qǐ è féng dūn zāng shí yī yuè, jǐn zhān méng xié qià shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起閼逢敦牂十一月,盡旃蒙協洽十二月,凡一年有奇。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì zhì hé yuán nián liáo zhòng xī èr shí sān nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝至和元年(遼重熙二十三年)
shí yī yuè, xīn yǒu, yǐ tóng zhī tài cháng lǐ yuàn wú chōng zhī gāo yóu jūn, tài cháng sì tài zhù jū zhēn qīng zhī huái yáng jūn.
十一月,辛酉,以同知太常禮院吳充知高郵軍,太常寺太祝鞠真卿知淮陽軍。
lǐ yuàn gù shì, cháng xū wèi yìn zhuàng, liè shǔ zhòng xián huò fēi shí zhōng zhǐ fǎng wèn, bù xiá biàn bái lǐ guān, zé bái pàn sì yī rén shū tián yìn zhuàng, tōng jìn shī xíng. jí zhuī zèng wēn chéng huáng hòu rì, yǒu zhōng zhǐ fǎng wèn lǐ diǎn, pàn sì wáng zhū jiān pàn shào fǔ jiān, xiè shě zuì jìn, gù lì duō yǐ shì bái zhū. zhū cháng xī wàng shàng zhǐ, yǐ yì cái dìng, tián yìn zhuàng jìn nèi. shì jì shī xíng, ér lùn zhě jiē zé lǐ guān, lǐ guān wú yǐ zì míng, nǎi zhào lǐ zhí guān jiè yuē: zì jīn fán cháo tíng fǎng wèn lǐ diǎn, wú dé zhé yǐ yìn zhuàng shēn fā, réng zé qǔ zhī wěi. hòu shù rì, yǒu zhào wèn wēn chéng huáng hòu yīng rú tā miào yòng lè wǔ fǒu, lǐ zhí guān lǐ dǎn yǐ shì bái zhū, zhū jí tián yìn zhuàng zòu yún: dāng yòng lè wǔ. shì xià lǐ yuàn, chōng zhēn qīng nù, jí dié sòng dǎn yú kāi fēng fǔ, shǐ àn qí zuì. zhū bào àn juàn yǐ shì zhī fǔ shì cài xiāng yuē: yìn zhuàng xíng zhī jiǔ yǐ, lǐ zhí guān hé zuì! xiāng huàn zhī, nǎi fù dié sòng dǎn yú lǐ yuàn, lǐ yuàn lì xiāng shuài táo qù. diàn zhōng shì yù shǐ zhào biàn zòu cài xiāng bù àn zhì lǐ zhí guān zuì, wèi nuò guān wàng, zhí zhèng yǐ wèi chōng jiào biàn shàng yán. yòu, lǐ zhí guān rì zài wēn chéng zàng suǒ, sù yú nèi chén yún: yù sòng kāi fēng fǔ àn zuì zhě, chōng yǔ zhēn qīng yě. míng rì, zhào lǐ zhí guān shú tóng bā jīn, chōng zhēn qīng jù bǔ wài. biàn jí jiàn guān fàn zhèn děng jiē yán chōng děng wú zuì, bù dāng jiàng chù, bù bào.
禮院故事,常須為印狀,列署眾銜;或非時中旨訪問,不暇遍白禮官,則白判寺一人書填印狀,通進施行。及追贈溫成皇后日,有中旨訪問禮典,判寺王洙兼判少府監,廨舍最近,故吏多以事白洙。洙常希望上旨,以意裁定,填印狀進內。事既施行,而論者皆責禮官,禮官無以自明,乃召禮直官戒曰:「自今凡朝廷訪問禮典,無得輒以印狀申發,仍責取知委。」後數日,有詔問溫成皇后應如它廟用樂舞否,禮直官李亶以事白洙,洙即填印狀奏云:「當用樂舞。」事下禮院,充、真卿怒,即牒送亶於開封府,使案其罪。洙抱案卷以示知府事蔡襄曰:「印狀行之久矣,禮直官何罪!」襄患之,乃復牒送亶於禮院,禮院吏相率逃去。殿中侍御史趙抃奏蔡襄不案治禮直官罪,畏懦觀望,執政以為充教抃上言。又,禮直官日在溫成葬所,訴於內臣云:「欲送開封府案罪者,充與真卿也。」明日,詔禮直官贖銅八斤,充、真卿俱補外。抃及諫官范鎮等皆言充等無罪,不當降黜,不報。
jiǎ zǐ, chū tài miào dì jiá shí xiǎng jí wēn chéng huáng hòu lè zhāng, yì yú tài cháng.
甲子,出太廟禘袷時享及溫成皇后樂章,肄於太常。
yǐ chǒu, tài cháng chéng tóng xiū qǐ jū zhù féng jīng, luò tóng xiū qǐ jū zhù. shí tái jiàn guān yán wú chōng jū zhēn qīng bù dāng bǔ wài, jīng zuì hòu shàng shū, yán yù qiè. zǎi xiàng liú hàng nù, qǐng chū jīng zhī háo zhōu, dì yuē: jīng hé zuì! rán yóu luò xiū zhù. tái jiàn yòu zhēng yán jīng bù dāng duó zhí, bù bào.
乙丑,太常丞、同修起居注馮京,落同修起居注。時台諫官言吳充、鞫真卿不當補外,京最後上疏,言愈切。宰相劉沆怒,請出京知濠州,帝曰:「京何罪!」然猶落修注。台諫又爭言京不當奪職,不報。
zhǔn bù bù zhǎng gòng yú liáo.
准布部長貢於遼。
bǐng yín, xǐ huái nán jiāng zhè jīng hú zhì zhì fā yùn shǐ xǔ yuán zhī yáng zhōu. yuán zài jiāng huái shí sān nián, yǐ jù liǎn kè bō wèi néng, jí yú jìn qǔ, duō jù zhēn qí yǐ lù yí jīng shī quán guì, yóu wèi wáng yáo chén suǒ zhī. zài zhēn zhōu, yì guān zhī qiú guān zhōu zhě rì shù shí bèi, yuán shì shì jiā yào zú, lì què jù jiàn yǔ zhī jí xiǎo guān qióng dú, cì hou suì yuè, yǒu bù néng dé. rén yǐ shì fèn yuàn, ér yuán zì wèi dāng rán, wú suǒ kuì dàn.
丙寅,徙淮南、江、浙、荊湖制置發運使許元知揚州。元在江、淮十三年,以聚斂刻剝為能,急於進取,多聚珍奇以賂遺京師權貴,尤為王堯臣所知。在真州,衣冠之求官舟者日數十輩,元視勢家要族,立榷巨艦與之;即小官煢獨,伺候歲月,有不能得。人以是憤怨,而元自謂當然,無所愧憚。
jǐ sì, qín fèng jīng lüè ān fǔ sī yán chéng qín zhōu gǔ wèi zhài bì gōng. chū, zhú chéng fèi bǎi wàn mín, qí hòu liú bīng shù shǒu, měi suì fèi shí wàn mín.
己巳,秦鳳經略安撫司言城秦州古渭寨畢工。初,築城費百萬緡,其後留兵戍守,每歲費十萬緡。
rén shēn, liáo zhǔ lǜ qún chén shàng tài hòu zūn hào yuē rén cí shèng shàn qīn xiào guǎng dé ān jìng zhēn chún yì hé kuān hòu chóng jué yí tiān huáng tài hòu, dà shè, nèi wài guān jìn zhì yǒu chà. xiān shì tài hòu shēng chén, xiáng gǔn yē lǜ chén jiā nǔ jìn shī, xiàn xún lù, tài hòu jiā jiǎng, cì zhū èr bèi, zá cǎi èr bǎi duàn.
壬申,遼主率群臣上太后尊號曰仁慈聖善欽孝廣德安靜貞純懿和寬厚崇覺儀天皇太后,大赦,內外官進秩有差。先是太后生辰,詳袞耶律陳嘉努進詩,獻馴鹿,太后嘉獎,賜珠二琲,雜采二百段。
xīn sì, zhào zǎi xiàng liú hàng zi tài cháng sì tài zhù jǐn, lìng xué shì yuàn zhào shì guǎn zhí. wēn chéng huáng hòu jì zàng, cì hòu gé zhōng jīn qì shù bǎi liǎng, hàng lì cí, ér wèi jǐn qǐng zhī.
辛巳,詔宰相劉沆子太常寺太祝瑾,令學士院召試館職。溫成皇后既葬,賜後閤中金器數百兩,沆力辭,而為瑾請之。
rén wǔ, yǐ rù nèi yā bān shí quán bīn wèi rù nèi fù dōu zhī, zhī zhì gào liú chǎng fēng hái cí tóu, zòu yuē: quán bīn zuó yǐ yǒu zhì zhǐ chú gōng yuàn shǐ lì zhōu guān chá shǐ, wèi néng sān rì, fù huàn cǐ mìng. zhāo lìng xī gǎi, gǔ rén suǒ fēi, chén bù gǎn zhé zhuàn gào cí. cóng zhī. hòu sān yuè, quán bīn zú wèi rù nèi fù dōu zhī.
壬午,以入內押班石全彬為入內副都知,知制誥劉敞封還詞頭,奏曰:「全彬昨已有制旨除宮苑使、利州觀察使,未能三日,復換此命。朝令夕改,古人所非,臣不敢輒撰誥詞。」從之。後三月,全彬卒為入內副都知。
guǐ wèi, liáo lù qiú.
癸未,遼錄囚。
jiǎ shēn, liáo qún chén shàng liáo zhǔ zūn hào yuē qīn tiān fèng dào yòu shì xìng lì wǔ dìng wén chéng shèng shén rén xiào huáng dì hòu xiāo shì yuē zhēn yì cí hé wén huì xiào jìng guǎng ài chóng shèng huáng hòu.
甲申,遼群臣上遼主尊號曰欽天奉道祐世興歷武定文成聖神仁孝皇帝;後蕭氏曰貞懿慈和文惠孝敬廣愛崇聖皇后。
bǐng xū, zhào zōng zhèng sì: gù shì, shǔ jí shí nián yī xiū. jīn suī jí bā nián, ér zōng zhī fán yǎn, qí zēng xiū zhī!
丙戌,詔宗正寺:「故事,屬籍十年一修。今雖及八年,而宗支蕃衍,其增修之!」
zhī zhì gào liú chǎng yán: chén zuó wén wú chōng chū wài, féng jīng luò zhí, jiāng wèi qí rén suǒ xíng shí yǒu guò dāng, suǒ yán shí yǒu bù kě, shì yǐ chù wǔ shèng yì. jí yán hé diàn zòu shì, miàn fèng xuān zhào, chōng nǎi shì jǐn zhí, jīng yì yì wú tā, zhōng shū è qí tài zhí, bù yǔ hán róng, chén qiè jīng hài. qián gǔ yǐ lái, wéi yǒu rén zhǔ bù néng róng shòu zhí yán, huò zhì cuàn zhé chén xià. jīn bì xià kuān dà rú cǐ, bù zhī zhōng shū hé gù xū yào pái zhú yán zhě! yòu yán: chén qián lùn wú chōng féng jīng zhé guān, miàn méng xuān yù běn mò, chén jí yán: ruò rú cǐ, zé shì dà chén bì jūn zhī míng, zhuān jūn zhī quán, ér shàn zuò wēi fú yě. bì kǒng gǎn dòng yīn yáng, yǒu dì zhèn rì shí fēng wù zhī yì. jīn chén qiè wén zhèn róng jūn dì zhèn yī xī sān fā, qù chén suǒ yán wǔ rì zhī nèi ěr. yòu, jīng shī xuě hòu hūn wù lèi rì, fù duō fēng āi, tài yáng huáng zhuó, cǐ jiē biàn yì zhī kě jiè jù zhě. bì xià yí shēn jiū tiān dì zhī yì, shōu lǎn wēi quán, wú shǐ cōng míng bì sāi, fǎ lìng bù xíng, zé zú yǐ xiāo fú zāi yì yǐ.
知制誥劉敞言:「臣昨聞吳充出外,馮京落職,將謂其人所行實有過當,所言實有不可,是以觸忤聖意。及延和殿奏事,面奉宣詔,充乃是盡職,京意亦無它,中書惡其太直,不與含容,臣竊驚駭。前古以來,惟有人主不能容受直言,或致竄謫臣下。今陛下寬大如此,不知中書何故須要排逐言者!」又言:「臣前論吳充、馮京謫官,面蒙宣諭本末,臣即言:若如此,則是大臣蔽君之明,專君之權,而擅作威福也。必恐感動陰陽,有地震、日食、風霧之異。今臣竊聞鎮戎軍地震一夕三發,去臣所言五日之內耳。又,京師雪後昏霧累日,復多風埃,太陽黃濁,此皆變異之可戒懼者。陛下宜深究天地之意,收攬威權,無使聰明蔽塞,法令不行,則足以消伏災異矣。」
shí èr yuè, bǐng shēn, liáo zhǔ rú zhōng huì chuān.
十二月,丙申,遼主如中會川。
gēng zǐ, hàn lín xué shì wáng zhū zhí jí xián yuàn zhǎng yǔ xī shàng huáng yòu fāng yù huì tú.
