qǐ róu zhào tūn tān qī yuè, jǐn qiáng yǔ zuò è shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起柔兆涒滩七月,尽强圉作噩十二月,凡一年有奇。
tài zōng zhì rén yīng dào shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì zhì dào èr nián liáo tǒng hé shí sì nián
○太宗至仁应道神功圣德睿烈大明广孝皇帝至道二年(辽统和十四年)
qiū, qī yuè, jǐ hài shuò, mìng diàn qián dōu zhǐ huī shǐ wáng chāo wèi xià suí lín fǔ zhōu dōu bù shǔ.
秋,七月, 己亥朔,命殿前都指挥使王超为夏、绥、麟、府州都部署。
liáo tài fēi zhī lǐng bīng fǔ dìng xī biān yě, wěi jūn shì yú zhāo tǎo shǐ xiāo dá lán. dá lán liú yì rén cái, shí yē lǜ zhāo zuò xiōng guó liú shì liú xī běi bù, dá lán yǔ zhào, ài zhī, lǐ zhì mén xià, yù zhào yòng, yǐ jí cí. dá lán wèn yuē:" jīn sān biān yàn rán, wéi zhǔn bù sì xì ér dòng, tǎo zhī zé lù yuǎn nán zhì, zòng zhī zé biān mín bèi lüè, zēng shù bīng zé liáng xiǎng bù gěi yù gǒu yī shí zhī ān, bù néng zhōng bǎo wú biàn. jì jiāng ān chū?" zhāo yǐ shū dá yuē:" fū xī běi zhū bù, měi dāng nóng shí, yī fū wèi zhēn hòu, yī fū zhì gōng tián, èr fū gěi jiū guān zhī yì, dà shuài sì dīng wú yī shì chù. chú mù zhī shì, yǎng jǐ qī ná, yī zāo kòu lüè, pín qióng lì zhì. chūn xià zhèn xù, lì duō zá yǐ kāng bǐ, zhòng yǐ póu kè, bù guò shù yuè, yòu fù gào kùn. qiě xù mù zhě, fù guó zhī běn, yǒu sī fáng qí yǐn mò, jù zhī yī suǒ, bù dé gè jiù shuǐ cǎo shàn dì. jiān yǐ bū wáng shù zú, suí shí bǔ diào, bù xí fēng tǔ, gù rì jí yuè sǔn, xún zhì hào jié. wèi jīn zhī jì, mò ruò zhèn qióng báo fù, gěi yǐ niú zhǒng, shǐ suì gēng huò. zhì yóu bīng yǐ fáng dào lüè, bān fú huò yǐ zhù fú là, sàn xù mù yǐ jiù biàn dì, qī yǐ shù nián, fù qiáng kě wàng. rán hòu liàn jiǎn jīng bīng, yǐ bèi háng wǔ, hé shǒu zhī bù gù, hé dòng ér bù kè zāi! rán bì qù qí nán zhì zhě, zé yú zhǒng zì wèi. ruò shě dà ér móu xiǎo, bì qiáng ér gōng ruò, fēi tú xū fèi cái lì, yì bù zú yǐ fú qí xīn. cǐ èr zhě, lì hài zhī jī, bù kě bù chá. zhāo wén gǔ zhī míng jiàng, ān biān lì gōng, zài dé bù zài zhòng, gù xiè xuán yǐ bā qiān pò fú jiān shí wàn, xiū gé yǐ wǔ duì bài cáo bīn shí wàn, liáng yóu ēn jié shì xīn, dé qí sǐ lì yě. gé xià yīng fēi cháng zhī yù, zhuān fāng miàn zhī jì, yí yuǎn shī gǔ rén, yǐ jiù xūn yè, shàng guān gān xiàng, xià jìn rén móu, chá dì xíng zhī xiǎn yì, liào dí shì zhī xū shí, lǜ wú yí cè, lì shī hòu shì yǐ." dá lán cóng qí yán, zú néng chéng gōng.
辽太妃之领兵抚定西边也,委军事于招讨使萧达兰。达兰留意人才,时耶律昭坐兄国留事流西北部,达兰与诏,爱之,礼致门下,欲召用,以疾辞。达兰问曰:“今三边晏然,惟准布伺隙而动,讨之则路远难至,纵之则边民被掠,增戍兵则粮饷不给;欲苟一时之安,不能终保无变。计将安出?”昭以书答曰:“夫西北诸部,每当农时,一夫为侦候,一夫治公田,二夫给纠官之役,大率四丁无一室处。刍牧之事,仰给妻拏,一遭寇掠,贫穷立至。春夏赈恤,吏多杂以糠比,重以掊克,不过数月,又复告困。且畜牧者,富国之本,有司防其隐没,聚之一所,不得各就水草善地。兼以逋亡戍卒,随时补调,不习风土,故日瘠月损,驯至耗竭。为今之计,莫若赈穷薄赋,给以牛种,使遂耕获。置游兵以防盗掠,颁俘获以助伏腊,散畜牧以就便地,期以数年,富强可望。然后练简精兵,以备行伍,何守之不固,何动而不克哉!然必去其难制者,则馀种自畏。若舍大而谋小,避强而攻弱,非徒虚费财力,亦不足以服其心。此二者,利害之机,不可不察。昭闻古之名将,安边立功,在德不在众,故谢玄以八千破苻坚十万,休格以五队败曹彬十万,良由恩结士心,得其死力也。阁下膺非常之遇,专方面之寄,宜远师古人,以就勋业,上观乾象,下尽人谋,察地形之险易,料敌势之虚实,虑无遗策,利施后世矣。”达兰从其言,卒能成功。
gēng shēn, tài cháng bó shì zhí shǐ guǎn chén jìng shàng yán:" gǔ zhě qiáng gān ruò zhī zhī fǎ, bì xiān fù shí yú nèi. jīn jīng jī zhōu huán èr sān shí zhōu, fú yuán shù qiān lǐ, dì zhī kěn zhě shí cái èr sān, shuì zhī rù zhě yòu shí wú wǔ liù, guó yòng bù chōng, mín shí bù zú. wàng zé dà chén yī rén yǒu shēn shí yuǎn lüè zhě, jiān lǐng dà sī nóng shì, diǎn lǐng yú zhōng yòu yú láng lì zhòng xuǎn cái zhì tōng míng néng fǔ mín yì zhòng zhě wèi fù, zhí shì yú wài. zì jīng dōng xī zé qí gāo yú wèi gēng zhī chù, shēn yǐ quàn kè, jiè xián kuàng zhī dì, mù yóu duò zhī mín, bié zhì bǎn tú, pián yí cóng shì, zhuó mín lì zhī fēng guǎ, xiāng nóng mǔ zhī qiāo jí, jūn pèi bì zhī, wú fán dū kè. gēng sāng zhī wài, gèng kè lìng yì zhǒng zá mù shū kè, zī chù yáng quǎn jī tún. qí zhì sān wǔ nián jiān, shēng jì chéng lì, yǒu jiā kě liàn, yǒu tǔ kě huái, jí jì hù dìng zhēng, liàng tián shū shuì, sī shí dūn běn huà rén zhī hóng lüè yě!" dì lǎn zòu, zhào duì jiǎng yù, lìng tiáo zòu yǐ wén. xún yǐ jìng wèi quàn nóng shǐ, àn xíng chén xǔ cài yǐng xiāng dèng táng rǔ děng zhōu, quàn mín kěn tián, yǐ dà lǐ sì chéng huáng fǔ xuǎn guāng lù sì chéng hé liàng fù zhī. wèi jǐ, sān sī yǐ wéi fèi guān qián, duō shuǐ hàn, kǒng suì sàn shī, qí shì suì qǐn.
庚申,太常博士直史馆陈靖上言:“古者强干弱枝之法,必先富实于内。今京畿周环二三十州,幅员数千里,地之垦者十才二三,税之入者又十无五六,国用不充,民食不足。望择大臣一人有深识远略者,兼领大司农事,典领于中;又于郎吏中选才智通明、能抚民役众者为副,执事于外。自京东、西择其膏腴未耕之处,申以劝课,借闲旷之地,募游惰之民,别置版图,便宜从事,酌民力之丰寡,相农亩之硗瘠,均配畀之,无烦督课。耕桑之外,更课令益种杂木蔬课,孳畜羊犬鸡豚。俟至三五年间,生计成立,有家可恋,有土可怀,即计户定征,量田输税,斯实敦本化人之宏略也!”帝览奏,召对奖谕,令条奏以闻。寻以靖为劝农使,按行陈、许、蔡、颍、襄、邓、唐、汝等州,劝民垦田,以大理寺丞皇甫选、光禄寺丞何亮副之。未几,三司以为费官钱,多水旱,恐遂散失,其事遂寝。
bǐng yín, cān zhī zhèng shì kòu zhǔn bà wèi jǐ shì zhōng. xiān shì jiāo sì xíng qìng, zhōng wài guān lì jiē jìn zhì, zhǔn suì shuài yì qīng zhòng, qí sù suǒ xǐ zhě duō de tái shěng qīng zhì. suǒ è jí bù zhī zhě jí xù tuì zhī. guǎng zhōu zuǒ tōng pàn zuǒ zhèng yán féng zhěng zhuǎn yú bù yuán wài láng, yòu tōng pàn tài cháng bó shì péng wéi jié nǎi zhuǎn tún tián yuán wài láng. zhěng cháng yǔ zhǔn yǒu xì, zhǔn gù yì zhī. wéi jié zì yǐ sù jū zhěng xià, zhāng zòu liè xián jiē rú jiù bù yì, zhǔn nù, yǐ táng tiē shēng wéi jié yú zhěng shàng. dì qiè zé zhěng, réng tè miǎn kān zuì, zhěng fèn jí, yán zhǔn shàn quán, bìng jí lǐng nán guān lì chú bài bù jūn shù shì. lǐng nán dōng lù zhuǎn yùn shǐ kāng jiǎn yì yán lǚ duān zhāng jì lǐ chāng líng jiē zhǔn suǒ yǐn, duān dé zhī, jì qū fèng zhǔn, chāng líng wèi nuò, jiē bù gǎn yǔ zhǔn kàng, gù dé yǐ rèn xiōng yì, luàn jīng zhì. dì dà nù, zhào zé duān děng, duān yuē:" zhǔn xìng gāng zì rèn, chén děng bù yù shù zhēng, lǜ shāng guó tǐ." yīn zài bài qǐng zuì. jì ér zhǔn rù duì, dì yǔ jí féng zhěng shì, zhǔn kàng biàn, dì yuē:" ruò tíng biàn, shī zhí zhèng zhī tǐ." zhǔn yóu lì zhēng bù yǐ, dì tàn yuē:" què shǔ shàng zhī rén yì, kuàng rén hū!" yì rì, zhǔn yóu bào zhōng shū bù lǐng lùn qū zhí, dì yì bù yuè, bà zhī dèng zhōu.
丙寅,参知政事寇准罢为给事中。先是郊祀行庆,中外官吏皆进秩,准遂率意轻重,其素所喜者多得台省清秩。所恶及不知者即叙退之。广州左通判、左正言冯拯转虞部员外郎,右通判、太常博士彭惟节乃转屯田员外郎。拯尝与准有隙,准故抑之。惟节自以素居拯下,章奏列衔皆如旧不易,准怒,以堂帖升惟节于拯上。帝切责拯,仍特免勘罪,拯愤极,言准擅权,并及岭南官吏除拜不均数事。岭南东路转运使康戬亦言吕端、张洎、李昌龄皆准所引,端德之,洎曲奉准,昌龄畏懦,皆不敢与准抗,故得以任胸臆,乱经制。帝大怒,召责端等,端曰:“准性刚自任,臣等不欲数争,虑伤国体。”因再拜请罪。既而准入对,帝语及冯拯事,准抗辩,帝曰:“若廷辩,失执政之体。”准犹力争不已,帝叹曰:“雀鼠尚知人意,况人乎!”翼日,准犹抱中书簿领论曲直,帝益不悦,罢知邓州。
shì yuè, yǐ dīng wéi qīng zhī xī liáng fǔ. liáng zhōu zhōu huí èr qiān lǐ, dōng jiè yuán zhōu, nán jiè xuě shān tǔ yù hún lán zhōu, xī jiè gān zhōu, běi jiè tǔ bō, lǐng gū zāng shén wū fān hé chāng sōng jiā lín wǔ xiàn, hù èr wàn wǔ qiān yǒu qí, chéng zhōu sì shí wǔ lǐ, lǐ guǐ suǒ zhù, jiǔ bù nèi shǔ, zhì shì qǐng shuài, cóng zhī.
