qǐ chóng guāng zuò è zhēng yuè, jǐn shí èr yuè, fán yī nián.
起重光作噩正月,盡十二月,凡一年。
shén zōng tǐ yuán xiǎn dào fǎ gǔ lì xiàn dì dé wáng gōng yīng wén liè wǔ qīn rén shèng xiào huáng dì yuán fēng sì nián liáo tài kāng qī nián
○神宗體元顯道法古立憲帝德王功英文烈武欽仁聖孝皇帝元豐四年(遼太康七年)
chūn, zhēng yuè, yǐ wèi, mìng bù jūn dōu yú hòu lín guǎng jīng zhì lú yí.
春,正月,乙未,命步軍都虞候林廣經制瀘夷。
shí hán cún bǎo tǎo lú mán qǐ dì, dòu náo bù jìn, yǐ guǎng dài zhī. guǎng zhì, yuè bīng hé jiāng, sōu rén cái yǒng qiè, sān fēn zhī, rì xī yì xí, jiān chuí niú xiǎng kào, shì xīn jiē fèn. qiǎn shǐ kāi xiǎo qǐ dì, réng suǒ suǒ wáng zú, qǐ dì guī zú qī rén, zòu shū jiàng ér shēn bù zhì. nǎi jué cè shēn rù, chén shī lú shuǐ, lǜ jiāng lì dōng xiàng zài bài, shì zhī yuē: jīn gū jūn yuǎn lüè, jiǔ zhù zéi jìng, tuì zé wèi lù. mào sǐ yī zhàn, shèng fù wèi kě zhī, zòng sǐ, yóu yǒu shǎng, yù yú tuì ér sǐ yě. yǔ rǔ děng lù lì ér jìn, kě hū? zhòng jiē yǒng yuè.
時韓存寶討瀘蠻乞第,逗撓不進,以廣代之。廣至,閱兵合將,蒐人材勇怯,三分之,日夕肄習,間椎牛享犒,士心皆奮。遣使開曉乞弟,仍索所亡卒,乞弟歸卒七人,奏書降而身不至。乃決策深入,陳師瀘水,率將吏東向再拜,誓之曰:「今孤軍遠略,久駐賊境,退則為戮。冒死一戰,勝負未可知,縱死,猶有賞,愈於退而死也。與汝等戮力而進,可乎?」眾皆踴躍。
gēng zǐ, zhào shì jìn shì jiā lǜ yì.
庚子,詔試進士加律義。
wù shēn, wǔ guó bù zhǎng gòng yú liáo.
戊申,五國部長貢於遼。
xīn hài, yú tián lái gòng.
辛亥,于闐來貢。
féng jīng bà zhī hé yáng. sūn gù zhī shū mì yuàn, lóng tú gé zhí xué shì hán chēn tóng zhī shū mì yuàn shì.
馮京罷知河陽。孫固知樞密院,龍圖閣直學士韓縝同知樞密院事。
qián zhēng ān nán, jiàn shùn zhōu, qí dì zhàng lì bù kān shǒu, gù qǐng qì zhī, nèi xǐ zhě èr wàn hù.
前征安南,建順州,其地瘴癘不堪守,固請棄之,內徙者二萬戶。
jiǎ yín, nǚ zhēn gòng liáng mǎ yú liáo.
甲寅,女真貢良馬於遼。
èr yuè, jiǎ zǐ, liáo zhǔ rú yú ér luò.
二月,甲子,遼主如魚兒濼。
jǐ sì, zhī zhì gào wáng cún yán: liáo rén chān zhōng cháo shì pō xiáng, ér biān chén cì liáo shì shū shū, cǐ biān chén rèn jiān bù jīng yě. chén guān zhī xióng zhōu liú shùn qīng, yì lùn fāng lüè, yí kě rèn cǐ, dāng shǎo jiǎ yǐ jīn bó, tīng yòng jiān yú shéng mò zhī wài. zhào shùn qīng jù suǒ zī yòng yǐ wén. shùn qīng qǐ yín qiān liǎng, jīn bǎi liǎng, zhào sān sī gěi zhī. shùn qīng chū zhì xióng zhōu, yǒu gào yǐ xún mǎ dà zhì, qǐng jiǎ yǐ qí shùn qīng bù wèi biàn, zú yǐ wú shì. liáo wàng bǔ xì zhōu mín, xí qǔ, bù tīng. huì yǒu shǐ zhě zhì, yīn bǔ qí tú yī rén, qǐng cháng yān, dài shì nǎi qiǎn. liáo qiǎn dié dào xī chéng mén suǒ, shùn qīng mì lìng yì qù jiù jué ér dà zhī. shù rì, yǐ suǒ lái guī, shùn qīng yuē: wú wèi cháng wáng suǒ yě. yǐn shì nà zhī, bù néng shòu, nǎi cán qù. dié zhě yīn dé zuì.
己巳,知制誥王存言:「遼人覘中朝事頗詳,而邊臣刺遼事殊疏,此邊臣任間不精也。臣觀知雄州劉舜卿,議論方略,宜可任此,當少假以金帛,聽用間於繩墨之外。」詔舜卿具所資用以聞。舜卿乞銀千兩,金百兩,詔三司給之。舜卿初至雄州,有告以巡馬大至,請甲以俟;舜卿不為變,卒以無事。遼妄捕系州民,檄取,不聽。會有使者至,因捕其徒一人,請償焉,待釋乃遣。遼遣諜盜西城門鎖,舜卿密令易去舊鐍而大之。數日,以鎖來歸,舜卿曰:「吾未嘗亡鎖也。」引視納之,不能受,乃慚去。諜者因得罪。
xīn wèi, zhì qín zhōu zhù qián jiān.
辛未,置秦州鑄錢監。
jǐ mǎo, fēn dōng nán tuán jié zhū lù wèi shí sān jiāng.
己卯,分東南團結諸路為十三將。
sān yuè, guǐ mǎo, zhāng dūn bà, zhī cài zhōu.
三月,癸卯,章惇罷,知蔡州。
jiǎ chén, yǐ hàn lín xué shì zhāng zǎo cān zhī zhèng shì.
甲辰,以翰林學士張璪參知政事。
yǐ sì, mìng guān yuè jiǔ jūn yíng zhèn fǎ yú jīng chéng nán.
乙巳,命官閱九軍營陣法於京城南。
wù shēn, dà yuè.
戊申,大閱。
bǐng chén, dòng jiǎn qiǎn shǐ lái gòng.
丙辰,棟戩遣使來貢。
suí zhōu yán zhī zhōu zhèng yì dài fū xuē xiàng zú. chuò shì cháo, qiǎn zhōng shǐ hù qí sàng guī zàng.
隨州言知州、正議大夫薛向卒。輟視朝,遣中使護其喪歸葬。
xià, sì yuè, guǐ hài, yù yán hé diàn yuè shì bǎo jiǎ.
夏,四月,癸亥,御延和殿閱試保甲。
jǐ sì, zhào: bà nán jiāo hé jì tiān dì. zì jīn qīn sì běi jiāo rú nán jiāo yí, yǒu gù bù xíng, zé yǐ shàng gōng shè shì.
己巳,詔:「罷南郊合祭天地。自今親祀北郊如南郊儀,有故不行,則以上公攝事。」
rén shēn, yù chóng zhèng diàn shū jué xì qiú.
壬申,御崇政殿疏決繫囚。
yǐ yǒu, hé jué chán zhōu, xiǎo wú sào fù dà jué, zì chán zhù rù yù hé.
乙酉,河決澶州,小吳埽復大決,自澶注入御河。
wǔ yuè, wù shēn, fēng jìn chéng yīng wèi chéng xìn hóu, gōng sūn chǔ jiù wèi zhōng zhì hóu, lì miào yú jiàng zhōu.
五月,戊申,封晉程嬰為成信侯,公孫杵臼為忠智侯,立廟於絳州。
rén zǐ, liáo zhǔ rú lǐng xī.
壬子,遼主如嶺西。
guǐ chǒu, liáo yǒng qīng wǔ qīng gù ān sān xiàn huáng.
癸丑,遼永清、武清、固安三縣蝗。
jiǎ yín, liáo yǐ běi fǔ zǎi xiàng xiāo tuō bo jiā jiān diàn qián dōu diǎn jiǎn, yǐ fù mǎ dū wèi xiāo chóu wò wèi hàn rén xíng gōng dōu bù shǔ jiān zhī shū mì yuàn shì.
甲寅,遼以北府宰相蕭托卜嘉兼殿前都點檢,以駙馬都尉蕭酬斡為漢人行宮都部署兼知樞密院事。
liù yuè, wù wǔ, hé běi zhū jùn huáng shēng.
六月,戊午,河北諸郡蝗生。
jiǎ zǐ, liáo zhào yuè jì guān dé yú suì hán shí, zhū dì zài shí shēng chén jí jì rì, yì jǐng zōng yù róng diàn zhì diàn.
甲子,遼詔月祭觀德愉;歲寒食,諸帝在時生辰及忌日,詣景宗御容殿致奠。
bǐng yín, zhǔn bù gòng yú liáo.
丙寅,准布貢於遼。
dīng mǎo, liáo yǐ hàn lín xué shì wáng yán fū cān zhī zhèng shì, fēng běi yuàn xuān huī shǐ shí dǔ wèi qī shuǐ jùn wáng.
丁卯,遼以翰林學士王言敷參知政事,封北院宣徽使石篤為漆水郡王。
wù chén, zhào: wén hé běi fēi huáng jí shèng, jiàn yǐ nán lái, sù lìng kāi fēng fǔ jiè tí jǔ sī jīng dōng xī lù zhuǎn yùn sī qiǎn guān dū bǔ réng gào yù zhōu xiàn, shōu huò xiān shú hé jià.
戊辰,詔:「聞河北飛蝗極盛,漸已南來,速令開封府界提舉司、京東、西路轉運司遣官督捕;仍告諭州縣,收穫先熟禾稼。」
jǐ sì, rù nèi dōng tóu gòng fèng guān jù dāng yù yào yuàn dòu shì xuān yán: xiǎo wú jué kǒu, xià zhì gān níng jūn pǔ zhuāng kǒu. xiāng shì jīn hé zì gān níng jūn pǔ zhuāng kǒu yǐ xià, liú xíng wèi chéng hé dào, yòu yuán hé dōng běi liú, zì xià wú xiàng xià, yǔ yù hé hú lú hū tuó sān hé hé liú, shēn kǒng zhǎng shuǐ zhī jì, dī fáng nán xiàn. qǐ lìng dōu shuǐ jiān dìng sān hé hé huáng hé rú hé zuò dī fáng xiàn gé huò bù hé huáng hé, qí sān hé yú hé suǒ guī nà. zhào sòng lǐ lì zhī xiāng dù. hòu lì zhī yán: sān hé bié wú huí hé guī nà chù, xū dāng hé huáng hé liú. cóng zhī.
己巳,入內東頭供奉官、句當御藥院竇仕宣言:「小吳決口,下至乾寧軍朴樁口。相視今河自乾寧軍朴樁口以下,流行未成河道,又緣河東北流,自下吳向下,與御河、胡蘆、滹沱三河合流,深恐漲水之際,堤防難限。乞令都水監定三河合黃河如何作堤防限隔;或不合黃河,其三河於何所歸納。」詔送李立之相度。後立之言:「三河別無回河歸納處,須當合黃河流。」從之。
jǐ mǎo, hóng zhōu yán zhī zhōu guān wén diàn xué shì wáng sháo zú. chuò shì cháo, zèng jīn zǐ guāng lù dài fū, shì xiāng mǐn, guān qí zi liù rén. sháo yòng bīng pō yǒu fāng lüè, měi zhào zhū jiāng shòu zhǐ, bù fù gèng wèn, suǒ zhì zhé jié. cháng yè wò jūn zhàng zhōng, qián bù yù dí, shǐ shí jiāo xià, hū shēng zhèn shān gǔ, shì páng zhě wǎng wǎng gǔ lì, ér sháo hān xī zì ruò. rán xī hé suǒ zòu duō qī dàn, shā fān bù lǎo ruò bù kě shèng shù. jūn yǐ shǒu jí wèi gōng, sháo jiāo qīn jiē chǔ rén, duō yī sháo yǐ qiú shì, sháo fēn shǔ zhū jiāng zhū jiāng chù jiàng qiāng lǎo ruò, huò shā qí shǒu yǐ yīng mìng. zhì shì jū fā bèi ér zú.
己卯,洪州言知州、觀文殿學士王韶卒。輟視朝,贈金紫光祿大夫,諡襄敏,官其子六人。韶用兵頗有方略,每召諸將授指,不復更問,所至輒捷。嘗夜臥軍帳中,前部遇敵,矢石交下,呼聲振山谷,侍旁者往往股慄,而韶鼾息自若。然熙河所奏多欺誕,殺蕃部老弱不可勝數。軍以首級為功,韶交親皆楚人,多依韶以求仕,韶分屬諸將;諸將畜降羌老弱,或殺其首以應命。至是疽發背而卒。
rén wǔ, zhào: shǎn xī lù yuán biān zhū lù, lèi bào xià guó dà jí bīng zhì, xū guǎng wèi zhī bèi. yǐ dōng shàng gé mén shǐ wén zhōu cì shǐ zhǒng è wèi fū yán lù jīng lüè ān fǔ fù shǐ, yīng běn sī shì yǔ jīng lüè ān fǔ shǐ shěn kuò cóng zhǎng chù zhì.
