qǐ róu zhào tūn tān qī yuè, jǐn qiáng yǔ zuò è shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起柔兆涒灘七月,盡強圉作噩十二月,凡一年有奇。
tài zōng zhì rén yīng dào shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì zhì dào èr nián liáo tǒng hé shí sì nián
○太宗至仁應道神功聖德睿烈大明廣孝皇帝至道二年(遼統和十四年)
qiū, qī yuè, jǐ hài shuò, mìng diàn qián dōu zhǐ huī shǐ wáng chāo wèi xià suī lín fǔ zhōu dōu bù shǔ.
秋,七月, 己亥朔,命殿前都指揮使王超為夏、綏、麟、府州都部署。
liáo tài fēi zhī lǐng bīng fǔ dìng xī biān yě, wěi jūn shì yú zhāo tǎo shǐ xiāo dá lán. dá lán liú yì rén cái, shí yē lǜ zhāo zuò xiōng guó liú shì liú xī běi bù, dá lán yǔ zhào, ài zhī, lǐ zhì mén xià, yù zhào yòng, yǐ jí cí. dá lán wèn yuē: jīn sān biān yàn rán, wéi zhǔn bù sì xì ér dòng, tǎo zhī zé lù yuǎn nán zhì, zòng zhī zé biān mín bèi lüè, zēng shù bīng zé liáng xiǎng bù gěi yù gǒu yī shí zhī ān, bù néng zhōng bǎo wú biàn. jì jiāng ān chū? zhāo yǐ shū dá yuē: fū xī běi zhū bù, měi dāng nóng shí, yī fū wèi zhēn hòu, yī fū zhì gōng tián, èr fū gěi jiū guān zhī yì, dà shuài sì dīng wú yī shì chù. chú mù zhī shì, yǎng gěi qī ná, yī zāo kòu lüè, pín qióng lì zhì. chūn xià zhèn xù, lì duō zá yǐ kāng bǐ, zhòng yǐ póu kè, bù guò shù yuè, yòu fù gào kùn. qiě xù mù zhě, fù guó zhī běn, yǒu sī fáng qí yǐn méi, jù zhī yī suǒ, bù dé gè jiù shuǐ cǎo shàn dì. jiān yǐ bū wáng shù zú, suí shí bǔ diào, bù xí fēng tǔ, gù rì jí yuè sǔn, xún zhì hào jié. wèi jīn zhī jì, mò ruò zhèn qióng báo fù, gěi yǐ niú zhǒng, shǐ suì gēng huò. zhì yóu bīng yǐ fáng dào lüè, bān fú huò yǐ zhù fú là, sàn xù mù yǐ jiù biàn dì, qī yǐ shù nián, fù qiáng kě wàng. rán hòu liàn jiǎn jīng bīng, yǐ bèi háng wǔ, hé shǒu zhī bù gù, hé dòng ér bù kè zāi! rán bì qù qí nán zhì zhě, zé yú zhǒng zì wèi. ruò shě dà ér móu xiǎo, bì qiáng ér gōng ruò, fēi tú xū fèi cái lì, yì bù zú yǐ fú qí xīn. cǐ èr zhě, lì hài zhī jī, bù kě bù chá. zhāo wén gǔ zhī míng jiāng, ān biān lì gōng, zài dé bù zài zhòng, gù xiè xuán yǐ bā qiān pò fú jiān shí wàn, xiū gé yǐ wǔ duì bài cáo bīn shí wàn, liáng yóu ēn jié shì xīn, dé qí sǐ lì yě. gé xià yīng fēi cháng zhī yù, zhuān fāng miàn zhī jì, yí yuǎn shī gǔ rén, yǐ jiù xūn yè, shàng guān gān xiàng, xià jǐn rén móu, chá dì xíng zhī xiǎn yì, liào dí shì zhī xū shí, lǜ wú yí cè, lì shī hòu shì yǐ. dá lán cóng qí yán, zú néng chéng gōng.
遼太妃之領兵撫定西邊也,委軍事於招討使蕭達蘭。達蘭留意人才,時耶律昭坐兄國留事流西北部,達蘭與詔,愛之,禮致門下,欲召用,以疾辭。達蘭問曰:「今三邊晏然,惟准布伺隙而動,討之則路遠難至,縱之則邊民被掠,增戍兵則糧餉不給;欲苟一時之安,不能終保無變。計將安出?」昭以書答曰:「夫西北諸部,每當農時,一夫為偵候,一夫治公田,二夫給糾官之役,大率四丁無一室處。芻牧之事,仰給妻拏,一遭寇掠,貧窮立至。春夏賑恤,吏多雜以糠比,重以掊克,不過數月,又復告困。且畜牧者,富國之本,有司防其隱沒,聚之一所,不得各就水草善地。兼以逋亡戍卒,隨時補調,不習風土,故日瘠月損,馴至耗竭。為今之計,莫若賑窮薄賦,給以牛種,使遂耕穫。置游兵以防盜掠,頒俘獲以助伏臘,散畜牧以就便地,期以數年,富強可望。然後練簡精兵,以備行伍,何守之不固,何動而不克哉!然必去其難制者,則餘種自畏。若舍大而謀小,避強而攻弱,非徒虛費財力,亦不足以服其心。此二者,利害之機,不可不察。昭聞古之名將,安邊立功,在德不在眾,故謝玄以八千破苻堅十萬,休格以五隊敗曹彬十萬,良由恩結士心,得其死力也。閣下膺非常之遇,專方面之寄,宜遠師古人,以就勳業,上觀乾象,下盡人謀,察地形之險易,料敵勢之虛實,慮無遺策,利施後世矣。」達蘭從其言,卒能成功。
gēng shēn, tài cháng bó shì zhí shǐ guǎn chén jìng shàng yán: gǔ zhě qiáng gàn ruò zhī zhī fǎ, bì xiān fù shí yú nèi. jīn jīng jī zhōu huán èr sān shí zhōu, fú yuán shù qiān lǐ, dì zhī kěn zhě shí cái èr sān, shuì zhī rù zhě yòu shí wú wǔ liù, guó yòng bù chōng, mín shí bù zú. wàng zé dà chén yī rén yǒu shēn shí yuǎn lüè zhě, jiān lǐng dà sī nóng shì, diǎn lǐng yú zhōng yòu yú láng lì zhōng xuǎn cái zhì tōng míng néng fǔ mín yì zhòng zhě wèi fù, zhí shì yú wài. zì jīng dōng xī zé qí gāo yú wèi gēng zhī chù, shēn yǐ quàn kè, jiè xián kuàng zhī dì, mù yóu duò zhī mín, bié zhì bǎn tú, pián yí cóng shì, zhuó mín lì zhī fēng guǎ, xiāng nóng mǔ zhī qiāo jí, jūn pèi bì zhī, wú fán dū kè. gēng sāng zhī wài, gèng kè lìng yì zhǒng zá mù shū kè, zī chù yáng quǎn jī tún. qí zhì sān wǔ nián jiān, shēng jì chéng lì, yǒu jiā kě liàn, yǒu tǔ kě huái, jí jì hù dìng zhēng, liàng tián shū shuì, sī shí dūn běn huà rén zhī hóng lüè yě! dì lǎn zòu, zhào duì jiǎng yù, lìng tiáo zòu yǐ wén. xún yǐ jìng wèi quàn nóng shǐ, àn xíng chén xǔ cài yǐng xiāng dèng táng rǔ děng zhōu, quàn mín kěn tián, yǐ dà lǐ sì chéng huáng fǔ xuǎn guāng lù sì chéng hé liàng fù zhī. wèi jǐ, sān sī yǐ wèi fèi guān qián, duō shuǐ hàn, kǒng suì sàn shī, qí shì suì qǐn.
庚申,太常博士直史館陳靖上言:「古者強幹弱枝之法,必先富實於內。今京畿周環二三十州,幅員數千里,地之墾者十才二三,稅之入者又十無五六,國用不充,民食不足。望擇大臣一人有深識遠略者,兼領大司農事,典領於中;又於郎吏中選才智通明、能撫民役眾者為副,執事於外。自京東、西擇其膏腴未耕之處,申以勸課,借閒曠之地,募游惰之民,別置版圖,便宜從事,酌民力之豐寡,相農畝之磽瘠,均配畀之,無煩督課。耕桑之外,更課令益種雜木蔬課,孳畜羊犬雞豚。俟至三五年間,生計成立,有家可戀,有土可懷,即計戶定征,量田輸稅,斯實敦本化人之宏略也!」帝覽奏,召對獎諭,令條奏以聞。尋以靖為勸農使,按行陳、許、蔡、潁、襄、鄧、唐、汝等州,勸民墾田,以大理寺丞皇甫選、光祿寺丞何亮副之。未幾,三司以為費官錢,多水旱,恐遂散失,其事遂寢。
bǐng yín, cān zhī zhèng shì kòu zhǔn bà wèi gěi shì zhōng. xiān shì jiāo sì xíng qìng, zhōng wài guān lì jiē jìn zhì, zhǔn suì shuài yì qīng zhòng, qí sù suǒ xǐ zhě duō de tái shěng qīng zhì. suǒ è jí bù zhī zhě jí xù tuì zhī. guǎng zhōu zuǒ tōng pàn zuǒ zhèng yán féng zhěng zhuǎn yú bù yuán wài láng, yòu tōng pàn tài cháng bó shì péng wéi jié nǎi zhuǎn tún tián yuán wài láng. zhěng cháng yǔ zhǔn yǒu xì, zhǔn gù yì zhī. wéi jié zì yǐ sù jū zhěng xià, zhāng zòu liè xián jiē rú jiù bù yì, zhǔn nù, yǐ táng tiē shēng wéi jié yú zhěng shàng. dì qiè zé zhěng, réng tè miǎn kān zuì, zhěng fèn jí, yán zhǔn shàn quán, bìng jí lǐng nán guān lì chú bài bù jūn shù shì. lǐng nán dōng lù zhuǎn yùn shǐ kāng jiǎn yì yán lǚ duān zhāng jì lǐ chāng líng jiē zhǔn suǒ yǐn, duān dé zhī, jì qū fèng zhǔn, chāng líng wèi nuò, jiē bù gǎn yǔ zhǔn kàng, gù dé yǐ rèn xiōng yì, luàn jīng zhì. dì dà nù, zhào zé duān děng, duān yuē: zhǔn xìng gāng zì rèn, chén děng bù yù shù zhēng, lǜ shāng guó tǐ. yīn zài bài qǐng zuì. jì ér zhǔn rù duì, dì yǔ jí féng zhěng shì, zhǔn kàng biàn, dì yuē: ruò tíng biàn, shī zhí zhèng zhī tǐ. zhǔn yóu lì zhēng bù yǐ, dì tàn yuē: què shǔ shàng zhī rén yì, kuàng rén hū! yì rì, zhǔn yóu bào zhōng shū bù lǐng lùn qū zhí, dì yì bù yuè, bà zhī dèng zhōu.
丙寅,參知政事寇準罷為給事中。先是郊祀行慶,中外官吏皆進秩,准遂率意輕重,其素所喜者多得台省清秩。所惡及不知者即敘退之。廣州左通判、左正言馮拯轉虞部員外郎,右通判、太常博士彭惟節乃轉屯田員外郎。拯嘗與准有隙,准故抑之。惟節自以素居拯下,章奏列銜皆如舊不易,准怒,以堂帖升惟節於拯上。帝切責拯,仍特免勘罪,拯憤極,言准擅權,並及嶺南官吏除拜不均數事。嶺南東路轉運使康戩亦言呂端、張洎、李昌齡皆準所引,端德之,洎曲奉准,昌齡畏懦,皆不敢與准抗,故得以任胸臆,亂經制。帝大怒,召責端等,端曰:「准性剛自任,臣等不欲數爭,慮傷國體。」因再拜請罪。既而准入對,帝語及馮拯事,准抗辯,帝曰:「若廷辯,失執政之體。」准猶力爭不已,帝嘆曰:「雀鼠尚知人意,況人乎!」翼日,准猶抱中書簿領論曲直,帝益不悅,罷知鄧州。
shì yuè, yǐ dīng wéi qīng zhī xī liáng fǔ. liáng zhōu zhōu huí èr qiān lǐ, dōng jiè yuán zhōu, nán jiè xuě shān tǔ gǔ hún lán zhōu, xī jiè gān zhōu, běi jiè tǔ bō, lǐng gū zāng shén wū fān hé chāng sōng jiā lín wǔ xiàn, hù èr wàn wǔ qiān yǒu qí, chéng zhōu sì shí wǔ lǐ, lǐ guǐ suǒ zhú, jiǔ bù nèi shǔ, zhì shì qǐng shuài, cóng zhī.
