qǐ chóng guāng dà huāng luò shí yuè, jǐn zhāo yáng xié qià jiǔ yuè, fán èr nián.
起重光大荒落十月,盡昭陽協洽九月,凡二年。
tài zōng zhì rén yīng yùn shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì tài píng xìng guó liù nián liáo gān hēng sān nián
○太宗至仁應運神功聖德睿烈大明廣孝皇帝太平興國六年(遼乾亨三年)
dōng, shí yuè, guǐ yǒu, qún chén fèng biǎo jiā shang zūn hào yuē yīng yùn tǒng tiān ruì wén yīng wǔ dà shèng zhì míng guǎng xiào, fán sān shàng, nǎi xǔ zhī.
冬,十月,癸酉,群臣奉表加上尊號曰應運統天睿文英武大聖至明廣孝,凡三上,乃許之。
gēng chén, zhào: zì jīn xià yuán jié, yí rú shàng yuán, bìng cì xiū jià sān rì, zhe yú lìng.
庚辰,詔:「自今下元節,宜如上元,並賜休假三日,著於令。」
jiǎ wǔ, sū zhōu tài yī gōng chéng. xiān shì fāng shì yán, wǔ fú tài yī, tiān zhī guì shén yě, xíng dù suǒ zhì zhī guó, mín shòu qí fú, yǐ shù tuī zhī, dāng zài wú yuè fēn, gù lìng zhú gōng yǐ sì zhī.
甲午,蘇州太一宮成。先是方士言,五福太一,天之貴神也,行度所至之國,民受其福,以數推之,當在吳越分,故令築宮以祀之。
shì yuè, liáo zhǔ rú pú guī pō.
是月,遼主如蒲瑰坡。
shí yī yuè, dīng yǒu, jiān chá yù shǐ zhāng bái, zuò zhī cài zhōu rì jiǎ guān qián dí tiào qì shì.
十一月,丁酉,監察御史張白,坐知蔡州日假官錢糴糶棄市。
jiǎ chén, gǎi wǔ dé sī wèi huáng chéng sī. dì cháng qiǎn wǔ dé zú qián chá yuǎn fāng shì, yǒu zhì tīng zhōu zhě, zhī zhōu wáng sì zōng zhí ér zhàng zhī, fù sòng què xià, yīn zòu yuē: bì xià bù wěi rèn tiān xià xián jùn, ér wěi xìn cǐ bèi wèi ěr mù, qiè wèi bì xià bù qǔ! dì dà nù, qiǎn shǐ xiè sì zōng xià lì, xuē zhì huì shè, fù guān.
甲辰,改武德司為皇城司。帝嘗遣武德卒潛察遠方事,有至汀州者,知州王嗣宗執而杖之,縛送闕下,因奏曰:「陛下不委任天下賢俊,而猥信此輩為耳目,竊為陛下不取!」帝大怒,遣使械嗣宗下吏,削秩;會赦,復官。
gēng xū, qīn xiǎng tài miào. xīn hài, jiāo, dà shè, yù qián yuán diàn shòu cè zūn hào, nèi wài wén wǔ jiā ēn. xiān shì yǒu qín zài sī zhě, shàng shū qǐ dāng jiāo wù shè, qiě yǐn zhū gé liàng zuǒ shǔ shù shí nián bù shè shì. dì pō yí zhī, yǐ wèn zhào pǔ, pǔ yuē: guó jiā kāi chuàng yǐ lái, jù cún yí zhì, sān suì yī shè, suǒ wèi qí rén rú tiān, yáo shùn zhī dào. liú bèi qū qū yī fāng, yòng xīn wú zú shī fǎ. dì rán qí duì, shè yòu zhī wén suì dìng.
庚戌,親饗太廟。辛亥,郊,大赦,御乾元殿受冊尊號,內外文武加恩。先是有秦再思者,上書乞當郊勿赦,且引諸葛亮佐蜀數十年不赦事。帝頗疑之,以問趙普,普曰:「國家開創以來,具存彝制,三歲一赦,所謂其仁如天,堯、舜之道。劉備區區一方,用心無足師法。」帝然其對,赦宥之文遂定。
liáo yǐ nán yuàn shū mì shǐ guō xí wèi wǔ dìng jūn jié dù shǐ, shí èr yuè, yǐ liáo xìng jūn jié dù shǐ hán dé ràng wèi nán yuàn shū mì shǐ.
遼以南院樞密使郭襲為武定軍節度使,十二月,以遼興軍節度使韓德讓為南院樞密使。
xiān shì zhū zhōu zuì rén jiē gù sòng què xià, dào lù fēi lǐ sǐ zhě, shí cháng liù qī. zhāng qí xián shàng yán: zuì rén zhì jīng, qǐng zé qīng qiáng guān lǜ wèn, ruò xiǎn fù shěn qū, zé liàng fá běn zhōu guān lì, lìng zhǐ qiǎn zhèng shēn, jiā shǔ bié qí cháo zhǐ. qí xián yòu yán: xíng yù fán jiǎn, nǎi zhì dào zhāng chí zhī běn. yú gōng yīn dé, zi sūn zé yǒu xìng zhě, kuàng liù hé zhī guǎng, néng shǐ yù wú yuān rén, qǐ bù fú liú wàn shì! zhōu shì xū lì, jiē yù duō jìn xì rén, huò yǐ gēn qióng wèi míng, zì xíng zhuī rǎo, zū shuì bū qiàn zhì shǎo, ér jìn xì léi rì, suì zhì pò jiā. qǐng zì jīn, wài xiàn zuì rén, lìng wǔ rì yī jù jìn fàng shù bái zhōu, zhōu yù bié zhì jí, zhǎng lì jiǎn chá, sān wǔ rì yī yǐn wèn shū lǐ, yuè jù zòu shàng xíng bù yuè shì. qí jìn rén duō zhě, mìng cháo guān chí wǎng jué qiǎn. ruò shì shè yuān wū, gù wèi yān zhì, zé jiàng chù qí běn zhōu guān lì. huò zhōng suì yù wú yuān zhì, zé xíng bù gěi dié, dé tì rì, jiào qí kè jīng shǎng zhī. qí xián qín xù mín bì, wù cún kuān dà, xíng bù, yù tóu sù zhě, huò zhào zhì chuán shě tà qián yǔ yǔ, duō de qí qíng wěi, jiāng nán rén jiǔ yì sī zhī.
先是諸州罪人皆錮送闕下,道路非理死者,十常六七。張齊賢上言:「罪人至京,請擇清強官慮問,若顯負沈屈,則量罰本州官吏,令只遣正身,家屬別俟朝旨。」齊賢又言:「刑獄繁簡,乃治道張弛之本。於公陰德,子孫則有興者,況六合之廣,能使獄無冤人,豈不福流萬世!州世胥吏,皆欲多禁系人,或以根窮為名,恣行追擾,租稅逋欠至少,而禁繫纍日,遂至破家。請自今,外縣罪人,令五日一具禁放數白州,州獄別置籍,長吏檢察,三五日一引問疏理,月具奏上刑部閱視。其禁人多者,命朝官馳往決遣。若事涉冤誣,故為淹滯,則降黜其本州官吏。或終歲獄無冤滯,則刑部給牒,得替日,較其課旌賞之。」齊賢勤恤民弊,務存寬大,行部,遇投訴者,或召至傳舍榻前與語,多得其情偽,江南人久益思之。
tài zōng zhì rén yīng yùn shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì tài píng xìng guó qī nián liáo gān hēng sì nián
○太宗至仁應運神功聖德睿烈大明廣孝皇帝太平興國七年(遼乾亨四年)
chūn, zhēng yuè, jiǎ wǔ shuò, bù shòu cháo, ér qún chén yì gé chēng hè.
春,正月,甲午朔,不受朝,而群臣詣閤稱賀。
jǐ hài, liáo zhǔ rú huá lín tiān zhù.
己亥,遼主如華林天柱。
rén yín, zhào hàn lín xué shì chéng zhǐ lǐ fǎng děng xiáng dìng shì shù chē fú sàng zàng zhì dù, fù yǒu sī bān xíng, wéi zhě lùn qí zuì.
壬寅,詔翰林學士承旨李昉等詳定士庶車服喪葬制度,付有司頒行,違者論其罪。
jiǎ yín, yǐ yòu wèi dà jiāng jūn hóu yūn zhī líng zhōu. yūn jì zhì, àn shì fān luò, kào yǐ niú jiǔ, róng rén yuè fú, bù nèi shén zhì. zài shuò fāng fán shí nián, dì zhī qí jiǔ cì, ér nán qí dài zhě, yūn jìng zú yú zhì suǒ.
甲寅,以右衛大將軍侯贇知靈州。贇既至,按視蕃落,犒以牛酒,戎人悅服,部內甚治。在朔方凡十年,帝知其久次,而難其代者,贇竟卒於治所。
èr yuè, bǐng yín, yǐ jiāng zhōu xīng zǐ xiàn wèi nán kāng jūn.
二月,丙寅,以江州星子縣為南康軍。
xuān huī běi yuàn shǐ pàn sān sī wáng rén shàn, zhǎng bāng jì jǐ shí nián, zì xià lì wèi jiān, hù ēn gù chǒng, mò gǎn fā zhě. zuǒ shí yí pàn jù yuàn nán chāng chén shù, yǐ bù wèi qiáng yù zì rèn, rù cháo jù zòu. dì jié zhī, shù cí biàn fēng qǐ, rén shàn qū fú, dì nù shén, xīn wèi, rén shàn bà wèi yòu wèi dà jiāng jūn. pàn jù yuàn bīng bù láng zhōng sòng qí, dù zhī pàn guān bīng bù láng zhōng léi dé xiāng, yán tiě pàn guān bīng bù láng zhōng xī yǔ, bìng zé běn cáo yuán wài láng. yǐ gěi shì zhōng hóu zhì yòu zhèng jiàn dài fū wáng míng tóng pàn sān jù. tóng pàn sān sī zì cǐ shǐ. guǐ yǒu, gǎi rén shàn wèi táng zhōu fáng yù shǐ, yuè gěi fèng qián sān shí wàn, yǐ xūn jiù shāo yì zhī yě. rén shàn yàng yàng chéng jí, shù rì zú.
宣徽北院使、判三司王仁贍,掌邦計幾十年,恣下吏為奸,怙恩固寵,莫敢發者。左拾遺、判句院南昌陳恕,以不畏強御自任,入朝具奏。帝詰之,恕詞辨蜂起,仁贍屈伏,帝怒甚,辛未,仁贍罷為右衛大將軍。判句院、兵部郎中宋琪,度支判官、兵部郎中雷德驤,鹽鐵判官、兵部郎中奚嶼,並責本曹員外郎。以給事中侯陟、右正諫大夫王明同判三句。同判三司自此始。癸酉,改仁贍為唐州防禦使,月給俸錢三十萬,以勛舊稍異之也。仁贍怏怏成疾,數日卒。
shì yuè, fù xǐ bīng zhōu yú sān jiāo zhài, jí yǐ pān měi wèi bīng zhōu dōu bù shǔ.
是月,復徙并州於三交寨,即以潘美為并州都部署。
sān yuè, guǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī.
三月,癸巳朔,日有食之。
yǐ wèi, liáo zhǔ yǐ qīng míng jié, yǔ zhū wáng dà chén jiào shè yàn yǐn.