庚子,翰林學士王洙、直集賢院掌禹錫上《皇祐方域繪圖》。
zhī bīng zhōu hán qí, yǐ jí zòu qǐ tài yī qí shì míng, hàn lín yī guān yán shì míng dāng zhěn yù mài, bù kě qiǎn, dì lì mìng nèi shì yā shì míng wǎng shì zhī.
知并州韓琦,以疾奏乞太醫齊士明,翰林醫官言士明當診御脈,不可遣,帝立命內侍押士明往視之。
bǐng wǔ, zhào: sī tiān jiān tiān wén suàn shù guān wú dé chū rù chén liáo jiā.
丙午,詔:「司天監天文算術官毋得出入臣僚家。」
dīng wèi, diàn zhōng chéng zhí mì gé sī mǎ guāng shàng gǔ wén xiào jīng, zhào sòng mì gé.
丁未,殿中丞、直秘閣司馬光上《古文孝經》,詔送秘閣。
jǐ yǒu, rú jīng shǐ guǒ zhōu tuán liàn shǐ rù nèi dōu zhī zhāng wéi jí zú, zèng bǎo shùn jūn jié dù shǐ, shì zhōng ān. wéi jí rèn shì jiǔ, pō jiàn qīn xìn, ér yán fú ā xùn. wēn chéng zhì sàng huáng yí diàn, zǎi xiàng jì dǎo yú, wéi jí zhēng bù néng dé, zhì dùn shǒu qì xià.
己酉,如京使、果州團練使、入內都知張惟吉卒,贈保順軍節度使,諡忠安。惟吉任事久,頗見親信,而言弗阿徇。溫成治喪皇儀殿,宰相既導諛,惟吉爭不能得,至頓首泣下。
diàn zhōng shì yù shǐ zhào biàn yán: zǎi xiàng chén zhí zhōng jiā, chuí tà nǚ nú yíng ér zhì sǐ, yī yún zhí zhōng qīn xíng zhàng chǔ, yǐ zhì bì bó, yī yún bì qiè ā zhāng kù nüè ōu shā. chén wèi èr zhě yǒu yī yú cǐ, zhí zhōng bù néng wú zuì. ruò nǚ shǐ běn yǒu guò fàn, zì dāng sòng guān duàn qiǎn, qǐ yí wéi cháo tíng zhī fǎ, lì sī mén zhī wēi! ruò nǚ shǐ guǒ wèi ā zhāng suǒ shā, zì dāng qín fù suǒ sī yǐ zhèng diǎn xíng, qǐ yí gōng wèi zhī bì! fū zhèng jiā ér tiān xià dìng, zhí zhōng jiā bù kè zhèng, bì xià yǐ yǐ wàng tiān xià zhī zhì dìng, shì yóu què xíng ér qiú qián yě. zhí zhōng yì zì qǐng zhì yù. yǐ ér yǒu zhào bà yù, tái guān jiē wèi bù kě, hàn lín xué shì ōu yáng xiū yì yǐ wèi yán, dǎi zhí zhōng qù wèi, yán zhě nǎi zhǐ.
殿中侍御史趙抃言:「宰相陳執中家,捶撻女奴迎兒致死,一雲執中親行杖楚,以致斃踣,一雲嬖妾阿張酷虐毆殺。臣謂二者有一於此,執中不能無罪。若女使本有過犯,自當送官斷遣,豈宜違朝廷之法,立私門之威!若女使果為阿張所殺,自當禽付所司以正典刑,豈宜公為之庇!夫正家而天下定,執中家不克正,陛下倚以望天下之治定,是猶卻行而求前也。」執中亦自請置獄。已而有詔罷獄,台官皆謂不可,翰林學士歐陽修亦以為言,逮執中去位,言者乃止。
bǐng chén, mù zhōu fáng yù shǐ zōng è shàng suǒ zhuàn tài píng pán wéi lù, jiàng chì bāo yù.
丙辰,睦州防禦使宗諤上所撰《太平盤維錄》,降敕褒諭。
dì chūn qiū gāo, wèi yǒu jì sì. huáng yòu mò, tài cháng bó shì zhāng shù shàng shū, qǐng lín xuǎn zōng qīn cái ér xián zhě, yì qí lǐ zhì, shì yǐ zhí wù, bǐ nèi wài zhī shèng xīn yǒu suǒ shǔ, zé tiān xià dà xìng. shì suì, fù shàng shū yán: sì bù zǎo dìng, zé yǒu yī dàn zhī yōu ér yí wàn shì zhī huàn. lì guān qián shì, shì chū cāng zú, zé huò gōng wéi chū lìng, huò huàn guān zhǔ móu, huò jiān chén shǒu yì, tān hái rú yǐ jiǔ qí zhèng, yì àn mèi yǐ qiè qí quán. ān wēi zhī jī, fā yú qǐng kè, ér cháo yì tián bù wèi jì, qǐ bù wēi zāi! shù qián hòu qī shàng shū, zuì hòu yǔ yóu jī qiè, dì zhōng bù yǐ wèi zuì. shù, xiǎo xī rén yě.
帝春秋高,未有繼嗣。皇祐末,太常博士張述上書,請「遴選宗親才而賢者,異其禮秩,試以職務,俾內外知聖心有所屬,則天下大幸。」是歲,復上疏言:「嗣不早定,則有一旦之憂而貽萬世之患。歷觀前世,事出倉卒,則或宮闈出令,或宦官主謀,或奸臣首議,貪孩孺以久其政,翼暗昧以竊其權。安危之機,發於頃刻,而朝議恬不為計,豈不危哉!」述前後七上疏,最後語尤激切,帝終不以為罪。述,小谿人也。
róng zhōu dà qiū dòng mán yáng guāng cháo nèi fù.
融州大丘洞蠻楊光朝內附。
rén zōng tǐ tiān fǎ dào jí gōng quán dé shén wén shèng wǔ ruì zhé míng xiào huáng dì zhì hé èr nián liáo zhòng xī èr shí sì nián, bā yuè hòu wèi qīng níng yuán nián
○仁宗體天法道極功全德神文聖武睿哲明孝皇帝至和二年(遼重熙二十四年,八月後為清寧元年)
chūn, zhēng yuè, guǐ hài, liáo zhǔ rú hùn tóng jiāng.
春,正月,癸亥,遼主如混同江。
wù chén, yōng zhōu yán sū mào zhōu mán nèi kòu, zhào guǎng xī fā bīng tǎo zhī.
戊辰,邕州言蘇茂州蠻內寇,詔廣西發兵討之。
xīn wèi, xìng fèng xiān zī fú chán yuàn, yè xuān zǔ shén yù diàn. xiān shì yì zhě wèi dì tè xíng cǐ lǐ, yīn yù zhì diàn wēn chéng líng miào. yù shǐ zhōng chéng sūn biàn yán: bì xià lín yù yǐ lái, wèi cháng cháo yè zǔ zōng shān líng, jīn ruò yǐ wēn chéng gù tè xíng cǐ lǐ, kuī sǔn shèng dé, mò cǐ wèi dà. hàn lín xué shì ōu yáng xiū yì lùn jiàn. dì cóng zhī, bù fù zhì wēn chéng líng miào.
辛未,幸奉先資福禪院,謁宣祖神御殿。先是議者謂帝特行此禮,因欲致奠溫成陵廟。御史中丞孫抃言:「陛下臨御以來,未嘗朝謁祖宗山陵,今若以溫成故特行此禮,虧損聖德,莫此為大。」翰林學士歐陽修亦論諫。帝從之,不復至溫成陵廟。
dīng hài, guān wén diàn dà xué shì bīng bù shàng shū yàn shū bìng jù, chéng yú jiāng wǎng shì zhī, jí chí zòu yuē: chén lǎo bìng, xíng yù yǐ, bù zú wèi bì xià yōu. yǐ ér zú, dì suī lín diàn, yǐ bù shì jí wèi hèn, tè bà cháo èr rì, zèng sī kōng jiān shì zhōng, shì yuán xiàn. jì zàng, zhuàn qí bēi shǒu yuē jiù xué zhī bēi. shū shàn zhī rén, rú kǒng dào fǔ fàn zhòng yān, jiē chū qí mén, fù bì yáng chá, qí xù yě.
丁亥,觀文殿大學士、兵部尚書晏殊病劇,乘輿將往視之,即馳奏曰:「臣老病,行愈矣,不足為陛下憂。」已而卒,帝雖臨奠,以不視疾為恨,特罷朝二日,贈司空兼侍中,諡元獻。既葬,篆其碑首曰「舊學之碑」。殊善知人,如孔道輔、范仲淹,皆出其門,富弼、楊察,其婿也。
chū, mìng zhāng fāng píng zhī yì zhōu, wèi xíng, ér chéng kān yǐ xiān rù wèi cān zhī zhèng shì, zhuǎn yùn shǐ gāo liáng fū shè shǒu shì. shí xī nán yí yǒu qióng bù chuān shǒu lǐng zhě, wàng yán mán zéi nóng zhì gāo zài nán zhào, yù lái kòu shǔ. liáng fū jí yí bīng tún biān jùn, yì diào é wài gōng shǒu, fā mín zhú chéng, rì yè bù dé xiū xī, mín dà jīng rǎo. zhào cù fāng píng xíng, qiě xǔ yǐ pián yí cóng shì. fāng píng yán: nán zhào qù shǔ èr qiān yú lǐ, dào xiǎn bù tōng, qí jiān jiē zá zhǒng, bù xiāng yì shǔ, ān néng jǔ bīng yǔ zhì gāo wèi kòu zāi! cǐ bì wàng yě, chén dāng yǐ jìng zhèn zhī. dào yù shù zú bīng zhàng, zhé qiǎn hái. rù jìng, xià lìng qióng bù chuān yuē: kòu lái, wǒ zì dāng zhī, wàng yán zhě zhǎn! xī guī suǒ diào bīng, sàn qiǎn gōng shǒu, bà zhú chéng zhī yì. huì shàng yuán zhāng dēng, chéng mén sān xī bù bì, rén xīn shāo dìng. yǐ ér dé qióng bù chuān yì rén shǐ wèi cǐ móu zhě, zhǎn zhī, xiāo shǒu jìng shàng, ér pèi liú qí yú dǎng yú hú nán, shǔ rén suì ān.
初,命張方平知益州,未行,而程戡已先入為參知政事,轉運使高良夫攝守事。時西南夷有邛部川首領者,妄言蠻賊儂智高在南詔,欲來寇蜀。良夫亟移兵屯邊郡,益調額外弓手,發民築城,日夜不得休息,民大驚擾。詔促方平行,且許以便宜從事。方平言:「南詔去蜀二千餘里,道險不通,其間皆雜種,不相役屬,安能舉兵與智高為寇哉!此必妄也,臣當以靜鎮之。」道遇戍卒兵仗,輒遣還。入境,下令邛部川曰:「寇來,我自當之,妄言者斬!」悉歸所調兵,散遣弓手,罷築城之役。會上元張燈,城門三夕不閉,人心稍定。已而得邛部川譯人始為此謀者,斬之,梟首境上,而配流其餘黨於湖南,蜀人遂安。
èr yuè, rén chén, yǐ fén zhōu tuán liàn tuī guān guō gù wèi wèi wèi sì chéng. zhī bīng zhōu hán qí yán: gù cháng zào chē zhèn fǎ, qí chē qián ruì hòu fāng, shàng zhì qī qiāng yǐ wèi qián hòu èr jù, kě yòng yú píng chuān zhī dì, yī zé lín zhèn yǐ zhé bēn chōng, èr zé xià yíng yǐ wèi zhài jiǎo. jīn lìng gù zì jī chē shì yì què jìn chéng. jì shì yòng zhī, ér yǒu shì mìng.
二月,壬辰,以汾州團練推官郭固為衛尉寺丞。知并州韓琦言:「固嘗造車陣法,其車前銳後方,上置七槍以為前後二拒,可用於平川之地,一則臨陣以折奔沖,二則下營以為寨腳。今令固自齎車式詣闕進呈。」既試用之,而有是命。
guǎng zhōu sī lǐ cān jūn chén zhòng yuē, wù rù rén zuì sǐ, yǒu sī dāng zhòng yuē gōng zuì, yīng shú. dì wèi zhī shěn xíng yuàn zhāng kuí yuē: sǐ zhě bù kě fù shēng, ér yù lì suī zàn fèi, tā rì fù dé xù guān, kě bù zhòng qí fá xié! guǐ sì, zhào zhòng yuē tè lè tíng, huì shè bù xǔ xù yòng.
廣州司理參軍陳仲約,誤入人罪死,有司當仲約公罪,應贖。帝謂知審刑院張揆曰:「死者不可復生,而獄吏雖暫廢,它日復得敘官,可不重其罰邪!」癸巳,詔仲約特勒停,會赦不許敘用。
liáo zhǔ rú zhǎng chūn hé.
遼主如長春河。
gěi shì zhōng cuī yì, shòu zhào àn zhì chén zhí zhōng zòng bì wàng shā bì shì. yì yǐ wèi zhí zhōng zì yǐ bì bù kè, chī zhī sǐ, fēi bì qiè shā zhī, pō zuǒ yòu zhí zhōng. jiǎ wǔ, shòu yì lóng tú gé dài zhì zhī qìng zhōu.
