qǐ è féng dūn zāng qī yuè, jǐn róu zhào tūn tān liù yuè, fán èr nián.
起閼逢敦牂七月,盡柔兆涒灘六月,凡二年。
tài zōng zhì rén yīng dào shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì chún huà wǔ nián liáo tǒng hé shí èr nián
○太宗至仁應道神功聖德睿烈大明廣孝皇帝淳化五年(遼統和十二年)
qiū, qī yuè, xīn hài shuò, rì yǒu shí zhī.
秋,七月,辛亥朔,日有食之。
zéi gōng méi zhōu, zhī zhōu lǐ jiǎn děng jiān shǒu, yú yuè, zéi yǐn qù.
賊攻眉州,知州李簡等堅守,俞月,賊引去。
yǐ hù bù yuán wài láng wèi tíng shì tóng gōu dāng zì shǎn xī zhì yì zhōu zhuǎn yùn shì. tíng shì cháng rù cháo zòu shì, dì yuē: yǒu shì dāng bái zhōng shū. tíng shì yuē: chén sān qiān qī bǎi lǐ wài chéng yì ér zhì, yǐ jī shì shàng wén, yuàn qǔ chén duàn, fēi wèi zǎi xiàng ér zhì yě. dì jí shí zhào duì, wèn fāng lüè, chēng zhǐ, cì qián wǔ shí wàn, lìng hái rèn.
以戶部員外郎魏廷式同勾當自陝西至益州轉運事。廷式嘗入朝奏事,帝曰:「有事當白中書。」廷式曰:「臣三千七百里外乘驛而至,以機事上聞,願取宸斷,非為宰相而至也。」帝即時召對,問方略,稱旨,賜錢五十萬,令還任。
xiān shì liáo zhèng shì lìng shì fǎng jiàn hán dé ràng zì dài, bù xǔ. liáo zhǔ yǐ qí nián lǎo kǔ hán, cì diāo pí qīn rù, xǔ chéng niǎn rù cháo. zhì shì bìng jù, xīn yǒu, qiǎn hàn lín xué shì zhāng gàn jiù dì shòu zhōng jīng liú shǒu, jiā shàng fù. xuán zú, chuò cháo èr rì, zèng shàng shū lìng. yǐ dé ràng dài wèi běi fǔ zǎi xiàng, réng lǐng shū mì shǐ, jiān xiū guó shǐ.
先是遼政事令室昉薦韓德讓自代,不許。遼主以其年老苦寒,賜貂皮衾褥,許乘輦入朝。至是病劇,辛酉,遣翰林學士張幹就第授中京留守,加尚父。旋卒,輟朝二日,贈尚書令。以德讓代為北府宰相,仍領樞密使,監修國史。
yǐ hài, lǐ jì qiān qiǎn yá xiào yǐ liáng mǎ lái xiàn, qiě xiè guò, yóu chēng suǒ cì xìng míng, dá zhào yīn chēng zhī.
乙亥,李繼遷遣牙校以良馬來獻,且謝過,猶稱所賜姓名,答詔因稱之。
jǐ mǎo, liáo yǐ hàn lín chéng zhǐ xíng bào piáo cān zhī zhèng shì.
己卯,遼以翰林承旨邢抱朴參知政事。
bā yuè, gēng chén shuò, liáo tài hòu mìng huáng tài fēi lǐng xī běi lù wū gǔ děng bù bīng jí yǒng xìng gōng fēn jūn, fǔ dìng xī biān, yǐ xiāo dá lán dū qí jūn shì.
八月,庚辰朔,遼太后命皇太妃領西北路烏古等部兵及永興宮分軍,撫定西邊,以蕭達蘭督其軍事。
rén wǔ, dì wèi jìn chén yuē: xiào zhě rén lún zhī zhòng. gǔ zhī rén, sān nián shǒu fén mù, jīn chén liáo zǐ dì yǐ zǔ fù wáng mò, huò yǔ xù yòng, yì zài jì qí hòu sì rán yǒu bù qí bǎi rì biàn yǔ cháo jí zhě, zhèn měi dǔ zhī, zhōng xīn bù rěn. zhào chāng yán yuē: bì xià rú cǐ xuān yù, nǎi dūn hòu fēng sú zhī zhǐ yě. suì zhào: wén wǔ bǎi guān zǐ sūn, yīn fù xiōng wáng mò xù yòng, wèi jīng bǎi rì, bù dé zhé fù gōng cān, lìng yù shǐ tái zhuān zhī jiū chá bìng yǒu mào āi qiú shì, shì fú cóng jí zhě, bìng yǐ míng wén.
壬午,帝謂近臣曰:「孝者人倫之重。古之人,三年守墳墓,今臣僚子弟以祖父亡歿,或與敘用,意在繼其後嗣;然有不俟百日便與朝集者,朕每睹之,中心不忍。」趙昌言曰:「陛下如此宣諭,乃敦厚風俗之旨也。」遂詔:「文武百官子孫,因父兄亡歿敘用,未經百日,不得輒赴公參,令御史台專知糾察;並有冒哀求仕,釋服從吉者,並以名聞。」
gēng yín, diàn zhōng chéng jiàn ān lǐ xū jǐ, yǐ dé yù shū yìn zhǐ, shàng biǎo xiàn shī, zì chén zǔ mǔ nián bā shí yú, xǐ wén qí sūn zhōng xún lì zhī mù, dì yuè, pī zhǐ wěi yuē zhèn dé liáng èr qiān dàn yǐ. cì yǐ wǔ pǐn fú, gǎi zhī suì zhōu, yòu bié cì qián wǔ shí wàn yǐ yí qí zǔ mǔ. yì rì, duì zǎi xiàng yán jí zhī, qiě yuē: yǐ yǔ wǔ shí mín yǐ. lǚ méng zhèng yuē: qián suǒ cì gài wǔ bǎi mín. dì yuē: cǐ wù yě, rán bù kě zhuī. xū jǐ fù yín, jǔ jìn shì, nián liù shí yú, yǐ mǔ lǎo qiú zhì shì, dé zhù zuò láng yǒu cí xué, cāo xíng qīng kǔ. xū jǐ yì chún xiào dǔ jǐn, jiā jí pín. suī yī shí wù ēn, rén yǐ wèi dài tiān cì yě.
庚寅,殿中丞建安李虛己,以得御書印紙,上表獻詩,自陳祖母年八十餘,喜聞其孫中循吏之目,帝悅,批紙尾曰;「朕得良二千石矣。」賜以五品服,改知遂州,又別賜錢五十萬以遺其祖母。翼日,對宰相言及之,且曰:「已與五十緡矣。」呂蒙正曰:「前所賜蓋五百緡。」帝曰:「此誤也,然不可追。」虛己父寅,舉進士,年六十餘,以母老求致仕,得著作郎;有詞學,操行清苦。虛己亦純孝篤謹,家極貧。雖一時誤恩,人以為殆天賜也。
jiǎ wǔ, zhào: zì jīn jīng cháo mù zhí zhōu xiàn guān děng, bù dé zhé xiàn shī fù zá wén ruò zhǐ chén shí zhèng què shī mín jiān lì hài zhí yán jí jiàn shū, jí xǔ tōng jìn. qí yǒu hóng cái ào xué wèi rén suǒ chēng zhě, lìng tóu xiàn yú zhōng shū, zǎi xiàng dì qí zāng pǐ shàng zhī.
甲午,詔:「自今京朝、幕職、州縣官等,不得輒獻詩賦、雜文;若指陳時政闕失、民間利害、直言極諫書,即許通進。其有宏才奧學為人所稱者,令投獻於中書,宰相第其臧否上之。」
yǐ wèi, liáo xià zhào jiè yù zhōng wài guān lì.
乙未,遼下詔戒諭中外官吏。
dīng yǒu, liáo zhǔ mìng lù qiú, zá fàn sǐ zuì yǐ xià shì zhī.
丁酉,遼主命錄囚,雜犯死罪以下釋之。
yǐ jiàn nán xī chuān zhāo ān shǐ wáng jì ēn wèi xuān zhèng shǐ shùn zhōu fáng yù shǐ. jì ēn yǒu píng zéi gōng, zhōng shū jiàn yì, yù yǐ wèi xuān huī shǐ, dì yuē: zhèn bù yù lìng huàn guān gàn yù zhèng shì. xuān huī shǐ, zhí zhèng zhī jiàn yě. zhǐ kě shòu yǐ tā guān. zǎi xiàng lì yán jì ēn gōng dà, fēi cǐ bù zú yǐ shǎng. dì nù, shēn zé zǎi xiàng děng, yīn yì bié lì xuān zhèng shǐ míng yǐ shòu zhī.
以劍南西川招安使王繼恩為宣政使、順州防禦使。繼恩有平賊功,中書建議,欲以為宣徽使,帝曰:「朕不欲令宦官干預政事。宣徽使,執政之漸也。止可授以它官。」宰相力言繼恩功大,非此不足以賞。帝怒,深責宰相等,因議別立宣政使名以授之。
zuǒ jiàn yì dài fū zhī shěn xíng yuàn xǔ xiāng děng shàng zhòng shān dìng chún huà biān chì sān shí juǎn, zhào bān xíng zhī.
左諫議大夫、知審刑院許驤等上《重刪定淳化編敕》三十卷,詔頒行之。
wáng xiǎo bō lǐ shùn zhī chū zuò luàn yě, cháo yì yù qiǎn dà chén wèi fǔ, cān zhī zhèng shì zhào chāng yán dú qǐng fā bīng bǔ zhǎn, yì jiǔ bù jué. zéi lián xiàn qióng shǔ děng zhōu, shǐ mìng wáng jì ēn děng fēn lù jìn tǎo. jì ēn wò zhòng bīng, jiǔ liú chéng dū, zhuān yǐ yàn yǐn wèi wù, měi chū rù, qián hòu zòu yīn lè, yòu lìng qí bīng chí bó jú qí píng zì suí, zòng suǒ bù piāo lüè zǐ nǚ jīn bó. yú zéi bèng fú shān gǔ jiān, jùn xiàn yǒu fù xiàn zhě. dì lǚ qiǎn shǐ dū zhàn, yì pō yàn bīng. huì chāng yán shè jì tài miào, zhāi sù zhōng shū, yīn zhào duì zī fú diàn, chāng yán jí yú dì qián zhǐ huà gōng qǔ zhī cè, dì shén xǐ. guǐ mǎo, mìng chāng yán wèi chuān xiá liǎng lù dōu bù shǔ, zì jì ēn yǐ xià bìng shòu jié dù. chāng yán kěn cí, dì bù xǔ, hòu cì qiǎn xíng, bié cì shǒu zhá shù fú, qīn shòu fāng lüè yān.
王小波、李順之初作亂也,朝議欲遣大臣尉撫,參知政事趙昌言獨請發兵捕斬,議久不決。賊連陷邛、蜀等州,始命王繼恩等分路進討。繼恩握重兵,久留成都,專以宴飲為務,每出入,前後奏音樂,又令騎兵持博局、棋枰自隨,縱所部剽掠子女金帛。餘賊迸伏山谷間,郡縣有復陷者。帝屢遣使督戰,意頗厭兵。會昌言攝祭太廟,齋宿中書,因召對滋福殿,昌言即於帝前指畫攻取之策,帝甚喜。癸卯,命昌言為川、峽兩路都部署,自繼恩以下並受節度。昌言懇辭,帝不許,厚賜遣行,別賜手札數幅,親授方略焉。
xiá lù xíng yíng pò zéi shuài zhāng yú, fù yún ān jūn.
峽路行營破賊帥張餘,復雲安軍。
lǐ jì qiān qiǎn qí dì yán xìn fèng biǎo dài zuì, qiě yán wéi pàn shì chū bǎo zhōng, yuàn shè wù zhū. dì zhào jiàn yán xìn, miàn jiā wèi fǔ, xī lài shén hòu.
