qǐ chóng guāng dà huāng luò zhēng yuè, jǐn shí èr yuè, fán yī nián.
起重光大荒落正月,盡十二月,凡一年。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì qìng lì yuán nián liáo zhòng xī shí nián. xīn sì, yī líng sì yī nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝慶曆元年(遼重熙十年。辛巳,一零四一年)
chūn, zhēng yuè, xīn hài shuò, yù dà qìng diàn shòu cháo.
春,正月,辛亥朔,御大慶殿受朝。
dīng sì, yǐ tài zǐ zhōng shè shòu guāng rèn zhuān wèi sān sī jù dāng gōng shì.
丁巳,以太子中舍壽光任顓為三司句當公事。
cháo tíng jì yòng hán qí děng suǒ huà gōng cè, xiān jiè shī qī. zhī yán zhōu fàn zhòng yān yán: zhēng yuè nèi qǐ bīng, jūn mǎ liáng cǎo, dòng yú wàn jì, rù xiǎn zǔ zhī dì, sài wài yǔ xuě dà hán, bào lù jiāng pū, shǐ zéi chéng zhī, suǒ shāng bì zhòng. jīn fū yán lù chéng lěi bīng jiǎ liáng cǎo shì mǎ gōng shǒu zhī jì yǐ yǒu cì dì, bù huàn zéi zhī xiān zhì, qǐng qí chūn nuǎn chū shī. zéi mǎ shòu rén jī, qí shì yì zhì, yòu kě rǎo qí gēng zhǒng, zòng wú dà huò, yì bù zhì yǒu tā yú. yòu yán: qǐng yǐ xià chì zhāo xié fān zú shǒu lǐng, chén yì qiǎn rén tàn wèn qí qíng, yù tōng cháo tíng róu yuǎn zhī yì. shǐ qí bù jiàn zhōng guó zhī hào ér xiū shí gòng zhī lǐ, yì kě fǔ cóng. jīn fū yán shì jiù rì jìn gòng zhī lù, yuàn cháo tíng cún cǐ yí lù, lìng zhū jiāng lè bīng yán bèi, zéi zhì zé jī. chéng tǎo fá wèi xíng, róng chén shì yǐ ēn yì, suì shí zhī jiān, huò kě zhāo nà. bù rán, chén kǒng gé jué qíng yì, yǎn bīng wú qī. ruò yòng chén cè, suì yuè wú xiào, rán hòu xú tú jǔ bīng, xiān qǔ suī yòu, jù qí yào hài, tún bīng yíng tián, wèi chí jiǔ zhī jì. rú cǐ, zé chá shān héng shān yī dài fān hàn rén hù, jù hàn bīng wēi, kě yǐ zhāo xiáng. huò jí bēn cuàn, yì shì qù xī zéi zhī yī bì. tà jiāng zhì kòu, wú qīng jǔ zhī shī yě. wù wǔ, zhào cóng zhòng yān suǒ qǐng. zhòng yān yòu yán: fū yán lù rù jiè, bǐ zhū lù zuì yuǎn, yí xiān xiū fù chéng zhài, qǐng yǐ èr yuè bàn hé bīng wàn rén, zì yǒng píng zhài jìn zhú chéng píng zhài, qí chéng píng zhài bì gōng, yòu zé lì jìn zhú, yīn yǐ qiān zhì yuán hào dōng jiè jūn mǎ, shǐ bù dé bìng lì xī yù huán qìng jīng yuán zhī shī, yì yǔ jù chū sān lù wú yì. cháo tíng suī xǔ zhòng yān cún fū yán yí lù shì zhāo nà yì, réng zhào zhòng yān yǔ xià sǒng hán qí děng tóng móu, kě yǐ yīng jī chéng biàn, jí bù jū zǎo wǎn chū shī. zhòng yān qián hòu fán liù zòu, zú chéng chéng píng děng shí èr zhài, fān hàn zhī mín xiāng zhǒng fù yè.
朝廷既用韓琦等所畫攻策,先戒師期。知延州范仲淹言:「正月內起兵,軍馬糧草,動逾萬計,入險阻之地,塞外雨雪大寒,暴露僵仆,使賊乘之,所傷必眾。今鄜延路城壘、兵甲、糧草、士馬攻守之計已有次第,不患賊之先至,請俟春暖出師。賊馬瘦人飢,其勢易制,又可擾其耕種,縱無大獲,亦不至有它虞。」又言:「頃已下敕招攜蕃族首領,臣亦遣人探問其情,欲通朝廷柔遠之意。使其不僭中國之號而修時貢之禮,亦可俯從。今鄜延是舊日進貢之路,願朝廷存此一路,令諸將勒兵嚴備,賊至則擊。乘討伐未行,容臣示以恩意,歲時之間,或可招納。不然,臣恐隔絕情意,偃兵無期。若用臣策,歲月無效,然後徐圖舉兵,先取綏、宥,據其要害,屯兵營田,為持久之計。如此,則茶山、橫山一帶蕃、漢人戶,懼漢兵威,可以招降。或即奔竄,亦是去西賊之一臂。拓疆制寇,無輕舉之失也。」戊午,詔從仲淹所請。仲淹又言:「鄜延路入界,比諸路最遠,宜先修復城寨,請以二月半合兵萬人,自永平寨進築承平寨,俟承平寨畢功,又擇利進築,因以牽制元昊東界軍馬,使不得併力西御環慶、涇原之師,亦與俱出三路無異。」朝廷雖許仲淹存鄜延一路示招納意,仍詔仲淹與夏竦、韓琦等同謀,可以應機乘便,即不拘早晚出師。仲淹前後凡六奏,卒誠承平等十二寨,蕃、漢之民相踵復業。
yòu yán: guān zhōng mín kǔ yuǎn shū, qǐng jiàn fū zhōu zhī fū chéng xiàn wèi jūn, yǐ hé zhōng tóng huá zhōng xià hù shuì zū jiù shū zhī, chūn xià xǐ biān bīng jiù shí, kě shěng dí jià shén zhī sān, tā suǒ jiǎn bù yǔ. zhào míng qí jūn yuē kāng dìng.
又言:「關中民苦遠輸,請建鄜州之鄜城縣為軍,以河中、同、華中下戶稅租就輸之,春夏徙邊兵就食,可省糴價什之三,它所減不與。」詔名其軍曰康定。
jǐ wèi, jiā jiā lēi sī lài hé xī jié dù shǐ.
己未,加嘉勒斯賚河西節度使。
rén shēn, zhào: suì yǐ chūn fēn sì gāo méi, qiǎn liǎng zhì guān shè shì.
壬申,詔:「歲以春分祀高禖,遣兩制官攝事。」
shì yuè, yuán hào shǐ rén yú jīng yuán qǐ hé, yòu qiǎn gāo yán dé yì yán zhōu yǔ fàn zhòng yān yuē. zhòng yān jì jiàn yán dé, chá tiān hào wèi kěn shùn shì, qiě wú biǎo zhāng, bù gǎn wén yú cháo tíng, nǎi zì wèi shū yù yǐ nì shùn, qiǎn jiān yā hán zhōu tóng yán dé hái dǐ yuán hào. qí shū yuē:
是月,元昊使人於涇原乞和,又遣高延德詣延州與范仲淹約。仲淹既見延德,察天昊未肯順事,且無表章,不敢聞於朝廷,乃自為書諭以逆順,遣監押韓周同延德還抵元昊。其書曰:
nǎng zhě jǐng dé chū, liǎng hé xiū bīng, zhōng wài shàng yán, yǐ líng xià shù zhōu běn wèi nèi dì, qǐng yí hé shuò zhī bīng, hé guān zhōng zhī lì, yǐ tú shōu fù wǒ zhēn zōng huáng dì wén dé róu yuǎn, ér xiān dài wáng qíng xiàng cháo tíng, xīn rú jīn shí, yán xī chuí zhě yī qiè bù xíng, dài xiān dài wáng yǐ gǔ ròu zhī qīn, mìng wèi tóng xìng, quán fù xià tǔ, jīng qí chē fú, guì jí wáng gōng. shì wǒ zhēn zōng huáng dì yǒu tiān dì zhī zào yú ěr yě! zì cǐ cháo gòng zhī chén, bù jué yú dào, sāi yuán zhī xià, yú sān shí nián, yǒu gēng wú zhàn, yǎng shēng sòng sǐ, lìng zhōng tiān nián, cǐ zhēn zōng huáng dì zhī zhì huà, yì xiān dài wáng zhōng shùn zhī gōng yě.
「曩者景德初,兩河休兵,中外上言,以靈、夏數州本為內地,請移河朔之兵,合關中之力,以圖收復;我真宗皇帝文德柔遠,而先大王情向朝廷,心如金石,言西陲者一切不行,待先大王以骨肉之親,命為同姓,全付夏土,旌旗車服,貴極王公。是我真宗皇帝有天地之造於爾也!自此朝貢之臣,不絕於道,塞垣之下,逾三十年,有耕無戰,養生送死,令終天年,此真宗皇帝之至化,亦先大王忠順之功也。
zì xiān dài wáng hōng, jīn huáng dì qiǎn shǐ hòu diào fù zhī lǐ, tīng dài wáng sì shǒu qí guó, jué mìng lóng zhòng, yī rú xiān dài wáng. dài wáng yǐ qīng chūn xí jué, wéi xiān jūn zhī shì shū, suì jiàn wèi hào, qiǎn rén guī nà jīng jié zhōng wài jīng fèn, qǐng shōu xíng rén, lù yú dū shì. huáng dì niàn xiān dì běn yì, gù xià wáng zhōng shùn zhī gōng, bù rěn yī zhāo zhòu jué, hán róng bù shā. shěng chū niàn zhōng, tiān zǐ hé fù dài wáng zāi!
自先大王薨,今皇帝遣使厚吊賻之禮,聽大王嗣守其國,爵命隆重,一如先大王。大王以青春襲爵,違先君之誓書,遂僭位號,遣人歸納旌節;中外驚憤,請收行人,戮於都市。皇帝念先帝本意,故夏王忠順之功,不忍一朝驟絕,含容不殺。省初念終,天子何負大王哉!
chuán yuē: míng bù zhèng zé yán bù shùn, yán bù shùn zé shì bù chéng. dài wáng shì jū xī tǔ, yì guān yán yǔ, jiē cóng běn guó zhī sú, hé dú míng chēng yǔ tiān zǐ móu? dài wáng jiàn yì zhī chū, bì wèi biān chéng wú bèi, shì xīn bù qí, qū mǎ ér lái, suǒ xiàng kě xià. jīn bēn chōng biān dì, pín nián yú zī, hàn zhī bīng mín yǒu xuè zhàn ér sǐ zhě, wú yī chéng yī jiāng yuàn guī dài wáng zhě, yǔ chū wàng wú nǎi yì hū?
「傳曰:『名不正則言不順,言不順則事不成。』大王世居西土,衣冠言語,皆從本國之俗,何獨名稱與天子侔?大王建議之初,必謂邊城無備,士心不齊,驅馬而來,所向可下。今奔沖邊地,頻年於茲,漢之兵民有血戰而死者,無一城一將願歸大王者,與初望無乃異乎?
dài wáng guǒ yǐ ài mín wèi yì, yán dāng shí zhī jǔ, tú yóu zhòng qǐng, yǐ cǐ xiè zuì, tiān zǐ bì dāng fù wáng jué, chéng xiān dài wáng bǎo guó bì mín zhī zhì, tiān xià shú bù chēng dài wáng zhī xián, yī yě. rú zhòng duō zhī qǐng, zhōng bù huò cí, qián suǒ wèi hàn táng dān yú kè hán zhī chēng, yú běn guó yǔ yán wèi biàn, yì bù shī qí guì, èr yě. dàn chén gòng shàng guó, cún zhōng wài zhī tǐ, bù zhào tiān xià zhī yuàn, bù sù tiān xià zhī bīng, shǐ rén fù kāng tài, sān yě. yòu, dài wáng zhī guó, fǔ yòng huò què, cháo tíng měi suì bì yǒu hòu cì, wèi dài wáng zhù, sì yě. yòu, qián lái rù gòng zhī chén, zhǐ chēng fān xiào, yǐ bì jué mìng. àn táng fāng guó zhī lǐ, cháng qiǎn bīn zuǒ rù gòng yú cháo, zé bù bì yòng fān xiào zhī míng. yòu, táng zhū fān suǒ jiàn guān míng, wèi cháng yǔ zhōng guó xiāng zá, shǐ qí chí lǐ ér lái, zé wú xián yǐ, qí yǒu gōng yǒu dé zhě bì kě shòu cháo tíng zhī mìng, wǔ yě. shí zhě biān chén shàng yán, qǐ yǐ guān jué jīn bó zhāo zhì fān bù shǒu lǐng, zhòng yān yì yī miàn qǐng bà, wéi dài wáng gào yù shǒu lǐng, bù xū qù fù mǔ zhī bāng, dàn huí yì zhōng cháo, zé tài píng zhī lè, xiá ěr tóng zhī, liù yě. guó jiā yǐ sì hǎi zhī guǎng, qǐ wú yí cái? zài dài wáng zhī guó zhě, cháo tíng bù lù qí jiā, ān quán rú gù, yí shàn shì dài wáng, wéi tóng xīn xiàng shùn, zì bù shī qí fù guì, ér zōng zú zhī rén bì gèng yōu xù, qī yě. yòu, mǎ niú tuó yáng zhī chǎn, jīn yín zēng bó zhī huò, yǒu wú jiāo yì, gè huò qí suǒ, bā yě. dài wáng tīng zhī, zé shàng xià tóng qí měi lì, biān mín zhī huàn xī yǐ. kuàng zōng miào yǒu xiān dài wáng shì shū zài, zhū lù zhī bīng, fēi wú míng ér jǔ. zhōng gǔ zhī fá, yǐ shí yǐ nián, dài wáng zhī guó, jiāng rú zhī hé? tā rì suī qǐng yú cháo tíng, kǒng yǒu shì qí zhī huǐ, wéi dài wáng zé yān!