給事中崔嶧,受詔按治陳執中縱嬖妄殺婢事。嶧以為執中自以婢不恪,笞之死,非嬖妾殺之,頗左右執中。甲午,授嶧龍圖閣待制、知慶州。
gēng zǐ, diàn zhōng shì yù shǐ zhào biàn yán: chén cháng yán zǎi xiàng chén zhí zhōng bù xué wú shù cuò zhì diān dào yǐn yòng xié nìng zhāo yán bo zhù sī chóu xián xì pái chì liáng shàn hěn bì rèn qíng jiā shēng láng jí bā shì. fú kǒng bì xià yóu yǐ chén yán wèi xū, zhì jīn wèi cì shěng nà. chén ruò bù gài jǔ yī èr, míng bái tiáo chén, jí shì fù bì xià ěr mù zhēng chá zhī rèn, yòu dé xiàn tái guān guǎ shī zhí zhī zuì, chén bù rěn wèi yě.
庚子,殿中侍御史趙抃言:「臣嘗言宰相陳執中不學無術、措置顛倒、引用邪佞、招延卜祝、私仇嫌隙、排斥良善、很愎任情、家聲狼籍八事。伏恐陛下猶以臣言為虛,至今未賜省納。臣若不概舉一二,明白條陳,即是負陛下耳目徵察之任,又得憲台鰥寡失職之罪,臣不忍為也。
qù nián chūn zhèng yǐ hòu, zhì dù lǐ fǎ, lǜ duō fēi yí, gài zhí zhōng bù zhī diǎn gù, wéi wù ā yú, bài huài guó tǐ. yòu, hàn lín xué shì sù yǒu dìng zhì, zhí zhōng yú àn zì yòng, suì chú zhì qī yuán, cǐ zhí zhōng kōng shū, yí bà miǎn zhě yī yě.
「去年春正以後,制度禮法,率多非宜,蓋執中不知典故,惟務阿諛,敗壞國體。又,翰林學士素有定製,執中愚暗自用,遂除至七員,此執中空疏,宜罷免者一也。
zhí zhōng shǎng fá zài shǒu, shuài yì juǎn shū, rú liú shí zì jiāng níng fǔ yí zhī guǎng zhōu yān zhàng zhī dì, ér dài zhì zhī zhí réng jiù, nǎi xiàng chuán shì zì nán jīng yí zhī jiāng níng fǔ jìn biàn zhī rèn, nǎi zhuǎn lóng tú gé zhí xué shì. yòu, wú chōng jū zhēn qīng zhāi fā lǐ yuàn shēng dài shǔ wén zì děng shì, rén lì zé shú jīn miǎn jué, chōng zhēn qīng bìng jiàng jūn lěi, cǐ zhí zhōng móu lì yí bà miǎn zhě èr yě.
「執中賞罰在手,率意卷舒,如劉湜自江寧府移知廣州煙瘴之地,而待制之職仍舊,乃向傳式自南京移知江寧府近便之任,乃轉龍圖閣直學士。又,吳充、鞠真卿摘發禮院生代署文字等事,人吏則贖金免決,充、真卿並降軍壘,此執中繆戾宜罷免者二也。
guǎn gé qīng guān, qǐ róng xiān qiǎo! ér zhí zhōng shù ēn sī dǎng, rú cuī yì fēi cì chú gěi shì zhōng zhī zhèng zhōu, jì bà ér gěi shì zhōng bù duó, gù yì zhì zhí zhōng zhī yù, yī wéi zhōng bà yǐ chóu sī ēn. yòu, zhí zhōng cháng jì bì rén yú zhōu yù zhī jiā, ér yù jiān chǎn, shòu zhī zhí zhōng, suì jǔ yù zhào shì guǎn zhí, cǐ zhí zhōng péng fù yí bà miǎn zhě sān yě.
「館閣清官,豈容纖巧!而執中樹恩私黨,如崔嶧非次除給事中、知鄭州,既罷而給事中不奪,故嶧治執中之獄,依違中罷以酬私恩。又,執中嘗寄嬖人於周豫之家,而豫奸諂,受知執中,遂舉豫召試館職,此執中朋附宜罷免者三也。
zhí zhōng zhī mén, wèi cháng dài yī jùn jié, lǐ yī cái néng, suǒ yǔ yǔ zhě miáo dá liú yòu liú xī sǒu zhī tú, suǒ yù zuò zhě pǔ yuán lǐ níng chéng wéi xiàng zhī bèi, qiě chù tái dǐng zhī zhòng, cè hòu zāi biàn, qióng zhàn jí xiōng, yì jiāng xī wèi! cǐ zhí zhōng pō pì yí bà miǎn zhě sì yě.
「執中之門,未嘗待一俊傑,禮一才能,所與語者苗達、劉祐、劉希叟之徒,所預坐者普元、李寧、程惟象之輩,且處台鼎之重,測候災變,窮占吉凶,意將奚為!此執中頗僻宜罷免者四也。
shào bì zhī cháng zhōu rì, guà wù jué rén tú xíng, jì zì jǔ jué, fù huì shè yòu, yòu gāi qù guān, zhí zhōng sù è bì, nǎi bà bì kāi fēng fǔ tuī guān, luò guǎn zhí, jiàng chōng shào wǔ jūn jiān dāng. hòu yǒu tīng zhōu shí mín yīng kān rù shǐ chén fàn zāng, zhàng bèi qíng miàn, pèi guǎng nán láo chéng, běn jiā sù xuě, xī shì xū wǎng, què zhǐ jiàng mín yīng chāi qiǎn. yǐ shào bì bǐ zhī mín yīng, zé mín yīng suǒ fàn zhòng ér duàn zuì fǎn qīng, shào bì suǒ fàn qīng ér duàn zuì fǎn zhòng, cǐ zhí zhōng wǔ fǎ yí bà miǎn zhě wǔ yě.
「邵必知常州日,詿誤決人徒刑,既自舉覺,復會赦宥,又該去官,執中素惡必,乃罷必開封府推官,落館職,降充邵武軍監當。後有汀州石民英勘入使臣犯贓,杖背、黥面,配廣南牢城,本家訴雪,悉是虛枉,卻只降民英差遣。以邵必比之民英,則民英所犯重而斷罪反輕,邵必所犯輕而斷罪反重,此執中舞法宜罷免者五也。
lǚ jǐng chū mǎ zūn wú zhōng fù dàn zòu liáng shì, jì dé zuì, chū zhī zhèng zhōu, lǚ jǐng chū bèi suí yòu zhú qù, yǒu xíng jiāng jí wǒ zhī yǔ. féng jīng shū yán wú chōng jū zhēn qīng diāo yuē bù dāng yǐ wú zuì chù, chōng děng xún yā fā chū mén, yòu luò jīng xiū qǐ jū zhù, shǐ cháo tíng yǒu zuì zhōng jù jiàn zhī míng, cǐ zhí zhōng jí xián yí bà miǎn zhě liù yě.
「呂景初、馬遵、吳中復彈奏梁適,既得罪,出知鄭州,呂景初輩隨又逐去,有『行將及我』之語。馮京疏言吳充、鞠真卿、刁約不當以無罪黜,充等尋押發出門,又落京修起居注,使朝廷有罪忠拒諫之名,此執中嫉賢宜罷免者六也。
nǚ nú yíng ér cái shí sān suì, jì lèi xíng chuí tà, cóng bì rén ā zhāng zhī yán, qióng dōng luǒ dòng, fēng fù shǒu wàn, jué qí yǐn shí, suì zhì bì bó. yòu hǎi táng zhě, yīn ā zhāng jué dǎ bī xié, jì ér zì yì. yòu nǚ shǐ yī míng, kūn fà zhàng bèi, zì jīng bù shū. fán yī yuè zhī nèi, cán rěn shì fā zhě sān míng, qián hòu yōu yuān, wén gù bù shǎo, cǐ zhí zhōng kù nüè yí bà miǎn zhě qī yě.
「女奴迎兒才十三歲,既累行箠撻,從嬖人阿張之言,窮冬裸凍,封縛手腕,絕其飲食,遂致斃踣。又海棠者,因阿張決打逼脅,既而自縊。又女使一名,髡髮杖背,自經不殊。凡一月之內,殘忍事發者三名,前後幽冤,聞固不少,此執中酷虐宜罷免者七也。
zhí zhōng wéi bù chǒu huì, mén kǔn hùn xiáo, fàng zòng bì rén, xìn rèn xū lì, ér yòu shēn guì shì fù, cáng qiǎng jù wàn, shì yīn zú bèi rú xíng lù rén, suī shén pín jiǒng, bù yī háo zhèn xù, cǐ zhí zhōng bǐ è yí bà miǎn zhě bā yě. yuàn bì xià wèi shè jì shēng líng jì, zhèng zhí zhōng zhī zuì, zǎo cì jiàng chù.
「執中帷簿丑穢,門閫混淆,放縱嬖人,信任胥吏,而又身貴室富,藏鏹巨萬,視姻族輩如行路人,雖甚貧窘,不一豪賑恤,此執中鄙惡宜罷免者八也。願陛下為社稷生靈計,正執中之罪,早賜降黜。」
xún yǒu zhào: shào bì fù zhí, zhī gāo yóu jūn, wú chōng jū zhēn qīng diāo yuē lǚ jǐng chū mǎ zūn zhào hái, féng jīng hòu xiū zhù yǒu què, wú zhōng fù hòu tái guān yǒu què, bìng qiān fù.
尋有詔:「邵必復職,知高郵軍,吳充、鞠真卿、刁約、呂景初、馬遵召還,馮京候修注有闕,吳中復候台官有闕,並牽復。」
jiǎ chén, zhào biàn yán: chén jìn lěi cì dàn zòu zǎi chén chén zhí zhōng zhī zuì, wèi méng shī xíng. fēng wén zhī jiàn yuàn fàn zhèn wàng xíng yíng jiù, fú wàng bì xià kāi rì yuè zhī míng, pàn zhōng xié zhī lù, qǔ gōng yì, lì dà fǎ, zé tiān xià xìng shèn!
甲辰,趙抃言:「臣近累次彈奏宰臣陳執中之罪,未蒙施行。風聞知諫院范鎮妄行營救,伏望陛下開日月之明,判忠邪之路,取公議,立大法,則天下幸甚!」
xiān shì zhī jiàn yuàn fàn zhèn yán: qù nián shí èr yuè, yíng huò fàn fáng shàng xiàng, wèi jǐ, chén zhí zhōng jiā jué shā bì shǐ, yì zhě yǐ wèi tiān biàn yīng cǐ. chén qiè wèi wèi bù rán. zhí zhōng zài rù xiàng, wèi jí èr nián, biàn zǔ zōng dà lè, duò cháo tíng diǎn gù, yuán zàng shì chú zǎi xiàng, chú hàn lín xué shì, chú guān chá shǐ, qí yú jiàn shǎng, bù kě xī jì. zì bì xià bà nèi jiàng, wǔ liù nián lái, zhèng shì qīng míng. jìn rì shāo fù fèng xíng, zhì yǒu shì cóng chén liáo zhī zǐ, yì qiú nèi jiàng, nèi chén wú míng, chāo zī gǎi zhuǎn, yuè xū shù rén. yòu, jīn tiān xià mín kùn, zhèng wèi bīng duō ér yì bīng bù yǐ. zhí zhōng shēn wèi shǒu xiàng, yì dāng lùn zhí, ér yīn xún gǒu jiǎn, céng bù jiàn yán. tiān biàn zhī fā, shí wèi cǐ shì. bì xià shì cǐ bù wèn, yù shǐ yòu zhuān zhì qí sī, shě dà zé xì, chén kǒng suī tuì zhí zhōng, wèi dāng tiān biàn. qǐ yǐ chén zhāng xuān shì zhí zhōng, xuān shì yù shǐ, rán hòu jiàng fù xué shì cǎo zhào, shǐ tiān xià zhī rén, zhī bì xià tuì dà chén, bù yǐ jiā shì ér yǐ qí zhí shì, hòu lái zhí zhèng, bù gǎn xù qí jiā shì ér jǐn xīn yú bì xià zhí shì.