李繼遷遣其弟延信奉表待罪,且言違叛事出保忠,願赦勿誅。帝召見延信,面加慰撫,錫賚甚厚。
jiǔ yuè, yǒu sī xiáng dìng dà shè yí, bìng tú lái shàng. dì wèi zǎi xiàng yuē: qí mǐ bīng, yǔ qīng děng xíng zhī.
九月,有司詳定大射儀,並圖來上。帝謂宰相曰:「俟弭兵,與卿等行之。」
shàng yǐ shǔ kòu wèi píng, gōng bù shàng shū xīn zhòng fǔ sù zhe ēn xìn, jiāng lìng yú jí zhāo fǔ, huì jí shén, bù kě qiǎn. xiān shì cān zhī zhèng shì sū yì jiǎn jiàn shū mì zhí xué shì yú bù láng zhōng zhāng yǒng kě shǔ xī chuān shì, yú shì zhào yǒng zhī yì zhōu, dé pián yí cóng shì.
上以蜀寇未平,工部尚書辛仲甫素著恩信,將令輿疾招撫,會疾甚,不可遣。先是參知政事蘇易簡薦樞密直學士、虞部郎中張詠可屬西川事,於是詔詠知益州,得便宜從事。
shí jīng zhào jù zéi jiāo sì děng, xiào jù shù bǎi rén, jié lüè jū mín, wèi sān fǔ hài, dì lìng xuán shǎng zhāo mù, dài yǐ bù sǐ. jiāo sì děng qǐng zuì zì guī, gè cì jǐn páo yín dài yī fú mín qián, bìng zhuó wèi lóng měng jūn shǐ.
時京兆劇賊焦四等,嘯聚數百人,劫掠居民,為三輔害,帝令懸賞招募,待以不死。焦四等請罪自歸,各賜錦袍、銀帶、衣服、緡錢,並擢為龍猛軍使。
xiān shì, yǒu é méi zéi shān sēng mào zhēn zhě, yǐ shù de xìng, cháng yán yú dì yuē: zhào chāng yán bí zhé shān gēn, cǐ fǎn xiāng yě, bù yí wěi yǐ shǔ shì. yú shì chāng yán xíng jì xún yú, huò yòu zòu: chāng yán sù fù zhòng míng, yòu wú sì, jīn wò bīng rù shǔ, kǒng hòu nán zhì.
先是,有峨嵋賊山僧茂貞者,以術得幸,嘗言於帝曰:「趙昌言鼻折山根,此反相也,不宜委以蜀事。」於是昌言行既旬餘,或又奏:「昌言素負重名,又無嗣,今握兵入蜀,恐後難制。」
dì jí xìng běi yuàn, zhào zǎi xiàng wèi yuē: shǔ zéi xiǎo chǒu, chāng yán dà chén, bù kě qīng dòng, yí lìng qiě zhù fèng xiáng, wèi zhū jūn shēng yuán. dàn qiǎn nèi shì yā bān wèi shào qīn jī shǒu shū wǎng zhǐ huī jūn shì, yì kě jì yǐ. chāng yán yǐ zhì fèng zhōu, zhào zhuī jí zhī, yīn liú hòu guǎn.
帝亟幸北苑,召宰相謂曰:「蜀賊小丑,昌言大臣,不可輕動,宜令且駐鳳翔,為諸軍聲援。但遣內侍押班衛紹欽齎手書往指揮軍事,亦可濟矣。」昌言已至鳳州,詔追及之,因留候館。
jǐ wèi, bà zhū zhōu què gū.
己未,罷諸州榷酤。
dì zài qiǎn shǐ rú liáo yuē hé, fú xǔ, yú shì mù rén fàn hǎi, lù nǚ zhēn jí wū shí děng bù pàn zhī, èr bù bù cóng.
帝再遣使如遼約和,弗許,於是募人汎海,賂女真及烏實等部叛之,二部不從。
yǐ chǒu, chóng yí fù shǐ hé nán wáng dé yī qiú jiě guān, yōu zhào xǔ zhī. dé yī yǐ fāng jì jìn, shù zhào jiàn, xī jī shén hòu. wèi bàn zài, shàng biǎo zì chén bù yuàn jiǔ dāng róng yù, bìng qǐng shě suǒ jū zhái wèi guān. dì xī jiā nà, cì guān míng yuē shòu níng. dé yī pō gǎn yán wài shì, yòu qián shù rén wàng, qǐng lì xiāng wáng wèi huáng tài zǐ yān.
乙丑,崇儀副使河南王得一求解官,優詔許之。得一以方技進,數召見,錫齎甚厚。未半載,上表自陳不願久當榮遇,並請舍所居宅為觀。帝悉嘉納,賜觀名曰壽寧。得一頗敢言外事,又潛述人望,請立襄王為皇太子焉。
rén shēn, yǐ xiāng wáng yuán kǎn wèi kāi fēng yǐn, gǎi fēng shòu wáng. dì wèi shòu wáng yuē: zhèng jiào zhī shè, zài hu dé rén xīn ér bù rǎo zhī dé rén xīn mò ruò shì zhī yǐ chéng xìn, bù rǎo zhī wú rú zhèn zhī yǐ qīng jìng. tuī shì ér xíng, suī hǔ sì yì dāng xún xiá, kuàng yú rén hū? shū yún: fǔ wǒ zé hòu, nüè wǒ zé chóu. xìn zāi sī yán yě, ěr yí jiè zhī!
壬申,以襄王元侃為開封尹,改封壽王。帝謂壽王曰:「政教之設,在乎得人心而不擾之;得人心莫若示之以誠信,不擾之無如鎮之以清淨。推是而行,雖虎兕亦當馴狎,況於人乎?書云:『撫我則後,虐我則仇。』信哉斯言也,爾宜戒之!」
yǐ zuǒ jiàn yì dài fū kòu zhǔn cān zhī zhèng shì. dì yīn wèi zǎi xiàng lǚ méng zhèng yuē: kòu zhǔn lín shì míng mǐn, jīn zài zhuó yòng, xiǎng yì jǐn xīn. lǚ duān wèi yòu jiàn yì dài fū, qǐng jū zhǔn xià. bǐng zǐ, mìng duān wèi zuǒ jiàn yì dài fū, lì zhǔn shàng.
以左諫議大夫寇準參知政事。帝因謂宰相呂蒙正曰:「寇準臨事明敏,今再擢用,想益盡心。」呂端為右諫議大夫,請居准下。丙子,命端為左諫議大夫,立准上。
dīng chǒu, dì yǐ shǔ kòu jiàn píng, xià zhào zuì jǐ. chū mìng hàn lín xué shì qián ruò shuǐ cǎo zhào, jì chéng, jìn yù, dì mìng bǐ qīn cuàn shù zì, jiē yǐn jiù shēn qiè. qí lüè yuē: zhèn wěi rèn fēi dāng, zhú lǐ bù míng, zhì bǐ qīn mín zhī guān, bù yǐ huì hé wèi zhèng, guǎn què zhī lì, wéi yòng kè xuē wèi gōng, náo wǒ zhēng mín, qǐ wèi kuáng kòu. niàn zī shī dé, shì wù zé gōng. gǎi ér gèng zhāng, yǒng jiàn qián bì, ér jīn ér hòu, shù huò jǐng yǔ!
丁丑,帝以蜀寇漸平,下詔罪己。初命翰林學士錢若水草詔,既成,進御,帝命筆親竄數字,皆引咎深切。其略曰:「朕委任非當,燭理不明,致彼親民之官,不以惠和為政,筦榷之吏,惟用刻削為功,撓我蒸民,起為狂寇。念茲失德,是務責躬。改而更張,永鑒前弊,而今而後,庶或警予!」
shì yuè, zhāng yǒng shǐ zhì yì zhōu. xiān shì shǎn xī kè ní yùn liáng yǐ gěi shǔ shī zhě, xiāng shǔ yú lù, yǒng jí wèn chéng zhōng suǒ tún bīng shù, fán sān wàn rén, ér wú bàn yuè zhī shí. yǒng fǎng zhī mín jiān jiù kǔ yán guì, ér sī lǐn shàng yǒu yú jī, nǎi xià yán jià, tīng mín dé yǐ mǐ yì yán mín zhēng qū zhī, wèi yú yuè, dé hǎo mǐ shù shí wàn hú, jūn shì huān téng. shí sì jiāo shàng duō zéi lěi, chéng mén zhòu bì, wáng jì ēn rì wù yàn yǐn, bù fù qióng tǎo. guān zhī chú sù xiǎng mǎ, yǒng dàn gěi yǐ qián, jì ēn nù yuē: mǎ qǐ néng shí qián xié? yǒng yuē: cǎo chǎng fén dàng, chú sù qǔ zhī mín jiān. gōng jīn bì mén gāo huì, chú sù hé cóng ér chū? ruò kāi mén jī zéi, hé lǜ mǎ bù shí sù hū! yǒng yǐ jù zòu yǐ. jì ēn nǎi bù gǎn yán. huì wèi shào qīn yǐ shū lái dū bǔ yú kòu, jì ēn shǐ lìng bīng sì chū. shào qīn děng lián pò zéi zhòng, suì kè shǔ zhōu.
是月,張詠始至益州。先是陝西課尼運糧以給蜀師者,相屬於路,詠亟問城中所屯兵數,凡三萬人,而無半月之食。詠訪知民間舊苦鹽貴,而私廩尚有餘積,乃下鹽價,聽民得以米易鹽;民爭趨之,未俞月,得好米數十萬斛,軍士歡騰。時四郊尚多賊壘,城門晝閉,王繼恩日務宴飲,不復窮討。官支芻粟餉馬,詠但給以錢,繼恩怒曰:「馬豈能食錢邪?」詠曰:「草場焚盪,芻粟取之民間。公今閉門高會,芻粟何從而出?若開門擊賊,何慮馬不食粟乎!詠已具奏矣。」繼恩乃不敢言。會衛紹欽以書來督捕餘寇,繼恩始令兵四出。紹欽等連破賊眾,遂克蜀州。
jì ēn cháng sòng zéi sān shí yú bèi, qǐng zhì zhī, yǒng xī qiǎn lìng guī yè, jì ēn nù, yǒng yuē: qián rì lǐ shùn xié mín wèi zéi, jīn rì yǒng yǔ gōng huà zéi wèi mín, hé yǒu bù kě zāi! jì ēn yǒu zhàng xià zú shì shì lüè mín cái, huò sù yú yǒng, yǒng mì jiè yuē: dé jí fù zhì jǐng zhōng, wù yǐ lái yě. lì rú qí jiè, jì ēn bù gǎn hèn, qí dǎng yì zì liǎn jí yún.
繼恩嘗送賊三十餘輩,請治之,詠悉遣令歸業,繼恩怒,詠曰:「前日李順脅民為賊,今日詠與公化賊為民,何有不可哉!」繼恩有帳下卒恃勢掠民財,或訴於詠,詠密戒曰:「得即縛置井中,勿以來也。」吏如其戒,繼恩不敢恨,其黨亦自斂戢雲。
jì ēn jì fēn bīng sì chū, yǒng jì jūn shí kě zhī èr suì, nǎi zòu bà shǎn xī yùn liáng. dì xǐ yuē: cǐ rén hé shì bù néng le, zhèn wú lǜ yǐ!
繼恩既分兵四出,詠計軍食可支二歲,乃奏罷陝西運糧。帝喜曰:「此人何事不能了,朕無慮矣!」
mù fù mín chū sù jì jī, shòu jué yǒu chà.
募富民出粟濟飢,授爵有差。
gēng chén, xī chuān xíng yíng zhǐ huī shǐ zhāng lín, shā qí jiāng wáng wén shòu yǐ pàn qiǎn shǐ zhāo fǔ qí zhòng, suì gòng zhǎn lín shǒu yǐ jiàng.