壬午,詔:「陝西路緣邊諸路,累報夏國大集兵至,須廣為之備。以東上閤門使、文州刺史種諤為鄜延路經略安撫副使,應本司事與經略安撫使沈括從長處置。」
xiān shì lìng è yǔ kuò mì yì diǎn jí, è nǎi yán: jí léi bù jí yǎn ěr. jīn yǐ jí jí, qīng bīng bù kě yòng shì, dāng chéng jūn jìn tǎo. yú shì rù duì, dà yán yuē: xià guó wú rén, bǐng cháng rú zǐ, chén wǎng tí qí bì ér lái ěr! dì zhuàng zhī, nǎi jué yì xī zhēng, mìng è fù kuò, cì yǐ jīn dài, bié cì yín wàn liǎng wèi zhāo nà zhī yòng, běn lù jí lín fǔ shì xī tīng è jié zhì. zhāo xuān shǐ guǒ zhōu tuán liàn shǐ rù nèi fù dōu zhī wáng zhōng zhèng tóng qiān shū jīng yuán lù jīng lüè zǒng guǎn sī gōng shì, rú yù chū jiè, lìng wáng zhōng zhèng jí jīng yuán lù zǒng guǎn jiān běn lù dì yī jiāng liú chāng zuò tóng wǎng. fā kāi fēng fǔ jiè jīng dōng xī zhū jiāng jūn mǎ fēn yǔ fū yán huán qìng liǎng lù. yǐ dōng shàng gé mén shǐ yīng zhōu cì shǐ yáo lín quán huán qìng lù zǒng guǎn, yù chū jiè, lìng zhī qìng zhōu gāo zūn yù yǔ yáo lín tóng wǎng. qí fū yán huán qìng jīng yuán zhāo nà fān bù děng fèi yòng, xǔ zhī fēng zhuāng qián. jīng yuán lù lìng wáng zhōng zhèng hòu biān pái běn lù jūn mǎ bì fù què, yú zài jīng qī bǎi liào qián yǐ xià, xuǎn mù mǎ bù jūn wàn wǔ qiān rén, kāi fēng fǔ jiè jí běn lù bīng xuǎn mù yì yǒng bǎo jiǎ wàn rén. rú jīng yuán lù wǔ qiān rén bù zú, yú qín fèng lù xuǎn mù.
先是令諤與括密議點集,諤乃言:「疾雷不及掩耳。今已籍籍,輕兵不可用勢,當成軍進討。」於是入對,大言曰:「夏國無人,秉常孺子,臣往提其臂而來耳!」帝壯之,乃決意西征,命諤副括,賜以金帶,別賜銀萬兩為招納之用,本路及麟府事悉聽諤節制。招宣使、果州團練使、入內副都知王中正同簽書涇原路經略總管司公事,如遇出界,令王中正及涇原路總管兼本路第一將劉昌祚同往。發開封府界、京東、西諸將軍馬分與鄜延、環慶兩路。以東上閤門使、英州刺史姚麟權環慶路總管,遇出界,令知慶州高遵裕與姚麟同往。其鄜延、環慶、涇原招納蕃部等費用,許支封樁錢。涇原路令王中正候編排本路軍馬畢赴闕,於在京七百料錢以下,選募馬步軍萬五千人,開封府界及本路兵選募義勇保甲萬人。如涇原路五千人不足,於秦鳳路選募。
jiāo zhǐ jùn wáng lǐ qián dé shàng biǎo yán: zuó qiǎn shǐ chén táo zōng yuán děng cháo gòng, wèi guǎng zhōu jìn zhì zhì sāi, gāng yùn bù tóng xiàng shí. jīn qiǎn lǐ bīn fù shǐ liáng yòng jīn zhù zuò láng ruǎn wén bèi děng shuǐ lù rù gòng, qǐ xiáng cháo zhǐ, yī jiù jìn fèng. zhào guǎng zhōu xī zhǔn jiù lì, wú dé yāo zǔ. chà rù nèi shǐ chén yī yuán yā bàn, réng xiān jiàng zhào yù zhī.
交趾郡王李乾德上表言:「昨遣使臣陶宗元等朝貢,為廣州禁制窒塞,綱運不同向時。今遣禮賓副使梁用津、著作郎阮文倍等水路入貢,乞降朝旨,依舊進奉。」詔廣州悉准舊例,無得邀阻。差入內使臣一員押伴,仍先降詔諭之。
guǐ wèi, mìng tí diǎn kāi fēng fǔ jiè zhū xiàn zhèn gōng shì yáng jǐng lüè tí jǔ kāi fēng fǔ jiè cháng píng děng shì wáng dé chén dū zhū xiàn bǔ huáng.
癸未,命提點開封府界諸縣鎮公事楊景略、提舉開封府界常平等事王得臣督諸縣捕蝗。
dì chū yì xī tǎo, zhī shū mì yuàn sūn gù yuē: jǔ bīng yì, jiě huò nán. qián hòu lùn zhī shén qiè. dì yì jì jué, gù yuē: bì bù dé yǐ, qǐng shēng qí zuì báo fá zhī, fēn liè qí dì, shǐ qí qiú zhǎng zì shǒu. dì xiào yuē: cǐ zhēn lì shēng zhī shuō. shí zhí zhèng yǒu qǐng zhí dù hé zhě, dì yì yì jiān. gù yuē: rán zé shú wèi bì xià rèn cǐ zhě? dì yuē: wú yǐ shǔ lǐ xiàn. gù yuē: fá guó dà shì, ér shǐ huàn guān wèi zhī, shì dài fū shú kěn wèi yòng? shàng bù yuè. gù qǐng qù, bù xǔ. tā rì, yòu duì yuē: jīn jǔ zhòng bīng wǔ lù bìng jìn, ér wú dà shuài, jiù shǐ chéng gōng, bīng bì wèi luàn. gù shù yǐ dà shuài wèi yán, dì yù yǐ wú qí rén, tóng zhī shū mì yuàn lǚ gōng zhe jìn yuē: jì wú qí rén, bù ruò qiě yǐ. gù yuē: gōng zhe yán shì yě.
帝初議西討,知樞密院孫固曰:「舉兵易,解禍難。」前後論之甚切。帝意既決,固曰:「必不得已,請聲其罪薄伐之,分裂其地,使其酋長自守。」帝笑曰:「此真酈生之說。」時執政有請直渡河者,帝意益堅。固曰:「然則孰為陛下任此者?」帝曰:「吾以屬李憲。」固曰:「伐國大事,而使宦官為之,士大夫孰肯為用?」上不悅。固請去,不許。它日,又對曰:「今舉重兵五路並進,而無大帥,就使成功,兵必為亂。」固數以大帥為言,帝諭以無其人,同知樞密院呂公著進曰:「既無其人,不若且已。」固曰:「公著言是也。」
qiū, qī yuè, wù zǐ, liáo zhǔ rú qiū shān.
秋,七月,戊子,遼主如秋山。
jǐ chǒu, tài bái zhòu jiàn.
己丑,太白晝見。
rén chén, qián hé běi zhuǎn yùn pàn guān lǚ dà zhōng yán: tiān xià èr shuì, yǒu sī jiǎn fàng zāi shāng, zhí shǒu miù lì, měi suì jiǎo xìng ér miǎn zhě, wú lǜ sān èr bǎi wàn, qí yú shuǐ hàn juān gé, lèi duō shī shí. mín pī sù zāi shāng zhuàng, duō bù yī gōng shì lìng. zhū xiàn bù diǎn jiǎn suǒ chà guān, bù yī biān chì qǐ lí yuè rì chéng xiàn, tuō gù cí bì, qǐ xiáng dìng lì fǎ. zhōng shū fáng yán: xī níng biān chì, yuē shù xiáng jǐn, yù shēn míng xíng xià. cóng zhī.
壬辰,前河北轉運判官呂大忠言:「天下二稅,有司檢放災傷,執守謬例,每歲僥倖而免者,無慮三二百萬,其餘水旱蠲閣,類多失實。民披訴災傷狀,多不依公式令。諸縣不點檢所差官,不依編敕起離月日程限,託故辭避,乞詳定立法。」中書房言:「熙寧編敕,約束詳盡,欲申明行下。」從之。
jiǎ wǔ, fū yán jīng yuán huán qìng xī hé lín fǔ lù gè cì jīn yín dài mián ǎo yín qì ān pèi xiàng hù.
甲午,鄜延、涇原、環慶、熙河、麟府路各賜金銀帶、綿襖、銀器、鞍轡、象笏。
bǐng shēn, liáo zhǔ yè qìng líng.
丙申,遼主謁慶陵。
wù xū, zhào: zì jīn biàn hé shuǐ zhǎng jí yī zhàng sì chǐ yǐ shàng, jí lìng yú xiàng shàng liǎng dī, xiāng shì dì xíng dī xià kě yǐ nà shuǐ chù jué zhī.
戊戌,詔:「自今汴河水漲及一丈四尺以上,即令於向上兩堤,相視地形低下可以納水處決之。」
jiǎ chén, hán cún bǎo zuò dòu liú wú gōng, fú zhū hán yǒng shì wèi zhāng dǒng yuè zuì zhé yǒu chà.
甲辰,韓存寶坐逗遛無功,伏誅;韓永式、魏璋、董鉞罪謫有差。
xiān shì cún bǎo jīng zhì lú zhōu mán zéi wú gōng, ér yǒng shì zhào guǎn jūn mǎ, shí tóng qí shì. cháo tíng qiǎn shì yù shǐ zhī zá shì hé zhèng chén jū cún bǎo děng, yǔ qǐ dì zhàn, yǐ lèi bài qiè bì, nǎi zhǐ lìng bì jiāng yù dí, zhì zéi qiú zǒu yì, fǎn zhāo yù qǐ dì tóu xiáng, jì yǐ huí jūn ér yàn zhōu mán rén pàn, yǐ jí yù huí jūn gù bù tǎo jí yí dǐ péng bāo shàng xià dǐ xíng děng cūn mán wèi kòu, yīn qí jù diǎn bù qí, nǎi qǐ bīng tǎo dàng, yù jí cǐ yǐ gài qián guò, bìng bù yī cháo zhǐ lì chéng zhài yú zuì shàng yán bù shí, wèi zhāng wèi cóng. àn jì jù, yú shì xíng bù zòu: cún bǎo dòu liú bù kè, qǐng xíng jūn fǎ. zhī jiàn yuàn cài biàn yì yán: qǐ zhèng cún bǎo jūn fǎ, bìng zhì yǒng shì diǎn xíng. ér zhèng chén yòu yán: dǒng yuè suí jūn, qīn jiàn cún bǎo děng jǔ shì guāi miù, wǎng shàng bù zhōng. yòu, yuè hè biǎo chēng cún bǎo gōng xiào, wū wǎng yóu shén, wàng tè xíng cuàn chì. cháo tíng chéng ān nán wú gōng, shí fāng dà jǔ fá xià, gù zhū cún bǎo yǐ lìng zhū jiāng. suí jūn zhǔ bù xiān yú qín dì èr jiāng lǚ zhēn qiú hé cún bǎo yì, xū zuò shēn bào, zhào tí diǎn xíng yù sī hé zhī.
先是存寶經制瀘州蠻賊無功,而永式照管軍馬,實同其事。朝廷遣侍御史知雜事何正臣鞫存寶等,與乞弟戰,以累敗怯避,乃止令裨將禦敵,致賊酋走逸,反招諭乞弟投降,冀以回軍;而宴州蠻人叛,以急欲回軍故不討;及疑底蓬褒、上、下底行等村蠻為寇,因其句點不齊,乃起兵討盪,欲藉此以蓋前過,並不依朝旨立城寨;餘罪上言不實,魏璋為從。案既具,於是刑部奏:「存寶逗遛不克,請行軍法。」知諫院蔡卞亦言:「乞正存寶軍法,並置永式典刑。」而正臣又言:「董鉞隨軍,親見存寶等舉事乖謬,罔上不忠。又,鉞賀表稱存寶功效,誣罔尤甚,望特行竄斥。」朝廷懲安南無功,時方大舉伐夏,故誅存寶以令諸將。隨軍主簿鮮于溱、第二將呂真求合存寶意,虛作申報,詔提點刑獄司劾之。
róng zhōu lù shì cān jūn sūn mǐn xíng, sù wèi yuè suǒ hòu, xiān lìng mǐn xíng cǎo hè biǎo, mǐn xíng zhèng sè zhǐ zhī yuē: bǐ jì wǎng shàng, gōng yòu cóng ér shí zhī, gōng yì suí shòu huò yǐ. yuè bù tīng, zú mìng tā guān cǎo biǎo. mǐn xíng, méi shān rén yě.
戎州錄事參軍孫敏行,素為鉞所厚,先令敏行草賀表,敏行正色止之曰:「彼既罔上,公又從而實之,公亦隨受禍矣。」鉞不聽,卒命它官草表。敏行,眉山人也。
bǐng wǔ, jīng yuán lù jīng lüè sī yán: jìn zhǔn cháo zhǐ xiū wèi zhōu chéng zhì pào tái yǐ bì. fáng chéng zhàn jù, zhǐ yǒu dà xiǎo hé chán chuáng zi děng nǔ. àn wǔ jīng zǒng yào, yǒu sān gōng bā niú chuáng zi nǔ, shè jí èr bǎi yú bù, yòng yī qiāng sān jiàn jiàn, zuì wèi lì qì, gōng shǒu jiē kě yòng. qǐ xià jūn qì jiān gěi nǔ jiàn gè sān fù, fù běn lù yī yàng zào, yǐ bèi jí yòng. jūn qì jiān yán nǔ měi zuò zhòng shí yú jīn, nán yùn zhì, qǐ tú qí yàng fù běn lù zuò yuàn cóng zhī.
丙午,涇原路經略司言:「近准朝旨修渭州城置砲台已畢。防城戰具,止有大小合蟬床子等弩。按《武經總要》,有三弓八牛床子弩,射及二百餘步,用一槍三劍箭,最為利器,攻守皆可用。乞下軍器監給弩箭各三副,赴本路依樣造,以備急用。」軍器監言弩每座重十餘斤,難運致,乞圖其樣付本路作院;從之。
dīng wèi, dà jūn jìn gōng mǐ zhī zhài.
丁未,大軍進攻米脂寨。
wù shēn, mìng jí xián yuàn xué shì sū sòng tóng xiáng dìng guān zhì.
戊申,命集賢院學士蘇頌同詳定官制。
jǐ yǒu, zhào céng gǒng chōng shǐ guǎn xiū zhuàn, zhuān diǎn shǐ shì.