「大王果以愛民為意,言當時之舉,徒由眾請,以此謝罪,天子必當復王爵,承先大王保國庇民之志,天下孰不稱大王之賢,一也。如眾多之請,終不獲辭,前所謂漢、唐單于、可汗之稱,於本國語言為便,亦不失其貴,二也。但臣貢上國,存中外之體,不召天下之怨,不速天下之兵,使人復康泰,三也。又,大王之國,府用或闕,朝廷每歲必有厚賜,為大王助,四也。又,前來入貢之臣,止稱蕃校,以避爵命。按唐方國之禮,常遣賓佐入貢於朝,則不必用蕃校之名。又,唐諸蕃所建官名,未嘗與中國相雜,使其持禮而來,則無嫌矣,其有功有德者必可受朝廷之命,五也。時者邊臣上言,乞以官爵金帛招致蕃部首領,仲淹亦一面請罷,惟大王告諭首領,不須去父母之邦,但回意中朝,則太平之樂,遐邇同之,六也。國家以四海之廣,豈無遺才?在大王之國者,朝廷不戮其家,安全如故,宜善事大王,惟同心向順,自不失其富貴,而宗族之人必更優恤,七也。又,馬牛駝羊之產,金銀繒帛之貨,有無交易,各獲其所,八也。大王聽之,則上下同其美利,邊民之患息矣。況宗廟有先大王誓書在,諸路之兵,非無名而舉。鐘鼓之伐,以時以年,大王之國,將如之何?它日雖請於朝廷,恐有噬臍之悔,惟大王擇焉!」
èr yuè, xīn sì, xià sǒng yán: zuó hán qí yǐn zhū fù què, yǔ liǎng fǔ dà chén yì yòng gōng cè, yóu jīng yuán fū yán liǎng lù jìn tǎo, jiàng xià chū shī yuè rì. jīn fàn zhòng yān suǒ yì wèi tóng, chén xún lìng yǐn zhū wǎng yán zhōu yǔ zhòng yān zài yì, ér gù zhí qián zòu, wèi kěn chū shī. jìn wén zéi jù bīng yí lù yǐ dí wáng shī, ruò liǎng lù xié lì, fēn bāi yào hài, shàng lǜ zhū jiāng wǎn jìn, shì zú jiāo qiè, wèi néng dà cuò qí fēng. ruò zhǐ lìng jīng yuán yí lù jìn bīng, fū yán què yǐ qiān zhì wèi míng, pán xuán jìng shàng, wěi jīng yuán zhī shī yǐ cháng jù kòu, zhèng duò zéi jì. yòu, zéi qiǎn fān guān gǔ pī děng, xiāng yuē èr shí bā rì shè shì guī shùn cháo tíng. ruò fēi jù jiàn jìn tǎo, jí yù zàn kuǎn hàn bīng, dà wèi bēn tū zhī jì. qǐ zǎo chà jìn shàng chén liáo jiān dū fū yán yí lù jìn bīng, tóng rù zéi jiè, miǎn zhì luò zéi jiān biàn. zhào yǐ sǒng zòu shì zhòng yān.
二月,辛巳,夏竦言:「昨韓琦、尹洙赴闕,與兩府大臣議用攻策,由涇原、鄜延兩路進討,降下出師月日。今范仲淹所議未同,臣尋令尹洙往延州與仲淹再議,而固執前奏,未肯出師。近聞賊聚兵一路以敵王師,若兩路協力,分擘要害,尚慮諸將晚進,士卒驕怯,未能大挫其鋒。若止令涇原一路進兵,鄜延卻以牽制為名,盤旋境上,委涇原之師以嘗聚寇,正墮賊計。又,賊遣蕃官骨披等,相約二十八日設誓歸順朝廷。若非懼見進討,即欲暫款漢兵,大為奔突之計。乞早差近上臣僚監督鄜延一路進兵,同入賊界,免致落賊奸便。」詔以竦奏示仲淹。
jiǎ shēn, liáo běi shū mì yuàn yán: nán běi èr dài wáng fǔ jì zhū bù jié dù shì wèi zhī hòu láng jūn jiē chū zú zhàng, jì miǎn yǔ mín shù biān, qí zhī hòu shì, qǐng yì dé yǐ bù qǔ dài xíng. liáo zhǔ cóng zhī.
甲申,遼北樞密院言:「南、北二大王府洎諸部節度、侍衛、祗候郎君皆出族帳,既免與民戍邊,其祗候事,請亦得以部曲代行。」遼主從之。
xiān shì cháo tíng yù fā jīng yuán fū yán liǎng lù bīng tǎo zéi, yì wèi jué, zhào huán qìng fù bù shǔ rèn fú chéng yì yì jīng yuán jì shì. huì hán qí xíng biān, qū jīng zhōu, ér móu zhě yán yuán hào móu kòu wèi zhōu. jǐ chǒu, qí jí qū zhèn róng jūn, jǐn chū qí bīng, yòu mù gǎn yǒng fán wàn bā qiān rén, shǐ fú jiāng yǐ jī zéi. jīng yuán zhù pō dōu jiān sāng yì wèi xiān fēng, qián xiá zhū guān jīng yuán dōu jiān wǔ yīng jì zhī, xíng yíng dōu jiān wáng guī cān jūn shì gěng fù jiē cóng. qí miàn shòu fú děng fāng lüè, yǐ zhū zhài xiāng jù jǐn sì shí lǐ, dào jìn qiě yì, chú liáng zú gōng, dù shì wèi kě zhàn zé jù xiǎn shè fú, dài qí guī rán hòu yāo jī zhī. fú děng jiù dào, qí qīn zhì chéng wài zhòng jiè zhī. yì rì, fú zì xīn háo wài fēn qīng qí shù qiān qū huái yuǎn chéng nà lóng chuān, yù zhèn róng jūn xī lù dōu xún jiǎn cháng dǐng tóng xún jiǎn nèi shì liú sù, yǔ zéi zhàn yú zhāng jiā bǎo nán, zhǎn shǒu shù bǎi. zéi qì mǎ yáng tuó tuó yáng běi, yì yǐn qí qū zhī, fú yì fēn bīng zì jiāng zhǒng qí hòu. bó mù, fú yì hé jūn tún hǎo shuǐ chuān, zhū guān wǔ yīng wèi yī jūn tún lóng luò chuān, gé shān xiāng jù wǔ lǐ, yuē míng rì huì bīng, bù shǐ zéi dé yì qù. luó zhě chuán zéi bīng shǎo, gù fú děng qīng zhī. lù yì yuǎn, chú liáng bù jì, rén mǎ yǐ fá shí sān rì.
先是朝廷欲發涇原、鄜延兩路兵討賊,議未決,詔環慶副部署任福乘驛詣涇原計事。會韓琦行邊,趨涇州,而謀者言元昊謀寇渭州。己丑,琦亟趨鎮戎軍,盡出其兵,又募敢勇凡萬八千人,使福將以擊賊。涇原駐泊都監桑懌為先鋒,鈐轄硃觀、涇原都監武英繼之,行營都監王珪、參軍事耿傅皆從。琦面授福等方略,以諸寨相距僅四十里,道近且易,芻糧足供,度勢未可戰則據險設伏,待其歸然後邀擊之。福等就道,琦親至城外重戒之。翼日,福自新壕外分輕騎數千趨懷遠城、捺龍川,遇鎮戎軍西路都巡檢常鼎、同巡檢內侍劉肅,與賊戰於張家堡南,斬首數百。賊棄馬羊橐駝佯北,懌引騎趨之,福亦分兵自將踵其後。薄暮,福、懌合軍屯好水川,硃觀、武英為一軍屯龍落川,隔山相距五里,約明日會兵,不使賊得逸去。邏者傳賊兵少,故福等輕之。路益遠,芻糧不繼,人馬已乏食三日。
fú děng bù zhī zéi zhī yòu yě, xī lì bēn zhú. guǐ sì, zhì lóng gān chéng běi, yù zéi dà jūn xún chuān xíng, chū liù pán shān xià, jù yáng mù lóng chéng wǔ lǐ, jié zhèn yǐ kàng guān jūn. zhū jiāng nǎi zhī duò zéi jì, shì bù kě liú, yīn qián jiē zhàn. yì chí fàn qí fēng, fú zhèn wèi chéng liè, zéi zòng tiě qí chōng tū, zì chén zhì wǔ, zhèn dòng, zhòng fù shān, yù jù shèng dì, zéi fā fú zì shān bèi xià jī, shì zú duō duò yá qiàn xiāng fù yā, yì sù zhàn sǐ. zéi fēn bīng shù qiān duàn guān jūn hòu, fú lì zhàn, shēn bèi shí yú shǐ. xiǎo xiào quàn fú zì miǎn, fú yuē: wú wèi dà jiāng, jūn bài, yǐ sǐ bào guó ěr! huī sì rèn tiě jiǎn, tǐng shēn jué dòu, qiāng zhōng jiá, jué hóu ér sǐ. fú zi huái liàng yì sǐ zhī.
福等不知賊之誘也,悉力奔逐。癸巳,至龍竿城北,遇賊大軍循川行,出六盤山下,距羊牧隆城五里,結陣以抗官軍。諸將乃知墮賊計,勢不可留,因前接戰。懌馳犯其鋒,福陣未成列,賊縱鐵騎衝突,自辰至午,陣動,眾傅山,欲據勝地,賊發伏自山背下擊,士卒多墮崖塹相覆壓,懌、肅戰死。賊分兵數千斷官軍後,福力戰,身被十餘矢。小校勸福自免,福曰:「吾為大將,軍敗,以死報國耳!」揮四刃鐵簡,挺身決鬥,槍中頰,絕喉而死。福子懷亮亦死之。
xiān shì qí mìng wèi zhōu dōu jiān zhào jīn jiāng wǎ tíng qí bīng èr qiān èr bǎi wèi jūn duàn hòu, shì rì, yǔ guān yīng huì bīng yú yáo jiā chuān. fú jì sǐ, zéi bìng bīng gōng guān yīng děng. zhàn jì hé, guī zì yáng mù lóng chéng yǐ tún bīng sì qiān wǔ bǎi lái, zhèn yú guān jūn xī, lǚ chū lüè zhèn, zhèn jiān bù kě pò. yīng zhòng shāng, bù néng shì jūn, zì wǔ zhì shēn, zéi bīng yì zhì, dōng piān bù bīng xiān kuì, zhòng suì dà bēn, yīng jīn guī fù jiē sǐ zhī. wéi guān yǐ yú zhòng qiān yú rén bǎo mín yuán, sì xiàng zòng shè, huì mù yè, zéi yǐn qù. jīng yuán bù shǔ wáng zhòng bǎo yì yǐ bīng lái yuán, yǔ guān jù hái mín yuán, jù fú bài chù cái wǔ lǐ xǔ, rán bù xiāng wén yě.
先是琦命渭州都監趙津將瓦亭騎兵二千二百為軍斷後,是日,與觀、英會兵於姚家川。福既死,賊並兵攻觀、英等。戰既合,珪自羊牧隆城以屯兵四千五百來,陣於觀軍西,屢出略陣,陣堅不可破。英重傷,不能視軍,自午至申,賊兵益至,東偏步兵先潰,眾遂大奔,英、津、珪、傅皆死之。惟觀以餘眾千餘人保民垣,四向縱射,會暮夜,賊引去。涇原部署王仲寶亦以兵來援,與觀俱還民垣,距福敗處才五里許,然不相聞也。
shǐ, guī jìn zhàn, jī shā shù bǎi rén, tiě biān zhì náo qū, shǒu zhǎng pò liè, yóu fèn zì ruò, mǎ sān zhōng jiàn, sān yì mǎ, zuì hòu dé qí xià mǎ, zuǒ yòu chí jī, yòu shā shù shí rén, fēi shǐ zhōng qí mù, suì sǐ. yīng zhī bì bài, quàn fù bì qù, fù bù dá. yīng tàn yuē: jūn wén lì, wú jūn zé, nài hé yǔ yīng jù sǐ? guān yì jiè fù shǎo bì zéi fēng, ér fù yù qián bù gù, shēn bèi shù qiāng, nǎi yǔn. qián yī xī, fù zài guān yíng, yè, zuò shū yí fú, yǐ qí rì xiǎo shèng, qián yǔ zéi dà jūn yù, shēn yǐ chí zhòng jiè zhī, zì xiě tí guān míng yǐ zhì fú jūn zhōng. fù sǐ hòu, huò yán fú zhī bài yóu fù dū zhàn tài jí, fú děng jì wéi jié dù, suī sǐ bù zú yǔ. jì ér fú suí jūn lǐ mù lì péng zhōng dé fù jiè fú shū, jù bái qí, qí jí zòu zhī. yǐn zhū wèi zuò mǐn zhōng biàn wū èr piān. yīng, tài yuán rén. fù, hé nán rén.
始,珪進戰,擊殺數百人,鐵鞭至撓曲,手掌破裂,猶奮自若,馬三中箭,三易馬,最後得其下馬,左右馳擊,又殺數十人,飛矢中其目,遂死。英知必敗,勸傅避去,傅不答。英嘆曰:「君文吏,無軍責,奈何與英俱死?」觀亦戒傅少避賊鋒,而傅愈前不顧,身被數槍,乃殞。前一夕,傅在觀營,夜,作書遺福,以其日小勝,前與賊大軍遇,深以持重戒之,自寫題觀名以致福軍中。傅死後,或言福之敗由傅督戰太急,福等既違節度,雖死不足與。既而福隨軍禮目吏彭忠得傅戒福書,具白琦,琦即奏之。尹洙為作《憫忠》、《辨誣》二篇。英,太原人。傅,河南人。
fāng yuán hào qīng guó rù kòu, fú suǒ tǒng shì zú, jiē fēi sù suǒ fǔ xún, jì yòu fèn chū qū lì, gù zhì shén bài. zòu zhì, dì shēn dào yān. dīng yǒu, zèng rèn fú wèi wǔ shèng jūn jié dù shǐ jiān shì zhōng, wáng guī zhào jīn wǔ yīng sāng yì děng bìng zèng guān, gè zhuī fēng qí mǔ qī jí zhēn lù zi sūn yǒu chà.