庚辰,西川行營指揮使張嶙,殺其將王文壽以叛;遣使招撫其眾,遂共斬嶙首以降。
dōng, shí yuè, bǐng xū, yǐ yáng huī zhī bì shì ān bìng wèi kāi fēng fǔ pàn guān, qiáo wéi yuè yáng lì xià hóu jiào bìng wèi tuī guān. huī zhī děng rù xiè, dì zhào shēng diàn, cì zuò, yù yǐ fǔ dǎo zhī zhǐ.
冬,十月,丙戌,以楊徽之、畢士安並為開封府判官,喬維岳、楊歷、夏侯嶠並為推官。徽之等入謝,帝召升殿,賜坐,諭以輔導之旨。
gěi shì zhōng jiǎ huáng zhōng chū zhī chán zhōu, dì yù zhī yuē: fū xiǎo xīn yì yì, jūn chén jiē dāng rán ruò tài guò, yì shī dà chén zhī tǐ. fēi fèn zhī shì, jǐ gù bù wèi, yòu hé bì rú shì hū! huáng zhōng dùn shǒu xiè. dì yīn wèi zuǒ yòu yuē: huáng zhōng mǔ yǒu xián dé, nián qī shí shū wèi shuāi, měi yǔ zhī yǔ, shén míng mǐn. huáng zhōng zhōng rì yōu wèi, bì xiān qí mǔ lǎo yǐ. yòu gù cān zhī zhèng shì sū yì jiǎn yuē: qīng mǔ yì rán. zì gǔ xián fù rén bù kě duō de. yì jiǎn yuē: bì xià xiào zhì tiān xià, zhòng rén zhī qīn. chén shí hé rén, lǎo mǔ bèi méng shèng jiǎng! cǐ rén zǐ zhī róng yě.
給事中賈黃中出知澶州,帝諭之曰:「夫小心翼翼,君臣皆當然;若太過,亦失大臣之體。非分之事,己固不為,又何必如是乎!」黃中頓首謝。帝因謂左右曰:「黃中母有賢德,年七十殊未衰,每與之語,甚明敏。黃中終日憂畏,必先其母老矣。」又顧參知政事蘇易簡曰:「卿母亦然。自古賢婦人不可多得。」易簡曰:「陛下孝治天下,重人之親。臣實何人,老母倍蒙聖獎!此人子之榮也。」
yǐ wèi, yáng qióng děng fù qióng zhōu.
乙未,楊瓊等復邛州。
yǐ sì, gǎi qīng zhōu píng lú jūn wèi zhèn hǎi jūn, háng zhōu zhèn hǎi jūn wèi níng hǎi jūn.
乙巳,改青州平盧軍為鎮海軍,杭州鎮海軍為寧海軍。
shí yī yuè, wù shēn shuò, liáo mìng zhū bù suǒ fú sòng rén, yǒu guān lì rú shēng bào qì néng zhě, zhū dào jūn yǒu yǒng jiàn zhě, jù yǐ míng wén. xuán guān wèi dé shēng děng liù rén.
十一月,戊申朔,遼命諸部所俘宋人,有官吏儒生抱器能者,諸道軍有勇健者,具以名聞。旋官衛德升等六人。
gēng xū, dì qiǎn zhāng chóng guì chí zhào yù lǐ jì qiān, cì yǐ qì bì chá yào yī fú.
庚戌,帝遣張崇貴持詔諭李繼遷,賜以器幣、茶、藥、衣服。
zhāng jì xìng xiǎn bì, yóu shàn shì huàn guān, cháng yǐn táng gù shì, zòu nèi gòng fèng guān lán mǐn zhèng wèi xué shì shǐ, nèi shì péi yù fù zhī. dì lǎn zòu, wèi yuē: cǐ táng bì zhèng, zhèn ān kě zhǒng qí lǚ zhé? qīng yán guò yǐ! jì cán ér tuì. rán yǐ wén cǎi qīng lì, qiǎo yú féng yíng, dì zú xǐ zhī.
張洎性險詖,尤善事宦官,嘗引唐故事,奏內供奉官藍敏正為學士使,內侍裴愈副之。帝覽奏,謂曰:「此唐弊政,朕安可踵其履轍?卿言過矣!」洎慚而退。然以文采清麗,巧於逢迎,帝卒喜之。
liáo mìng jùn xiàn gòng míng jīng mào cái yì děng. jiǎ yín, zhào nán jīng jué zhì yù.
遼命郡縣貢明經茂材異等。甲寅,詔南京決滯獄。
guǐ hài, zéi gōng méi zhōu, chóng yí shǐ sù hàn děng jī bài zhī.
癸亥,賊攻眉州,崇儀使宿翰等擊敗之。
bǐng yín, shàng xìng guó zi jiān, cì zhí jiǎng sūn shì wǔ pǐn fú, lìng shì jiǎng shàng shū shuō mìng sān piān. dì yì yù qiè lì fǔ chén, yīn tàn yuē: tiān yǐ liáng bì lài shāng, zhèn dú bù dé xié!
丙寅,上幸國子監,賜直講孫奭五品服,令奭講《尚書》說命三篇。帝意欲切勵輔臣,因嘆曰:「天以良弼賚商,朕獨不得邪!」
dīng mǎo, dà yǔ xuě, jìn chén chēng hè. dì yīn yán: duō shì yíng cháo, qiú yī cái kān zhuǎn yùn shǐ sān sī pàn guān zhě, liǎo bù kě dé. nǎi zhào zǎi xiàng lǚ méng zhèng yǐ xià zhì zhī zhì gào gè jǔ yǒu qì yè kě rèn shì zhě yī rén. méng zhèng zòu yuē: chén bèi wèi zǎi xiàng, yǐ jìn tuì bǎi guān, jīn dú jǔ yī èr rén, kǒng shì tiān xià bù guǎng yě. dì yuē: qián dài yì hé yǒu zǎi xiàng jǔ guān gù shì, kě lìng shǐ guǎn jiǎn tǎo zhī. jì ér yǒu sī jù yǐ lì dài gù shì lái shàng, dì fù zhào méng zhèng děng wèi yuē: yú qiū zi jǔ sūn shū áo, cuī yòu fǔ jǔ lì bā bǎi, dí rén jié zì jǔ qí zi guāng sì, hé wèi wú yě? yīn shū yōu mèng duì chǔ wáng lù sūn shū áo zhī sì gù shì wèi yī fú, yǐ cì méng zhèng, méng zhèng děng tuì ér gè jǔ suǒ zhī yǐ wén.
丁卯,大雨雪,近臣稱賀。帝因言:「多士盈朝,求一材堪轉運使、三司判官者,了不可得。」乃詔宰相呂蒙正以下至知制誥各舉有器業可任事者一人。蒙正奏曰:「臣備位宰相,以進退百官,今獨舉一二人,恐示天下不廣也。」帝曰:「前代亦合有宰相舉官故事,可令史館檢討之。」既而有司具以歷代故事來上,帝復召蒙正等謂曰:「虞丘子舉孫叔敖,崔祐甫舉吏八百,狄仁傑自舉其子光嗣,何謂無也?」因書優孟對楚王錄孫叔敖之嗣故事為一幅,以賜蒙正,蒙正等退而各舉所知以聞。
shí èr yuè, wù yín shuò, sī tiān yán rì dāng shí. zhì shì yīn yún méng bì, zì dàn jí zhōng ér sàn, qún chén chēng hè. hè rì bù shí shǐ cǐ.
十二月,戊寅朔,司天言日當食。至是陰雲蒙蔽,自旦及中而散,群臣稱賀。賀日不食始此。
wáng jì ēn yù jūn wú zhèng, qí xià shì gōng bào héng, zhāng yǒng kǒng jūn hái rì yǒu yì wài zhī biàn, nǎi mì zòu, qǐng qiǎn fù xīn jìn chén kě yǐ dàn yàn zhǔ shuài zhě, jí lái fēn tún shī lǚ. xīn sì, mìng shū mì zhí xué shì zhāng jiàn xī jīng zuō fang fù shǐ féng shǒu guī xié wǎng, zhào duì hòu yuàn mén, miàn shòu fāng lüè. jiàn yuē: yì bù xīn fù, zú chéng bù hé, ruò wén shǐ zhě zhòu zhì, yì qí róng wǔ, lǜ huò cāi jù, biàn shēng bù cè. qǐng jiǎ chén ān fǔ zhī míng. dì chēng shàn.
王繼恩御軍無政,其下恃功暴橫,張詠恐軍還日有意外之變,乃密奏,請遣腹心近臣可以彈厭主帥者,亟來分屯師旅。辛巳,命樞密直學士張鑒、西京作坊副使馮守規偕往,召對後苑門,面授方略。鑒曰:「益部新復,卒乘不和,若聞使者驟至,易其戎伍,慮或猜懼,變生不測。請假臣安撫之名。」帝稱善。
jiàn zhī xíng, dì fù yǐ kōng míng xuān tóu jí tíng chén shù rén. jiàn zhì, yǔ yǒng jí qiǎn bù shù bīng chū jìng, jì ēn huī xià shǐ chén yì duō qiǎn dōng hái, dū jì ēn tǎo bǔ cán kòu, ér jiàn děng zhāo jí fǎn cè, shǔ mín shǐ ān.
鑒之行,帝付以空名宣頭及廷臣數人。鑒至,與詠即遣部戍兵出境,繼恩麾下使臣亦多遣東還,督繼恩討捕殘寇,而鑒等招輯反側,蜀民始安。
wù zǐ, gāo lì jìn jì lè yú liáo, liáo zhǔ què zhī.
戊子,高麗進妓樂於遼,遼主卻之。
gēng yín, sù hàn děng yǐn bīng qū jiā zhōu, wěi zhī zhōu wáng wén cāo yǐ chéng jiàng.
庚寅,宿翰等引兵趨嘉州,偽知州王文操以城降。
yǐ wèi, mì shū chéng zhī méng zhōu zhāng shū, zuò jiàng zéi qì shì.
乙未,祕書丞、知蒙州張樞,坐降賊棄市。
xīn chǒu, bà zǒng jì shǐ, sān sī fù zhì shǐ yī yuán, mìng chén shù děng lǐng zhī. shù chū rù sān sī, shǒu wěi shí bā nián, dì cháng tí yú diàn zhù yuē: zhēn yán tiě chén shù. shí yán chēng zhí zhě yǐ shù wèi shǒu. shù jiāng lì chá fǎ, zhào chá shāng shù shí rén, bǐ gè tiáo lì hài, shù yuè zhī, dì wèi sān děng. yǔ fù shǐ sòng tài chū yuē: wú guān xià děng gù miè liè wú qǔ, shàng děng qǔ lì tài shēn, cǐ kě xíng yú shāng jiǎ, bù kě xíng yú cháo tíng. wéi zhōng děng gōng sī jiē jì, wú cái sǔn zhī, kě yǐ jīng jiǔ. yú shì shǐ wèi sān fǎ xíng zhī, huò cái liú tōng.
辛丑,罷總計使,三司復置使一員,命陳恕等領之。恕出入三司,首尾十八年,帝嘗題於殿柱曰:「真鹽鐵陳恕。」時言稱職者以恕為首。恕將立茶法,召茶商數十人,俾各條利害,恕閱之,第為三等。語副使宋太初曰:「吾觀下等固滅裂無取,上等取利太深,此可行於商賈,不可行於朝廷。惟中等公私皆濟,吾裁損之,可以經久。」於是始為三法行之,貨財流通。
shù měi biàn diàn zòu shì, dì huò xíng qiào ràng, shù liǎn shāng, tuì zhì diàn bì fù lì, ruò wú suǒ róng qí yì shāo jiě, fù zhí qián zòu, huò zhì sān sì. dì yǐ qí zhōng, duō cóng zhī.
恕每便殿奏事,帝或形誚讓,恕斂傷,退至殿壁負立,若無所容;俟意稍解,復執前奏,或至三四。帝以其忠,多從之。
shì suì, liáo fàng jìn shì lǚ dé mào děng èr rén.