乙未,遼主以清明節,與諸王大臣較射宴飲。
jīn míng chí shuǐ xīn diàn chéng, dì jiāng fàn zhōu wǎng yóu. huò gào qín tíng měi yù chéng jiān qiè fā, guǐ mǎo, bà tíng měi kāi fēng yǐn, shòu xī jīng liú shǒu.
金明池水心殿成,帝將泛舟往游。或告秦廷美欲乘間竊發,癸卯,罷廷美開封尹,授西京留守。
dīng wèi, mìng zhèng jiàn dài fū lǐ fú quán zhī kāi fēng fǔ.
丁未,命正諫大夫李符權知開封府。
rén zǐ, cì qín wáng tíng měi xī jīng jiǎ dì yī qū.
壬子,賜秦王廷美西京甲第一區。
xià, sì yuè, jiǎ zǐ, yǐ zuǒ zhèng jiàn dài fū shū mì zhí xué shì dòu chēng zhōng shū shè rén guō zhì, bìng shǒu běn guān cān zhī zhèng shì. dì wèi chēng yuē: rǔ zì chuāi hé yǐ zhì cǐ? chēng yuē: bì xià niàn fān dǐ zhī jiù chén, chū yú jì huì. dì yuē: fēi yě, nǎi rǔ cháng miàn zhé jiǎ wǎn, shǎng qīng zhī zhí ěr.
夏,四月,甲子,以左正諫大夫、樞密直學士竇偁、中書舍人郭贄,並守本官、參知政事。帝謂偁曰:「汝自揣何以至此?」偁曰:「陛下念籓邸之舊臣,出於際會。」帝曰:「非也,乃汝嘗面折賈琬,賞卿之直爾。」
yǐ rú jīng shǐ chái yǔ xī wèi xuān huī běi yuàn shǐ, jiān shū mì fù shǐ, hàn lín fù shǐ luò yáng yáng shǒu yī wèi dōng shàng gé mén shǐ, chōng shū mì dōu chéng zhǐ. shǒu yī, jí shǒu sù yě, yǔ yǔ xī tóng gào qín wáng tíng měi yīn móu, gù shǎng zhī. shū mì chéng zhǐ jiā dōu shǒu zì shǒu yī shǐ.
以如京使柴禹錫為宣徽北院使,兼樞密副使,翰林副使洛陽楊守一為東上閤門使,充樞密都承旨。守一,即守素也,與禹錫同告秦王廷美陰謀,故賞之。樞密承旨加「都」守自守一始。
yǐ chǒu, zuǒ wèi jiāng jūn shū mì chéng zhǐ chén cóng xìn jí jìn jūn liè xiào fàn tíng zhào děng biǎn zé yǒu chà, jiē zuò jiāo tōng qín wáng tíng měi jí shòu qí sī huì gù yě. tíng zhào, zǎo qiáng rén.
乙丑,左衛將軍、樞密承旨陳從信及禁軍列校范廷召等貶責有差,皆坐交通秦王廷美及受其私賄故也。廷召,棗強人。
bǐng yín, yǐ bīng bù yuán wài láng sòng qí tōng pàn kāi fēng fǔ. jīng fǔ tōng pàn zì qí shǐ.
丙寅,以兵部員外郎宋琪通判開封府。京府通判自琪始。
zhào pǔ jì fù xiāng, lú duō xùn yì bù zì ān, pǔ lǚ fěng duō xùn yǐn tuì, duō xùn tān gù quán wèi, bù néng jué. huì pǔ lián dé duō xùn yǔ qín wáng tíng měi jiāo tōng shì, suì yǐ wén. dì nù, wù chén, zé shòu duō xùn bīng bù shàng shū, xià yù shǐ yù, bǔ xì zhōng shū táng lì zhào bái qín fǔ kǒng mù guān yán mì xiǎo lì wáng jì xūn fán dé míng zhào huái lù yán huái zhōng děng, mìng hàn lín xué shì chéng zhǐ lǐ fǎng xué shì hù méng wèi wèi qīng cuī rén jì shàn bù láng zhōng jiān yù shǐ zhī zá shì téng zhōng zhèng zá zhì zhī, duō xùn jí zhào bái děng jiē fú zuì. bǐng zǐ, zhào wén wǔ cháng cān guān jí yì cháo táng, tài zǐ tài shī wáng pǔ děng qī shí sì rén, zòu duō xùn jí tíng měi gù wàng zhòu zǔ, dà nì bù dào, yí xíng zhū miè, yǐ zhèng xíng zhāng, zhào bái děng qǐng chù zhǎn. dīng chǒu, zhào xuē duó duō xùn guān jué, liú yá zhōu, bìng xǐ qí jiā, qī zhōu yǐ shàng qīn xī pèi yuǎn yì. tíng měi lēi guī sī dì, fù qí zi dé gōng dé lóng míng huáng zhí, nǚ hán shì fù luò huáng nǚ yún yáng gōng zhǔ zhī hào. zhǎn zhào bái yán mì děng yú dōu mén zhī wài, jí qí jiā. duō xùn fù biǎn suǒ, shí yú dào páng, nì lǚ yǒu yù, pō néng yán jīng yì jiù shì, duō xùn yīn yǔ yǔ, yù gù bù zhī wèi duō xùn yě. duō xùn yuē: yù hé zì lái, nǎi jū cǐ? yù pín cù yuē: wǒ běn zhōng yuán shì dài fū jiā, yǒu zi rèn mǒu guān, lú mǒu zuò xiāng, lìng wǎng dào wèi mǒu shì. wú zi bù néng cóng qí yì, lú xián zhī, zhōng yǐ wēi fǎ, jǐn shì cuàn nán huāng, wèi zhōu suì, gǔ ròu xiāng jì lún méi, wéi lǎo shēn liú luò shān gǔ. jīn qiáo jì dào páng, fēi wú yì yě. bǐ lú xiāng zhě, dù xián hù shì, zì xíng bù fǎ, zhōng dāng nán cuàn, xìng wèi sǐ jiān, huò kě jiàn zhī ěr. duō xùn mò rán, qù jià qù.
趙普既復相,盧多遜益不自安,普屢諷多遜引退,多遜貪固權位,不能決。會普廉得多遜與秦王廷美交通事,遂以聞。帝怒,戊辰,責授多遜兵部尚書,下御史獄,捕系中書堂吏趙白、秦府孔目官閻密、小吏王繼勛、樊德明、趙懷祿、閻懷忠等,命翰林學士承旨李昉、學士扈蒙、衛尉卿崔仁冀、膳部郎中兼御史知雜事滕中正雜治之,多遜及趙白等皆伏罪。丙子,詔文武常參官集議朝堂,太子太師王溥等七十四人,奏多遜及廷美顧望咒詛,大逆不道,宜行誅滅,以正刑章,趙白等請處斬。丁丑,詔削奪多遜官爵,流崖州,並徙其家,期周以上親悉配遠裔。廷美勒歸私第,復其子德恭、德隆名皇姪,女韓氏婦落皇女雲陽公主之號。斬趙白、閻密等於都門之外,籍其家。多遜赴貶所,食於道旁,逆旅有嫗,頗能言京邑舊事,多遜因與語,嫗固不知為多遜也。多遜曰:「嫗何自來,乃居此?」嫗嚬蹙曰:「我本中原士大夫家,有子任某官,盧某作相,令枉道為某事。吾子不能從其意,盧銜之,中以危法,盡室竄南荒,未周歲,骨肉相繼淪沒,惟老身流落山谷。今僑寄道旁,非無意也。彼盧相者,蠹賢怙勢,恣行不法,終當南竄,幸未死間,或可見之耳。」多遜默然,趣駕去。
jǐ mǎo, zhào qín wáng tíng měi nán nǚ bìng fā qiǎn wǎng xī jīng, jiù tíng měi ān pō.
己卯,詔秦王廷美男女並發遣往西京,就廷美安泊。
mìng kè shěng shǐ dí shǒu sù quán zhī hé nán fǔ. shǔ suì hàn jiān shí, mín duō wèi dào, dì yōu zhī, shǒu sù jì zhì, jiàn yǐ níng xī.
命客省使翟守素權知河南府。屬歲旱艱食,民多為盜,帝憂之,守素既至,漸以寧息。
gēng chén, zuǒ pú shè píng zhāng shì shěn lún, bà wèi gōng bù shàng shū. dì yǐ duō xùn bāo cáng nì jié, lún yǔ tóng liè, bù néng jué zhī, gù yǒu shì zé, lún qīng jiè jǐn hòu, měi chē jià chū, duō lìng jū shǒu. zài xiàng wèi rì, zhí suì jī, xiāng rén dài sù qiān hú, jǐn fén qí quàn. rán dāng guó shí nián, wú suǒ jiàn míng, jìn shēn shǎo zhī.
庚辰,左僕射、平章事沈倫,罷為工部尚書。帝以多遜包藏逆節,倫與同列,不能覺知,故有是責,倫清介謹厚,每車駕出,多令居守。在相位日,值歲飢,鄉人貸粟千斛,盡焚其券。然當國十年,無所建明,搢紳少之。
shì yuè, liáo zhǔ zì jiāng nán qīn, zhàn yú mǎn chéng, bài jī, shǒu tài wèi xī dá lǐ zhōng liú shǐ sǐ. tǒng jūn shǐ yē lǜ shàn bù wèi fú bīng suǒ wéi, shū mì shǐ sè zhēn jiù zhī, huò miǎn. liáo zhǔ yǐ shàn bù shī bèi, zhàng zhī. wǔ yuè, liáo zhǔ hái shī.
是月,遼主自將南侵,戰於滿城,敗績,守太尉希達里中流矢死。統軍使耶律善布為伏兵所圍,樞密使色珍救之,獲免。遼主以善布失備,杖之。五月,遼主還師。
jiǎ xū, zǎi xiàng zhào pǔ děng, yǐ dì qīn jué shù yù, chá jiàn wēi yǐn, xiāng shuài chēng hè. dì cháng wèi zhào pǔ yuē: zhèn měi dú shū, jiàn gǔ dì wáng duō zì zūn dà, shēn gǒng yán níng, shuí gǎn fàn yán yán shì! ruò bù jiàng qíng jiē nà, nǎi shì zì bì cōng míng. huò rèn xǐ nù wèi xíng shǎng, qǐ néng dé tiān xià zhī xīn zāi!
甲戌,宰相趙普等,以帝親決庶獄,察見微隱,相率稱賀。帝嘗謂趙普曰:「朕每讀書,見古帝王多自尊大,深拱嚴凝,誰敢犯顏言事!若不降情接納,乃是自蔽聰明。或任喜怒為刑賞,豈能得天下之心哉!」
xīn chǒu, cuī yàn jìn bài liáo bīng yú táng xìng.
辛丑,崔彥進敗遼兵於唐興。
jǐ yǒu, xià zhōu liú hòu lǐ jì pěng lái cháo, xiàn qí yín xià suī yòu sì zhōu. xià zì lǐ sī gōng yǐ lái, wèi cháng qīn cháo zhōng guó, jì pěng zhì, dì shén xǐ zhī.