己酉,詔曾鞏充史館修撰,專典史事。
jǐ yǒu, tài zhōu yán: qī yuè jiǎ wǔ, hǎi fēng yè qǐ, jì yǐ dà yǔ, jìn zhōu chéng, huài gōng sī wū shù qiān jiān. zhào huái nán zhuǎn yùn fù shǐ lǐ cóng àn shì yǐ wén.
己酉,泰州言:「七月甲午,海風夜起,繼以大雨,浸州城,壞公私屋數千間。」詔淮南轉運副使李琮按視以聞。
guǐ chǒu, zhào nèi wài guān sī jǔ guān xī bà. lìng dà lǐ qīng cuī tái fú tóng shàng shū lì bù shěn guān dōng xī sān bān yuàn yì xuǎn gé.
癸丑,詔內外官司舉官悉罷。令大理卿崔台符同尚書吏部、審官東、西、三班院議選格。
yú tián qiǎn fān bù ā xīn shàng biǎo, fù què cháo jiàn, guǎn yù shén hòu huí rì, bìng cì chì shū yù zhī.
于闐遣蕃部阿辛上表,赴闕朝見,館遇甚厚;回日,並賜敕書諭之。
bā yuè, yǐ mǎo shuò, bà zhōng shū táng xuǎn, xī guī yǒu sī.
八月,乙卯朔,罷中書堂選,悉歸有司。
bǐng chén, zhào: zì nán běi tōng hé yǐ lái, guó xìn wén zì, chà jí xián yuàn xué shì sū sòng biān lèi. sòng yīn jìn duì, dì yuē: cháo tíng yǔ qì dān tōng hǎo suì jiǔ, gù shì yí shì, yí sàn zhě duō, měi shǐ rén shēng shì, wú yǐ zhé zhèng. zhèn yù jí guó cháo yǐ lái zhì zuó dài zhōu dìng dì jiè wén àn, yǐ lèi biān cì wèi shū, shǐ hòu lái dé yǐ jī jù, fēi qīng bù kě chéng. yīn lìng zhì jú yú shū mì hòu tīng, réng pì guān jiǎn yuè wén zì.
丙辰,詔:「自南北通和以來,國信文字,差集賢院學士蘇頌編類。」頌因進對,帝曰:「朝廷與契丹通好歲久,故事、儀式,遺散者多,每使人生事,無以折正。朕欲集國朝以來至昨代州定地界文案,以類編次為書,使後來得以稽據,非卿不可成。」因令置局於樞密後廳,仍辟官檢閱文字。
dīng sì, dì pī: zhū lù zhàn qí, suǒ xì shén dà, kuàng jīn jūn xìng, yóu wèi yào jí, kě dū tí jǔ shǎn xī mǎi mǎ jiān mù guō mào xún sù cuò zhì zhāo mǎi, wǎng lái zhū chǎng dū qù. yòu zhào: xī qín fèng mǎi mǎ chǎng, yǐ mǎ jià huà yī fù jǐng qīng yí dǎng zhī děng, lìng shǐ huí rén fān gào yù.
丁巳,帝批:「諸路戰騎,所系甚大,況今軍興,尤為要急,可督提舉陝西買馬監牧郭茂恂速措置招買,往來諸場督趣。」又詔:「熙、秦、鳳買馬場,以馬價畫一付景青宜、黨支等,令使回人蕃告諭。
xīn yǒu, xià rén kòu lín zhōu bǎo, zhào guì jiǎn huì bīng fá zhī.
辛酉,夏人寇臨州堡,詔櫃戩會兵伐之。
yǐ jīn zhōu cì shǐ yàn dá wèi wǔ kāng jūn jié dù shǐ.
以金州刺史燕達為武康軍節度使。
rén xū, zhǒng è qiǎn zhū jiāng chū jiè, yù zéi, pò zhī, zhǎn shǒu qiān jí.
壬戌,種諤遣諸將出界,遇賊,破之,斬首千級。
bǐng yín, jīng yuán lù jīng lüè sī yán: yīng fù jūn xíng zhàn shǒu děng shì, qǐ quán xǔ pián yí zhǐ huī. zhào: běn lù cuò zhì shì shāo dà zòu hòu cháo zhǐ, rú xiǎo shì ài cháng fǎ, xǔ yī miàn shī xíng. fū yán huán qìng hé dōng lù jīng lüè sī xī hé lù dōu dà jīng zhì sī cuò zhì lín fǔ lù bīng mǎ sī yī cǐ. xiān shì zhào qiǎn sù wèi qī jiāng zhī shī shù fū yán, yǐ zài bān cì yǐ, ér zhèn bīng wèi cháng yǒu suǒ lài. shěn kuò yǐ wèi jìn bīng suī zhòng, ér wèi guó shǒu biān, wú suì bù zhàn zhě, zhèn bīng yě, shǎng lài bù jūn, cǐ zhào luàn zhī dào, nǎi jiǎo zhào cì zhèn bīng qián shù wàn mín, ér fēng cáng zhào shū yǐ yì wén. bù shù rì, yǒu jí dì zhào kuò yuē: shū mì yuàn lòu xíng bān shū, lài qīng chá shì jī, bù rán, jǐ rǎo jūn zhèng. zì cǐ shì bù huò wén zhě dé yǐ zhuān zhì, fān hàn jiāng zú, zì huáng chéng shǐ yǐ jiàng, jiē dé chéng zhì bǔ shòu.
丙寅,涇原路經略司言:「應副軍行戰守等事,乞權許便宜指揮。」詔:「本路措置事稍大奏候朝旨,如小事礙常法,許一面施行。鄜延、環慶、河東路經略司、熙河路都大經制司、措置麟府路兵馬司依此。」先是詔遣宿衛七將之師戍鄜延,已再頒賜矣,而鎮兵未嘗有所賚。沈括以為禁兵雖重,而為國守邊,無歲不戰者,鎮兵也,賞賚不均,此召亂之道,乃矯詔賜鎮兵錢數萬緡,而封藏詔書以驛聞。不數日,有急遞詔括曰:「樞密院漏行頒書,賴卿察事機,不然,幾擾軍政。」自此事不獲聞者得以專制,蕃、漢將卒,自皇城使以降,皆得承制補受。
dīng mǎo, liáo zhǔ shè lù chì shān, jiā wéi chǎng shǐ ní lǔ wèi jìng jiāng jūn jié dù shǐ.
丁卯,遼主射鹿赤山,加圍場使尼嚕為靜江軍節度使。
jǐ sì, fù zhì huá zhōu.
己巳,復置滑州。
gēng wǔ, guǎng xī jīng lüè sī yán: jiāo jiàn rù gòng bǎi wǔ shí liù rén, bǐ jiù zhì zēng wǔ shí liù rén. dì lìng jù jīn yǐ dào rén shù fù què, hòu zhǔn cǐ.
庚午,廣西經略司言:「交踐入貢百五十六人,比舊制增五十六人。」帝令據今已到人數赴闕,後准此。
dīng chǒu, xī hé jīng zhì lǐ xiàn bài xià rén yú xī shì xīn chéng, huò qiú shǒu sān rén, shǒu lǐng èr shí yú rén. gēng chén, yòu xí pò yú nǚ zhē gǔ, zhǎn huò shén zhòng.
丁丑,熙河經制李憲敗夏人於西市新城,獲酋首三人,首領二十餘人。庚辰,又襲破於女遮谷,斬獲甚眾。
xīn sì, sī mǎ guāng zhào yàn ruò shàng suǒ xiū bǎi guān gōng qīng nián biǎo shí juàn zōng shì shì biǎo sān juǎn.
辛巳,司馬光、趙彥若上所修《百官公卿年表》十卷、《宗室世表》三卷。
rén wǔ, zhào shēng nán jīng qīng dēng dèng yùn cáo qí míng pú zhōu yǒu mǎ jūn jiào yuè xiāng jūn jí zhēn dìng fǔ běi zhài jìn yǒng huán zhōu xià fān luò wèi pái dìng zhǐ huī, bìng wèi jìn jūn.
壬午,詔升南京、青、登、鄧、鄆、曹、齊、洺、濮州有馬軍教閱廂軍及真定府北寨勁勇、環州下蕃落未排定指揮,並為禁軍。
fú ní guó qiǎn shǐ rù gòng. fú ní bù rù gòng zhě jiǔ bǎi yú nián yǐ.
佛泥國遣使入貢。佛泥不入貢者九百餘年矣。
jiǔ yuè, yǐ yǒu, dòng jiǎn qiǎn shǐ lái gòng, qiě yán yǐ qiǎn shǒu lǐng jiāng bīng sān wàn huì jī xià guó.
九月,乙酉,棟戩遣使來貢,且言已遣首領將兵三萬會擊夏國。
lǐ xiàn fù lán zhōu gǔ chéng. shí wǔ lù chū shī tǎo xià guó, xiàn lǐng xī qín jūn zhì xī shì xīn chéng, fù lán zhōu, chéng zhī, qǐng jiàn wèi shuài fǔ.
李憲復蘭州古城。時五路出師討夏國,憲領熙、秦軍至西市新城,復蘭州,城之,請建為帥府。
wù zǐ, lán zhōu xīn shùn shǒu lǐng bā lìng yè děng sān zú lǜ suǒ bù bīng gōng xià rén sā bū zōng chéng, bài zhī.
戊子,蘭州新順首領巴令謁等三族率所部兵攻夏人撒逋宗城,敗之。
liáo zhǔ cì huái zhōu, mìng huáng hòu yè huái líng xīn mǎo, cì zǔ zhōu, huáng hòu yè zǔ líng.
遼主次懷州,命皇后謁懷陵;辛卯,次祖州,皇后謁祖陵。
bǐng shēn, xī hé lù dōu dà jīng zhì sī yán: lán zhōu gǔ chéng, dōng xī yuē liù bǎi yú bù, nán běi yuē sān bǎi yú bù. dà bīng zì xī shì xīn chéng yuē bǎi wǔ shí yú lǐ, jiāng zhì jīn chéng, yǒu tiān jiàn wǔ liù zhòng, jǐn tōng rén mǎ. zì xià zéi bài nǜ zhī hòu, suǒ zhì bù zú jiē jiàng fù. jīn zhāo nà yǐ duō, ruò bù zhú chéng, wú yǐ gù jiàng qiāng zhī xīn. jiàn zhú lán zhōu chéng jí tōng guò bǎo, yǐ qiǎn qián jūn fù jiāng miáo lǚ zhōng jūn fù jiāng wáng wén yù dōu dà guǎn jù xiū zhú, qián jūn jiāng lǐ hào zhuān tí jǔ. qí lǐ hào yǐ cì xū zuǒ shì zhī rén, yì jí jūn qián quán xuǎn wěi jù dāng.
丙申,熙河路都大經制司言:「蘭州古城,東西約六百餘步,南北約三百餘步。大兵自西市新城約百五十餘里,將至金城,有天澗五六重,僅通人馬。自夏賊敗衄之後,所至部族皆降附。今招納已多,若不築城,無以固降羌之心。見築蘭州城及通過堡,已遣前軍副將苗履、中軍副將王文郁都大管句修築,前軍將李浩專提舉。其李浩以次須佐事之人,亦即軍前權選委句當。」
yǐ hài, wáng guī shàng guó cháo huì yào.
乙亥,王珪上《國朝會要》。
zhǒng è qǐ jì zhì jì dù qiáo fá chuán mù, lìng zhuǎn yùn sī fā bù chéng yùn rù xī jiè. zhào: fán chū bīng shēn rù zéi jìng, qí jì dù zhī bèi, jūn zhōng xuè yǒu guò suǒ hún tuō zhī lèi, wèi wén qiān lǐ yùn mù suí jūn. jīn è jì zhì cái mù wàn shù bù shǎo, rú hé lìng zhuǎn yùn sī yīng fù bù chéng? zòng shǐ kě yǐ yīng fù, yì xiān zì kùn. lìng zhǒng è rú jiāng jí hé zào fá, zéi jiè wū bìng kě huǐ chāi, huò zhǎn lín mù xiāng jiān yòng zhī. rú gèng bù zú, yǐ zhì qiāng pái jiē kě jì dù. dì zuò zhì bīng jiān, lì hài xì wēi, jiē dé qí yào, zhū jiāng fèng xíng wéi kǒng bù jí yě.
種諤乞計置濟渡橋筏椽木,令轉運司發步乘運入西界。詔:「凡出兵深入賊境,其濟渡之備,軍中血有過索、渾脫之類,未聞千里運木隨軍。今諤計置材木萬數不少,如何令轉運司應副步乘?縱使可以應副,亦先自困。令種諤如將及河造筏,賊界屋並可毀拆,或斬林木相兼用之。如更不足,以至槍排皆可濟渡。」帝坐制兵間,利害細微,皆得其要,諸將奉行惟恐不及也。
rén yín, yuè hé běi bǎo jiǎ yú chóng zhèng diàn, guān qí yōu zhě sān shí liù rén.
壬寅,閱河北保甲於崇政殿,官其優者三十六人。
jiǎ chén, xiáng dìng jiāo miào fèng sì lǐ yí. zhōng shū yán: qián zòu dì xiá nián shù chà hù. zuó yuán fēng sān nián sì yuè yǐ xíng dì lǐ, jīn yù tōng jì nián shù, jiē sān shí yuè ér yī jì, dāng zhì wǔ nián dōng xiá. zhào yī qián xíng diǎn lǐ. yòu yán dì xiá bù dāng fèi shí jì, cóng zhī.
甲辰,詳定郊廟奉祀禮儀。中書言:「前奏禘祫年數差互。昨元豐三年四月已行禘禮,今欲通計年數,皆三十月而一祭,當至五年冬祫。」詔依前行典禮。又言禘祫不當廢時祭,從之。
yǐ sì, liáo zhǔ zhù ǒu sī diàn.
乙巳,遼主駐藕絲淀。
bǐng wǔ, zhào yù xià zhǔ zuǒ yòu bìng wéi míng bù zú zhū bù shǒu lǐng, bìng xǔ zì guī.