是月,以丁惟清知西涼府。涼州周回二千里,東界原州,南界雪山、吐谷渾、蘭州,西界甘州,北界吐蕃,領姑臧、神烏、番禾、昌松、嘉麟五縣,戶二萬五千有奇,城周四十五里,李軌所築,久不內屬,至是請帥,從之。
biàn shuǐ jué gǔ shú xiàn.
汴水決谷熟縣。
rùn yuè, gēng yín, zhào: jiāng zhè fú jiàn mín fù rén qián méi rù nán nǚ zhě, hái qí jiā, gǎn nì zhě yǒu zuì.
閏月,庚寅,詔:「江、浙、福建民負人錢沒入男女者,還其家,敢匿者有罪。」
jiǔ yuè, wù yín, yòu pú shè sòng qí zú, zèng sī kōng, shì huì ān. qí sù yǒu wén xué, yóu tōng lì shù, pō zhī rén qíng wěi. zài xiàng wèi rì, bǎi zhí shì yǒu qiú qǐng, duō miàn zhé zhī, yǐ shì qǔ yuàn yú rén.
九月,戊寅,右僕射宋琪卒,贈司空,諡惠安。琪素有文學,尤通吏術,頗知人情偽。在相位日,百執事有求請,多面折之,以是取怨於人。
jǐ mǎo, xià zhōu yán zhōu xíng yíng yán, liǎng lù hé shì pò zéi yú wū bái chí, zhǎn shǒu wǔ shí jí, shēng qín èr qiān yú rén, zéi shǒu lǐ jì qiān dùn qù. xiān shì dì bù fèn zhū jiāng gōng tǎo, lǐ jì lóng zì huán zhōu, fàn tíng zhào zì yán zhōu, wáng chāo zì xià zhōu, róng zhōu guān chá shǐ dīng hǎn zì qìng zhōu, jǐn zhōu cì shǐ zhāng shǒu ēn zì lù fù zhōu, fán wǔ lù, lǜ bīng dǐ wū bái chí, jiē xiān shòu yǐ fāng lüè. shǒu ēn, lìng duó zi yě. shī sì yǒu qī, yín xià líng xiá lú bīn qiú duì, kěn yán yuē: fān zú mǎ jiāo bīng hàn, lái wǎng wú dìng, bài zé zǒu tā jìng, jí zhàn shā mò, fēi dà bīng suǒ lì. bù ruò jiān bǎo líng zhōu, yú nèi dì duō jī chú sù, yǐ shī yuán sòng, gǒu qí zhì yě, huì bīng shǒu wěi jī zhī, shù jǐ wú wǎng fèi, qiě bù shī gù yǔ zhī cè. dì bù cóng, gǎi shòu bīn huán qìng líng xiá, lǐng bīng èr wàn wèi jì lóng qián fēng.
己卯,夏州、延州行營言,兩路合勢破賊於烏白池,斬首五十級,生擒二千餘人,賊首李繼遷遁去。先是帝部分諸將攻討,李繼隆自環州,范廷召自延州,王超自夏州,容州觀察使丁罕自慶州,錦州刺史張守恩自鹿阝州,凡五路,率兵抵烏白池,皆先授以方略。守恩,令鐸子也。師巳有期,銀夏鈴轄盧斌求對,懇言曰:「蕃族馬驕兵悍,來往無定,敗則走它境,疾戰沙漠,非大兵所利。不若堅保靈州,於內地多積芻粟,以師援送,苟其至也,會兵首尾擊之,庶幾無枉費,且不失固圉之策。」帝不從,改授斌環慶鈴轄,領兵二萬為繼隆前鋒。
bīn wèi jì lóng yuē: líng zhōu qū wū bái chí, yuè yú fāng zhì, ruò zì huán zhōu tuó tuó lù, cái shí lǐ chéng ěr. jì lóng yīn qiǎn qí dì jì hé chí yì shàng yán: chì chēng lù huí yuǎn fá shuǐ, qǐng zì qīng gǎng xiá zhí dǐ jì qiān cháo xué. bù jí yuán líng zhōu. dì nù, zhào jì hé yú biàn diàn, jié zhī yuē: rǔ xiōng rú cǐ, bì bài wú shì yǐ! yīn shǒu shū qiè zé jì lóng, mìng yǐn jìn shǐ yíng zhōu zhōu yíng yì jūn qián dū zhī. yíng zhì, jì lóng yǐ pián yí fā bīng yǐ. jì ér yǔ hǎn bīng hé, xíng shù shí rì bù jiàn zéi, yǐn jūn hái zhāng shǒu ēn jiàn zéi bù jī, lǜ bīng guī běn bù dú chāo tíng zhào zhì wū bái chí, yǔ zéi dà xiǎo shù shí zhàn, suī pín kè jié, ér zhū jiāng shī qī, shì zú kùn fá, zhōng bù néng qín zéi yān. shí chāo zi dé yòng, nián shí qī, wèi xiān fēng, bù wàn rén zhàn tiě mén guān, zhǎn shǒu shí sān jí, fú lüè chù chǎn yǐ wàn jì. jí jìn shī wū bái chí, zéi ruì shén, chāo bù gǎn jìn, dé yòng qǐng chéng zhī, dé jīng bīng wǔ qiān, zhuǎn zhàn sān rì. zéi jì què, dé yòng yuē: guī shī pò xiǎn, bì luàn. nǎi lǐng bīng jù xià zhōu wǔ shí lǐ xiān jué qí xiǎn, xià lìng yuē: gǎn luàn xíng zhě zhǎn! yī jūn sù rán, chāo yì wèi zhī àn pèi. dí niè qí hòu, wàng jiàn duì wǔ yán zhěng, bù gǎn jìn, chāo fǔ qí bèi yuē: wáng shì yǒu zi yǐ!
斌謂繼隆曰:「靈州趨烏白池,月餘方至,若自環州橐駝路,才十里程耳。」繼隆因遣其弟繼和馳驛上言:「赤檉路回遠乏水,請自清崗峽直抵繼遷巢穴。」不及援靈州。帝怒,召繼和於便殿,詰之曰:「汝兄如此,必敗吾事矣!」因手書切責繼隆,命引進使瀛州周瑩詣軍前督之。瑩至,繼隆已便宜發兵矣。既而與罕兵合,行數十日不見賊,引軍還;張守恩見賊不擊,率兵歸本部;獨超、廷召至烏白池,與賊大小數十戰,雖頻克捷,而諸將失期,士卒睏乏,終不能擒賊焉。時超子德用,年十七,為先鋒,部萬人戰鐵門關,斬首十三級,俘掠畜產以萬計。及進師烏白池,賊銳甚,超不敢進,德用請乘之,得精兵五千,轉戰三日。賊既卻,德用曰:「歸師迫險,必亂。」乃領兵距夏州五十里先絕其險,下令曰:「敢亂行者斬!」一軍肅然,超亦為之按轡。敵躡其後,望見隊伍嚴整,不敢近,超撫其背曰:「王氏有子矣!」
bǐng xū, qín jìn zhū zhōu dì zhòu yè shí èr zhèn.
丙戌,秦、晉諸州地晝夜十二震。
jiǎ wǔ, zhào: shòu níng jié cì hàn lín xué shì liǎng shěng wǔ pǐn shàng shū shěng sì pǐn yǐ shàng yī zi chū shēn. xiān shì jìn chén yīn dàn jié huò yǐ shū shǔ qiú yìn bǔ, zhì shì shǐ wèi xiàn zhì, fēi qí zi sūn jí qīn xiōng dì, duō qǐn ér bù bào.
甲午,詔:「壽寧節賜翰林學士、兩省五品、尚書省四品以上一子出身。」先是近臣因誕節或以疏屬求廕補,至是始為限制,非其子孫及親兄弟,多寢而不報。
dōng, shí yuè, bǐng chén, liáo mìng liú suì jiào nán jīng shén wǔ jūn shì jiàn fǎ, cì páo dài jǐn bì.
冬,十月,丙辰,遼命劉遂教南京神武軍士劍法,賜袍帶、錦幣。
jǐ wèi, yǐ chí zhōu xīn zhù qián jiān wèi yǒng fēng jiān, suì zēng zhù qián shù shí wàn mín.
己未,以池州新鑄錢監為永豐監,歲增鑄錢數十萬緡。
jiǎ zǐ, bìng sān sī jù yuàn wèi yī, gōng bù yuán wài láng yuán zhōu liú shì zhuān lǐng zhī. dì miàn mìng shì yuē: yǐ rǔ yī rén dāng sān rén zhī zhí, yí miǎn fù suǒ wàng. shì jiǔ jū jì sī, shēn jiū bù lǐng zhī bì, jiāng huái jiān jiù yǒu héng fù, jī bū zhì duō, shì zòu miǎn zhī. rán jiǎn xiào guò jùn, zú wèi xià shù suǒ sòng, miǎn guān.
甲子,並三司句院為一,工部員外郎袁州劉式專領之。帝面命式曰:「以汝一人當三人之職,宜勉副所望。」式久居計司,深究簿領之弊,江、淮間舊有橫賦,積逋至多,式奏免之。然檢校過峻,卒為下束所訟,免官。
shí yī yuè, dīng mǎo shuò, sī tiān dōng guān zhèng yáng wén jiàn shàng yán, qǐng yú xīn lì liù shí jiǎ zǐ wài gèng zēng liù shí nián. shì xià yǒu sī, pàn sī tiān jiān miáo shǒu xìn děng yì, yǐ wèi wú suǒ jī jù, bù kě xíng yòng. dì yuē: zhī gàn xiāng chéng suī zhǐ yú liù shí, dàn liǎng zhōu jiǎ zǐ, gòng chéng shàng shòu zhī shù, qī yí zhī rén, dé jiàn suǒ shēng zhī suì, bù yì shàn hū? yīn zhào yǒu sī, xīn lì yǐ bǎi èr shí jiǎ zǐ wèi xiàn.
十一月,丁卯朔,司天冬官正楊文鑒上言,請於新曆六十甲子外更增六十年。事下有司,判司天監苗守信等議,以為無所稽據,不可行用。帝曰:「支幹相承雖止於六十,但兩周甲子,共成上壽之數,期頤之人,得見所生之歲,不亦善乎?」因詔有司,新曆以百二十甲子為限。
jiǎ xū, liáo zhào zhū jūn guān wú fēi shí tián liè fáng nóng.
甲戌,遼詔諸軍官毋非時畋獵妨農。
yǐ yǒu, liáo fèng ān jǐng zōng jí tài hòu shí xiàng yú gān zhōu.
乙酉,遼奉安景宗及太后石像於乾州。
shì yuè, huí gú qǐ hūn yú liáo, bù xǔ.
是月,回鶻乞婚於遼,不許。
shí èr yuè, yǐ sì, lǐ bù shì láng zhī chén zhōu sū yì jiǎn zú. yì jiǎn cái sī mǐn shàn, zài hàn lín bā nián, juàn yù xiòng jué, suì cān dà zhèng. xìng shì jiǔ, dì qīn shū quàn jiǔ jiè jiǔ èr shī yǐ cì, lìng duì qí mǔ dú zhī, zì shì měi rù zhí bù gǎn yǐn. dì wén qí sǐ, yuē: yì jiǎn jìng yǐ jiǔ bài, shēn kě xī yě! zèng lǐ bù shàng shū.
十二月,乙巳,禮部侍郎、知陳州蘇易簡卒。易簡才思敏贍,在翰林八年,眷遇夐絕,遂參大政。性嗜酒,帝親書勸酒、戒酒二詩以賜,令對其母讀之,自是每入直不敢飲。帝聞其死,曰:「易簡竟以酒敗,深可惜也!」贈禮部尚書。
xīn hài, yǒu sī yán, fèng zhōu chū tóng kuàng, dìng zhōu chū yín kuàng, qǐng zhì guān zhǎng qí shì. dì yuē: dì bù ài bǎo, dāng yǔ zhòng shù gòng zhī. bù xǔ.
辛亥,有司言,鳳州出銅礦,定州出銀礦,請置官掌其事。帝曰:「地不愛寶,當與眾庶共之。」不許。
jiǎ yín, liáo yǐ nán jīng dào xīn dìng shuì fǎ tài zhòng, jiǎn zhī.
甲寅,遼以南京道新定稅法太重,減之。
wù wǔ, zhào: zì jīn zhōu xiàn guān bù nèi liú mín jí wáng shī zū diào shén zhī yī zhě, bìng shū xià kǎo.
戊午,詔:「自今州縣官部內流民及亡失租調什之一者,並書下考。」
jiǎ zǐ, liáo zhāo tǎo shǐ xiāo dá lán yǐ zhǔn bù bù zhǎng ā lǔ duān pàn ér fù jiàng, jié ào nán zhì, yòu qí dǎng liù shí rén zhǎn zhī yǐ xiàn, yòng yē lǜ zhāo zhī yán yě. dá lán fēng lán líng jùn wáng, jiān shì zhōng.