己酉,夏州留後李繼捧來朝,獻其銀、夏、綏、宥四州。夏自李思恭以來,未償親朝中國,繼捧至,帝甚喜之。
xīn hài, sān jiāo xíng yíng yán pān měi bài liáo bīng yú yàn mén, zhuī pò qí lěi sān shí liù. wèi jǐ, fǔ zhōu zhé yù qīng pò liáo bīng yú xīn zé zhài, huò qí jiāng xiào bǎi yú rén. yú shì liáo sān dào zhī shī jù bài.
辛亥,三交行營言潘美敗遼兵於雁門,追破其壘三十六。未幾,府州折御卿破遼兵於新澤寨,獲其將校百餘人。於是遼三道之師俱敗。
guǐ chǒu, zhào zhū zhōu zhǎng lì: jīn sù mài jiāng dēng, yí jí shí chǔ xù. qí gào yù xiāng mín, cháng suì suǒ rù, bù dé yǐ shí quǎn zhì jí duō wèi jiǔ láo. jià qǔ sàng zàng zhī jù, bìng cóng jiǎn jiǎn, shào nián wú lài bèi xiāng jù pú bó yǐn jiǔ zhě, lín lǐ gòng zhí sòng guān.
癸丑,詔諸州長吏:「今粟麥將登,宜及時儲蓄。其告諭鄉民,常歲所入,不得以食犬彘及多為酒醪。嫁娶喪葬之具,並從簡儉,少年無賴輩相聚蒱博飲酒者,鄰里共執送官。」
zhào pǔ yǐ qín wáng tíng měi zhé jū xī luò fēi biàn, jiào zhī kāi fēng fǔ lǐ fú shàng yán: tíng měi bù huǐ guò, yuàn wàng. qǐ xǐ yuǎn jùn yǐ fáng tā biàn. bǐng chén, jiàng fēng tíng měi wèi fú líng xiàn gōng, fáng zhōu ān zhì.
趙普以秦王廷美謫居西洛非便,教知開封府李符上言:「廷美不悔過,怨望。乞徙遠郡以防它變。」丙辰,降封廷美為涪陵縣公,房州安置。
gēng shēn, yǐ chóng yí fù shǐ yán yàn jìn zhī fáng zhōu, jiān chá yù shǐ yuán kuò tōng pàn jūn zhōu shì, gè cì bái jīn sān bǎi liǎng.
庚申,以崇儀副使閻彥進知房州,監察御史袁廓通判軍州事,各賜白金三百兩。
zhào: jìn tóu nì míng shū gào rén zuì, jí zuò yāo yán fěi bàng huò zhòng zhě, yán bǔ zhī zhì yú fǎ, qí shū suǒ zài fén zhī. yǒu gào zhě shǎng yǐ mín qián.
詔:「禁投匿名書告人罪,及作妖言誹謗惑眾者,嚴捕之置於法,其書所在焚之。有告者賞以緡錢。」
zhào: jīng cháo guān chū shǐ, suǒ gěi yìn zhǐ, wěi běn shǔ yǐ shí zhuàng shū, bù dé zēng jiǎn gōng guò, ā sī wǎng shàng. qí guān shè shū kǎo zhī guān, xī shǔ xìng míng. wéi zhě lùn qí zuì.
詔:「京朝官出使,所給印紙,委本屬以實狀書,不得增減功過,阿私罔上。其關涉書考之官,悉署姓名。違者論其罪。」
shì yuè, shǎn zhōu huáng, tài píng zhōu yǔ báo shāng jià.
是月,陝州蝗,太平州雨雹傷稼。
liáo zhǔ qīng shǔ yú yàn zǐ chéng.
遼主清暑於燕子城。
chū, dì yǐ zì xué é chuǎn, yù shān zhèng zhī. huò jiàn zhào zhōu lóng píng zhǔ bù chéng dū wáng zhù, shū yǒu jiā fǎ, nǎi zhào wèi wèi wèi sì chéng shǐ guǎn zhī hòu, jīn xiáng dìng piān yùn, liù yuè, jiǎ xū, qiān zhù zuò láng, chōng hàn lín shì shū. dì tīng zhèng zhī xiá, měi yǐ guān shū jí bǐ fǎ wèi yì, cháng qiǎn zhōng shǐ wáng rén ruì chí yù zhá shì zhe, zhe yuē: wèi jǐn shàn yě. dì lín xué yì qín, yòu yǐ shì zhe, zhe dá rú qián. rén ruì jié qí gù, zhe yuē: dì wáng shǐ xué shū, huò zhòu chēng shàn, zé bù fù liú xīn yǐ. jiǔ zhī, fù yǐ shì zhe, zhe yuē gōng zhì yǐ, fēi chén suǒ néng jí. qí shàn guī yì rú cǐ.
初,帝以字學訛舛,欲刪正之。或薦趙州隆平主簿成都王著,書有家法,乃召為衛尉寺丞、史館祗候,今詳定篇韻,六月,甲戌,遷著作郎,充翰林侍書。帝聽政之暇,每以觀書及筆法為意,嘗遣中使王仁睿持御札示著,著曰:「未盡善也。」帝臨學益勤,又以示著,著答如前。仁睿詰其故,著曰:「帝王始學書,或驟稱善,則不復留心矣。」久之,復以示著,著曰;「功至矣,非臣所能及。」其善規益如此。
yǐ hài, qiǎn shǐ fā lǐ jì pěng sī má yǐ shàng qīn fù què, qí zú dì jì qiān bēn dì jīn zé yǐ pàn. jì qiān yǒng hàn yǒu zhì, kāi bǎo qī nián, shòu dìng nán jūn guǎn nèi dōu zhī fān luò shǐ, liú jū yín zhōu, wén sòng shǐ zhě zhì, nǎi zhà yán rǔ mǔ sǐ, chū zàng yú jiāo, suì yǔ qí dǎng shù shí rén rù yú dì jīn zé, chū qí zǔ sī zhōng xiàng yǐ shì róng rén, róng rén bài qì, cóng zhě rì zhòng. zé jù xià zhōu dōng běi sān bǎi lǐ.
乙亥,遣使發李繼捧緦麻已上親赴闕,其族弟繼遷奔地斤澤以叛。繼遷勇悍有智,開寶七年,授定難軍管內都知蕃落使,留居銀州,聞宋使者至,乃詐言乳母死,出葬於郊,遂與其黨數十人入於地斤澤,出其祖思忠像以示戎人,戎人拜泣,從者日眾。澤距夏州東北三百里。
zhì yì jīng yuàn.
置譯經院。
qiū, qī yuè, jiǎ wǔ, yǐ huáng zǐ dé chóng wèi jiǎn xiào tài fù tóng píng zhāng shì, fēng wèi wáng, dé míng wèi jiǎn xiào tài bǎo tóng píng zhāng shì, fēng guǎng píng jùn wáng.
秋,七月,甲午,以皇子德崇為檢校太傅、同平章事,封衛王,德明為檢校太保、同平章事,封廣平郡王。
jiàn xú zhōu xià pī xiàn wèi huái yáng jūn.
建徐州下邳縣為淮陽軍。
jì zhōu tuán liàn shǐ niú sī jìn hù jiāng nán tún tián, yǐ lǎo bìng bù rèn shì, shū qiú jiě guān. yǐ wèi, shòu sī jìn yòu qiān niú wèi shàng jiāng jūn.
冀州團練使牛思進護江南屯田,以老病不任事,疏求解官。乙未,授思進右千牛衛上將軍。
wǔ shèng jūn jié dù shǐ jiān shì zhōng gāo huái dé zú, zèng zhōng shū lìng, zhuī fēng bó hǎi jùn wáng.
武勝軍節度使兼侍中高懷德卒,贈中書令,追封渤海郡王。
guǐ mǎo, xìng yì jīng yuàn, jǐn qǔ jìn zhōng suǒ cáng fàn jiā, lìng xī sēng tiān xī zāi shì cáng lù suǒ wèi zài zhě fān yì zhī.
癸卯,幸譯經院,盡取禁中所藏梵夾,令西僧天息災視藏錄所未載者翻譯之。
rén zǐ, gōng bù shàng shū shěn lún yǐ zuǒ pú shè zhì shì.
壬子,工部尚書沈倫以左僕射致仕。
bā yuè, gēng shēn shuò, tài zǐ tài shī wáng pǔ zú. pǔ xìng kuān hòu, xǐ jí yǐn hòu jìn, suǒ jiàn zhì xiǎn wèi zhě shén zhòng. fù zuò, yǐ fáng yù shǐ jiā jū, měi gōng qīng zhì, bì shǒu yè zuò, zhì jiǔ shàng shòu, pǔ cháo fú qū shì zuǒ yòu, zuò kè bù ān xí, zuò bù mìng tuì, pǔ bù gǎn tuì. zhì shì zú, nián liù shí yī. dì chuò cháo èr rì, zèng shì zhōng, shì wén xiàn.
八月,庚申朔,太子太師王溥卒。溥性寬厚,喜汲引後進,所薦至顯位者甚眾。父祚,以防禦使家居,每公卿至,必首謁祚,置酒上壽,溥朝服趨侍左右,坐客不安席,祚不命退,溥不敢退。至是卒,年六十一。帝輟朝二日,贈侍中,諡文獻。
fú líng xiàn gōng tíng měi jì chū jū fáng zhōu, zhào pǔ kǒng lǐ fú xiè lòu qí yán, nǎi zuò fú yòng xíng bù dāng, guǐ hài, zé fú wèi níng guó jūn sī mǎ.
涪陵縣公廷美既出居房州,趙普恐李符泄漏其言,乃坐符用刑不當,癸亥,責符為寧國軍司馬。
bà jiàn nán què gū, yǐ zhī yì zhōu gōng bù láng zhōng xīn zhòng fǔ yán qí rǎo mín yě. jǐ mǎo, cóng yán tiě shǐ wáng míng zhī qǐng, bà chuān xiá zhū zhōu guān zhī jǐn qǐ.
罷劍南榷酤,以知益州、工部郎中辛仲甫言其擾民也。己卯,從鹽鐵使王明之請,罷川、峽諸州官織錦綺。
liáo zhǔ rú xī jīng.
遼主如西京。
jiǔ yuè, gēng zǐ, liáo zhǔ xìng yún zhōu. jiǎ chén, liè yú xiáng gǔ shān, bù yù. nán yuàn shū mì shǐ hán dé ràng, bù qí zhào, lǜ qí qīn shǔ fù xíng zhàng, bái huáng hòu yì zhì dà chén. rén zǐ, liáo zhǔ cì jiāo shān, cú yú xíng zài, nián sān shí wǔ. shì xiào chéng huáng dì, miào hào jǐng zōng. dé ràng yǔ yē lǜ sè zhēn chéng yí zhào, yǐ zhǎng zi liáng wáng lóng xù sì wèi, nián fǔ shí èr, huáng hòu chēng zhì jué guó zhèng. hòu qì yuē: mǔ guǎ zi yòu, zú shǔ xióng zhuàng, biān fáng wèi jìng, nài hé? dé ràng yǔ sè zhēn jìn yuē: xìn rèn chén děng, hé lǜ zhī yǒu! dé ràng zǒng sù wèi shì, hòu yì chǒng rèn zhī.