先是知諫院范鎮言:「去年十二月,熒惑犯房上相,未幾,陳執中家決殺婢使,議者以為天變應此。臣竊謂為不然。執中再入相,未及二年,變祖宗大樂,墮朝廷典故,緣葬事除宰相,除翰林學士,除觀察使,其餘僭賞,不可悉紀。自陛下罷內降,五六年來,政事清明。近日稍復奉行,至有侍從臣僚之子,亦求內降,內臣無名,超資改轉,月須數人。又,今天下民困,正為兵多而益兵不已。執中身為首相,義當論執,而因循苟簡,曾不建言。天變之發,實為此事。陛下釋此不問,御史又專治其私,舍大責細,臣恐雖退執中,未當天變。乞以臣章宣示執中,宣示御史,然後降付學士草詔,使天下之人,知陛下退大臣,不以家事而以其職事,後來執政,不敢恤其家事而盡心於陛下職事。」
zhì shì zhèn yòu yán: yù shǐ yǐ jiàn yuàn bù lùn zòu chén zhí zhōng jiā shì, qǐ jiā zuì jiàn guān. chén wén zhí zhōng zhuàng zòu, nǚ shǐ yǒu guò, zhǐ huī jué zhàng, yīn fēng zhì sǐ, ér wài yì wèi ā zhāng jué sǐ. chén zài sān sī wéi, jiù ā zhāng xià yù, zì chéng fēi zhí zhōng zhǐ huī, yǒu sī yì kě jié àn. xū zhí zhōng zhèng biàn, nǎi shì wèi yī bì zǐ lìng zǎi xiàng xià yù, guó tǐ yì shì wèi biàn, suǒ yǐ bù gǎn léi tóng shàng yán. rán chén yǒu bù yán zhī zuì èr ér yù shǐ bù zhī. chū, cháo tíng wèi lǐ zhí guān zhú lǐ guān, ér chén zài zòu lùn liè, jí wèi yī bì zǐ yīn rǔ zǎi xiàng ér fǎn wú yī yán, chén zhī zuì yī yě. chén bù jí zhòng yì wèi dìng shí biàn lǐ zhí zhōng, zhì zhí zhōng shì qù yǐ jué, shǐ rén wén zì, chén zhī zuì èr yě. qǐ yǐ chén zhāng xià yù shǐ tái, bǎng yú cháo táng, shǐ shì dài fū zhī chén zhī zuì, chén suī jiù sǐ, wú suǒ hàn yě.
至是鎮又言:「御史以諫院不論奏陳執中家事,乞加罪諫官。臣聞執中狀奏,女使有過,指揮決杖,因風致死,而外議謂阿張決死。臣再三思維,就阿張下獄,自承非執中指揮,有司亦可結案。須執中證辨,乃是為一婢子令宰相下獄,國體亦似未便,所以不敢雷同上言。然臣有不言之罪二而御史不知。初,朝廷為禮直官逐禮官,而臣再奏論列,及為一婢子因辱宰相而反無一言,臣之罪一也。臣不及眾議未定時辨理執中,至執中勢去已決,始人文字,臣之罪二也。乞以臣章下御史台,榜於朝堂,使士大夫知臣之罪,臣雖就死,無所憾也。」
yǐ sì, yǐ guān wén diàn xué shì hù bù shì láng zhī hé yáng fù bì wèi xuān huī nán yuàn shǐ pàn bīng zhōu.
乙巳,以觀文殿學士、戶部侍郎、知河陽富弼為宣徽南院使、判并州。
bǐng wǔ, xǐ zhī bīng zhōu wǔ kāng jūn jié dù shǐ hán qí zhī xiāng zhōu, qí yǐ jí zì qǐng yě. xiān shì pān měi shuài hé dōng, bì kòu chāo wèi jǐ lèi, lìng mín nèi xǐ, kōng sāi xià bù gēng, hào jìn dì, ér xīn dài zhōu níng huà huǒ shān jūn fèi tián shén guǎng. ōu yáng xiū cháng zòu qǐ gēng zhī, zhào fàn zhòng yān xiāng shì, qǐng rú xiū zòu xún wèi míng hào zǔ náo, bù de xíng. jí qí zhì, qiǎn rén xíng shì, yuē: cǐ jiē wǒ yú tián, mín jū jiù jī yóu cún. jīn bù gēng, shì liú yǐ zī dí, hòu qiě jiē wèi dí yǒu yǐ. suì zòu dài zhōu níng huà jūn yí rú kě lán jūn lì, jù běi jiè shí lǐ wèi jìn dì, yú zé mù gōng jiàn shǒu jū zhī. huì qí qù, jí zhào bì yì, qǐng rú qí zòu, fán dé hù sì qiān, kěn dì jiǔ qiān liù bǎi qǐng.
丙午,徙知并州武康軍節度使韓琦知相州,琦以疾自請也。先是潘美帥河東,避寇鈔為己累,令民內徙,空塞下不耕,號禁地,而忻、代州、寧化、火山軍廢田甚廣。歐陽修嘗奏乞耕之,詔范仲淹相視,請如修奏;尋為明鎬阻撓,不得行。及琦至,遣人行視,曰:「此皆我腴田,民居舊跡猶存。今不耕,適留以資敵,後且皆為敵有矣。」遂奏代州、寧化軍宜如岢嵐軍例,距北界十里為禁地,餘則募弓箭手居之。會琦去,即詔弼議,請如琦奏,凡得戶四千,墾地九千六百頃。
chū, hàn lín xué shì lǚ qín shàng shū, lùn chén zhí zhōng wài suī qiáng xiàng, nèi shí jiān xié, yòu lì shù qí guò è shí yú shì, dì hái qí shū, qín jìn yuē: ruò zhǐ yòng kǒu chén, shì yīn zhōng dà chén yě, qǐng fù zhí zhōng lìng zì biàn. yú shì qín gǎi hàn lín shì dú xué shì zhī xú zhōu. cí rì, tè cì yàn zī shàn táng, qiǎn shǐ yù yuē: cǐ huì tè wèi qīng shè, kě jǐn zuì yě. réng zhào zì jīn yóu jīng yán chū zhě yì rú lì.
初,翰林學士呂溱上疏,論陳執中外雖強項,內實奸邪,又歷數其過惡十餘事,帝還其疏,溱進曰:「若止用口陳,是陰中大臣也,請付執中令自辨。」於是溱改翰林侍讀學士、知徐州。辭日,特賜宴資善堂,遣使諭曰:「此會特為卿設,可盡醉也。」仍詔自今由經筵出者亦如例。
zǎi chén liú hàng yán: miàn fèng dé yīn, fán chuán xuān nèi jiàng, qí dāng xíng zhě zì yī fǎ lǜ shǎng fá wài, yú lìng èr fǔ yǔ suǒ shǔ guān sī zhí zòu. gài yù dù qǐng tuō jiǎo xìng zhī lù yě. yīn chén sān bì: yī yuē jìn chén bǎo jiàn guān lì zhī bì, èr yuē jìn chén chén gài qīn shǔ zhī bì, sān yuē xù láo gàn jìn zhī bì, yuàn zhào zhōng shū shū mì, fán sān shì wú de yòng lì, yú tīng rú jiù shì. jì shī xíng ér zhòng pō bù yuè, wèi jǐ, fù gù.
宰臣劉沆言:「面奉德音,『凡傳宣內降,其當行者自依法律賞罰外,餘令二府與所屬官司執奏。』蓋欲杜請託僥倖之路也。」因陳三弊:一曰近臣保薦官吏之弊,二曰近臣陳丐親屬之弊,三曰敘勞干進之弊,「願詔中書、樞密,凡三事毋得用例,餘聽如舊事。」既施行而眾頗不悅,未幾,復故。
jiǎ yín, xià qiǎn shǐ rú liáo, hè jiā zūn hào.
甲寅,夏遣使如遼,賀加尊號。
yǐ mǎo, liú nèi quán yǐn duì qián yōng qiū xiàn zhǔ bù chén qí gǎi jīng guān, dì wèi pàn quán jiǎ àn yuē: qí suī wú tā guò,. ér lì sān rèn, jiē yīn yuán chén qǐ, bù yóu yǒu sī zòu nǐ. qí nǎi páng jí nǚ xù, jīn bǎo jiàn duō zhì èr shí sì rén, dé fēi zhuān yù chǎn fù dà chén gù ěr xié! qiě yǔ mù zhí guān zhī xiàn. qí, yán tiě fù shǐ jì zhī zǐ yě.
乙卯,流內銓引對前雍丘縣主簿陳琪改京官,帝謂判詮賈黯曰:「琪雖無它過,。而歷三任,皆因緣陳乞,不由有司奏擬。琪乃龐籍女婿,今保薦多至二十四人,得非專欲諂附大臣故爾邪!且與幕職官、知縣。」琪,鹽鐵副使洎之子也。
zhī jiàn yuàn fàn zhèn děng yán: ēn zhōu zì huáng yòu wǔ nián qiū zhì qù nián dōng, zhī zhōu fán huàn qī rén, hé běi zhū zhōu, dà shuài rú cǐ. yù wàng bīng mǎ liàn xí, gù bù kě dé. fú jiàn xióng zhōu mǎ huái dé, ēn zhōu liú huàn, jì zhōu wáng dé gōng, jiē yǒu cái yǒng zhì lǜ, kě zé yǐ bàn zhì, qǐ lìng jiǔ rèn. cóng zhī.
知諫院范鎮等言:「恩州自皇祐五年秋至去年冬,知州凡換七人,河北諸州,大率如此。欲望兵馬練習,固不可得。伏見雄州馬懷德,恩州劉渙,冀州王德恭,皆有材勇智慮,可責以辦治,乞令久任。」從之。
sān yuè, guǐ hài, liáo zhǔ yǐ huáng tài dì zhòng yuán shēng rì, diǎn shè xíng zài jí zhǎng chūn zhèn běi èr zhōu tú yǐ xià zuì.
三月,癸亥,遼主以皇太弟重元生日,典赦行在及長春、鎮北二州徒以下罪。
dīng mǎo, zhào: xiū qǐ jū zhù, zì jīn měi yù ěr yīng gé, lì yú jiǎng dú guān zhī cì. chū, jiǎ àn qǐng zuǒ yòu shǐ rù gé jì shì, dì cì zuò yú yù tà xī nán. zhì shì xiū qǐ jū zhù shí yáng xiū yán, kǒng shàng shí yǒu xuān yù zī fǎng, ér zuò yuǎn bù xī wén, yīn lìng lì shì yān.
丁卯,詔:「修起居注,自今每御邇英閣,立於講讀官之次。」初,賈黯請左右史入閣記事,帝賜坐於御榻西南。至是修起居注石揚休言,恐上時有宣諭咨訪,而坐遠不悉聞,因令立侍焉。
bǐng zǐ, zhào fēng kǒng zǐ hòu wèi yǎn shèng gōng. chū, tài cháng bó shì zǔ wú zé yán: wén xuān wáng sì shí qī dài sūn kǒng zōng yuàn xí fēng wén xuān gōng. àn qián shǐ, kǒng zǐ zhī hòu xí fēng zhě, zài hàn wèi yuē bāo chéng zōng shèng, zài jìn sòng yuē fèng shèng, hòu wèi yuē chóng shèng, běi qí yuē gōng shèng, hòu zhōu jí suí bìng fēng yǐ zōu guó gōng, táng chū yuē bāo shèng, kāi yuán chū, shǐ zhuī shì kǒng zǐ wèi wén xuān wáng, yòu yǐ qí hòu wèi wén xuān gōng. rán zǔ shì bù kě jiā hòu sì, qǐ zhào yǒu sī gēng dìng měi hào. nǎi xià liǎng zhì dìng yì, gèng fēng zōng yuàn ér lìng shì xí yān.
丙子,詔封孔子後為衍聖公。初,太常博士祖無擇言:「文宣王四十七代孫孔宗願襲封文宣公。按前史,孔子之後襲封者,在漢、魏曰褒成、宗聖,在晉、宋曰奉聖,後魏曰崇聖,北齊曰恭聖,後周及隋並封以鄒國公,唐初曰褒聖,開元初,始追諡孔子為文宣王,又以其後為文宣公。然祖諡不可加後嗣,乞詔有司更定美號。」乃下兩制定議,更封宗願而令世襲焉。
hàn lín xué shì qún mù shǐ yáng wěi děng, yán pàn guān diàn zhōng chéng wáng ān shí, wén xíng pō gāo, qǐ chú zhí míng. zhōng shū jiǎn huì ān shí lèi zhào shì bù fù, zhào tè shòu jí xián xiào lǐ, ān shí yòu gù cí bù bài.
翰林學士、群牧使楊偉等,言判官、殿中丞王安石,文行頗高,乞除職名。中書檢會安石累召試不赴,詔特授集賢校理,安石又固辭不拜。
guǐ wèi, yǐ quán zhī kāi fēng fǔ cài xiāng wèi shū mì zhí xué shì zhī quán zhōu, yǐ mǔ lǎo zì qǐng yě. xiāng gōng bǐ zhá, dì yóu ài zhī, yù zhì lǐ yòng hé bēi wén, zhào shǐ xiāng shū. hòu yòu chì xiāng shū wēn chéng huáng hòu fù qīng hé jùn wáng bēi, xiāng yuē: cǐ dài zhào zhí yě. zú cí zhī.
癸未,以權知開封府蔡襄為樞密直學士、知泉州,以母老自請也。襄工筆札,帝尤愛之,御製《李用和碑文》,詔使襄書。後又敕襄書溫成皇后父清河郡王碑,襄曰:「此待詔職也。」卒辭之。
bǐng xū, ěr yīng gé wáng zhū jiǎng zhōu guān diǎn ruì hán yù, dì yuē: ruò shǐ rén yòng cǐ ér gǔ bù xiǔ, qǐ rú gōng míng zhī bù xiǔ zāi!
丙戌,邇英閣王洙講《周官》典瑞含玉,帝曰:「若使人用此而骨不朽,豈如功名之不朽哉!」
dīng hài, zhī shěn xíng yuàn zhāng kuí, yán zhī guó zhōu zhōu rì xuān wàng yán jiàn shuǐ chōng zhù chéng guō, dāng zuò bù shí zhī zuì. dì yuē: zhōu jùn duō zòu xiáng ruì, zhì shuǐ hàn zhī zāi, huò yì ér bù wén. jīn shǒu chén zì chén diàn huài guān sī lú shě, yì yì zài mín, dāng shù qí zuì.