是歲,遼放進士呂德懋等二人。
tài zōng zhì rén yīng dào shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì zhì dào yuán nián liáo tǒng hé shí sān nián
○太宗至仁應道神功聖德睿烈大明廣孝皇帝至道元年(遼統和十三年)
chūn, zhēng yuè, wù shēn shuò, gǎi yuán, shè jīng jī xì qiú, juān zhū zhōu bū zū.
春,正月,戊申朔,改元,赦京畿繫囚,蠲諸州逋租。
bǐng chén, shàng qīng gōng chéng, zǒng qiān èr bǎi sì shí èr qū, chē jià jí rì wǎng yè yān.
丙辰,上清宮成,總千二百四十二區,車駕即日往謁焉。
xīn yǒu, dì yù qián yuán mén lóu guān dēng, cì yàn.
辛酉,帝御乾元門樓觀燈,賜宴。
dù zhī pàn guān chén yáo sǒu liáng dǐng shàng yán: zì hàn wèi jìn táng yǐ lái, yú chén xǔ dèng yǐng jì cài sù bó zhì yú shòu chūn, yòng shuǐ lì kěn tián, chén jī jù zài. wàng xuǎn jī gǔ tōng fāng zhī shì, fēn wèi zhū zhōu zhǎng lì, jiān guǎn nóng shì, dà kāi gōng tián, yǐ tōng shuǐ lì. fā jiāng huái xià jūn sàn zú jí mù mín yǐ chōng yì, měi tún shí rén, rén gěi niú yī tóu, zhì tián wǔ shí mǔ suī gǔ zhì yī fū bǎi mǔ, jīn qiě kěn qí bàn, qí jiǔ ér gǔ zhì kě fù yě. mǔ yuē shōu sān hú, suì kě dé shí wǔ wàn hú, fán qī zhōu zhī jiān, zhì èr shí qī tún, suì kě dé sān bǎi wàn hú. yīn ér yì zhī, shù nián, bì zhì cāng lǐn chōng shí, kě shěng jiāng huái cáo yùn. qí mín tián zhī wèi pì zhě, guān wèi zhǒng zhí, gōng tián zhī wèi kěn zhě, mù mín kěn zhī, suì dēng suǒ qǔ, qí shù rú mín jiān zhǔ kè zhī lì, cǐ yòu dūn běn quàn nóng zhī yào dào yě. dì lǎn zòu, jiā zhī, jí qiǎn dà lǐ sì chéng huáng fǔ xuǎn guāng lù sì chéng hé liàng chéng chuán wǎng zhū zhōu àn shì, jīng dù qí shì.
度支判官陳堯叟、梁鼎上言:「自漢、魏、晉、唐以來,於陳、許、鄧、穎暨蔡、宿、亳至於壽春,用水利墾田,陳跡具在。望選稽古通方之士,分為諸州長吏,兼管農事,大開公田,以通水利。發江、淮下軍散卒及募民以充役,每屯十人,人給牛一頭,治田五十畝;雖古制一夫百畝,今且墾其半,俟久而古制可復也。畝約收三斛,歲可得十五萬斛,凡七州之間,置二十七屯,歲可得三百萬斛。因而益之,數年,必致倉廩充實,可省江、淮漕運。其民田之未辟者,官為種植,公田之未墾者,募民墾之,歲登所取,其數如民間主客之例,此又敦本勸農之要道也。」帝覽奏,嘉之,即遣大理寺丞皇甫選、光祿寺丞何亮乘傳往諸州按視,經度其事。
shǐ mìng sī mén yuán wài láng sūn pín wèi huáng zhí huáng sūn jiào shòu, gù fú líng dào wáng tíng měi zhū zi zhī zài jīng zhě, jiē lìng yì yè yān.
始命司門員外郎孫蠙為皇侄、皇孫教授,故涪陵悼王廷美諸子之在京者,皆令肄業焉。
guǐ hài, cān zhī zhèng shì zhào chāng yán bà wèi hù bù shì láng, zhī fèng xiáng fǔ.
癸亥,參知政事趙昌言罷為戶部侍郎,知鳳翔府。
liáo zhāo tǎo shǐ hán dé wēi, lǜ shù wàn qí zì zhèn wǔ nán qīn, yǒng ān jié dù shǐ zhé yù qīng lǜ qīn qí yāo zhī, dà bài qí zhòng yú zi hé chà, xī wěi qí zī zhòng ér dùn. jié wén, dì wèi zuǒ yòu yuē: qì dān qīng jìn yì tuì, zhèn cháng jiè biān jiāng wù yǔ zhēng fēng, dài qí shēn rù, fēn bīng yǐ yāo qí guī, bì wú yí lèi. jīn guǒ rú wú yán.
遼招討使韓德威,率數萬騎自振武南侵,永安節度使折御卿率親騎邀之,大敗其眾於子河汊,悉委其輜重而遁。捷聞,帝謂左右曰:「契丹輕進易退,朕常誡邊將勿與爭鋒,待其深入,分兵以邀其歸,必無遺類。今果如吾言。」
duān gǒng mò, zhào yǐ xìng dào fāng xuān zǔ jiù dì jiàn gōng, yǐ chǒu, chéng, cì míng yuē dòng zhēn.
端拱末,詔以興道坊宣祖舊第建宮,乙丑,成,賜名曰洞真。
chū, zhào zàn zì jīng zhào bà guī, cái shù yuè, dì fù lìng zàn gōu xiào sān sī bù lǐng. huì gǎi chuàng sān sī guān shǔ, yǐ zàn wèi xī jīng zuō fang fù shǐ dù zhī dōu jiān. yǒu zhèng chāng sì zhě, yì qǐ sān sī zǒu lì, yǔ zàn qīn bǐ, lèi qiān zhì xī shàng gé mén fù shǐ yán tiě dōu jiān. èr rén jì dé zhèn zhí, yì héng zì bù fǎ. dīng mǎo, zhào xuē duó zàn guān jué, qí jiā pèi lì fáng zhōu, chāng sì zé shòu táng zhōu tuán liàn fù shǐ jì xíng shù rì, bìng yú suǒ zài cì sǐ.
初,趙贊自京兆罷歸,才數月,帝復令贊鈎校三司簿領。會改創三司官屬,以贊為西京作坊副使、度支都監。有鄭昌嗣者,亦起三司走吏,與贊親比,累遷至西上閤門副使、鹽鐵都監。二人既得朕職,益橫恣不法。丁卯,詔削奪贊官爵,其家配隸房州,昌嗣責授唐州團練副使;既行數日,並於所在賜死。
wù chén, yǐ hàn lín xué shì qián ruò shuǐ wèi yòu jiàn yì dài fū, tóng zhī shū mì yuàn shì, shū mì fù shǐ liú chāng yán bà wèi gěi shì zhōng.
戊辰,以翰林學士錢若水為右諫議大夫,同知樞密院事,樞密副使劉昌言罷為給事中。
èr yuè, jiǎ shēn, mìng zǎi xiàng qún guān dǎo yǔ. yòu mìng zhòng shǐ fēn sì wǔ yuè. gù shì, yù shǔ zhù bǎn yǐ qiǎn zhī. hàn lín xué shì wáng yǔ chēng shàng yán: zhǔn lǐ, wǔ yuè shì sān gōng, jīn suī jiā wáng jué, yóu rén chén ěr. tiān zǐ chēng míng, kǒng fēi gǔ zhì. qǐng zì jīn gèng bù yù shǔ. dì qīn pī qí zhǐ wěi yuē: zhèn wèi wàn mín qí fú, sāng lín zhī dǎo yóu wú dàn, zhì yú qīn shǔ, yòu hé sǔn hū!
二月,甲申,命宰相、群官禱雨。又命中使分祀五嶽。故事,御署祝版以遣之。翰林學士王禹偁上言:「准禮,五嶽視三公,今雖加王爵,猶人臣爾。天子稱名,恐非古制。請自今更不御署。」帝親批其紙尾曰:「朕為萬民祈福,桑林之禱猶無憚,至於親署,又何損乎!」
bǐng wǔ, sù hàn děng zhì jiā zhōu, yǒng zéi shuài zhāng yú shǒu sòng xī chuān xíng yíng, qí dǎng xī píng.
丙午,宿翰等至嘉州,甬賊帥張餘首送西川行營,其黨悉平。
lìng jié dù zhì cì shǐ wù yǔ jīn gǔ xíng yù, zhǐ wěi tōng pàn jí pàn guān.
令節度至刺史勿與金谷、刑獄,止委通判及判官。
sān yuè, dīng wèi shuò, zhào yǐ guān cāng shū shù shí wàn shí dài jīng jī jí nèi jùn mín wèi zhǒng. yǒu sī yán qǐng liàng liú yǐ gōng guó mǎ, dì yuē: dàn jié lǐn yǐ gěi zhī, guó mǎ shí yǐ chú gǎo kě yǐ.
三月,丁未朔,詔以官倉菽數十萬石貸京畿及內郡民為種。有司言請量留以供國馬,帝曰:「但竭廩以給之,國馬食以芻藁可矣。」
gēng shēn, zhào zhū lù zhuǎn yùn sī: gào yù bù xià mù zhí zhōu xiàn guān děng, yī yīng gōng sī lì hài, bìng xǔ shàng wén, sòng zhōng shū shè rén yuè shì kě fǒu.
庚申,詔諸路轉運司:「告諭部下幕職、州縣官等,一應公私利害,並許上聞,送中書舍人閱視可否。」
lǐ jì qiān qiǎn yín zhōu wǔ bù yā yá zhāng pǔ lái gòng. jǐ sì, dì lìng wèi shì shù bǎi bèi shè yú chóng zhèng diàn tíng, zhào pǔ guān zhī. xiān shì lǐ yán xìn hái, dì cì jì qiān jìn gōng sān, jiē lì yī shí liù dòu, jì qiān yì yù wēi shì róng yì, fēi yǒu rén néng wǎn yě. zhì shì shì jiē yǐn mǎn píng shè yǒu yú lì, pǔ dà hài. dì xiào wèn pǔ: róng rén gǎn dí fǒu? pǔ yuē: fān bù gōng ruò shǐ duǎn, bù gǎn dí yě. dì yīn wèi pǔ yuē: róng wú kě liàn. jì qiān hé bù shù shēn zì guī, yǒng bǎo fù guì?
李繼遷遣銀州五部押衙張浦來貢。己巳,帝令衛士數百輩射於崇政殿庭,召浦觀之。先是李延信還,帝賜繼遷勁弓三,皆力一石六斗,繼遷意欲威示戎裔,非有人能輓也。至是士皆引滿平射有餘力,浦大駭。帝笑問浦:「戎人敢敵否?」浦曰:「蕃部弓弱矢短,不敢敵也。」帝因謂浦曰:「戎無可戀。繼遷何不束身自歸,永保富貴?」
zhào quán tíng gòng jǔ.
詔權停貢舉。
xià, sì yuè, jǐ mǎo, liáo cān zhī zhèng shì yá bào piáo yǐ mǔ yōu qù guān. bào piáo mǔ chén shì, shǎo tōng jīng yì, yǐ xiào mù chēng, yǒu liù zǐ, qīn jiào yǐ jīng, bào piáo jí dì bào zhì bìng zhì tōng xiǎn, zhì shì zú. tài hòu wén zhī jiē dào, zèng lǔ guó fū rén, qiǎn shǐ cì jì. xuán zhào bào piáo qǐ fù.