方元昊傾國入寇,福所統士卒,皆非素所撫循,既又分出趨利,故至甚敗。奏至,帝深悼焉。丁酉,贈任福為武勝軍節度使兼侍中,王珪、趙津、武英、桑懌等並贈官,各追封其母、妻及甄錄子孫有差。
wù xū, xià rén zài kòu liú fán bǎo.
戊戌,夏人再寇劉璠堡。
jǐ hài, huáng zǐ zhōng zhèng jié dù shǐ shòu guó gōng xīn hōng, zèng tài shī zhōng shū lìng yù wáng, shì dào mù.
己亥,皇子忠正節度使壽國公昕薨,贈太師、中書令、豫王,諡悼穆。
shǐ, cháo tíng jì cóng gōng cè, jīng lüè ān fǔ pàn guān yǐn zhū, yǐ zhēng yuè bǐng zǐ zhì yán zhōu, yǔ fàn zhòng yān móu chū bīng. yuè sān rì, zhòng yān xú yán yǐ dé zhǐ, tīng bīng wù chū. zhū liú yán zhōu jǐ liǎng xún, zhòng yān jiān chí bù kě. xīn chǒu, zhū hái zhì qìng zhōu, nǎi zhī rèn fú děng bài jī, zéi qīn liú fán bǎo wèi tuì, yīn qiǎn quán huán qìng lù dōu jiān liú zhèng jiāng ruì zú shù qiān wǎng yuán wèi zhì, zéi yǐn qù. xià sǒng děng hé zòu zhū shàn fā bīng, jiàng tōng pàn háo zhōu.
始,朝廷既從攻策,經略安撫判官尹洙,以正月丙子至延州,與范仲淹謀出兵。越三日,仲淹徐言已得旨,聽兵勿出。洙留延州幾兩旬,仲淹堅持不可。辛丑,洙還至慶州,乃知任福等敗績,賊侵劉璠堡未退,因遣權環慶路都監劉政將銳卒數千往援;未至,賊引去。夏竦等劾奏洙擅發兵,降通判濠州。
zhào: jīng dōng xī děng jiǔ lù zēng mù xiāng bīng, zhì xuān yì jūn, dà zhōu liǎng zhǐ huī, xiǎo zhōu yī zhǐ huī, wèi jiù liáng jìn jūn, hé shí wàn yú rén. yòng fù bì zhī yán yě. zhù zuò zuǒ láng zhāng fāng píng yán qí fēi biàn, zài shū, bù bào.
詔:「京東、西等九路增募鄉兵,置宣毅軍,大州兩指揮,小州一指揮,為就糧禁軍,合十萬餘人。」用富弼之言也。著作佐郎張方平言其非便,再疏,不報。
sān yuè, xīn hài, jiàng zhī zhèn róng jūn chóng yí shǐ zhū guān wèi gōng bèi kù shǐ. shí hán qí zòu hǎo shuǐ zhī yì, guān suī lì zhàn jù zéi, guān guān sǐ shāng zhě yì duō, qǐng jiàng guān liú rèn, yǐ zé hòu xiào yě.
三月,辛亥,降知鎮戎軍、崇儀使硃觀為供備庫使。時韓琦奏好水之役,觀雖力戰拒賊,官官死傷者亦多,請降官留任,以責後效也。
rèn fú děng jì bài, cháo yì yīn yù xī bà zhū lù xíng yíng zhī hào, míng shì zhāo nà, shǐ zéi jiāo dài, réng mì shōu bīng shēn rù tǎo jī. zhào fàn zhòng yān tǐ liàng shì qì yǒng qiè, rú bù zhì wèi nuò, jí kě qū cè qián qù, chéng jī lì gōng. zhòng yān yán: rèn fú yǒng yú zhàn dòu, zéi tuì biàn zhuī, bù yī hán qí zhǐ zōng, yīn zhì xiàn bài. cǐ jiē biān shàng yǒu míng zhī jiāng, shàng bù néng liào zéi. jīn zhī suǒ xuǎn, wǎng wǎng bù jí, gèng lìng shēn rù, huò wèi kě liàng. yǐ chén suǒ jiàn, yán zhōu lù qǐ yī qián zòu qiě xiū nán ān děng chù sān liǎng fèi zhài, ān cún shú hù bìng gōng jiàn shǒu yǐ gù fān lí, fǔ bǐ cháo xué. tā rì zéi dà zhì zé shǒu, xiǎo zhì zé jī, yǒu jiān zé gōng, fāng kě jiù jìn yǐ rǎo zhī, chū qí yǐ tǎo zhī ěr. yú shì xíng yíng zhī hào zú bù bà, bīng yì bù fù chū.
任福等既敗,朝議因欲悉罷諸路行營之號,明示招納,使賊驕怠,仍密收兵深入討擊。詔范仲淹體量士氣勇怯,如不至畏懦,即可驅策前去,乘機立功。仲淹言:「任福勇於戰鬥,賊退便追,不依韓琦指蹤,因致陷敗。此皆邊上有名之將,尚不能料賊。今之所選,往往不及,更令深入,禍未可量。以臣所見,延州路乞依前奏且修南安等處三兩廢寨,安存熟戶並弓箭手以固籓籬,俯彼巢穴。它日賊大至則守,小至則擊,有間則攻,方可就近以擾之,出奇以討之耳。」於是行營之號卒不罷,兵亦不復出。
yuán hào shǐ jiàn, bīng wèi dòng yě, cháo tíng jí yù tǎo zhī. zhù zuò zuǒ láng tōng pàn mù zhōu zhāng fāng píng shàng yán: guó jiā zì jǐng dé yǐ lái, jiāng bù zhī bīng, shì bù zhī zhàn, zhòu yòng zhī bì yǒu sàng shī jué jiāng zhī yōu dāng hán gòu nì xiá, shùn shì qí yì. suī yuán hào zhōng yú bì pàn, ér bīng chū wú míng, lì shì bù zhí qí shàng, nán yǐ jué shèng. xiǎo guó yòng bīng sān nián, bù jiàn shèng fù, bù zhé zé pò, wǒ yǐ quán lì zhì qí hòu, bì shèng zhī dào yě. fāng píng suǒ yì, gài yǔ wú yù tóng, ér yì zhě jiē bù wèi rán.
元昊始僭,兵未動也,朝廷即欲討之。著作佐郎、通判睦州張方平上言:「國家自景德以來,將不知兵,士不知戰,驟用之必有喪師蹶將之憂;當含垢匿瑕,順適其意。雖元昊終於必叛,而兵出無名,吏士不直其上,難以決勝。小國用兵三年,不見勝負,不折則破,我以全力制其後,必勝之道也。」方平所議,蓋與吳育同,而議者皆不謂然。
bīng jì jiāo, tiān xià sāo dòng, fāng píng yòu xiàn píng róng shí cè, dà lüè qǐng jí mín lì zhī wán, tún zhòng bīng hé dōng, shì yǐ xíng shì. zéi rù kòu bì zì yán wèi, ér xìng zhōu cháo xué zhī shǒu xū, wǒ shī zì lín fǔ dù hé, bù shí rì kě zhì, cǐ suǒ wèi gōng qí suǒ bì jiù, xíng gé shì jìn zhī dào yě. zǎi xiàng lǚ yí jiǎn jiàn zhī, wèi cān zhī zhèng shì sòng shòu yuē: dà kē dé rén yǐ! rán bù guǒ yòng qí cè. yú shì zhào duì, chú zhí jí xián yuàn, xún qiān tài cháng chéng, zhī jiàn yuàn.
兵既交,天下騷動,方平又獻平戎十策,大略請及民力之完,屯重兵河東,示以形勢。賊入寇必自延、渭,而興州巢穴之守虛,我師自麟、府度河,不十日可至,此所謂攻其所必救,形格勢禁之道也。宰相呂夷簡見之,謂參知政事宋綬曰:「大科得人矣!」然不果用其策。於是召對,除直集賢院,尋遷太常丞,知諫院。
shì yuè, zhào zhǐ jùn guó jǔ rén, wù yǐ biān jī wèi míng, xī qiú ēn zé.
是月,詔止郡國舉人,勿以邊機為名,希求恩澤。
xià, sì yuè, xīn sì, jiàng shǎn xī jīng lüè ān fǔ fù shǐ shū mì zhí xué shì qǐ jū shè rén hán qí wèi yòu sī jiàn, zhī qín zhōu. rèn fú jūn bài, qí jí shàng zhāng zì hé. jiàn guān sūn miǎn děng qǐng xuē qí guān sān wǔ zī, réng jū jiù zhí, bǐ lì hòu xiào. huì xià sǒng zòu qí cháng yǐ xí jiè fú jiàn lì qīng jìn, dì zhī zuì bù zhuān zài qí, shǒu zhào wèi fǔ zhī, jí shì nǎi duó qí shǐ quán.
夏,四月,辛巳,降陝西經略安撫副使、樞密直學士、起居舍人韓琦為右司諫,知秦州。任福軍敗,琦即上章自劾。諫官孫沔等請削琦官三五資,仍居舊職,俾立後效。會夏竦奏琦嘗以檄戒福見利輕進,帝知罪不專在琦,手詔慰撫之,及是乃奪琦使權。
guǐ wèi, jiàng shǎn xī jīng lüè ān fǔ fù shǐ jiān zhī yán zhōu lóng tú gé zhí xué shì hù bù láng zhōng fàn zhòng yān wèi hù bù yuán wài láng, zhī yào zhōu. shǐ, hán zhōu děng chí zhòng yān shū rù xī jiè, nì zhě lǐ yì shū shàn. xíng jì liǎng rì, wén shān wài zhū jiāng bài wáng, zhōu děng dǐ xià zhōu, liú sì shí yú rì. yuán hào bǐ qí qīn xìn yě lì wàng róng wèi shū bào zhòng yān, bié qiǎn shǐ yǔ zhōu jù hái, qiě yán bù gǎn yǐ wén wū zhū, shū cí yì màn. zhòng yān duì shǐ zhě fén qí shū, ér qián lù fù běn yǐ wén shū fán èr shí liù zhǐ, qí bù kě yǐ wén zhě èr shí zhǐ, zhòng yān xī fén zhī, yú yòu lüè jiā shān gǎi. shū jì dá, dà chén jiē wèi zhòng yān bù dāng zhé yǔ yuán hào tōng shū, yòu bù dāng zhé fén qí bào. lǚ yí jiǎn jié zhōu bù bǐng cháo mìng, shàn rù xī jiè. zhōu yán jīng lüè zhuān shā shēng, bù gǎn bù cóng. zuò xuē guān, jiān dào zhōu shuì. sòng xiáng yīn yán zhòng yān kě zhǎn, dù yǎn yuē: zhòng yān běn zhì yù zhāo nà pàn qiāng ěr, hé kě shēn zuì! yí jiǎn yì xú zhù yǎn yán, zhī jiàn yuàn sūn miǎn yòu shàng shū wèi zhòng yān biàn. dì wù, nǎi báo qí zé.
癸未,降陝西經略安撫副使兼知延州、龍圖閣直學士、戶部郎中范仲淹為戶部員外郎,知耀州。始,韓周等持仲淹書入西界,逆者禮意殊善。行既兩日,聞山外諸將敗亡,周等抵夏州,留四十餘日。元昊俾其親信野利旺榮為書報仲淹,別遣使與周俱還,且言不敢以聞烏珠,書辭益慢。仲淹對使者焚其書,而潛錄副本以聞;書凡二十六紙,其不可以聞者二十紙,仲淹悉焚之,餘又略加刪改。書既達,大臣皆謂仲淹不當輒與元昊通書,又不當輒焚其報。呂夷簡詰周不稟朝命,擅入西界。周言經略專殺生,不敢不從。坐削官,監道州稅。宋庠因言仲淹可斬,杜衍曰:「仲淹本志欲招納叛羌耳,何可深罪!」夷簡亦徐助衍言,知諫院孫沔又上書為仲淹辨。帝悟,乃薄其責。
jiǎ shēn, yǐ zī zhèng diàn xué shì chén zhí zhōng wèi tóng shǎn xī dōu bù shǔ jiān jīng lüè ān fǔ yuán biān zhāo tǎo děng shǐ, zhī yǒng xìng jūn. réng zhào xià sǒng pàn yǒng xìng jūn rú gù, ér xǐ qín fèng fù dōu bù shǔ zhī qín zhōu cáo cóng yǐ fù zhī. cóng zài qín zhōu, qián hòu fán sì nián, liú píng shí yuán sūn zhī bài, guān fǔ zhèn kǒng, cóng qǐng jí mín wèi yì jūn yǐ zhāng bīng shì, yú shì liào jiǎn xiāng gōng shǒu shù wàn rén. zéi kòu shān wài, hái tiān dū, jié yí qín shǔ hù, cóng fā qí shì shè fú yǐ dài zhī. zéi suì yǐn qù. cóng yù yòu tǔ bō jǐ jiǎo tú zéi, dé xī zhōu jiù jiǎ, shǐ yù yì. ér shā zhōu zhèn guó wáng zǐ qiǎn shǐ fèng shū yuē: wǒ běn táng shēng, tiān zǐ shí wú jiù yě. zì dǎng xiàng pò gān liáng, suì yǔ hàn gé. jīn yuàn lǜ shǒu lǐng wèi cháo tíng jī zéi. dì shàn cóng cè, gù shǐ fù zhí zhōng.