甲子,遼招討使蕭達蘭以准布部長阿魯端叛而復降,桀奡難制,誘其黨六十人斬之以獻,用耶律昭之言也。達蘭封蘭陵郡王,兼侍中。
liáo zhǔ rú nán jīng, yǐ fù mǎ dū wèi xiāo héng dé wèi xíng jūn dōu bù shǔ, fá fù lēi mò duō bù. héng dé yǒu dǎn lüè, shù cóng nán fá. tài hòu duō qí gōng, zhēng dōng gāo lì hái, cì hào qǐ shèng jié lì gōng chén. xuán yǐ cóng zhēng wū shí, héng dé lì qí fú huò, chàng yì shēn rù, bǐ hái, dào yuǎn liáng jié, shì mǎ sǐ shāng shén zhòng, xuē gōng chén hào. tài hòu niàn qí jiù láo, gù yǒu shì mìng. jì ér fù lēi mò duō bù rén hù duō guī fù, héng dé hái.
遼主如南京,以駙馬都尉蕭恆德為行軍都部署,伐富勒莫多部。恆德有膽略,數從南伐。太后多其功,征東高麗還,賜號啟聖竭力功臣。旋以從征烏實,恆德利其俘獲,倡議深入,比還,道遠糧竭,士馬死傷甚眾,削功臣號。太后念其舊勞,故有是命。既而富勒莫多部人戶多歸附,恆德還。
shì suì, dà yǒu nián.
是歲,大有年。
liáo fàng jìn shì zhāng jiǎn děng sān rén.
遼放進士張儉等三人。
tài zōng zhì rén yīng dào shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì zhì dào sān nián liáo tǒng hé shí wǔ nián. dīng yǒu, jiǔ jiǔ qī nián
○太宗至仁應道神功聖德睿烈大明廣孝皇帝至道三年(遼統和十五年。丁酉,九九七年)
chūn, zhēng yuè, gēng wǔ, liáo zhǔ rú yán fāng diàn.
春,正月,庚午,遼主如延芳淀。
bǐng zǐ, yǐ hù bù shì láng wēn zhòng shū lǐ bù shì láng wáng huà jī bìng cān zhī zhèng shì, gěi shì zhōng lǐ wéi qīng tóng zhī shū mì yuàn shì. huà jī kuān zhōng yǒu dù liàng, suǒ zài liáo shǔ huò màn yú lǐ zhě, bù yǐ jiè yì. shí biān jìng duō shì, dì yù xiāng zhòng shū ér bà lǚ duān, huì bù yù, nǎi zhǐ.
丙子,以戶部侍郎溫仲舒、禮部侍郎王化基並參知政事,給事中李惟清同知樞密院事。化基寬中有度量,所在僚屬或慢於禮者,不以介意。時邊境多事,帝欲相仲舒而罷呂端,會不豫,乃止。
cān zhī zhèng shì zhāng jì bà wèi xíng bù shì láng.
參知政事張洎罷為刑部侍郎。
liáo yǐ hé xī dǎng xiàng pàn, zhào hán dé wēi tǎo zhī.
遼以河西党項叛,詔韓德威討之。
gēng chén, liáo mìng zhū dào quàn mín zhǒng shù.
庚辰,遼命諸道勸民種樹。
yǐ yǒu, zàng xiào zhāng huáng hòu yú yǒng chāng líng.
乙酉,葬孝章皇后於永昌陵。
xīn mǎo, yǐ bù jūn dōu yú hòu fù qián wèi yán zhōu lù dōu bù shǔ, diàn qián dōu yú hòu wáng zhāo yuǎn wèi líng zhōu lù dōu bù shǔ, hù bù shǐ zhāng jiàn diào shǎn xī zhū zhōu jūn chǔ. jiàn shàng shū yuē: fú jiàn guān fǔ zhī mín, shù nián yǐ lái, bìng yǒu kē yì, chù chǎn dàng jǐn, shì lú dùn kōng, jīn ruò fù yǒu chà lǜ, yì zhì liú wáng, zòng shǐ qū pò ér qián, fù kǒng dòu náo ér kuì. yuàn bì xià tè chuí zhào zhǐ, wú shǐ zhòng láo, yīn zī shǒu chūn, bǐ wù dōng zuò. kuàng líng zhōu yī fāng, pì jū sài wài, suī yuē xī chuí zhī yào dì, shí wèi zhōng xià zhī dù qū, jié wù lì yǐ gōng xū, kùn jiǎ bīng ér yuán sòng, shì dāng lǜ shēn, huàn yí yù fáng. ruò dài chuān jué ér hòu dī, huǒ chì ér fāng jí, zé fén nì zhī huàn shēn yǐ, suī yù zhěng jiù, qí kě dé hū!
辛卯,以步軍都虞候傅潛為延州路都部署,殿前都虞候王昭遠為靈州路都部署,戶部使張鑒調陝西諸州軍儲。鑒上疏曰:「伏見關輔之民,數年以來,並有科役,畜產盪盡,室廬頓空,今若復有差率,益致流亡,縱使驅迫而前,復恐逗撓而潰。願陛下特垂詔旨,無使重勞,因茲首春,俾務東作。況靈州一方,僻居塞外,雖曰西垂之要地,實為中夏之蠹區,竭物力以供須,困甲兵而援送,事當慮深,患宜預防。若待川決而後堤,火熾而方戢,則焚溺之患深矣,雖欲拯救,其可得乎!」
yǐ chǒu, liáo mìng nán jīng jué zhì qiú. yǐ wèi, miǎn liú mín shuì.
乙丑,遼命南京決滯囚。乙未,免流民稅。
èr yuè, bǐng shēn shuò, liáo zhǔ rú zhǎng chūn gōng.
二月,丙申朔,遼主如長春宮。
líng zhōu xíng yíng pò lǐ jì qiān, jì qiān dùn.
靈州行營破李繼遷,繼遷遁。
wù xū, liáo yǐ pǐn bù duō pín mín, quàn fù mín chū qián yǐ shàn zhī.
戊戌,遼以品部多貧民,勸富民出錢以贍之。
gēng zǐ, liáo xǐ liáng mén suì chéng tài zhōu běi píng mín yú nèi dì.
庚子,遼徙梁門、遂城、泰州、北平民於內地。
xīn chǒu, dì bù yù, shǐ jué shì yú biàn diàn.
辛丑,帝不豫,始決事於便殿。
jiǎ chén, chú jīng jī sǐ zuì qiú, liú yǐ xià shì zhī.
甲辰,除京畿死罪囚,流以下釋之。
bǐng chén, liáo jiāng hán dé wēi zòu pò dǎng xiàng jié.
丙辰,遼將韓德威奏破党項捷。
dīng sì, liáo mìng pǐn bù kuàng dì mù mín gēng zhǒng.
丁巳,遼命品部曠地募民耕種。
sān yuè, wù chén, liáo mù mín gēng luán zhōu huāng dì, miǎn qí zū fù shí nián.
三月,戊辰,遼募民耕灤州荒地,免其租賦十年。
jǐ mǎo, liáo fēng lǐ jì qiān wèi xī píng wáng.
己卯,遼封李繼遷為西平王。
rén wǔ, liáo miǎn nán jīng bū fù jí yì cāng sù, réng jìn zhū jūn guān fēi shí tián mù fáng nóng.
壬午,遼免南京逋賦及義倉粟,仍禁諸軍官非時畋牧妨農。
jiǎ shēn, hé xī dǎng xiàng qǐ guī fù yú liáo, liáo tài fēi xuán qiǎn rén zòu xī biān jié, yóu shì liáo zhī xī lù tà dì yì yuǎn.
甲申,河西党項乞歸附於遼,遼太妃旋遣人奏西邊捷,由是遼之西路拓地益遠。
rén chén, dì bù shì cháo. guǐ sì, bēng yú wàn suì diàn. cān zhī zhèng shì wēn zhòng shū xuān yí zhì, lìng huáng tài zǐ jí wèi yú jiù qián. chū, dì bù yù, xuān zhèng shǐ wáng jì ēn jì tài zǐ yīng míng, yǔ cān zhī zhèng shì lǐ chāng líng zhī zhì gào hú dàn děng, móu lì chǔ wáng yuán zuǒ, pō jiān tài zǐ. zǎi xiàng lǚ duān wèn jí jìn zhōng, jiàn tài zǐ bù zài páng, yí yǒu biàn, nǎi yǐ hù shū dà jiàn zì, lìng qīn mì lì qù tài zǐ rù shì. jí dì bēng. jì ēn bái hòu zhì zhōng shū zhào duān, yì suǒ lì. duān qián zhī qí móu, jí dài jì ēn, shǐ rù shū gé jiǎn tài zōng xiān cì mò zhào, suì suǒ zhī, jí rù gōng. hòu wèi yuē: gōng chē yàn jià, lì sì yǐ zhǎng, shùn yě. jīn jiāng nài hé? duān yuē: xiān dì lì tài zǐ, zhèng wèi jīn rì, qǐ róng yǒu yì yì xié? hòu mò rán. tài zǐ jì jí wèi, duān píng lì diàn xià bù bài, qǐng shou juǎn lián, shēng diàn shěn shì, rán hòu jiàng jiē, lǜ qún chén hū wàn suì.
壬辰,帝不視朝。癸巳,崩於萬歲殿。參知政事溫仲舒宣遺制,令皇太子即位於柩前。初,帝不豫,宣政使王繼恩忌太子英明,與參知政事李昌齡、知制誥胡旦等,謀立楚王元佐,頗間太子。宰相呂端問疾禁中,見太子不在旁,疑有變,乃以笏書「大漸」字,令親密吏趣太子入侍。及帝崩。繼恩白後至中書召端,議所立。端前知其謀,即紿繼恩,使入書閣檢太宗先賜墨詔,遂鎖之,亟入宮。後謂曰:「宮車晏駕,立嗣以長,順也。今將奈何?」端曰:「先帝立太子,正為今日,豈容有異議邪?」後默然。太子既即位,端平立殿下不拜,請扌捲簾,升殿審視,然後降階,率群臣呼萬歲。
xià, sì yuè, yǐ wèi shuò, zūn huáng hòu wèi huáng tài hòu. dà shè tiān xià, cháng shè suǒ bù yuán zhě xián chú zhī. zhì yuē: xiān cháo shù zhèng, jǐn yǒu chéng guī, wù zài zūn xíng, bù gǎn shī zhuì. yí bá mào yì zhī cái, kāi jiàn zhèng zhī lù. jīng cháo guān yī fēi lǜ jí èr shí nián, bìng yǔ gǎi fú sè. guān wèi shēng cháo yì tīng xù cì fēi zǐ zì cǐ shǐ.
夏,四月,乙未朔,尊皇后為皇太后。大赦天下,常赦所不原者咸除之。制曰:「先朝庶政,盡有成規,務在遵行,不敢失墜。宜拔茂異之才,開諫諍之路。」京朝官衣緋綠及二十年,並與改服色。官未升朝亦聽敘賜緋紫自此始。
wù xū, shǐ jiàn qún chén yú chóng zhèng diàn xī xù.
戊戌,始見群臣於崇政殿西序。
liáo zhǔ mìng lù qiú. rén yín, fā yì cāng zhèn nán jīng.
遼主命錄囚。壬寅,發義倉賑南京。
guǐ mǎo, zǎi xiàng lǚ duān jiā yòu pú shè.
癸卯,宰相呂端加右僕射。
gǎi fēng dì yuán fèn yōng wáng, yuán jié yǎn wáng, yuán rén wū fēng péng chéng jùn wáng, yuán chēng fēng ān dìng jùn wáng.
改封弟元份壅王,元傑兗王,元亻屋封彭城郡王,元偁封安定郡王。
jiǎ chén, yǐ tài zǐ bīn kè lǐ zhì wèi gōng bù shàng shū, lǐ hàng wèi hù bù shì láng, bìng cān zhī zhèng shì.
甲辰,以太子賓客李至為工部尚書,李沆為戶部侍郎,並參知政事。
dīng wèi, zhōng wài jùn chén jìn zhì yī děng.
丁未,中外郡臣進秩一等。
jǐ yǒu, liáo zhǔ rú nán jīng.
己酉,遼主如南京。
gōng bù shì láng guō zhì chū zhī dà míng fǔ. yì rì, qiú duì, kěn cí, dì yuē: wèi dì zhòng jì, qīng yí jí qù. zhì tuì, dì zhào fǔ chén wèn yuē: guō zhì yuàn liú, rú hé? duì yuē: jìn lì yì yǒu zhī. dì yuē: zhèn chū sì wèi, mìng zhì zhì dà fān ér bù xíng, zé hé yǐ shǐ rén! zú qiǎn zhī.