夏,四月,己卯,遼參知政事琊抱朴以母憂去官。抱朴母陳氏,少通經義,以孝睦稱,有六子,親教以經,抱朴及弟抱質並致通顯,至是卒。太后聞之嗟悼,贈魯國夫人,遣使賜祭。旋詔抱朴起復。
guǐ wèi, lì bù shàng shū píng zhāng shì lǚ méng zhèng bà wèi yòu pú shè, yǐ cān zhī zhèng shì lǚ duān wèi hù bù shì láng píng zhāng shì. dì wèi méng zhèng yuē: pú shè shī zhǎng bǎi liáo, zhèn yǐ zhōng shū duō wù, yǔ qīng jūn láo yì ěr. yòu wèi duān kǒu: miào táng zhī shàng gù wú xū shòu, dàn néng jìn xián tuì bù xiào, biàn wèi chēng zhí, qīng yí miǎn zhī! duān lì guān jǐn sì shí nián, zhì shì zhòu bèi jiǎng yù, dì cháng hèn rèn duān zhī wǎn. duān wèi xiāng, chí zhòng shí dà tǐ, yǐ qīng jìng jiǎn yì wèi wù. zòu shì dì qián, tóng liè duō yì yì, duān hǎn suǒ jiàn míng. yī rì, nèi chū shǒu zhá jiè yù: zì jīn zhōng shū shì bì jīng lǚ duān xiáng zhuó, nǎi dé zòu wén. duān qiān ràng bù gǎn dāng.
癸未,吏部尚書、平章事呂蒙正罷為右僕射,以參知政事呂端為戶部侍郎、平章事。帝謂蒙正曰:「僕射師長百僚,朕以中書多務,與卿均勞逸耳。」又謂端口:「廟堂之上固無虛授,但能進賢退不肖,便為稱職,卿宜勉之!」端歷官僅四十年,至是驟被獎遇,帝常恨任端之晚。端為相,持重識大體,以清淨簡易為務。奏事帝前,同列多異議,端罕所建明。一日,內出手札戒諭:「自今中書事必經呂端詳酌,乃得奏聞。」端謙讓不敢當。
xuān huī běi yuàn shǐ zhī shū mì yuàn shì chái yǔ xī, bà wèi zhèn níng jié dù shǐ.
宣徽北院使、知樞密院事柴禹錫,罷為鎮寧節度使。
cān zhī zhèng shì sū yì jiǎn bà wèi lǐ bù shì láng, yǐ hàn lín xué shì zhāng jì wèi gěi shì zhōng cān zhī zhèng shì. jì yǔ yì jiǎn cháng tóng zài hàn lín, bù xié. jí yì jiǎn qiān zhōng shū, jì duō gōng qí shī, yì jiǎn qù wèi, jì yīn dài zhī.
參知政事蘇易簡罷為禮部侍郎,以翰林學士張洎為給事中、參知政事。洎與易簡嘗同在翰林,不協。及易簡遷中書,洎多攻其失,易簡去位,洎因代之。
chū, kòu zhǔn zhī lì bù xuǎn shì, jì zhǎng kǎo gōng, zhǔn nián shào xīn jìn, sī yù lǎo rú fù jǐ, jì sù yè zuò cáo shì shì, měi guān dài hòu zhǔn chū rù yú shěng mén, yī ér tuì, bù jiāo yī tán. zhǔn yì zhòng yān, jí kǒu jiàn jì yú dì. dì yì yù yòng jì, dì zhī qí zài jiāng biǎo rì, duō chán huǐ liáng shàn, lǐ yù shā pān yòu, jì cháng yù móu, xīn yí yān. hàn lín dài zhào yǐn xī gǔ děng jiē jiāng biǎo rén, jì cháng shàn dài zhī. dì yī xī zhào xī gǔ děng shì shū jìn zhōng, yīn cóng róng wèn yǐ yòu dé zuì zhī gù, xī gǔ yán: lǐ yù fèn yòu jiàn shuō tài zhí ěr, fēi jì móu yě. zì shì suì xǐ rán, ér zhǔn yòu shù jiàn jì bù yǐ. jì tóng zhí zhèng, jì fèng zhǔn yù jǐn, zhèng shì yī jué yú zhǔn, wú suǒ cān yù, zhuān xiū shí zhèng jì, gān yán shàn róu ér yǐ.
初,寇準知吏部選事,洎掌考功,准年少新進,思欲老儒附己,洎夙夜坐曹視事,每冠帶候准出入於省門,揖而退,不交一談。准益重焉,極口薦洎於帝。帝亦欲用洎,第知其在江表日,多讒毀良善,李煜殺潘佑,洎嘗預謀,心疑焉。翰林待詔尹熙古等皆江表人,洎嘗善待之。帝一夕召熙古等侍書禁中,因從容問以佑得罪之故,熙古言:「李煜忿佑諫說太直耳,非洎謀也。」自是遂洗然,而准又數薦洎不已。既同執政,洎奉准愈謹,政事一決於准,無所參預,專修《時政記》,甘言善柔而已。
jiǎ shēn, yǐ xuān huī běi yuàn shǐ tóng zhī shū mì yuàn shì zhào róng zhī shū mì yuàn shì.
甲申,以宣徽北院使、同知樞密院事趙鎔知樞密院事。
yǐ yǒu, liáo shī qīn xióng zhōu, zhī zhōu hé chéng jǔ jī bài zhī.
乙酉,遼師侵雄州,知州何承矩擊敗之。
wù zǐ, zhào cān zhī zhèng shì yǔ zǎi xiàng fēn rì zhī yìn yā bān, yù zǎi xiàng shǐ xiāng shì shì jí yì jūn guó dà zhèng, bìng dé shēng dōu táng, cóng lǚ duān zhī qǐng yě. xiān shì zhào pǔ dú xiāng, tài zǔ tè zhì cān zhī zhèng shì yǐ zuǒ zhī, qí hòu fù yǒu lí gé. lǚ duān chū yǔ kòu zhǔn tóng liè, jí xiān rèn zǎi xiàng, lǜ zhǔn bù píng, nǎi shàng yán: chén xiōng yú qìng rèn cān zhī zhèng shì rì, xī yǔ zǎi xiàng tóng, yuàn fù gù shì. dì tè cóng qí qǐng, yì yǐ wèi zhǔn yì yún.
戊子,詔參知政事與宰相分日知印、押班,遇宰相、使相視事及議軍國大政,並得升都堂,從呂端之請也。先是趙普獨相,太祖特置參知政事以佐之,其後復有釐革。呂端初與寇準同列,及先任宰相,慮准不平,乃上言:「臣兄餘慶任參知政事日,悉與宰相同,願復故事。」帝特從其請,亦以慰准意雲。
bǐng shēn, cì bù yī pān làng jìn shì dì wèi jǐ, zhuī hái zhào shū, yǐ làng kuáng wàng gù yě.
丙申,賜布衣潘閬進士第;未幾,追還詔書,以閬狂妄故也。
kāi bǎo huáng hòu jí shén, qiān yú gù yàn guó zhǎng gōng zhǔ gù dì, jiǎ chén, bēng, quán bìn yú pǔ zhāi fú shě, shì xiào zhāng huáng hòu. hòu sān rì, dà léi yǔ, jiē zhōng shuǐ shēn shù chǐ.
開寶皇后疾甚,遷於故燕國長公主故第,甲辰,崩,權殯於普齋佛舍,諡孝章皇后。後三日,大雷雨,街中水深數尺。
wǔ yuè, dì zhào sān sī kǒng mù guān lǐ pǔ děng èr shí qī rén duì yú chóng zhèng diàn, wèn yǐ jì sī qián gǔ zhī wù. pǔ děng tiáo shàng lì hài qī shí yī shì,, zhōng shū cān xiào qí kě xíng zhě sì shí sì shì, suì zhe yú jí.
五月,帝召三司孔目官李浦等二十七人對於崇政殿,問以計司錢穀之務。溥等條上利害七十一事,,中書參校其可行者四十四事,遂著於籍。
hàn lín xué shì wáng yǔ chēng jiān zhī shěn guān yuàn jí tōng jìn yín tái fēng bó sī, zhì chì yǒu bù biàn, duō suǒ lùn zòu. kāi bǎo huáng hòu zhī sàng, qún chén bù chéng fú, yǔ chēng duì bīn kè yán: hòu cháng mǔ tiān xià, dāng zūn yòng jiù lǐ. huò yǐ gào, dì bù yuè. jiǎ yín, zuò qīng sì, bà wèi gōng bù láng zhōng, zhī chú zhōu.
翰林學士王禹偁兼知審官院及通進、銀台、封駁司,制敕有不便,多所論奏。開寶皇后之喪,群臣不成服,禹偁對賓客言:「後嘗母天下,當遵用舊禮。」或以告,帝不悅。甲寅,坐輕肆,罷為工部郎中,知滁州。
yǔ chēng cháng wèi lǐ jì qiān cǎo zhì, jì qiān sòng mǎ wǔ shí pǐ, yǔ chēng yǐ zhuàng bù rú shì, què zhī. jí zài chú zhōu, mǐn rén zhèng bāo tú bù lái yè, yǔ chēng ài qí cái, jí bié qù, wèi mǎi yī mǎ. huò yán qí mǎi mǎ kuī jià zhě, dì yuē: bǐ néng què jì qiān wǔ shí pǐ mǎ, gù kěn kuī jià zāi!
禹偁嘗為李繼遷草制,繼遷送馬五十匹,禹偁以狀不如式,卻之。及在滁州,閩人鄭褒徒步來謁,禹偁愛其才,及別去,為買一馬。或言其買馬虧價者,帝曰:「彼能卻繼遷五十匹馬,顧肯虧價哉!」
guǐ hài, dì yǔ jí sān sī, yīn wèi shì chén yuē: qián dài dì wáng hūn ruò, tiān xià shí fēn cái fù wèi yǒu yī fēn rù yú wáng shì. táng dé zōng zài liáng yáng, gōng sī jiǒng fá, hán huàng zhuān zhì zhèn hǎi, jī jù cái huò, dé zōng qiǎn qí zi gāo wǎng qiú, dé bǎi wàn hú dòu, yǐ jiù jiān wēi, jí shí cháo tíng shí shì kě jiàn yǐ. zhèn jīn shōu shí tiān xià yí lì, yǐ shàn jūn guó, yǐ jì qióng kùn ruò háo hù huá mín, wàng háo fà zhī huì, bù kě de yě.
癸亥,帝語及三司,因謂侍臣曰:「前代帝王昏弱,天下十分財賦未有一分入於王室。唐德宗在梁、洋,公私窘乏,韓滉專制鎮海,積聚財貨,德宗遣其子皋往求,得百萬斛斗,以救艱危,即時朝廷時勢可見矣。朕今收拾天下遺利,以贍軍國,以濟窮困;若豪戶猾民,望毫髮之惠,不可得也。」
dīng mǎo, zhào sān sī shǐ chén shù děng, zé yǐ zhí shì kuàng chí. shù děng duì yuē: jīn guó yòng jūn xū, suǒ fèi hào hàn, zhū zhōu fán yǒu zāi lì, bì jǐn juān qí zū, chén děng měi jǔ quán lì, cháo tíng yǐ qīn mín wèi lǜ, jiē nǐ ér bù xíng zòng shǐ gěng shòu chāng sāng hóng yáng fù shēng, yì suǒ bù dǎi. chén děng cái lì nú xià, wéi jǐn xīn bù lǐng, zhōng bù zú shàng bì shèng lǐ. dì yuē: qīng děng qīng ér bù tōng, zhuān shǒu shéng mò, zhōng bù néng wèi guó jiā dù zhǎng jié dà, pōu fán xī zhì. zhī rú jīng chéng cāng kù zhǔ lì dāng gǎi zhí zhě, bù lǐng zhōng yī chù jié mù wèi bèi, jí shí nián wǔ nián bù yǔ jué duàn, yǐ zhì pín wú zī gěi, zhuǎn sǐ gōu hè, cǐ qīng děng zhī guò yě, qǐ bù shāng hé qì zāi! shù děng dùn shǒu chēng zuì.
丁卯,召三司使陳恕等,責以職事曠弛。恕等對曰:「今國用軍須,所費浩瀚,諸州凡有災沴,必盡蠲其租,臣等每舉權利,朝廷以侵民為慮,皆柅而不行;縱使耿壽昌、桑弘羊復生,亦所不逮。臣等才力駑下,惟盡心簿領,終不足上裨聖理。」帝曰:「卿等清而不通,專守繩墨,終不能為國家度長絜大,剖煩析滯。只如京城倉庫主吏當改職者,簿領中一處節目未備,即十年、五年不與決斷,以至貧無資給,轉死溝壑,此卿等之過也,豈不傷和氣哉!」恕等頓首稱罪。
liù yuè, jǐ mǎo, zhào chóng zào zhōu xiàn èr shuì bǎn jí, bān qí shì yú tiān xià.