甲申,以資政殿學士陳執中為同陝西都部署兼經略安撫緣邊招討等使,知永興軍。仍詔夏竦判永興軍如故,而徙秦鳳副都部署、知秦州曹琮以副之。琮在秦州,前後凡四年,劉平、石元孫之敗,關輔震恐,琮請籍民為義軍以張兵勢,於是料簡鄉弓手數萬人。賊寇山外,還天都,劫儀、秦屬戶,琮發騎士設伏以待之。賊遂引去。琮欲誘吐蕃掎角圖賊,得西州舊賈,使諭意。而沙州鎮國王子遣使奉書曰:「我本唐甥,天子實吾舅也。自党項破甘、涼,遂與漢隔。今願率首領為朝廷擊賊。」帝善琮策,故使副執中。
yǐ sì, xià dé yīn, jiàng shǎn xī qiú sǐ zuì yī děng, liú yǐ xià shì zhī, tè zhī jūn shì mín qián, zhèn fǔ biān mín bèi chāo lüè zhě qīn shǔ.
乙巳,下德音,降陝西囚死罪一等,流以下釋之,特支軍士緡錢,賑撫邊民被鈔略者親屬。
bǐng wǔ, yǐ chén zhōu bù yī guō jīng wèi dà lǐ píng shì shǎn xī dōu bù shǔ sī cān móu jūn shì. jīng shǎo rèn xiá, hǎo yán bīng, fàn zhòng yān téng zōng liàng shù jiàn zhī, dì zhào jiàn, tè mìng yǐ guān.
丙午,以陳州布衣郭京為大理評事、陝西都部署司參謀軍事。京少任俠,好言兵,范仲淹、滕宗諒數薦之,帝召見,特命以官。
jiàn zhōu bù yī xú fù cì hào chōng huì chù shì.
建州布衣徐復賜號沖晦處士。
fù xué yì, tōng liú yǎn guà qì fǎ, yòu jīng míng lè lǐ. hú yuàn zuò zhōng qìng, dà biàn gǔ fǎ, fù xiào yuē: shèng rén yù qì yǐ shēng, jīn bù xiān qiú qí shēng ér gèng qí qì, kě yòng hū! hòu yuàn zhì zuò jiē bù xiào. fàn zhòng yān guò rùn zhōu, jiàn fù, wèn yuē: jīn yǐ yǎn guà zhàn zhī, biān jìng wú biàn yì hū? fù yán: xī fāng dāng yòng bīng. tuī qí rì yuè, hòu wú shǎo chà.
復學《易》,通流衍卦氣法,又精明樂理。胡瑗作鍾罄,大變古法,復笑曰:「聖人寓器以聲,今不先求其聲而更其器,可用乎!」後瑗製作皆不效。范仲淹過潤州,見復,問曰:「今以衍卦占之,邊境無變異乎?」復言:「西方當用兵。」推其日月,後無少差。
yú shì yǔ guō jīng jù zhào jiàn, dì wèn tiān shí rén shì, fù duì yuē: yǐ jīng fáng yì guà tuī zhī, jīn nián suǒ pèi nián yuè rì, dāng xiǎo guò yě. gāng shī wèi ér bù zhōng, qí zài qiáng jūn dé hū! dì yòu wèn: biàn gù yǔ qián shì hé ruò? fù duì yuē: rú táng dé zōng jū fèng tiān shí. dì jīng yuē: hé zhì cǐ? fù yuē: suī rán, bì xià wú shēn lǜ yě. dé zōng xìng jì kè, hǎo gōng lì, yù yǐ bīng fú tiān xià, qí dé yǔ xiōng yùn huì, gù bēn zǒu shī guó, jǐn nǎi néng miǎn. bì xià gōng jiǎn rén shù, xī qiāng zhī biàn, qǐ zì yuán hào, bù dé yǐ ér yīng zhī, shí yǔ dé zōng tóng ér dé yǔ zhī yì, guà qì suī bù dé, wú tā yě, bù jiǔ dìng yǐ. dì chēng shàn. mìng wèi dà lǐ píng shì, yǐ jí cí, nǎi cì chù shì hào.
於是與郭京俱召見,帝問天時人事,復對曰:「以京房《易卦》推之,今年所配年月日,當小過也。剛失位而不中,其在強君德乎!」帝又問:「變故與前世何若?」復對曰:「如唐德宗居奉天時。」帝驚曰:「何至此?」復曰:「雖然,陛下無深慮也。德宗性忌刻,好功利,欲以兵服天下,其德與凶運會,故奔走失國,僅乃能免。陛下恭儉仁恕,西羌之變,起自元昊,不得已而應之,時與德宗同而德與之異,卦氣雖不得,無它也,不久定矣。」帝稱善。命為大理評事,以疾辭,乃賜處士號。
shì yuè, liáo bà xiū yā lǜ jiāng fú liáng jí hàn bīng tún shù zhī yì. yòu yǐ dōng jīng liú shǒu xiāo sà bā yán, chí dōng jīng jī jū zhī jìn.
是月,遼罷修鴨綠江浮梁及漢兵屯戍之役。又以東京留守蕭薩巴言,馳東京擊鞠之禁。
wǔ yuè, wù wǔ, yǐ yòu bān diàn zhí zhào xún wèi shǎn xī jīng lüè ān fǔ zhāo tǎo dōu jiān. xún chū suí qí fù zhèn zài xī biān, fǎng dé wǔ lù jiǎo wài shān chuān yì jū dào lǐ lì hài, zuò jù mǐ tú jīng wǔ juǎn. hán qí yán yú dì, zhào qǔ qí shū, bìng zhào xún. zhì, yòu shàng wǔ zhèn tú bīng shì shí yú piān. dì gěi bù qí, shǐ àn zhèn, jì chéng, lín guān zhī. yú shì chén zhí zhōng jiàn xún wèi yán biān xún jiǎn shǐ. lǚ yí jiǎn sòng xiáng gòng zòu: yòng bīng yǐ lái, cè shì zhī yán yǐ wàn shù, wú rú xún zhě. jí zhuó rèn zhī.
五月,戊午,以右班殿直趙珣為陝西經略安撫招討都監。珣初隨其父振在西邊,訪得五路徼外山川邑居道里利害,作《聚米圖經》五卷。韓琦言於帝,詔取其書,並召珣。至,又上《五陣圖》、《兵事》十餘篇。帝給步騎,使按陣,既成,臨觀之。於是陳執中薦珣為沿邊巡檢使。呂夷簡、宋庠共奏:「用兵以來,策士之言以萬數,無如珣者。」即擢任之。
xún zì yǐ nián shào xīn jìn, wèi yǒu gōng, cí dōu jiān, shòu bīng wàn rén, cì yù kǎi zhàng, lìng zì zé piān bì cān zuǒ, jū jīng yuán, jiān zhì lóng gān chéng. má zhān cháng liú bǎi yú zhàng, chù jìn sāi wèi bào, xún bái fǔ, yǐn bīng sān wàn, zì jìng biān lì kuí wú dǐ mù níng jī zéi, fú huò shù qiān jì. jìng biān jiāng liú hù diàn hòu, wèi zéi suǒ yǎn, xún dēng bǎn wàng jiàn, zòng qí shù bǎi, fù yòu bá hù zhī zhòng yǐ chū, shì jiē tàn fú. xiá jiǎn jū kān gǔ wú suǒ shǔ, xún yǔ shū zhāo zhī, yí yǐ tí mián, xiá jiǎn tīng mìng.
珣自以年少新進,未有功,辭都監,受兵萬人,賜御鎧仗,令自擇偏裨參佐,居涇原,兼治籠竿城。麻氈常留百餘帳,處近塞為暴,珣白府,引兵三萬,自靜邊歷揆吳抵木寧擊賊,俘獲數千計。靜邊將劉滬殿後,為賊所掩,珣登阪望見,縱騎數百,復又拔滬之眾以出,士皆嘆服。轄戩居龕谷無所屬,珣與書招之,遺以綈綿,轄戩聽命。
zuǒ zhèng yán sūn miǎn zòu: nán jiāo bìng zhú nián shèng jié, fán wén zī bìng xǔ zòu yìn zi sūn dì zhí, lüè wú dìng shù. ruò huáng qīn hòu zú, duō zhì yī èr shí rén, shǎo bù xià wǔ qī rén. jiāng guó jiā yǒu shù zhī pǐn míng, gěi rén chén wú yàn zhī sī huì, bǐ zhī cóng zhèng, tú yǐ hài mín. yù qǐ jīn hòu yuē shù rén shù, dìng qí jiǔ zhì, yǐ wèi wàn shì fǎ. miǎn lèi zòu jiē yǔ dà chén wǔ, yòu jiàn tián kuàng ōu yáng xiū zhāng fāng píng céng gōng liàng cài xiāng wáng sù kě rèn jiàn guān zì dài. jiǎ zǐ, miǎn bà wèi gōng bù yuán wài láng tí diǎn liǎng zhè lù xíng yù.
左正言孫沔奏:「南郊並逐年聖節,凡文資並許奏廕子孫弟侄,略無定數。若皇親、後族,多至一二十人,少不下五七人。將國家有數之品名,給人臣無厭之私惠,俾之從政,徒以害民。欲乞今後約束人數,定其久制,以為萬世法。」沔累奏皆與大臣牾,又薦田況、歐陽修、張方平、曾公亮、蔡襄、王素可任諫官自代。甲子,沔罷為工部員外郎、提點兩浙路刑獄。
chū nèi cáng kù mín qián yī bǎi wàn, zhù sān sī gěi shǎn xī jūn fèi.
出內藏庫緡錢一百萬,助三司給陝西軍費。
yǐ chǒu, zhuī fēng huáng zhǎng zi wèi bāo wáng, cì míng fǎng.
乙丑,追封皇長子為褒王,賜名昉。
xīn wèi, cān zhī zhèng shì sòng xiáng shū mì fù shǐ zhèng jiǎn bìng bà, xiáng shǒu běn guān, zhī yáng zhōu, jiǎn jiā zī zhèng diàn xué shì, zhī háng zhōu. xiān shì lǚ yí jiǎn dāng guó, tóng liè bù gǎn yù shì, dú xiáng shù yǔ zhēng lùn, yí jiǎn bù yuè. dì gù xiáng pō hòu, yí jiǎn jì shén, qiú suǒ yǐ qīng xiáng, wèi dé. jí yì fàn zhòng yān tōng shū yuán hào shì, yí jiǎn cóng róng wèi xiáng yuē: rén chén wú wài jiāo, xī wén hé gǎn rú cǐ! xiáng yǐ yí jiǎn chéng shēn zuì zhòng yān yě, jù qǐng zhǎn zhòng yān. yǐ ér yí jiǎn yǐ dù yǎn zhī yán wèi shì, xiáng suì cāng huáng shī cuò. lùn zhě jiē jiù xiáng, bù zhī wèi yí jiǎn suǒ mài yě. yú shì yòng péng dǎng shì, yǔ jiǎn jù bà.
辛未,參知政事宋庠、樞密副使鄭戩並罷,庠守本官,知揚州,戩加資政殿學士,知杭州。先是呂夷簡當國,同列不敢預事,獨庠數與爭論,夷簡不悅。帝顧庠頗厚,夷簡忌甚,求所以傾庠,未得。及議范仲淹通書元昊事,夷簡從容謂庠曰:「人臣無外交,希文何敢如此!」庠以夷簡誠深罪仲淹也,遽請斬仲淹。已而夷簡以杜衍之言為是,庠遂倉皇失錯。論者皆咎庠,不知為夷簡所賣也。於是用朋黨事,與戩俱罷。
yǐ hàn lín xué shì wáng jǔ zhèng cān zhī zhèng shì. jì rù xiè, dì yuē: qīng tián yú jìn qǔ, wèi cháng gàn cháo tíng yǐ sī, gù bù cì yòng qīng. yǐ zhī yì zhōu rèn zhōng shī zhī hé nán fǔ rèn bù bìng wèi shū mì fù shǐ.
以翰林學士王舉正參知政事。既入謝,帝曰:「卿恬於進取,未嘗干朝廷以私,故不次用卿。」以知益州任中師、知河南府任布並為樞密副使。
zhào xià sǒng tún fū zhōu, xǐ chén zhí zhōng zhī jīng zhōu. shí liǎng rén yì biān shì bù hé, gù fēn rèn zhī.
詔夏竦屯鄜州,徙陳執中知涇州。時兩人議邊事不合,故分任之。
rén shēn, xǐ zhī yào zhōu fàn zhòng yān zhī qìng zhōu jiān guǎn jù huán qìng lù bù shǔ sī shì.
壬申,徙知耀州范仲淹知慶州兼管句環慶路部署司事。
chū, yuán hào fǎn, yīn yòu shǔ qiāng wèi zhù. huán qìng qiú zhǎng liù bǎi rén yuē yǔ zéi wèi xiāng dǎo, hòu suī shǒu lù, yóu huái qù jiù. zhòng yān zhì bù, jí zòu xíng biān, yǐ zhào shū kào shǎng zhū qiāng, yuè qí rén mǎ, lì tiáo yuē: chóu yǐ hé duàn, zhé sī bào zhī, jí shāng rén zhě, fá yáng bǎi, mǎ èr, yǐ shā zhě zhǎn. fù zhài zhēng sòng, tīng gào guān wèi lǐ zhé zhì fù píng rén zhě, fá yáng wǔ shí, mǎ yī. zéi dà rù, lǎo yòu rù bǎo běn zhài, guān wèi gěi shí. zhū qiāng shòu mìng, yuè fú, zì shì shǐ wèi hàn yòng.