工部侍郎郭贄出知大名府。翼日,求對,懇辭,帝曰:「魏地重寄,卿宜亟去。」贄退,帝召輔臣問曰:「郭贄願留,如何?」對曰:「近例亦有之。」帝曰:「朕初嗣位,命贄治大籓而不行,則何以使人!」卒遣之。
dì wèi zǎi xiàng yuē: cháo xíng zhōng pō yǒu yān zhì zhě, rú liáng zhōu hàn sù fù cí míng, sān shí nián qū yú zhòng liáo zhèn zài gōng fǔ, duō lìng yáng yì cǎo jiān zòu, wén lǐ jīng dāng, yí jí jiā zhuó. xīn hài, yǐ gōng bù láng zhōng shǐ guǎn xiū zhuàn zhōu hàn wèi jià bù láng zhōng zhī zhì gào, zhù zuò láng zhí jí xián yuàn yì wèi zuǒ zhèng yán, guǎn zhí bìng rú gù. gù shì, rù xī gé jiē zhōng shū zhào shì zhì gào sān piān, wéi zhōu hàn bù zhào shì ér mìng yān.
帝謂宰相曰:「朝行中頗有淹滯者,如梁周翰夙負詞名,三十年屈於眾僚;朕在宮府,多令楊億草箋奏,文理精當,宜即加擢。」辛亥,以工部郎中、史館修撰周翰為駕部郎中、知制誥,著作郎、直集賢院億為左正言,館職並如故。故事,入西閣皆中書召試製誥三篇,惟周翰不召試而命焉。
lǐ yīng jī zhě, cháng zhī xián píng xiàn. dì yǐn kāi fēng shí, qiǎn sàn cóng yǐ tiē xià xiàn, yǒu suǒ zhuī bǔ, sàn cóng shì wáng shì, yán guàn hū xiàn tíng, yīng jī nù yuē: rǔ suǒ shì zhě wáng yě, wǒ suǒ shì zhě wáng zhī fù yě, fù zhī rén kě yǐ chī zi zhī rén. zhàng zhī èr shí. sàn cóng qì sù yú wáng, wáng bù dá ér mò jì qí míng. jí jí wèi, zhuó yīng jī tōng pàn yì zhōu, zhào dēng diàn, wèi yuē: zhèn fāng yǐ xī shǔ wèi yōu, gù chú qīng yǔ guān, cǐ wèi zú wèi dà rèn yě. yǒu pián yí shì, mì shū yǐ wén. yīng jī zhì zhōu, wèi jǐ, yǒu zǒu mǎ rù zòu shì. qián yī rì, zhī zhōu jiàn zhī, yīng jī gù chēng jí bù huì, zǒu mǎ xīn yǐ bù píng. jí mù, yīng jī yòu wèi zǒu mǎ yuē: yīng jī yǒu mì shū, yù fù rù zòu, míng rì wèi kě xíng yě. zǒu mǎ bù zhī qí shòu dì zhǐ, yù nù, qiáng yīng yuē: nuò. míng rì, shǐ wèi yīng jī yuē: mǒu qiě xíng yǐ, yuàn dé suǒ jī shū. yīng jī yuē: shū bù kě yǔ rén chuán yě, dāng zì lái shòu. zǒu mǎ suī nù shén, yì yù jī qí jiāo héng zhuàng sù yú dì, nǎi yì yīng jī xiè shě, shòu shū yǐ xíng. jì zhì, dì yíng wèn yuē: lǐ yīng jī wú yàng hū? yǒu shū hū? zǒu mǎ è rán shī jù, jí duì yuē: yǒu. tàn huái chū zhī, dì zhōu lǎn chēng shàn. yīn wèn: yīng jī zhì xíng rú hé? zǒu mǎ cù, zhuǎn cí chēng yù. dì yuē: rǔ hái yǔ yīng jī, suǒ yán shì jiē shàn, yǐ xíng yǐ. gèng yǒu yì jiàn, jǐn dāng yǐ wén. shǔ zhōng wú shì, xíng zhào qīng yǐ. qǐng zhī, zhào rù, qiān zhuó, shù suì zhōng zhì xiǎn guān. yīng jī wèi lì qiáng mǐn, ér tān cái, duō quán zhà, hòu dì chá qí wèi rén, jìn shū zhī.
李應機者,嘗知咸平縣。帝尹開封時,遣散從以帖下縣,有所追捕,散從恃王勢,訁雚呼縣廷,應機怒曰:「汝所事者王也,我所事者王之父也,父之人可以笞子之人。」杖之二十。散從泣訴於王,王不答而默記其名。及即位,擢應機通判益州,召登殿,謂曰:「朕方以西蜀為憂,故除卿與官,此未足為大任也。有便宜事,密疏以聞。」應機至州,未幾,有走馬入奏事。前一日,知州餞之,應機故稱疾不會,走馬心已不平。及暮,應機又謂走馬曰:「應機有密疏,欲附入奏,明日未可行也。」走馬不知其受帝旨,愈怒,強應曰:「諾。」明日,使謂應機曰:「某且行矣,願得所齎疏。」應機曰:「疏不可與人傳也,當自來受。」走馬雖怒甚,意欲積其驕橫狀訴於帝,乃詣應機廨舍,受疏以行。既至,帝迎問曰:「李應機無恙乎?有疏乎?」走馬愕然失據,即對曰:「有。」探懷出之,帝周覽稱善。因問:「應機治行如何?」走馬踧,轉辭稱譽。帝曰:「汝還語應機,所言事皆善,已行矣。更有意見,盡當以聞。蜀中無事,行召卿矣。」頃之,召入,遷擢,數歲中至顯官。應機為吏強敏,而貪財,多權詐,後帝察其為人,浸疏之。
jìn fēng jiāo zhǐ jùn wáng lí huán wèi nán píng wáng.
進封交趾郡王黎桓為南平王。
xīn yǒu, zhī zhì gào hú dàn zé shòu ān yuǎn jié dù xíng jūn sī mǎ. dàn yǔ wáng jì ēn děng xié móu jì lù, dì xīn jí wèi, wèi yù qióng jiū, ér dàn cǎo xíng qìng zhì cí, pō zì xiōng yì, duō suǒ yì měi, yǔ fù shàn shàng, gù xiān chù zhī.
辛酉,知制誥胡旦責授安遠節度行軍司馬。旦與王繼恩等邪謀既露,帝新即位,未欲窮究,而旦草行慶制詞,頗恣胸臆,多所溢美,語復訕上,故先黜之。
wǔ yuè, jiǎ zǐ shuò, rì yǒu shí zhī.
五月,甲子朔,日有食之。
bǐng yín, cóng jùn chén qǐng, shǐ yù zhèng diàn shì cháo, tuì, yù hòu diàn yuè shì, rú cháng yí.
丙寅,從郡臣請,始御正殿視朝,退,御後殿閱事,如常儀。
dīng mǎo, zhào yù nèi wài wén wǔ jùn chén: zì jīn rén jūn yǒu guò shí zhèng huò kuī jūn shì fǒu zāng mín jiān lì hài, bìng xǔ zhí yán jí jiàn, kàng shū yǐ wén.
丁卯,詔諭內外文武郡臣:「自今人君有過、時政或虧、軍事否臧、民間利害,並許直言極諫,抗疏以聞。」
jǐ sì, liáo zhào píng zhōu jué zhì yù.
己巳,遼詔平州決滯獄。
gēng wǔ, zhào sān sī: jí suì rěn, shì dí yǐ shí cāng lǐn.
庚午,詔三司:「及歲稔,市糴以實倉廩。」
rén shēn, bà jiāng huái fā yùn shǐ, zhū lù zhuǎn yùn shǐ sī chéng shòu gōng shì cháo chén shǐ chén, xī zhào guī què. dì chū tīng zhèng, wù cóng jiǎn yì yě.
壬申,罷江淮發運使,諸路轉運使司承受公事朝臣、使臣,悉召歸闕。帝初聽政,務從簡易也。
jiǎ xū, cān zhī zhèng shì lǐ chāng líng, zé shòu zhōng wǔ jié dù xíng jūn sī mǎ xuān zhèng shǐ wáng jì ēn, zé shòu yòu jiān mén wèi jiāng jūn, jūn zhōu ān zhì hú dàn xuē jí, liú xún zhōu.
甲戌,參知政事李昌齡,責授忠武節度行軍司馬;宣政使王繼恩,責授右監門衛將軍,均州安置;胡旦削籍,流潯州。
tài zōng zhī jí wèi yě, jì ēn yǒu lì yān zì shì chǒng yù mò bǐ, chéng jiān yán shì huò jiàn wài cháo chén, gù shì dài fū qīng báo hǎo jìn zhě zhé yǔ wǎng lái, měi yǐ duō bǎo sēng shè wèi qī. pān làng dé guān, yì jì ēn suǒ jiàn yě làng qīng xiǎn shì, cháng shuō jì ēn chéng jiān quàn lì chǔ èr, qiě yán: nán yá zì wèi dāng lì, lì zhī jiāng bù dé wǒ jí yì suǒ lì, yí lì zhū wáng zhī bù dāng lì zhě. nán yá, wèi dì yě. jì ēn xìn qí shuō, pō huò tài zōng, tài zōng qì lì dì. làng xún zuò kuáng wàng chù. tài zōng jí gé, jì ēn yǔ chāng líng jí dàn gèng qǐ xié móu, lài lǚ duān jué zhī, móu bù dé chěng. dì jì jí wèi, jiā ēn bǎi guān, jì ēn yòu mì tuō dàn wèi bāo cí. dàn yǐ xiān zuò chù, yú shì bìng zhú sān rén. jí jì ēn jiā zī, duō de shǔ tǔ jiàn chǐ zhī wù. xún zhào: zhōng wài chén liáo céng yǔ jì ēn jiāo jié tōng shū shū zhě, yī qiè bù wèn. hòu èr nián, jì ēn sǐ yú biǎn suǒ.
太宗之即位也,繼恩有力焉;自是寵遇莫比,乘間言事或薦外朝臣,故士大夫輕薄好進者輒與往來,每以多寶僧舍為期。潘閬得官,亦繼恩所薦也;閬傾險士,嘗說繼恩乘間勸立儲貳,且言:「南衙自謂當立,立之將不德我;即議所立,宜立諸王之不當立者。」南衙,謂帝也。繼恩信其說,頗惑太宗,太宗訖立帝。閬尋坐狂妄黜。太宗疾革,繼恩與昌齡及旦更起邪謀,賴呂端覺之,謀不得逞。帝既即位,加恩百官,繼恩又密托旦為褒詞。旦已先坐黜,於是並逐三人。籍繼恩家資,多得蜀土僭侈之物。尋詔:「中外臣僚曾與繼恩交結通疏書者,一切不問。」後二年,繼恩死於貶所。
jiǎ shēn, dì wèi fǔ chén yuē: gōng zhōng pín yù pō duō, yōu bì kě mǐn, zhèn yǐ lìng gěi shì suì shēn zhě xī fàng chū. lǚ duān děng yuē: jiàn zuò chū shǒu xíng cǐ lìng, zhé wáng zhī yì fàn yě.
甲申,帝謂輔臣曰:「宮中嬪御頗多,幽閉可憫,朕已令給事歲深者悉放出。」呂端等曰:「踐阼初首行此令,哲王之懿範也。」
dīng hài, lì qín guó fū rén guō shì wèi huáng hòu. dì zài chǔ wèi, měi shì qiān ràng, guō shì wèi cháng zhèng fēi hào yě.
丁亥,立秦國夫人郭氏為皇后。帝在儲位,每事謙讓,郭氏未嘗正妃號也。
gēng yín, zhuī zūn mǔ lǒng xī fū rén lǐ shì wèi xián fēi. fēi, zhēn dìng rén, gān zhōu fáng yù shǐ yīng zhī nǚ, dì jí chǔ wáng yuán zuǒ, jiē fēi suǒ shēng yě.
庚寅,追尊母隴西夫人李氏為賢妃。妃,真定人,乾州防禦使英之女,帝及楚王元佐,皆妃所生也。
shì yuè, liáo dí lǐ bù shā xiáng gǔn ér pàn, dùn yú xī běi huāng, xiāo dá lán lǜ qīng qí zhuī zhī, huò bù zú zhī bàn, yīn tǎo zhǔn bù zhī wèi fú zhě. zhū fān suì gòng fāng wù chōng yú guó, zì hòu wǎng lái ruò yī jiā yān. dá lán yǐ zhū bù pàn fú bù cháng, shàng biǎo qǐ jiàn sān chéng yǐ jué biān huàn, cóng zhī.