丙午,詔諭夏主左右並嵬名部族諸部首領,並許自歸。
shì rì, wáng zhōng zhèng fā lín zhōu, mà jì zhù cí yún: chén zhōng zhèng dài huáng dì qīn zhēng. bīng liù wàn rén, mín fū yì liù wàn yú rén. xíng shù lǐ, zhì bái cǎo píng, jí zòu yǐ rù xià jiè, liú tún jiǔ rì bù jìn, qiǎn shì zú wǎng lái jiù chú liáng yú lín zhōu. gāo zūn yù fā qìng zhōu fān hàn bù qí fán bā wàn qī qiān rén, mín fū jiǔ wàn wǔ qiān rén, zhǒng è yǐ fū yán bīng wǔ wàn sì qiān, jī nèi qī jiāng bīng sān wàn jiǔ qiān, fēn wèi qī jūn, fāng zhèn ér jìn, zì suī dé chéng chū sài. dīng wèi, gōng wéi mǐ zhī zhài.
是日,王中正發麟州,禡祭祝辭云:「臣中正代皇帝親征。」兵六萬人,民夫亦六萬餘人。行數里,至白草平,即奏已入夏界,留屯九日不進,遣士卒往來就芻糧於麟州。高遵裕發慶州蕃、漢步騎凡八萬七千人,民夫九萬五千人,種諤以鄜延兵五萬四千,畿內七將兵三萬九千,分為七軍,方陣而進,自綏德城出塞。丁未,攻圍米脂寨。
jǐ yǒu, hé běi dōu zhuǎn yùn shǐ wáng jū qīng, qǐ zì wáng gōng sào shàng tiān xiū nán àn, yú xiǎo wú kǒu běi chuàng xiū yáo dī, hòu jiāng lái fán shān shuǐ xià, jué wáng gōng sào, shǐ hé zhí zhù dōng běi, yú cāng zhōu jiè huò nán huò běi, cóng gù dào rù hǎi.
己酉,河北都轉運使王居卿,乞自王供埽上添修南岸,於小吳口北創修遙堤,候將來礬山水下,決王供埽,使河直注東北,於滄州界或南或北,從故道入海。
gēng xū, xī hé lù dōu dà jīng zhì sī yán: lán zhōu xī shì chéng chuān yuán, dì jí féi měi, jiān jù biān miàn, xū duō xuǎn mù qiáng zhuàng yǐ bèi shù shǒu. xī hé mín bīng, wéi xī guān zuì dé lì, yòu dì jiē gāo lán, suì rù tè hòu, chú sù chōng yǎn, rén mǎ xiāo yǒng. jīn jì fù lán zhōu, suì kě guǎng xíng xuǎn mù. yù qǐ chú liú zhì guān zhuāng dì, bìng mù gōng jiàn shǒu, rén gěi èr qǐng. yuán zhì zhōu chéng. nán dé gēng niú qì yòng, ruò mù xīn rén, bì zhǒng zhí bù shí. qǐ yī xī hé jiù lì, xǔ jīng yuán qín fèng huán qìng jí xī hé lù gōng jiàn shǒu tóu huàn, réng dài jiù hù tián tǔ gēng zhǒng, èr nián jí shōu rù guān, bié zhāo gōng jiàn shǒu. cóng zhī.
庚戌,熙河路都大經制司言:「蘭州西市城川原,地極肥美,兼據邊面,須多選募強壯以備戍守。熙河民兵,惟西關最得力,又地接皋蘭,歲入特厚,芻粟充衍,人馬驍勇。今既復蘭州,遂可廣行選募。欲乞除留置官莊地,並募弓箭手,人給二頃。緣置州城。難得耕牛器用,若募新人,必種植不時。乞依熙河舊例,許涇原、秦鳳、環慶及熙河路弓箭手投換,仍帶舊戶田土耕種,二年即收入官,別招弓箭手。」從之。
xià bīng jiù mǐ zhī zhài, fū yán jīng lüè fù shǐ zhǒng è lǜ zhòng jī pò zhī. xīn hài, zhǒng è yòu bài xià rén yú wú dìng chuān.
夏兵救米脂寨,鄜延經略副使種諤率眾擊破之。辛亥,種諤又敗夏人於無定川。
dōng, shí yuè, yǐ mǎo, jí xián xiào lǐ cài biàn wèi chóng zhèng diàn shuō shū.
冬,十月,乙卯,集賢校理蔡卞為崇政殿說書。
shū mì yuàn yán dìng zhōu dié bào běi jiè shì, dì yuē: cháo tíng zuò shì, dàn qǔ shí lì, bù dāng xùn xū míng. rú qìng lì zhōng, fǔ chén yù jìn yuán hào chēng wū zhū, fèi suì cì èr shí wàn, cǐ nǎi zhēng xū míng ér shī shí lì. fù bì yǔ qì dān zài yì méng hǎo, zì jīn guó shū zhōng rù nán cháo bái gōu suǒ guǎn liù zì, zēng suì cì èr shí wàn, qí hòu bái gōu yì bù jǐn shǔ wǒ yě. xī zhōu shì zōng bù jīn gōng míng, wéi yǐ shí zhì qǔ tiān xià, rú lǐ jǐng yù chēng dì, shì zōng xǔ zhī gài yǐ jǐn qǔ qí huái nán dì, bù xì qí chēng dì yǔ fǒu yě.
樞密院言定州牒報北界事,帝曰:「朝廷作事,但取實利,不當徇虛名。如慶曆中,輔臣欲禁元昊稱烏珠,費歲賜二十萬,此乃爭虛名而失實利。富弼與契丹再議盟好,自矜國書中入『南朝白溝所管』六字,增歲賜二十萬,其後白溝亦不盡屬我也。昔周世宗不矜功名,惟以實志取天下,如李璟欲稱帝,世宗許之;蓋已盡取其淮南地,不系其稱帝與否也。」
dīng sì, mǐ zhī zhài jiàng. zhǒng è xià lìng: rù chéng, gǎn shā rén jí dào zhě zhǎn! nǎi jiàng zhī, shōu chéng zhōng lǎo xiǎo wàn sì bǎi èr shí yī kǒu, gěi yǐ yī jīn, réng mìng é yù děng gè tǒng suǒ bù yǐ yù zéi.
丁巳,米脂寨降。種諤下令:「入城,敢殺人及盜者斬!」乃降之,收城中老小萬四百二十一口,給以衣巾,仍命訛遇等各統所部以御賊。
wù wǔ, zhǒng è pò mǐ zhī yuán jūn jié shū zhì, dì xǐ dòng yán sè, qún chén chēng hè. qiǎn zhōng shǐ yù è yuē: zuó yǐ qīng jí yú miè zéi, kǒng huò wàng jìn, wèi yī fāng yōu, gù bǐ tīng wáng zhōng zhèng jié zhì. jīn nǎi néng shǒu cuò zéi fēng, gōng xiān zhū lù, zhèn shén jiā zhī. zhōng zhèng jié zhì zhǐ huī, gèng bù shī xíng. qí zhàn shèng bīng yuán bìng yǔ tè zhī qián, jiāng guān děng gè chuán xuān fǔ wèn.
戊午,種諤破米脂援軍捷書至,帝喜動顏色,群臣稱賀。遣中使諭諤曰:「昨以卿急於滅賊,恐或妄進,為一方憂,故俾聽王中正節制。今乃能首挫賊鋒,功先諸路,朕甚嘉之。中正節制指揮,更不施行。其戰勝兵員並與特支錢,將官等各傳宣撫問。」
jǐ wèi, fú lǐn guó lái gòng.
己未,拂菻國來貢。
xiáng dìng lǐ wén suǒ qǐng jì dì qí yǐ wǔ xíng zhī shén cóng, yǐ wǔ rén shén pèi, yòng xuè jì yòu yán jì shè jì qǐng yǐ mái xuè wèi shǐ cóng zhī. yòu yán: zōng miào zhī yǒu guàn chàng ruò xiāo, zé yǔ jì tiān fán chái jì dì yì xuè tóng yì. jìn dài yǒu shàng xiāng zhī zhì, pō wèi bù jīng. àn suí zhì yún: tiān jiān chū, hé tóng zhī yì, yù chàng xiāo guāng, suǒ yǐ dá shén, yǔ yòng xiāng qí yì yī yě. shàng gǔ lǐ pǔ, wèi yǒu cǐ zhì. jīn qǐng nán jiāo míng táng yòng chén xiāng, běi jiāo yòng shàng hé xiāng. chén děng kǎo zhī, shū wú yī jù. jīn chóng sì jiāo miào míng táng, qì fú shēng bì, yī yòng gǔ diǎn, zhì yú shàng xiāng, nǎi xí tóng zhī yì. rú yuē shàng xiāng yì guàn chàng ruò xiāo zhī bǐ, zé jīn jì shàng xiāng ér yòu guàn ruò, qiú zhī gǔ yì yǐ zhòng fù, kuàng kāi yuán kāi bǎo lǐ yì bù yòng hū! yòu qǐng hù bù chén suì zhī suǒ gòng yǐ chōng tíng shí, réng yǐ guī wèi qián liè, jīn cì zhī, yù bó yòu cì zhī, yú wèi hòu, cóng zhī.
詳定禮文所請祭地祇以五行之神從,以五人神配,用血祭;又言祭社稷請以埋血為始;從之。又言:「宗廟之有祼鬯爇蕭,則與祭天燔柴、祭地瘞血同意。近代有上香之制,頗為不經。案《隋志》云:『天監初,何佟之議,郁鬯蕭光,所以達神,與用香其義一也。上古禮朴,未有此制。今請南郊明堂用沉香,北郊用上和香。』臣等考之,殊無依據。今崇祀郊廟明堂,器服牲幣,一用古典,至於上香,乃襲佟之議。如曰上香亦祼鬯爇蕭之比,則今既上香而又祼爇,求之古義已重複,況《開元、開寶禮》亦不用乎!」又請戶部陳歲之所貢以充庭實,仍以龜為前列,金次之,玉帛又次之,餘為後,從之。
gēng shēn, xī hé bīng zhì nǚ zhē gǔ, yǔ xià rén yù, zhàn bài zhī.
庚申,熙河兵至女遮谷,與夏人遇,戰敗之。
guǐ hài, zhǒng è zhì shí zhōu, zéi qì jī nián wén àn bù shū jiā xiè, jǔ zhòng dùn zǒu, yí jūn jù zhī.
癸亥,種諤至石州,賊棄積年文案、簿書、枷械,舉眾遁走,移軍據之。
jiǎ zǐ, xiáng dìng lǐ wén suǒ yán: jǐn àn zhōu lǐ dà zōng bó yǐ yīn sì sì hào tiān shàng dì, yǐ shí chái sì rì yuè xīng chén, yǐ qī liáo sì sī zhōng sī mìng fēng shī yǔ shī. jìn shì wéi qīn hào tiān xià dì fán bǎi chái wài, qí yú tiān shén zhī sì, wéi fán zhù bǎn, shí wèi què lǐ. fú qǐng tiān shén zhī sì jiē fán shēng shǒu, suǒ yǒu wǔ dì rì yuè sī zhōng sī mìng fēng shī yǔ shī líng xīng shòu xīng, bìng qǐng yǐ bǎi wèi shēng yān, yǐ wèi xīn shén zhī shǐ. cóng zhī, yòu yán: chūn qiū qí bào dà shè dà jì, yí yú yáng shǐ zhī wài jiā yǐ jiǎo wò niú èr. yòu yán: nán jiāo tài miào míng táng, jì qián yī rì, qǐng yǐ lǐ bù shàng shū shì láng shěng shēng, guāng lù qīng fèng shēng, gào chōng gào bèi, lǐ bù shàng shū shěng huò jì zhī rì, lǐ bù shì láng shì xīng shú zhī jié. bìng cóng zhī.
甲子,詳定禮文所言:「謹按《周禮》大宗伯以禋祀祀昊天上帝,以實柴祀日、月、星辰,以棲燎祀司中、司命、風師、雨師。近世惟親昊天下帝燔柏柴外,其餘天神之祀,惟燔祝板,實為闕禮。伏請天神之祀皆燔牲首,所有五帝、日、月、司中、司命、風師、雨師、靈星、壽星,並請以柏為升煙,以為歆神之始。」從之,又言:「春秋祈報大社、大稷,宜於羊豕之外加以角握牛二。」又言:「南郊、太廟、明堂,祭前一日,請以禮部尚書、侍郎省牲,光祿卿奉牲,告充告備,禮部尚書省鑊;祭之日,禮部侍郎視腥熟之節。」並從之。
yǐ chǒu, jīng yuán bīng zhì mó qí ài, yù xià bīng, yǔ zhàn, bài zhī. xiān shì zhào jīng yuán bīng tīng gāo zūn yù jié zhì, réng lìng huán qìng yǔ jīng yuán hé bīng, zé biàn lù jìn tǎo. xià rén zhī dié zhě yǐ wèi huán qìng zǔ héng shān, bì cóng jīng yuán qǔ hú lú hé dà chuān chū sài, gù xī hé nán zhī lì yǐ zhī jīng yuán. jì ér huán qìng bīng bù zhì, liú chāng zuò yǔ yáo lín lǜ běn lù fān hàn bīng wǔ wàn dú chū, lí xià jiè kān gē píng shí wǔ lǐ, yù xià rén sān wàn yú zhòng è mó qí ài kǒu, bù dé jìn. zhū jiāng yù shě ér dōng, chū wéi zhōu yǔ huán qìng hé, chāng zuò yuē: yù zéi bù jī, wǎng dào zì quán, shì wèi wú cì. qiě wèi kè, lì sù zhàn, gǔ jīn suǒ wén. gōng děng qù cǐ, zì dù néng miǎn hū? nǎi móu fēn jūn dù hú lú hé duó ài, pái shǒu dāng qián, shén bì gōng cì zhī, nǔ yòu cì zhī, xuǎn fēng mǎ zài hòu. yù zhòng yǐ lì gōng zhě sān bèi xī hé zhī shǎng, zhòng huān shén, xiǎng zhèn shān gǔ. chāng zuò jì xié liǎng pái xiān dēng, gōng nǔ jì qián, yǔ xià tǒng jūn guó mǔ dì liáng dài wáng zhàn, zì wǔ zhì shēn, xià rén xiǎo què dà jūn chéng zhī, xià rén suì dà bài. zhuī bēn èr shí lǐ, zhǎn huò dà shǒu lǐng shí wǔ jí, xiǎo shǒu lǐng èr bǎi shí jiǔ jí, qín shǒu lǐng tǒng jūn zhí chī duō lǐ děng èr shí èr rén, zhǎn èr qiān sì bǎi liù shí jí, huò wěi tóng yìn yī. zì shì dà jūn tōng xíng wú suǒ ài.