丁亥,知審刑院張揆,言知虢州周日宣妄言澗水沖注城郭,當坐不實之罪。帝曰:「州郡多奏祥瑞,至水旱之災,或抑而不聞。今守臣自陳墊壞官私廬舍,意亦在民,當恕其罪。」
hàn lín xué shì ōu yáng xiū yán: cháo tíng yù qí qiū xìng dà yì, sāi shāng hú, kāi héng lǒng, huí dà hé yú gù dào. fū dòng dà zhòng bì shùn tiān shí, liàng rén lì, móu yú qí shǐ ér shěn yú qí zhōng, rán hòu bì xíng, jì qí suǒ lì zhě duō, nǎi kě wú huǐ. wǎng nián hé jué shāng hú, zhí zhèng zhī chén, bù shěn jì lǜ, jù móu xiū sāi, fán kē pèi shāo shān yī qiān bā bǎi wàn, sāo dòng liù lù bǎi yú zhōu jūn, guān lì cuī qū, jí ruò xīng huǒ, xū fèi mín cái, wèi guó liǎn yuàn. jīn yòu wén fù yǒu xiū hé zhī yì, jù sān shí wàn rén zhī zhòng, kāi yī qiān yú lǐ zhī zhǎng hé, jì qí suǒ yòng wù lì, shù bèi wǎng nián. dāng cǐ tiān zāi suì hàn mín kùn guó pín zhī jì, bù liàng rén lì, bù shùn tiān shí, zhī qí yǒu dà bù kě zhě wǔ: gài zì qù qiū zhì chūn bàn, tiān xià kǔ hàn, ér jīng dōng yóu shén, hé běi cì zhī, guó jiā cháng wù ān jìng, zhèn xù zhī yóu kǒng mín qǐ wèi dào, kuàng yú liǎng lù jù dà zhòng, xìng dà yì hū! cǐ qí bì bù kě zhě yī yě. hé běi zì ēn zhōu yòng bīng zhī hòu, jì yǐ xiōng nián, rén hù liú wáng, shí shī bā jiǔ, shù nián yǐ lái, shāo shāo guī fù, ér wù lì wèi chōng. yòu, jīng dōng zì qù dōng wú yǔ xuě, mài bù shēng miáo, jiāng yú mù chūn, sù wèi bù zhǒng, nóng xīn jiāo láo, suǒ xiàng wú wàng. ruò bié lù chà fū, yòu yuǎn zhě nán wèi fù yì, yī chū zhū jìn, zé liǎng lù lì suǒ bù rèn, cǐ qí bì bù kě zhě èr yě. wǎng nián yì sāi huá zhōu jué hé, chǔ jī wù liào, yòu lǜ mín cái, shù nián zhī jiān, shǐ néng xìng yì. jīn guó yòng fāng fá, mín lì fāng pí, qiě hé shāng hú, sāi dà jué zhī hóng liú, cǐ yī dà yì yě záo héng lǒng, kāi jiǔ fèi zhī gù dào, yòu yī dà yì yě zì héng lǒng zhì hǎi qiān yú lǐ, sào àn jiǔ yǐ fèi dùn, xū xìng jī, yòu yī dà yì yě. wǎng nián gōng sī yǒu lì zhī shí, xìng yī dà yì shàng xū shù nián, jīn cù xìng sān dà yì yú zāi hàn pín xū zhī jì, cǐ qí bì bù kě zhě sān yě. jiù lìng shāng hú kě sài, gù dào wèi bì kě kāi. gǔn zhàng hóng shuǐ, jiǔ nián wú gōng, yǔ yīn shuǐ zhī liú, shū ér jiù xià, shuǐ huàn nǎi xī. jīn yù nì shuǐ zhī xìng, zhàng ér sāi zhī, duó hóng hé zhī zhèng liú, shǐ rén lì wò ér huí zhù, cǐ qí bì bù kě zhě sì yě. héng lǒng yān sāi yǐ èr shí nián, shāng hú jué yòu shù suì, gù dào yǐ píng ér nán záo, ān liú yǐ jiǔ ér nán huí, cǐ qí bì bù kě zhě wǔ yě. yí sù zhǐ bà, yòng ān rén xīn.
翰林學士歐陽修言:「朝廷欲俟秋興大役,塞商胡,開橫隴,回大河於故道。夫動大眾必順天時,量人力,謀於其始而審於其終,然後必行,計其所利者多,乃可無悔。往年河決商胡,執政之臣,不審計慮,遽謀修塞,凡科配梢芟一千八百萬,騷動六路百餘州軍,官吏催驅,急若星火,虛費民財,為國斂怨。今又聞復有修河之役,聚三十萬人之眾,開一千餘里之長河,計其所用物力,數倍往年。當此天災歲旱、民困國貧之際,不量人力,不順天時,知其有大不可者五:蓋自去秋至春半,天下苦旱,而京東尤甚,河北次之,國家常務安靜,賑恤之猶恐民起為盜,況於兩路聚大眾,興大役乎!此其必不可者一也。河北自恩州用兵之後,繼以凶年,人戶流亡,十失八九,數年以來,稍稍歸復,而物力未充。又,京東自去冬無雨雪,麥不生苗,將逾暮春,粟未布種,農心焦勞,所向無望。若別路差夫,又遠者難為赴役,一出諸近,則兩路力所不任,此其必不可者二也。往年議塞滑州決河,儲積物料,誘率民財,數年之間,始能興役。今國用方乏,民力方疲,且合商胡,塞大決之洪流,此一大役也;鑿橫隴,開久廢之故道,又一大役也;自橫隴至海千餘里,埽岸久已廢頓,須興緝,又一大役也。往年公私有力之時,興一大役尚須數年,今猝興三大役於災旱貧虛之際,此其必不可者三也。就令商胡可塞,故道未必可開。鯀障洪水,九年無功,禹因水之流,疏而就下,水患乃息。今欲逆水之性,障而塞之,奪洪河之正流,使人力斡而回注,此其必不可者四也。橫隴湮塞已二十年,商胡決又數歲,故道已平而難鑿,安流已久而難回,此其必不可者五也。宜速止罷,用安人心。」
shì yuè, yǐ hàn chú jī nèi mín bū zū jí qù nián qiū bū shuì, bà yíng shàn zhū yì.
是月,以旱除畿內民逋租及去年秋逋稅,罷營繕諸役。
zhào zhōng wài xián yán dé shī. páng jí mì shū yuē: tài zǐ tiān xià běn, jīn bì xià chūn qiū gù fāng shèng, rán tài zǐ bù yù jiàn, shǐ sì fāng wú suǒ xì xīn. yuàn zé zōng shì zhī yí wèi sì zhě zǎo jué zhī, qún qíng jì dìng, zé zāi yì kě sài yǐ.
詔中外咸言得失。龐籍密疏曰:「太子天下本,今陛下春秋固方盛,然太子不豫建,使四方無所繫心。願擇宗室之宜為嗣者早決之,群情既定,則災異可塞矣。」
xià, sì yuè, bǐng shēn, shàng fēng zhě yán: yǒu yìn zi sūn fàn zhàng yǐ shàng sī zuì, qíng lǐ zhòng zhě, lìng zhōu xiàn pī suǒ fàn yú yòng yìn guān gào zhī hòu ruò sān fàn, zòu tīng cái. cóng zhī.
夏,四月,丙申,上封者言:「有廕子孫犯杖以上私罪,情理重者,令州縣批所犯於用廕官誥之後;若三犯,奏聽裁。」從之。
zǎi chén chén zhí zhōng, chū wèi yù shǐ suǒ hé, jí jiā jū dài zuì bù gǎn chū, gēng xū, fù rù zhōng shū shì shì.
宰臣陳執中,初為御史所劾,即家居待罪不敢出,庚戌,復入中書視事。
xīn hài, bà zhū lù lǐ zhèng yá qián.
辛亥,罷諸路里正衙前。
xiān shì zhī bīng zhōu hán qí yán: zhōu xiàn shēng mín zhī kǔ, wú zhòng yú lǐ zhèng yá qián. zì bīng xìng yǐ lái, cán bō yóu shén, zhì yǒu shuāng mǔ gǎi jià, qīn zú fēn jū, huò qì tián yǔ rén, yǐ miǎn shàng děng, huò fēi mìng qiú sǐ, yǐ jiù dān dīng, guī tú bǎi duān, gǒu tuō gōu hè zhī huàn, shū kě tòng shāng. zì jīn bà chà lǐ zhèng yá qián, zhǐ chà xiāng hù yá qián, lìng yú yī xiàn zhū xiāng zhōng dì yī děng, xuǎn yī hù wù lì zuì gāo zhě wèi zhī. yú shì xià jīng jī hé běi hé dōng shǎn xī jīng xī zhuǎn yùn shǐ xiāng dù lì hài, jiē wèi rú qí suǒ yì biàn. yòu, zhī zhì gào hán jiàng yán: chén cháng ān fǔ jiāng nán dōng xī lù, jiàn liǎng lù yá qián yīng yì bù jūn, qǐng xíng xiāng hù wǔ zé zhī fǎ. yòu, zhī zhì gào cài xiāng yán: chén cháng wèi fú jiàn lù zhuǎn yùn shǐ, jiàn yī xiàn zhī zhōng, suǒ chà lǐ zhèng yá qián yǒu sān sì nián huò wǔ qī nián lún chà yī cì zhě, yī bǎi guàn zhì shí guàn, jiē rù shí fēn zhòng nán. qǐng zhǐ yǐ chǎn qián duō shǎo dìng qí suǒ rù zhòng nán zhī děng. nǎi mìng jiàng xiāng yǔ sān sī shǐ fù pàn guān zhì sī tóng dìng duó. qiǎn dōu guān yuán wài láng wú jǐ fù wǎng jiāng dōng, diàn zhōng chéng cài bǐng wǎng jiāng xī, yǔ běn lù zhǎng lì zhuǎn yùn shǐ xiāng dù. yīn qǐng xíng wǔ zé fǎ, gèng zhe huái nán liǎng zhè jīng hú fú jiàn zhī fǎ, xià sān sī bān xíng zhī. qí fǎ suī zhú lù xiǎo yǒu bù tóng, rán dà shuài dé miǎn lǐ zhèng yá qián zhī yì, mín shén biàn zhī.
先是知并州韓琦言:「州縣生民之苦,無重於里正衙前。自兵興以來,殘剝尤甚,至有孀母改嫁,親族分居,或棄田與人,以免上等,或非命求死,以就單丁,規圖百端,苟脫溝壑之患,殊可痛傷。自今罷差里正衙前,只差鄉戶衙前,令於一縣諸鄉中第一等,選一戶物力最高者為之。」於是下京畿、河北、河東、陝西、京西轉運使相度利害,皆謂如琦所議便。又,知制誥韓絳言:「臣嘗安撫江南東、西路,見兩路衙前應役不均,請行鄉戶五則之法。」又,知制誥蔡襄言:「臣嘗為福建路轉運使,見一縣之中,所差里正衙前有三四年或五七年輪差一次者,一百貫至十貫,皆入十分重難。請止以產錢多少定其所入重難之等。」乃命絳、襄與三司使、副、判官置司同定奪。遣都官員外郎吳幾復往江東,殿中丞蔡稟往江西,與本路長吏、轉運使相度。因請行五則法,更著淮南、兩浙、荊湖、福建之法,下三司頒行之。其法雖逐路小有不同,然大率得免里正衙前之役,民甚便之。
yǐ mǎo, zhào sān sī chū mǐ, jīng chéng zhū mén cái qí jià yǐ jì liú mín.
乙卯,詔三司出米,京誠諸門裁其價以濟流民。
zhī jiàn yuàn fàn zhèn yán: qiè yǐ shuǐ hàn zhī zuò, yóu mín zhī bù zú ér yuàn mín zhī bù zú, yóu yǒu sī zhī zhòng liǎn yǒu sī zhī zhòng liǎn, yóu guān rǒng bīng duō, yǔ tǔ mù zhī fèi guǎng ér jīng zhì bù lì yě. guó jiā zì shǎn xī yòng bīng zēng bīng yǐ lái, fù yì fán zhòng, jí jìn nián bù xī gāo jué zhòng lù, jiǎ jiè fěi rén, zhuǎn yùn shǐ fù yú cháng fù wài jìn xiàn qián yǐ zhù nán jiāo, qí yú wú míng liǎn lǜ, bù kě shèng jì, jiē tān zhèng yě. tān zhèng zhī fā, fā yú póu kè bào nüè, cǐ mín suǒ yǐ yuàn, gàn tiān dì zhī hé ér shuǐ hàn zuò yě. chén yù qǐ shǐ zhōng shū shū mì yuàn tōng zhī bīng mín cái lì dà jì, yǔ sān sī liàng qí chū rù, zhì wèi guó yòng, tiān xià mín lì, shù jǐ shǎo kuān, yǐ fù bì xià yōu láo zhī xīn. zì tiān shèng yǐ lái, dì měi yǐ jīng fèi wèi lǜ, mìng guān cái jié, chén xià yì lǚ yǐ wèi yán, ér yǒu sī bù néng chéng shàng zhī yì, qiān yú xí sú, zú wú suǒ jiàn míng, yì zhě yǐ wèi hèn yān.