是月,遼迪里部殺詳袞而叛,遁於西北荒,蕭達蘭率輕騎追之,獲部族之半,因討准布之未服者。諸蕃歲貢方物充於國,自後往來若一家焉。達蘭以諸部叛服不常,上表乞建三城以絕邊患,從之。
liù yuè, wù xū, zhuī fù huáng shū fú wáng tíng měi wèi qín wáng, zèng huáng xiōng wèi wáng dé zhāo tài fù qí wáng dé fāng tài bǎo.
六月,戊戌,追復皇叔涪王廷美為秦王,贈皇兄魏王德昭太傅、岐王德芳太保。
dì wèi zǎi xiàng yuē: zhū zhōu duō xiàn zhēn shòu yì qín xiáng ruì zhī wù, cǐ shén wú yì. dàn lìng jià sè fēng rěn, qiě dé xián chén, nǎi wèi ruì yě. xīn chǒu, zhào tiān xià wù fù xiàn zhēn qín yì shòu jí zhū xiáng ruì.
帝謂宰相曰:「諸州多獻珍獸異禽祥瑞之物,此甚無益。但令稼穡豐稔,且得賢臣,乃為瑞也。」辛丑,詔天下勿復獻珍禽異獸及諸祥瑞。
nán kāng jūn jiàn chāng xiàn mín hóng wén fǔ, liù shì tóng jū, jiù suǒ jū léi hú běi chuàng shū yuàn, shě lái xué zhě, zhào jīng biǎo qí mén lǘ.
南康軍建昌縣民洪文撫,六世同居,就所居雷湖北創書院,舍來學者,詔旌表其門閭。
jiǎ chén, yǐ huáng xiōng yuán zuǒ wèi zuǒ jīn wú wèi shàng jiāng jūn, fù fēng chǔ wáng, tīng yǎng jí bù cháo. dì shǐ yù xìng yuán zuǒ dì, yuán zuǒ gù cí yǐ jí, yuē: suī lái, bù gǎn jiàn yě. yóu shì zhōng shēn bù fù jiàn.
甲辰,以皇兄元佐為左金吾衛上將軍,復封楚王,聽養疾不朝。帝始欲幸元佐第,元佐固辭以疾,曰:「雖來,不敢見也。」由是終身不復見。
bà yán tiě dù zhī hù bù fù shǐ.
罷鹽鐵、度支、戶部副使。
yǐ sì, zhuī cè jǔ guó fū rén pān shì wèi huáng hòu.
乙巳,追冊莒國夫人潘氏為皇后。
gōng bù shì láng tóng zhī shū mì yuàn shì qián ruò shuǐ bà wèi jí xián yuàn xué shì, pàn yuàn shì. xiān shì tài zōng wèi ruò shuǐ yuē: shì zāo shí de wèi, yū jīn tuō zǐ, yán shǎng zōng zú, qǐ dé bù jié chéng bào guó hū? ruò shuǐ duì yuē: gāo shàng zhě bù yǐ míng wèi wèi guāng chǒng, zhōng zhēn zhī shì yì bù yǐ qióng dá yì zhì. ruò yǐ jué lù róng yù zhī gù xiào zhōng yú shàng, zhōng rén yǐ xià suǒ wèi yě. tài zōng rán qí yán. jí liú chāng yán bà, tài zōng wèn zhào róng děng yuē: jiàn chāng yán tì qì fǒu? duì yuē: yǔ chén děng yán, duō zhì tì qì. tài zōng yuē: dà shuài rú cǐ. jìn yòng shí bù xī xīn bǔ zhí, chì qù jí wán lán tì sì. ruò shuǐ yuē: chāng yán shí wèi cháng tì qì, róng děng yíng hé shàng yì ěr. lǚ méng zhèng bà, tài zōng yòu wèi ruò shuǐ yuē: méng zhèng wàng fù wèi mù chuān yǐ. ruò shuǐ duì yuē: méng zhèng suī dēng xiǎn guì, rán qí fēng wàng bù wèi tiǎn mào pú shè shī zhǎng bǎi liáo, fēi jì mò zhī dì, qiě méng zhèng gù wèi cháng yǐ tuì bà yù yì. dāng jīn yán xué gāo shì, bù qiú róng jué zhě shén duō, rú chén děng bèi, gǒu tān guān lù, chéng bù zú zhòng. tài zōng mò rán. ruò shuǐ yīn niàn rén zhǔ dài fǔ chén rú cǐ, gài wèi cháng yǒu bǐng jié gāo mài, bù tān míng shì, néng quán jìn tuì zhī dào zhě yǐ gǎn dòng zhī yě. jiāng yí jí, huì tài zōng yàn jià, bù guǒ. dì jí wèi, ruò shuǐ yǐ mǔ lǎo qǐng jiě jī wù, zhāng zài shàng, nǎi dé qǐng. zhào xiè biàn diàn, mìng zuò, wèn: jìn chén shuí kě dà yòng zhě? ruò shuǐ yán: zhōng shū shè rén wáng dàn yǒu dé wàng. dì yuē: cǐ zhèn xīn suǒ shǔ yě. ruò shuǐ hǎo jí yǐn hòu jìn, tuī xián zhòng shì, shì dài fū zōng mù zhī.
工部侍郎、同知樞密院事錢若水罷為集賢院學士,判院事。先是太宗謂若水曰:「士遭時得位,紆金拖紫,延賞宗族,豈得不竭誠報國乎?」若水對曰:「高尚者不以名位為光寵,忠貞之士亦不以窮達易志。若以爵祿榮遇之故效忠於上,中人以下所為也。」太宗然其言。及劉昌言罷,太宗問趙鎔等曰:「見昌言涕泣否?」對曰:「與臣等言,多至涕泣。」太宗曰:「大率如此。進用時不悉心補職,斥去即汍瀾涕泗。」若水曰:「昌言實未嘗涕泣,鎔等迎合上意耳。」呂蒙正罷,太宗又謂若水曰:「蒙正望復位目穿矣。」若水對曰:「蒙正雖登顯貴,然其風望不為忝冒;僕射師長百僚,非寂寞之地,且蒙正固未嘗以退罷鬱悒。當今岩穴高士,不求榮爵者甚多,如臣等輩,苟貪官祿,誠不足重。」太宗默然。若水因念人主待輔臣如此,蓋未嘗有秉節高邁,不貪名勢,能全進退之道者以感動之也。將移疾,會太宗晏駕,不果。帝即位,若水以母老請解機務,章再上,乃得請。召謝便殿,命坐,問:「近臣誰可大用者?」若水言:「中書舍人王旦有德望。」帝曰:「此朕心所屬也。」若水好汲引後進,推賢重士,士大夫宗慕之。
dì jū yōu rì, duì fǔ chén yú jìn zhōng, měi jiàn lǚ duān děng, bì sù rán gǒng yī, bù yǐ míng hū. duān děng zài bài qǐng, dì yuē: gōng děng gù mìng yuán lǎo, zhèn ān gǎn shàng bǐ xiān dì! yòu yǐ duān fū tǐ hóng dà, gōng tíng jiē shì pō jùn, mìng zǐ rén jiē wèi nà bì yān.
帝居憂日,對輔臣于禁中,每見呂端等,必肅然拱揖,不以名呼。端等再拜請,帝曰:「公等顧命元老,朕安敢上比先帝!」又以端膚體洪大,宮庭階戺頗峻,命梓人皆為納陛焉。
qiū, qī yuè, yǐ chǒu, yù chóng zhèng diàn, zhào lǚ duān děng, fǎng yǐ jūn guó dà shì jīng jiǔ zhī zhì. duān chén dāng shì jí wù, jiē yǒu tiáo lǐ, dì jiā nà.
秋,七月,乙丑,御崇政殿,召呂端等,訪以軍國大事經久之制。端陳當世急務,皆有條理,帝嘉納。
bǐng yín, lìng zhū lù zhuǎn yùn shǐ gèng hù fù què, xún mín jiān lì bìng.
丙寅,令諸路轉運使更互赴闕,詢民間利病。
lì bù láng zhōng zhí jí xián yuàn tián xī yīng zhào shàng shū, yán shǎn xī shù shí zhōu kǔ yú líng xià zhī yì, shēng mín zhòng kùn, dì wèi zhī qī rán. tā rì, wèi lǚ duān děng yuē: jìn zhào zhōng wài zhí yán, qún chén duō jí suǒ xì shì, wéi tián xī kāng jiǎn chén cí bù fán, zhǐ shì yóu qiè, zhāng qí xián pō liú yì mín zhèng. nǎi chū qí shū shì duān děng yuē: qīng děng xiáng zhuó xíng zhī.
吏部郎中、直集賢院田錫應詔上疏,言陝西數十州苦於靈、夏之役,生民重困,帝為之戚然。它日,謂呂端等曰:「近詔中外直言,群臣多及瑣細事,惟田錫、康戩陳詞不繁,指事尤切,張齊賢頗留意民政。」乃出其疏示端等曰:「卿等詳酌行之。」
xīn wèi, liáo jìn tǔ gǔ hún bié bù yù mǎ yú sòng.
辛未,遼禁吐谷渾別部鬻馬於宋。
xiān shì liáo xiāo héng dé shàng yuè guó gōng zhǔ, tài hòu dì sān nǚ yě, xìng shěn hòu, tài hòu yú zhū nǚ zhōng yóu ài zhī, gù héng dé lǚ yīng zhòng rèn. gōng zhǔ shén dé fù dào, bù yǐ chǒng guì zì jiāo. huì yǒu jí, tài hòu qiǎn gōng rén shì zhī, héng dé sī yǔ gōng rén tōng, gōng zhǔ huì ér zú. tài hòu nù, cì héng dé sǐ. héng dé nǚ xǔ zì gāo lì guó wáng, bǐng zǐ, gāo lì qiǎn qí chén hán yàn jìng diào gōng zhǔ zhī sàng. héng dé lín sǐ, shàng shū liáo zhǔ, yán qí zhí liǔ cái kě yòng. liǔ duō zhī néng wén, lǚ lì jué rén, xuán zhào rù shì wèi.
先是遼蕭恆德尚越國公主,太后第三女也,性沈厚,太后於諸女中尤愛之,故恆德屢膺重任。公主甚得婦道,不以寵貴自驕。會有疾,太后遣宮人侍之,恆德私與宮人通,公主恚而卒。太后怒,賜恆德死。恆德女許字高麗國王,丙子,高麗遣其臣韓彥敬吊公主之喪。恆德臨死,上書遼主,言其侄柳才可用。柳多知能文,膂力絕人,旋詔入侍衛。
xīn mǎo, liáo zhào nán jīng jí jué yù sòng.
辛卯,遼詔南京疾決獄訟。
bā yuè, jǐ hài, zhào róng bà wèi shòu zhōu guān chá shǐ, lǐ wéi qīng bà wèi yù shǐ zhōng chéng. yǐ cáo bīn wèi shū mì shǐ jiān shì zhōng, yǐ hù bù shì láng tóng zhī shū mì yuàn shì xiàng mǐn zhōng gěi shì zhōng xià hóu jiào bìng wèi shū mì fù shǐ. dì wèi yuē: jìn mì zhī sī, bì duān liàng jǐn hòu zhě chù zhī. bīn yǐ qí jiù guān shū héng zhī shǒu, mǐn zhōng jí jiào cì zhù zhī, bīng jī biān yào, yǒu suǒ wàng yǐ. mǐn zhōng míng biàn yǒu cái lüè, xiān shì xī běi yòng bīng, mǐn zhōng zhuān zhǔ móu yì, zhì yú èr biān dào lù chì hòu zǒu jí zhī suǒ, mò bù zhōu zhī. jiào shì fān fǔ zuì jiù, gù shǒu jiā zhuó yòng.
八月,己亥,趙鎔罷為壽州觀察使,李惟清罷為御史中丞。以曹彬為樞密使兼侍中,以戶部侍郎、同知樞密院事向敏中、給事中夏侯嶠並為樞密副使。帝謂曰:「近密之司,必端亮謹厚者處之。彬以耆舊冠樞衡之首,敏中及嶠佽助之,兵機邊要,有所望矣。」敏中明辨有才略,先是西北用兵,敏中專主謀議,至於二邊道路斥堠走集之所,莫不周知。嶠仕籓府最舊,故首加擢用。
dīng yǒu, liáo zhǔ liè yú píng dì sōng lín, tài hòu jiè yuē: qián shèng yǒu yán, yù bù kě zòng. wú ér wèi tiān xià zhǔ, chí chěng tián liè, wàn yī yǒu xián jué zhī biàn, shì yí yǔ yōu. qí shēn jiè zhī! liáo jiù sú, qí fù yǐ mǎ, qí qiáng yǐ bīng. zòng mǎ yú yě, chí bīng yú mín, yǒu shì ér zhàn, guō qí jiè fū, mǎo mìng chén jí. mǎ zhú shuǐ cǎo, rén yǎng dòng lào, wǎn qiáng shè shēng, yǐ gěi rì yòng, qiǔ liáng chú jiāo, bù fán wǎn yùn. yǐ shì zhì shèng, suǒ xiàng wú qián. liáo zhǔ suì shí shè liè, yǐ shì bù wàng běn sú, suī fèng tài hòu mìng jiè, bù néng gǎi.