乙丑,涇原兵至磨臍隘,遇夏兵,與戰,敗之。先是詔涇原兵聽高遵裕節制,仍令環慶與涇原合兵,擇便路進討。夏人之諜者以為環慶阻衡山,必從涇原取胡盧河大川出塞,故悉河南之力以支涇原。既而環慶兵不至,劉昌祚與姚麟率本路蕃、漢兵五萬獨出,離夏界堪哥平十五里,遇夏人三萬餘眾扼磨臍隘口,不得進。諸將欲舍而東,出韋州與環慶合,昌祚曰:「遇賊不擊,枉道自全,是謂無次。且為客,利速戰,古今所聞。公等去此,自度能免乎?」乃謀分軍度胡盧河奪隘,牌手當前,神臂弓次之,弩又次之,選鋒馬在後。諭眾以立功者三倍熙河之賞,眾歡甚,響震山谷。昌祚既挾兩牌先登,弓弩繼前,與夏統軍國母弟梁大王戰,自午至申,夏人小卻;大軍乘之,夏人遂大敗。追奔二十里,斬獲大首領十五級,小首領二百十九級,擒首領統軍侄吃多理等二十二人,斬二千四百六十級,獲偽銅印一。自是大軍通行無所礙。
wù chén, zhī xià zhōu suǒ jiǔ sī dùn qù, zhǒng è rù xià zhōu.
戊辰,知夏州索九思遁去,種諤入夏州。
cháo yì jì bù yòng lín guǎng suǒ zòu, cù guǎng jìn jūn. guǎng fā lú zhōu, yuè sì rì, jiāng ān yǐ suǒ zhāo xiáng yí rén qú shuài jí qí zhì zi jiē suí jūn fù lìng qí cì zhū qiú gè zhàn suǒ jū dì fáng yuán xiǎng dào, gù rén shēng jiè miǎn kòu chāo zhī huàn.
朝議既不用林廣所奏,促廣進軍。廣發瀘州,越四日,江安以所招降夷人渠帥及其質子皆隨軍;復令其次諸酋各占所居地防援餉道,故人生界免寇抄之患。
jǐ sì, zhǒng è rù yín zhōu.
己巳,種諤入銀州。
gēng wǔ, huán qìng xíng yíng jīng lüè gāo zūn yù fù tōng yuǎn jūn.
庚午,環慶行營經略高遵裕復通遠軍。
zhǒng è qiǎn qū zhēn děng lǐng bīng tōng hēi shuǐ ān dìng bǎo lù, yù xià rén, yǔ zhàn, pò zhī.
種諤遣曲珍等領兵通黑水安定堡路,遇夏人,與戰,破之。
shì rì, wáng zhōng zhèng zhì xià zhōu. shí xià zhōu yǐ jiàng zhǒng è, è xún yǐn qù. zhōng zhèng jūn yú chéng dōng, chéng zhōng jū mín shù shí jiā. xiān shì cháo zhǐ jìn rù zéi jìng chāo lüè, xià rén yì qì chéng yì, jiē zǒu hé běi. shì zú wú suǒ de, jiē fèn yì sī zhàn, wèi zhōng zhèng yuē: fū yán jūn xiān xíng, huò gōng shén duō wǒ jūn chū jiè jìn èr xún, suǒ huò cái sān shí yú jí, hé yǐ fù mìng! qiě shí jǐn yǐ, qǐng xí qǔ yòu zhōu, liáo yǐ jiè kǒu. zhōng zhèng cóng zhī.
是日,王中正至夏州。時夏州已降種諤,諤尋引去。中正軍於城東,城中居民數十家。先是朝旨禁入賊境抄掠,夏人亦棄城邑,皆走河北。士卒無所得,皆憤悒思戰,謂中正曰:「鄜延軍先行,獲功甚多;我軍出界近二旬,所獲才三十餘級,何以復命!且食盡矣,請襲取宥州,聊以藉口。」中正從之。
guǐ yǒu, wáng zhōng zhèng zhì yòu zhōu, chéng zhōng jū mín wǔ bǎi yú jiā, suì tú zhī, zhǎn shǒu bǎi yú jí, jiàng zhě shí shù rén, huò mǎ niú bǎi liù shí, yáng qiān jiǔ bǎi. jūn yú chéng dōng èr rì, shā suǒ de mǎ niú yáng yǐ chōng shí.
癸酉,王中正至宥州,城中居民五百餘家,遂屠之,斬首百餘級,降者十數人,獲馬牛百六十,羊千九百。軍於城東二日,殺所得馬牛羊以充食。
gāo zūn yù zhì wéi zhōu, jiān jūn sī lìng jiāng shì wù huǐ guān sì mín jū, yǐ shì zhāo huái.
高遵裕至韋州,監軍司令將士勿毀官寺民居,以示招懷。
yǐ hài, lǐ xiàn bài xià rén yú qū wú shān.
乙亥,李憲敗夏人於屈吳山。
bǐng zǐ, fū yán lù qián xiá qū zhēn pò xià rén yú pú táo shān.
丙子,鄜延路鈐轄曲珍破夏人於蒲桃山。
gāo zūn yù cì hàn hǎi. xiān shì lǐ chá qǐng yǐ lǘ dài fū yùn liáng, lǘ sāi lù, kuì bù jì, shī bìng zhī.
高遵裕次旱海。先是李察請以驢代夫運糧,驢塞路,饋不繼,師病之。
wù yín, lín guǎng jūn cì tǔ chéng shān, zì fā jiāng ān, jù jīn cái shí rì. shǐ, jūn yǒu èr dào kě jìn: zì nà xī yí láo kǒu zhì jiāng mén, jìn ér xiǎn zì níng yuǎn zhì lè gòng bà, huí yuǎn ér píng. zéi yì bì chū jiāng mén, shèng bīng jù ài, ér guǎng shí qū lè gòng. zéi bù néng zhī, jiē táo dùn.
戊寅,林廣軍次土城山,自發江安,距今才十日。始,軍有二道可進:自納溪夷牢口至江門,近而險;自寧遠至樂共壩,回遠而平。賊意必出江門,盛兵距隘,而廣實趨樂共。賊不能支,皆逃遁。
yǐ mǎo, zhǒng è yán: xiào shùn rén yǐ cì guī hàn èr zì, kǒng zhū lù zài chén hòu zhě, yī lì shā lù, qǐ cì yuē shù. zhào: zhǒng è suǒ guò zhāo nà xiào shùn rén, lìng wáng zhōng zhèng rú xíng yíng jīng guò, zhǐ huī zhū jiāng, gèng jiā cún fǔ.
乙卯,種諤言:「效順人已刺『歸漢』二字,恐諸路在臣後者,一例殺戮,乞賜約束。」詔:「種諤所過招納效順人,令王中正如行營經過,指揮諸將,更加存撫。」
gēng chén, zhào: zì jīn chú shòu zhí shì guān, bìng yǐ jì lù guān pǐn gāo xià wèi fǎ. fán gāo yī pǐn yǐ shàng wèi xíng, xià yī pǐn zhě wèi shǒu, xià èr pǐn yǐ xià zhě wèi shì pǐn tóng zhě bù yòng xíng shǒu shì.
庚辰,詔:「自今除授職事官,並以寄祿官品高下為法。凡高一品以上為行,下一品者為守,下二品以下者為試;品同者不用行、守、試。」
xīn sì, jīng yuán jié zhì wáng zhōng zhèng rù yòu zhōu.
辛巳,涇原節制王中正入宥州。
jīng yuán bīng jì pò mó qí ài, xíng cì shǎng yí kǒu, yǒu èr dào: yī běi chū dài dài lǐng, yī xī běi chū míng shā chuān. míng shā shǎo yū, zhū jiāng yù zhī dài dài, liú chāng zuò yuē: lí hàn shí, yùn sī bèi liáng yī yuè, jīn yǐ shí bā rì, wèi dào líng zhōu, tǎng yǒu bù jì, shì jiāng ruò hé? wú wén míng shā yǒu jī sù, xià rén wèi zhī yù cāng, kě qǔ ér shí zhī, líng zhōu suī jiǔ, bù zú yōu yě. jì zhì, dé jiào cáng mǐ bǎi wàn, wèi liú xìn sù, zhòng zài ér qū líng zhōu. rén wǔ, shī cì chéng xià. shì shí huán qìng jūn wèi zhì, chéng mén wèi hé, xiān fēng duó mén jǐ rù. gāo zūn yù qiǎn lǐ lín ān dǐng jī dá dāo zi, qiě yuē: yǐ shǐ wáng yǒng chāng rù chéng zhāo ān, kě wù shā. shǎo jiān, mén hé, chéng shǒu, zhǎn shǒu jí sì bǎi wǔ shí, dé zhàn mǎ niú yáng qiān yú. chāng zuò yuē: chéng bù zú xià, dú xián yú huán qìng ěr, cháo tíng zài yuǎn, bì wèi liǎng dào zhēng gōng. suì àn jiǎ.
涇原兵既破磨臍隘,行次賞移口,有二道:一北出黛黛嶺,一西北出鳴沙川。鳴沙少迂,諸將欲之黛黛,劉昌祚曰:「離漢時,運司備糧一月,今已十八日,未到靈州,倘有不繼,勢將若何?吾聞鳴沙有積粟,夏人謂之御倉,可取而食之,靈州雖久,不足憂也。」既至,得窖藏米百萬,為留信宿,重載而趨靈州。壬午,師次城下。是時環慶軍未至,城門未闔,先鋒奪門幾入。高遵裕遣李臨、安鼎齎答刂子,且曰:「已使王永昌入城招安,可勿殺。」少間,門闔,城守,斬首級四百五十,得戰馬牛羊千餘。昌祚曰:「城不足下,獨嫌於環慶爾,朝廷在遠,必謂兩道爭功。」遂按甲。
fèi lú zhōu dà dòng zhài.
廢瀘州大硐寨。
shí yī yuè, guǐ wèi shuò, rì yǒu shí zhī.
十一月,癸未朔,日有食之。
gāo zūn yù yán yǐ huán qìng bīng qū líng zhōu, shì rì, cì nán píng zhōu. jù chéng sān shí lǐ, yù xià rén jiē zhàn. zhuǎn yùn fù shǐ lǐ chá pàn guān fàn chún cuì yè yǐ shǒu shū jiān dào cù jīng yuán bīng lái yuán, liú chāng zuò jí wěi yáo lín liú tún, zì jiāng xuǎn fēng shù qiān rén fù zhī, wèi zhì ér zéi yǐ tuì.
高遵裕言以環慶兵趨靈州,是日,次南平州。距城三十里,遇夏人接戰。轉運副使李察、判官范純粹夜以手書間道促涇原兵來援,劉昌祚即委姚麟留屯,自將選鋒數千人赴之,未至而賊已退。
xiān shì chāng zuò yán jūn shì bù chēng zhǐ, dì cì zūn yù shǒu zhá yún: chāng zuò suǒ yán yū kuò, bì ruò bù kān qí rèn zhě, yí zé rén dài zhī. zūn yù yóu shì qīng chāng zuò. jì ér chāng zuò xiān zhì líng zhōu chéng xià, huò chuán chāng zuò yǐ kè líng zhōu, zūn yù wèi zhì líng zhōu bǎi lǐ, wén zhī, jí jù biǎo chēng chén qiǎn chāng zuò jìn gōng, bá líng zhōu chéng xún zhī suǒ chuán jiē xū, nǎi zhǎn dié zhě yǐ xùn. yú shì chāng zuò yì zūn yù, zūn yù yà qí lái wǎn, zuò zhàng wài yí shí bù jiàn. jì jiàn, wèn: líng zhōu hé rú? chāng zuò yuē: chóu xī jí yù qǔ zhī, yǐ mù fǔ zài hòu, gù zhǐ, chéng bù zú bá yě. qián rì mó qí zhī zhàn, yú zhòng jiē bǎo dōng guān zhèn. dōng guān zài chéng dōng sān shí lǐ, páng zhí xìng zhōu dù kǒu, píng shí zì shì yào hài, jīn fù bǎo jù. ruò chéng cǐ jí jī zhī, wài yuán jì jiān, gū chéng dāng zì xià. zūn yù nù wèi jiě, qiě fāng yù gōng chéng, wèi chāng zuò yuē: wú yè yǐ wàn rén fù tǔ píng dié, lí míng rù zhī yǐ. yīn xí chāng zuò yǐ jīng yuán bīng fù yáo lín lín bù gǎn dāng, zūn yù yì yǐ.