知諫院范鎮言:「竊以水旱之作,由民之不足而怨;民之不足,由有司之重斂;有司之重斂,由官冗兵多,與土木之費廣而經制不立也。國家自陝西用兵增兵以來,賦役煩重,及近年不惜高爵重祿,假借匪人,轉運使復於常賦外進羨錢以助南郊,其餘無名斂率,不可勝計,皆貪政也。貪政之發,發於掊克暴虐,此民所以怨,干天地之和而水旱作也。臣欲乞使中書、樞密院通知兵民財利大計,與三司量其出入,制為國用,天下民力,庶幾少寬,以副陛下憂勞之心。」自天聖以來,帝每以經費為慮,命官裁節,臣下亦屢以為言,而有司不能承上之意,牽於習俗,卒無所建明,議者以為恨焉。
bǐng chén, diàn zhōng shì yù shǐ zhào biàn yán: zǎi xiàng chén zhí zhōng, tuì chù sī dì, bù fù cháo qǐng, qián hòu shù yuè, wài yì wèi bì xià bù jí jiàng àn, shì yù shǐ quán ér tuì zhī. jīn zhí zhōng jù rán qū cháo, zài rù zhōng shū, bù zhī bì xià yǐ chén yán wèi shì xié, wèi fēi xié? zhí zhōng zhī zuì wèi yǒu xié, wèi wú xié? bì xià ruò yǐ zhí zhōng wèi fēi, jí qǐ bà miǎn xiàng wèi, yǐ cóng gōng yì. ruò yǐ chén yán wèi fēi, yì qǐ cuàn chén yuǎn fāng, yǐ jiè hòu lái. bù bào.
丙辰,殿中侍御史趙抃言:「宰相陳執中,退處私第,不赴朝請,前後數月,外議謂陛下不即降黯,是欲使全而退之。今執中遽然趨朝,再入中書,不知陛下以臣言為是邪,為非邪?執中之罪為有邪,為無邪?陛下若以執中為非,即乞罷免相位,以從公議。若以臣言為非,亦乞竄臣遠方,以誡後來。」不報。
wǔ yuè, jǐ wèi, lù qiú.
五月,己未,錄囚。
xīn yǒu: zhào zhōng shū gōng shì, zì jīn bìng yòng zǔ zōng gù shì shī xíng. chū, zǎi chén liú hàng jiàn yán zhōng shū bù yòng lì, yì zhě jiē yǐ wèi fēi biàn, zuǒ sī jiàn jiǎ àn zòu bà zhī.
辛酉:詔「中書公事,自今並用祖宗故事施行。」初,宰臣劉沆建言中書不用例,議者皆以為非便,左司諫賈黯奏罷之。
wù yín, zhào yuē: zhèn zhī shào jùn mó, lì jīng shù zhèng, xū wéi jìn suì, jiàn zhì fán yán, yǐ wèi cān gù wèn zhě jiān chù yú sī, shī yán zhí zhě huò shī yú dāng, lì guān wú fěi xiè zhī kè, zhuān jì miù ēn, jiàn shì guāi zé shí zhī chéng, shí róng sī xiè. zhì yú mìng lìng zhī xià, yǐ jí zhào chú zhī xíng, lùn yì suǒ yí, gāng tiáo yì wěn, yuán shēn jiè gào, yǐ lì jùn míng. gǒu mí xiū shěng zhī fāng, jìn zhǎng jiāo fú zhī sú, bì cóng lì yì, yǐ zhèng bāng yí. shí shàng fēng zhě yán: gǔ zhī qǔ shì yǐ dé xíng, gù chún míng pǔ mào zhī rén yòng hòu shì qǔ shì yǐ cí zhāng, gù fú báo xiān qiǎo zhī rén jìn. wàng tiáo liè bì shì, shēn jiè bǎi guān. gù jiàng shì zhào.
戊寅,詔曰:「朕祗紹駿謨,厲精庶政,吁惟近歲,薦至煩言,以為參顧問者間怵於私,屍言職者或失於當,蒞官無匪懈之恪,專覬謬恩,薦士乖責實之誠,時容私謝。至於命令之下,以及詔除之行,論議所移,綱條益紊,爰申戒告,以厲浚明。苟迷修省之方,浸長澆浮之俗,必從吏議,以正邦彝。」時上封者言:「古之取士以德行,故淳明朴茂之人用;後世取士以辭章,故浮薄纖巧之人進。望條列弊事,申戒百官。」故降是詔。
yù shǐ zhōng chéng sūn biàn yǔ qí shǔ qǐ zhèng chén zhí zhōng zhī zuì, yǐ sāi zhōng wài gōng yì, bù bào. yú shì biàn yǔ zhī zá shì guō shēn xī shì yù shǐ wú shí fàn shī dào diàn zhōng shì yù shǐ zhào biàn tóng qǐ shàng diàn, gé mén yǐ wéi jìn zhì, bù xǔ. rén wǔ, zhào biàn děng lún rì rù duì. zhī jiàn yuàn fàn zhèn yán: yù shǐ quán tái qǐng duì, bì xià hé bù yán wèn, tīng qí suǒ chén, bié bái shì fēi, kě xíng zé xíng, qí bù kě yì dāng míng yù qí gù, shǐ zhī zì xǐng. jīn jù qí qǐng, fēi suǒ yǐ kāi yán lù yě. xuán mìng sūn biàn guō shēn xī zhào biàn yǐ cì rù duì, jiē yǐ bà zhí zhōng wèi qǐng.
御史中丞孫抃與其屬乞正陳執中之罪,以塞中外公議,不報。於是抃與知雜事郭申錫、侍御史毋湜、范師道、殿中侍御史趙抃同乞上殿,閤門以違近制,不許。壬午,詔抃等輪日入對。知諫院范鎮言:「御史全台請對,陛下何不延問,聽其所陳,別白是非,可行則行,其不可亦當明諭其故,使知自省。今拒其請,非所以開言路也。」旋命孫抃、郭申錫、趙抃以次入對,皆以罷執中為請。
shì yuè, liáo zhǔ zhù nán yá.
是月,遼主駐南崖。
liù yuè, jǐ chǒu, yǐ hàn lín xué shì ōu yáng xiū wèi hàn lín shì dú xué shì zhī cài zhōu, zhī zhì gào jiǎ àn zhī jīng nán, jiē cóng suǒ qǐ yě.
六月,己丑,以翰林學士歐陽修為翰林侍讀學士、知蔡州,知制誥賈黯知荊南,皆從所乞也。
xiān shì xiū zòu shū yán: fú jiàn zǎi chén chén zhí zhōng, zì zhí zhèng yǐ lái, bù xié rén wàng, lèi yǒu guò è, zhāo zhì rén yán ér zhí zhōng qiān yán, shàng diàn zǎi fǔ. bì xià yōu qín gōng jiǎn, rén ài kuān cí, yáo shùn zhī yòng xīn yě ér jì gāng rì huài, zhèng lìng rì guāi, guó yòng yì kùn, liú mín mǎn yě, làn guān mǎn cháo, cǐ yóu yòng xiāng bù dé qí rén yě. jìn nián zǎi xiàng duō yǐ guò shī, yīn yán zhě bà qù. bì xià bù wù, yǐ wèi zǎi xiàng dāng yóu rén zhǔ zì qù, bù kě yīn yán zhě ér bà zhī, gù zǎi xiàng suī yǒu dà è, ér qū yì yǐ róng zhī bǐ suī huáng kǒng qiú qù, ér qū yì yǐ liú zhī suī tiān zāi shuǐ hàn, jī mín liú lí sǐ wáng dào lù, jiē bù xiá gù, ér qū yì yǐ yòng zhī. qí gù fēi tā, zhí yù jù yán shì zhě ěr. fū yán shì zhě hé fù yú bì xià zāi! shǐ bì xià shàng bù gù tiān zāi, xià bù xù rén yán, yǐ tiān xià zhī shì, wěi yī bù xué wú shí zhōu xié hěn bì zhī zhí zhōng ér gān xīn yān, yán shì zhě běn yù yì yú bì xià ér fǎn sǔn shèng dé zhě duō yǐ. rán ér yán shì zhě zhī yòng xīn, běn bù tú zhì yú cǐ yě, yóu bì xià hǎo yí zì yòng ér zì sǔn yě. jīn bì xià yòng zhí zhōng zhī yì yì jiān, yán shì zhě gōng zhī yù qiè, bì xià fāng sī yǒu yǐ qǔ shèng yú yán shì zhě. ér xié nìng zhī chén, xī hé shàng yì, jiāng yuē zhí zhōng zǎi xiàng, bù kě yǐ xiǎo shì zhú, bù kě shǐ xiǎo chén dòng yáo, shén zé wū yán shì zhě yù zhú zhí zhōng ér yǐn yòng tā rén. bì xià lè wén sī yán, bù fù chá qí xié nìng, suǒ yǐ jù yán shì zhě yì jùn, yòng zhí zhōng yì jiān. fū yǐ wàn chéng zhī zūn, yǔ sān shù yán shì xiǎo chén jiǎo bì shèng zhī lì, wàn yī shèng yì bì bù kě huí, zé yán shì zhě yì dāng zhī nán ér zhǐ yǐ. rán tiān xià zhī rén yǔ hòu shì zhī yì zhě, wèi bì xià jù zhōng yán, bì yú xiāng, yǐ bì xià wèi hé rú zhǔ yě! qián rì yù shǐ lùn liáng shì zuì è, bì xià hè nù, kōng tái ér zhú zhī. ér jīn rì yù shǐ yòu fù gǎn lùn zǎi xiàng, bù bì léi tíng zhī wēi, bù wèi quán chén zhī huò, cǐ nǎi chén néng wàng qí shēn ér ài bì xià zhě yě, bì xià jí zhī, è zhī, jù zhī, jué zhī. zhí zhōng bù xué wú shí, zēng ài xié qíng, chú gǎi chà móu, qǔ xiào zhōng wài, jiā sī huì è, liú wén dào lù, ā yì shùn zhǐ, zhuān shì féng jūn, cǐ nǎi zhōu shàng ào xià bì lì zhī chén yě, bì xià ài zhī, zhòng zhī, bù rěn qù zhī. bì xià ruì zhì cōng míng, qún chén shàn è, wú bù zhào jiàn, bù yīng dào zhì rú cǐ, zhí yóu yán shì zhě tài qiè, ér jī chéng bì xià zhī yí huò ěr. zhí zhōng bù zhī lián chǐ, fù chū shì shì, cǐ bù zú lùn, bì xià qǐ rěn yīn zhí zhōng shàng lèi shèng dé, ér shǐ zhōng chén zhí shì juǎn zhī yú míng shí yě? yuàn bì xià kuò rán huí xīn, shì qù yí lǜ, fǎ chéng tāng gǎi guò zhī sī, zūn zhòng huī zì yòng zhī jiè, jǐn yǐ yù shǐ qián hòu zhāng shū chū fù wài tíng, bà qí zhèng shì, bié yòng xián cái, yǐ kāng shí wù, zé tiān xià xìng shèn!
先是修奏疏言:「伏見宰臣陳執中,自執政以來,不協人望,累有過惡,招致人言;而執中遷延,尚玷宰府。陛下憂勤恭儉,仁愛寬慈,堯、舜之用心也;而紀綱日壞,政令日乖,國用益困,流民滿野,濫官滿朝,此由用相不得其人也。近年宰相多以過失,因言者罷去。陛下不悟,以為宰相當由人主自去,不可因言者而罷之,故宰相雖有大惡,而屈意以容之;彼雖惶恐求去,而屈意以留之;雖天災水旱,饑民流離死亡道路,皆不暇顧,而屈意以用之。其故非它,直欲拒言事者耳。夫言事者何負於陛下哉!使陛下上不顧天災,下不恤人言,以天下之事,委一不學無識、謅邪狠愎之執中而甘心焉,言事者本欲益於陛下而反損聖德者多矣。然而言事者之用心,本不圖至於此也,由陛下好疑自用而自損也。今陛下用執中之意益堅,言事者攻之愈切,陛下方思有以取勝於言事者。而邪佞之臣,希合上意,將曰執中宰相,不可以小事逐,不可使小臣動搖,甚則誣言事者欲逐執中而引用它人。陛下樂聞斯言,不復察其邪佞,所以拒言事者益峻,用執中益堅。夫以萬乘之尊,與三數言事小臣角必勝之力,萬一聖意必不可回,則言事者亦當知難而止矣。然天下之人與後世之議者,謂陛下拒忠言,庇愚相,以陛下為何如主也!前日御史論梁適罪惡,陛下赫怒,空台而逐之。而今日御史又復敢論宰相,不避雷霆之威,不畏權臣之禍,此乃臣能忘其身而愛陛下者也,陛下嫉之,惡之,拒之,絕之。執中不學無識,憎愛挾情,除改差繆,取笑中外,家私穢惡,流聞道路,阿意順旨,專事逢君,此乃謅上傲下愎戾之臣也,陛下愛之,重之,不忍去之。陛下睿智聰明,群臣善惡,無不照見,不應倒置如此,直由言事者太切,而激成陛下之疑惑耳。執中不知廉恥,復出視事,此不足論,陛下豈忍因執中上累聖德,而使忠臣直士卷知於明時也?願陛下廓然回心,釋去疑慮,法成湯改過之思,遵仲虺自用之戒,盡以御史前後章疏出付外廷,罷其政事,別用賢才,以康時務,則天下幸甚!」
yǐ ér xiū jí àn jiē bǔ wài, diàn zhōng shì yù shǐ zhào biàn yán: qiè jiàn jìn rì yǐ lái, suǒ wèi zhèng rén xián shì zhě, fēn fēn yǐn qù, rú lǚ qín zhī xú zhōu, cài xiāng zhī quán zhōu, wú kuí bèi chù zhī shòu zhōu, hán jiàng zhī hé yáng, cǐ jiē zhòng suǒ gòng xī qí qù. yòu wén ōu yáng xiū qǐ zhī cài zhōu, jiǎ àn qǐ zhī jīng nán fǔ. shì cóng zhī xián, rú xiū bèi wú jǐ, jīn jiān yù qǐng jùn zhě, fēi tā, gài bù néng qū fèng quán yào, rì yú zhōng shāng, jiē yù xiào qín xiāng kuí jiàng ér qù ěr. jīn bì xià yòu cóng qí qǐng ér wài bǔ zhī, wàn yī yǒu huǎn jí shì, bì xià hé cóng ér xún fǎng, hé cóng ér zhì zhèng yě? fú wàng bì xià wù shǐ xiū děng qù zhí, liú wèi yǔ yì. yǐ zì fǔ zhù. zhī zhì gào liú chǎng yì yǐ wèi yán, xiū àn suì fù liú.