九月,庚子,遼主幸雲州。甲辰,獵於祥古山,不豫。南院樞密使韓德讓,不俟召,率其親屬赴行帳,白皇后易置大臣。壬子,遼主次焦山,殂於行在,年三十五。諡孝成皇帝,廟號景宗。德讓與耶律色珍承遺詔,以長子梁王隆緒嗣位,年甫十二,皇后稱制決國政。後泣曰:「母寡子幼,族屬雄壯,邊防未靖,奈何?」德讓與色珍進曰:「信任臣等,何慮之有!」德讓總宿衛事,後益寵任之。
guǐ chǒu, quán zhī gāo lì guó wáng zhì qiǎn shǐ lái gòng fāng wù, qiě yán qí xiōng zhòu mò, qiú xí wèi, xuán xǔ zhī.
癸丑,權知高麗國王治遣使來貢方物,且言其兄伷歿,求襲位,旋許之。
xīn zuò shàng shū shěng yú mèng chǎng gù dì.
新作尚書省於孟昶故第。
dì yǐ zhū dào jìn shì wěi zá, huò xié shū jiǎ shǒu, jiǎo xìng dé guān, suǒ zhì duō chù xiàn zhāng, zhào: suǒ zài gòng jǔ děng zhōu, zì jīn zhǎng lì zé guān, kǎo shì hé gé, xǔ jiàn sòng. réng lìng lǐ bù, zì jīn jiě gòng jǔ rén, yī lì bù xuǎn rén lì, měi shí rén wèi bǎo, yǒu xíng zhǐ yú wéi, tā rén suǒ gào zhě, tóng bǎo lián zuò, bù dé fù jǔ.
帝以諸道進士猥雜,或挾書假手,僥倖得官,所至多觸憲章,詔:「所在貢舉等州,自今長吏擇官,考試合格,許薦送。仍令禮部,自今解貢舉人,依吏部選人例,每十人為保,有行止俞違,它人所告者,同保連坐,不得赴舉。」
dōng, shí yuè, jǐ wèi shuò, liáo zhǔ shǐ lín cháo. xīn yǒu, qún chén shàng zūn hào yuē zhāo shèng huáng dì, zūn huáng hòu wèi huáng tài hòu, dà shè. yǐ nán yuàn dài wáng bó gǔ zhé zǒng lǐng shān xī zhū zhōu shì, běi yuàn dài wáng yù yuè xiū gé wèi nán miàn xíng jūn dōu tǒng, xī wáng shòu níng fù zhī, tóng zhèng shì mén xià píng zhāng shì xiāo dào níng lǐng běn bù jūn zhù nán jīng.
冬,十月,己未朔,遼主始臨朝。辛酉,群臣上尊號曰昭聖皇帝,尊皇后為皇太后,大赦。以南院大王勃古哲總領山西諸州事,北院大王、裕悅休格為南面行軍都統,奚王壽寧副之,同政事門下平章事蕭道寧領本部軍駐南京。
guǐ hài, zhào: hé nán lì mín, bù dé lán chū biān guān, qīn náo lüè duó, wéi zhě lùn zuì. yǒu yáng mǎ shēng kǒu zhě hái zhī. dì cháng wèi jìn chén yuē: zhèn měi dú lǎo zi zhì jiā bīng zhě bù xiáng zhī qì, shèng rén bù dé yǐ ér yòng zhī, wèi cháng bù sān fù yǐ wèi guī jiè. wáng zhě suī yǐ wǔ gōng kè dìng, zhōng xū yòng wén dé zhì zhì. zhèn měi tuì cháo, bù fèi guān shū, yì yù zhuó qián shì chéng bài ér xíng zhī, yǐ jǐn sǔn yì yě.
癸亥,詔:「河南吏民,不得闌出邊關,侵撓略奪,違者論罪。有羊馬牲口者還之。」帝嘗謂近臣曰:「朕每讀《老子》至『佳兵者不祥之器,聖人不得已而用之』,未嘗不三復以為規戒。王者雖以武功克定,終須用文德致治。朕每退朝,不廢觀書,意欲酌前世成敗而行之,以盡損益也。」
yǐ chǒu, liáo zhǔ rú xiǎn zhōu.
乙丑,遼主如顯州。
rén shēn, hé jué wǔ dé xiàn, juān lín hé mín zū.
壬申,河決武德縣,蠲臨河民租。
jǐ mǎo, zuǒ jiàn yì dài fū cān jiā zhèng shì dòu chēng zú, zèng gōng bù shàng shū. dì zì lín kū. jiāng yǐ yì rì dà yàn, zhào bà zhī.
己卯,左諫議大夫參加政事竇偁卒,贈工部尚書。帝自臨哭。將以翼日大宴,詔罷之。
guǐ mǎo, xíng qián yuán lì, dōng guān zhèng wú zhāo sù suǒ shàng yě. dì qīn wèi zhì xù, yōu cì zhāo sù děng shù bó.
癸卯,行《乾元歷》,冬官正吳昭素所上也。帝親為制序,優賜昭素等束帛。
shí yī yuè, jiǎ wǔ, liáo zhì gān zhōu.
十一月,甲午,遼置乾州。
jǐ yǒu, yǐ lǐ jì pěng wèi zhāng dé jūn jié dù shǐ.
己酉,以李繼捧為彰德軍節度使。
jìn mín sàng zàng zuò lè.
禁民喪葬作樂。
shí èr yuè, wù wǔ shuò, rì yǒu shí zhī.
十二月,戊午朔,日有食之。
liáo qiǎn yē lǜ sū sà tǎo zhǔn bù.
遼遣耶律蘇薩討准布。
xīn yǒu, yòu bǔ què tián xī shàng shū lùn cháo zhèng dé shī, bù bào.
辛酉,右補闕田錫上疏論朝政得失,不報。
liǎng zhè zhuǎn yùn shǐ gāo miǎn, tiáo shàng jiù zhèng bù biàn zhě bǎi yú shì, zhào liǎng zhè bū fù jí qián shì wú míng póu liǎn xī chú zhī.
兩浙轉運使高冕,條上舊政不便者百餘事,詔兩浙逋賦及錢氏無名掊斂悉除之。
dì hǎo fǎng cí xué zhī shì, dé xū chéng zhào lín jǐ, zhuó zhǎng zhì jié, cái shù yuè, zú. yáng shǒu yī jiàn lái zhōu dān yí qìng, yóu zhǔ bù zhào duì chēng zhǐ, shòu zhù zuò zuǒ láng. zhí shǐ guǎn. huì qiǎn jiān chá yù shǐ lǐ kuāng yuán shǐ gāo lì, yǐ yí qìng wèi fù, yí qìng yǐ mǔ lǎo cí, nǎi mìng guó le bó shì yōng qiū kǒng wéi dài zhī. gāo lì wáng zhì wèn lǐ yú wéi, wéi duì yǐ jūn chén fù zǐ zhī dào, shēng jiàng děng wēi zhī xù, zhì xǐ yuē: jīn rì fù jiàn zhōng guó fū zǐ yě.
帝好訪詞學之士,得須城趙鄰幾,擢掌制詰,才數月,卒。楊守一薦萊州單貽慶,由主簿召對稱旨,授著作佐郎。直史館。會遣監察御史李匡源使高麗,以貽慶為副,貽慶以母老辭,乃命國了博士雍丘孔維代之。高麗王治問禮於維,維對以君臣父子之道,升降等威之序,治喜曰:「今日復見中國夫子也。」
jiǎ zǐ, liáo dá lǎ gàn màn shí zuì yán gōng yē shì, fǎ dāng sǐ, zhàng ér shì zhī.
甲子,遼達喇干曼實醉言宮掖事,法當死,杖而釋之。
xīn wèi, liáo nán miàn zhāo tǎo shǐ qín wáng hán kuāng sì zú. kuāng sì xiān yǐ sàng shī huò zuì, tài hòu yǐ qí zi dé ràng gù, qiǎn shǐ lín diào, fù zèng shén hòu, hòu zhuī zèng shàng shū lìng.
辛未,遼南面招討使秦王韓匡嗣卒。匡嗣先以喪師獲罪,太后以其子德讓故,遣使臨吊,賻贈甚厚,後追贈尚書令。
gēng chén, yòu xiāo wèi shàng jiāng jūn chǔ zhāo fǔ zú, zèng shì zhōng.
庚辰,右驍衛上將軍楚昭輔卒,贈侍中。
zhī tóng lú xiàn tài cháng sì tài zhù shēng zhōu diāo kàn shàng shū yán: gǔ zhě tóu jiān xiōng yú sì yì jīn nǎi yuǎn fāng qiú rén, jǐn guī xiàng què, pèi yú wù yì, zuì fēi qí yí. shén gāo tiān zǐ suǒ jū, qǐ kě shǐ liú qiú yú cǐ jù yì! zì jīn wài chù zuì rén, wàng wù xǔ jiè sòng shàng jīng, yì bù liú yú zhū wù chōng yì. yòu lǐ yuē: xíng rén yú shì, yǔ zhòng qì zhī. zé zhī huáng wū zǐ chén zhī zhōng, fēi xíng fǎ yòng xíng zhī suǒ. qǐ zì jīn, yù qián bù xíng jué fá zhī xíng, chì zhàng bù yǐ dà xiǎo, jiē yǐ fù yù shǐ tíng wèi. yòu, huò fàn jié dào wáng mìng, zuì zhòng zhě yuè zú dīng shēn, guó mén bù lìng. cǐ nǎi yú mín mèi yú xíng xiàn, pò yú yī shí, ǒu rán wèi è, yì bù jí tā, bèi qí cǎn dú, shí shāng fēng huà, yì wàng jiǎn chú. zhì yú yín xíng kù fǎ, fēi lǜ wén suǒ zài zhě, bìng zhào tiān xià xī jìn zhǐ zhī. dì lǎn shū shén yuè, jiàng zhào bāo dá.
知桐廬縣、太常寺太祝昇州刁衎上疏言:「古者投奸凶於四裔;今乃遠方囚人,盡歸象闕,配於務役,最非其宜。神皋天子所居,豈可使流囚於此聚役!自今外處罪人,望勿許解送上京,亦不留於諸務充役。又《禮》曰:『刑人於市,與眾棄之。』則知黃屋紫宸之中,非行法用刑之所。乞自今,御前不行決罰之刑,敕杖不以大小,皆以付御史、廷尉。又,或犯劫盜亡命,罪重者刖足釘身,國門布令。此乃愚民昧於刑憲,迫於衣食,偶然為惡,義不及它,被其慘毒,實傷風化,亦望減除。至於淫刑酷法,非律文所載者,並詔天下悉禁止之。」帝覽疏甚悅,降詔褒答。
rùn yuè, wù zǐ shuò, fēng zhōu yǔ liáo bīng zhàn, pò zhī, huò qí tiān dé jié dù shǐ xiāo tài.
閏月,戊子朔,豐州與遼兵戰,破之,獲其天德節度使蕭太。
xīn hài, zhào shè yín xià děng zhōu cháng shè suǒ bù yuán zhě.
辛亥,詔赦銀、夏等州常赦所不原者。
zhū zhōu zhì nóng shī.
諸州置農師。
tài zōng zhì rén yīng yùn shén gōng shèng dé ruì liè dà míng guǎng xiào huáng dì tài píng xìng guó bā nián liáo tǒng hé yuán nián
○太宗至仁應運神功聖德睿烈大明廣孝皇帝太平興國八年(遼統和元年)
chūn, zhēng yuè, wù wǔ shuò, liáo zhǔ yǐ dà xíng zài bìn, bù shòu cháo.