先是昌祚言軍事不稱旨,帝賜遵裕手札云:「昌祚所言迂闊,必若不堪其任者,宜擇人代之。」遵裕由是輕昌祚。既而昌祚先至靈州城下,或傳昌祚已克靈州,遵裕未至靈州百里,聞之,亟具表稱「臣遣昌祚進攻,拔靈州城」;尋知所傳皆虛,乃斬諜者以徇。於是昌祚詣遵裕,遵裕訝其來晚,坐帳外移時不見。既見,問:「靈州何如?」昌祚曰:「疇昔即欲取之,以幕府在後,故止,城不足拔也。前日磨臍之戰,餘眾皆保東關鎮。東關在城東三十里,旁直興州渡口,平時自是要害,今復保聚。若乘此急擊之,外援既殲,孤城當自下。」遵裕怒未解,且方欲攻城,謂昌祚曰:「吾夜以萬人負土平疊,黎明入之矣。」因檄昌祚以涇原兵付姚麟;麟不敢當,遵裕亦已。
jiǎ shēn, zhào: jiàng wǔ lù duì jìng tú fù wáng zhōng zhèng zhǒng è, jù suǒ fēn dì zhāo tǎo, qí lüè dìng hé nán, rú kě chéng shì dù hé, fāng dé qián jìn, dàng fù zéi cháo. yuán huán qìng jīng yuán xíng yíng yǐ zhì líng zhōu jiè, qí fū yán hé dōng bīng mǎ lù shàng yuǎn, bù xū bì fù huì hé, dàn néng píng jìng suǒ fēn yī dào, jiāng lái yì shǎng bù zài kè dìng xìng líng zhī xià. qí cuò zhì lín fǔ lù bīng mǎ sī, kě zì xī jiè bìng biān qǔ biàn lù sù wǎng, jí lìng zhào xiè yīng fù liáng cǎo. rú wèi dào, běn lù jí fū yán lù jiè gěi, wěi lù chāng héng zhào huì. qí zhào xián zhuāng gōng yuè, yuán wú cháo zhǐ lìng jiù fū yán liáng cǎo tōng róng zhī yòng, jì yǐ kuì yùn bù jì, nǎi wàng zòu chén jí zǒu shī rén fū wàn shù bù shǎo wěi zhào xiè qiǎn guān yā sòng, jiù jìn lǐ zhōu jūn xiè xì, lìng shěn kuò xuǎn guān jū zhī. hòu gōng yuè xián zì sù shēn rù zéi jìng, bào lù dé jí, qǐ miǎn xiè xì, yù pī lìng zài wài chéng kān.
甲申,詔:「降《五路對境圖》付王中正、種諤,據所分地招討,俟略定河南,如可乘勢渡河,方得前進,盪覆賊巢。緣環慶、涇原行營已至靈州界,其鄜延、河東兵馬路尚遠,不須必赴會合,但能平靜所分一道,將來議賞不在克定興、靈之下。其措置麟府路兵馬司,可自西界並邊取便路速往,及令趙禼應副糧草。如未到,本路即鄜延路借給,委路昌衡照會。其趙咸、莊公岳,元無朝旨令就鄜延糧草通融支用,既以饋運不繼,乃妄奏陳及走失人夫萬數不少;委趙禼遣官押送,就近里州軍械繫,令沈括選官鞫之。」後公岳、咸自訴深入賊境,暴露得疾,乞免械繫,御批令在外承勘。
chū, wáng zhōng zhèng zài hé dōng, nú shì zhuǎn yùn sī guān, fán yǒu xū suǒ, bù xíng wén shū, dàn qiǎn rén kǒu chuán zhǐ huī, zhuǎn yùn sī bù gǎn wéi. gōng yuè děng yǐ kǒu yǔ wú suǒ píng, cóng róng bái zhōng zhèng yún: tài wèi suǒ zhǐ huī shì duō, kǒng jiāng mìng zhě yǒu suǒ wàng wù, qǐ jì zhī yú zhǐ bǐ. zì hòu shǐ yǐ piàn zhǐ shū zhī.
初,王中正在河東,奴視轉運司官,凡有須索,不行文書,但遣人口傳指揮,轉運司不敢違。公岳等以口語無所憑,從容白中正云:「太尉所指揮事多,恐將命者有所忘誤,乞記之於紙筆。」自後始以片紙書之。
gōng yuè děng bái zhōng zhèng: jūn chū jìng, yīng bèi jǐ rì liáng? zhōng zhèng yǐ wèi fū yán shòu wǒ jié zhì, qián yǔ fū yán jūn yù, bǐ liáng jiē wǒ yǒu yě. nǎi shū piàn zhǐ yún: kě bèi bàn yuè liáng. gōng yuè děng kǒng zhōng dào fá jué, yīn gèng bèi bā rì liáng. jí zhǒng è jì dé zhào, bù shòu zhōng zhèng jié zhì, fū yán liáng bù kě fù dé, rén mǎ jiàn fá.
公岳等白中正:「軍出境,應備幾日糧?」中正以為鄜延受我節制,前與鄜延軍遇,彼糧皆我有也。乃書片紙云:「可備半月糧。」公岳等恐中道乏絕,陰更備八日糧。及種諤既得詔,不受中正節制,鄜延糧不可復得,人馬漸乏。
zhōng zhèng bù xí jūn shì, zì rù xià jìng, wàng kōng ér xíng, wú xiāng dǎo chì hòu. xìng wèi qiè, suǒ zhì dòu liú, kǒng xià rén zhī qí yíng shān zhī chù, měi yè èr gēng, zhé lìng jūn zhōng miè huǒ. hòu jūn fàn shàng wèi shú, shì zú shí zhī duō bìng. yòu jìn jūn zhōng lǘ míng. jí shí jǐn, shì zú fèn nù, liú yán dāng xiān shā wáng zhāo xuān jí zhuāng zhào èr cáo nǎi kuì guī. zhōng zhèng pō wén zhī, yáng yú zhòng zhōng dà yán: bì jié lì qián jìn, sǐ ér hòu yǐ. yīn lìng zǒu mǎ chéng shòu quán ān shí zòu: zhuǎn yùn sī liáng yùn bù jì, gù bù néng jìn jūn, jīn qiě yú shùn níng zhài jìng shàng jiù shí. gōng yuè děng yì zòu: běn qī dé fū yán liáng, yīn cháo yán bà zhōng zhèng jié zhì, gù liáng fá. dì nù, gù lìng xiè zhì yù, hé gōng yuè děng. gōng yuè děng jí, nǎi zòu: chén děng zài lín fǔ, běn jù sì shí rì liáng. wáng zhōng zhèng lìng chén zhǐ bèi bàn yuè liáng, piàn zhǐ wèi yàn. chén děng fù yīn bèi bā rì liáng. jīn chū sài èr shí yú rì, shǐ zhì yòu zhōu, liáng bù dé bù fá. dì xú wù fēi gōng yuè děng guò. shí jí xí zhōu zhì yù, zhōng zhèng kǒng gōng yuè děng fù yǒu suǒ yán, shén jù. jí hái cháo, guò xí zhōu, wèi gōng yuè děng yuē: èr jūn wù yōu, bǎo wú tā. jì ér gōng yuè děng gè jiàng yī guān, zhí shì jiē rú gù.
中正不習軍事,自入夏境,望空而行,無鄉導斥候。性畏怯,所至逗遛,恐夏人知其營柵之處,每夜二更,輒令軍中滅火。後軍飯尚未熟,士卒食之多病。又禁軍中驢鳴。及食盡,士卒憤怒,流言「當先殺王昭宣及莊、趙二漕乃潰歸」。中正頗聞之,陽於眾中大言:「必竭力前進,死而後已。」陰令走馬承受全安石奏:「轉運司糧運不繼,故不能進軍,今且於順寧寨境上就食。」公岳等亦奏:「本期得鄜延糧,因朝延罷中正節制,故糧乏。」帝怒,故令禼置獄,劾公岳等。公岳等急,乃奏:「臣等在麟府,本具四十日糧。王中正令臣止備半月糧,片紙為驗。臣等復陰備八日糧。今出塞二十餘日,始至宥州,糧不得不乏。」帝徐悟非公岳等過。時即隰州置獄,中正恐公岳等復有所言,甚懼。及還朝,過隰州,謂公岳等曰:「二君勿憂,保無它。」既而公岳等各降一官,職事皆如故。
quán fū yán lù zhuǎn yùn shǐ lǐ jì yán: liáng dào zǔ jié, jiàn kāi lù zhé yùn, qǐ cháo tíng zhǐ huī, tǎo chú hòu huàn. dì cóng zhī, lìng zhǒng è sù yí jūn jìn sāi, bìng lì tǎo chú. è chū bèi zhào, dāng yǐ bīng huì líng zhōu, ér è wǎng dào bù jìn jì fā xià zhōu, jí kuì xiǎng fá jué. è zhù bīng má jiā, shì zú jī kùn, jiē wú rén sè. è yù guī zuì cáo chén, zhū jì yǐ zì jiě huò sī gào jì, jì qǐng shēn dū zhé yùn, nǎi miǎn. mín fū kǔ zhé yùn, duō sàn zǒu, jì bù néng jìn, shǐ shì zú zhǎn qí zú jīn, wǎn zhuǎn shān gǔ jiān, shù rì nǎi sǐ zhě shù qiān rén.
權鄜延路轉運使李稷言:「糧道阻節,見開路折運,乞朝廷指揮,討除後患。」帝從之,令種諤速移軍近塞,并力討除。諤初被詔,當以兵會靈州,而諤枉道不進;既發夏州,即饋餉乏絕。諤駐兵麻家,士卒飢困,皆無人色。諤欲歸罪漕臣,誅稷以自解;或私告稷,稷請身督折運,乃免。民夫苦折運,多散走,稷不能禁,使士卒斬其足筋,宛轉山谷間,數日乃死者數千人。
yǐ yǒu, liáo zhǔ mìng suì chū guān qián yǐ zhèn zhū gōng fēn jí biān shù zhī pín hù.
乙酉,遼主命歲出官錢以賑諸宮分及邊戍之貧戶。
bǐng xū, wáng zhōng zhèng fèng zhào yǐn jūn hái yán zhōu, shì zú sǐ wáng zhě jǐ èr wàn.
丙戌,王中正奉詔引軍還延州,士卒死亡者幾二萬。
dīng hài, liáo zhǔ xìng fù mǎ dū wèi xiāo chóu wò dì. fāng yǐn, zǎi xiàng liáng yǐng jiàn yuē: tiān zǐ bù kě yǐn yú rén chén zhī jiā. liáo zhǔ jí hái gōng.
丁亥,遼主幸駙馬都尉蕭酬斡第。方飲,宰相梁潁諫曰:「天子不可飲於人臣之家。」遼主即還宮。
zhū jūn hé gōng líng zhōu, zhǒng è bài xià rén yú hēi shuǐ.
諸軍合攻靈州,種諤敗夏人於黑水。
wù zǐ, gāo zūn yù shǐ zì yǐ huán qìng bīng gōng líng zhōu chéng. shí jūn zhōng jiē wú gōng jù, yì wú zhī qí fǎ zhě. zūn yù xuán lìng cǎi mù wèi zhī, jiē xì xiǎo bù kě yòng. yòu yù yǐ jūn fǎ zhǎn liú chāng zuò, zhòng gòng jiù jiě zhī chāng zuò yōu huì chéng jí, jīng yuán bīng jiē fèn nù. zhuǎn yùn pàn guān fàn chún cuì wèi zūn yù yuē: liǎng jūn bù xié, kǒng shēng tā biàn. lì quàn zūn yù yì chāng zuò yíng wèn jí yǐ hé jiě zhī. zūn yù yòu shǐ hū chéng shàng rén yuē: rǔ hé bù sù jiàng? qí rén yuē: wǒ wèi cháng pàn, yì wèi cháng zhàn, hé wèi jiàng yě?
戊子,高遵裕始自以環慶兵攻靈州城。時軍中皆無攻具,亦無知其法者。遵裕旋令采木為之,皆細小不可用。又欲以軍法斬劉昌祚,眾共救解之;昌祚憂恚成疾,涇原兵皆憤怒。轉運判官范純粹謂遵裕曰:「兩軍不協,恐生它變。」力勸遵裕詣昌祚營問疾以和解之。遵裕又使呼城上人曰:「汝何不速降?」其人曰:「我未嘗叛,亦未嘗戰,何謂降也?」
jǐ chǒu, lǐ xiàn bài xià rén yú luō bū chuān.
己丑,李憲敗夏人於囉逋川。
zēng zhì wǔ hé: yù hé, jiàn tài cháng jīn hé, jiàn dà pèi xiàng hé, jiàn dà chì gé hé, jiàn dà bái mù hé, jiàn dà huī cóng xiáng dìng lǐ wén suǒ zòu yě.
增制五輅:玉輅,建太常;金輅,建大旆;象輅,建大赤;革輅,建大白;木輅,建大麾;從詳定禮文所奏也。
xīn mǎo, tiān zhāng gé dài zhì zhī kāi fēng fǔ quán guǎn jù hé dōng dōu zhuǎn yùn sī cuò zhì lín fǔ jūn mǎ shì zhào xiè zhī xiāng zhōu. xiè chū lǐng hé dōng cáo, shí lù zhōu yǐ zài jí fū, xiè xì fāng guō mín wáng gài děng, zé wú qián liù wàn sān qiān yú mín, hào sù yú xiè. xiè yù zhī yuē: cháo tíng yòng bīng fēi huò yǐ, jūn xìng qī huì, qǐ kě huǎn yě! suī rán, wú dāng yǐ shēn wèi rǔ děng. jí yǐ guān qián èr yú mín dài zhī, wèi shì xiè, kuān qī shǐ cháng.