是月,以丁惟清知西凉府。凉州周回二千里,东界原州,南界雪山、吐谷浑、兰州,西界甘州,北界吐蕃,领姑臧、神乌、番禾、昌松、嘉麟五县,户二万五千有奇,城周四十五里,李轨所筑,久不内属,至是请帅,从之。
biàn shuǐ jué gǔ shú xiàn.
汴水决谷熟县。
rùn yuè, gēng yín, zhào:" jiāng zhè fú jiàn mín fù rén qián mò rù nán nǚ zhě, hái qí jiā, gǎn nì zhě yǒu zuì."
闰月,庚寅,诏:“江、浙、福建民负人钱没入男女者,还其家,敢匿者有罪。”
jiǔ yuè, wù yín, yòu pú yè sòng qí zú, zèng sī kōng, shì huì ān. qí sù yǒu wén xué, yóu tōng lì shù, pō zhī rén qíng wěi. zài xiàng wèi rì, bǎi zhí shì yǒu qiú qǐng, duō miàn zhé zhī, yǐ shì qǔ yuàn yú rén.
九月,戊寅,右仆射宋琪卒,赠司空,谥惠安。琪素有文学,尤通吏术,颇知人情伪。在相位日,百执事有求请,多面折之,以是取怨于人。
jǐ mǎo, xià zhōu yán zhōu xíng yíng yán, liǎng lù hé shì pò zéi yú wū bái chí, zhǎn shǒu wǔ shí jí, shēng qín èr qiān yú rén, zéi shǒu lǐ jì qiān dùn qù. xiān shì dì bù fèn zhū jiàng gōng tǎo, lǐ jì lóng zì huán zhōu, fàn tíng zhào zì yán zhōu, wáng chāo zì xià zhōu, róng zhōu guān chá shǐ dīng hǎn zì qìng zhōu, jǐn zhōu cì shǐ zhāng shǒu ēn zì lù fù zhōu, fán wǔ lù, lǜ bīng dǐ wū bái chí, jiē xiān shòu yǐ fāng lüè. shǒu ēn, lìng duó zi yě. shī sì yǒu qī, yín xià líng xiá lú bīn qiú duì, kěn yán yuē:" fān zú mǎ jiāo bīng hàn, lái wǎng wú dìng, bài zé zǒu tā jìng, jí zhàn shā mò, fēi dà bīng suǒ lì. bù ruò jiān bǎo líng zhōu, yú nèi dì duō jī chú sù, yǐ shī yuán sòng, gǒu qí zhì yě, huì bīng shǒu wěi jī zhī, shù jī wú wǎng fèi, qiě bù shī gù yǔ zhī cè." dì bù cóng, gǎi shòu bīn huán qìng líng xiá, lǐng bīng èr wàn wèi jì lóng qián fēng.
己卯,夏州、延州行营言,两路合势破贼于乌白池,斩首五十级,生擒二千馀人,贼首李继迁遁去。先是帝部分诸将攻讨,李继隆自环州,范廷召自延州,王超自夏州,容州观察使丁罕自庆州,锦州刺史张守恩自鹿阝州,凡五路,率兵抵乌白池,皆先授以方略。守恩,令鐸子也。师巳有期,银夏铃辖卢斌求对,恳言曰:“蕃族马骄兵悍,来往无定,败则走它境,疾战沙漠,非大兵所利。不若坚保灵州,于内地多积刍粟,以师援送,苟其至也,会兵首尾击之,庶几无枉费,且不失固圉之策。”帝不从,改授斌环庆铃辖,领兵二万为继隆前锋。
bīn wèi jì lóng yuē:" líng zhōu qū wū bái chí, yuè yú fāng zhì, ruò zì huán zhōu tuó tuó lù, cái shí lǐ chéng ěr." jì lóng yīn qiǎn qí dì jì hé chí yì shàng yán:" chì chēng lù huí yuǎn fá shuǐ, qǐng zì qīng gǎng xiá zhí dǐ jì qiān cháo xué." bù jí yuán líng zhōu. dì nù, zhào jì hé yú biàn diàn, jí zhī yuē:" rǔ xiōng rú cǐ, bì bài wú shì yǐ!" yīn shǒu shū qiè zé jì lóng, mìng yǐn jìn shǐ yíng zhōu zhōu yíng yì jūn qián dū zhī. yíng zhì, jì lóng yǐ pián yí fā bīng yǐ. jì ér yǔ hǎn bīng hé, xíng shù shí rì bú jiàn zéi, yǐn jūn hái zhāng shǒu ēn jiàn zéi bù jī, lǜ bīng guī běn bù dú chāo tíng zhào zhì wū bái chí, yǔ zéi dà xiǎo shù shí zhàn, suī pín kè jié, ér zhū jiàng shī qī, shì zú kùn fá, zhōng bù néng qín zéi yān. shí chāo zi dé yòng, nián shí qī, wèi xiān fēng, bù wàn rén zhàn tiě mén guān, zhǎn shǒu shí sān jí, fú lüè xù chǎn yǐ wàn jì. jí jìn shī wū bái chí, zéi ruì shén, chāo bù gǎn jìn, dé yòng qǐng chéng zhī, dé jīng bīng wǔ qiān, zhuǎn zhàn sān rì. zéi jì què, dé yòng yuē:" guī shī pò xiǎn, bì luàn." nǎi lǐng bīng jù xià zhōu wǔ shí lǐ xiān jué qí xiǎn, xià lìng yuē:" gǎn luàn xíng zhě zhǎn!" yī jūn sù rán, chāo yì wèi zhī àn pèi. dí niè qí hòu, wàng jiàn duì wǔ yán zhěng, bù gǎn jìn, chāo fǔ qí bèi yuē:" wáng shì yǒu zi yǐ!"
斌谓继隆曰:“灵州趋乌白池,月馀方至,若自环州橐驼路,才十里程耳。”继隆因遣其弟继和驰驿上言:“赤柽路回远乏水,请自清岗峡直抵继迁巢穴。”不及援灵州。帝怒,召继和于便殿,诘之曰:“汝兄如此,必败吾事矣!”因手书切责继隆,命引进使瀛州周莹诣军前督之。莹至,继隆已便宜发兵矣。既而与罕兵合,行数十日不见贼,引军还;张守恩见贼不击,率兵归本部;独超、廷召至乌白池,与贼大小数十战,虽频克捷,而诸将失期,士卒困乏,终不能擒贼焉。时超子德用,年十七,为先锋,部万人战铁门关,斩首十三级,俘掠畜产以万计。及进师乌白池,贼锐甚,超不敢进,德用请乘之,得精兵五千,转战三日。贼既却,德用曰:“归师迫险,必乱。”乃领兵距夏州五十里先绝其险,下令曰:“敢乱行者斩!”一军肃然,超亦为之按辔。敌蹑其后,望见队伍严整,不敢近,超抚其背曰:“王氏有子矣!”
bǐng xū, qín jìn zhū zhōu dì zhòu yè shí èr zhèn.
丙戌,秦、晋诸州地昼夜十二震。
jiǎ wǔ, zhào:" shòu níng jié cì hàn lín xué shì liǎng shěng wǔ pǐn shàng shū shěng sì pǐn yǐ shàng yī zi chū shēn." xiān shì jìn chén yīn dàn jié huò yǐ shū shǔ qiú yìn bǔ, zhì shì shǐ wéi xiàn zhì, fēi qí zǐ sūn jí qīn xiōng dì, duō qǐn ér bù bào.
甲午,诏:“寿宁节赐翰林学士、两省五品、尚书省四品以上一子出身。”先是近臣因诞节或以疏属求廕补,至是始为限制,非其子孙及亲兄弟,多寝而不报。
dōng, shí yuè, bǐng chén, liáo mìng liú suì jiào nán jīng shén wǔ jūn shì jiàn fǎ, cì páo dài jǐn bì.
冬,十月,丙辰,辽命刘遂教南京神武军士剑法,赐袍带、锦币。
jǐ wèi, yǐ chí zhōu xīn zhù qián jiān wèi yǒng fēng jiān, suì zēng zhù qián shù shí wàn mín.
己未,以池州新铸钱监为永丰监,岁增铸钱数十万缗。
jiǎ zǐ, bìng sān sī jù yuàn wèi yī, gōng bù yuán wài láng yuán zhōu liú shì zhuān lǐng zhī. dì miàn mìng shì yuē:" yǐ rǔ yī rén dāng sān rén zhī zhí, yí miǎn fù suǒ wàng." shì jiǔ jū jì sī, shēn jiū bù lǐng zhī bì, jiāng huái jiān jiù yǒu héng fù, jī bū zhì duō, shì zòu miǎn zhī. rán jiǎn jiào guò jùn, zú wéi xià shù suǒ sòng, miǎn guān.
甲子,并三司句院为一,工部员外郎袁州刘式专领之。帝面命式曰:“以汝一人当三人之职,宜勉副所望。”式久居计司,深究簿领之弊,江、淮间旧有横赋,积逋至多,式奏免之。然检校过峻,卒为下束所讼,免官。
shí yī yuè, dīng mǎo shuò, sī tiān dōng guān zhèng yáng wén jiàn shàng yán, qǐng yú xīn lì liù shí jiǎ zǐ wài gèng zēng liù shí nián. shì xià yǒu sī, pàn sī tiān jiàn miáo shǒu xìn děng yì, yǐ wéi wú suǒ jī jù, bù kě xíng yòng. dì yuē:" zhī gàn xiāng chéng suī zhǐ yú liù shí, dàn liǎng zhōu jiǎ zǐ, gòng chéng shàng shòu zhī shù, qī yí zhī rén, dé jiàn suǒ shēng zhī suì, bù yì shàn hū?" yīn zhào yǒu sī, xīn lì yǐ bǎi èr shí jiǎ zǐ wéi xiàn.
十一月,丁卯朔,司天冬官正杨文鉴上言,请于新历六十甲子外更增六十年。事下有司,判司天监苗守信等议,以为无所稽据,不可行用。帝曰:“支干相承虽止于六十,但两周甲子,共成上寿之数,期颐之人,得见所生之岁,不亦善乎?”因诏有司,新历以百二十甲子为限。
jiǎ xū, liáo zhào zhū jūn guān wú fēi shí tián liè fáng nóng.
甲戌,辽诏诸军官毋非时畋猎妨农。
yǐ yǒu, liáo fèng ān jǐng zōng jí tài hòu shí xiàng yú gān zhōu.
乙酉,辽奉安景宗及太后石像于乾州。
shì yuè, huí hú qǐ hūn yú liáo, bù xǔ.
是月,回鹘乞婚于辽,不许。
shí èr yuè, yǐ sì, lǐ bù shì láng zhī chén zhōu sū yì jiǎn zú. yì jiǎn cái sī mǐn shàn, zài hàn lín bā nián, juàn yù xiòng jué, suì cān dà zhèng. xìng shì jiǔ, dì qīn shū quàn jiǔ jiè jiǔ èr shī yǐ cì, lìng duì qí mǔ dú zhī, zì shì měi rù zhí bù gǎn yǐn. dì wén qí sǐ, yuē:" yì jiǎn jìng yǐ jiǔ bài, shēn kě xī yě!" zèng lǐ bù shàng shū.
十二月,乙巳,礼部侍郎、知陈州苏易简卒。易简才思敏赡,在翰林八年,眷遇夐绝,遂参大政。性嗜酒,帝亲书劝酒、戒酒二诗以赐,令对其母读之,自是每入直不敢饮。帝闻其死,曰:“易简竟以酒败,深可惜也!”赠礼部尚书。
xīn hài, yǒu sī yán, fèng zhōu chū tóng kuàng, dìng zhōu chū yín kuàng, qǐng zhì guān zhǎng qí shì. dì yuē:" dì bù ài bǎo, dāng yǔ zhòng shù gòng zhī." bù xǔ.
辛亥,有司言,凤州出铜矿,定州出银矿,请置官掌其事。帝曰:“地不爱宝,当与众庶共之。”不许。
jiǎ yín, liáo yǐ nán jīng dào xīn dìng shuì fǎ tài zhòng, jiǎn zhī.
甲寅,辽以南京道新定税法太重,减之。
wù wǔ, zhào:" zì jīn zhōu xiàn guān bù nèi liú mín jí wáng shī zū diào shén zhī yī zhě, bìng shū xià kǎo."
戊午,诏:“自今州县官部内流民及亡失租调什之一者,并书下考。”
jiǎ zǐ, liáo zhāo tǎo shǐ xiāo dá lán yǐ zhǔn bù bù zhǎng ā lǔ duān pàn ér fù jiàng, jié ào nán zhì, yòu qí dǎng liù shí rén zhǎn zhī yǐ xiàn, yòng yē lǜ zhāo zhī yán yě. dá lán fēng lán líng jùn wáng, jiān shì zhōng.