春,正月,戊午朔,遼主以大行在殯,不受朝。
liáo jǐng zōng zhī dì zhì mù, zài wū kù bù biǎn suǒ, cháng biǎn fàng hè sì, tài hòu zhī zhī, yǐ yí zhào zhào hái. tài hòu mìng fù sháo yào shī, chēng zhǐ. yǐ chǒu, fù fēng níng wáng. jiā zǎi xiàng shì fǎng děng ēn.
遼景宗之弟質睦,在烏庫部貶所,嘗貶放鶴寺,太后知之,以遺詔召還。太后命賦芍藥詩,稱旨。乙丑,復封寧王。加宰相室昉等恩。
jiǎ xū, liáo jīng wáng dào yǐn zú, chuò cháo sān rì, zhuī fēng jìn wáng. dào yǐn, shì zōng zhī dì yě.
甲戌,遼荊王道隱卒,輟朝三日,追封晉王。道隱,世宗之弟也。
bǐng zǐ, liáo yǐ yù yuè xiū gé wèi nán jīng liú shǒu, réng cì nán miàn xíng yíng zǒng guǎn yìn, zǒng biān shì.
丙子,遼以裕悅休格為南京留守,仍賜南面行營總管印,總邊事。
xiān shì dì niàn biān shù láo kǔ, yuè cì shì zú bái jīn, jūn zhōng wèi zhī yuè tóu yín. zhèn zhōu zhù pō dōu jiān mǐ dé chāo yīn chéng jiān yǐ jí biàn wén yú biàn yún: cáo bīn bǐng zhèng jiǔ, dé shì zhòng xīn. chén shì cóng sāi shàng lái, shù zú jiē yán: yuè tóu yín cáo gōng suǒ zhì, wēi cáo gōng, wǒ bèi dāng něi sǐ yǐ. yòu qiǎo wū yǐ tā shì, dì pō yí zhī. cān zhī zhèng shì guō zhì jí yán jiù jiě, bù tīng. wù yín, bīn bà wèi tiān píng jié dù shǐ jiān shì zhōng.
先是帝念邊戍勞苦,月賜士卒白金,軍中謂之月頭銀。鎮州駐泊都監弭德超因乘間以急變聞於變云:「曹彬秉政久,得士眾心。臣適從塞上來,戍卒皆言:『月頭銀曹公所致,微曹公,我輩當餒死矣。』」又巧誣以它事,帝頗疑之。參知政事郭贄極言救解,不聽。戊寅,彬罷為天平節度使兼侍中。
jǐ mǎo, yǐ dōng shàng gé mén shǐ kāi fēng wáng xiǎn wèi xuān huī nán yuàn shǐ, mǐ dé chāo wèi běi yuàn shǐ, bìng shū mì fù shǐ. xiǎn chū lì diàn qián wèi xiǎo lì, zhì shì zhào xiǎn wèi yuē: qīng jiā běn rú, zāo luàn shī xué. jīn diǎn zhǎng shū jī, gù wú xiá bó lǎn qún shū, néng shú jūn jiè sān piān, yì kě miǎn yú miàn qiáng yǐ.
己卯,以東上閣門使開封王顯為宣徽南院使,弭德超為北院使,並樞密副使。顯初隸殿前為小吏,至是召顯謂曰:「卿家本儒,遭亂失學。今典掌樞機,固無暇博覽群書,能熟軍戒三篇,亦可免於面牆矣。」
xīn sì, liáo sū sà xiàn zhǔn bù zhī fú, xuán xià zhào bāo měi, mìng jìn tǎo dǎng xiàng zhū bù.
辛巳,遼蘇薩獻准布之俘,旋下詔褒美,命進討党項諸部。
rén wǔ, liáo zhuō zhōu cì shǐ ān jí zòu sòng zhú chéng hé běi, mìng liú shǒu yù yuè xiū gé náo zhī, wù lìng jiù gōng.
壬午,遼涿州刺史安吉奏宋築城河北,命留守裕悅休格撓之,勿令就功。
jiǎ shēn, liáo xī nán miàn zhāo tǎo shǐ hán dé wēi zòu dǎng xiàng shí wǔ bù qīn biān, yǐ bīng jī pò zhī.
甲申,遼西南面招討使韓德威奏党項十五部侵邊,以兵擊破之。
dīng hài, liáo shū mì shǐ jiān zhèng shì lìng shì fǎng yǐ nián lǎo qǐng jiě jiān zhí, bù xǔ. shì fǎng jìn shàng shū wú yì piān yǐ jiàn, tài hòu wén ér jiā zhī.
丁亥,遼樞密使兼政事令室昉以年老請解兼職,不許。室昉進《尚書·無逸篇》以諫,太后聞而嘉之。
èr yuè, wù zǐ shuò, rì yǒu shí zhī.
二月,戊子朔,日有食之。
liáo jìn suǒ zài guān lì jūn mín bù dé wú gù jù zhòng sī yǔ jí mào jìn yè xíng, wéi zhě zuò zhī, hán dé ràng yòng shì gù yě.
遼禁所在官吏軍民不得無故聚眾私語及冒禁夜行,違者坐之,韓德讓用事故也。
jǐ chǒu, liáo nán jīng zòu, wén sòng duō jù liáng biān jìng, tài hòu mìng liú shǒu xiū gé yán wèi zhī bèi.
己丑,遼南京奏,聞宋多聚糧邊境,太后命留守休格嚴為之備。
jiǎ wǔ, liáo zàng jǐng zōng huáng dì yú qián líng. bǐng shēn, tài hòu yì qián líng zhì diàn, mìng huì jìn chén yú yù róng diàn.
甲午,遼葬景宗皇帝於乾陵。丙申,太后詣乾陵置奠,命繪近臣於御容殿。
xīn chǒu, liáo nán jīng tǒng jūn shǐ shàn bù zòu sòng biān qī shí yú cūn lái fù, tài hòu mìng fǔ cún zhī.
辛丑,遼南京統軍使善布奏宋邊七十餘村來附,太后命撫存之。
yǐ sì, liáo sū sà zòu dǎng xiàng zhī jié, wèi láo zhī.
乙巳,遼蘇薩奏党項之捷,慰勞之。
wù shēn, liáo yǐ tè lǐ gǔn huá gé wèi běi yuàn dài wáng, xié lǐ wèi nán fǔ zǎi xiàng.
戊申,遼以特里袞華格為北院大王,諧里為南府宰相。
xīn hài, liáo zhǔ rú shèng shān, suì yè sān líng.
辛亥,遼主如聖山,遂謁三陵。
sān yuè, jǐ wèi, liáo zhǔ cì dú shān, qiǎn shǐ shǎng xī nán miàn yǒu gōng jiāng shì.
三月,己未,遼主次獨山,遣使賞西南面有功將士。
xīn yǒu, liáo yǐ dà fù fáng tài wèi hā gá níng wèi tè lǐ gǔn.
辛酉,遼以大父房太尉哈噶寧為特里袞。
guǐ hài, yǐ yòu jiàn yì dài fū tóng pàn sān sī sòng qí wèi zuǒ jiàn yì dài fū cān zhī zhèng shì.
癸亥,以右諫議大夫、同判三司宋琪為左諫議大夫、參知政事。
shǐ fēn sān sī wèi sān bù, gè zhì shǐ. yòu jiàn yì dài fū tóng pàn sān sī wáng míng wèi yán tiě shǐ, zuǒ wèi jiāng jūn chén cóng xìn wèi dù zhī shǐ, rú jīng shǐ hǎo zhèng wèi hù bù shǐ.
始分三司為三部,各置使。右諫議大夫、同判三司王明為鹽鐵使,左衛將軍陳從信為度支使,如京使郝正為戶部使。
dì cháng yǔ zǎi xiàng yuē: sān sī guān lì zòu shì zhèn qián, fēn yún yì tóng cǐ gù bù wèi sī shì, dàn dié zhí piān jiàn, bù kěn cóng zhǎng shāng dù. zhèn měi yǐ lǐ kāi yù, ruò dì wáng zào bào, qǐ néng yōu róng! zhèn yú chén xià wù zài jiǎng hù, cái yòng yōu liè, yī yī kě jiàn, suí qí qì néng, gè jiā rèn shǐ. zòu duì zhī jì, wú bù jiǎ yǐ cí sè, shàn è jiān tīng, wèi cháng jùn zhé zhī yě. sòng qí yuē: rén zhī cái yòng, hǎn yǒu jiān bèi. bì xià cōng míng zhào lín, duǎn zhǎng jù lù, huò yòu chū jiàn tiān wēi, nèi huái shè jù, ruò bù cì zhī cí sè, hé yóu bì qí kěn chéng! xiān dì wǎn nián, shāo shāng yán jí. shèng xīn shēn jiàn shì lǐ, qū jǐn wù qíng, chén xià xìng shèn!
帝嘗語宰相曰:「三司官吏奏事朕前,紛紜異同;此固不為私事,但迭執偏見,不肯從長商度。朕每以理開諭,若帝王躁暴,豈能優容!朕於臣下務在獎護,才用優劣,一一可見,隨其器能,各加任使。奏對之際,無不假以辭色,善惡兼聽,未嘗峻折之也。」宋琪曰:「人之才用,罕有兼備。陛下聰明照臨,短長懼露,或又初見天威,內懷懾懼,若不賜之辭色,何由畢其懇誠!先帝晚年,稍傷嚴急。聖心深鑒事理,曲盡物情,臣下幸甚!」
jiǎ zǐ, liáo zhǔ zhù liáo hé zhī píng diàn.
甲子,遼主駐遼河之平淀。
jǐ sì, zhū wáng jí huáng zǐ fǔ chū zhì zī yì yì shàn shì jiǎng děng guān, yǐ zhù zuò zuǒ láng yáo tǎn guó zi bó shì xíng bǐng děng wèi zhī. tǎn bǐng jiē jì yīn rén yě.
己巳,諸王及皇子府初置諮議、翊善、侍講等官,以著作佐郎姚坦、國子博士刑昺等為之。坦、昺皆濟陰人也。
bǐng zǐ, yù jiǎng wǔ diàn, fù shì lǐ bù gòng jǔ rén, zhuó jìn shì zhǎng shā wáng shì zé yǐ xià bǎi qī shí wǔ rén, zhū kē wǔ bǎi yī shí liù rén, bìng cì jí dì jìn shì wǔ shí sì rén, zhū kē bǎi shí qī rén, tóng chū shēn. shǐ fēn jiǎ, cì yàn qióng lín yuàn, hòu suì wèi jiǔ zhì.
丙子,御講武殿,覆試禮部貢舉人,擢進士長沙王世則以下百七十五人,諸科五百一十六人,並賜及第;進士五十四人,諸科百十七人,同出身。始分甲,賜宴瓊林苑,後遂為久制。
xīn sì, liáo yǐ guó jiù tóng píng zhāng shì xiāo dào níng wèi liáo xìng jūn jié dù shǐ, réng cì hào zhōng liàng zuǒ lǐ gōng chén.
辛巳,遼以國舅同平章事蕭道寧為遼興軍節度使,仍賜號忠亮佐理功臣。
rén wǔ, liáo yǐ qīng niú bái mǎ jì tiān dì.