初,元昊反,陰誘屬羌為助。環慶酋長六百人約與賊為鄉導,後雖首露,猶懷去就。仲淹至部,即奏行邊,以詔書犒賞諸羌,閱其人馬,立條約:「仇已和斷,輒私報之,及傷人者,罰羊百,馬二,已殺者斬。負債爭訟,聽告官為理;輒質縛平人者,罰羊五十,馬一。賊大入,老幼入保本寨,官為給食。」諸羌受命,悅服,自是始為漢用。
qiān shǔ shǎn xī jīng lüè ān fǔ pàn guān tián kuàng shàng bīng cè shí sì shì, dì jiā nà zhī.
僉署陝西經略安撫判官田況上兵策十四事,帝嘉納之。
liù yuè, rén chén, zhào shǎn xī zhū lù bù shǔ sī: zì jīn xī zéi fàn sāi, fāng dé chū bīng yǎn jī zhū zú yǐ qiān qí shì, zì yú wú dé shàn xíng qīn lüè. yòng tián kuàng yán yě.
六月,壬辰,詔陝西諸路部署司:「自今西賊犯塞,方得出兵掩擊諸族以牽其勢,自餘毋得擅行侵掠。」用田況言也。
wáng yáo chén jiàn yán: jīng yuán lù shú hù wàn sì bǎi qī shí yú zhàng, cáo wěi shuài běn lù, wēi lìng míng zhe, cháng yòng zhī píng xī qiāng. qí hòu yě bèi shāo xiè, shǒu jiāng wéi wù gū xī, jìn chéng jiāo xiá. zì yuán hào fǎn, zhèn róng jūn jí wèi zhōu shān wài, jiē bèi qīn rǎo, jìn jiè shú hù, yì zāo shā lǔ. fān zú zhī qíng, zuì zhòng chóu sài, yīn cǐ xìn xì jī nù zhī, kě fù dé qí yòng. qǐng qiǎn rén mù shǒu lǐng yuàn xiào yòng zhě, jí xìng míng bìng shì mǎ zhī shù. jí qiān rén, tīng zì tuī qí yǒu móu yǒng zhě yī rén, shòu yǐ bān xíng jí xún jiǎn zhī míng, shǐ jiāng lǐng chū jìng. pò dàng shēng hù, suǒ huò cái chù, guān wù jiǎn fù, dé shǒu jí jí shāng zhě, shǐ yǐ wù shǎng, réng yī běn zú zhí míng bǔ xuǎn jí zēng fèng qián. zhào rú suǒ qǐng.
王堯臣建言:「涇原路熟戶萬四百七十餘帳,曹瑋帥本路,威令明著,常用之平西羌。其後也備稍懈,守將惟務姑息,浸成驕黠。自元昊反,鎮戎軍及渭州山外,皆被侵擾,近界熟戶,亦遭殺虜。蕃族之情,最重酬賽,因此釁隙激怒之,可復得其用。請遣人募首領願效用者,籍姓名並士馬之數。及千人,聽自推其有謀勇者一人,授以班行及巡檢之名,使將領出境。破盪生戶,所獲財畜,官勿檢覆,得首級及傷者,始以物賞,仍依本族職名補選及增俸錢。」詔如所請。
guǐ mǎo, mìng hàn lín xué shì wáng yáo chén niè guān qīng zhī zhì gào guō zhěn kàn dìng sān guǎn mì gé shū jí.
癸卯,命翰林學士王堯臣、聶冠卿、知制誥郭稹看定三館、祕閣書籍。
bǐng wǔ, zhī bīng zhōu yáng xié xiàn lóng hǔ bā zhèn tú jí suǒ zhì jūn qì, dì yuè yú chóng zhèng diàn, jiàng zhào jiǎng yù. qí hòu yán zhě yǐ wèi qì zhòng dà, huǎn jí nán yòng yún.
丙午,知并州楊偕獻《龍虎八陣圖》及所制軍器,帝閱於崇政殿,降詔獎諭。其後言者以為器重大,緩急難用雲。
qiū, qī yuè, jǐ yǒu, dì wèi fǔ chén yuē: fū yán dōu qián xiá zhāng kàng yǔ běn lù bù shǔ xǔ huái dé bù néng tóng xīn xié móu, hé yóu le biān shì? yí lìng dōu bù shǔ sī jiè yù. ruò gù wèi cǐ yǐ qiú nèi xǐ, dāng xī duó guān, ān zhì jí biān.
秋,七月,己酉,帝謂輔臣曰:「鄜延都鈐轄張亢與本路部署許懷德不能同心協謀,何由了邊事?宜令都部署司戒諭。若故為此以求內徙,當悉奪官,安置極邊。」
yǐ ér kàng shū yán qí suǒ yí zhě shí shì, dà lüè wèi: jiāng bù zhī bīng, wèi wén shēn jiū zhì bài zhī yóu ér chù zhì zhī, suī tú yì bīng mǎ, yì wèi jiàn bì shèng zhī lǐ. yòu, zéi zhì yī chù, zhū lù yuán bīng gè yú shí chéng, qiān lǐ yuǎn dòu, qǐ néng shī yǒng! rú zéi yǐ tuì, nǎi shì kōng láo, yì shí gèng kòu bié lù, bì yòu rú cǐ, shì bù zhàn ér zì bì yě. xià sǒng chén zhí zhōng jiē cháo tíng dà chén, fán yǒu biān shì, dāng fù zhī bù yí. jīn dàn zhǔ wén shū, shǒu zhào lìng, měi yǒu xuān mìng, zé fān lù xíng xià, rú zhū chù shēn bǐng, zé lìng hòu cháo tíng zhǐ huī. rú cǐ, zé hé bì yǐ dà chén zhǔ shì hū qǐ zàn xǔ chén fù què miàn chén lì hài. rú yǐ chén yán kuáng lǜ bù kě yòng, zé qǐ chóng xíng jiàng chù. bù bào.
已而亢疏言其所疑者十事,大略謂:「將不知兵,未聞深究致敗之由而處置之,雖徒益兵馬,亦未見必勝之理。又,賊至一處,諸路援兵各逾十程,千里遠斗,豈能施勇!如賊已退,乃是空勞,異時更寇別路,必又如此,是不戰而自敝也。夏竦、陳執中皆朝廷大臣,凡有邊事,當付之不疑。今但主文書,守詔令,每有宣命,則翻錄行下,如諸處申稟,則令候朝廷指揮。如此,則何必以大臣主事乎乞暫許臣赴闕面陳利害。如以臣言狂率不可用,則乞重行降黜。」不報。
rén xū, zhì wàn shèng jūn èr shí zhǐ huī.
壬戌,置萬勝軍二十指揮。
liáo zhào: zhū zhí guān sī qǔ guān wù zhě yǐ zhèng dào lùn, zhū gǎn yǐ xiān cháo yǐ duàn shì xiāng gào yán zhě zuì zhī. zhū zhàng láng jūn děng yú jìn dì shè lù, jué sān bǎi, bù zhēng cháng xiǎo jiāng jūn jué èr bǎi yǐ xià, jí bǎi xìng fàn zhě zuì tóng láng jūn lùn.
遼詔:「諸職官私取官物者以正盜論,諸敢以先朝已斷事相告言者罪之。諸帳郎君等于禁地射鹿,決三百,不征償;小將軍決二百以下,及百姓犯者罪同郎君論。」
jiǎ zǐ, zhào: jiāng lái nán jiāo, qún chén wú dé qǐng jiā shang zūn hào.
甲子,詔:「將來南郊,群臣毋得請加上尊號。」
yǐ hài, zhōng shū shū mì yuàn yán: shǎn xī yán biān fān bù guī jiàng zhě, duō zài fān guān zhàng xià, qǐng lìng bù shǔ sī chá qí xiàng bèi zhě, xǐ jiā nèi dì, gěi xián tián yǐ chù zhī. zòu kě. yì cóng tián kuàng yì yě.
乙亥,中書、樞密院言:「陝西沿邊蕃部歸降者,多在蕃官帳下,請令部署司察其向背者,徙家內地,給閒田以處之。」奏可。亦從田況議也。
shì yuè, yuán hào kòu lín fǔ èr zhōu, zhé jì mǐn bài zhī. bā yuè, wù yín, zhào fū yán bù shǔ xǔ huái dé děng yǐ bīng wàn rén yuán lín fǔ.
是月,元昊寇麟、府二州,折繼閔敗之。八月,戊寅,詔鄜延部署許懷德等以兵萬人援麟、府。
jiǎ shēn, hé běi zhì chǎng kuò shì zhàn mǎ, yuán biān qī zhōu jūn miǎn kuò.
甲申,河北置場括市戰馬,緣邊七州軍免括。
dīng hài, zhào: nán jiāo lǐ jìn, zhōng wài wú dé yǐ huáng zǐ shēng fù yǒu gòng xiàn.
丁亥,詔:「南郊禮近,中外毋得以皇子生復有貢獻。」
bà tiān xià jǔ rén nà gōng juǎn. chū, quán zhī kāi fēng fǔ jiǎ chāng cháo yán: zì táng yǐ lái, lǐ bù cǎi míng yù, guān sù yè, gù yù tóu gōng juǎn. jīn yǒu mí fēng téng lù, yī qiè kǎo zhū shì piān, zé gōng juǎn wèi kě bà. zhào cóng zhī.
罷天下舉人納公卷。初,權知開封府賈昌朝言:「自唐以來,禮部采名譽,觀素業,故預投公卷。今有彌封、謄錄,一切考諸試篇,則公卷為可罷。」詔從之。
wù zǐ, mìng jí xián xiào lǐ céng gōng liàng zhí shǐ guǎn liáng shì kǎo shì suǒ tīng jǔ rén. jǔ rén yǒu shì guān qīn qī zhě, bìng hù sòng bié chà guān shì. suǒ tīng jǔ rén zì cǐ shǐ.
戊子,命集賢校理曾公亮、直史館梁適考試鎖廳舉人。舉人有試官親戚者,並互送別差官試。鎖廳舉人自此始。
lín zhōu yán: yuán hào pò níng yuǎn zhài, zhài zhǔ shì jìn wáng shì dǎn bīng mǎ jiān yā diàn zhí wáng xiǎn sǐ zhī, fén cāng kù lóu lǔ jiē jǐn. fù lǐng bīng gōng fǔ zhōu, zhōu chéng xiǎn qiě jiān, dōng nán gè yǒu shuǐ mén, yá bì qiào jué, xià lín dà hé, zéi yuán yá fù wēi jìng yú guàn ér qián, chéng shàng shǐ shí luàn xià, zéi sǐ shāng dài jǐn. zhuǎn gōng chéng běi, shì zú fù lì zhàn, shāng zhě qiān yú rén, zéi nǎi yǐn tuì, zòng bīng sì lüè, yòu fù wéi fēng zhōu.
麟州言:「元昊破寧遠砦,砦主、侍禁王世亶、兵馬監押、殿直王顯死之,焚倉庫樓櫓皆盡。復領兵攻府州,州城險且堅,東南各有水門,崖壁峭絕,下臨大河,賊緣崖腹微徑魚貫而前,城上矢石亂下,賊死傷殆盡。轉攻城北,士卒復力戰,傷者千餘人,賊乃引退,縱兵四掠,又復圍豐州。」
lín fǔ èr zhōu jiē zài hé wài, yīn shān wèi chéng, zuì wèi xiǎn gù. chū, hé dōng zhuǎn yùn shǐ wén jì yǐ lín zhōu xiǎng dào huí yuǎn, jūn shí bù zú, yù àn táng zhāng shuō chū bīng gù dào, fù tōng hé guān, wèi jí jiù ér zú. jí jì zi yàn bó wèi hé dōng zhuǎn yùn fù shǐ, suì tōng dào yín chéng, ér zhōu yǒu jī sù kě shǒu. chéng zhōng sù fá shuǐ, wéi jì jiǔ, shì zú kě fá. huò quàn zhī zhōu miáo jì xuān qǔ wū gōu zhī ní yǐ shì pí, yuán hào yǎng shì yuē: dié wèi wǒ wú yōng zhàn, bù sān rì, hàn rén dāng kě sǐ. jīn shàng yǒu yú yǐ wū dié, gěi wǒ yě! zhǎn zhī chéng xià, jiě wéi qù.
麟、府二州皆在河外,因山為城,最為險固。初,河東轉運使文洎以麟州餉道回遠,軍食不足,欲案唐張說出兵故道,復通河關,未及就而卒。及洎子彥博為河東轉運副使,遂通道銀城,而州有積粟可守。城中素乏水,圍既久,士卒渴乏。或勸知州苗繼宣取污溝之尼以飾埤,元昊仰視曰:「諜謂我無庸戰,不三日,漢人當渴死。今尚有餘以污堞,給我也!」斬之城下,解圍去。
zhī jiàn yuàn zhāng fāng píng yán: chén chéng fá jiàn shěng, jí jīn wèi wǔ shí rì, fán nèi chén wài qī yī guān zhī lèi, qiān zhuǎn zhě qiě èr shí rén, dà zé fáng tuán cì shǐ, xiǎo zé jìn zhí yào sī. fú yǐ biān chuí yòng bīng, jiāng shì shàng gōng yú cháo, wèi cháng yǒu tè ēn shū mìng jí zhī zhě. jīn jìn qī zuò shòu ēn chǒng, fāng jì zá lèi, ēn zé guò dāng, yí wèi tiáo yuē jìn zhǐ. zhào bìng yī qián jiàng zhǐ huī, cháng qiè zūn shǒu.
知諫院張方平言:「臣承乏諫省,及今未五十日,凡內臣、外戚、醫官之類,遷轉者且二十人,大則防、團、刺史,小則近職要司。伏以邊陲用兵,將士上功於朝,未嘗有特恩殊命及之者。今近戚坐受恩寵,方技雜類,恩澤過當,宜為條約禁止。」詔並依前降指揮,常切遵守。
yǐ wèi, yuán hào jiàng fēng zhōu, zhī zhōu wáng yú qìng quán bīng mǎ jiān yā sūn jí zhǐ shǐ hóu xiù sǐ zhī. shǐ, wáng yán zài bīng zhōu, jiàn yì qǐ xǐ fēng zhōu, bù bào. bù yú suì, zhōu guǒ xiàn.