丁酉,遼主獵於平地松林,太后誡曰:「前聖有言,欲不可縱。吾兒為天下主,馳騁田獵,萬一有銜蹶之變,適遺予憂。其深戒之!」遼舊俗,其富以馬,其強以兵。縱馬於野,弛兵於民,有事而戰,彍騎介夫,卯命辰集。馬逐水草,人仰湩酪,挽強射生,以給日用,糗糧芻茭,不煩挽運。以是制勝,所向無前。遼主歲時射獵,以示不忘本俗,雖奉太后命誡,不能改。
xiān shì, dì yǐ hàn táng fēng rǔ mǔ wèi fū rén yì jūn gù shì fù zhōng shū, yīn wèn lǚ duān děng yuē: sī lǐ kě xíng fǒu? duān děng yuē: qián dài huò jiā yǐ dà guó, huò yì zhī měi míng, shì chū chén zhōng, lǐ wú dìng zhì. jǐ yǒu, zhào fēng rǔ mǔ qí guó fū rén liú shì wèi qín guó yán shòu bǎo shèng fū rén.
先是,帝以漢、唐封乳母為夫人、邑君故事付中書,因問呂端等曰:「斯禮可行否?」端等曰:「前代或加以大國,或益之美名,事出宸衷,禮無定製。」己酉,詔封乳母齊國夫人劉氏為秦國延壽保聖夫人。
shì yuè, xī chuān shù zú liú xū pàn, gōng lüè shǔ hàn děng zhōu, yì zhōu qián xiá mǎ zhī jié lǐng bīng sān bǎi zhuī jī zhī. zhāo ān shǐ shàng guān zhèng, fēi shū zhào zhī jié hái chéng dū jì yì, zhī jié yuē: zéi yǐ shù qiān, shǎo huǎn zhī, láo fèi bì bèi, bù rú jí jī, pò zhī bì yǐ. jí lǜ suǒ bù qián jìn. zhèng yì xún zhì, gòng jī zhǎn xū, qí dǎng xī píng. xū zì qǐ zhì miè fán shí rì. zhèng shǐ wú chū bīng yì, zhī yì zhōu zhāng yǒng yǐ yán jī zhèng, jiāng xíng, réng shèng wèi gōng zhàng jiàn zhī, jiǔ hān, jǔ jué wèi zhū jūn xiào yuē: ěr bèi jù yǒu qīn shǔ zài dōng, méng guó hòu ēn, wú yǐ bào, cǐ xíng dāng jí tiǎn zéi, wú shǐ yuè yì. ruò shī lǎo kuàng rì, jí cǐ dì wèi sǐ suǒ yǐ! zhèng yóu shì bèi dào lì zhàn. jí kǎi xuán, yǒng yíng láo, dà chū jīn bó xíng shǎng, zhòng jiē yuè fú.
是月,西川戍卒劉旴叛,攻掠蜀、漢等州,益州鈐轄馬知節領兵三百追擊之。招安使上官正,飛書召知節還成都計議,知節曰:「賊已數千,少緩之,勞費必倍,不如急擊,破之必矣。」即率所部前進。正亦尋至,共擊斬旴,其黨悉平。盱自起至滅凡十日。正始無出兵意,知益州張詠以言激正,將行,仍盛為供帳餞之,酒酣,舉爵謂諸軍校曰:「爾輩俱有親屬在東,蒙國厚恩,無以報,此行當亟殄賊,無使越逸。若師老曠日,即此地為死所矣!」正由是倍道力戰。及凱旋,詠迎勞,大出金帛行賞,眾皆悅服。
jiǔ yuè, bǐng yín, liáo bà dōng biān shù zú.
九月,丙寅,遼罷東邊戍卒。
gēng wǔ, liáo zhǔ rú ráo zhōu, jì tài zǔ miào.
庚午,遼主如饒州,祭太祖廟。
bǐng zǐ, dì yīn yán xī chuān pàn zú shì, fǔ chén huò yuē: shǔ dì wú chéng chí, suǒ yǐ shī zhì yù. dì yuē: zài dé bù zài xiǎn. tǎng guān lì dé rén, shàn huǎn fǔ, shǐ lè yè, suī wú chéng kě yě.
丙子,帝因言西川叛卒事,輔臣或曰:「蜀地無城池,所以失制御。」帝曰:「在德不在險。倘官吏得人,善緩撫,使樂業,雖無城可也。」
wù yín, yǐ zhǎng gé xiàn lìng kǒng yán shì wèi qū fù xiàn lìng, xí fēng wén xuān gōng, bìng cì jiǔ jīng jí tài zōng yù shū jì qì, jiā yín bó ér qiǎn zhī, zhào běn dào zhuǎn yùn shǐ běn zhōu zhǎng lì dài yǐ bīn lǐ. yán shì, kǒng zǐ sì shí wǔ shì sūn yě.
戊寅,以長葛縣令孔延世為曲阜縣令,襲封文宣公,並賜《九經》及太宗御書、祭器,加銀帛而遣之,詔本道轉運使、本州長吏待以賓禮。延世,孔子四十五世孫也。
rén wǔ, zuǒ zhèng yán sūn hé biǎo xiàn wǔ yì: yī cān yòng rú jiāng, èr shēn míng tài xué, sān lí gé qiān zhuǎn, sì yì fù zhì kē, wǔ jǔ xíng xiāng yǐn. dì chēng shàn.
壬午,左正言孫何表獻五議:一參用儒將,二申明太學,三釐革遷轉,四議複製科,五舉行鄉飲。帝稱善。
jiān chá yù shǐ wáng jì shàng shū chén shí shì, qí mù yuē: zé zuǒ yòu, fēn xián yú, zhèng míng pǐn, qù rǒng shí, jiā fèng lù, jǐn zhèng jiào, xuǎn liáng jiāng, fēn bīng róng, xiū mín shì, kāi shì jìn.
監察御史王濟上疏陳十事,其目曰:擇左右,分賢愚,正名品,去冗食,加俸祿,謹政教,選良將,分兵戎,修民事,開仕進。
xíng bù yuán wài láng hé féi mǎ liàng shàng shū yán: bì xià chū zhèng, jūn shǎng yí sù, ér suǒ zài bù shí gěi, qǐng qiǎn shǐ fēn wǎng dū shì. yòu, zhōu xiàn bū fù zhì duō, shè shū suī juān chú, ér yǒu sī qù zé rú gù, fēi suǒ yǐ bù ēn xuān zé yě. guó cháo gù shì, yǐ qīn wáng pàn kāi fēng fǔ, dì zūn shì zhòng, yí xì yì shēng, fēi bǎo qīn quán ài zhī dào. qì dān réng suì nèi qīn, hé shuò xiāo rán, qǐng xiū hǎo yǐ xī biān mín. fán sì shì. dì shàn qí yán.
刑部員外郎合肥馬亮上疏言:「陛下初政,軍賞宜速,而所在不時給,請遣使分往督視。又,州縣逋負至多,赦書雖蠲除,而有司趣責如故,非所以布恩宣澤也。國朝故事,以親王判開封府,地尊勢重,疑隙易生,非保親全愛之道。契丹仍歲內侵,河朔蕭然,請修好以息邊民。」凡四事。帝善其言。
gēng yín, gé mén zòu: měi yuè shuò wàng, qún chén fù wàn suì diàn kū lín. shí yuè shuò zài rén chén, qǐng gǎi yòng jiǔ yuè huì. dì wèn lǚ duān yuē: cǐ hé lǐ yě? duān yuē: yīn yáng jiā yǐ chén rì wèi kū jì. dì yuē: āi jiù zhī qíng, níng yǒu suǒ bì hū? bù xǔ.
庚寅,閣門奏:「每月朔望,群臣赴萬歲殿哭臨。十月朔在壬辰,請改用九月晦。」帝問呂端曰:「此何禮也?」端曰:「陰陽家以辰日為哭忌。」帝曰:「哀疚之情,寧有所避乎?」不許。
dōng, shí yuè, rén chén shuò, liáo zhǔ zhù tuó shān, bà xī wáng zhū bù gòng wù. yǐ wèi, cì sù wèi shí fú. dīng yǒu, jìn zhū shān sì wú làn dù sēng ní. wù xū, chí dōng jīng dào yú luò zhī jìn. wù shēn, yǐ shàng jīng yù sòng fán rǒng, jié qí zhǔ zhě. xīn yǒu, lù qiú.
冬,十月,壬辰朔,遼主駐駝山,罷奚王諸部貢物。乙未,賜宿衛時服。丁酉,禁諸山寺毋濫度僧尼。戊戌,弛東京道漁濼之禁。戊申,以上京獄訟繁冗,詰其主者。辛酉,錄囚。
chén sòng zhōu bìng yán: xiān dài mín qián qiān wàn lìng shì niú, jià nà wài suǒ fù shàng duō, xǔ suí lái suì xià qiū shuì shū sòng. zhào xī chú zhī.
陳、宋州並言:「先貸民錢千萬令市牛,價納外所負尚多,許隨來歲夏秋稅輸送。」詔悉除之。
lǐ jì qiān kòu líng zhōu, hé hé dōu bù shǔ yáng qióng jī zǒu zhī.
李繼遷寇靈州,合河都部署楊瓊擊走之。
jǐ yǒu, zàng shén gōng shèng dé wén wǔ huáng dì yú yǒng xī líng, miào hào tài zōng.
己酉,葬神功聖德文武皇帝於永熙陵,廟號太宗。
shí yī yuè, jiǎ zǐ, fù shén zhǔ yú tài miào, yǐ yì dé huáng hòu pèi yòu fù zhuāng huái huáng hòu yú bié miào.
十一月,甲子,祔神主於太廟,以懿德皇后配;又祔莊懷皇后於別廟。
dì chū jiàn zuò, gào tiān dì zōng miào, yǒu sī qǐng shǔ zhù bǎn, dì tì sì jiāo xià, bù néng shǔ zhě jiǔ zhī. líng jià fā yǐn, dì yǔ zhū wáng tú bù hào tòng, cóng zhì qián yuán mén. lǐ guān jù yí, qiǎn diàn bì gǎi jí fú, dì bù rěn, kū yǒng jǐn āi, cuī fú hái guān. jí shén zhǔ zhì jīng, yíng bài tì yàn, guān zhě mò bù xū xī. xiān shì dì wèi cān zhī zhèng shì lǐ zhì děng yuē: shén zhǔ zhì jīng, zhèn yù qīn dǎo jí bài cí, yú lǐ kě hū? zhì yuē: cǐ lǐ qián dài suǒ què, bì xià xíng zhī, zú wèi wàn shì fǎ. jí jù yí yǐ wén. shí yǒu qǐng zēng sǔn jiù zhèng shì, dì yuē: xiān dì cì míng zhī rì, fǔ zhèn bèi yuē: míng cǐ, yù wǒ ér yǒu cháng dé, jiǔ yú qí dào yě. wǎng jí zhī xùn, zhèn hé gǎn wàng!
帝初踐阼,告天地宗廟,有司請署祝版,帝涕泗交下,不能署者久之。靈駕發引,帝與諸王徒步號慟,從至乾元門。禮官具儀,遣奠畢改吉服,帝不忍,哭踴盡哀,縗服還官。及神主至京,迎拜涕咽,觀者莫不歔欷。先是帝謂參知政事李至等曰:「神主至京,朕欲親導及拜辭,於禮可乎?」至曰:「此禮前代所闕,陛下行之,足為萬世法。」即具儀以聞。時有請增損舊政事,帝曰:「先帝賜名之日,撫朕背曰:『名此,欲我兒有常德,久於其道也。』罔極之訓,朕何敢忘!」
bǐng yín, dé yīn jiàng liǎng jīng sǐ zuì yǐ xià qiú yuán shān líng yì mín, cì zū yǒu chà.