辛卯,天章閣待制、知開封府、權管句河東都轉運司、措置麟府軍馬事趙禼知相州。禼初領河東漕,時潞州已再籍夫,械繫坊郭民王概等,責無錢六萬三千餘緡,號訴於禼。禼諭之曰:「朝廷用兵非獲已,軍興期會,豈可緩也!雖然,吾當以身為汝等。」即以官錢二餘緡代之,為釋械,寬期使償。
lǐ jì zòu: zhǒng è yǐ hé dōng bīng shí shǎo, fāng tǎo yòu zhōu, yù qǔ liáng yú bǎo ān, yú shì lìng xiè lǐng kōng fū fù zhī, jiù jiè chú liáng zhuǎn gěi. xiè yán zhōng zhèng bù gēng shì, wèi è suǒ qī, qīng xìn wàng jǔ, shī chū yú yuè, lüè wú gōng xù. zī hǔ yī jūn, fū zú liáng bèi, wěi zhī lín zhōu. dù qí běn móu, bì fēi chí jiǔ. jì bù gǎn zhí qū cháo xué, ér nǎi páng zhǐ fū yán, chǐ yú kōng hái, gū yǐ liáng jǐn wèi jiě, lìng jì zòu qǐng, kuī cè cháo tíng. kuàng suí jūn kōng fū, kě shǐ zhé yùn lù chāng héng zài fū yán kuì xiǎng, zú yǐ yīng fù. fāng hé dōng xìng fū dì sān fān, wǎng wǎng sī biàn, qún jù piāo jié, yǐ sàn fù jí, bì nán rú qī. tài yuán jù bǎo ān yú shí wǔ chéng, zǔ bǎn zǔ ài, jiān yú bèi dào. chén qiè jì shì jiǔ bào lù, shuǐ luò cǎo kū, rén mǎ tú yì, wèi kě yǐ qián. kuàng zéi sù hàn, jīn fú ér lǚ chāo, bì huái jiǎo móu, bù kě bù lǜ. cháo tíng zài yì rù jiè, jiān cuò zhì lín fǔ jūn mǎ, xiè jí zòu: zhū lù zuó dà jǔ, fāng shì qì jīng yǒng, héng liè sì chū, shì rú yā luǎn, jì yuè yuè yǐ, suī jié huò bù bǔ shī wáng. jīn fēng ruì shāo ruǎn, mín lì diāo hào, ruò fù shēn rù, kǒng sù tā biàn. huò wèi bǐng cháng qiú jū, lǜ wèi lín dí suǒ yǒu. rán zì xìng shī, wèi wén běi lǔ yǐ yī qí kuī xī xià zhě. rú jué tú kāi tà, jí qiě chéng yòu zhōu, fēn liè bǎo zhàng, yǔ xià zhōu xiāng jiē, jiàn suī yòu yín xià bié wèi yī dào, xiū fù ān yuǎn sāi mén sān shí liù zhài, xū zhòng chūn chū shī, nǎi kùn zéi zhī cè yě. yú shì zuò bù fù fū yán, gù yǒu xiāng zhōu zhī zé.
李稷奏:「種諤以河東兵食少,方討宥州,欲取糧於保安,於是令禼領空夫赴之,就借芻糧轉給。禼言中正不更事,為諤所欺,輕信妄舉,師出逾月,略無功緒。訾虎一軍,夫足糧備,委之麟州。度其本謀,必非持久。既不敢直趨巢穴,而乃旁指鄜延,恥於空還,姑以糧盡為解,令稷奏請,窺測朝廷。況隨軍空夫,可使折運;路昌衡在鄜延饋餉,足以應副。方河東興夫第三番,往往思變,群聚剽劫,已散復集,必難如期。太原距保安逾十五程,阻坂阻隘,艱於倍道。臣竊計士久暴露,水落草枯,人馬瘏勩,未可以前。況賊素悍,今伏而屢抄,必懷狡謀,不可不慮。」朝廷再議入界,兼措置麟府軍馬,禼即奏:「諸路昨大舉,方士氣精勇,橫裂四出,勢如壓卵,既閱月矣,雖捷獲不補失亡。今鋒銳稍軟,民力凋耗,若復深入,恐速它變。或謂秉常囚拘,慮為鄰敵所有。然自興師,未聞北虜以一騎窺西夏者。如決圖開拓,即且城宥州,分裂堡障,與夏州相接,建綏、宥、銀、夏別為一道,修復安遠、塞門三十六寨,須仲春出師,乃困賊之策也。」於是坐不赴鄜延,故有相州之責。
zhǒng è jiàng héng hé píng rén hù, pò shí bǎo chéng, zhǎn huò shén zhòng.
種諤降橫河平人戶,破石堡城,斬獲甚眾。
xīn chǒu, shī hái jīng yuán, zǒng bīng shì jìn lǔ fú péng sūn hù kuì xiǎng zhì míng shā chuān, yǔ xià rén sān zhàn, bài jī. chū, xià rén wén sòng dà jǔ, liáng tài hòu wèn cè yú yán, zhū jiāng shǎo zhě jǐn qǐng zhàn, yī lǎo jiāng dú yuē: bù xū jù zhī, dàn jiān bì qīng yě, zòng qí shēn rù, jù jìn bīng yú líng xià, ér qiǎn qīng qí chāo jué qí kuì yùn, dà bīng wú shí, kě bù zhàn ér kùn yě. liáng hòu cóng zhī, sòng shī zú wú gōng.
辛丑,師還涇原,總兵侍禁魯福、彭孫護饋餉至鳴沙川,與夏人三戰,敗績。初,夏人聞宋大舉,梁太后問策於延,諸將少者盡請戰,一老將獨曰:「不須拒之,但堅壁清野,縱其深入,聚勁兵於靈、夏,而遣輕騎抄絕其饋運,大兵無食,可不戰而困也。」梁後從之,宋師卒無功。
guǐ mǎo, zhǒng è zhì xià zhōu suǒ jiā píng, bīng zhòng sān wàn rén, yǐ wú shí ér kuì.
癸卯,種諤至夏州索家平,兵眾三萬人,以無食而潰。
zuǒ bān diàn zhí liú guī rén lǜ zhòng nán bēn, xiāng jì ér kuì. rù sāi zhě sān wàn rén, chén bèn sì qǐ, jū rén hài sàn. huò qǐng bì liù shù jù zhī, huò yì yǐ hé dōng shí èr jiāng zhī shī tǎo chú, shěn kuò yǐ wèi bù rán, yuē: cǐ jiē wǔ zhōu zhī jīng jiǎ yě, tǎo zhī wèi bì néng shèng, ér zì bì sǐ shì yǐ jiāo lǔ shì, fēi shù yě. shí rì nán zhì, dà zhāng lè, láo hé dōng zhī shī. dé pàn zú shù shí rén, kuò wèn zhī yuē: fù dōu zǒng guǎn shǐ rǔ guī qǔ liáng, zhǔ shuài wèi hé rén? dá yuē, zài hòu. kuò gè lìng guī tún, rì mù, zì guī zhě bā bǎi rén, xún rì, pàn zhě jiē guī. hòu fù zhì shī xī tǎo, kuò chū àn jūn, liú guī rén zhì, kuò wèn: rǔ guī qǔ liáng, hé yǐ bù chí jūn fú? guī rén wú yǐ duì, nǎi zhǎn yǐ xùn.
左班殿直劉歸仁率眾南奔,相繼而潰。入塞者三萬人,塵坌四起,居人駭散。或請閉六戍拒之,或議以河東十二將之師討除,沈括以為不然,曰:「此皆五州之精甲也,討之未必能勝,而自斃死士以驕虜勢,非術也。」時日南至,大張樂,勞河東之師。得叛卒數十人,括問之曰:「副都總管使汝歸取糧,主帥為何人?」答曰,「在後。」括各令歸屯,日暮,自歸者八百人,旬日,叛者皆歸。後復治師西討,括出按軍,劉歸仁至,括問:「汝歸取糧,何以不持軍符?」歸仁無以對,乃斬以徇。
jiǎ chén, shū mì yuàn zhì zhī yuàn tóng zhī yuàn, yú xī bà. yú shì dà gǎi guān zhì, yì zhě yù fèi shū mì yuàn guī bīng bù, dì yuē: zǔ zōng bù yù bīng quán guī yǒu sī, gù zhuān mìng guān tǒng zhī, hù xiāng wéi zhì, hé kě fèi yě!
甲辰,樞密院置知院、同知院,餘悉罷。於是大改官制,議者欲廢樞密院歸兵部,帝曰:「祖宗不欲兵權歸有司,故專命官統之,互相維制,何可廢也!」
bǐng wǔ, gāo zūn yù yǐ shī hái, xià rén lái zhuī, suì kuì.
丙午,高遵裕以師還,夏人來追,遂潰。
xīn hài, zhì yán zhōu sāi mén fú tú èr zhài.
辛亥,置延州塞門、浮屠二寨。
liáo chú juàn bó chǐ dù xiá duǎn zhī lìng.
遼除絹帛尺度狹短之令。
shì yuè, fèi biān xiū yuàn rù shǐ guǎn.
是月,廢編修院入史館。
nèi fǔ dōu zhī lǐ xiàn zì chū jiè tǎo zéi, shōu fù tǔ dì, jiē yǒu gōng jié, cì yín juàn gè èr qiān, jiàng chì jiǎng yù, bié tīng ēn mìng.
內府都知李憲自出界討賊,收復土地,皆有功捷,賜銀、絹各二千,降敕獎諭,別聽恩命。
xiān shì zhī shū mì yuàn sūn gù qǐ bà xī shī, jì ér chū shī wú gōng, dì yù gù yuē: ruò yòng qīng yán, bì bù zhì cǐ. yú shì gù yòu yán: bīng fǎ, qī ér hòu zhì zhě zhǎn. shǐ yì wǔ lù rù tǎo, huì yú líng zhōu, lǐ xiàn dú bù fù, nǎi zì kāi lán huì, yù yǐ mǐ zé, yào bù kě shè, qǐ zhū zhī. bù cóng.
先是知樞密院孫固乞罷西師,既而出師無功,帝諭固曰:「若用卿言,必不至此。」於是固又言:「兵法,期而後至者斬。始議五路入討,會於靈州,李憲獨不赴,乃自開蘭、會,欲以弭責,要不可赦,乞誅之。」不從。
shí èr yuè, dīng mǎo, liáo wǔ dìng jūn jié dù shǐ yē lǜ rén jié zuò sī fàn guǎng jì yán jí shàn gǎi zhào zhǐ, xuē jué, biǎn ān sù zhōu wèi mín. hòu shù nián, fàng guī, xuán sǐ yú xiāng. shí yǐ rén jié wèi zhèng diǎn xíng, wèi liáo zhǔ yǒu yì fá yún.
十二月,丁卯,遼武定軍節度使耶律仁傑坐私販廣濟鹽及擅改詔旨,削爵,貶安肅州為民。後數年,放歸,旋死於鄉。時以仁傑未正典刑,謂遼主有逸罰雲。
lín guǎng shī cì nà jiāng, qǐ dì qiǎn shū fù ā rǔ yuē jiàng, qiú tuì shě, yòu yuē bù jiě jiǎ. guǎng cè qí yǒu zhà, chú fù wèi tán, jù zhōng jūn wǔ shí bù, qiě shè fú. xīn wèi, qǐ dì yōng qiān rén chū jiàng, nì nǔ shì zhān qiú, yóu yù bù qián xiè ēn. guǎng fā fú jī zhī, mán bēn kuì, zhǎn dà qiú èr shí bā rén. qǐ dì yǐ suǒ chéng mǎ shòu dì ā zì, dà jiāng wáng guāng zǔ zhuī zhǎn zhī, jūn zhōng zhēng qí shī, qǐ dì dé cóng jiāng qiáo xià tuō zǒu.
林廣師次納江,乞弟遣叔父阿汝約降,求退舍,又約不解甲。廣策其有詐,除阜為壇,距中軍五十步,且設伏。辛未,乞弟擁千人出降,匿弩士氈裘,猶豫不前謝恩。廣發伏擊之,蠻奔潰,斬大酋二十八人。乞弟以所乘馬授弟阿字,大將王光祖追斬之,軍中爭其屍,乞弟得從江橋下脫走。
liáo zhī xìng zhōng fǔ shì yē lǜ yī xùn zuò yǐ jìn wù yù rù wài guó, xià yǒu sī yì. fǎ dāng sǐ, yī xùn zhī dǎng yē lǜ yán gé dú zòu dāng rù bā yì, dé jiǎn sǐ, jī yǐ tiě gū duǒ, yōu yú lái zhōu.
遼知興中府事耶律伊遜坐以禁物鬻入外國,下有司議。法當死,伊遜之黨耶律延格獨奏當入八議,得減死,擊以鐵骨朵,幽於萊州。
liáo nán yuàn shū mì shǐ yē lǜ zhòng xǐ zú. zhòng xǐ sù dǎng yú yī xùn, zhì shì yǐ shī shì ér zú. liáo zhǔ bù wù, cì shì qīn huì.
遼南院樞密使耶律仲禧卒。仲禧素黨於伊遜,至是以失勢而卒。遼主不悟,賜諡欽惠。
yǐ hài, cí shèng guāng xiàn huáng hòu dàn jì. zǎi chén wáng guī děng shàng biǎo qǐng tīng lè, bù xǔ zì shì wǔ biǎo, nǎi cóng zhī.
乙亥,慈聖光獻皇后禫祭。宰臣王珪等上表請聽樂,不許;自是五表,乃從之。
rén wǔ, zhì yán zhōu yì hé zhài.
壬午,置延州義合寨。
shì dōng, pàn hé nán fǔ wén yàn bó zòu shū yán: chén wén zuó lái xī shī chū jiè, zhōng chuò ér hái, jiāng xià shī tú, pō yǒu jī dòng kuì sàn, yǐ ài rén zhòng, bù xíng jūn fǎ. jīn biàn yù zài jǔ, hé yǐ lì zhòng? yòu, yùn làng yuǎn shè, pō bèi yāo jié, guān lì mín fū, shén yǒu xiàn méi. fú wàng shèng cí shēn chá wáng shī zhī jǔ, bì yǒu biān jiāng móu chén shǒu kāi duān xù yǐ wù dà jì, ruò bù shēn zé, wú yǐ lì hòu. yòu yán: jìn wén xī shī yǐ hái, zhōng wài dàn zhī shí zàn xiē pō, ér wèi yǒu fèn tún jiě jiǎ zhī zhǐ, rén qíng yōu yí, jiē lǜ wáng shī bì yǒu zài jǔ zhī jì. chén qiè guān bì xià lín yù yǐ lái, xuǎn bá jiāng xiào, xùn qí shī tú, xiū zhì qì xiè, chǔ zhì qiǔ liáng, jiē zhòng zhì suǒ bù jí. xià rén hūn luàn, zì zhì tiān tǎo, bì xià hè rán mìng jiāng chū shī, yǐ fá yǒu zuì. shī xíng yǐ lái, jié yīn lǚ shàng, suī wèi néng fù qí cháo xué, xì qí jūn zhǎng, ér suǒ yù zhé kè, zhàn gōng zhī duō, jìn shì wèi yǒu. rán ér shù lù jìn jūn, mí lì lěi yuè, kuì wǎn bù zī, mín pí gōng gěi, jiāng shì chōng hán mào kǔ, bèi jí qín láo. chén yǐ wèi guó wēi jì yǐ zhèn yǐ, jiāng shì zhī lì yì yǐ dān yǐ, bǎi xìng gōng kuì yì yǐ jié yǐ, jīn rì zhèng dāng láo lái jiāng shì, ān fǔ bǎi xìng, àn jiǎ yǎng wēi, yǐ quán qián rì zhī shèng, cǐ zōng shè wú jiāng zhī xiū yě. ruò shī tú zàn hái ér fù chū, shì qì yǐ shuāi ér zài gǔ, mín lì yǐ kùn ér diào fā fù xìng, zhū lù shēn rù ér zhuǎn xiǎng yì yuǎn, rú cǐ, zé shī zhī shèng bài kǒng wèi kě zhī, ér qián gōng huò sàng, cǐ tiān xià zhī shēn yōu yě.