甲子,辽招讨使萧达兰以准布部长阿鲁端叛而复降,桀奡难制,诱其党六十人斩之以献,用耶律昭之言也。达兰封兰陵郡王,兼侍中。
liáo zhǔ rú nán jīng, yǐ fù mǎ dū wèi xiāo héng dé wèi xíng jūn dōu bù shǔ, fá fù lēi mò duō bù. héng dé yǒu dǎn lüè, shù cóng nán fá. tài hòu duō qí gōng, zhēng dōng gāo lí hái, cì hào qǐ shèng jié lì gōng chén. xuán yǐ cóng zhēng wū shí, héng dé lì qí fú huò, chàng yì shēn rù, bǐ hái, dào yuǎn liáng jié, shì mǎ sǐ shāng shén zhòng, xuē gōng chén hào. tài hòu niàn qí jiù láo, gù yǒu shì mìng. jì ér fù lēi mò duō bù rén hù duō guī fù, héng dé hái.
辽主如南京,以驸马都尉萧恒德为行军都部署,伐富勒莫多部。恒德有胆略,数从南伐。太后多其功,征东高丽还,赐号启圣竭力功臣。旋以从征乌实,恒德利其俘获,倡议深入,比还,道远粮竭,士马死伤甚众,削功臣号。太后念其旧劳,故有是命。既而富勒莫多部人户多归附,恒德还。
shì suì, dà yǒu nián.
是岁,大有年。
liáo fàng jìn shì zhāng jiǎn děng sān rén.
辽放进士张俭等三人。
tài zōng zhì rén yīng dào shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì zhì dào sān nián liáo tǒng hé shí wǔ nián. dīng yǒu, jiǔ jiǔ qī nián
○太宗至仁应道神功圣德睿烈大明广孝皇帝至道三年(辽统和十五年。丁酉,九九七年)
chūn, zhēng yuè, gēng wǔ, liáo zhǔ rú yán fāng diàn.
春,正月,庚午,辽主如延芳淀。
bǐng zǐ, yǐ hù bù shì láng wēn zhòng shū lǐ bù shì láng wáng huà jī bìng cān zhī zhèng shì, jǐ shì zhōng lǐ wéi qīng tóng zhī shū mì yuàn shì. huà jī kuān zhōng yǒu dù liàng, suǒ zài liáo shǔ huò màn yú lǐ zhě, bù yǐ jiè yì. shí biān jìng duō shì, dì yù xiāng zhòng shū ér bà lǚ duān, huì bù yù, nǎi zhǐ.
丙子,以户部侍郎温仲舒、礼部侍郎王化基并参知政事,给事中李惟清同知枢密院事。化基宽中有度量,所在僚属或慢于礼者,不以介意。时边境多事,帝欲相仲舒而罢吕端,会不豫,乃止。
cān zhī zhèng shì zhāng jì bà wèi xíng bù shì láng.
参知政事张洎罢为刑部侍郎。
liáo yǐ hé xī dǎng xiàng pàn, zhào hán dé wēi tǎo zhī.
辽以河西党项叛,诏韩德威讨之。
gēng chén, liáo mìng zhū dào quàn mín zhòng shù.
庚辰,辽命诸道劝民种树。
yǐ yǒu, zàng xiào zhāng huáng hòu yú yǒng chāng líng.
乙酉,葬孝章皇后于永昌陵。
xīn mǎo, yǐ bù jūn dōu yú hòu fù qián wèi yán zhōu lù dōu bù shǔ, diàn qián dōu yú hòu wáng zhāo yuǎn wèi líng zhōu lù dōu bù shǔ, hù bù shǐ zhāng jiàn diào shǎn xī zhū zhōu jūn chǔ. jiàn shàng shū yuē:" fú jiàn guān fǔ zhī mín, shù nián yǐ lái, bìng yǒu kē yì, xù chǎn dàng jǐn, shì lú dùn kōng, jīn ruò fù yǒu chà lǜ, yì zhì liú wáng, zòng shǐ qū pò ér qián, fù kǒng dòu náo ér kuì. yuàn bì xià tè chuí zhào zhǐ, wú shǐ zhòng láo, yīn zī shǒu chūn, bǐ wù dōng zuò. kuàng líng zhōu yī fāng, pì jū sài wài, suī yuē xī chuí zhī yào dì, shí wèi zhōng xià zhī dù qū, jié wù lì yǐ gōng xū, kùn jiǎ bīng ér yuán sòng, shì dāng lǜ shēn, huàn yí yù fáng. ruò dài chuān jué ér hòu dī, huǒ chì ér fāng jí, zé fén nì zhī huàn shēn yǐ, suī yù zhěng jiù, qí kě dé hū!"
辛卯,以步军都虞候傅潜为延州路都部署,殿前都虞候王昭远为灵州路都部署,户部使张鉴调陕西诸州军储。鉴上疏曰:“伏见关辅之民,数年以来,并有科役,畜产荡尽,室庐顿空,今若复有差率,益致流亡,纵使驱迫而前,复恐逗挠而溃。愿陛下特垂诏旨,无使重劳,因兹首春,俾务东作。况灵州一方,僻居塞外,虽曰西垂之要地,实为中夏之蠹区,竭物力以供须,困甲兵而援送,事当虑深,患宜预防。若待川决而后堤,火炽而方戢,则焚溺之患深矣,虽欲拯救,其可得乎!”
yǐ chǒu, liáo mìng nán jīng jué zhì qiú. yǐ wèi, miǎn liú mín shuì.
乙丑,辽命南京决滞囚。乙未,免流民税。
èr yuè, bǐng shēn shuò, liáo zhǔ rú cháng chūn gōng.
二月,丙申朔,辽主如长春宫。
líng zhōu xíng yíng pò lǐ jì qiān, jì qiān dùn.
灵州行营破李继迁,继迁遁。
wù xū, liáo yǐ pǐn bù duō pín mín, quàn fù mín chū qián yǐ shàn zhī.
戊戌,辽以品部多贫民,劝富民出钱以赡之。
gēng zǐ, liáo xǐ liáng mén suì chéng tài zhōu běi píng mín yú nèi dì.
庚子,辽徙梁门、遂城、泰州、北平民于内地。
xīn chǒu, dì bù yù, shǐ jué shì yú biàn diàn.
辛丑,帝不豫,始决事于便殿。
jiǎ chén, chú jīng jī sǐ zuì qiú, liú yǐ xià shì zhī.
甲辰,除京畿死罪囚,流以下释之。
bǐng chén, liáo jiāng hán dé wēi zòu pò dǎng xiàng jié.
丙辰,辽将韩德威奏破党项捷。
dīng sì, liáo mìng pǐn bù kuàng dì mù mín gēng zhòng.
丁巳,辽命品部旷地募民耕种。
sān yuè, wù chén, liáo mù mín gēng luán zhōu huāng dì, miǎn qí zū fù shí nián.
三月,戊辰,辽募民耕滦州荒地,免其租赋十年。
jǐ mǎo, liáo fēng lǐ jì qiān wèi xī píng wáng.
己卯,辽封李继迁为西平王。
rén wǔ, liáo miǎn nán jīng bū fù jí yì cāng sù, réng jìn zhū jūn guān fēi shí tián mù fáng nóng.
壬午,辽免南京逋赋及义仓粟,仍禁诸军官非时畋牧妨农。
jiǎ shēn, hé xī dǎng xiàng qǐ guī fù yú liáo, liáo tài fēi xuán qiǎn rén zòu xī biān jié, yóu shì liáo zhī xī lù tà dì yì yuǎn.
甲申,河西党项乞归附于辽,辽太妃旋遣人奏西边捷,由是辽之西路拓地益远。
rén chén, dì bù shì cháo. guǐ sì, bēng yú wàn suì diàn. cān zhī zhèng shì wēn zhòng shū xuān yí zhì, lìng huáng tài zǐ jí wèi yú jiù qián. chū, dì bù yù, xuān zhèng shǐ wáng jì ēn jì tài zǐ yīng míng, yǔ cān zhī zhèng shì lǐ chāng líng zhī zhì gào hú dàn děng, móu lì chǔ wáng yuán zuǒ, pō jiān tài zǐ. zǎi xiàng lǚ duān wèn jí jìn zhōng, jiàn tài zǐ bù zài páng, yí yǒu biàn, nǎi yǐ hù shū" dà jiàn" zì, lìng qīn mì lì qù tài zǐ rù shì. jí dì bēng. jì ēn bái hòu zhì zhōng shū zhào duān, yì suǒ lì. duān qián zhī qí móu, jí dài jì ēn, shǐ rù shū gé jiǎn tài zōng xiān cì mò zhào, suì suǒ zhī, jí rù gōng. hòu wèi yuē:" gōng chē yàn jià, lì sì yǐ zhǎng, shùn yě. jīn jiāng nài hé?" duān yuē:" xiān dì lì tài zǐ, zhèng wèi jīn rì, qǐ róng yǒu yì yì xié?" hòu mò rán. tài zǐ jì jí wèi, duān píng lì diàn xià bù bài, qǐng shou juàn lián, shēng diàn shěn shì, rán hòu jiàng jiē, lǜ qún chén hū wàn suì.
壬辰,帝不视朝。癸巳,崩于万岁殿。参知政事温仲舒宣遗制,令皇太子即位于柩前。初,帝不豫,宣政使王继恩忌太子英明,与参知政事李昌龄、知制诰胡旦等,谋立楚王元佐,颇间太子。宰相吕端问疾禁中,见太子不在旁,疑有变,乃以笏书“大渐”字,令亲密吏趣太子入侍。及帝崩。继恩白后至中书召端,议所立。端前知其谋,即绐继恩,使入书阁检太宗先赐墨诏,遂锁之,亟入宫。后谓曰:“宫车晏驾,立嗣以长,顺也。今将奈何?”端曰:“先帝立太子,正为今日,岂容有异议邪?”后默然。太子既即位,端平立殿下不拜,请扌卷帘,升殿审视,然后降阶,率群臣呼万岁。
xià, sì yuè, yǐ wèi shuò, zūn huáng hòu wèi huáng tài hòu. dà shè tiān xià, cháng shè suǒ bù yuán zhě xián chú zhī. zhì yuē:" xiān cháo shù zhèng, jǐn yǒu chéng guī, wù zài zūn xíng, bù gǎn shī zhuì. yí bá mào yì zhī cái, kāi jiàn zhēng zhī lù." jīng cháo guān yī fēi lǜ jí èr shí nián, bìng yǔ gǎi fú sè. guān wèi shēng cháo yì tīng xù cì fēi zǐ zì cǐ shǐ.
夏,四月,乙未朔,尊皇后为皇太后。大赦天下,常赦所不原者咸除之。制曰:“先朝庶政,尽有成规,务在遵行,不敢失坠。宜拔茂异之才,开谏诤之路。”京朝官衣绯绿及二十年,并与改服色。官未升朝亦听叙赐绯紫自此始。
wù xū, shǐ jiàn qún chén yú chóng zhèng diàn xī xù.
戊戌,始见群臣于崇政殿西序。
liáo zhǔ mìng lù qiú. rén yín, fā yì cāng zhèn nán jīng.
辽主命录囚。壬寅,发义仓赈南京。
guǐ mǎo, zǎi xiàng lǚ duān jiā yòu pú yè.
癸卯,宰相吕端加右仆射。
gǎi fēng dì yuán fèn yōng wáng, yuán jié yǎn wáng, yuán rén wū fēng péng chéng jùn wáng, yuán chēng fēng ān dìng jùn wáng.
改封弟元份壅王,元杰兗王,元亻屋封彭城郡王,元偁封安定郡王。
jiǎ chén, yǐ tài zǐ bīn kè lǐ zhì wéi gōng bù shàng shū, lǐ hàng wèi hù bù shì láng, bìng cān zhī zhèng shì.
甲辰,以太子宾客李至为工部尚书,李沆为户部侍郎,并参知政事。
dīng wèi, zhōng wài jùn chén jìn zhì yī děng.
丁未,中外郡臣进秩一等。
jǐ yǒu, liáo zhǔ rú nán jīng.
己酉,辽主如南京。
gōng bù shì láng guō zhì chū zhī dà míng fǔ. yì rì, qiú duì, kěn cí, dì yuē:" wèi dì zhòng jì, qīng yí jí qù." zhì tuì, dì zhào fǔ chén wèn yuē:" guō zhì yuàn liú, rú hé?" duì yuē:" jìn lì yì yǒu zhī." dì yuē:" zhèn chū sì wèi, mìng zhì zhì dà fān ér bù xíng, zé hé yǐ shǐ rén!" zú qiǎn zhī.