已而修及黯皆補外,殿中侍御史趙抃言:「竊見近日以來,所謂正人賢士者,紛紛引去,如呂溱知徐州,蔡襄知泉州,吳奎被黜知壽州,韓絳知河陽,此皆眾所共惜其去。又聞歐陽修乞知蔡州,賈黯乞知荊南府。侍從之賢,如修輩無幾,今堅欲請郡者,非它,蓋不能曲奉權要,日虞中傷,皆欲效溱、襄、奎、絳而去耳。今陛下又從其請而外補之,萬一有緩急事,陛下何從而詢訪,何從而質正也?伏望陛下勿使修等去職,留為羽翼。以自輔助。」知制誥劉敞亦以為言,修、黯遂復留。
wù xū, lì bù shàng shū píng zhāng shì chén zhí zhōng, bà wèi zhèn hǎi jié dù shǐ tóng píng zhāng shì, pàn bó zhōu. sūn biàn děng jì rù duì, jí yán zhí zhōng guò è, qǐng bà zhī. tuì, yòu jiāo zhāng lùn liè, biàn zuì hòu qǐ jiě xiàn zhí bǔ wài, yǐ bì zhí zhōng. yú shì zhí zhōng zú bà, biàn xún gǎi hàn lín xué shì chéng zhǐ.
戊戌,吏部尚書、平章事陳執中,罷為鎮海節度使、同平章事,判亳州。孫抃等既入對,極言執中過惡,請罷之。退,又交章論列,抃最後乞解憲職補外,以避執中。於是執中卒罷,抃尋改翰林學士承旨。
shǐ, yù shǐ yīn zhí zhōng shā bì shì, yù jī qù zhī, dì wèi tīng. ér jiàn guān chū wú lùn liè zhě, yù shǐ bìng yǐ wèi yán. ér zhào biàn gōng fàn zhèn yóu lì, zhèn lèi zòu qǐ yǔ yù shǐ biàn, bù bào. jí yù shǐ rù duì, yòu yán zhí zhōng sī qí nǚ zǐ, shāng huà bù dào. zhí zhōng jì bà, dì yǐ yù zhèn, zhèn fù yán: cháo tíng zhì yù shǐ yǐ fáng chán tè, fēi shǐ qí wèi chán tè yě. shěn rú yù shǐ yán, zé zhí zhōng kě zhū rú qí bù rán, yì dāng zhū yù shǐ. bìng jiǎo qián wǔ zòu, qǐ xuān shì zhí zhèng, xiāng yǔ tíng biàn zhī, zú bù bào. zhèn yóu shì yǔ zhào biàn yǒu xì.
始,御史因執中殺婢事,欲擊去之,帝未聽。而諫官初無論列者,御史並以為言。而趙抃攻范鎮尤力,鎮累奏乞與御史辨,不報。及御史入對,又言執中私其女子,傷化不道。執中既罷,帝以諭鎮,鎮復言:「朝廷置御史以防讒慝,非使其為讒慝也。審如御史言,則執中可誅;如其不然,亦當誅御史。」並繳前五奏,乞宣示執政,相與廷辨之,卒不報。鎮由是與趙抃有隙。
yǐ zhōng wǔ jié dù shǐ zhī yǒng xìng jūn wén yàn bó wèi lì bù shàng shū píng zhāng shì zhāo wén guǎn dà xué shì, xuān huī nán yuàn shǐ pàn bīng zhōu fù bì wèi hù bù shì láng píng zhāng shì. shì rì xuān zhì, dì qiǎn xiǎo huáng mén shù bèi chān yú tíng, shì dài fū xiāng qìng dé rén. hòu shù rì, hàn lín xué shì ōu yáng xiū zòu shì diàn shàng, dì jù yǐ yǔ xiū, qiě yuē: gǔ zhī qiú xiāng zhě, huò dé yú mèng bo jīn zhèn yòng èr xiāng, rén qíng rú cǐ, qǐ bù xián yú mèng bo zāi! xiū dùn shǒu chēng hè.
以忠武節度使、知永興軍文彥博為吏部尚書、平章事、昭文館大學士,宣徽南院使、判并州富弼為戶部侍郎、平章事。是日宣制,帝遣小黃門數輩覘於庭,士大夫相慶得人。後數日,翰林學士歐陽修奏事殿上,帝具以語修,且曰:「古之求相者,或得於夢卜;今朕用二相,人情如此,豈不賢於夢卜哉!」修頓首稱賀。
guǐ mǎo, yǐ lóng tú gé zhí xué shì zhāng biàn quán yù shǐ zhōng chéng. dì cháng yù zhí zhèng, yǐ biàn qīng zhí, kě rèn fēng xiàn, gù shǐ dài sūn biàn. shí fù bì chū rù xiàng, ōu yáng xiū fù wèi hàn lín xué shì, shì dài fū xián wèi sān dé rén yún.
癸卯,以龍圖閣直學士張昪權御史中丞。帝嘗諭執政,以昪清直,可任風憲,故使代孫抃。時富弼初入相,歐陽修復為翰林學士,士大夫咸謂三得人云。
jiǎ chén, yǐ guān wén diàn dà xué shì zhī yùn zhōu páng jí wèi zhāo dé jié dù shǐ zhī yǒng xìng jūn, xún gǎi zhī bīng zhōu.
甲辰,以觀文殿大學士知鄆州龐籍為昭德節度使、知永興軍,尋改知并州。
jí guò jīng shī, rù duì, dì xīn xiāng wén yàn bó fù bì, yì shén zì dé, wèi jí yuē: zhèn yòng èr xiāng hé rú? jí yuē: èr chén jiē cháo tíng gāo xuǎn, bì xià bá zhī, shén fù tiān xià wàng. dì yuē: chéng rú qīng yán. wén yàn bó yóu duō sī zhì yú fù bì, wàn kǒu yī cí, jiē yuē xián xiāng yě. jí yuē: wén yàn bó chén qǐng yǔ tóng zài zhōng shū, xiáng zhī qí suǒ wèi, shí wú suǒ sī, dàn è zhī zhě huǐ zhī ěr. kuàng qián zhě bèi bàng ér chū, jīn dāng yù wèi jǐn yǐ. fù bì qǐng wèi shū mì fù shǐ, wèi zhí dà zhèng, cháo shì dài fū wèi yǒu yǔ zhī wèi yuàn, gù jiāo kǒu yù zhī, jì qí jìn yòng ér yǐ, yì yǒu suǒ lì yān. ruò bì yǐ bì xià jué lù shù sī ēn, zé fēi zhōng chén, hé zú xián! ruò yī yǐ gōng yì gài zhī, zé xiàng zhī yù zhě jiāng zhuǎn ér wèi huǐ yǐ, bì xià suǒ yí shēn chá yě. qiě bì xià jì zhī èr chén zhī xián ér yòng zhī, zé dāng xìn zhī jiān, rèn zhī jiǔ, rán hòu kě yǐ zé qí chéng gōng. ruò yǐ yī rén yán jìn zhī, wèi jǐ yòu yǐ yī rén yán yí zhī, chén kǒng tài píng zhī gōng wèi yì zú zhì yě. dì yuē: qīng yán shì yě.
籍過京師,入對,帝新相文彥博、富弼,意甚自得,謂籍曰:「朕用二相何如?」籍曰:「二臣皆朝廷高選,陛下拔之,甚副天下望。」帝曰:「誠如卿言。文彥博猶多私;至於富弼,萬口一詞,皆曰賢相也。」籍曰:「文彥博臣頃與同在中書,詳知其所為,實無所私,但惡之者毀之耳。況前者被謗而出,今當愈畏謹矣。富弼頃為樞密副使,未執大政,朝士大夫未有與之為怨,故交口譽之,冀其進用而已,亦有所利焉。若弼以陛下爵祿樹私恩,則非忠臣,何足賢!若一以公議概之,則向之譽者將轉而為毀矣,陛下所宜深察也。且陛下既知二臣之賢而用之,則當信之堅,任之久,然後可以責其成功。若以一人言進之,未幾又以一人言疑之,臣恐太平之功未易卒致也。」帝曰:「卿言是也。」
yǐ sì, nóng zhì gāo mǔ ā nóng dì zhì guāng zǐ jì zōng jì fēng fú zhū.
乙巳,儂智高母阿儂、弟智光、子繼宗、繼封伏誅。
yǐ gōng bù shì láng zhī guì zhōu yú jìng wèi hù bù shì láng, zhī yōng zhōu xiāo zhù wèi yǐn jìn fù shǐ, liú zài rèn. zhù mù sǐ shì shǐ dà lǐ guó, gòu zhì gāo. nán zhào jiǔ yǔ zhōng guó jué, lín qìng xiǎn shēn, jiè jiē shēng mán, yǔ jiē zhòng yì, xíng bǎi rì nǎi tōng. zhì gāo yì zì wèi dà lǐ suǒ shā, hán qí shǒu zhì jīng shī.
以工部侍郎知桂州余靖為戶部侍郎,知邕州蕭注為引進副使,留再任。注募死士使大理國,購智高。南詔久與中國絕,林箐險深,界接生蠻,語皆重譯,行百日乃通。智高亦自為大理所殺,函其首至京師。
qiū, qī yuè, guǐ hài, hàn lín xué shì ōu yáng xiū qǐng zì jīn liǎng zhì liǎng shěng yǐ shàng, fēi yīn gōng shì bù dé yǔ zhí zhèng xiāng jiàn, jí bù xǔ tái jiàn guān wǎng hái. zhào: rú yǒu gōng shì, xǔ jiù bái yú zhōng shū shū mì yuàn.
秋,七月,癸亥,翰林學士歐陽修請自今兩制、兩省以上,非因公事不得與執政相見,及不許台諫官往還。詔:「如有公事,許就白於中書、樞密院。」
jiǎ zǐ, zhào: fán zǎi xiàng zhào zì wài zhě, lìng bǎi guān bān yíng zhī zì nèi bài zhě, tīng xíng shàng shì yí. guó cháo dài zǎi xiàng gài yǒu gù shì, qí hòu duō chéng lì cí, zhì shì wén yàn bó fù bì rù xiàng, yù shǐ liáng qiàn qǐng bān yíng yú guó mén, fàn shī dào yòu qǐng xíng shàng shì lǐ, rán yì zú cí zhī. shī dào, zhǎng zhōu rén.
甲子,詔:「凡宰相召自外者,令百官班迎之;自內拜者,聽行上事儀。」國朝待宰相蓋有故事,其後多承例辭,至是文彥博、富弼入相,御史梁蒨請班迎於國門,范師道又請行上事禮,然亦卒辭之。師道,長洲人。
wù chén, yǐ zī zhèng diàn dà xué shì jiān hàn lín shì dú xué shì wú yù wèi xuān huī nán yuàn shǐ pàn yán zhōu. yù shì dú jìn zhōng, dì yīn yǔ jí chén xià huǐ yù, duō chū ài zēng, yù yuē: shèng yán yào qiē, shí sì hǎi zhī xìng. rán zhī ér xíng zhī yú yán, bù ruò chá ér xíng zhī yú shì. zì gǔ rén jūn, yīn xìn chán xié ér zhì luàn, chá jiān xiǎn ér zhì zhì, zhì yú ān wēi wàn duān, bù chū ài zēng èr zì, dá zhī zé qún shū bù zú guān, bù dá suī bó lǎn wú yì yě. gài rén zhǔ shì yǒu bù kě bù mì zhě, yǒu bù kě bù míng zhě. yǔ jí jūn guó jǐ wēi, huò yú quán yào, bù kě bù mì yě. ruò zhǐ rén xìng míng, yīn yán qí zuì ér shì zhuàng wèi jiàn zhě, bù kě bù míng yě. ruò bù míng, zé chán xié dé jì, zhōng zhèng nán lì, qū zhí mò biàn, ài zēng suì xíng. gù yuē piān tīng shēng jiān, dú rèn chéng luàn. shì gù shèng wáng zhī xíng, rú tiān dì rì yuè, tǎn rán míng bái, jìn yī rén, shǐ tiān xià jiē zhī qí shàn, chù yī rén, shǐ tiān xià jiē xiǎo qí è, zé xié xiǎn bù néng xiàn hài, gōng zhèng kě yǐ lì shēn, cǐ bǎi wáng zhī yào dào yě. dì shù yù dà yòng zhī, ér jiàn guān huò wū zòu yù zài hé nán cháng dài mín chū xī qián, jiǔ zhī, suì mìng chū shuài.