壬午,遼以青牛、白馬祭天地。
zhào qián xìn ráo sān zhōu suì shì qiān xī wèi qián, cóng zhuǎn yùn shǐ zhāng qí xián qǐng yě. qí xián chū wèi jiāng nán xī lù zhuǎn yùn fù shǐ, fǎng zhī ráo xìn qián zhōu shān gǔ chǎn tóng tiě qiān xī zhī suǒ, yòu qiú qián dài zhù fǎ, wéi ráo zhōu yǒng píng jiān yòng táng kāi yuán qián liào, jiān shí kě jiǔ, yóu shì dìng qǔ qí fǎ, suì zhù wǔ shí wàn guàn, fán yòng tóng bā shí wǔ wàn jīn, qiān sān shí liù wàn jīn, xī shí liù wàn jīn. qí xián yì què miàn chén qí shì. zhào jì xià, yǒu yán xīn fǎ zēng qiān xī duō zhě, qí xián gù yǐn táng cháo jiù fǎ wèi yán, yì zhě bù néng duó. rán táng yǒng píng qián fǎ, ròu hǎo zhōu guō jīng miào, qí xián suǒ zhù, suī suì zēng shù bèi, ér shāo wèi cū è yǐ.
詔虔、信、饒三州歲市鉛錫為錢,從轉運使張齊賢請也。齊賢初為江南西路轉運副使,訪知饒、信、虔州山谷產銅鐵鉛錫之所,又求前代鑄法,惟饒州永平監用唐開元錢料,堅實可久,由是定取其法,歲鑄五十萬貫,凡用銅八十五萬斤,鉛三十六萬斤,錫十六萬斤。齊賢詣闕面陳其事。詔既下,有言新法增鉛錫多者,齊賢固引唐朝舊法為言,議者不能奪。然唐永平錢法,肉好周郭精妙,齊賢所鑄,雖歲增數倍,而稍為粗惡矣。
jiǎ shēn, chú fú jiàn zhū zhōu yán jìn.
甲申,除福建諸州鹽禁。
xià, sì yuè, bǐng xū shuò, liáo tài hòu jí liáo zhǔ rú dōng jīng, yǐ shū mì fù shǐ mò tè wèi dōng jīng liú shǒu. gēng yín, yè tài zǔ miào. guǐ sì, tài hòu zhào cì mìng fù lí jū zhě. xīn chǒu, tài hòu jí liáo zhǔ yè sān líng.
夏,四月,丙戌朔,遼太后及遼主如東京,以樞密副使默特為東京留守。庚寅,謁太祖廟。癸巳,太后詔賜命婦嫠居者。辛丑,太后及遼主謁三陵。
dì lǎn fú jiàn bǎn jí, wèi zǎi xiàng yuē: chén hóng jìn zhǐ yǐ zhāng quán èr zhōu shàn shù wàn zhòng, wú míng kē liǎn, mín suǒ bù kān. bǐ cháo tíng xī yǐ juān xuē, mín jiē gǎn ēn, zhèn yì bù jué zì xǐ. yòu cháng wèi zhào pǔ yuē: xiàng zhě piān bà póu kè fán shù bǎi zhǒng, zhèn xī lìng chú qù, gèng hòu wǔ qī nián, dāng jǐn jiǎn mín zū shuì. qīng jì zhèn cǐ yán, fēi xū fā yě. pǔ yuē: bì xià ài mín zhī yì fā yú tiān xīn, wéi shǐ zhōng lì xíng zhī, tiān xià xìng shèn!
帝覽福建版籍,謂宰相曰:「陳洪進止以漳、泉二州贍數萬眾,無名科斂,民所不堪。比朝廷悉已蠲削,民皆感恩,朕亦不覺自喜。」又嘗謂趙普曰:「向者偏霸掊克凡數百種,朕悉令除去,更後五七年,當盡減民租稅。卿記朕此言,非虛發也。」普曰:「陛下愛民之意發於天心,惟始終力行之,天下幸甚!」
rén yín, bān wài guān jiè yù. dì chū zuò jiè cí èr, yī yǐ jiè jīng cháo guān shòu rèn yú wài zhě, yī yǐ jiè mù zhí zhōu xiàn guān. zhì shì lìng gé mén yú cháo cí rì xuān zhǐ xù lì, réng shū qí cí yú zhì suǒ wū bì, zūn yǐ wèi jiè.
壬寅,班外官戒諭。帝初作戒辭二,一以戒京朝官受任於外者,一以戒幕職、州、縣官。至是令閣門於朝辭日宣旨勖勵,仍書其辭於治所屋壁,遵以為戒。
liáo zhǔ zhì xiǎng yú níng hé diàn guǐ mǎo, yè qián líng.
遼主致享於凝和殿;癸卯,謁乾陵。
chū, mǐ dé chāo bàng cáo bīn, qī dé shū mì shǐ, jí wèi fù, dà shī wàng, bān yòu zài chái yǔ xī xià. yī rì, gòu wáng xiǎn jí yǔ xī yuē: wǒ yán guó jiā dà shì, yǒu ān shè jì gōng, zhǐ dé xiàn xǔ dà guān. rǔ bèi hé rén, fǎn jū wǒ shàng! yòu yán: shàng wú zhí shǒu, wèi rǔ bèi suǒ huò. xiǎn děng gào qí shì, dì nù, mìng xùn zhī, dé chāo jù fú. rén zǐ, chú míng bìng qīn shǔ liú qióng zhōu. dé chāo shǐ yīn lǐ fú jí sòng qí zhī jiàn dé shì shàng, jí fú biǎn níng guó sī mǎ, dé chāo rèn shū fǔ, lǚ chēng qí yuān. huì dé chāo bài, dì è qí péng dǎng, lìng xǐ fú lǐng biǎo. lú duō xùn zhī liú yá zhōu yě, fú bái zhào pǔ yuē: zhū yá suī yuǎn zài hǎi zhōng, ér shuǐ tǔ pō shàn. chūn zhōu suī jìn, zhàng qì shén dú, zhì zhě bì sǐ, bù ruò lìng duō xùn chù zhī. pǔ bù dá. yú shì jí yǐ fú zhī chūn zhōu, suì yú zú. dé chāo jì bài, dì wù cáo bīn wú tā, dài zhī yù hòu, cóng róng wèi zhào pǔ děng yuē: zhèn tīng duàn bù míng, nèi kuì yú xīn. pǔ duì yuē: bì xià zhī dé chāo cái gàn ér rèn yòng zhī, chá cáo bīn wú zuì ér zhāo xuě zhī, wù wú dùn qíng, shì zhì lì duàn, cǐ suǒ yǐ zhāng bì xià shèng míng yě.
初,弭德超謗曹彬,期得樞密使,及為副,大失望,班又在柴禹錫下。一日,詬王顯及禹錫曰:「我言國家大事,有安社稷功,止得線許大官。汝輩何人,反居我上!」又言:「上無執守,為汝輩所惑。」顯等告其事,帝怒,命訊之,德超具伏。壬子,除名並親屬流瓊州。德超始因李符及宋琪之薦得事上,及符貶寧國司馬,德超任樞府,屢稱其冤。會德超敗,帝惡其朋黨,令徙符嶺表。盧多遜之流崖州也,符白趙普曰:「硃崖雖遠在海中,而水土頗善。春州雖近,瘴氣甚毒,至者必死,不若令多遜處之。」普不答。於是即以符知春州,歲餘卒。德超既敗,帝悟曹彬無它,待之愈厚,從容謂趙普等曰:「朕聽斷不明,內愧於心。」普對曰:「陛下知德超才幹而任用之,察曹彬無罪而昭雪之,物無遁情,事至立斷,此所以彰陛下聖明也。」
gǎi jìn wǔ diàn wèi chóng zhèng diàn.
改進武殿為崇政殿。
liáo qún chén yǐ tài hòu tīng zhèng, yí yǒu zūn hào, qǐng xià yǒu sī xiáng dìng cè lǐ. zhào shū mì yuàn yù yán biān jié jiāng, zhì xíng lǐ rì, zhǐ qiǎn zǐ dì fèng biǎo chēng hè, kǒng shī biān bèi. shū mì qǐng zhào běi fǔ sī tú pō dé yì nán jīng suǒ jìn lǜ wén, cóng zhī.
遼群臣以太后聽政,宜有尊號,請下有司詳定冊禮。詔樞密院諭沿邊節將,至行禮日,止遣子弟奉表稱賀,恐失邊備。樞密請詔北府司徒頗德譯南京所進律文,從之。
wǔ yuè, bǐng chén shuò, hé dà jué huá zhōu hán cūn, fàn chán pú cáo jì zhū zhōu mín tián, huài jū rén lú shě, dōng nán liú zhì péng chéng jiè, rù yú huái, mìng guō shǒu wén fā dīng fū sāi zhī.
五月,丙辰朔,河大決滑州韓村,泛澶、濮、曹、濟諸州民田,壞居人廬舍,東南流至彭城界,入於淮,命郭守文發丁夫塞之。
liáo guó jiù zhèng shì mén xià píng zhāng shì xiāo dào níng yǐ huáng tài hòu qìng shòu, qǐng guī fù mǔ jiā xíng lǐ, qí guó gōng zhǔ jí mìng fù qún chén gè jìn wù shè yàn, cì guó jiù zhàng qí nián wù yǒu chà.
遼國舅政事門下平章事蕭道寧以皇太后慶壽,請歸父母家行禮,齊國公主及命婦、群臣各進物設宴,賜國舅帳耆年物有差。
dīng mǎo, zhào zuò tài yī gōng yú dū chéng nán.
丁卯,詔作太一宮於都城南。
lí huán zì chēng sān shǐ liú hòu, qiǎn shǐ lái gòng, bìng shàng dīng xuán ràng biǎo. zhào yù huán sòng xuán mǔ zǐ fù què, bù tīng.
黎桓自稱三使留後,遣使來貢,並上丁璿讓表。詔諭桓送璿母子赴闕,不聽。
gēng wǔ, liáo nán jīng tǒng jūn shǐ yē lǜ shàn bù zhāo yàn mín zhī táo rù sòng zhě, dé qiān yú hù guī guó, zhào lìng fǔ wèi.
庚午,遼南京統軍使耶律善布招燕民之逃入宋者,得千餘戶歸國,詔令撫慰。
xīn wèi, liáo zhǔ cì yǒng zhōu.
辛未,遼主次永州。
yǐ hài, liáo shū mì shǐ hán dé dù cǎi hòu hàn tài hòu lín cháo gù shì, cǎo dìng shàng tài hòu shàng zūn hào cè lǐ, shàng zhī.
乙亥,遼樞密使韓德度采後漢太后臨朝故事,草定上太后上尊號冊禮,上之。
bǐng zǐ, liáo yǐ qīng niú bái mǎ jì tiān dì. wù yín, liáo zhǔ rú mù yè shān.
丙子,遼以青牛、白馬祭天地。戊寅,遼主如木葉山。
liáo xī nán lù zhāo tǎo shǐ dà hàn zòu dǎng xiàng zhū bù lái zhě shén zhòng, xià zhào bāo měi.
遼西南路招討使大漢奏党項諸部來者甚眾,下詔褒美。
liù yuè, yǐ yǒu shuò, liáo zhǔ zhào yǒu sī cè huáng tài hòu rì, sān pǐn yǐ shàng fǎ fú, sān pǐn yǐ xià yòng dà shè liǔ zhī fú.