工部侍郎郭贽出知大名府。翼日,求对,恳辞,帝曰:“魏地重寄,卿宜亟去。”贽退,帝召辅臣问曰:“郭贽愿留,如何?”对曰:“近例亦有之。”帝曰:“朕初嗣位,命贽治大籓而不行,则何以使人!”卒遣之。
dì wèi zǎi xiàng yuē:" cháo xíng zhōng pō yǒu yān zhì zhě, rú liáng zhōu hàn sù fù cí míng, sān shí nián qū yú zhòng liáo zhèn zài gōng fǔ, duō lìng yáng yì cǎo jiān zòu, wén lǐ jīng dàng, yí jí jiā zhuó." xīn hài, yǐ gōng bù láng zhōng shǐ guǎn xiū zhuàn zhōu hàn wèi jià bù láng zhōng zhī zhì gào, zhù zuò láng zhí jí xián yuàn yì wèi zuǒ zhèng yán, guǎn zhí bìng rú gù. gù shì, rù xī gé jiē zhōng shū zhào shì zhì gào sān piān, wéi zhōu hàn bù zhào shì ér mìng yān.
帝谓宰相曰:“朝行中颇有淹滞者,如梁周翰夙负词名,三十年屈于众僚;朕在宫府,多令杨亿草笺奏,文理精当,宜即加擢。”辛亥,以工部郎中、史馆修撰周翰为驾部郎中、知制诰,著作郎、直集贤院亿为左正言,馆职并如故。故事,入西阁皆中书召试制诰三篇,惟周翰不召试而命焉。
lǐ yīng jī zhě, cháng zhī xián píng xiàn. dì yǐn kāi fēng shí, qiǎn sàn cóng yǐ tiē xià xiàn, yǒu suǒ zhuī bǔ, sàn cóng shì wáng shì, yán guàn hū xiàn tíng, yīng jī nù yuē:" rǔ suǒ shì zhě wáng yě, wǒ suǒ shì zhě wáng zhī fù yě, fù zhī rén kě yǐ chī zi zhī rén." zhàng zhī èr shí. sàn cóng qì sù yú wáng, wáng bù dá ér mò jì qí míng. jí jí wèi, zhuó yīng jī tōng pàn yì zhōu, zhào dēng diàn, wèi yuē:" zhèn fāng yǐ xī shǔ wèi yōu, gù chú qīng yǔ guān, cǐ wèi zú wèi dà rèn yě. yǒu pián yí shì, mì shū yǐ wén." yīng jī zhì zhōu, wèi jǐ, yǒu zǒu mǎ rù zòu shì. qián yī rì, zhī zhōu jiàn zhī, yīng jī gù chēng jí bú huì, zǒu mǎ xīn yǐ bù píng. jí mù, yīng jī yòu wèi zǒu mǎ yuē:" yīng jī yǒu mì shū, yù fù rù zòu, míng rì wèi kě xíng yě." zǒu mǎ bù zhī qí shòu dì zhǐ, yù nù, qiáng yīng yuē:" nuò." míng rì, shǐ wèi yīng jī yuē:" mǒu qiě xíng yǐ, yuàn dé suǒ jī shū." yīng jī yuē:" shū bù kě yú rén chuán yě, dāng zì lái shòu." zǒu mǎ suī nù shén, yì yù jī qí jiāo hèng zhuàng sù yú dì, nǎi yì yīng jī xiè shě, shòu shū yǐ xíng. jì zhì, dì yíng wèn yuē:" lǐ yīng jī wú yàng hū? yǒu shū hū?" zǒu mǎ è rán shī jù, jí duì yuē:" yǒu." tàn huái chū zhī, dì zhōu lǎn chēng shàn. yīn wèn:" yīng jī zhì xíng rú hé?" zǒu mǎ cù, zhuǎn cí chēng yù. dì yuē:" rǔ hái yǔ yīng jī, suǒ yán shì jiē shàn, yǐ xíng yǐ. gèng yǒu yì jiàn, jǐn dāng yǐ wén. shǔ zhōng wú shì, xíng zhào qīng yǐ." qǐng zhī, zhào rù, qiān zhuó, shù suì zhōng zhì xiǎn guān. yīng jī wèi lì qiáng mǐn, ér tān cái, duō quán zhà, hòu dì chá qí wéi rén, jìn shū zhī.
李应机者,尝知咸平县。帝尹开封时,遣散从以帖下县,有所追捕,散从恃王势,讠雚呼县廷,应机怒曰:“汝所事者王也,我所事者王之父也,父之人可以笞子之人。”杖之二十。散从泣诉于王,王不答而默记其名。及即位,擢应机通判益州,召登殿,谓曰:“朕方以西蜀为忧,故除卿与官,此未足为大任也。有便宜事,密疏以闻。”应机至州,未几,有走马入奏事。前一日,知州饯之,应机故称疾不会,走马心已不平。及暮,应机又谓走马曰:“应机有密疏,欲附入奏,明日未可行也。”走马不知其受帝旨,愈怒,强应曰:“诺。”明日,使谓应机曰:“某且行矣,愿得所赍疏。”应机曰:“疏不可与人传也,当自来受。”走马虽怒甚,意欲积其骄横状诉于帝,乃诣应机廨舍,受疏以行。既至,帝迎问曰:“李应机无恙乎?有疏乎?”走马愕然失据,即对曰:“有。”探怀出之,帝周览称善。因问:“应机治行如何?”走马踧,转辞称誉。帝曰:“汝还语应机,所言事皆善,已行矣。更有意见,尽当以闻。蜀中无事,行召卿矣。”顷之,召入,迁擢,数岁中至显官。应机为吏强敏,而贪财,多权诈,后帝察其为人,浸疏之。
jìn fēng jiāo zhǐ jùn wáng lí huán wèi nán píng wáng.
进封交趾郡王黎桓为南平王。
xīn yǒu, zhī zhì gào hú dàn zé shòu ān yuǎn jié dù xíng jūn sī mǎ. dàn yǔ wáng jì ēn děng xié móu jì lù, dì xīn jí wèi, wèi yù qióng jiū, ér dàn cǎo xíng qìng zhì cí, pō zì xiōng yì, duō suǒ yì měi, yǔ fù shàn shàng, gù xiān chù zhī.
辛酉,知制诰胡旦责授安远节度行军司马。旦与王继恩等邪谋既露,帝新即位,未欲穷究,而旦草行庆制词,颇恣胸臆,多所溢美,语复讪上,故先黜之。
wǔ yuè, jiǎ zǐ shuò, rì yǒu shí zhī.
五月,甲子朔,日有食之。
bǐng yín, cóng jùn chén qǐng, shǐ yù zhèng diàn shì cháo, tuì, yù hòu diàn yuè shì, rú cháng yí.
丙寅,从郡臣请,始御正殿视朝,退,御后殿阅事,如常仪。
dīng mǎo, zhào yù nèi wài wén wǔ jùn chén:" zì jīn rén jūn yǒu guò shí zhèng huò kuī jūn shì fǒu zāng mín jiān lì hài, bìng xǔ zhí yán jí jiàn, kàng shū yǐ wén."
丁卯,诏谕内外文武郡臣:“自今人君有过、时政或亏、军事否臧、民间利害,并许直言极谏,抗疏以闻。”
jǐ sì, liáo zhào píng zhōu jué zhì yù.
己巳,辽诏平州决滞狱。
gēng wǔ, zhào sān sī:" jí suì rěn, shì dí yǐ shí cāng lǐn."
庚午,诏三司:“及岁稔,市籴以实仓廪。”
rén shēn, bà jiāng huái fā yùn shǐ, zhū lù zhuǎn yùn shǐ sī chéng shòu gōng shì cháo chén shǐ chén, xī zhào guī quē. dì chū tīng zhèng, wù cóng jiǎn yì yě.
壬申,罢江淮发运使,诸路转运使司承受公事朝臣、使臣,悉召归阙。帝初听政,务从简易也。
jiǎ xū, cān zhī zhèng shì lǐ chāng líng, zé shòu zhōng wǔ jié dù xíng jūn sī mǎ xuān zhèng shǐ wáng jì ēn, zé shòu yòu jiān mén wèi jiāng jūn, jūn zhōu ān zhì hú dàn xuē jí, liú xún zhōu.
甲戌,参知政事李昌龄,责授忠武节度行军司马;宣政使王继恩,责授右监门卫将军,均州安置;胡旦削籍,流浔州。
tài zōng zhī jí wèi yě, jì ēn yǒu lì yān zì shì chǒng yù mò bǐ, chéng jiàn yán shì huò jiàn wài cháo chén, gù shì dài fū qīng bó hǎo jìn zhě zhé yǔ wǎng lái, měi yǐ duō bǎo sēng shè wéi qī. pān láng dé guān, yì jì ēn suǒ jiàn yě láng qīng xiǎn shì, cháng shuō jì ēn chéng jiàn quàn lì chǔ èr, qiě yán:" nán yá zì wèi dāng lì, lì zhī jiāng bù dé wǒ jí yì suǒ lì, yí lì zhū wáng zhī bù dàng lì zhě." nán yá, wèi dì yě. jì ēn xìn qí shuō, pō huò tài zōng, tài zōng qì lì dì. láng xún zuò kuáng wàng chù. tài zōng jí gé, jì ēn yǔ chāng líng jí dàn gèng qǐ xié móu, lài lǚ duān jué zhī, móu bù dé chěng. dì jì jí wèi, jiā ēn bǎi guān, jì ēn yòu mì tuō dàn wèi bāo cí. dàn yǐ xiān zuò chù, yú shì bìng zhú sān rén. jí jì ēn jiā zī, duō de shǔ tǔ jiàn chǐ zhī wù. xún zhào:" zhōng wài chén liáo céng yǔ jì ēn jiāo jié tōng shū shū zhě, yī qiè bù wèn." hòu èr nián, jì ēn sǐ yú biǎn suǒ.
太宗之即位也,继恩有力焉;自是宠遇莫比,乘间言事或荐外朝臣,故士大夫轻薄好进者辄与往来,每以多宝僧舍为期。潘阆得官,亦继恩所荐也;阆倾险士,尝说继恩乘间劝立储贰,且言:“南衙自谓当立,立之将不德我;即议所立,宜立诸王之不当立者。”南衙,谓帝也。继恩信其说,颇惑太宗,太宗讫立帝。阆寻坐狂妄黜。太宗疾革,继恩与昌龄及旦更起邪谋,赖吕端觉之,谋不得逞。帝既即位,加恩百官,继恩又密托旦为褒词。旦已先坐黜,于是并逐三人。籍继恩家资,多得蜀土僭侈之物。寻诏:“中外臣僚曾与继恩交结通疏书者,一切不问。”后二年,继恩死于贬所。
jiǎ shēn, dì wèi fǔ chén yuē:" gōng zhōng pín yù pō duō, yōu bì kě mǐn, zhèn yǐ lìng jǐ shì suì shēn zhě xī fàng chū." lǚ duān děng yuē:" jiàn zuò chū shǒu xíng cǐ lìng, zhé wáng zhī yì fàn yě."
甲申,帝谓辅臣曰:“宫中嫔御颇多,幽闭可悯,朕已令给事岁深者悉放出。”吕端等曰:“践阼初首行此令,哲王之懿范也。”
dīng hài, lì qín guó fū rén guō shì wèi huáng hòu. dì zài chǔ wèi, měi shì qiān ràng, guō shì wèi cháng zhèng fēi hào yě.
丁亥,立秦国夫人郭氏为皇后。帝在储位,每事谦让,郭氏未尝正妃号也。
gēng yín, zhuī zūn mǔ lǒng xī fū rén lǐ shì wèi xián fēi. fēi, zhēn dìng rén, gān zhōu fáng yù shǐ yīng zhī nǚ, dì jí chǔ wáng yuán zuǒ, jiē fēi suǒ shēng yě.
庚寅,追尊母陇西夫人李氏为贤妃。妃,真定人,乾州防御使英之女,帝及楚王元佐,皆妃所生也。
shì yuè, liáo dí lǐ bù shā xiáng gǔn ér pàn, dùn yú xī běi huāng, xiāo dá lán lǜ qīng qí zhuī zhī, huò bù zú zhī bàn, yīn tǎo zhǔn bù zhī wèi fú zhě. zhū fān suì gòng fāng wù chōng yú guó, zì hòu wǎng lái ruò yī jiā yān. dá lán yǐ zhū bù pàn fú bù cháng, shàng biǎo qǐ jiàn sān chéng yǐ jué biān huàn, cóng zhī.