六月,己卯,詔重造州縣二稅版籍,頒其式於天下。
yǐ yǒu, qiǎn nèi shì péi yù chéng chuán wǎng jiāng nán zhū zhōu gòu mù tú jí, yuàn sòng guān zhě gěi qí zhí, bù yuàn zhě jiè běn, yú suǒ zài zhōu mìng lì shàn xiě, réng yǐ jiù běn hái zhī.
乙酉,遣內侍裴愈乘傳往江南諸州購募圖籍,願送官者給其直,不願者借本,於所在州命吏繕寫,仍以舊本還之。
lǐ jì qiān shàng biǎo qǐ jìn biān dào lüè, zhào cóng zhī. bǐng xū, qiǎn gé mén shǐ féng nè chí zhào yǐ jì qiān wèi lù fù zhōu jié dù shǐ, jì qiān bù fèng zhào.
李繼遷上表乞禁邊盜掠,詔從之。丙戌,遣閤門使馮訥持詔以繼遷為鹿阝州節度使,繼遷不奉詔。
liáo yǐ chāng píng huái róu děng xiàn mín qǐng kěn huāng dì, zhe wèi yè.
遼以昌平、懷柔等縣民請墾荒地,著為業。
shū mì shǐ hán dé ràng zòu: sān jīng zhū jū yù guān lì, duō yīn qǐng tuō, qū jiā kuān dài, huò wàng xíng bàng lüè: qǐ xíng jìn zhǐ. liáo zhǔ cóng zhī. yòu biǎo zòu rèn xián qù xié, tài hòu xǐ yuē: jìn xián fǔ zhèng, zhēn dà chén zhī zhí! yōu jiā cì lài.
樞密使韓德讓奏:「三京諸鞫獄官吏,多因請託,曲加寬貸,或妄行搒掠:乞行禁止。」遼主從之。又表奏任賢去邪,太后喜曰:「進賢輔政,真大臣之職!」優加賜賚。
dīng hài, yǐ zhāng pǔ wèi zhèng zhōu cì shǐ, chōng běn zhōu tuán liàn shǐ.
丁亥,以張浦為鄭州刺史,充本州團練使。
dīng yǒu, zhào: xǔ mín qǐng diàn zhū zhōu kuàng tǔ, biàn wèi yǒng yè, réng juān sān suì zū, sān nián wài shū sān fēn zhī yī. zhōu xiàn guān lì quàn mín kěn tián, xī shū qí shù yú yìn zhǐ, yǐ qí jīng shǎng.
丁酉,詔:「許民請佃諸州曠土,便為永業,仍蠲三歲租,三年外輸三分之一。州縣官吏勸民墾田,悉書其數於印紙,以俟旌賞。」
qiū, qī yuè, liáo yǐ wū shí wū zhāo dù bó hǎi yàn pō děng qīn tiě lí, qiǎn xī wáng yē lǜ shòu níng dōng jīng liú shǒu xiāo héng dé tǎo zhī.
秋,七月,遼以烏實烏昭度、渤海燕頗等侵鐵驪,遣奚王耶律壽寧、東京留守蕭恆德討之。
bā yuè, yǐ hài shuò, jīng hú zhuǎn yùn shǐ hé shì zōng shàng yán: zì jīn zhí zhèng dà chén chū lǐng wài jùn, yīng hé shēn zhuǎn yùn shǐ gōng shì, zhǐ shǔ tōng pàn yǐ xià xìng míng. dì wèi zǎi xiàng yuē: dà chén pǐn wèi suī chóng, ruò lín wài fān, jí zhuǎn yùn shǐ suǒ bù, yào xì zhōu fǔ, bù xì pǐn wèi, cǐ cháo tíng diǎn xiàn, wèi kě qīng gǎi yě.
八月,乙亥朔,荊湖轉運使何士宗上言:「自今執政大臣出領外郡,應合申轉運使公事,只署通判以下姓名。」帝謂宰相曰:「大臣品位雖崇,若臨外籓,即轉運使所部,要系州府,不系品位,此朝廷典憲,未可輕改也。」
rén chén, yǐ kāi fēng yǐn shòu wáng yuán kǎn wèi huáng tài zǐ, gǎi míng héng, dà shè tiān xià. zhào huáng tài zǐ jiān pàn kāi fēng fǔ.
壬辰,以開封尹壽王元侃為皇太子,改名恆,大赦天下。詔皇太子兼判開封府。
chū, cān zhī zhèng shì kòu zhǔn zì qīng zhōu zhào hái, rù jiàn, dì zú chuàng shén, zì qiān yī yǐ shì zhǔn, qiě yuē: qīng lái hé huǎn? zhǔn yuē: chén fēi zhào, bù dé zhì jīng shī. dì yuē: zhèn zhū zi shú kě yǐ fù shén qì zhě? zhǔn yuē: bì xià wèi tiān xià zé jūn, móu jí fù rén huàn guān, bù kě yě móu jí jìn chén, bù kě yě wéi bì xià zé suǒ yǐ fù tiān xià zhī wàng zhě. dì fǔ shǒu jiǔ zhī, píng zuǒ yòu yuē: yuán kǎn kě hū? duì yuē: zhī zi mò ruò fù. shèng lǜ jì yǐ wèi kě, yuàn jí jué dìng. dì suì yǐ yuán kǎn wèi kāi fēng yǐn, gǎi fēng shòu wáng, zhì shì lì wèi tài zǐ. miào jiàn hái, jīng shī zhī rén yōng dào xǐ yuè yuē: shào nián tiān zǐ yě. dì wén zhī, bù yì, zhào zhǔn wèi yuē: rén xīn jù shǔ tài zǐ, yù zhì wǒ hé dì? zhǔn zài bài hè yuē: cǐ shè jì zhī fú yě. dì rù yǔ, hòu pín liù gōng jiē qián hè. dì fù chū, yán zhǔn yǐn, jí zuì ér bà. zhǔn cháng zòu shì qiè zhí, dì nù ér qǐ, zhǔn pān dì yī qǐng fù zuò, shì jué nǎi tuì. dì jiā tàn yuē: cǐ zhēn zǎi xiàng yě! yòu yǔ zuǒ yòu yuē: zhèn dé kòu zhǔn, yóu táng tài zōng zhī dé wèi zhēng yě!
初,參知政事寇準自青州召還,入見,帝足創甚,自褰衣以示准,且曰:「卿來何緩?」准曰:「臣非召,不得至京師。」帝曰:「朕諸子孰可以付神器者?」准曰:「陛下為天下擇君,謀及婦人、宦官,不可也;謀及近臣,不可也;惟陛下擇所以副天下之望者。」帝俯首久之,屏左右曰:「元侃可乎?」對曰:「知子莫若父。聖慮既以為可,願即決定。」帝遂以元侃為開封尹,改封壽王,至是立為太子。廟見還,京師之人擁道喜躍曰:「少年天子也。」帝聞之,不懌,召准謂曰:「人心遽屬太子,欲置我何地?」准再拜賀曰:「此社稷之福也。」帝入語,後嬪六宮皆前賀。帝復出,延准飲,極醉而罷。准嘗奏事切直,帝怒而起,准攀帝衣請復坐,事決乃退。帝嘉嘆曰:「此真宰相也!」又語左右曰:「朕得寇準,猶唐太宗之得魏徵也!」
liáo mìng xiū shān zé cí yǔ xiān zhé miào mào, yǐ shí sì zhī. yú shì zhū zhōu kǒng zǐ miào jí fèng shèng zhī huáng dì cí rú zhōu zhī shùn cí, bìng dé xiū shàn.
遼命修山澤祠宇、先哲廟貌,以時祀之。於是諸州孔子廟及奉聖之黃帝祠、儒州之舜祠,並得修繕。
guǐ sì, yǐ shàng shū yòu chéng lǐ zhì lǐ bù shì láng lǐ hàng bìng jiān tài zǐ bīn kè, jiàn tài zǐ rú shī fù zhī yí, tài zǐ jiàn, bì xiān bài. zhì děng shàng biǎo kěn ràng, zhào bù xǔ. dì wèi zhì děng yuē: tài zǐ rén xiào xián míng, zhèng lài qīng děng fǔ zhī yǐ dào, shì huò wèi dāng, bì xū lì yán, wù shùn cóng yě.
癸巳,以尚書右丞李至、禮部侍郎李沆併兼太子賓客,見太子如師傅之儀,太子見,必先拜。至等上表懇讓,詔不許。帝謂至等曰:「太子仁孝賢明,正賴卿等輔之以道,事或未當,必須力言,勿順從也。」
guǐ mǎo, jìn yuán biān zhū zhōu mín yǔ nèi shǔ róng rén hūn qǔ.
癸卯,禁緣邊諸州民與內屬戎人婚娶。
jiǔ yuè, bǐng wǔ, xī nán fān zāng kē zhū mán lái gòng, zhào fēng xī nán fān zhǔ lóng hàn wáng yáo wèi guī huà wáng.
九月,丙午,西南蕃牂牁諸蠻來貢,詔封西南蕃主龍漢王堯為歸化王。
dīng mǎo, yù cháo yuán diàn, cè huáng tài zǐ, chén liè rú yuán huì zhī yí, huáng tài zǐ zì dōng gōng cháng fú chéng mǎ fù cháo yuán mén wài wò cì, gǎi fú yuǎn yóu guān zhū míng yī, sān shī sān shǎo dǎo cóng rù diàn, shòu cè bǎo, tài wèi lǜ bǎi guān fèng hè. huáng tài zǐ yì fú chéng mǎ hái gōng, bǎi guān cháng fú yì gōng cān hè. gēng wǔ, huáng tài zǐ jù lǔ bù yè tài miào wǔ shì. jì ér huáng tài zǐ ràng gōng liáo chēng chén, xǔ zhī.
丁卯,御朝元殿,冊皇太子,陳列如元會之儀,皇太子自東宮常服乘馬赴朝元門外幄次,改服遠遊冠、硃明衣,三師、三少導從入殿,受冊寶,太尉率百官奉賀。皇太子易服乘馬還宮,百官常服詣宮參賀。庚午,皇太子具鹵簿謁太廟五室。既而皇太子讓宮僚稱臣,許之。
qīng yuǎn jūn yán lǐ jì qiān rù kòu, lǜ bīng jī zǒu zhī.
清遠軍言李繼遷入寇,率兵擊走之。
wù wǔ, liáo yǐ nán jīng tài xué shēng yuán jìn duō, tè cì shuǐ wéi zhuāng yī qū.
戊午,遼以南京太學生員浸多,特賜水磑莊一區。
dōng, shí yuè, yǐ hài, liáo zhào zhū dào zhì yì cāng, měi suì qiū shè, mín suí suǒ huò chū sù zhì cāng, shè sī jí qí mù, suì jiǎn, fā yǐ zhèn mín.
冬,十月,乙亥,遼詔諸道置義倉,每歲秋社,民隨所獲出粟庤倉,社司籍其目,歲儉,發以賑民。
yǐ yǒu, dì chū xīn zhì qín ruǎn shì jìn chén. qín qī xián, jīn zēng wèi jiǔ, yuē jūn chén wén wǔ lǐ lè zhèng mín xīn. ruǎn sì sī xuán, jīn zēng wèi wǔ, yuē jīn mù shuǐ huǒ tǔ. yīn mìng dài zhào zhū wén jì cài yì jī qín ruǎn yì zhōng shū dàn xīn shēng, zhào zǎi xiàng yǐ xià jiē tīng. yóu shì zhōng wài xiàn gē shī sòng zhě shù shí rén.