乙未,元昊降豐州,知州王餘慶、權兵馬監押孫吉、指使侯秀死之。始,王沿在并州,建議乞徙豐州,不報。不逾歲,州果陷。
zhī jiàn yuàn zhāng fāng píng yán: xià sǒng wèi shǎn xī zhāo tǎo děng shǐ, sì lù jūn zhèng shí jié zhì zhī, shī wéi bù chū, chū zé sàng bài, kòu wéi bù lái, lái bì děi zhì, zuò wán kòu dí, cù guó sǔn wēi. qǐ hái sǒng jiù guān, yǔ zhī yī jùn, suì qí zì quán zhī jì.
知諫院張方平言:「夏竦為陝西招討等使,四路軍政實節制之,師惟不出,出則喪敗,寇惟不來,來必得志,坐玩寇敵,蹙國損威。乞還竦舊官,與之一郡,遂其自全之計。」
jiǔ yuè, wù shēn, zhào: suǒ tīng jǔ rén, zì jīn wén chén xǔ yīng sān jǔ wǔ chén liǎng jǔ.
九月,戊申,詔:「鎖廳舉人,自今文臣許應三舉、武臣兩舉。」
gēng xū, yǐ fū yán dōu qián xiá zhāng kàng wèi bìng dài dōu qián xiá, guǎn jù lín fǔ jūn mǎ gōng shì, dài kāng dé yú yě.
庚戌,以鄜延都鈐轄張亢為並代都鈐轄,管句麟、府軍馬公事,代康德輿也。
shí yuán hào yǐ pò fēng zhōu, yǐn bīng tún liú lí bǎo, zòng qí chāo lín fǔ jiān. èr zhōu bì bì bù chū, mín fá shuǐ yǐn, huáng jīn yī liǎng yì shuǐ yī bēi. kàng dān qí kòu fǔ zhōu chéng, mén guān bù qǐ. kàng yuē: wǒ xīn jūn mǎ yě. chū suǒ shòu chì shì chéng shàng. jì rù, jí kāi mén, zòng mín cǎi xīn chú, jí jiàn gǔ. rán zéi qí yóu shí chū chāo lüè hàn tián. kàng yǐ zhōu dōng jiāo shān yǒu shí tàn xué, wèi zhú dōng shèng bǎo xià chéng páng yǒu shū qí, wèi zhú jīn chéng bǎo zhōu běi shā kēng yǒu shuǐ quán, wèi zhú ān dìng bǎo, zhì bīng shǒu zhī. mù rén huò yú wài, yāo lián yǔ chí bīng wèi sòng zhě jūn qí dé.
時元昊已破豐州,引兵屯琉璃堡,縱騎鈔麟、府間。二州閉壁不出,民乏水飲,黃金一兩易水一杯。亢單騎扣府州城,門關不啟。亢曰:「我新軍馬也。」出所受敕示城上。既入,即開門,縱民採薪芻,汲澗谷。然賊騎猶時出鈔掠漢田。亢以州東焦山有石炭穴,為築東勝堡;下城旁有蔬畦,為築金城堡;州北沙坑有水泉,為築安定堡,置兵守之。募人獲於外,腰鐮與持兵衛送者均其得。
shí jìn bīng bài běi wú dòu zhì, nǎi mù yì bīng, yè qián ài dào, yāo jī zéi yóu qí, bǐ míng, huò chí shǒu jí lái xiàn, kàng kào láo zhī, yī yǐ jǐn páo. jìn bīng shǐ cán fèn yuē: wǒ gù bù ruò bǐ hū! yòu zòng shǐ yǐn bó, shì jiǒng fá xìng lì, jiē yuàn yī zhàn. kàng zhī kě yòng, shǐ móu jī liú lí bǎo. shǐ dié fú zéi zhài páng cǎo zhōng, jiàn lǎo qiāng fāng zhì yáng pí zhàn jí xiōng, jīng yuē: míng rì dāng yǒu jí bīng, qiě qū bì zhī. jiē xiào yuē: hàn ér fāng cáng tóu xī jiān, hé gǎn zhì cǐ! kàng zhī wú bèi, yè yǐn bīng xí jī, dà pò zhī, zhǎn shǒu èr bǎi yú jí, zéi qì bǎo dùn qù. nǎi zhú xuān wēi zhài yú bù tuó gōu, hàn kòu lù.
時禁兵敗北無鬥志,乃募役兵,夜潛隘道,邀擊賊游騎,比明,或持首級來獻,亢犒勞之,衣以錦袍。禁兵始慚奮曰:「我顧不若彼乎!」又縱使飲博,士窘乏幸利,皆願一戰。亢知可用,始謀擊琉璃堡。使諜伏賊寨旁草中,見老羌方炙羊脾占吉凶,驚曰:「明日當有急兵,且趨避之。」皆笑曰:「漢兒方藏頭膝間,何敢至此!」亢知無備,夜引兵襲擊,大破之,斬首二百餘級,賊棄堡遁去。乃築宣威寨於步駝溝,捍寇路。
yǐ fū yán dōu jiān wáng xìn wèi běn lù qián xiá jiān liǎng lù dōu xún jiǎn shǐ. xìn chū wèi fū yán dōu jiān, shǐ zhì zhī xī, zéi zhòng hào shù wàn, fù chéng, jūn lì qì shè, bù zhī suǒ wèi. xìn lǐng jìn bīng èr qiān, yè chū nán mén, yǔ zéi zhàn, bù lì, shī qí qián fēng, yīn àn jūn bù dòng chí míng, qián shàng dōng shān, zhěng jūn chéng shì ér xià, jī zǒu zhī, zhuī xí, dà huò ér hái. gé huái mǐn bài, xìn yòu chū bīng jù zéi, fú zhǎn shén zhòng.
以鄜延都監王信為本路鈐轄兼兩路都巡檢使。信初為鄜延都監,始至之夕,賊眾號數萬,傅城,軍吏氣懾,不知所為。信領勁兵二千,夜出南門,與賊戰,不利,失其前鋒,因案軍不動;遲明,潛上東山,整軍乘勢而下,擊走之,追襲,大獲而還。葛懷敏敗,信又出兵拒賊,俘斬甚眾。
wù wǔ, zhàng shā zhōng shū shǒu dāng guān zhōu kǎ yú dū shì, zuò yú nèi jiàng dù sēng chì nèi wěi yì tóng xíng sān shí sì rén yě.
戊午,杖殺中書守當官周卡於都市,坐於內降度僧敕內偽益童行三十四人也。
shì jì jué, kāi fēng fǔ zhǐ àn yú rén ér bù wèn táng lì. zhī zhì gào fù bì, shí jiū chá xíng yù, bái zhí zhèng, qǐng yǐ lì fù kāi fēng, zhí zhèng zhǐ qí zuò yuē: gōng jí jū cǐ, wú wèi jìn míng! bì zhèng sè yuē: bì děi lì nǎi zhǐ! zhí zhèng zī bù yuè.
事既覺,開封府止按餘人而不問堂吏。知制誥富弼,時糾察刑獄,白執政,請以吏付開封,執政指其坐曰:「公即居此,無為近名!」弼正色曰:「必得吏乃止!」執政滋不悅。
chū, liú cóng dé zhī qī suì guó fū rén zhě, cháng chū rù nèi tíng, huò yún de xìng yú dì, hòu huò qiǎn, duó fēng, bà cháo yè, jiǔ zhī, chū rù rú gù. jiàn guān zhāng fāng píng zài yǐ shū lùn liè, jiē liú zhōng. jì ér yǒu zhào fù fēng suì guó, bì jiǎo hái cí tóu, fēng mìng suì qǐn. táng zhì, wéi gěi shì zhōng de fēng hái zhào shū zhōng shū shè rén jiǎo hái cí tóu, gài zì bì shǐ yě.
初,劉從德之妻遂國夫人者,嘗出入內廷,或雲得幸於帝,後獲譴,奪封,罷朝謁,久之,出入如故。諫官張方平再以疏論列,皆留中。既而有詔復封遂國,弼繳還詞頭,封命遂寢。唐制,惟給事中得封還詔書;中書舍人繳還詞頭,蓋自弼始也。
gēng shēn, liáo tài hòu shè huò xióng, liáo zhǔ jìn jiǔ wèi shòu. wèi jǐ, liáo zhǔ liè yú mǎ mèng shān, yǐ cǎo mù méng mì, kǒng liè zhě wù shè shāng rén, mìng yē lǜ dí gǔ gè shū xìng míng yú shǐ yǐ zhì zhī, fù yǐ shí yìng sāi tài bǎo guō sān bì hǔ bù shè, miǎn qí guān.
庚申,遼太后射獲熊,遼主進酒為壽。未幾,遼主獵於馬孟山,以草木蒙密,恐獵者誤射傷人,命耶律迪古各書姓名於矢以志之,復以石硬塞太堡郭三避虎不射,免其官。
xīn yǒu, zhī qín zhōu hán qí, fù wèi qǐ jū shè rén zhī qìng zhōu fàn zhòng yān, fù wèi hù bù láng zhōng. zhòng yān shàng shū yuē: guó jiā zhǎng jiǔ zhī cè, mò ruò yú fū qìng wèi sān zhōu gè gèng yì bīng sān wàn rén, bá yòng yǒu yǒng lüè jiāng shuài sān yuán, tǒng lǐng xùn liàn, yù xiān fēn dìng bù qǔ, yuǎn shè chì hòu, yú chūn qiū xī zéi jǔ dòng zhī shí, xiān jù yào hài, zéi lái zé huì zhù zā zhī bīng, guān lì zhěng zhèn, bìng lì jī zhī. yòu yú xī zéi wèi jīng diǎn jí zhī jì, chū sān zhōu yǐ zhěng zhī bīng, qiǎn rù dà lüè, huò pò qí hé shì, huò zhāo qí zhǒng luò, huò gèng zhú lěi tà dì, guǎng zhāo qiáng rén, bié lì jīng zhì, yǐ zhù zhèng jūn, shǔ hù yǒu zhù zéi zhě, jí huì bīng mì xíng pò dàng. zhū zú jiàn cǐ shì shì, zì rán wú qù jiù zhī yì, jiàn kě qū shǐ. jì bù néng wèi luàn, zé kě yǐ yán qīng yán sù bó zhī jìn, wù shǐ yǔ zéi jiāo tōng. cháo tíng jié jiǎn shěng fèi, qīng nèi tǎng sān fēn zhī yī fēn zhù biān yòng, yǐ jīn bó cì zhú lù shuài chén, shǐ xíng jiān chān zéi, zé dòng jìng xiān zhī, yù shèng shǔ, zé nà cì biān jiù shí liáng cǎo. rú cǐ, zé èr sān nián jiān, zéi lì jiàn qū, píng dìng yǒu qī yǐ.
辛酉,知秦州韓琦,復為起居舍人;知慶州范仲淹,復為戶部郎中。仲淹上疏曰:「國家長久之策,莫若於鄜、慶、渭三州各更益兵三萬人,拔用有勇略將帥三員,統領訓練,預先分定部曲,遠設斥候,於春秋西賊舉動之時,先據要害,賊來則會駐紮之兵,觀利整陣,並力擊之。又於西賊未經點集之際,出三州已整之兵,淺入大掠,或破其和市,或招其種落,或更築壘拓地,廣招強人,別立經制,以助正軍,屬戶有助賊者,即會兵密行破盪。諸族見此事勢,自然無去就之義,漸可驅使。既不能為亂,則可以嚴青鹽粟帛之禁,勿使與賊交通。朝廷節儉省費,傾內帑三分之一分助邊用,以金帛賜逐路帥臣,使行間覘賊,則動靜先知,遇盛暑,則那次邊就食糧草。如此,則二三年間,賊力漸屈,平定有期矣。」
xiān shì tún tián yuán wài láng hé nèi zhāng zhǐ tōng pàn fǔ zhōu, zhōu yī shān wú wài chéng, zhǐ jiāng zhú zhī, zhōu jiāng yuē: wú zhōu jù xiǎn, dí bì bù lái. zhǐ bù tīng. chéng chuí jiù, kòu dà zhì, nǎi lián jù mù bǔ qí xià, shǒu yǐ qiáng nǔ. zhōu wú jǐng, zéi duàn hé yǐn lù, zhǐ yè kāi mén jī zéi, shǎo què, yǐ guān jūn bì liǎng páng, shǐ mín chū jí. fù yǐ qú ní fù cǎo jī, dū jū mín chéng chéng lì zhàn. zéi sǐ shāng zhě zhòng, suì jiě qù. rén shēn, qiān zhǐ dōu guān yuán wài láng.
先是屯田員外郎河內張旨通判府州,州依山無外城,旨將築之,州將曰:「吾州據險,敵必不來。」旨不聽。城垂就,寇大至,乃聯巨木補其罅,守以強弩。州無井,賊斷河飲路,旨夜開門擊賊,少卻,以官軍壁兩旁,使民出汲。復以渠泥覆草積,督居民乘城力戰。賊死傷者眾,遂解去。壬申,遷旨都官員外郎。
lín zhōu dōu jiān wáng kǎi, quán bīn céng sūn yě, shù pò zéi yǒu gōng. zéi wéi lín zhōu, chéng chéng jù dòu, zhòu yè sān shí yī rì, shǐ jiě qù. lèi qiān lín fǔ lù yán biān dōu xún jiǎn shǐ. yǔ tóng xún jiǎn fǔ gǔ zhāng bā hù liáng dào yú qīng méi làng, zéi dà zhì, yǔ bā xiāng shī, nǎi fēn bīng chū qí hòu jiā jī zhī, fù yǔ bā hé, zhǎn shǒu liù shí wǔ jí. yòu rù tù máo chuān, yù zéi zhòng sān wàn, ái yǐ bīng liù qiān xiàn wéi, liú shǐ zhōng miàn, dòu bù jiě. zhì mù, zéi kuì, yòu zhǎn shǒu bǎi bā shí liù jí, zì róu jiàn sǐ zhě yǐ qiān shù. qiān nán zuō fang fù shǐ.