是月,辽迪里部杀详衮而叛,遁于西北荒,萧达兰率轻骑追之,获部族之半,因讨准布之未服者。诸蕃岁贡方物充于国,自后往来若一家焉。达兰以诸部叛服不常,上表乞建三城以绝边患,从之。
liù yuè, wù xū, zhuī fù huáng shū fú wáng tíng měi wèi qín wáng, zèng huáng xiōng wèi wáng dé zhāo tài fù qí wáng dé fāng tài bǎo.
六月,戊戌,追复皇叔涪王廷美为秦王,赠皇兄魏王德昭太傅、岐王德芳太保。
dì wèi zǎi xiàng yuē:" zhū zhōu duō xiàn zhēn shòu yì qín xiáng ruì zhī wù, cǐ shén wú yì. dàn lìng jià sè fēng rěn, qiě dé xián chén, nǎi wèi ruì yě." xīn chǒu, zhào tiān xià wù fù xiàn zhēn qín yì shòu jí zhū xiáng ruì.
帝谓宰相曰:“诸州多献珍兽异禽祥瑞之物,此甚无益。但令稼穑丰稔,且得贤臣,乃为瑞也。”辛丑,诏天下勿复献珍禽异兽及诸祥瑞。
nán kāng jūn jiàn chāng xiàn mín hóng wén fǔ, liù shì tóng jū, jiù suǒ jū léi hú běi chuàng shū yuàn, shě lái xué zhě, zhào jīng biǎo qí mén lǘ.
南康军建昌县民洪文抚,六世同居,就所居雷湖北创书院,舍来学者,诏旌表其门闾。
jiǎ chén, yǐ huáng xiōng yuán zuǒ wèi zuǒ jīn wú wèi shàng jiàng jūn, fù fēng chǔ wáng, tīng yǎng jí bù cháo. dì shǐ yù xìng yuán zuǒ dì, yuán zuǒ gù cí yǐ jí, yuē:" suī lái, bù gǎn jiàn yě." yóu shì zhōng shēn bù fù jiàn.
甲辰,以皇兄元佐为左金吾卫上将军,复封楚王,听养疾不朝。帝始欲幸元佐第,元佐固辞以疾,曰:“虽来,不敢见也。”由是终身不复见。
bà yán tiě dù zhī hù bù fù shǐ.
罢盐铁、度支、户部副使。
yǐ sì, zhuī cè jǔ guó fū rén pān shì wèi huáng hòu.
乙巳,追册莒国夫人潘氏为皇后。
gōng bù shì láng tóng zhī shū mì yuàn shì qián ruò shuǐ bà wèi jí xián yuàn xué shì, pàn yuàn shì. xiān shì tài zōng wèi ruò shuǐ yuē:" shì zāo shí de wèi, yū jīn tuō zǐ, yán shǎng zōng zú, qǐ dé bù jié chéng bào guó hū?" ruò shuǐ duì yuē:" gāo shàng zhě bù yǐ míng wèi wèi guāng chǒng, zhōng zhēn zhī shì yì bù yǐ qióng dá yì zhì. ruò yǐ jué lù róng yù zhī gù xiào zhōng yú shàng, zhōng rén yǐ xià suǒ wéi yě." tài zōng rán qí yán. jí liú chāng yán bà, tài zōng wèn zhào róng děng yuē:" jiàn chāng yán tì qì fǒu?" duì yuē:" yǔ chén děng yán, duō zhì tì qì." tài zōng yuē:" dà shuài rú cǐ. jìn yòng shí bù xī xīn bǔ zhí, chì qù jí wán lán tì sì." ruò shuǐ yuē:" chāng yán shí wèi cháng tì qì, róng děng yíng hé shàng yì ěr." lǚ méng zhèng bà, tài zōng yòu wèi ruò shuǐ yuē:" méng zhèng wàng fù wèi mù chuān yǐ." ruò shuǐ duì yuē:" méng zhèng suī dēng xiǎn guì, rán qí fēng wàng bù wéi tiǎn mào pú yè shī zhǎng bǎi liáo, fēi jì mò zhī dì, qiě méng zhèng gù wèi cháng yǐ tuì bà yù yì. dāng jīn yán xué gāo shì, bù qiú róng jué zhě shén duō, rú chén děng bèi, gǒu tān guān lù, chéng bù zú zhòng." tài zōng mò rán. ruò shuǐ yīn niàn rén zhǔ dài fǔ chén rú cǐ, gài wèi cháng yǒu bǐng jié gāo mài, bù tān míng shì, néng quán jìn tuì zhī dào zhě yǐ gǎn dòng zhī yě. jiāng yí jí, huì tài zōng yàn jià, bù guǒ. dì jí wèi, ruò shuǐ yǐ mǔ lǎo qǐng jiě jī wù, zhāng zài shàng, nǎi de qǐng. zhào xiè biàn diàn, mìng zuò, wèn:" jìn chén shuí kě dà yòng zhě?" ruò shuǐ yán:" zhōng shū shè rén wáng dàn yǒu dé wàng." dì yuē:" cǐ zhèn xīn suǒ shǔ yě." ruò shuǐ hǎo jí yǐn hòu jìn, tuī xián zhòng shì, shì dài fū zōng mù zhī.
工部侍郎、同知枢密院事钱若水罢为集贤院学士,判院事。先是太宗谓若水曰:“士遭时得位,纡金拖紫,延赏宗族,岂得不竭诚报国乎?”若水对曰:“高尚者不以名位为光宠,忠贞之士亦不以穷达易志。若以爵禄荣遇之故效忠于上,中人以下所为也。”太宗然其言。及刘昌言罢,太宗问赵镕等曰:“见昌言涕泣否?”对曰:“与臣等言,多至涕泣。”太宗曰:“大率如此。进用时不悉心补职,斥去即汍澜涕泗。”若水曰:“昌言实未尝涕泣,镕等迎合上意耳。”吕蒙正罢,太宗又谓若水曰:“蒙正望复位目穿矣。”若水对曰:“蒙正虽登显贵,然其风望不为忝冒;仆射师长百僚,非寂寞之地,且蒙正固未尝以退罢郁悒。当今岩穴高士,不求荣爵者甚多,如臣等辈,苟贪官禄,诚不足重。”太宗默然。若水因念人主待辅臣如此,盖未尝有秉节高迈,不贪名势,能全进退之道者以感动之也。将移疾,会太宗晏驾,不果。帝即位,若水以母老请解机务,章再上,乃得请。召谢便殿,命坐,问:“近臣谁可大用者?”若水言:“中书舍人王旦有德望。”帝曰:“此朕心所属也。”若水好汲引后进,推贤重士,士大夫宗慕之。
dì jū yōu rì, duì fǔ chén yú jìn zhōng, měi jiàn lǚ duān děng, bì sù rán gǒng yī, bù yǐ míng hū. duān děng zài bài qǐng, dì yuē:" gōng děng gù mìng yuán lǎo, zhèn ān gǎn shàng bǐ xiān dì!" yòu yǐ duān fū tǐ hóng dà, gōng tíng jiē shì pō jùn, mìng zǐ rén jiē wèi nà bì yān.
帝居忧日,对辅臣于禁中,每见吕端等,必肃然拱揖,不以名呼。端等再拜请,帝曰:“公等顾命元老,朕安敢上比先帝!”又以端肤体洪大,宫庭阶戺颇峻,命梓人皆为纳陛焉。
qiū, qī yuè, yǐ chǒu, yù chóng zhèng diàn, zhào lǚ duān děng, fǎng yǐ jūn guó dà shì jīng jiǔ zhī zhì. duān chén dāng shì jí wù, jiē yǒu tiáo lǐ, dì jiā nà.
秋,七月,乙丑,御崇政殿,召吕端等,访以军国大事经久之制。端陈当世急务,皆有条理,帝嘉纳。
bǐng yín, lìng zhū lù zhuǎn yùn shǐ gèng hù fù quē, xún mín jiān lì bìng.
丙寅,令诸路转运使更互赴阙,询民间利病。
lì bù láng zhōng zhí jí xián yuàn tián xī yìng zhào shàng shū, yán shǎn xī shù shí zhōu kǔ yú líng xià zhī yì, shēng mín zhòng kùn, dì wèi zhī qī rán. tā rì, wèi lǚ duān děng yuē:" jìn zhào zhōng wài zhí yán, qún chén duō jí suǒ xì shì, wéi tián xī kāng jiǎn chén cí bù fán, zhǐ shì yóu qiè, zhāng qí xián pō liú yì mín zhèng." nǎi chū qí shū shì duān děng yuē:" qīng děng xiáng zhuó xíng zhī."
吏部郎中、直集贤院田锡应诏上疏,言陕西数十州苦于灵、夏之役,生民重困,帝为之戚然。它日,谓吕端等曰:“近诏中外直言,群臣多及琐细事,惟田锡、康戬陈词不繁,指事尤切,张齐贤颇留意民政。”乃出其疏示端等曰:“卿等详酌行之。”
xīn wèi, liáo jìn tǔ yù hún bié bù yù mǎ yú sòng.
辛未,辽禁吐谷浑别部鬻马于宋。
xiān shì liáo xiāo héng dé shàng yuè guó gōng zhǔ, tài hòu dì sān nǚ yě, xìng shěn hòu, tài hòu yú zhū nǚ zhōng yóu ài zhī, gù héng dé lǚ yīng zhòng rèn. gōng zhǔ shén dé fù dào, bù yǐ chǒng guì zì jiāo. huì yǒu jí, tài hòu qiǎn gōng rén shì zhī, héng dé sī yǔ gōng rén tōng, gōng zhǔ huì ér zú. tài hòu nù, cì héng dé sǐ. héng dé nǚ xǔ zì gāo lí guó wáng, bǐng zǐ, gāo lí qiǎn qí chén hán yàn jìng diào gōng zhǔ zhī sàng. héng dé lín sǐ, shàng shū liáo zhǔ, yán qí zhí liǔ cái kě yòng. liǔ duō zhī néng wén, lǚ lì jué rén, xuán zhào rù shì wèi.
先是辽萧恒德尚越国公主,太后第三女也,性沈厚,太后于诸女中尤爱之,故恒德屡膺重任。公主甚得妇道,不以宠贵自骄。会有疾,太后遣宫人侍之,恒德私与宫人通,公主恚而卒。太后怒,赐恒德死。恒德女许字高丽国王,丙子,高丽遣其臣韩彦敬吊公主之丧。恒德临死,上书辽主,言其侄柳才可用。柳多知能文,膂力绝人,旋诏入侍卫。
xīn mǎo, liáo zhào nán jīng jí jué yù sòng.
辛卯,辽诏南京疾决狱讼。
bā yuè, jǐ hài, zhào róng bà wèi shòu zhōu guān chá shǐ, lǐ wéi qīng bà wèi yù shǐ zhōng chéng. yǐ cáo bīn wèi shū mì shǐ jiān shì zhōng, yǐ hù bù shì láng tóng zhī shū mì yuàn shì xiàng mǐn zhōng jǐ shì zhōng xià hóu jiào bìng wèi shū mì fù shǐ. dì wèi yuē:" jìn mì zhī sī, bì duān liàng jǐn hòu zhě chù zhī. bīn yǐ qí jiù guān shū héng zhī shǒu, mǐn zhōng jí jiào cì zhù zhī, bīng jī biān yào, yǒu suǒ wàng yǐ." mǐn zhōng míng biàn yǒu cái lüè, xiān shì xī běi yòng bīng, mǐn zhōng zhuān zhǔ móu yì, zhì yú èr biān dào lù chì hòu zǒu jí zhī suǒ, mò bù zhōu zhī. jiào shì fān fǔ zuì jiù, gù shǒu jiā zhuó yòng.
八月,己亥,赵镕罢为寿州观察使,李惟清罢为御史中丞。以曹彬为枢密使兼侍中,以户部侍郎、同知枢密院事向敏中、给事中夏侯峤并为枢密副使。帝谓曰:“近密之司,必端亮谨厚者处之。彬以耆旧冠枢衡之首,敏中及峤佽助之,兵机边要,有所望矣。”敏中明辨有才略,先是西北用兵,敏中专主谋议,至于二边道路斥堠走集之所,莫不周知。峤仕籓府最旧,故首加擢用。
dīng yǒu, liáo zhǔ liè yú píng dì sōng lín, tài hòu jiè yuē:" qián shèng yǒu yán, yù bù kě zòng. wú ér wèi tiān xià zhǔ, chí chěng tián liè, wàn yī yǒu xián jué zhī biàn, shì yí yǔ yōu. qí shēn jiè zhī!" liáo jiù sú, qí fù yǐ mǎ, qí qiáng yǐ bīng. zòng mǎ yú yě, chí bīng yú mín, yǒu shì ér zhàn, guō qí jiè fū, mǎo mìng chén jí. mǎ zhú shuǐ cǎo, rén yǎng dòng lào, wǎn qiáng shè shēng, yǐ gěi rì yòng, qiǔ liáng chú jiāo, bù fán wǎn yùn. yǐ shì zhì shèng, suǒ xiàng wú qián. liáo zhǔ suì shí shè liè, yǐ shì bù wàng běn sú, suī fèng tài hòu mìng jiè, bù néng gǎi.