乙酉,帝出新制琴阮示近臣。琴七弦,今增為九,曰君、臣、文、武、禮、樂、正、民、心。阮四糹玄,今增為五,曰金、木、水、火、土。因命待詔硃文濟、蔡裔齎琴阮詣中書彈新聲,詔宰相以下皆聽。由是中外獻歌詩頌者數十人。
chū, dì yù zēng qín ruǎn xián, wén jì yǐ wèi bù kě zēng, yì yǐ wèi zēng zhī shàn. jí xīn zhì qín ruǎn chéng, zhào wén jì fǔ zhī, cí yǐ bù néng, dì nù, miàn cì yì fēi yī, wén jì bān yì shàng, dú yī lǜ, yù yǐ cǐ jī wén jì, zhōng shǒu qián shuō. jí qiǎn zhōng shǐ yā sòng zhōng shū, wén jì bù dé yǐ, qǔ qín zhōng qī xián fǔ zhī. zǎi xiàng wèn yuē: xīn qǔ hé míng? wén jì yuē: gǔ diǎn fēng rù sōng yě. dì jiā qí yǒu shǒu, yì cì fēi yī.
初,帝欲增琴阮弦,文濟以為不可增,裔以為增之善。及新制琴阮成,召文濟撫之,辭以不能,帝怒,面賜裔緋衣,文濟班裔上,獨衣綠,欲以此激文濟,終守前說。及遣中使押送中書,文濟不得已,取琴中七弦撫之。宰相問曰:「新曲何名?」文濟曰:「古典《風入松》也。」帝嘉其有守,亦賜緋衣。
wù zǐ, wū shí qǐng nà kuǎn yú liáo, liáo zhǔ zhào yù zhī.
戊子,烏實請納款於遼,遼主詔諭之。
shí yī yuè, jǐ wèi, dì yuè wǔ yú biàn diàn, wèi shì wǎn gōng yǒu jí yī shí wǔ dǒu zhě, shǐ èr shí fā ér chuò yǒu yú lì, yīn wèi jìn chén yuē: huán hǎi wú shì, měi cái jiān chū, xī zài wú gòu zhōng yǐ. yòu lìng qí bīng bù bīng gè shù bǎi, dōng xī liè chén, wǎn qiáng gòu nǔ, shì qí jìn tuì, fā shǐ rú yī, róng zhǐ zhōng jié. dì yuē: cǐ diàn tíng jiān shù bǎi rén ěr, yóu bīng wēi kě guān, kuàng táng táng zhī zhèn, shù wàn chéng liè zhě hū!
十一月,己未,帝閱武於便殿,衛士挽弓有及一石五斗者,矢二十發而綽有餘力,因謂近臣曰:「寰海無事,美材間出,悉在吾彀中矣。」又令騎兵、步兵各數百,東西列陳,挽強彀弩,視其進退,發矢如一,容止中節。帝曰:「此殿庭間數百人耳,猶兵威可觀,況堂堂之陣,數萬成列者乎!」
zhì zhuǎn yùn sī chéng shòu gōng shì, xuǎn cháo guān jí sān bān wèi zhī, měi lù èr yuán, cháng shì yǔ zhuǎn yùn lián shǔ shī xíng, fēi cháng shì xǔ chéng yì rù zòu. dì yǐ yuǎn mín yǒu shì bù néng zì dá, gù zhì cǐ zhí.
置轉運司承受公事,選朝官及三班為之,每路二員,常事與轉運聯署施行,非常事許乘驛入奏。帝以遠民有事不能自達,故置此職。
zhào wáng jì ēn hái, yǐ fēng zhōu tuán liàn shǐ shàng guān zhèng yòu jiàn yì dài fū léi yǒu zhōng bìng wèi xī chuān zhāo ān shǐ.
召王繼恩還,以峰州團練使上官正、右諫議大夫雷有終並為西川招安使。
gāo lì lián suì gòng yú liáo, liáo zhǔ qiǎn hàn lín xué shì zhāng gàn děng cè wáng zhì wèi gāo lì guó wáng, zhì qiǎn qí tóng zǐ shí rén wǎng xí qì dān yǔ.
高麗連歲貢於遼,遼主遣翰林學士張幹等冊王治為高麗國王,治遣其童子十人往習契丹語。
shí èr yuè, jiǎ xū, qún chén fèng biǎo jiā shang zūn hào yuē fǎ tiān chóng dào shàng shèng zhì rén huáng dì, fán wǔ shàng, bù xǔ.
十二月,甲戌,群臣奉表加上尊號曰法天崇道上聖至仁皇帝,凡五上,不許。
jǐ mǎo, tiě lí gòng yīng mǎ yú liáo.
己卯,鐵驪貢鷹馬於遼。
gēng chén, tóng hún yí hòu yí chéng, qiū guān zhèng hán xiǎn fú suǒ zào yě. zhào yú sī tiān jiān zhú tái zhì zhī.
庚辰,銅渾儀、候儀成,秋官正韓顯符所造也。詔於司天監築台置之。
yǒng ān jié dù shǐ zhé yù qīng bèi bìng, liáo dié zhī zhī, hán dé wēi fù wèi lǐ jì qiān suǒ yòu, suì lǜ zhòng rù biān, yǐ bào zi hé chà zhī yì. yù qīng yú jí ér xíng, dé wēi wén qí zhì, dùn bīng bù gǎn jìn. huì jí shén, qí mǔ qiǎn qīn xìn zhào yù qīng guī jiù yī yào, yù qīng yuē: shì shòu guó ēn, qiáng kòu wèi miè, yù qīng zhī zuì yě, lín dí ān kě qì shì zú zì biàn! sǐ yú jūn zhōng, nǎi qí fēn ěr. wèi bái tài fū rén, wú niàn wǒ, zhōng xiào qǐ dé liǎng quán! yán qì, qì xià. yì rì zú. dì wén, tòng dào jiǔ zhī, zèng shì zhōng, yǐ qí zi wéi zhèng wèi luò yuàn shǐ zhī fǔ zhōu shì. yù qīng lěi shì biān jiāng, xí zhī fān yí qíng zhuàng, cháng yù lì gōng yǐ bào ēn, cháo tíng yì yǐ lín fǔ bī jìn róng yí, yǐ wèi yī miàn hàn bì. zì zi hé chà zhī zhàn, biān bù sàng qì, bù gǎn shēn rù.
永安節度使折御卿被病,遼諜知之,韓德威復為李繼遷所誘,遂率眾入邊,以報子河汊之役。御卿輿疾而行,德威聞其至,頓兵不敢進。會疾甚,其母遣親信召御卿歸就醫藥,御卿曰:「世受國恩,強寇未滅,御卿之罪也,臨敵安可棄士卒自便!死於軍中,乃其分耳。為白太夫人,無念我,忠孝豈得兩全!」言訖,泣下。翼日卒。帝聞,痛悼久之,贈侍中,以其子惟正為洛苑使、知府州事。御卿累世邊將,習知蕃夷情狀,常欲立功以報恩,朝廷亦以麟、府逼近戎夷,倚為一面捍蔽。自子河汊之戰,邊部喪氣,不敢深入。
wù xū, zhǎn chéng zhōu cì shǐ sūn zàn. dì wèi zǎi xiàng yuē: zàn jìn qǐng wǎng hé xī xiào yòng, jí yǔ fān zéi jiē zhàn, wéi zhǔ jiāng lìng, xiàn què bǎi yú rén, zhèn yǐ qiǎn shǐ chén jiù zhǎn zhī. shì zī jiāng lǐng shāo shī lǜ bù yǔ kuān dài, zé piān bì háng wǔ, ān gǎn gèng bù yòng mìng yě!
戊戌,斬澄州刺史孫贊。帝謂宰相曰:「贊近請往河西效用,及與蕃賊接戰,違主將令,陷卻百餘人,朕已遣使臣就斬之。似茲將領稍失律不與寬貸,則偏裨行伍,安敢更不用命也!」
chū, biàn hé suì yùn jiāng huái mǐ sān bǎi wàn shí, fēi shuǐ hàn juān zū, wèi cháng bù jí shù. shì suì, yùn mǐ zhì wǔ bǎi bā shí wàn shí.
初,汴河歲運江、淮米三百萬石,非水旱蠲租,未嘗不及數。是歲,運米至五百八十萬石。
liáo fàng jìn shì wáng yòng jí děng èr rén.
遼放進士王用極等二人。
tài zōng zhì rén yīng dào shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì zhì dào èr nián liáo tǒng hé shí sì nián. bǐng shēn, jiǔ jiǔ liù nián
○太宗至仁應道神功聖德睿烈大明廣孝皇帝至道二年( 遼統和十四年。丙申,九九六年)
chūn, zhēng yuè, jǐ yǒu, qīn xiǎng tài miào. xīn hài, hé jì tiān dì yú yuán qiū, dà shè tiān xià. dì yǐ wén wù zhàng wèi zhī shèng, zhào yǒu sī huà wèi nán jiāo tú.
春,正月,己酉,親享太廟。辛亥,合祭天地於圜丘,大赦天下。帝以文物仗衛之盛,詔有司畫為《南郊圖》。
dīng sì, liáo juān sān jīng jí zhū zhōu shuì fù.
丁巳,遼蠲三京及諸州稅賦。
èr yuè, rén shēn shuò, sī kōng zhì shì lǐ fǎng zú, zèng sī tú, shì wén zhèng. fǎng kuān hòu wú chéng fǔ, yǔ rén duō shù, zài xiàng wèi, suī wú hè hè chēng, rán xiǎo xīn xún jǐn, dòng chí dà tǐ, bù shì ēn wēi. cān zhī zhèng shì shí, dì yī rì yǔ shì chén yuē: zhèn hé rú táng tài zōng? zuǒ yòu hù cí yǐ zàn, dú fǎng wú yán, wēi sòng bái jū yì qī dé wǔ cí yuē: yuàn nǚ sān qiān fàng chū gōng, sǐ qiú sì bǎi lái guī yù. dì jù xìng yuē: zhèn bù jí, zhèn bù jí, qīng yán jǐng zhèn yǐ!
二月,壬申朔,司空致仕李昉卒,贈司徒,諡文正。昉寬厚無城府,與人多恕,在相位,雖無赫赫稱,然小心循謹,動持大體,不市恩威。參知政事時,帝一日語侍臣曰:「朕何如唐太宗?」左右互辭以贊,獨昉無言,微誦白居易《七德舞詞》曰:「怨女三千放出宮,死囚四百來歸獄。」帝遽興曰:「朕不及,朕不及,卿言警朕矣!」
gēng chén, yǐ lǐ chāng líng wèi gěi shì zhōng cān zhī zhèng shì. dì wèi chāng líng yuē: zhōng shū zhèng běn, dāng jìn yòng shàn liáng, bó xún zhòng yì, yǐ zhèng dào gōng yì lín zhī, jí yuàn bàng wú yóu shēng yǐ.
庚辰,以李昌齡為給事中、參知政事。帝謂昌齡曰:「中書政本,當進用善良,博詢眾議,以正道公議臨之,即怨謗無由生矣。」
sān yuè, rén yín, gāo lì guó wáng wáng zhì qǐng hūn yú liáo, liáo xǔ yǐ dōng jīng liú shǒu xiāo héng dé nǚ zì zhī, gāo lì qiǎn qí chén hán yàn qīng rú liáo nà bì. jì ér wáng zhì cú, liáo rén hái qí bì.
三月,壬寅,高麗國王王治請婚於遼,遼許以東京留守蕭恆德女字之,高麗遣其臣韓彥卿如遼納幣。既而王治殂,遼人還其幣。
jiǎ zǐ, liáo mìng ān jí shuò zhōu liú mín.
甲子,遼命安集朔州流民。
dì chū mìng bái shǒu róng hù sòng chú sù sì shí wàn yú líng zhōu, lǐ jì qiān yāo jī yú pǔ luò hé, shǒu róng zhòng kuì, yùn xiǎng jǐn wèi jì qiān suǒ duó. dì nù, xià, sì yuè, jiǎ xū, yǐ lǐ jì lóng wèi huán qìng shí zhōu dōu bù shǔ, jiāng bīng tǎo zhī.