麟州都監王凱,全斌曾孫也,數破賊有功。賊圍麟州,乘城拒斗,晝夜三十一日,始解去。累遷麟府路沿邊都巡檢使。與同巡檢府谷張巴護糧道於青眉浪,賊大至,與巴相失,乃分兵出其後夾擊之,復與巴合,斬首六十五級。又入兔毛川,遇賊眾三萬,敳以兵六千陷圍,流矢中面,斗不解。至暮,賊潰,又斬首百八十六級,自蹂踐死者以千數。遷南作坊副使。
guǐ yǒu, jiàng bìng dài fù bù shǔ wáng yuán qián xiá kāng dé yú yáng huái zhì děng guān. xiān shì zéi wéi fǔ zhōu, dé yú děng àn bīng bù chū zhàn, dàn yí wén zhuǎn yùn fù shǐ wén yàn bó, jí mín niǎn yùn, zhì jìng yǐ qí, dé yú zhōng bù gǎn chū. jí fēng zhōu xiàn, cái chū tún zhōu chéng wài shù lǐ, sān rì ér hái. jū mín wàng jiàn, yǐ wèi kòu fù zhì, jiē qì qí suǒ jī, rù bǎo chéng guō, yàn bó yǐ qí shì wén, gù zé jí zhī, rán zhǐ zuò bù chū zhàn, qí tā zé cháo tíng bù xī wén yě.
癸酉,降並代副部署王元、鈐轄康德輿、楊懷志等官。先是賊圍府州,德輿等案兵不出戰,但移文轉運副使文彥博,籍民輦運,至境以俟,德輿終不敢出。及豐州陷,才出屯州城外數里,三日而還。居民望見,以為寇復至,皆棄其所齎,入保城郭,彥博以其事聞,故責及之,然止坐不出戰,其它則朝廷不悉聞也。
dōng, shí yuè, wù yín, xiū hé běi zhū zhōu chéng, fán èr shí èr zhōu, yǐ bèi liáo yě.
冬,十月,戊寅,修河北諸州城,凡二十二州,以備遼也。
zhī bīng zhōu yáng xié yán: fēng zhōu níng yuǎn zhài yǐ wèi zéi suǒ pò. wéi lín zhōu gū lěi, jù fǔ zhōu bǎi sì shí lǐ, yuǎn zài jué sāi. suī níng yuǎn jiè èr zhōu zhī jiān, kě yǐ wèi cè yīng bīng mǎ sù tún zhī dì, rán qí zhōng wú shuǐ quán kě shǒu, ruò yì xiū fù, tú fèi guó yòng. jīn qǐng jiàn xīn lín zhōu yú lán zhōu hé hé jīn huáng hé dōng àn péi jiā shān, qí dì sì miàn jué xiǎn, yǒu shuǐ quán. qiě yuē: líng xià èr zhōu, jiē hàn gǔ jùn, yī dàn qì zhī, lín zhōu fù hé zú xī! dì wèi fǔ chén yuē: lín zhōu, gǔ jùn yě, xián píng zhōng cháng jīng kòu bīng gōng wéi, fēi bù kě shǒu. jīn jù yù qì zhī, shì jiāng tuì ér yǐ huáng hé wèi jiè yě. qí yù xié sù xiū fù níng yuǎn zhài, yǐ yuán lín zhōu.
知并州楊偕言:「豐州寧遠寨已為賊所破。惟麟州孤壘,距府州百四十里,遠在絕塞。雖寧遠界二州之間,可以為策應兵馬宿屯之地,然其中無水泉可守,若議修復,徒費國用。今請建新麟州於嵐州合河津黃河東岸裴家山,其地四面絕險,有水泉。」且曰:「靈、夏二州,皆漢古郡,一旦棄之,麟州復何足惜!」帝謂輔臣曰:「麟州,古郡也,咸平中嘗經寇兵攻圍,非不可守。今遽欲棄之,是將退而以黃河為界也。其諭偕速修復寧遠寨,以援麟州。」
bǐng xū, liáo mìng dōng jīng liú shǒu xiāo xiào zhōng chá guān lì yǒu lián gàn qīng qiáng zhě, jù yǐ míng wén.
丙戌,遼命東京留守蕭孝忠察官吏有廉干清強者,具以名聞。
gēng yín, liáo yǐ nǚ zhēn tài shī dá yǎ ěr wèi hā sī hǎn dōu dài wáng.
庚寅,遼以女真太師達雅爾為哈斯罕都大王。
xīn mǎo, liáo huáng zǐ hé luō gá shēng, liáo zhǔ dì èr zi yě. běi fǔ zǎi xiàng fù mǎ xiāo sà bā yíng liáo zhǔ xìng qí dì yǐn yàn, liáo zhǔ mìng wèi shì yǔ hàn rén jiǎo dǐ wèi lè. rén chén, fù yǐn tài hòu diàn. yǐ huáng zǐ shēng, sì shè. shì xī, fù yǐn gōng zhǔ fù mǎ jí nèi zú dà chén rù qǐn diàn jù yǐn.
辛卯,遼皇子和囉噶生,遼主第二子也。北府宰相駙馬蕭薩巴迎遼主幸其第飲宴,遼主命衛士與漢人角牴為樂。壬辰,復飲太后殿。以皇子生,肆赦。是夕,復引公主、附馬及內族大臣入寢殿劇飲。
liáo zhǔ hǎo wēi xíng, shù biàn fú rù jiǔ sì fó sì dào guān. wáng gāng yáo jǐng xī féng lì děng jiē yīn yù yú wēi xíng, hòu zhì xiǎn guān, shū mì shǐ mǎ bǎo zhōng cháng yán chén xià wú xūn láo, yí yǐ xù jìn, liáo zhǔ fú rán yuē: jūn bù dé zhuān xié?
遼主好微行,數變服入酒肆、佛寺、道觀。王綱、姚景熙、馮立等皆因遇於微行,後至顯官,樞密使馬保忠嘗言臣下無勳勞,宜以序進,遼主咈然曰:「君不得專邪?」
jiǎ wǔ, xǐ xià sǒng pàn hé zhōng fǔ, zhī yǒng xìng jūn chén zhí zhōng zhī shǎn zhōu. sǒng rèn xī shì, yī wéi gù bì, jiǔ zhī wú gōng, yòu yǔ zhí zhōng lùn yì duō bù hé, jiē shàng biǎo qǐ jiě bīng bǐng. ér jiàn guān zhāng fāng píng yì qǐng bà sǒng tǒng shuài, zhí zhōng yòu yán: bīng shàng shén mì, qiān lǐ bǐng mìng, fēi suǒ yǐ zhì shèng, yí shǔ sì lù gè bǎo jiāng yǔ. yǔ fāng píng yì lùn lüè tóng. cháo tíng shì zhī, yú shì liǎng rén jù bà.
甲午,徙夏竦判河中府,知永興軍陳執中知陝州。竦任西事,依違顧避,久之無功,又與執中論議多不合,皆上表乞解兵柄。而諫官張方平亦請罷竦統帥,執中又言:「兵尚神密,千里稟命,非所以制勝,宜屬四路各保疆圉。」與方平議論略同。朝廷是之,於是兩人俱罷。
shǐ fēn shǎn xī wèi sì lù, yǐ guǎn jù qín fèng lù bù shǔ sī shì jiān zhī qín zhōu hán qí guǎn jù jīng yuán lù bù shǔ sī shì jiān zhī wèi zhōu wáng yán guǎn jù huán qìng lù bù shǔ sī shì jiān zhī qìng zhōu fàn zhòng yān guǎn jù fū yán lù bù shǔ sī shì jiān zhī yán zhōu páng jí, bìng jiān běn lù mǎ bù jūn dōu bù shǔ jīng lüè ān fǔ yán biān zhāo tǎo shǐ.
始分陝西為四路,以管句秦鳳路部署司事兼知秦州韓琦、管句涇原路部署司事兼知渭州王沿、管句環慶路部署司事兼知慶州范仲淹、管句鄜延路部署司事兼知延州龐籍,併兼本路馬步軍都部署、經略安撫沿邊招討使。
liáo zhǔ rú zhōng jīng.
遼主如中京。
bǐng shēn, zhào: sān sī fù shǐ zì jīn zāo sàng zhě, bìng rú liǎng zhì lì qǐ fù. shí yán tiě fù shǐ zhāng xī dīng mǔ yōu, ér sān sī shǐ yáo zhòng sūn qǐng tè qǐ fù zhī, suì wèi gù shì.
丙申,詔:「三司副使自今遭喪者,並如兩制例起復。」時鹽鐵副使張錫丁母憂,而三司使姚仲孫請特起復之,遂為故事。
jǐ hài, bà zhū lù tóng fú mù qì.
己亥,罷諸路銅符、木契。
xīn chǒu, zhào lìng zhú lù dōu bù shǔ sī jīng zhì yíng tián, yǐ zhù biān fèi.
辛丑,詔令逐路都部署司經置營田,以助邊費。
rén yín, zhī jiàn yuàn zhāng fāng píng shū yán: chén cháng jiù xī biān lái zhě xún zéi zhōng shì, duō yún yuán hào wèi kòu sān nián, suī lián xiàn chéng zhài, wèi néng yǒu wǒ chǐ cùn zhī dì, ér jué qí fèng cì, jìn zhū guān shì, jīn zéi zhōng chǐ bù kě zhí qián shù bǎi, yǐ cǐ chuāi zéi qíng ān dé bù kùn! rán yè yǔ dà guó wèi chóu, tǎng yǒu huǐ xīn, shì wèi néng zì tōng chéng kuǎn cháo tíng suī yù zhāo lái, ér fēi shí wú míng, shì yì nán jǔ. jīn yīn nán jiāo dà lǐ, yí tuī kuàng ēn, yǐ shì suī huái zhī yì, huò tè jiàng yī zhào, huò zhe zhī shè wén, huò zé biān chén yǒu míng wàng zhě dān shǐ yǐ yù shàng zhǐ, zú zhāng cháo tíng dé yì zhī hòu, ér wú sǔn wēi zhòng zhī tǐ. qiě zéi yú qí zhǒng luò zì zūn dà jiǔ yǐ, xiàng zhě qiú qǐng, dàn yù zì chēng wū zhū zhī hào, dāng guó zhě lǜ hài bù shēn, lìn cǐ xū míng, suì chéng shí huò. bì xià ruò xùn qí qián qǐng, jiā yǐ suì cì, shǐ tiān xià zhī bì xià shēn shí yuǎn lǜ, wèi shēng líng jì. dì xǐ yuē: shì wú xīn yě. mìng fāng píng yǐ shū fù zhōng shū.
壬寅,知諫院張方平疏言:「臣嘗就西邊來者詢賊中事,多雲元昊為寇三年,雖連陷城寨,未能有我尺寸之地,而絕其俸賜,禁諸關市,今賊中尺布可直錢數百,以此揣賊情安得不困!然業與大國為仇,儻有悔心,勢未能自通誠款;朝廷雖欲招來,而非時無名,事亦難舉。今因南郊大禮,宜推曠恩,以示綏懷之意,或特降一詔,或著之赦文,或擇邊臣有名望者單使以諭上旨,足彰朝廷德義之厚,而無損威重之體。且賊於其種落自尊大久矣,向者求請,但欲自稱烏珠之號,當國者慮害不深,吝此虛名,遂成實禍。陛下若徇其前請,加以歲賜,使天下知陛下深識遠慮,為生靈計。」帝喜曰:「是吾心也。」命方平以疏付中書。
shí yī yuè, dīng wèi shuò, yǐ xī fāng guǎn shǐ gāo jì xuān zhī bīng zhōu jiān hé dōng lù jīng lüè ān fǔ yán biān zhāo tǎo shǐ, dài yáng xié yě.
十一月,丁未朔,以西方館使高繼宣知并州兼河東路經略安撫沿邊招討使,代楊偕也。
xié cháng liè liù shì yú cháo: yī, bà zhōng rén yù jūn shì èr, xǐ lín zhōu sān, yǐ pián yí cóng shì sì, chù rǒng shuài wǔ, mù wǔ shì liù, zhuān bǔ shòu, qiě yuē: néng yòng chén yán zé shòu mìng, bù rán zé yǐ. cháo tíng nán zhī, xié lèi zòu bù zhǐ, nǎi bà zhī xíng zhōu.
偕嘗列六事於朝:一,罷中人預軍事;二,徙麟州;三,以便宜從事;四,黜冗帥;五,募武士;六,專補授,且曰:「能用臣言則受命,不然則已。」朝廷難之,偕累奏不止,乃罷知邢州。
zhào jiāng ráo chí sān zhōu zhù qián, jiān zhù xiǎo tiě qián sān bǎi wàn mín, yǐ bèi shǎn xī jūn wù.
詔江、饒、池三州鑄錢,兼鑄小鐵錢三百萬緡,以備陝西軍務。
rén zǐ, zhì jīng yuán lù qiáng zhuàng gōng jiàn shǒu.
壬子,置涇原路強壯、弓箭手。
bǐng chén, yǐ jīng chéng gǔ guì, fā lǐn sù yī bǎi wàn hú, jiǎn jià chū tiào yǐ jì pín mín.