丁酉,辽主猎于平地松林,太后诫曰:“前圣有言,欲不可纵。吾儿为天下主,驰骋田猎,万一有衔蹶之变,适遗予忧。其深戒之!”辽旧俗,其富以马,其强以兵。纵马于野,弛兵于民,有事而战,彍骑介夫,卯命辰集。马逐水草,人仰湩酪,挽强射生,以给日用,糗粮刍茭,不烦挽运。以是制胜,所向无前。辽主岁时射猎,以示不忘本俗,虽奉太后命诫,不能改。
xiān shì, dì yǐ hàn táng fēng rǔ mǔ wèi fū rén yì jūn gù shì fù zhōng shū, yīn wèn lǚ duān děng yuē:" sī lǐ kě xíng fǒu?" duān děng yuē:" qián dài huò jiā yǐ dà guó, huò yì zhī měi míng, shì chū chén zhōng, lǐ wú dìng zhì." jǐ yǒu, zhào fēng rǔ mǔ qí guó fū rén liú shì wèi qín guó yán shòu bǎo shèng fū rén.
先是,帝以汉、唐封乳母为夫人、邑君故事付中书,因问吕端等曰:“斯礼可行否?”端等曰:“前代或加以大国,或益之美名,事出宸衷,礼无定制。”己酉,诏封乳母齐国夫人刘氏为秦国延寿保圣夫人。
shì yuè, xī chuān shù zú liú xū pàn, gōng lüè shǔ hàn děng zhōu, yì zhōu qián xiá mǎ zhī jié lǐng bīng sān bǎi zhuī jī zhī. zhāo ān shǐ shàng guān zhèng, fēi shū zhào zhī jié hái chéng dū jì yì, zhī jié yuē:" zéi yǐ shù qiān, shǎo huǎn zhī, láo fèi bì bèi, bù rú jí jī, pò zhī bì yǐ." jí lǜ suǒ bù qián jìn. zhèng yì xún zhì, gòng jī zhǎn xū, qí dǎng xī píng. xū zì qǐ zhì miè fán shí rì. zhèng shǐ wú chū bīng yì, zhī yì zhōu zhāng yǒng yǐ yán jī zhèng, jiāng xíng, réng shèng wèi gōng zhàng jiàn zhī, jiǔ hān, jǔ jué wèi zhū jūn xiào yuē:" ěr bèi jù yǒu qīn shǔ zài dōng, méng guó hòu ēn, wú yǐ bào, cǐ háng dāng jí tiǎn zéi, wú shǐ yuè yì. ruò shī lǎo kuàng rì, jí cǐ dì wèi sǐ suǒ yǐ!" zhèng yóu shì bèi dào lì zhàn. jí kǎi xuán, yǒng yíng láo, dà chū jīn bó xíng shǎng, zhòng jiē yuè fú.
是月,西川戍卒刘旴叛,攻掠蜀、汉等州,益州钤辖马知节领兵三百追击之。招安使上官正,飞书召知节还成都计议,知节曰:“贼已数千,少缓之,劳费必倍,不如急击,破之必矣。”即率所部前进。正亦寻至,共击斩旴,其党悉平。盱自起至灭凡十日。正始无出兵意,知益州张咏以言激正,将行,仍盛为供帐饯之,酒酣,举爵谓诸军校曰:“尔辈俱有亲属在东,蒙国厚恩,无以报,此行当亟殄贼,无使越逸。若师老旷日,即此地为死所矣!”正由是倍道力战。及凯旋,咏迎劳,大出金帛行赏,众皆悦服。
jiǔ yuè, bǐng yín, liáo bà dōng biān shù zú.
九月,丙寅,辽罢东边戍卒。
gēng wǔ, liáo zhǔ rú ráo zhōu, jì tài zǔ miào.
庚午,辽主如饶州,祭太祖庙。
bǐng zǐ, dì yīn yán xī chuān pàn zú shì, fǔ chén huò yuē:" shǔ dì wú chéng chí, suǒ yǐ shī zhì yù." dì yuē:" zài dé bù zài xiǎn. tǎng guān lì dé rén, shàn huǎn fǔ, shǐ lè yè, suī wú chéng kě yě."
丙子,帝因言西川叛卒事,辅臣或曰:“蜀地无城池,所以失制御。”帝曰:“在德不在险。倘官吏得人,善缓抚,使乐业,虽无城可也。”
wù yín, yǐ cháng gě xiàn lìng kǒng yán shì wèi qū fù xiàn lìng, xí fēng wén xuān gōng, bìng cì jiǔ jīng jí tài zōng yù shū jì qì, jiā yín bó ér qiǎn zhī, zhào běn dào zhuǎn yùn shǐ běn zhōu zhǎng lì dài yǐ bīn lǐ. yán shì, kǒng zǐ sì shí wǔ shì sūn yě.
戊寅,以长葛县令孔延世为曲阜县令,袭封文宣公,并赐《九经》及太宗御书、祭器,加银帛而遣之,诏本道转运使、本州长吏待以宾礼。延世,孔子四十五世孙也。
rén wǔ, zuǒ zhèng yán sūn hé biǎo xiàn wǔ yì: yī cān yòng rú jiàng, èr shēn míng tài xué, sān lí gé qiān zhuǎn, sì yì fù zhì kē, wǔ jǔ xíng xiāng yǐn. dì chēng shàn.
壬午,左正言孙何表献五议:一参用儒将,二申明太学,三厘革迁转,四议复制科,五举行乡饮。帝称善。
jiān chá yù shǐ wáng jì shàng shū chén shí shì, qí mù yuē: zé zuǒ yòu, fēn xián yú, zhèng míng pǐn, qù rǒng shí, jiā fèng lù, jǐn zhèng jiào, xuǎn liáng jiàng, fēn bīng róng, xiū mín shì, kāi shì jìn.
监察御史王济上疏陈十事,其目曰:择左右,分贤愚,正名品,去冗食,加俸禄,谨政教,选良将,分兵戎,修民事,开仕进。
xíng bù yuán wài láng hé féi mǎ liàng shàng shū yán:" bì xià chū zhèng, jūn shǎng yí sù, ér suǒ zài bù shí gěi, qǐng qiǎn shǐ fēn wǎng dū shì. yòu, zhōu xiàn bū fù zhì duō, shè shū suī juān chú, ér yǒu sī qù zé rú gù, fēi suǒ yǐ bù ēn xuān zé yě. guó cháo gù shì, yǐ qīn wáng pàn kāi fēng fǔ, dì zūn shì zhòng, yí xì yì shēng, fēi bǎo qīn quán ài zhī dào. qì dān réng suì nèi qīn, hé shuò xiāo rán, qǐng xiū hǎo yǐ xī biān mín." fán sì shì. dì shàn qí yán.
刑部员外郎合肥马亮上疏言:“陛下初政,军赏宜速,而所在不时给,请遣使分往督视。又,州县逋负至多,赦书虽蠲除,而有司趣责如故,非所以布恩宣泽也。国朝故事,以亲王判开封府,地尊势重,疑隙易生,非保亲全爱之道。契丹仍岁内侵,河朔萧然,请修好以息边民。”凡四事。帝善其言。
gēng yín, gé mén zòu:" měi yuè shuò wàng, qún chén fù wàn suì diàn kū lín. shí yuè shuò zài rén chén, qǐng gǎi yòng jiǔ yuè huì." dì wèn lǚ duān yuē:" cǐ hé lǐ yě?" duān yuē:" yīn yáng jiā yǐ chén rì wèi kū jì." dì yuē:" āi jiù zhī qíng, níng yǒu suǒ bì hū?" bù xǔ.
庚寅,阁门奏:“每月朔望,群臣赴万岁殿哭临。十月朔在壬辰,请改用九月晦。”帝问吕端曰:“此何礼也?”端曰:“阴阳家以辰日为哭忌。”帝曰:“哀疚之情,宁有所避乎?”不许。
dōng, shí yuè, rén chén shuò, liáo zhǔ zhù tuó shān, bà xī wáng zhū bù gòng wù. yǐ wèi, cì sù wèi shí fú. dīng yǒu, jìn zhū shān sì wú làn dù sēng ní. wù xū, chí dōng jīng dào yú luò zhī jìn. wù shēn, yǐ shàng jīng yù sòng fán rǒng, jí qí zhǔ zhě. xīn yǒu, lù qiú.
冬,十月,壬辰朔,辽主驻驼山,罢奚王诸部贡物。乙未,赐宿卫时服。丁酉,禁诸山寺毋滥度僧尼。戊戌,弛东京道渔泺之禁。戊申,以上京狱讼繁冗,诘其主者。辛酉,录囚。
chén sòng zhōu bìng yán:" xiān dài mín qián qiān wàn lìng shì niú, jià nà wài suǒ fù shàng duō, xǔ suí lái suì xià qiū shuì shū sòng." zhào xī chú zhī.
陈、宋州并言:“先贷民钱千万令市牛,价纳外所负尚多,许随来岁夏秋税输送。”诏悉除之。
lǐ jì qiān kòu líng zhōu, hé hé dōu bù shǔ yáng qióng jī zǒu zhī.
李继迁寇灵州,合河都部署杨琼击走之。
jǐ yǒu, zàng shén gōng shèng dé wén wǔ huáng dì yú yǒng xī líng, miào hào tài zōng.
己酉,葬神功圣德文武皇帝于永熙陵,庙号太宗。
shí yī yuè, jiǎ zǐ, fù shén zhǔ yú tài miào, yǐ yì dé huáng hòu pèi yòu fù zhuāng huái huáng hòu yú bié miào.
十一月,甲子,祔神主于太庙,以懿德皇后配;又祔庄怀皇后于别庙。
dì chū jiàn zuò, gào tiān dì zōng miào, yǒu sī qǐng shǔ zhù bǎn, dì tì sì jiāo xià, bù néng shǔ zhě jiǔ zhī. líng jià fā yǐn, dì yǔ zhū wáng tú bù hào tòng, cóng zhì qián yuán mén. lǐ guān jù yí, qiǎn diàn bì gǎi jí fú, dì bù rěn, kū yǒng jǐn āi, cuī fú hái guān. jí shén zhǔ zhì jīng, yíng bài tì yàn, guān zhě mò bù xū xī. xiān shì dì wèi cān zhī zhèng shì lǐ zhì děng yuē:" shén zhǔ zhì jīng, zhèn yù qīn dǎo jí bài cí, yú lǐ kě hū?" zhì yuē:" cǐ lǐ qián dài suǒ quē, bì xià xíng zhī, zú wèi wàn shì fǎ." jí jù yí yǐ wén. shí yǒu qǐng zēng sǔn jiù zhèng shì, dì yuē:" xiān dì cì míng zhī rì, fǔ zhèn bèi yuē:' míng cǐ, yù wǒ ér yǒu cháng dé, jiǔ yú qí dào yě.' wǎng jí zhī xùn, zhèn hé gǎn wàng!"
帝初践阼,告天地宗庙,有司请署祝版,帝涕泗交下,不能署者久之。灵驾发引,帝与诸王徒步号恸,从至乾元门。礼官具仪,遣奠毕改吉服,帝不忍,哭踊尽哀,缞服还官。及神主至京,迎拜涕咽,观者莫不歔欷。先是帝谓参知政事李至等曰:“神主至京,朕欲亲导及拜辞,于礼可乎?”至曰:“此礼前代所阙,陛下行之,足为万世法。”即具仪以闻。时有请增损旧政事,帝曰:“先帝赐名之日,抚朕背曰:‘名此,欲我儿有常德,久于其道也。’罔极之训,朕何敢忘!”
bǐng yín, dé yīn jiàng liǎng jīng sǐ zuì yǐ xià qiú yuán shān líng yì mín, cì zū yǒu chà.
