. ān shí gù cí, yuē: bì xià bá wáng sháo yú shū yuǎn zhī zhōng, huī fù yī fāng, chén yǔ èr sān zhí zhèng fèng chéng zhǐ ér yǐ, bù gǎn dú dāng cǐ cì. dì yòu yù yuē: qún yí fāng zuò, zhèn yì yù zhōng zhǐ, fēi qīng zhù zhèn, cǐ gōng bù chéng. ān shí nǎi shòu cì.
辛巳,以復熙、河、洮、岷、疊、宕等州,御紫宸殿受群臣賀,解所服玉帶賜王安石。安石固辭,曰:「陛下拔王韶於疏遠之中,恢復一方,臣與二三執政奉承旨而已,不敢獨當此賜。」帝又諭曰:「群疑方作,朕亦欲中止,非卿助朕,此功不成。」安石乃受賜。
jiǎ shēn, cháo xiàn jǐng líng gōng.
甲申,朝獻景靈宮。
bǐng xū, zhèn liǎng zhè jiāng huái jī.
丙戌,賑兩浙、江、淮飢。
rén chén, xíng zhé èr qián.
壬辰,行折二錢。
dīng yǒu, qiǎn shǐ yì xī hé zhàn gǔ.
丁酉,遣使瘞熙、河戰骨。
shì yuè, kāi zhí hé. shí běi liú bì yǐ shù nián, shuǐ huò héng jué sǎn màn, cháng yú yōng è. wài dōu shuǐ jiān chéng wáng lìng tú xiàn yì, yú dà míng dì sì dì wǔ sào děng chù kāi xiū zhí hé, shǐ dà hé hái èr gǔ gù dào, nǎi mìng fàn zi yuān jí zhū zhòng lì lǐng qí shì. kāi zhí hé, shēn bā chǐ, yòu yòng pá shū jùn èr gǔ jí qīng shuǐ zhèn hé, fán tuì bèi yú lē hé zé sāi zhī. wáng ān shí nǎi shèng yán yòng pá zhī gōng, ruò bù chuò gōng, suī èr gǔ hé shàng liú, kě shǐ xíng dì zhōng yě.
是月,開直河。時北流閉已數年,水或橫決散漫,常虞壅遏。外都水監丞王令圖獻議,於大名第四、第五埽等處開修直河,使大河還二股故道,乃命范子淵及硃仲立領其事。開直河,深八尺,又用杷疏浚二股及清水鎮河,凡退背、魚肋河則塞之。王安石乃盛言用杷之功,若不輟工,雖二股河上流,可使行地中也。
zhī dìng zhōu téng fǔ rù jìn, yán xīn fǎ zhī hài yuē: chén shǐ yǐ yì dù qí bù kě ěr. jīn wèi jùn shǒu, qīn jiàn qí hài yú mín zhě. jù dào suǒ yǐ zhī zhuàng. fǔ zài dìng zhōu, yǐ shàng sì yàn jiāo wài, yǒu bào liáo shī rù kòu biān mín yǒu táo zhě, jiāng lì dà hài, qǐng jí zhì bīng. fǔ xiào yuē: fēi ěr suǒ zhī yě. yì zhì jiǔ zuò lè, qiǎn rén yù táo zhě yuē: wú zài cǐ, bǐ bù gǎn dòng. shǐ gè guī yè. míng rì, wèn zhī, guǒ wàng, zhū jiāng yǐ shì kuì fú.
知定州滕甫入覲,言新法之害曰:「臣始以意度其不可耳。今為郡守,親見其害於民者。」具道所以之狀。甫在定州,以上巳宴郊外,有報遼師入寇、邊民有逃者,將吏大駭,請即治兵。甫笑曰:「非爾所知也。」益置酒作樂,遣人喻逃者曰:「吾在此,彼不敢動。」使各歸業。明日,問之,果妄,諸將以是愧服。
hán zhōng yàn shǐ yú liáo, yáng xìng gōng láo yíng, wèn fǔ suǒ zài, qiě yuē: téng gōng kě wèi kāi kǒu jiàn xīn yǐ! zhōng yàn guī zòu, dì xǐ, jìn fǔ lǐ bù shì láng, shǐ zài rèn. fǔ zhe shū wǔ piān: yī yuē zūn zhǔ shì, èr yuē běn shèng xīn, sān yuē xiào rén pǐn, sì yuē pò péng dǎng, wǔ yuē zàn zhì dào, shàng zhī. qí lüè yuē: bì xià shén shèng wén wǔ, zì zú wò yùn liù hé. pì zhī qīng tiān bái rì, bù bì diǎn zhuì, zì rán qīng míng. shí zhě wěi qí yán.
韓忠彥使於遼,楊興公勞迎,問甫所在,且曰:「滕公可謂開口見心矣!」忠彥歸奏,帝喜,進甫禮部侍郎,使再任。甫著書五篇:一曰《尊主勢》,二曰《本聖心》,三曰《校人品》,四曰《破朋黨》,五曰《贊治道》,上之。其略曰:「陛下神聖文武,自足斡運六合。譬之青天白日,不必點綴,自然清明。」識者韙其言。
shí yī yuè, guǐ chǒu, zhōng tài yī gōng chéng. yǐ mǎo, qīn sì zhōng tài yī gōng.
十一月,癸丑,中太一宮成。乙卯,親祀中太一宮。
jiǎ zǐ, liáo nán yuàn dài wáng yē lǜ hā lī jì zhì shì. hā lī jì cháng wèi liáo xìng jūn jié dù shǐ dōng běi lù xiáng gǔn míng dá qín kè, huái róu yǒu dào. zhì zhū bīn guǎn jí xī biān yíng tián, jiē zì hā lī jì fā zhī. wèi jǐ zú.
甲子,遼南院大王耶律哈哩濟致仕。哈哩濟嘗為遼興軍節度使、東北路詳袞、明達勤恪,懷柔有道。置諸賓館及西邊營田,皆自哈哩濟發之。未幾卒。
bǐng yín, zhào jīng jī shōu yǎng lǎo ruò dòng něi zhě.
丙寅,詔京畿收養老弱凍餒者。
shí èr yuè, xīn wèi, liáo yǐ zhī běi yuàn shū mì shǐ shì yē lǜ yí xīn wèi zhōng jīng liú shǒu, yǐ nán yuàn xuān huī shǐ yē lǜ sà lǎ wèi nán yuàn dài wáng.
十二月,辛未,遼以知北院樞密使事耶律宜新為中京留守,以南院宣徽使耶律薩喇為南院大王。
rén chén, gāo lì xià bìng qiǎn shǐ gòng yú liáo.
壬辰,高麗、夏並遣使貢於遼。