是冬,判河南府文彥博奏疏言:「臣聞昨來西師出界,中輟而還,將下師徒,頗有飢凍潰散,以礙人眾,不行軍法。今便欲再舉,何以勵眾?又,運浪遠涉,頗被邀截,官吏民夫,甚有陷沒。伏望聖慈深察王師之舉,必有邊將謀臣首開端緒以誤大計,若不深責,無以勵後。」又言:「近聞西師已還,中外但知時暫歇泊,而未有分屯解甲之旨,人情憂疑,皆慮王師必有再舉之計。臣竊觀陛下臨御以來,選拔將校,訓齊師徒,修治器械,儲峙糗糧,皆眾智所不及。夏人昏亂,自致天討,陛下赫然命將出師,以伐有罪。師行以來,捷音屢上,雖未能覆其巢穴,系其君長,而所遇輒克,戰功之多,近世未有。然而數路進軍,彌歷累月,饋挽不資,民疲供給,將士沖寒冒苦,備極勤勞。臣以為國威既已震矣,將士之力亦已殫矣,百姓供饋亦已竭矣,今日正當勞徠將士,安撫百姓,案甲養威,以全前日之勝,此宗社無疆之休也。若師徒暫還而復出,士氣已衰而再鼓,民力已困而調發復興,諸路深入而轉餉益遠,如此,則師之勝敗恐未可知,而前功或喪,此天下之深憂也。」
zhāng fāng píng shàng shū yán: chén wén hǎo bīng yóu hào sè yě, shāng shēng zhī shì fēi yī, ér hào sè zhě bì sǐ zéi mín zhī shì fēi yī, ér hǎo bīng zhě bì wáng. fū wéi shèng rén zhī bīng jiē chū yú bù dé yǐ, gù qí shèng yě xiǎng ān quán zhī fú, qí bù shèng yě bì wú yì wài zhī huàn. hòu shì yòng bīng, jiē dé yǐ ér bù yǐ, gù qí shèng yě zé biàn chí ér huò dà, qí bù shèng yě biàn sù ér huò xiǎo. shì yǐ shèng rén bù jì shèng fù zhī gōng ér shēn jiè yòng bīng zhī huò. hé zhě? xìng shī shí wàn, rì fèi qiān jīn, nèi wài sāo dòng, dài yú dào lù zhě qī shí wàn jiā. nèi zé fǔ kù kōng xū. wài zé bǎi xìng qióng guì. jī hán bī pò, qí hòu bì yǒu dào zéi zhī yōu sǐ shāng chóu yuàn, qí zhōng bì zhì shuǐ hàn zhī bào. shàng zé jiāng shuài yōng zhòng, yǒu bá hù zhī xīn xià zé shì zhòng jiǔ yì, yǒu kuì pàn zhī zhì. biàn gù bǎi chū, jiē yóu yòng bīng. zhì yú xìng shì shǒu yì zhī rén, míng zhé yóu zhòng. gài yǐ píng mín wú gù yuán bīng ér sǐ, yuàn qì chōng jī, bì yǒu rèn qí jiù zhě. shì yǐ shèng rén wèi zhī zhòng zhī, fēi bù dé yǐ, bù gǎn yòng yě.
張方平上書言:「臣聞好兵猶好色也,傷生之事非一,而好色者必死;賊民之事非一,而好兵者必亡。夫惟聖人之兵皆出於不得已,故其勝也享安全之福,其不勝也必無意外之患。後世用兵,皆得已而不已,故其勝也則變遲而禍大,其不勝也變速而禍小。是以聖人不計勝負之功而深戒用兵之禍。何者?興師十萬,日費千金,內外騷動,殆於道路者七十萬家。內則府庫空虛。外則百姓窮匱。饑寒逼迫,其後必有盜賊之憂;死傷愁怨,其終必致水旱之報。上則將帥擁眾,有跋扈之心;下則士眾久役,有潰叛之志。變故百出,皆由用兵。至於興事首議之人,冥謫尤重。蓋以平民無故緣兵而死,怨氣充積,必有任其咎者。是以聖人畏之重之,非不得已,不敢用也。
xī rén zōng huáng dì fù yù tiān xià, wú yì yú bīng, yuán hào chéng jiān qiè fā, yán ān lín fǔ jīng yuán zhī jiān, bài zhě sān sì, suǒ sàng dòng yǐ wàn jì ér hǎi nèi yàn rán, bīng xiū shì yǐ ér mín wú yuàn yán. hé zhě? tiān xià chén shù zhī qí wú hǎo bīng zhī xīn, tiān dì guǐ shén liàng qí yǒu bù dé yǐ zhī shí gù yě. bì xià jí wèi yǐ lái, shàn jiǎ zhì bīng, cì hou lǐng guó, qún chén chá jiàn cǐ zhǐ, duō yán yòng bīng. qí shǐ yě, bì chén zhí guó mìng zhě, wú yōu shēn sī yuǎn zhī xīn shū chén dāng guó lùn zhě, wú lǜ hài chí nán zhī shí zài tái jiàn zhī zhí zhě, wú xiàn tì nà zhōng zhī yì. cóng wēi zhì zhe, suì chéng lì jiē. jì ér xuē xiàng wèi héng shān zhī móu, hán jiàng xiào shēn rù zhī jì, chén shēng zhī lǚ gōng bì děng yīn yǔ xié lì. shī tú sàng bài, cái yòng hào qū, jiào zhī bǎo yuán qìng lì zhī bài, bù jí shí yī. rán ér tiān nù rén yuàn, biān bīng pàn bèi, jīng shī sāo rán, bì xià wèi zhī gàn shí zhě lěi yuè. hé zé? yòng bīng zhī duān, bì xià zuò zhī, shì yǐ lì shì wú nù dí zhī yì ér bù zhí bì xià yě. shàng lài zǔ zōng jī lèi zhī hòu, huáng tiān bǎo yòu zhī shēn, gù shǐ bīng chū wú gōng, gǎn wù shèng yì. rán qiǎn jiàn zhī shì, fāng qiě yǐ bài wèi chǐ, lì yù qiú shèng. yú shì wáng sháo zuò huò yú xī hé, zhāng dūn zào xìn yú méi shān, xióng běn fā nán yú yú lú. rán cǐ děng jiē cán shā yǐ jiàng, fú lèi lǎo ruò, kùn bì fù xīn, ér qǔ kōng xū wú yòng zhī dì yǐ wèi wǔ gōng, shǐ bì xià shòu cǐ xū míng ér hū yú shí huò, miǎn qiáng dǐ lì, fèn yú gōng míng. gù shěn qǐ liú yí fù fā yú ān nán, shǐ shí yú wàn rén bào lù zhàng dú, sǐ zhě shí wǔ, ér liù lù zhī rén bì yú shū sòng zī liáng qì xiè, bù jiàn dí ér jǐn. yǐ wèi yòng bīng zhī yì bì qiě shǎo shuāi, ér lǐ xiàn zhī shī fù chū yú táo zhōu yǐ.
「昔仁宗皇帝覆育天下,無意於兵,元昊乘間竊發,延安、麟府、涇原之間,敗者三四,所喪動以萬計而海內宴然,兵休事已而民無怨言。何者?天下臣庶知其無好兵之心,天地鬼神諒其有不得已之實故也。陛下即位以來,繕甲治兵,伺候領國,群臣察見此指,多言用兵。其始也,弼臣執國命者,無憂深思遠之心;樞臣當國論者,無慮害持難之識;在台諫之職者,無獻替納忠之議。從微至著,遂成厲階。既而薛向為橫山之謀,韓絳效深入之計,陳昇之、呂公弼等陰與協力。師徒喪敗,財用耗屈,較之寶元、慶曆之敗,不及十一。然而天怒人怨,邊兵叛背,京師騷然,陛下為之旰食者累月。何則?用兵之端,陛下作之,是以吏士無怒敵之意而不直陛下也。尚賴祖宗積累之厚,皇天保佑之深,故使兵出無功,感悟聖意。然淺見之士,方且以敗為恥,力欲求勝。於是王韶作禍於熙河,章惇造釁於梅山,熊本發難於渝、瀘。然此等皆殘殺已降,俘累老弱,困弊腹心,而取空虛無用之地以為武功,使陛下受此虛名而忽於實禍,勉強砥礪,奮於功名。故沈起、劉彝復發於安南,使十餘萬人暴露瘴毒,死者十五,而六路之人斃於輸送資糧器械,不見敵而盡。以為用兵之意必且少衰,而李憲之師復出於洮州矣。
shù nián yǐ lái, gōng sī jiǒng fá, nèi fǔ lěi shì zhī jī, sǎo dì wú yú, zhōu xiàn zhēng shuì zhī chǔ, shàng gòng dài jǐn, bǎi guān lǐn fèng, jǐn ér néng jì, nán jiāo shǎng gěi, jiǔ ér wèi bàn, yǐ cǐ jǔ dòng, suī yǒu zhì zhě, wú yǐ shàn qí hòu yǐ. qiě jī yì zhī hòu, suǒ zài dào zéi fēng qǐ, jīng dōng hé běi, yóu bù kě yán. ruò jūn shì yī xìng, héng liǎn suí zuò, mín qióng ér wú gào, qí shì bù wèi dà dào, wú yǐ zì quán. biān shì fāng shēn, nèi huàn fù qǐ, zé shèng guǎng zhī xíng, jiāng zài yú cǐ! cǐ lǎo chén suǒ yǐ zhōng yè bù mèi, lín shí ér tàn, zhì yú tòng kū ér bù néng zì yǐ yě!
「數年以來,公私窘乏,內府累世之積,掃地無餘,州縣徵稅之儲,上供殆盡,百官廩俸,僅而能繼,南郊賞給,久而未辦,以此舉動,雖有智者,無以善其後矣。且飢疫之後,所在盜賊蜂起,京東、河北,尤不可言。若軍事一興,橫斂隨作,民窮而無告,其勢不為大盜,無以自全。邊事方深,內患復起,則勝、廣之形,將在於此!此老臣所以終夜不寐,臨食而嘆,至於慟哭而不能自已也!
chén wén fán jǔ dà shì bì shùn tiān xīn, jīn zì jìn suì, rì shí xīng biàn, dì zhèn shān bēng, shuǐ hàn yì lì, lián nián bù jiě, tiān xīn zhī suǒ xiàng bèi, kě yǐ jiàn yǐ. ér bì xià fāng qiě duàn rán bù gù, xìng shì bù yǐ. pì rú rén zǐ dé guò yú fù mǔ, wéi yǒu gōng shùn jìng mò, yǐn jiù zì zé, shù jǐ kě jiě. jīn nǎi fēn rán jié zé nú bì, zì xíng chuí chǔ, yǐ cǐ shì qīn, wèi yǒu jiàn shè yú fù mǔ zhě.
「臣聞凡舉大事必順天心,今自近歲,日食、星變,地震、山崩,水旱、疫癘,連年不解,天心之所向背,可以見矣。而陛下方且斷然不顧,興事不已。譬如人子得過於父母,惟有恭順靜默,引咎自責,庶幾可解。今乃紛然詰責奴婢,恣行箠楚,以此事親,未有見赦於父母者。
rán ér rén chén jìn shuō yú jūn, yīn qí jì yàn ér zhǐ zhī, zé yì wèi lì yíng qí fāng ruì ér zhé zhī, zé nán wèi gōng. jīn bì xià shèng yì yú yòng bīng, shì bù kě huí, chén fēi bù zhī, ér xiàn yán bù yǐ zhě, chéng jiàn bì xià shèng dé kuān dà, tīng nà bù yí, gù bù gǎn yǐ zhòng rén hǎo shèng zhī cháng xīn wàng yú bì xià, qiě yì bì xià tā rì qīn jiàn yòng bīng zhī hài, bì jiāng āi tòng huǐ hèn ér zhuī jiù zuǒ yòu dà chén wèi cháng yī yán. chén yì jiāng lǎo qiě sǐ, jiàn xiān dì yú dì xià, yì yǒu yǐ jiè kǒu yǐ. wéi bì xià āi ér chá zhī! qí cí gài sū shì suǒ wèi yě. dì pō wèi gǎn dòng, qì bù néng cóng. zhì yǒng lè bài, guǒ rú qí yán.
「然而人臣進說於君,因其既厭而止之,則易為力;迎其方銳而折之,則難為功。今陛下盛意於用兵,勢不可回,臣非不知,而獻言不已者,誠見陛下聖德寬大,聽納不疑,故不敢以眾人好勝之常心望於陛下,且意陛下它日親見用兵之害,必將哀痛悔恨而追咎左右大臣未嘗一言。臣亦將老且死,見先帝於地下,亦有以藉口矣。惟陛下哀而察之!」其詞蓋蘇軾所為也。帝頗為感動,迄不能從。至永樂敗,果如其言。