丙寅,德音降两京死罪以下囚;缘山陵役民,赐租有差。
fù fēn sān sī jù yuàn wèi sān, mìng guān gè pàn zhī. yǐ tài cháng chéng xīn yù wáng qīn ruò pàn sān sī dōu cuī qiàn píng yóu sī. qīn ruò chū wèi bó zhōu pàn guān, jiān cāng, tiān jiǔ yǔ, cāng sī yǐ gǔ shī bù wéi shòu, mín zì yuǎn lái shū zū, cāng gǔ qiě jǐn, bù dé shū. qīn ruò xī mìng shū zhī cāng, qiě zòu bù jū nián cì, xiān zhī shī gǔ, jí bù zhì xiǔ bài. tài zōng dà xǐ, shǒu zhào bāo dá, yīn shí qí xìng míng. jí kāi fēng fǔ yǐ suì hàn juān shí qī xiàn mín zū, shí yǒu yán àn tián guān sī juān fàng bù shí zhě, yù shǐ tái qǐng qiǎn shǐ fù shí, zhào dōng xī zhū zhōu xuǎn guān yuè shì. bó zhōu dāng àn tài kāng xián píng èr xiàn, zhōu qiǎn qīn ruò fù àn shén xiáng, kàng shū yán:" tián shí hàn. kāi fēng zhǐ fàng qī fēn, jīn qǐ quán fàng." jì ér tā zhōu suǒ qiǎn guān bìng yán zhū xiàn fàng shuì guò duō, xī zhuī shōu suǒ fàng shuì wù, rén jiē wèi qīn ruò wēi zhī. zhì shì zhuó yòng, dì yǐ qí shì yǔ fǔ chén yuē:" dāng cǐ shí, zhèn yì zì jù. qīn ruò xiǎo guān, dú gǎn wéi bǎi xìng shēn lǐ, cǐ dà chén jié yě." qīn ruò jì wèi sān sī shǔ, yú bù yuán wài láng wú bīn gǔ wèi qīn ruò yuē:" tiān xià sù bū, zì wǔ dài qì jīn, lǐ dū wèi yǐ, mín bìng bù néng shèng, pū jiāng qǐ ér juān zhī." qīn ruò jí xī mìng lì zhì qí shù, yì rì shàng zhī. dì dà jīng yuē:" xiān dì gù bù zhī xié?" qīn ruò xú yuē:" xiān dì gù zhī zhī, dài liú yǔ bì xià shōu tiān xià rén xīn ěr."
复分三司句院为三,命官各判之。以太常丞新喻王钦若判三司都催欠凭由司。钦若初为亳州判官,监仓,天久雨,仓司以谷湿不为受,民自远来输租,仓谷且尽,不得输。钦若悉命输之仓,且奏不拘年次,先支湿谷,即不至朽败。太宗大喜,手诏褒答,因识其姓名。及开封府以岁旱蠲十七县民租,时有言按田官司蠲放不实者,御史台请遣使覆实,诏东西诸州选官阅视。亳州当按太康、咸平二县,州遣钦若覆按甚详,抗疏言:“田实旱。开封止放七分,今乞全放。”既而它州所遣官并言诸县放税过多,悉追收所放税物,人皆为钦若危之。至是擢用,帝以其事语辅臣曰:“当此时,朕亦自惧。钦若小官,独敢为百姓伸理,此大臣节也。”钦若既为三司属,虞部员外郎毋宾古谓钦若曰:“天下宿逋,自五代迄今,理督未已,民病不能胜,仆将启而蠲之。”钦若即夕命吏治其数,翼日上之。帝大惊曰:“先帝顾不知邪?”钦若徐曰:“先帝固知之,殆留与陛下收天下人心耳。”
jǐ sì, zhào gōng bù shì láng jí xián yuàn xué shì qián ruò shuǐ xiū tài zōng shí lù. ruò shuǐ jǔ guān tóng xiū, qǐ jū shè rén lǐ zōng è yǔ yān. dì yuē:" zì tài píng xīng guó bā nián yǐ hòu, jiē lǐ fǎng zài zhōng shū rì shì. shǐ píng zhí bǐ, ruò zǐ wéi fù yǐn, hé yǐ chuán xìn yú hòu!" chú zōng è bù kě, yú xī xǔ zhī.
己巳,诏工部侍郎、集贤院学士钱若水修《太宗实录》。若水举官同修,起居舍人李宗谔与焉。帝曰:“自太平兴国八年以后,皆李昉在中书日事。史凭直笔,若子为父隐,何以传信于后!”除宗谔不可,馀悉许之。
shì rì, tóng jù dāng shěn guān yuàn tōng jìn yín tái sī fēng bó shì tián xī shàng shū yuē:" jīn dì zhèn zhī zāi jiàn jiàn, xià dòng zhī xiàng yǐ méng. chén jiàn yín tái sī zhū dào zòu bào, zì jiǔ yuè chū zhì dōng jié qián, shēn zòu zéi dào bù shǎo, jīn bù yī yī jù zòu, qiě jù qí kě yán zhě yán zhī: jiǔ yuè sì rì, shī zhōu zòu qún zéi sì bǎi yú rén jīng jié rén hù shí yuè qī rì, huá zhōu zòu yǒu zéi sì shí yú rén guò hé běi shí wǔ rì, wèi zhōu zòu yǒu zéi qī shí yú rén guò hé běi shí jiǔ rì, jiàng zhōu zòu yuán xiàn zéi bā shí yú rén shā xiàn wèi xī jīng zòu shí yuè èr shí sān rì, yǒu zéi yī bǎi wǔ shí rén rù bái bō bīng mǎ dōu jiān xiè shǔ, bìng jié yī shí sì jiā, zhì wǔ shí, duó zhōu wǎng yuán qǔ, zhì hé yáng gǒng xiàn jiè pú zhōu zòu qún zéi rù juàn chéng xiàn dān zhōu zòu qún zéi rù guī ēn zhǐ huī yíng jì zhōu zòu qún zéi jié jīn xiāng jù yě xiàn guō shí jiǔ jiā yǒng xīng jūn zòu hǔ yì jūn zéi sì shí yú rén jié yǒng xīng nán zhuāng jīn yuè èr rì, xī jīng zòu wáng wū xiàn zéi yī bǎi yú rén, bái gāo dù kuì sàn jūn zéi liù shí yú rén qī rì, shǎn fǔ zòu jí jīn zhèn qún zéi liù shí yú rén, bìng jīng jié rén hù, zhì wǔ shí chéng chuán xià qù xiá shí xiàn, qún zéi zì hé běi dù guò hé nán bā rì, xī jīng zòu cǎo zéi jiàn bǎ jié tǔ háo zhèn, guān sī wǎng lái bù dé. qǐ yǒu jīng shī zhǐ chǐ ér qún dào rú cǐ, biān fáng níng jìng ér pàn zú rú shì! chén wèi bì xià yōu zhī. miào táng zhī shàng, bì yǒu jiā mó. ruò yán xiǎo xiǎo kòu dào, bù láo shèng yì yōu yú, zhǐ lìng shǐ chén bǔ zhú, rú cǐ, zé qún dào zhōng nán jiǎn miè. ruò zéi tú dé jù èr sān qiān rén, jìng dù huái nán, wǎng bǎo wú yuè, zé yùn liáng gāng chuán bù zhì jīng shī yǐ. ruò zéi tú qǔ de yī èr zhōu jùn, è jù yào chōng, zé shàng gòng qián bó bù chōng guó yòng yǐ. rén xīn bì yǒu xiàng bèi, jūn qíng qǐ wú dòng yáo! dāng cǐ zhī shí, běi sāi zhé lái sāo biān, bì xià bù dé bù yōu xī róng zhé lái fàn biān, dà chén bù dé bù jù. chén jīn suǒ yán jī qiè, bù wéi shēn móu, suǒ lǜ ān wēi, shí wèi guó jì!"
是日,同句当审官院、通进银台司封驳事田锡上疏曰:“今地震之灾渐见,下动之象已萌。臣见银台司诸道奏报,自九月初至冬节前,申奏贼盗不少,今不一一具奏,且据其可言者言之:九月四日,施州奏群贼四百馀人惊劫人户;十月七日,滑州奏有贼四十馀人过河北;十五日,卫州奏有贼七十馀人过河北;十九日,绛州奏垣县贼八十馀人杀县尉;西京奏十月二十三日,有贼一百五十人入白波兵马都监廨署,并劫一十四家,至午时,夺舟往垣曲,至河阳、巩县界;濮州奏群贼入鄄城县;单州奏群贼入归恩指挥营;济州奏群贼劫金乡、钜野县郭十九家;永兴军奏虎翼军贼四十馀人劫永兴南庄;今月二日,西京奏王屋县贼一百馀人,白高渡溃散军贼六十馀人;七日,陕府奏集津镇群贼六十馀人,并惊劫人户,至午时乘船下去峡石县,群贼自河北渡过河南;八日,西京奏草贼见把截土壕镇,官私往来不得。岂有京师咫尺而群盗如此,边防宁静而叛卒如是!臣为陛下忧之。庙堂之上,必有嘉谟。若言小小寇盗,不劳圣意忧虞,只令使臣捕逐,如此,则群盗终难翦灭。若贼徒得聚二三千人,径度淮南,往保吴、越,则运粮纲船不至京师矣。若贼徒取得一二州郡,扼据要冲,则上供钱帛不充国用矣。人心必有向背,军情岂无动摇!当此之时,北塞辄来骚边,陛下不得不忧;西戎辄来犯边,大臣不得不惧。臣今所言激切,不为身谋,所虑安危,实为国计!”
xiān shì, xī bǐ yùn liáng, zhào yǐ zhū jūn dài mín wǎn sòng. jǐ mǎo, shì zú yì lìng fàng guī, réng cì mín qián, kǔ hán gù yě.
先是,西鄙运粮,诏以诸军代民挽送。己卯,士卒亦令放归,仍赐缗钱,苦寒故也。
dì yù biàn diàn, yuè diàn qián zhǐ huī shǐ nèi diàn zhí qí shè dòu shuò, zhuó jīng ruì zhě shí yú rén, qiān qí zhí.
帝御便殿,阅殿前指挥使内殿直骑射斗槊,擢精锐者十馀人,迁其职。
bǐng xū, liáo zhǔ rú xiǎn zhōu. wù zǐ, yè xiǎn líng. gēng yín, yè qián líng.
丙戌,辽主如显州。戊子,谒显陵。庚寅,谒乾陵。
yǒu sī yán:" dōng zhì sì yuán qiū, mèng xià yú sì, xià zhì jì fāng qiū, qǐng fèng tài zōng pèi shàng xīn qí gǔ, qiū jì dà xiǎng míng táng, fèng tài zǔ pèi shàng xīn sì gǎn shēng dì, mèng dōng jì shén zhōu dì qí, fèng xuān zǔ pèi qí qīn jiāo yuán qiū, fèng tài zǔ tài zōng bìng pèi." zhào kě.
有司言:“冬至祀圜丘,孟夏雩祀,夏至祭方丘,请奉太宗配;上辛祈谷,秋季大飨明堂,奉太祖配;上辛祀感生帝,孟冬祭神州地祇,奉宣祖配;其亲郊圜丘,奉太祖、太宗并配。”诏可。
shì yuè, gāo lí guó wáng wáng zhì zú, cóng zǐ sòng lì. sòng qiǎn bīng xiào xú yuǎn lái qǐng mìng, bù dé dá ér hái, hòu suì jué. gāo lí yì qiǎn shǐ gào yú liáo.
是月,高丽国王王治卒,从子诵立。诵遣兵校徐远来请命,不得达而还,后遂绝。高丽亦遣使告于辽。
shí èr yuè, jiǎ wǔ, qián ruò shuǐ děng yán:" xiū tài zōng shí lù, qǐng xiáng zhào zhǐ, xǔ chén děng yú qián rèn jiàn rèn zǎi xiàng cān zhī zhèng shì shū mì yuàn shǐ sān sī shǐ děng chù yí dié qiú fǎng, yǐ bèi quē wén." xǔ zhī.
十二月,甲午,钱若水等言:“修《太宗实录》,请降诏旨,许臣等于前任、见任宰相、参知政事、枢密院使、三司使等处移牒求访,以备阙文。”许之。
bǐng shēn, zhuī zūn mǔ xián fēi lǐ shì wèi huáng tài hòu. hòu sàng xiān bìn yú pǔ ān yuàn, yú shì yì gǎi bo yuán líng, lì jì jiàn miào. yǒu sī yán:" zhōu lǐ chūn guān dà sī lè zhī zhí, zòu yí zé, gē zhòng lǚ, yǐ xiǎng xiān bǐ. xiān bǐ, jiāng yuán yě, shì dì kù zhī fēi, hòu jì zhī mǔ, tè lì miào míng yuē bì gōng. jìn jiǎn wén xuān hòu yǐ bù pèi shí, zhù shì yú wài, suì shí xiǎng jì. táng xiān tiān yuán nián, shǐ fù zhāo chéng sù míng èr hòu yú yí kūn miào, yòu xuán zōng yuán xiàn yáng hòu lì miào yú tài miào zhī xī. jī yú qián wén, xián yǒu míng jù. wàng lìng zōng zhèng sì yú hòu miào nèi xiū fèng miào shì wèi diàn sān jiān, shè shén mén zhāi fáng shén chú, yǐ bèi jiàn xiǎng." cóng zhī.