六月,乙酉朔,遼主詔有司冊皇太后日,三品以上法服,三品以下用大射柳之服。
liáo xī nán lù zhāo tǎo shǐ zòu dǎng xiàng bù zhǎng qǐ nèi fù, zhào fǔ wèi zhī, réng chá qí chéng wěi, jǐn biān bèi.
遼西南路招討使奏党項部長乞內附,詔撫尉之,仍察其誠偽,謹邊備。
bǐng xū, liáo zhǔ hái shàng jīng.
丙戌,遼主還上京。
dīng hài, yǐ hàn lín xué shì zhōng shū shè rén lǐ mù zhī kāi fēng fǔ. mù pōu jué jīng mǐn, jiān huá wú suǒ jiǎ dài, yóu shì háo yòu píng jī, quán guì bù gǎn gàn yǐ sī. dì yì zhī qí cái, shǐ yǒu yì dà yòng.
丁亥,以翰林學士、中書舍人李穆知開封府。穆剖決精敏,奸猾無所假貸,由是豪右屏跡,權貴不敢幹以私。帝益知其才,始有意大用。
xīn mǎo, liáo yǒu shì yú tài miào. jiǎ wǔ, liáo zhǔ lǜ qún chén shàng tài hòu zūn hào yuē chéng tiān huáng tài hòu qún chén shàng liáo zhǔ zūn hào yuē tiān fǔ huáng dì, dà shè, gǎi yuán tǒng hé. gèng guó hào yuē dà qì dān. dīng wèi, liáo bǎi guān gè jìn jué yī jí yǐ shū mì fù shǐ sè zhēn shǒu sī tú.
辛卯,遼有事於太廟。甲午,遼主率群臣上太后尊號曰承天皇太后;群臣上遼主尊號曰天輔皇帝,大赦,改元統和。更國號曰大契丹。丁未,遼百官各進爵一級;以樞密副使色珍守司徒。
jǐ hài, yǐ wáng xiǎn wèi shū mì shǐ, chái yǔ xī wèi xuān huī nán yuàn shǐ jiān shū mì fù shǐ.
己亥,以王顯為樞密使,柴禹錫為宣徽南院使兼樞密副使。
dì wèi jìn chén yuē: zhèn qīn xuǎn duō shì, dài wàng jī kě, zhào jiàn lín wèn yǐ guān qí cái, bá ér yòng zhī, shù shǐ yán yě wú yí yì ér cháo tíng duō jūn zǐ ěr. zhèn měi jiàn bù yī jìn shēn, jiān yǒu duān yǎ wèi zhòng suǒ tuī yù zhě, zhèn dài qí fù mǔ xǐ. huò zhào bài jìn chén, bì wèi zé liáng rì, yù qí bǎo zhōng jí yě. zhèn yú shì dài fū wú fù yǐ. nǎi wèi zǎi xiàng yuē: táng zhì cǎi fǎng shǐ, gài yù chá guān lì shàn è, rén mín jí kǔ. rán suǒ mìng zhě, guān gāo zé quán shì tài zhòng, guān bēi zé wēi lìng bù xíng yòu, suǒ yù zhōu jùn, chéng yíng bù xiá, qǐ néng shěn zhī lì hài, dàn xū yǒu qí míng ěr. hé ruò shèn xuǎn qún cái, gè fēn rèn shǐ, yǒu gōng yǒu guò, shǎng fá fēn míng! qiě guó jiā xuǎn cái, zuì wèi qiè wù, rén jūn shēn jū jiǔ zhòng, hé yóu biàn shí, bì xū cǎi fǎng. gǒu chēng shàn zhě duō, jí shì cāo lǚ wú diàn, ruò zé dé yī rén, wèi yì wú xiàn. gǔ rén yán: dé shí liáng mǎ bù ruò dé yī bó lè, dé shí lì jiàn bù ruò dé yī ōu yě. zhèn zī zī fǎng wèn, zhǐ qiú dé liáng cái yǐ chōng rèn shǐ yě. zhào pǔ yuē: dì wáng jìn yòng liáng shàn, shí zhù tài píng zhī lǐ, rán yú cǎi zé, yào zài dé suǒ. gài jūn zǐ xiǎo rén, gè yǒu dǎng lèi, xiān shèng wèi guān guò gè yú qí dǎng, bù kě bù shèn yě. dì rán zhī.
帝謂近臣曰:「朕親選多士,殆忘饑渴,召見臨問以觀其才,拔而用之,庶使岩野無遺逸而朝廷多君子耳。朕每見布衣搢紳,間有端雅為眾所推譽者,朕代其父母喜。或召拜近臣,必為擇良日,欲其保終吉也。朕於士大夫無負矣。」乃謂宰相曰:「唐置採訪使,蓋欲察官吏善惡,人民疾苦。然所命者,官高則權勢太重,官卑則威令不行;又,所遇州郡,承迎不暇,豈能審知利害,但虛有其名耳。曷若慎選群材,各分任使,有功有過,賞罰分明!且國家選才,最為切務,人君深居九重,何由遍識,必須採訪。苟稱善者多,即是操履無玷,若擇得一人,為益無限。古人言:『得十良馬不若得一伯樂,得十利劍不若得一歐冶。』朕孜孜訪問,止求得良才以充任使也。」趙普曰:「帝王進用良善,實助太平之理,然於採擇,要在得所。蓋君子小人,各有黨類,先聖謂觀過各於其黨,不可不慎也。」帝然之。
tài shān fù lǎo jí xiá qiū děng qī xiàn mín yì què qǐng fēng chán, bù xǔ, hòu cì qiǎn zhī.
泰山父老及瑕丘等七縣民詣闕請封禪,不許,厚賜遣之。
qiū, qī yuè, jiǎ yín shuò, liáo tài hòu tīng zhèng. yǐ mǎo, liáo zhǔ qīn lù qiú. tài hòu yǒu jī móu, shàn yù zuǒ yòu. xiān shì liáo rén ōu hàn rén sǐ zhě, cháng yǐ niú mǎ hàn rén zé zhǎn zhī, réng yǐ qí qīn shǔ wèi nú bì. tài hòu yī yǐ hàn fǎ lùn, yàn mín jiē fú. jiā hán dé ràng kāi fǔ yí tóng sān sī jiān zhèng shì lìng.
秋,七月,甲寅朔,遼太后聽政。乙卯,遼主親錄囚。太后有機謀,善馭左右。先是遼人毆漢人死者,償以牛馬;漢人則斬之,仍以其親屬為奴婢。太后一以漢法論,燕民皆服。加韓德讓開府儀同三司兼政事令。
xīn yǒu, liáo zhǔ xíng zài shēng lǐ.
辛酉,遼主行再生禮。
dīng mǎo, wáng yàn chāo yǐ tài zǐ dà shī zhì shì. yòu qiān niú wèi shàng jiāng jūn wú qián yù, shí nián yǐ bā shí yú, yǔ rén yuē: wǒ zòng jiāng pū diàn jiē xià, duàn bù xué wáng yàn chāo qī shí biàn zhì shì. rén chuán yǐ wèi xiào.
丁卯,王彥超以太子大師致仕。右千牛衛上將軍吳虔裕,時年已八十餘,語人曰:「我縱僵仆殿階下,斷不學王彥超七十便致仕。」人傳以為笑。
guǐ yǒu, liáo zhǔ yǔ zhū wáng fēn péng jī jū.
癸酉,遼主與諸王分朋擊鞠。
gǔ luò chán jiàn yì, huài guān mín shě wàn yú qū, nì sǐ zhě yǐ wàn jì, gǒng xiàn dài jǐn.
谷、洛、瀍、澗溢,壞官民舍萬餘區,溺死者以萬計,鞏縣殆盡。
xīn wèi, guō zhì bà cān zhī zhèng shì. zhì cháng yīn lùn shì zòu yuē: chén zāo bù cì zhī yù, shì yǐ yú zhí shàng bào. dì yuē: yú zhí hé yì yú shì! zhì duì yuē: suī rán, yóu shèng jiān xié. zhì shì yǐn jiǔ guò liàng, yù rù duì, sù chéng wèi jiě, dì nù, zé shòu mì shū shǎo jiān, xún chū zhī jīng nán fǔ. sú shàng yín sì, shǔ jiǔ hàn, shèng chén rù yǔ zhī jù zhì shǐ zhì, xī mìng chè qù, tóu zhī jiāng, bù shù rì, dà yǔ.
辛未,郭贄罷參知政事。贄嘗因論事奏曰:「臣遭不次之遇,誓以愚直上報。」帝曰:「愚直何益於事!」贄對曰:「雖然,猶勝奸邪。」至是飲酒過量,遇入對,宿酲未解,帝怒,責授祕書少監,尋出知荊南府。俗尚淫祀,屬久旱,盛陳褥雨之具;贄始至,悉命撤去,投之江,不數日,大雨。
bǐng zǐ, liáo hán dé wēi qiǎn rén shàng dǎng xiàng zhī fú.
丙子,遼韓德威遣人上党項之俘。
gēng chén, jiā sòng qí xíng bù shàng shū, yǐ lǐ fǎng cān zhī zhèng shì. shí zhào pǔ ēn lǐ shāo tì, dì yǐ fǎng sù jiù, gù yǒu shì mìng.
庚辰,加宋琪刑部尚書,以李昉參知政事。時趙普恩禮稍替,帝以昉宿舊,故有是命。
bā yuè, jǐ chǒu, liáo zhǔ yè zǔ líng. xīn mǎo, tài hòu jì qí fù chǔ guó wáng xiāo sī wēn mù. guǐ sì, liáo zhǔ yǔ tài hòu yè huái líng. běi yuàn shū mì fù shǐ yē lǜ sè zhēn, běn sī wēn suǒ jiàn, qī tài hòu zhī zhí, tài hòu wěi rèn zhī. jiǎ wǔ, liáo zhǔ yú tài hòu qián yǔ sè zhēn hù yì gōng shǐ ān mǎ, yuē yǐ wèi yǒu.
八月,己丑,遼主謁祖陵。辛卯,太后祭其父楚國王蕭思溫墓。癸巳,遼主與太后謁懷陵。北院樞密副使耶律色珍,本思溫所薦,妻太后之侄,太后委任之。甲午,遼主於太后前與色珍互易弓矢鞍馬,約以為友。
jǐ hài, liáo zhǔ liè chì shān, qiǎn shǐ jiàn xióng fáng lù pú yú qián líng zhī níng shén diàn.
己亥,遼主獵赤山,遣使薦熊肪、鹿脯於乾陵之凝神殿。
yǐ sì, liáo mìng yù yuè xiū gé tí diǎn yuán chéng.
乙巳,遼命裕悅休格提點元城。
gēng xū, shí xī zài bà shū mì shǐ. xī zài yǐ zú jí qǐng qù, dì qīn xìng qí dì lín wèn. jiǔ ér bù yù, suì kàng biǎo qiú jiě jī wù, gù yǐ yōu lǐ bà.
庚戌,石熙載罷樞密使。熙載以足疾請去,帝親幸其第臨問。久而不愈,遂抗表求解機務,故以優禮罷。
xīn hài, zhào zēng zhōu gōng shì fǎ wǔ shí wǔ zì.