丙辰,以京城谷貴,發廩粟一百萬斛,減價出糶以濟貧民。
zhào yán zhōu: ruò yuán hào zhuān qiǎn rén tóu jìn biǎo zhāng, jí qiě jū liú zhī, xiān jù shì yí yǐ wén. ruò lìng wěi guān chí sī shū, zhī zhōu xū hòu cháo tíng chù fēn, rán hòu bào zhī. shǐ yòng zhāng fāng píng yì yě.
詔延州:「若元昊專遣人投進表章,即且拘留之,先具事宜以聞。若令偽官持私書,知州須候朝廷處分,然後報之。」始用張方平議也。
huí gú qiǎn shǐ gòng yú liáo.
回鶻遣使貢於遼。
jiǎ zǐ, cháo xiǎng jǐng líng gōng. yǐ chǒu, xiǎng tài miào fèng cí miào. bǐng yín, sì tiān dì yú yuán qiū, dà shè, gǎi yuán. juān shǎn xī lái nián xià zū shí zhī èr, lín fǔ jīn nián xià qiū zū jí lái nián xià zū, bǎo ān jūn jīn nián qiū zū jǐn juān zhī.
甲子,朝享景靈宮。乙丑,饗太廟、奉慈廟。丙寅,祀天地於圜丘,大赦,改元。蠲陝西來年夏租十之二,麟、府今年夏秋租及來年夏租,保安軍今年秋租盡蠲之。
zhào: yuán hào bèi huì yǐ lái, lǚ qiú guī fù rán qí yù huǎn wǒ shī, zhuān wèi jué zhà, shì yǐ jù ér fú shòu kuàng hé xī shì mín sù bèi wáng huà, zhèn wèi zhī fù mǔ, qǐ bù mǐn shāng! zì jīn yǎng biān chén dàn jǐn shǒu fēng jiāng, jīng liàn jūn wǔ, fēi yīn zhàn dòu, wú dé wǎng shā lǎo yòu jí xūn shāo zú zhàng. guó cháo jiāng shuài zhī chén, sù yǒu hàn biān xūn míng zhě, wěi zhōng shū mén xià qiú fǎng qí zi sūn, tè yǔ lù yòng. zì jīn gōng chén bù xiàn pǐn shù, cì sī mén lì jǐ, wén wǔ chén liáo xǔ lì jiā miào, yǐ cì mén jǐ zhě réng gěi guān dì xiū jiàn, lìng yǒu sī jiǎn xiáng zhì dù yǐ wén.
詔:「元昊背惠以來,屢求歸附;然其欲緩我師,專為譎詐,是以拒而弗受;況河西士民素被王化,朕為之父母,豈不閔傷!自今仰邊臣但謹守封疆,精練軍伍,非因戰鬥,毋得枉殺老幼及薰燒族帳。國朝將帥之臣,素有捍邊勛名者,委中書門下求訪其子孫,特與錄用。自今功臣不限品數,賜私門立戟,文武臣僚許立家廟,已賜門戟者仍給官地修建,令有司檢詳制度以聞。」
shì yuè, liáng shì shǐ shǎn xī hái, zhī qìng zhōu fàn zhòng yān fù zòu gōng shǒu èr yì.
是月,梁適使陝西還,知慶州范仲淹附奏攻、守二議。
qí yì gōng yuē: chén qiè jiàn yán ān zhī xī, qìng zhōu zhī dōng, yǒu zéi jiè bǎi yú lǐ qīn rù hàn dì, zhōng yǒu jīn tāng bái bào hòu qiáo sān zhài, wèi yán qìng èr zhōu jīng guò dào lù, shǐ bīng shì bù jiē, cè yīng yū yuǎn. zì lái suī céng gōng qǔ, wú zhāo xiáng zhī ēn, jù shǒu zhī móu, hàn bīng cái huí, biān huàn rú jiù. chén wèi xī zéi gèng yǒu dà jǔ, cháo tíng bì lìng qiān zhì, zé kě gōng zhī dì, qí zài yú cǐ. kě yòng bù bīng sān wàn, qí bīng wǔ qiān, jūn xíng rù jiè, xiān bù xìn lìng, dà wèi chéng zhài yǐ jù qí dì chéng zhài jiān wán, dāng liú tǔ bīng shǒu zhī, fāng zhū jiù zhài, bì bèi qí shù. shǐ xún jiǎn fàn quán zhào míng yǐ ān fǔ zhī, yán jiè yuē: zéi dà zhì zé míng chì hòu, zhào yuán bīng, jiān bì qīng yě yǐ kùn zhī xiǎo zhì zé è xiǎn shè fú yǐ dài zhī jū cháng gāo gū rù zhōng jí zhì yíng tián yǐ zhù zhī. rú cǐ, zé kě fēn bǐ zéi shì, zhèn cǐ bīng wēi, tōng dé yán qìng liǎng lù jūn mǎ, yì yú yīng yuán. yòu, huán zhōu zhī xī, zhèn róng zhī dōng, fù yǒu hú lú quán yī dài fān bù, yǔ míng zhū miè cáng xiāng jiē, zǔ huán zhōu zhèn róng jīng guò dào lù. míng zhū miè cáng zhī jū, běi jiē zéi jiāng, duō huái guān wàng. yòu, yán zhōu nán ān qù gù suī zhōu sì shí lǐ, zài yín xià chuān kǒu. jīn yán zhōu bīng mǎ dōng dù huáng hé, běi rù lán shí, què xī dù huáng hé, dào lái lín fǔ cè yīng. gài yǐ gù suī zhōu yī dài, zéi jiè zǔ duàn. jīng guò dào lù rú cǐ, qǔ xià yī chù, chéng zhài píng dìng, zé gèng tú yī chù, wèi jù shǒu zhī cè, bǐ zhī cháo qù mù hái, cǐ shāo wèi biàn wěn.
其議攻曰:「臣竊見延安之西,慶州之東,有賊界百餘里侵入漢地,中有金湯、白豹、後橋三寨,為延、慶二州經過道路,使兵勢不接,策應迂遠。自來雖曾攻取,無招降之恩,據守之謀,漢兵才回,邊患如舊。臣謂西賊更有大舉,朝廷必令牽制,則可攻之地,其在於此。可用步兵三萬,騎兵五千,軍行入界,先布信令,大為城寨以據其地;城寨堅完,當留土兵守之,方諸舊寨,必倍其數。使巡檢范全、趙明以安撫之,嚴戒曰:賊大至則明斥候,召援兵,堅壁清野以困之;小至則扼險設伏以待之;居常高估入中及置營田以助之。如此,則可分彼賊勢,振此兵威,通得延、慶兩路軍馬,易於應援。又,環州之西,鎮戎之東,復有葫蘆泉一帶蕃部,與明珠、滅藏相接,阻環州、鎮戎經過道路。明珠、滅藏之居,北接賊疆,多懷觀望。又,延州南安去故綏州四十里,在銀、夏川口。今延州兵馬東渡黃河,北入嵐、石,卻西渡黃河,倒來麟、府策應。蓋以故綏州一帶,賊界阻斷。經過道路如此,取下一處,城寨平定,則更圖一處,為據守之策,比之朝去暮還,此稍為便穩。」
qí shǒu yì yuē: chén zuó zài yán zhōu, jiàn zhī qīng jiàn chéng zhǒng shì héng yán, yù yú běn chù jiàn xìng tián lì, jīn wén jǐn huò wàn shí. chén guān jīn zhī biān zhài, jiē kě shǐ gōng shǒu tǔ bīng yǐ shǒu zhī, yīn zhì yíng tián, jù mǔ dìng kè, bīng huò xiàn yú, zhōng tiào yú guān, rén lè qí qín, gōng shōu qí lì, zé zhuǎn shū zhī huàn, jiǔ kě xī yǐ. qiě shǐ qí bīng xǐ jiā sāi xià, zhòng tián lì, xí dì shì, fù mǔ qī zǐ gòng jiān qí shǒu, bǐ zhī dōng bīng bù lè tián lì, bù xí dì shì, fù wú huái liàn zhě, gōng xiāng yuǎn yǐ. shǒu yù jiǔ ér bèi yù chōng, suī zéi shí wèi huàn, bù néng kùn wǒ. cǐ jiǎ tǔ bīng gōng shǒu zhī lì, yǐ zhì tún tián wèi shǒu zhī lì yě.
其守議曰:「臣昨在延州,見知青澗城種世衡言,欲於本處漸興田利,今聞僅獲萬石。臣觀今之邊寨,皆可使弓手、土兵以守之,因置營田,據畝定課,兵獲羨餘,中糶於官,人樂其勤,公收其利,則轉輸之患,久可息矣。且使其兵徙家塞下,重田利,習地勢,父母妻子共堅其守,比之東兵不樂田利,不習地勢,復無懷戀者,功相遠矣。守愈久而備愈充,雖賊時為患,不能困我。此假土兵、弓手之力,以置屯田為守之利也。」
shí èr yuè, dīng chǒu, sī tiān jiān shàng chóng tiān wàn nián lì.
十二月,丁丑,司天監上《崇天萬年曆》。
wù yín, zhào shǎn xī sì lù bù shǔ jí zhuǎn yùn shǐ jiān yíng tián shǐ.
戊寅,詔陝西四路部署及轉運使兼營田使。
guǐ wèi, zhù qìng lì yuán bǎo qián.
癸未,鑄「慶曆元寶」錢。
jiǎ shēn, mìng dīng qìng liáng shì tóng sān sī fàng tiān xià qiàn fù.
甲申,命丁慶、梁適同三司放天下欠負。
jǐ chǒu, hàn lín xué shì wáng yáo chén děng shàng xīn xiū chóng wén zǒng mù liù shí juǎn. jǐng yòu chū, yǐ sān guǎn mì gé suǒ cáng shū jiān yǒu miù làn jí bù wán zhě, mìng guān dìng qí cún fèi, yīn fǎng kāi yuán sì bù lù wèi zǒng mù, zhì shì shàng zhī, suǒ cáng shū fán sān wàn liù bǎi liù shí jiǔ juǎn.
己丑,翰林學士王堯臣等上新修《崇文總目》六十卷。景祐初,以三館、秘閣所藏書間有謬濫及不完者,命官定其存廢,因仿《開元四部錄》為《總目》,至是上之,所藏書凡三萬六百六十九卷。
jiǎ wǔ, hán qí yán: qián rì shān wài zhī zhàn, zhū jiāng duō wáng mò. suǒ bù bīng zhòng, gù bù kě yī gài wèn zuì. jīn bù lì fǎ zhì, zé gè wù shēng quán, qǐ fù yǐ wáng mò zhǔ jiāng wèi yì! ruò rén shù bù duō, zé jūn fǎ kě bì xíng. qǐng shǎn xī hé dōng zhū lù bù shǔ, xǔ qīn suí bīng bǎi wǔ shí rén. qián xiá bǎi rén, zhāo tǎo dōu jiān děng qī shí rén, yuè jiā gěi qián èr bǎi, qí chū shī lín dí, zhǔ jiāng wáng mò zhě, bìng zhǎn. cóng zhī.
甲午,韓琦言:「前日山外之戰,諸將多亡歿。所部兵眾,故不可一概問罪。今不立法制,則各務生全,豈復以亡歿主將為意!若人數不多,則軍法可必行。請陝西、河東諸路部署,許親隨兵百五十人。鈐轄百人,招討、都監等七十人,月加給錢二百,其出師臨敵,主將亡歿者,並斬。」從之。
bǐng shēn, yǐ yòu qiān niú wèi dà jiāng jūn zōng shí wèi yòu yǔ lín wèi dà jiāng jūn.
丙申,以右千牛衛大將軍宗實為右羽林衛大將軍。
yǐ cái rén zhāng shì wèi xiū yuàn.
以才人張氏為修媛。
liáo zhǔ wén sòng tǎo yuán hào lǚ bài, yù xìng shī nán fá, fù qǔ guān nán shí xiàn, jí qún chén yì. nán yuàn shū mì shǐ qí wáng xiāo huì yuē: sòng rén xī zhēng yǒu nián, shī lǎo mín pí, bì xià qīn lǜ liù jūn lín zhī, qí shèng bì yǐ. běi yuàn shū mì shǐ chǔ wáng xiāo xiào mù yuē: xī tài zǔ nán fá, zhōng yǐ wú gōng. sì shèng huáng dì pū táng lì jìn, hòu yǐ zhòng guì pàn, zhǎng qū rù biàn, luán yù shǐ xuán, fǎn lái qīn yì, zì hòu lián bīng èr shí yú nián, jǐn dé hé hǎo. jīn guó jiā bǐ zhī nǎng rì, suī yuē fù qiáng, rán xūn chén sù jiāng, wǎng wǎng wù gù. qiě sòng rén wú zuì, wú gù fá zhī, qí qū zài wǒ. kuàng shèng bài wèi kě nì liào. yuàn bì xià shú chá! liáo zhǔ bù tīng. dīng yǒu, yǐ fá sòng zhào yù zhū dào huì shī yú nán jīng, yǐ huì yǔ tài dì zhòng yuán jiāng zhī. xiào mù yǐ nián lǎo qǐ hái gǔ, bù xǔ.
遼主聞宋討元昊屢敗,欲興師南伐,復取關南十縣,集群臣議。南院樞密使齊王蕭惠曰:「宋人西征有年,師老民疲,陛下親率六軍臨之,其勝必矣。」北院樞密使楚王蕭孝穆曰:「昔太祖南伐,終以無功。嗣聖皇帝仆唐立晉,後以重貴叛,長驅入汴,鑾馭始旋,反來侵軼,自後連兵二十餘年,僅得和好。今國家比之曩日,雖曰富強,然勛臣宿將,往往物故。且宋人無罪,無故伐之,其曲在我。況勝敗未可逆料。願陛下熟察!」遼主不聽。丁酉,以伐宋詔諭諸道會師於南京,以惠與太弟重元將之。孝穆以年老乞骸骨,不許。