丙寅,德音降兩京死罪以下囚;緣山陵役民,賜租有差。
fù fēn sān sī jù yuàn wèi sān, mìng guān gè pàn zhī. yǐ tài cháng chéng xīn yù wáng qīn ruò pàn sān sī dōu cuī qiàn píng yóu sī. qīn ruò chū wèi bó zhōu pàn guān, jiān cāng, tiān jiǔ yǔ, cāng sī yǐ gǔ shī bù wèi shòu, mín zì yuǎn lái shū zū, cāng gǔ qiě jǐn, bù dé shū. qīn ruò xī mìng shū zhī cāng, qiě zòu bù jū nián cì, xiān zhī shī gǔ, jí bù zhì xiǔ bài. tài zōng dà xǐ, shǒu zhào bāo dá, yīn shí qí xìng míng. jí kāi fēng fǔ yǐ suì hàn juān shí qī xiàn mín zū, shí yǒu yán àn tián guān sī juān fàng bù shí zhě, yù shǐ tái qǐng qiǎn shǐ fù shí, zhào dōng xī zhū zhōu xuǎn guān yuè shì. bó zhōu dāng àn tài kāng xián píng èr xiàn, zhōu qiǎn qīn ruò fù àn shén xiáng, kàng shū yán: tián shí hàn. kāi fēng zhǐ fàng qī fēn, jīn qǐ quán fàng. jì ér tā zhōu suǒ qiǎn guān bìng yán zhū xiàn fàng shuì guò duō, xī zhuī shōu suǒ fàng shuì wù, rén jiē wèi qīn ruò wēi zhī. zhì shì zhuó yòng, dì yǐ qí shì yǔ fǔ chén yuē: dāng cǐ shí, zhèn yì zì jù. qīn ruò xiǎo guān, dú gǎn wèi bǎi xìng shēn lǐ, cǐ dà chén jié yě. qīn ruò jì wèi sān sī shǔ, yú bù yuán wài láng wú bīn gǔ wèi qīn ruò yuē: tiān xià sù bū, zì wǔ dài qì jīn, lǐ dū wèi yǐ, mín bìng bù néng shèng, pū jiāng qǐ ér juān zhī. qīn ruò jí xī mìng lì zhì qí shù, yì rì shàng zhī. dì dà jīng yuē: xiān dì gù bù zhī xié? qīn ruò xú yuē: xiān dì gù zhī zhī, dài liú yǔ bì xià shōu tiān xià rén xīn ěr.
復分三司句院為三,命官各判之。以太常丞新喻王欽若判三司都催欠憑由司。欽若初為亳州判官,監倉,天久雨,倉司以谷濕不為受,民自遠來輸租,倉谷且盡,不得輸。欽若悉命輸之倉,且奏不拘年次,先支濕谷,即不至朽敗。太宗大喜,手詔褒答,因識其姓名。及開封府以歲旱蠲十七縣民租,時有言按田官司蠲放不實者,御史台請遣使覆實,詔東西諸州選官閱視。亳州當按太康、咸平二縣,州遣欽若覆按甚詳,抗疏言:「田實旱。開封止放七分,今乞全放。」既而它州所遣官並言諸縣放稅過多,悉追收所放稅物,人皆為欽若危之。至是擢用,帝以其事語輔臣曰:「當此時,朕亦自懼。欽若小官,獨敢為百姓伸理,此大臣節也。」欽若既為三司屬,虞部員外郎毋賓古謂欽若曰:「天下宿逋,自五代迄今,理督未已,民病不能勝,仆將啟而蠲之。」欽若即夕命吏治其數,翼日上之。帝大驚曰:「先帝顧不知邪?」欽若徐曰:「先帝固知之,殆留與陛下收天下人心耳。」
jǐ sì, zhào gōng bù shì láng jí xián yuàn xué shì qián ruò shuǐ xiū tài zōng shí lù. ruò shuǐ jǔ guān tóng xiū, qǐ jū shè rén lǐ zōng è yǔ yān. dì yuē: zì tài píng xìng guó bā nián yǐ hòu, jiē lǐ fǎng zài zhōng shū rì shì. shǐ píng zhí bǐ, ruò zi wèi fù yǐn, hé yǐ chuán xìn yú hòu! chú zōng è bù kě, yú xī xǔ zhī.
己巳,詔工部侍郎、集賢院學士錢若水修《太宗實錄》。若水舉官同修,起居舍人李宗諤與焉。帝曰:「自太平興國八年以後,皆李昉在中書日事。史憑直筆,若子為父隱,何以傳信於後!」除宗諤不可,餘悉許之。
shì rì, tóng jù dāng shěn guān yuàn tōng jìn yín tái sī fēng bó shì tián xī shàng shū yuē: jīn dì zhèn zhī zāi jiàn jiàn, xià dòng zhī xiàng yǐ méng. chén jiàn yín tái sī zhū dào zòu bào, zì jiǔ yuè chū zhì dōng jié qián, shēn zòu zéi dào bù shǎo, jīn bù yī yī jù zòu, qiě jù qí kě yán zhě yán zhī: jiǔ yuè sì rì, shī zhōu zòu qún zéi sì bǎi yú rén jīng jié rén hù shí yuè qī rì, huá zhōu zòu yǒu zéi sì shí yú rén guò hé běi shí wǔ rì, wèi zhōu zòu yǒu zéi qī shí yú rén guò hé běi shí jiǔ rì, jiàng zhōu zòu yuán xiàn zéi bā shí yú rén shā xiàn wèi xī jīng zòu shí yuè èr shí sān rì, yǒu zéi yī bǎi wǔ shí rén rù bái bō bīng mǎ dōu jiān xiè shǔ, bìng jié yī shí sì jiā, zhì wǔ shí, duó zhōu wǎng yuán qǔ, zhì hé yáng gǒng xiàn jiè pú zhōu zòu qún zéi rù juàn chéng xiàn dān zhōu zòu qún zéi rù guī ēn zhǐ huī yíng jì zhōu zòu qún zéi jié jīn xiāng jù yě xiàn guō shí jiǔ jiā yǒng xìng jūn zòu hǔ yì jūn zéi sì shí yú rén jié yǒng xìng nán zhuāng jīn yuè èr rì, xī jīng zòu wáng wū xiàn zéi yī bǎi yú rén, bái gāo dù kuì sàn jūn zéi liù shí yú rén qī rì, shǎn fǔ zòu jí jīn zhèn qún zéi liù shí yú rén, bìng jīng jié rén hù, zhì wǔ shí chéng chuán xià qù xiá shí xiàn, qún zéi zì hé běi dù guò hé nán bā rì, xī jīng zòu cǎo zéi jiàn bǎ jié tǔ háo zhèn, guān sī wǎng lái bù dé. qǐ yǒu jīng shī zhǐ chǐ ér qún dào rú cǐ, biān fáng níng jìng ér pàn zú rú shì! chén wèi bì xià yōu zhī. miào táng zhī shàng, bì yǒu jiā mó. ruò yán xiǎo xiǎo kòu dào, bù láo shèng yì yōu yú, zhǐ lìng shǐ chén bǔ zhú, rú cǐ, zé qún dào zhōng nán jiǎn miè. ruò zéi tú dé jù èr sān qiān rén, jìng dù huái nán, wǎng bǎo wú yuè, zé yùn liáng gāng chuán bù zhì jīng shī yǐ. ruò zéi tú qǔ de yī èr zhōu jùn, è jù yào chōng, zé shàng gòng qián bó bù chōng guó yòng yǐ. rén xīn bì yǒu xiàng bèi, jūn qíng qǐ wú dòng yáo! dāng cǐ zhī shí, běi sāi zhé lái sāo biān, bì xià bù dé bù yōu xī róng zhé lái fàn biān, dà chén bù dé bù jù. chén jīn suǒ yán jī qiè, bù wèi shēn móu, suǒ lǜ ān wēi, shí wèi guó jì!
是日,同句當審官院、通進銀台司封駁事田錫上疏曰:「今地震之災漸見,下動之象已萌。臣見銀台司諸道奏報,自九月初至冬節前,申奏賊盜不少,今不一一具奏,且據其可言者言之:九月四日,施州奏群賊四百餘人驚劫人戶;十月七日,滑州奏有賊四十餘人過河北;十五日,衛州奏有賊七十餘人過河北;十九日,絳州奏垣縣賊八十餘人殺縣尉;西京奏十月二十三日,有賊一百五十人入白波兵馬都監廨署,並劫一十四家,至午時,奪舟往垣曲,至河陽、鞏縣界;濮州奏群賊入鄄城縣;單州奏群賊入歸恩指揮營;濟州奏群賊劫金鄉、鉅野縣郭十九家;永興軍奏虎翼軍賊四十餘人劫永興南莊;今月二日,西京奏王屋縣賊一百餘人,白高渡潰散軍賊六十餘人;七日,陝府奏集津鎮群賊六十餘人,並驚劫人戶,至午時乘船下去峽石縣,群賊自河北渡過河南;八日,西京奏草賊見把截土壕鎮,官私往來不得。豈有京師咫尺而群盜如此,邊防寧靜而叛卒如是!臣為陛下憂之。廟堂之上,必有嘉謨。若言小小寇盜,不勞聖意憂虞,只令使臣捕逐,如此,則群盜終難翦滅。若賊徒得聚二三千人,徑度淮南,往保吳、越,則運糧綱船不至京師矣。若賊徒取得一二州郡,扼據要衝,則上供錢帛不充國用矣。人心必有向背,軍情豈無動搖!當此之時,北塞輒來騷邊,陛下不得不憂;西戎輒來犯邊,大臣不得不懼。臣今所言激切,不為身謀,所慮安危,實為國計!」
xiān shì, xī bǐ yùn liáng, zhào yǐ zhū jūn dài mín wǎn sòng. jǐ mǎo, shì zú yì lìng fàng guī, réng cì mín qián, kǔ hán gù yě.
先是,西鄙運糧,詔以諸軍代民挽送。己卯,士卒亦令放歸,仍賜緡錢,苦寒故也。
dì yù biàn diàn, yuè diàn qián zhǐ huī shǐ nèi diàn zhí qí shè dòu shuò, zhuó jīng ruì zhě shí yú rén, qiān qí zhí.
帝御便殿,閱殿前指揮使內殿直騎射斗槊,擢精銳者十餘人,遷其職。
bǐng xū, liáo zhǔ rú xiǎn zhōu. wù zǐ, yè xiǎn líng. gēng yín, yè qián líng.
丙戌,遼主如顯州。戊子,謁顯陵。庚寅,謁乾陵。
yǒu sī yán: dōng zhì sì yuán qiū, mèng xià yú sì, xià zhì jì fāng qiū, qǐng fèng tài zōng pèi shàng xīn qí gǔ, qiū jì dà xiǎng míng táng, fèng tài zǔ pèi shàng xīn sì gǎn shēng dì, mèng dōng jì shén zhōu dì qí, fèng xuān zǔ pèi qí qīn jiāo yuán qiū, fèng tài zǔ tài zōng bìng pèi. zhào kě.
有司言:「冬至祀圜丘,孟夏雩祀,夏至祭方丘,請奉太宗配;上辛祈谷,秋季大饗明堂,奉太祖配;上辛祀感生帝,孟冬祭神州地祇,奉宣祖配;其親郊圜丘,奉太祖、太宗並配。」詔可。
shì yuè, gāo lì guó wáng wáng zhì zú, cóng zi sòng lì. sòng qiǎn bīng xiào xú yuǎn lái qǐng mìng, bù dé dá ér hái, hòu suì jué. gāo lì yì qiǎn shǐ gào yú liáo.
是月,高麗國王王治卒,從子誦立。誦遣兵校徐遠來請命,不得達而還,後遂絕。高麗亦遣使告於遼。
shí èr yuè, jiǎ wǔ, qián ruò shuǐ děng yán: xiū tài zōng shí lù, qǐng jiàng zhào zhǐ, xǔ chén děng yú qián rèn jiàn rèn zǎi xiàng cān zhī zhèng shì shū mì yuàn shǐ sān sī shǐ děng chù yí dié qiú fǎng, yǐ bèi què wén. xǔ zhī.
十二月,甲午,錢若水等言:「修《太宗實錄》,請降詔旨,許臣等於前任、見任宰相、參知政事、樞密院使、三司使等處移牒求訪,以備闕文。」許之。
bǐng shēn, zhuī zūn mǔ xián fēi lǐ shì wèi huáng tài hòu. hòu sàng xiān bìn yú pǔ ān yuàn, yú shì yì gǎi bo yuán líng, lì jì jiàn miào. yǒu sī yán: zhōu lǐ chūn guān dà sī lè zhī zhí, zòu yí zé, gē zhòng lǚ, yǐ xiǎng xiān bǐ. xiān bǐ, jiāng yuán yě, shì dì kù zhī fēi, hòu jì zhī mǔ, tè lì miào míng yuē bì gōng. jìn jiǎn wén xuān hòu yǐ bù pèi shí, zhú shì yú wài, suì shí xiǎng jì. táng xiān tiān yuán nián, shǐ fù zhāo chéng sù míng èr hòu yú yí kūn miào, yòu xuán zōng yuán xiàn yáng hòu lì miào yú tài miào zhī xī. jī yú qián wén, xián yǒu míng jù. wàng lìng zōng zhèng sì yú hòu miào nèi xiū fèng miào shì wèi diàn sān jiān, shè shén mén zhāi fáng shén chú, yǐ bèi jiàn xiǎng. cóng zhī.