辛亥,詔增《周公諡法》五十五字。
rén zǐ, liáo xī nán zhāo tǎo shǐ hán dé wēi biǎo qǐng fá dǎng xiàng zhī fù pàn zhě, tài hòu mìng fā bié bù bīng shù qiān yǐ zhù zhī, cì jiàn, xǔ pián yí xíng shì. dé wēi, dé ràng zhī dì yě. dé ràng xiōng dé yuán, dì dé níng, bìng yǐ dé ràng gù guì xiǎn yú liáo. dé níng pō lián jǐn, ér dé yuán yú tān, yǐ huì míng, dé ràng yí shū jiàn zhī, zhōng bù quān, lùn zhě shǎo zhī. wéi dé wēi shàn qí shè, yǐ zhàn gōng zhe.
壬子,遼西南招討使韓德威表請伐党項之復叛者,太后命發別部兵數千以助之,賜劍,許便宜行事。德威,德讓之弟也。德讓兄德源,弟德凝,並以德讓故貴顯於遼。德凝頗廉謹,而德源愚貪,以賄名,德讓貽書諫之,終不悛,論者少之。唯德威善騎射,以戰功著。
chū, tài zǔ zhào lú duō xùn lù shí zhèng, yuè sòng shǐ guǎn, duō xùn qì bù néng chéng shū. yú shì yòu bǔ què zhí shǐ guǎn hú dàn yán: zì táng yǐ lái, zhōng shū shū mì yuàn jiē zhì shí zhèng jì, měi yuè biān xiū sòng shǐ guǎn. zhōu xiǎn dé zhōng, zǎi xiàng lǐ gǔ yòu zòu shū mì yuàn zhì nèi tíng rì lì. zì hòu yīn xún fèi què, shǐ chén wú píng zhuàn jí. wàng lìng shū mì yuàn yī jiù zhì nèi tíng rì lì, wěi wén chén rèn fù shǐ zhě yǔ xué shì lún cì jì lù sòng shǐ guǎn. dì cǎi qí yán, zhào: zì jīn jūn guó zhèng yào, bìng wěi cān jiā zhèng shì lǐ fǎng zhuàn lù, shū mì yuàn lìng fù shǐ yī rén zuǎn jí, měi jì sòng shǐ guǎn. fǎng yīn qǐng yǐ suǒ xiū shí zhèng jì, měi yuè xiān zòu yù, hòu fù suǒ sī, cóng zhī. shí zhèng jì zòu yù zì fǎng shǐ.
初,太祖詔盧多遜錄時政,月送史館,多遜訖不能成書。於是右補闕、直史館胡旦言:「自唐以來,中書、樞密院皆置《時政記》,每月編修送史館。周顯德中,宰相李谷又奏樞密院置內庭日曆。自後因循廢闕,史臣無憑撰集。望令樞密院依舊置內庭日曆,委文臣任副使者與學士輪次紀錄送史館。」帝采其言,詔:「自今軍國政要,並委參加政事李昉撰錄,樞密院令副使一人纂集,每季送史館。」昉因請以所修《時政記》,每月先奏御,後付所司,從之。《時政記》奏御自昉始。
xiān shì, měi suì yùn jiāng huái mǐ sì bǎi wàn hú yǐ gěi jīng shī, lǜ yòng guān qián jiù qiān chuán yì fū, pō wèi láo rǎo. zhì shì, měi sōu jì qí zhí gěi yǔ zhōu rén, bǐ zì zhào mù, shì liáng biàn. jì ér zhōu shù bǎi sōu liú hé jīn yuè yú bù dé qù, dì qiǎn qī mén zú zhēn zhī. jì lì zì yán: yǒu sī chú cháng zài wài, bié kē zhì pí gé chì è qiān xī sū mù děng wù, shǒu zhí cáng zhě bù jí shòu gù yě. dì dà nù, zhào shū qiè zé dù zhī shǐ, duó yī yuè fèng.
先是,每歲運江、淮米四百萬斛以給京師,率用官錢僦牽船役夫,頗為勞擾。至是,每艘計其直給與舟人,俾自召募,事良便。既而舟數百艘留河津月餘不得去,帝遣期門卒偵之。計吏自言:「有司除常載外,別科置皮革、赤堊、鉛錫、蘇木等物,守職藏者不即受故也。」帝大怒,詔書切責度支使,奪一月俸。
xī jǐn xù fù sì zhōu mán nèi fù.
溪、錦、敘、富四州蠻內附。
jiǔ yuè, guǐ chǒu shuò, chū zhì shuǐ lù lù fā yùn shǐ yú jīng shī, yǐ wáng bīn xǔ chāng yì tóng zhī shuǐ lù fā yùn, wáng jì shēng liú pán tóng zhī lù lù fā yùn. fán yī gāng, jì qí zhōu chē yì rén zhī zhí, xī yǐ fù zhǔ gāng lì, lìng zì gù mín, wù fù diào fā. fán shuǐ lù zhōu chē niǎn sòng guān wù jí cái huò zhī chū nà, xī guān bào ér cuī dū zhī. zì shì gòng shū wú zhì yǐ.
九月,癸丑朔,初置水陸路發運使於京師,以王賓、許昌裔同知水路發運,王繼升、劉蟠同知陸路發運。凡一綱,計其舟車役人之直,悉以付主綱吏,令自雇民,勿復調發。凡水陸舟車輦送官物及財貨之出納,悉關報而催督之。自是貢輸無滯矣。
liáo yǐ dōng jīng píng zhōu hàn huáng, xuán yǐ nán jīng qiū lǎo, zàn tíng guān zhēng, yǐ tōng shān xī dí yì.
遼以東京、平州旱蝗,旋以南京秋潦,暫停關征,以通山西糴易。
xīn yǒu, liáo zhǔ yè zǔ líng rén xū, hái shàng jīng.
辛酉,遼主謁祖陵;壬戌,還上京。
yǐ chǒu, dì wèi zǎi xiàng yuē: zhèn niàn mín gēng jià zhī qín, chūn qiū fù zū, jūn guó yòng dù suǒ chū, hèn wèi néng qù zhī. bǐ lìng liǎng shuì sān xiàn wài tè jiā yī yuè, ér guān lì bù tǐ cháo zhǐ, zì qiú kè zuì, zì xíng tà fá, dū lìng bàn jí. cǐ yī shì yóu shāng hé qì, yí shēn jǐng zhī. nǎi zhào: zhū zhōu zhǎng lì chá fǎng shǔ xiàn, yǒu yǐ cuī kē yòng xíng cán rěn zhě, lùn qí zuì. yòu wèi zǎi xiàng yuē: mín sù shuǐ hàn, jí shǐ jiǎn fù, lì qiǎn shàng dào, yóu kǒng hòu shí. pō wén shǐ zhě huò dòu liú bù fā, zhōu xiàn lǜ fù liǎn wéi qī, rì xíng biān chuí, mín yì qí jiǎn fù gǎi zhǒng. ruò cǐ jī huǎn, qǐ zhèn qín xù zhī yì hū! zì jīn qiǎn shǐ jiǎn fù zāi hàn, liàng qí dì zhī yuǎn jìn, shì zhī dà xiǎo, lì xiàn yǐ qiǎn zhī.
乙丑,帝謂宰相曰:「朕念民耕稼之勤,春秋賦租,軍國用度所出,恨未能去之。比令兩稅三限外特加一月,而官吏不體朝旨,自求課最,恣行撻罰,督令辦集。此一事尤傷和氣,宜申儆之。」乃詔:「諸州長吏察訪屬縣,有以催科用刑殘忍者,論其罪。」又謂宰相曰:「民訴水旱,即使檢覆,立遣上道,猶恐後時。頗聞使者或逗留不發,州縣慮賦斂違期,日行鞭箠,民亦俟檢覆改種。若此稽緩,豈朕勤恤之意乎!自今遣使檢覆災旱,量其地之遠近,事之大小,立限以遣之。」
bǐng yín, dì wèi zǎi xiàng yuē: jīng hú jiāng zhè huái nán zhū zhōu, měi suì shàng gòng qián bó, qiǎn bù mín zhī gāo zī zhě hù sòng zhì què xià. mín duō zhì lǔ, wú yù xià zhī shù, gāo gōng jí shī, jiē wán huá bù chěng, zì wèi qīn dào, mín huò pò chǎn yǐ cháng guān wù, shén wú wèi yě. nǎi zhào: zì jīn zhí qiǎn yá lì, wù fù rǎo mín.
丙寅,帝謂宰相曰:「荊湖、江、浙、淮南諸州,每歲上供錢帛,遣部民之高貲者護送至闕下。民多質魯,無馭下之術,篙工楫師,皆頑猾不逞,恣為侵盜,民或破產以償官物,甚無謂也。」乃詔:「自今直遣牙吏,勿復擾民。」
xīn wèi, liáo yǒu sī qǐng yǐ liáo zhǔ shēng rì wèi qiān líng jié, cóng zhī. lù gù yù yuè wū zhēn zhī zǐ wèi lín yá, yǐ tài hòu zhuī niàn wū zhēn yǒu fǔ dǎo gōng yě.
辛未,遼有司請以遼主生日為千齡節,從之。錄故裕悅烏珍之子為林牙,以太后追念烏珍有輔導功也。
bǐng zǐ, liáo zhǔ rú lǎo wēng chuān.
丙子,遼主如老翁川。
guō shǒu wén sāi jué hé dī, jiǔ bù chéng. dì wèi zǎi xiàng yuē: huò yán hé liǎng àn gǔ yǒu yáo dī yǐ kuān shuǐ shì, qí hòu mín lì wò rǎng, xián jū qí zhōng, hé shèng yì jí lí shuǐ huàn. dāng lìng àn shì xiū fù. nǎi fēn qiǎn diàn zhōng shì yù zhōng jì yīn chái chéng wù guó zi jiān chéng luò yáng zhào fú děng, xī zì hé yáng, dōng zhì yú hǎi, tóng shì hé dī jiù zhǐ. fú děng huí zòu, yǐ wèi: zhì yáo dī bù rú fēn shuǐ shì. huá chán èr zhōu zuì wèi ài xiá, yí yú nán běi àn gè kāi qí yī, běi rù wáng mǎng hé yǐ tōng yú hǎi, nán rù líng hé yǐ tōng yú huái, jié jiǎn bào liú, yī rú biàn kǒu zhī fǎ. cháo yì yǐ zhòng xī mín lì, qǐn qí zòu. shí duō yīn yǔ, dì yǐ hé jué wèi sāi, shēn yōu zhī. dīng chǒu, qiǎn shū mì zhí xué shì zhāng qí xián chéng chuán yì bái mǎ jīn, yòng tài láo jiā bì yǐ jì.
郭守文塞決河堤,久不成。帝謂宰相曰:「或言河兩岸古有遙堤以寬水勢,其後民利沃壤,咸居其中,河盛溢即罹水患。當令按視修復。」乃分遣殿中侍御中濟陰柴成務、國子監丞洛陽趙孚等,西自河陽,東至於海,同視河堤舊址。孚等回奏,以為:「治遙堤不如分水勢。滑、澶二州最為隘狹,宜於南北岸各開其一,北入王莽河以通於海,南入靈河以通於淮,節減暴流,一如汴口之法。」朝議以重惜民力,寢其奏。時多陰雨,帝以河決未塞,深憂之。丁丑,遣樞密直學士張齊賢乘傳詣白馬津,用太牢加璧以祭。