帝初命白守榮護送芻粟四十萬於靈州,李繼遷邀擊於浦洛河,守榮眾潰,運餉盡為繼遷所奪。帝怒,夏,四月,甲戌,以李繼隆為環、慶十州都部署,將兵討之。
xiān shì, qiǎn shǐ fǎng chuān xiá zhū zhōu shǒu èr zhī néng fǒu, zhī kuí zhōu yuán féng jí zhī suì zhōu lǐ xū jǐ tōng pàn chá dào zhī zhōng zhōu shào yè zhī yún ān jūn xuē yán děng qī rén yǐ chēng zhí wén, wù zǐ, jiē cì zhào shū jiǎng yù. dào, xiū níng rén, yuán fāng zhī zǐ yě, yǐ jìn shì chú guǎn táo wèi, xìng lián jiè, yǔ qī cǎi yě shū zá mǐ wèi báo zhōu yǐ liáo jī. shuì guò qī bù bàn, zhōu zhào xiàn lì xī jiā zhī, jì chū mén, tā lì jiē tuō qù, dào dú hé zhī xià xiāng dū shuì. xiāng zhī fù mín shèng jù jiǔ zhuàn yǐ dài, dào bù shí, zhàng qí fù mín, yú shì yú mín jiē jīng, bū shuì lì bàn. dōu yùn shǐ fán zōng gǔ sù zhī dào jié xíng, yù jiàn zhī, cí yǐ yǔ qí zhǔ bù yè qí. zōng gǔ yuē: qí sù bù shí yě. dào yuē: gōng bù jiàn qí, dào yì bù yù dāng gōng jiàn. zōng gǔ bù dé yǐ liǎng jiàn zhī, qí yuán shì de gǎi guāng lù sì chéng zhí shǐ guǎn. dào xún zì suì zhōu xǐ zhī guǒ zhōu, shí yú dào hé yàn zhōng děng jí èr bǎi yú zhòng, zhǐ xī chōng zhī dà mù cáo, zhào shū zhāo yù wèi xià, xián qǐng fā bīng tiǎn zhī. dào yuē: bǐ jù zuì, yù yán shù kè mìng ěr, qí dǎng qǐ wú guà wù xié? jí wēi fú, dān mǎ shù pū, bù chí shǐ rèn, zhí qū zéi suǒ, yù yǐ zhào yì. huò shí zhī, yuē: jùn shǒu yě, shì níng hài wǒ zhě! nǎi xiāng shuài tóu bīng, luó bài qǐng zuì, xī gěi quàn guī nóng, yì zòu zhī. cì zhào shū jiǎng yù.
先是,遣使訪川、峽諸州守貳之能否,知夔州袁逢吉、知遂州李虛己、通判查道、知忠州邵燁、知雲安軍薛顏等七人以稱職聞,戊子,皆賜詔書獎諭。道,休寧人,元方之子也,以進士除館陶尉,性廉介,與妻采野蔬雜米為薄粥以療飢。稅過期不辦,州召縣吏悉枷之,既出門,它吏皆脫去,道獨荷之下鄉督稅。鄉之富民盛具酒饌以待,道不食,杖其富民,於是餘民皆驚,逋稅立辦。都運使樊宗古素知道節行,欲薦之,辭以與其主簿葉齊。宗古曰:「齊素不識也。」道曰:「公不薦齊,道亦不欲當公薦。」宗古不得已兩薦之,齊緣是得改光祿寺丞、直史館。道尋自遂州徙知果州,時餘盜何彥忠等集二百餘眾,止西充之大木槽,詔書招諭未下,咸請發兵殄之。道曰:「彼懼罪,欲延數刻命耳,其黨豈無詿誤邪?」即微服,單馬數仆,不持矢刃,直趨賊所,諭以詔意。或識之,曰:「郡守也,是寧害我者!」乃相率投兵,羅拜請罪,悉給券歸農,驛奏之。賜詔書獎諭。
jǐ hài, liáo zhǔ záo dà ān shān, qǔ liú rén gōng suǒ cáng qián sàn zhū wǔ jì sī, jiān zhù tài píng qián, xīn jiù hù yòng, yóu shì qián bì chōng yì.
己亥,遼主鑿大安山,取劉仁恭所藏錢散諸五計司,兼鑄太平錢,新舊互用,由是錢幣充溢。
yǐ wèi, zhào: zì jīn wǔ pǐn yǐ shàng guān rèn zǐ, bìng cì tóng xué jiū chū shēn, yī lì fù xuǎn jí, bù dé làn shòu shè guān.
乙未,詔:「自今五品以上官任子,並賜同學究出身,依例赴選集,不得濫授攝官。」
wǔ yuè, xīn chǒu shuò, jīn kāi fēng fǔ pàn guān yáng huī zhī děng àn xíng guǎn nèi zhū zhōu mín tián, hàn shèn zhě juān qí zū.
五月,辛丑朔,今開封府判官楊徽之等按行管內諸州民田,旱甚者蠲其租。
lǐ jì qiān shuài wàn yú zhòng kòu líng zhōu, wéi chéng suì yú, dì zhèn èr bǎi yú rì, chéng zhōng liáng qiǔ jiē jué. zhōng shǐ dòu shén bǎo qián qiǎn rén shì dí hé wài, xiāo yùn yǐ rù, jiān chū bīng jī zéi, zú quán qí chéng.
李繼遷帥萬餘眾寇靈州,圍城歲餘,地震二百餘日,城中糧糗皆絕。中使竇神寶潛遣人市糴河外,宵運以入,間出兵擊賊,卒全其城。
sī tiān zhōng guān zhèng hán xiǎn fú yán: yíng huò fàn yú guǐ, qín yōng zhī fēn, guó jiā dāng yǒu bīng zài xī běi. dōng guān zhèng zhào zhāo yì yán: fàn yú guǐ zhōng jī shī, qín fēn yě yǒu bīng, rén mín zāi hài zhī xiàng. dì yǔ zǎi xiàng děng yuē: tiān wén zhé jiàn rú cǐ, qín dì mín lí qí zāi, zhèn dàn xī niàn zhī, bù huáng níng chù. lǐ jì lóng děng bīng mǎ yǐ dào huán qìng, zéi wén wáng shī zhī zhì, gù yǐ pò dǎn. qí rú líng zhōu jiù yuán wèi jí, wàn yī bù shǒu, chéng zhōng jiē hàn mín, bì jǐn tú lù. yīn jiē tàn jiǔ zhī.
司天中官正韓顯符言:「熒惑犯輿鬼,秦、雍之分,國家當有兵在西北。」冬官正趙昭益言:「犯輿鬼中積屍,秦分野有兵,人民災害之象。」帝語宰相等曰:「天文謫見如此,秦地民罹其災,朕旦夕念之,不遑寧處。李繼隆等兵馬已到環、慶,賊聞王師之至,固已破膽。其如靈州救援未及,萬一不守,城中皆漢民,必盡屠戮。」因嗟嘆久之。
xīn hài, zhào fǔ chén chén líng zhōu shì yí. dì yǐ líng zhōu gū jué, jiù yuán bù jí, lìng zǎi xiàng lǚ duān zhī shū mì yuàn shì zhào róng děng gè shù suǒ jiàn lì hài. duān děng qǐng gòng wèi yī zhuàng, zhāng jì yuè cì yuē: lǚ duān děng bèi wèi fǔ bì, shàng yǒu suǒ xún, nǎi jiān mò ér bù yán, shēn shī móu mó zhī tǐ. duān yuē: jì yǒu suǒ yán, bù guò chuǎi mó bì xià yì ěr. dì mò rán. rén zǐ, jì shàng shū qǐng qì líng zhōu. dì chū yì yǒu cǐ yì, jì ér huǐ zhī, jí lǎn jì zòu, bù yuè, què yǐ fù jì yuē: qīng suǒ chén, zhèn bù xiǎo yī jù. jì huáng kǒng liú hàn ér tuì. dì nǎi zhào tóng zhī shū mì yuàn shì xiàng mǐn zhōng wèi yuē: zhāng jì shàng yán, guǒ wèi lǚ duān suǒ liào.
辛亥,詔輔臣陳靈州事宜。帝以靈州孤絕,救援不及,令宰相呂端、知樞密院事趙鎔等各述所見利害。端等請共為一狀,張洎越次曰:「呂端等備位輔弼,上有所詢,乃緘默而不言,深失謀謨之體。」端曰:「洎有所言,不過揣摩陛下意耳。」帝默然。壬子,洎上疏請棄靈州。帝初亦有此意,既而悔之,及覽洎奏,不悅,卻以付洎曰:「卿所陳,朕不曉一句。」洎惶恐流汗而退。帝乃召同知樞密院事向敏中謂曰:「張洎上言,果為呂端所料。」
jǐ wèi, zhào xī jīng zuō fang shǐ xù zhōu cì shǐ shí pǔ xià yù shǐ fǔ àn wèn, zuò wèi xī chuān xún jiǎn, shàn lí běn bù rù zòu shì gù yě. jì ér zhào jiàn, shè qí zuì, fù wèi xī chuān dōu tí jǔ zhuō zéi shǐ. shí zéi dǎng wáng lú cí fù jù jí piāo lüè, wěi chēng qióng nán wáng. pǔ yīn yán: shǔ zhī luàn, yóu fù liǎn jí pò, shǐ nóng mín shī yè, bù néng zì cún, bìng rù yú zéi. wàng yī qiè juān qí zū fù, lìng zì wèi shēng, zé bù tǎo zì píng yǐ. dì xǔ zhī. pǔ jì hái, jiē bǎng gào yù, shǔ mín wú bù gǎn yuè, bù nèi yǐ ān.
己未,詔西京作坊使、敘州刺史石普下御史府按問,坐為西川巡檢,擅離本部入奏事故也。既而召見,赦其罪,復為西川都提舉捉賊使。時賊黨王鸕鶿復聚集剽略,偽稱邛南王。普因言:「蜀之亂,由賦斂急迫,使農民失業,不能自存,併入於賊。望一切蠲其租賦,令自為生,則不討自平矣。」帝許之。普既還,揭榜告諭,蜀民無不感悅,部內以安。
shì yuè, liáo xī wáng yē lǜ shòu níng dōng jīng liú shǒu xiāo héng dé děng, yǐ tǎo wū shí bù kè, xuē guān. gǎi zhū bù lìng gǔn wèi jié dù shǐ.
是月,遼奚王耶律壽寧、東京留守蕭恆德等,以討烏實不克,削官。改諸部令袞為節度使。
liù yuè, gēng chén, yǒng jiā chén kǎn, shì qīn zhì xiào, wǔ shì tóng jū, zhào jīng biǎo mén lǘ, cì qí mǔ sù bó.
六月,庚辰,永嘉陳侃,事親至孝,五世同居,詔旌表門閭,賜其母粟帛。
jǐ chǒu, gāo lì qiǎn shǐ wèn liáo zhǔ qǐ jū, shí liáo zhǔ bì shǔ yú tàn shān yě. hòu yǐ wèi cháng.
己丑,高麗遣使問遼主起居,時遼主避暑於炭山也。後以為常。
yǐ wèi, yǐ mì shū chéng jì yīn rèn zhōng zhèng wèi jiāng nán zhuǎn yùn fù shǐ. chū zhì, suì dà rěn, fā yùn shǐ wáng zǐ yú yù zhuǎn xiàn sù xiǎng jīng shī. zhōng zhèng yuē: jīn suī yǒu yú, hòu huò xiǎo qiàn, zé shù bù dēng, jiāng jí qǔ wú mín hū? zi yú nǎi zhǐ.
乙未,以祕書丞濟陰任中正為江南轉運副使。初至,歲大稔,發運使王子輿欲轉羨粟餉京師。中正曰:「今雖有餘,後或小歉,則數不登,將急取吾民乎?」子輿乃止。