丙申,追尊母賢妃李氏為皇太后。後喪先殯於普安院,於是議改卜園陵,立忌建廟。有司言:「《周禮》春官大司樂之職,奏夷則,歌仲呂,以饗先妣。先妣,姜嫄也,是帝嚳之妃,后稷之母,特立廟名曰閟宮。晉簡文宣後以不配食,築室於外,歲時享祭。唐先天元年,始祔昭成、肅明二後於儀坤廟,又玄宗元獻楊後立廟於太廟之西。稽於前文,咸有明據。望令宗正寺於後廟內修奉廟室;為殿三間,設神門、齋房、神廚,以備薦饗。」從之。
xīn chǒu, zhào zhū lù zhuǎn yùn shǐ shēn chì lìng zhǎng, quàn kè nóng sāng.
辛丑,詔諸路轉運使申飭令長,勸課農桑。
xiān shì dì fǎng zǎi fǔ yǐ líng wǔ shì, cān zhī zhèng shì lǐ zhì shàng shū, yǐ wèi: líng zhōu bù kě jiān shǒu, wàng shì lǐ jì qiān zhī zuì, hòu tuī cì yǔ, jiàng zhào suī huái. fǎn fù yán zhī shén qiè. zhì shì jì qiān qiǎn shǐ xiū gòng, qiú bèi fān rèn, dì suī chá qí biàn zhà, fāng zài liàng àn, gū wù níng jìng, yīn cóng qí qǐng, fù cì xìng míng guān jué. jiǎ chén, yǐ yín zhōu guān chá shǐ zhào bǎo jí wèi dìng nán jié dù shǐ, qiǎn nèi shì yòu bān dōu zhī zhāng chóng guì jī zhào cì zhī. jiǎ yín, qiǎn zhāng pǔ hái.
先是帝訪宰輔以靈武事,參知政事李至上疏,以為:「靈州不可堅守,望釋李繼遷之罪,厚推賜與,降詔綏懷。」反覆言之甚切。至是繼遷遣使修貢,求備籓任,帝雖察其變詐,方在諒暗,姑務寧靜,因從其請,復賜姓名、官爵。甲辰,以銀州觀察使趙保吉為定難節度使,遣內侍右班都知張崇貴齎詔賜之。甲寅,遣張浦還。
jǐ yǒu, liáo zhǔ zhù tuó shān. jiǎ yín, qiǎn shǐ jì gāo lì guó wáng zhì, zhào sòng quán zhī guó shì. bǐng chén, lù qiú.
己酉,遼主駐駝山。甲寅,遣使祭高麗國王治,詔誦權知國事。丙辰,錄囚。
chū, xíng bù láng zhōng zhī yáng zhōu wáng yǔ chēng zhǔn zhào shàng shū yán wǔ shì, qí yī yuē: jǐn fáng biān, tōng méng hǎo, shǐ niǎn yùn zhī mín yǒu suǒ xiū xī. fāng jīn běi yǒu qì dān, xī yǒu jì qiān, shù bīng kuì xiǎng, gù nán qǐn tíng, guān fǔ zhī mín, dào xuán yóu shén. yí chì fēng jiāng zhī lì, zhì shū liáo rén, qǐng xún jiù hǎo. xià zhào shè jì qiān zuì, fù yǔ xià tái, bǐ bì gǎn ēn nèi fù, qiě shǐ tiān xià zhī bì xià qū jǐ ér wèi rén yě.
初,刑部郎中、知楊州王禹偁准詔上疏言五事,其一曰:「謹防邊,通盟好,使輦運之民有所休息。方今北有契丹,西有繼遷,戍兵餽餉,固難寢停,關輔之民,倒懸尤甚。宜敕封疆之吏,致書遼人,請尋舊好。下詔赦繼遷罪,復與夏台,彼必感恩內附,且使天下知陛下屈己而為人也。」
qí èr yuē: jiǎn rǒng bīng, bìng rǒng lì, shǐ shān zé zhī ráo shāo liú yú xià. dāng qián dé kāi bǎo zhī shí, tǔ dì wèi guǎng, cái fù wèi fēng, rán ér jī hé dōng, bèi běi bǐ, guó yòng yì zú, bīng wēi yì qiáng. zì hòu jǐn qǔ dōng nán shù guó, yòu píng hé dōng tǔ dì, cái fù kě wèi guǎng yǐ, ér bīng wēi bù zhèn, guó yòng zhuǎn jí, qí yì ān zài? bīng rǒng ér bù jǐn ruì, jiāng zhòng ér bù zì zhuān gù yě. chén yú yǐ wèi jí jīng zhì bīng fù rú kāi bǎo zhōng, zé kě gāo zhěn ér zhì yǐ. kāi bǎo zhōng shè guān zhì shǎo, yī zhōu zhǐ yǒu cì shǐ yī rén, sī hù yī rén, dāng shí wèi cháng què shì. zì hòu yǒu tuán liàn tuī guān yī rén, yòu yǒu tōng pàn fù shǐ pàn guān tuī guān, ér jiān kù jiān jiǔ què shuì suàn yòu zēng sì yuán, cáo guān zhī wài, gèng yì sī lǐ. wèn qí zū shuì, jiǎn yú nǎng rì yě, wèn qí rén mín, táo yú xī shí yě. rǒng lì hào yú shàng, rǒng bīng hào yú xià, cǐ suǒ yǐ jǐn qǔ shān zé zhī lì ér bù néng zú yě. fū shān zé zhī lì, bù kě qì yě, yì bù kě jǐn. jí rú chá fǎ, cóng gǔ wú shuì, táng yuán hé zhōng yǐ yòng bīng qí cài, shǐ jiàn qí fǎ, táng shǐ chēng shì suì dé qián sì shí wàn guàn, dōng shī yǐ jì. jīn zé shù bǎi wàn yǐ, mín hé yǐ kān!
其二曰:「減冗兵,並冗吏,使山澤之饒稍流於下。當乾德、開寶之時,土地未廣,財賦未豐,然而擊河東,備北鄙,國用亦足,兵威亦強。自後盡取東南數國,又平河東土地,財賦可謂廣矣,而兵威不振,國用轉急,其義安在?兵冗而不盡銳,將眾而不自專故也。臣愚以為急經制兵賦如開寶中,則可高枕而治矣。開寶中設官至少,一州止有刺史一人,司戶一人,當時未嘗闕事。自後有團練推官一人,又有通判、副使、判官、推官,而監庫、監酒、榷稅算又增四員,曹官之外,更益司理。問其租稅,減於曩日也,問其人民,逃於昔時也。冗吏耗於上,冗兵耗於下,此所以盡取山澤之利而不能足也。夫山澤之利,不可棄也,亦不可盡。即如茶法,從古無稅,唐元和中以用兵齊、蔡,始建其法,《唐史》稱是歲得錢四十萬貫,東師以濟。今則數百萬矣,民何以堪!」
qí sān yuē: jiān nán xuǎn jǔ, shǐ rù guān bù làn. tài zǔ zhī shì, měi suì jìn shì bù guò sān shí bā rén, jīng xué wǔ shí rén, zhū hóu bù dé zòu pì, shì dài fū hǎn yǒu zī yìn, gù yǒu zhōng shēn bù huò yī dì, méi chǐ bù huò yī guān zhě. xiān dì zài wèi jiāng yú èr jì, dēng dì dài jìn wàn rén bù wú jùn xiù zhī cái, yì yǒu róng yì ér dé. chén yú yǐ wèi shù bǎi nián zhī jiān nán, gù xiān dì jì zhī yǐ fàn qǔ èr shí zài zhī pèi zé, bì xià yí jiū zhī yǐ jiù zhāng. wàng yǐ jǔ chǎng hái yǒu sī rú gù shì. zhì yú lì bù quán guān, yì fēi dì wáng gōng qīn zhī shì, tài zǔ yǐ lái shǐ lìng hòu diàn yǐn jiàn, yīn wèi cháng lì, yǐ zhì xiān cháo, diào xuǎn zhī tú, duō qiú jiǎo xìng. yí yǐ lì bù hái yǒu sī, yī gé chì zhù nǐ.
其三曰:「艱難選舉,使入官不濫。太祖之世,每歲進士不過三十八人,經學五十人,諸侯不得奏辟,士大夫罕有資廕,故有終身不獲一第,沒齒不獲一官者。先帝在位將逾二紀,登第殆近萬人;不無俊秀之才,亦有容易而得。臣愚以為數百年之艱難,故先帝濟之以泛取;二十載之霈澤,陛下宜糾之以舊章。望以舉場還有司如故事。至於吏部銓官,亦非帝王躬親之事,太祖以來始令後殿引見,因為常例,以至先朝,調選之徒,多求僥倖。宜以吏部還有司,依格敕注擬。」
qí sì yuē: shā tài sēng ní, shǐ mín wú hào. hàn míng zhī hòu, fó fǎ liú rù zhōng guó, dù rén zào sì, lì dài zēng jiā, bù cán ér yī, bù gēng ér shí, shì wǔ mín zhī wài yòu yì yī ér wèi liù yǐ. jiǎ shǐ tiān xià yǒu wàn sēng, rì shí mǐ yī shēng, suì yòng juàn yī pǐ, shì zhì jiǎn yě, yóu yuè fèi sān qiān hú, suì yòng wàn jiān, hé kuàng wǔ qī wàn bèi zāi! yòu, fù zhě qióng jí kǒu fù, yī zhāi yī yī, pín mín bǎi jiā wèi néng gōng gěi, bù yuē mín dù, qí kě dé hū! yuàn shēn jiàn zhì běn, jí xíng shā tài. rú yǐ sì wèi zhī chū, wèi yù jīng hài cǐ bèi, qiě kě yī èr shí zài bù dù rén xiū sì, shǐ zì xiāo shuò.
其四曰:「沙汰僧尼,使民無耗。漢明之後,佛法流入中國,度人造寺,歷代增加,不蠶而衣,不耕而食,是五民之外又益一而為六矣。假使天下有萬僧,日食米一升,歲用絹一匹,是至儉也,猶月費三千斛,歲用萬縑,何況五七萬輩哉!又,富者窮極口腹,一齋一衣,貧民百家未能供給,不曰民蠹,其可得乎!願深鑒治本,亟行沙汰。如以嗣位之初,未欲驚駭此輩,且可一二十載不度人修寺,使自銷鑠。」
qí wǔ yuē: qīn dà chén, yuǎn xiǎo rén, shǐ zhōng liáng jiǎn è zhī shì zhī jìn ér bù yí, jiān xiān qīng qiǎo zhī tú zhī tuì ér yǒu jù.
其五曰:「親大臣,遠小人,使忠良謇諤之士知進而不疑,奸憸傾巧之徒知退而有懼。」
shū zòu, jí zhào yǔ chēng hái cháo. jì yòng qí cè, yǐ xià suī yín yòu jìng wǔ zhōu cì zhào bǎo jí. yì rì, mìng yǔ chēng shǒu běn guān, fù zhī zhì gào.
疏奏,即召禹偁還朝。既用其策,以夏、綏、銀、宥、靜五州賜趙保吉。翼日,命禹偁守本官,復知制誥。
liáo nán yuàn xuān wēi shǐ xiāo bā yǎ ěr jiā zhèng shì lìng, qiān dōng jīng liú shǒu. bā yǎ ěr wèi zhèng kuān yù ér shàn duàn, zhū bù wèi ài, mín yǐ yīn fù.
遼南院宣微使蕭巴雅爾加政事令,遷東京留守。巴雅爾為政寬裕而善斷,諸部畏愛,民以殷富。
shì suì, shǐ fēn tiān xià wèi shí wǔ lù: yī yuē jīng dōng lù, èr yuē jīng xī lù, sān yuē hé běi lù, sì yuē hé dōng lù, wǔ yuē shǎn xī lù, liù yuē huái nán lù, qī yuē jiāng nán lù, bā yuē jīng hú nán lù, jiǔ yuē jīng hú běi lù, shí yuē liǎng zhè lù, shí yī yuē fú jiàn lù, shí èr yuē xī chuān lù, shí sān yuē xiá lù, shí sì yuē guǎng nán dōng lù, shí wǔ yuē guǎng nán xī lù.
是歲,始分天下為十五路:一曰京東路,二曰京西路,三曰河北路,四曰河東路,五曰陝西路,六曰淮南路,七曰江南路,八曰荊湖南路,九曰荊湖北路,十曰兩浙路,十一曰福建路,十二曰西川路,十三曰峽路,十四曰廣南東路,十五曰廣南西路。
liáo fàng jìn shì chén dǐng děng èr rén.
遼放進士陳鼎等二人。