丙申,追尊母贤妃李氏为皇太后。后丧先殡于普安院,于是议改卜园陵,立忌建庙。有司言:“《周礼》春官大司乐之职,奏夷则,歌仲吕,以飨先妣。先妣,姜嫄也,是帝喾之妃,后稷之母,特立庙名曰閟宫。晋简文宣后以不配食,筑室于外,岁时享祭。唐先天元年,始祔昭成、肃明二后于仪坤庙,又玄宗元献杨后立庙于太庙之西。稽于前文,咸有明据。望令宗正寺于后庙内修奉庙室;为殿三间,设神门、斋房、神厨,以备荐飨。”从之。
xīn chǒu, zhào zhū lù zhuǎn yùn shǐ shēn chì lìng zhǎng, quàn kè nóng sāng.
辛丑,诏诸路转运使申饬令长,劝课农桑。
xiān shì dì fǎng zǎi fǔ yǐ líng wǔ shì, cān zhī zhèng shì lǐ zhì shàng shū, yǐ wéi:" líng zhōu bù kě jiān shǒu, wàng shì lǐ jì qiān zhī zuì, hòu tuī cì yǔ, jiàng zhào suí huái." fǎn fù yán zhī shén qiè. zhì shì jì qiān qiǎn shǐ xiū gòng, qiú bèi fān rèn, dì suī chá qí biàn zhà, fāng zài liàng àn, gū wù níng jìng, yīn cóng qí qǐng, fù cì xìng míng guān jué. jiǎ chén, yǐ yín zhōu guān chá shǐ zhào bǎo jí wèi dìng nán jié dù shǐ, qiǎn nèi shì yòu bān dōu zhī zhāng chóng guì jī zhào cì zhī. jiǎ yín, qiǎn zhāng pǔ hái.
先是帝访宰辅以灵武事,参知政事李至上疏,以为:“灵州不可坚守,望释李继迁之罪,厚推赐与,降诏绥怀。”反覆言之甚切。至是继迁遣使修贡,求备籓任,帝虽察其变诈,方在谅暗,姑务宁静,因从其请,复赐姓名、官爵。甲辰,以银州观察使赵保吉为定难节度使,遣内侍右班都知张崇贵赍诏赐之。甲寅,遣张浦还。
jǐ yǒu, liáo zhǔ zhù tuó shān. jiǎ yín, qiǎn shǐ jì gāo lí guó wáng zhì, zhào sòng quán zhī guó shì. bǐng chén, lù qiú.
己酉,辽主驻驼山。甲寅,遣使祭高丽国王治,诏诵权知国事。丙辰,录囚。
chū, xíng bù láng zhōng zhī yáng zhōu wáng yǔ chēng zhǔn zhào shàng shū yán wǔ shì, qí yī yuē:" jǐn fáng biān, tōng méng hǎo, shǐ niǎn yùn zhī mín yǒu suǒ xiū xī. fāng jīn běi yǒu qì dān, xī yǒu jì qiān, shù bīng kuì xiǎng, gù nán qǐn tíng, guān fǔ zhī mín, dào xuán yóu shén. yí chì fēng jiāng zhī lì, zhì shū liáo rén, qǐng xún jiù hǎo. xià zhào shè jì qiān zuì, fù yǔ xià tái, bǐ bì gǎn ēn nèi fù, qiě shǐ tiān xià zhī bì xià qū jǐ ér wéi rén yě."
初,刑部郎中、知杨州王禹偁准诏上疏言五事,其一曰:“谨防边,通盟好,使辇运之民有所休息。方今北有契丹,西有继迁,戍兵餽饷,固难寝停,关辅之民,倒悬尤甚。宜敕封疆之吏,致书辽人,请寻旧好。下诏赦继迁罪,复与夏台,彼必感恩内附,且使天下知陛下屈己而为人也。”
qí èr yuē:" jiǎn rǒng bīng, bìng rǒng lì, shǐ shān zé zhī ráo shāo liú yú xià. dāng qián dé kāi bǎo zhī shí, tǔ dì wèi guǎng, cái fù wèi fēng, rán ér jī hé dōng, bèi běi bǐ, guó yòng yì zú, bīng wēi yì qiáng. zì hòu jǐn qǔ dōng nán shù guó, yòu píng hé dōng tǔ dì, cái fù kě wèi guǎng yǐ, ér bīng wēi bù zhèn, guó yòng zhuǎn jí, qí yì ān zài? bīng rǒng ér bù jìn ruì, jiāng zhòng ér bù zì zhuān gù yě. chén yú yǐ wéi jí jīng zhì bīng fù rú kāi bǎo zhōng, zé kě gāo zhěn ér zhì yǐ. kāi bǎo zhōng shè guān zhì shǎo, yī zhōu zhǐ yǒu cì shǐ yī rén, sī hù yī rén, dāng shí wèi cháng quē shì. zì hòu yǒu tuán liàn tuī guān yī rén, yòu yǒu tōng pàn fù shǐ pàn guān tuī guān, ér jiān kù jiān jiǔ què shuì suàn yòu zēng sì yuán, cáo guān zhī wài, gèng yì sī lǐ. wèn qí zū shuì, jiǎn yú nǎng rì yě, wèn qí rén mín, táo yú xī shí yě. rǒng lì hào yú shàng, rǒng bīng hào yú xià, cǐ suǒ yǐ jǐn qǔ shān zé zhī lì ér bù néng zú yě. fū shān zé zhī lì, bù kě qì yě, yì bù kě jǐn. jí rú chá fǎ, cóng gǔ wú shuì, táng yuán hé zhōng yǐ yòng bīng qí cài, shǐ jiàn qí fǎ, táng shǐ chēng shì suì dé qián sì shí wàn guàn, dōng shī yǐ jì. jīn zé shù bǎi wàn yǐ, mín hé yǐ kān!"
其二曰:“减冗兵,并冗吏,使山泽之饶稍流于下。当乾德、开宝之时,土地未广,财赋未丰,然而击河东,备北鄙,国用亦足,兵威亦强。自后尽取东南数国,又平河东土地,财赋可谓广矣,而兵威不振,国用转急,其义安在?兵冗而不尽锐,将众而不自专故也。臣愚以为急经制兵赋如开宝中,则可高枕而治矣。开宝中设官至少,一州止有刺史一人,司户一人,当时未尝阙事。自后有团练推官一人,又有通判、副使、判官、推官,而监库、监酒、榷税算又增四员,曹官之外,更益司理。问其租税,减于曩日也,问其人民,逃于昔时也。冗吏耗于上,冗兵耗于下,此所以尽取山泽之利而不能足也。夫山泽之利,不可弃也,亦不可尽。即如茶法,从古无税,唐元和中以用兵齐、蔡,始建其法,《唐史》称是岁得钱四十万贯,东师以济。今则数百万矣,民何以堪!”
qí sān yuē:" jiān nán xuǎn jǔ, shǐ rù guān bù làn. tài zǔ zhī shì, měi suì jìn shì bù guò sān shí bā rén, jīng xué wǔ shí rén, zhū hóu bù dé zòu pì, shì dài fū hǎn yǒu zī yìn, gù yǒu zhōng shēn bù huò yī dì, méi chǐ bù huò yī guān zhě. xiān dì zài wèi jiāng yú èr jì, dēng dì dài jìn wàn rén bù wú jùn xiù zhī cái, yì yǒu róng yì ér dé. chén yú yǐ wéi shù bǎi nián zhī jiān nán, gù xiān dì jì zhī yǐ fàn qǔ èr shí zài zhī pèi zé, bì xià yí jiū zhī yǐ jiù zhāng. wàng yǐ jǔ chǎng hái yǒu sī rú gù shì. zhì yú lì bù quán guān, yì fēi dì wáng gōng qīn zhī shì, tài zǔ yǐ lái shǐ lìng hòu diàn yǐn jiàn, yīn wèi cháng lì, yǐ zhì xiān cháo, diào xuǎn zhī tú, duō qiú jiǎo xìng. yí yǐ lì bù hái yǒu sī, yī gé chì zhù nǐ."
其三曰:“艰难选举,使入官不滥。太祖之世,每岁进士不过三十八人,经学五十人,诸侯不得奏辟,士大夫罕有资廕,故有终身不获一第,没齿不获一官者。先帝在位将逾二纪,登第殆近万人;不无俊秀之才,亦有容易而得。臣愚以为数百年之艰难,故先帝济之以泛取;二十载之霈泽,陛下宜纠之以旧章。望以举场还有司如故事。至于吏部铨官,亦非帝王躬亲之事,太祖以来始令后殿引见,因为常例,以至先朝,调选之徒,多求侥倖。宜以吏部还有司,依格敕注拟。”
qí sì yuē:" shā tài sēng ní, shǐ mín wú hào. hàn míng zhī hòu, fó fǎ liú rù zhōng guó, dù rén zào sì, lì dài zēng jiā, bù cán ér yī, bù gēng ér shí, shì wǔ mín zhī wài yòu yì yī ér wèi liù yǐ. jiǎ shǐ tiān xià yǒu wàn sēng, rì shí mǐ yī shēng, suì yòng juàn yī pǐ, shì zhì jiǎn yě, yóu yuè fèi sān qiān hú, suì yòng wàn jiān, hé kuàng wǔ qī wàn bèi zāi! yòu, fù zhě qióng jí kǒu fù, yī zhāi yī yī, pín mín bǎi jiā wèi néng gōng jǐ, bù yuē mín dù, qí kě dé hū! yuàn shēn jiàn zhì běn, jí xíng shā tài. rú yǐ sì wèi zhī chū, wèi yù jīng hài cǐ bèi, qiě kě yī èr shí zài bù dù rén xiū sì, shǐ zì xiāo shuò."
其四曰:“沙汰僧尼,使民无耗。汉明之后,佛法流入中国,度人造寺,历代增加,不蚕而衣,不耕而食,是五民之外又益一而为六矣。假使天下有万僧,日食米一升,岁用绢一匹,是至俭也,犹月费三千斛,岁用万缣,何况五七万辈哉!又,富者穷极口腹,一斋一衣,贫民百家未能供给,不曰民蠹,其可得乎!愿深鉴治本,亟行沙汰。如以嗣位之初,未欲惊骇此辈,且可一二十载不度人修寺,使自销铄。”
qí wǔ yuē:" qīn dà chén, yuǎn xiǎo rén, shǐ zhōng liáng jiǎn è zhī shì zhī jìn ér bù yí, jiān xiān qīng qiǎo zhī tú zhī tuì ér yǒu jù."
其五曰:“亲大臣,远小人,使忠良謇谔之士知进而不疑,奸憸倾巧之徒知退而有惧。”
shū zòu, jí zhào yǔ chēng hái cháo. jì yòng qí cè, yǐ xià suí yín yòu jìng wǔ zhōu cì zhào bǎo jí. yì rì, mìng yǔ chēng shǒu běn guān, fù zhī zhì gào.
疏奏,即召禹偁还朝。既用其策,以夏、绥、银、宥、静五州赐赵保吉。翼日,命禹偁守本官,复知制诰。
liáo nán yuàn xuān wēi shǐ xiāo bā yǎ ěr jiā zhèng shì lìng, qiān dōng jīng liú shǒu. bā yǎ ěr wéi zhèng kuān yù ér shàn duàn, zhū bù wèi ài, mín yǐ yīn fù.
辽南院宣微使萧巴雅尔加政事令,迁东京留守。巴雅尔为政宽裕而善断,诸部畏爱,民以殷富。
shì suì, shǐ fēn tiān xià wèi shí wǔ lù: yī yuē jīng dōng lù, èr yuē jīng xī lù, sān yuē hé běi lù, sì yuē hé dōng lù, wǔ yuē shǎn xī lù, liù yuē huái nán lù, qī yuē jiāng nán lù, bā yuē jīng hú nán lù, jiǔ yuē jīng hú běi lù, shí yuē liǎng zhè lù, shí yī yuē fú jiàn lù, shí èr yuē xī chuān lù, shí sān yuē xiá lù, shí sì yuē guǎng nán dōng lù, shí wǔ yuē guǎng nán xī lù.
是岁,始分天下为十五路:一曰京东路,二曰京西路,三曰河北路,四曰河东路,五曰陕西路,六曰淮南路,七曰江南路,八曰荆湖南路,九曰荆湖北路,十曰两浙路,十一曰福建路,十二曰西川路,十三曰峡路,十四曰广南东路,十五曰广南西路。
liáo fàng jìn shì chén dǐng děng èr rén.
辽放进士陈鼎等二人。