戊辰,以資政殿大學士兼翰林侍讀學士吳育為宣徽南院使、判延州。育侍讀禁中,帝因語及臣下毀譽,多出愛憎,育曰:「聖言要切,實四海之幸。然知而形之於言,不若察而行之於事。自古人君,因信讒邪而致亂,察奸險而致治,至於安危萬端,不出愛憎二字,達之則群書不足觀,不達雖博覽無益也。蓋人主事有不可不密者,有不可不明者。語及軍國幾微,或於權要,不可不密也。若指人姓名,陰言其罪而事狀未見者,不可不明也。若不明,則讒邪得計,忠正難立,曲直莫辨,愛憎遂行。故曰偏聽生奸,獨任成亂。是故聖王之行,如天地日月,坦然明白,進一人,使天下皆知其善,黜一人,使天下皆曉其惡,則邪險不能陷害,公正可以立身,此百王之要道也。」帝數欲大用之,而諫官或誣奏育在河南嘗貸民出息錢,久之,遂命出帥。
jǐ sì, bà sān sī shì yù jiàn líng. chū, sān sī yán: yù jiàn líng jiē yǐ liǎng mò hēi zhōng bái yǔ wèi zhī. jīn jiān gù shì rén, qiú zhī bù kě dé. dì yuē: jiàn zhī fù hēi bái yǔ, dàn qǔ qí wén cǎi ěr, rán bù ruò jī líng zhī jìn yě. yīn lìng bà shì.
己巳,罷三司市御箭翎。初,三司言:「御箭翎皆以兩末黑中白羽為之。今監錮市人,求之不可得。」帝曰:「箭之傅黑白羽,但取其文采耳,然不若雞翎之勁也。」因令罷市。
hàn lín xué shì ōu yáng xiū zòu shū yán: jìn zhě wèi jīng shī tǔ mù xìng zuò chù duō, qǐ jiǎn bà. xún zhǔn chì, chà chén yǔ sān sī xiāng dù jiǎn dìng, xù jù zòu wén. jīn yòu wén zhǐ xià sān sī chóng xiū qìng jī diàn jí fèng xiān sì. fú jiàn jìn nián mín lì kùn pín, guó yòng jiǒng jí, xiǎo rén bù shí dà jì, dàn yù guǎng hào guó cái, wù wèi jǐ lì, tuō míng zǔ zōng, zhāng dà shì tǐ. kuàng zhū chù shén yù diàn, dòng yǔ jiān gù, wèi bì sǔn dòng. zuó kāi xiān diàn zhǐ yīn liǎng zhù sǔn, suì huàn yī shí sān zhù, guǎng zhāng gōng liào, yǐ tú chóu jiǎng ēn zé. chén qiè jiàn lěi nián huǒ zāi, zì yù qīng zhāo yīng dòng zhēn shàng qīng hóng qìng shòu níng xiáng yuán huì líng qī gōng, kāi bǎo xìng guó liǎng sì tǎ diàn, jiē fén shāo dàng jǐn, zú jiàn tiān yì yàn tǔ mù zhī chǐ, wèi bì xià xī guó lì mín cái, qiǎn jiè dīng níng, qián hòu fēi yī. yǔ qí guǎng xìng tǔ mù yǐ shì shén, bù ruò wèi jù tiān jiè ér xiū shěng. qí yǐ xìng zuò zhě jì bù kě jí, qí wèi xiū zhě yí sù tíng.
翰林學士歐陽修奏疏言:「近者為京師土木興作處多,乞減罷。尋准敕,差臣與三司相度減定,續具奏聞。今又聞旨下三司重修慶基殿及奉先寺。伏見近年民力困貧,國用窘急,小人不識大計,但欲廣耗國財,務為己利,託名祖宗,張大事體。況諸處神御殿,棟宇堅固,未必損動。昨開先殿只因兩柱損,遂換一十三柱,廣張工料,以圖酬獎恩澤。臣竊見累年火災,自玉清昭應、洞真、上清、鴻慶、壽寧、祥源、會靈七宮,開寶、興國兩寺塔殿,皆焚燒盪盡,足見天意厭土木之侈,為陛下惜國力民財,譴戒丁寧,前後非一。與其廣興土木以事神,不若畏懼天戒而修省。其已興作者既不可及,其未修者宜速停。」
rén wǔ, liáo zhǔ rú qiū shān, cì nán yá zhī běi yù, yǒu jí. bā yuè, dīng hài, bìng shén, zhào huáng zǐ yàn zhào guó wáng hóng jī, yù yǐ zhì guó zhī yào. wù zǐ, dà shè, zòng wǔ fāng yīng gú, fén diào yú zhī jù. jǐ chǒu, liáo zhǔ cú, nián sì shí, shì wèi shén shèng xiào zhāng huáng dì, miào hào xìng zōng.
壬午,遼主如秋山,次南崖之北峪,有疾。八月,丁亥,病甚,召皇子燕趙國王洪基,諭以治國之要。戊子,大赦,縱五坊鷹鶻,焚釣魚之具。己丑,遼主殂,年四十,諡為神聖孝章皇帝,廟號興宗。
xìng zōng chū lì, shòu zhì yú shēng mǔ qīn āi tài hòu, zhì dí mǔ wú zuì bèi shì, lùn zhě jī qí kuī wáng zhě zhī xiào, qí hòu qiān qīn āi ér fù yíng fèng, pō jǐn xiào yǎng. ér qīn āi yǐ bù dé gàn yù cháo zhèng, yì cháng bù yì, lín xìng zōng zhī sàng, wú qī róng jiàn huáng hòu bēi qì rú lǐ, nǎi yuē: rǔ nián shàng yòu, hé bēi tòng nǎi ěr! qí hěn lì rú cǐ. xìng zōng duō jiǔ shī, rán néng gǎn fù bì zhī yán, bà nán fá zhī shī yòng bīng xī xià, xuán xǔ qǐ méng, biān bǐ bù sǒng, liáo rén ān zhī.
興宗初立,受制於生母欽哀太后,致嫡母無罪被弒,論者譏其虧王者之孝,其後遷欽哀而復迎奉,頗盡孝養。而欽哀以不得干預朝政,意常不懌,臨興宗之喪,無戚容;見皇后悲泣如禮,乃曰:「汝年尚幼,何悲痛乃爾!」其很戾如此。興宗多酒失,然能感富弼之言,罷南伐之師;用兵西夏,旋許乞盟,邊鄙不聳,遼人安之。
huáng zǐ yàn zhào guó wáng hóng jī, fèng yí zhào jí wèi jiù qián, āi tòng bù tīng zhèng, qún chén shàng biǎo gù qǐng, xǔ zhī. liáo zhǔ zhào yuē: zhèn yǐ fēi dé, tuō jū shì mín zhī shàng, dì kǒng zhì shí yǒu bù jí, qún xià yǒu wèi xìn, fù liǎn wàng xìng, shǎng fá bù zhōng, shàng ēn bù néng jí xià, xià qíng bù néng dá shàng. fán ěr shì shù, zhí yán wú huì, kě zé zé yòng, fǒu zé bù yǐ wèi qiān. qīng děng qí tǐ zhèn yì!
皇子燕趙國王洪基,奉遺詔即位柩前,哀慟不聽政,群臣上表固請,許之。遼主詔曰:「朕以菲德,托居士民之上,第恐智識有不及,群下有未信,賦斂妄興,賞罰不中,上恩不能及下,下情不能達上。凡爾士庶,直言無諱,可則擇用,否則不以為愆。卿等其體朕意!」
gēng yín, zhào liú nèi quán: chén liáo chén qǐ zi sūn dāng dé shì xián zhī xiàn zhě, zì jīn bìng yǔ quán zhù chū děng mù zhí guān, réng zhe wèi lìng.
庚寅,詔流內銓:「臣僚陳乞子孫當得試銜知縣者,自今並與權注初等幕職官,仍著為令。」
rén chén, liáo yǐ huáng tài dì zhòng yuán wèi huáng tài shū, miǎn hàn bài, bù míng.
壬辰,遼以皇太弟重元為皇太叔,免漢拜,不名。
guǐ sì, zhī jiàn yuàn fàn zhèn yán: bǐ zhě jīng shī jí fǔ jùn suì yī shè, qù suì zài shè, jīn suì sān shè yòu, zài jīng zhū jūn suì zài cì mín qián gū xī zhī zhèng, wú shén yú cǐ. fū suì yī shè zhě, xì mín wèi zhī rè ēn, yǐ qí bì zài wǔ yuè liù yuè jiān yě. huá xū jiān dào, yǐ wèi guò è, zhǐ yǐ dài miǎn, kuàng zài shè zhì sān shè hū! jīn fáng qiū bèi sāi zhī rén, wú lǜ wǔ liù shí wàn, shǐ wén jīng shī duān zuò ér shòu cì zhě, néng bù dòng xīn zāi! qǐng zì jīn, bà suǒ wèi yī shè yǐ cuī jiān huá, ér shǐ shàn liáng dé yǐ lì bà bīng shì zhī tè cì qián yǐ jūn nèi wài, ér shǐ mín lì dé yǐ kuān.
癸巳,知諫院范鎮言:「比者京師及輔郡歲一赦,去歲再赦,今歲三赦;又,在京諸軍歲再賜緡錢;姑息之政,無甚於此。夫歲一赦者,細民謂之熱恩,以其必在五月、六月間也。猾胥奸盜,倚為過惡,指以待免,況再赦至三赦乎!今防秋備塞之人,無慮五六十萬,使聞京師端坐而受賜者,能不動心哉!請自今,罷所謂一赦以摧奸猾,而使善良得以立;罷兵士之特賜錢以均內外,而使民力得以寬。」
jiǎ wǔ, liáo qiǎn huáng tài shū zhòng yuán ān fǔ nán jīng jūn mín.
甲午,遼遣皇太叔重元安撫南京軍民。
yǐ wèi, zhī jiàn yuàn fàn zhèn yán: xiān cháo yǐ yù bǎo yìn zhǐ gěi yán shì guān, shǐ yǐ shí zòu shàng, suǒ yǐ zhī yán zhě dé shī ér diàn zuì zhī. jīn bì xià suī xǐ wén jiàn zhèng, rán kǎo qí shī xíng, qí shí wú jǐ, qǐ dà chén yīn xún ér duō fèi gé hū? qǐng jù jīn yù shǐ jiàn guān jù yuán, zhì zhāng zòu bù yú jìn zhōng, shí shí guān shěng réng yǐ shàng shū shěng suǒ zhì bù jù yán xíng fǒu, měi jì lù fù shǐ guān. zhào zhōng shū zhì tái guān yán shì bù, lìng yǐ shí jiǎn gōu xiāo zhù zhī, réng lù yǔ shū mì yuàn.
乙未,知諫院范鎮言:「先朝以御寶印紙給言事官,使以時奏上,所以知言者得失而殿最之。今陛下雖喜聞諫諍,然考其施行,其實無幾,豈大臣因循而多廢格乎?請據今御史、諫官具員,置章奏簿于禁中,時時觀省;仍以尚書省所置簿具言行否,每季錄付史官。」詔中書置台官言事簿,令以時檢勾銷注之,仍錄與樞密院。
wù xū, liáo zhǔ yǐ yí zhào mìng xī běi lù zhāo tǎo shǐ xī píng jùn wáng xiāo ā lǎ wèi běi fǔ zǎi xiàng, réng quán zhī nán yuàn shū mì shǐ shì běi fǔ zǎi xiàng xiāo xū liè wèi wǔ dìng jūn jié dù shǐ. xīn chǒu, gǎi yuán qīng níng. dà shè.
戊戌,遼主以遺詔命西北路招討使、西平郡王蕭阿喇為北府宰相,仍權知南院樞密使事;北府宰相蕭虛烈為武定軍節度使。辛丑,改元清寧。大赦。
rén zǐ, zhào yuē: rèn zhí zhī chén, zé yǒu kǎo kè qiān guān zhī fǎ. ér zōng xìng bù yù lì shì, xiān cháo zhe gé, shǐ shí bā nián yī qiān, suǒ yǐ lóng zú shì ài, jiào zhōng hòu yě. zhèn shàng niàn fū běn zhī zhī xiù, zhāo mù zhī jìn, ér yǒu qí lǎo jiǔ cì zhě, qí lìng zhōng shū shū mì yuàn dì qí fú shǔ, zì míng táng tán ēn hòu jí shí nián, xián yǔ jìn guān jìn yuán tè ēn gǎi zhuǎn zhě, xū gèng shí nián.
壬子,詔曰:「任職之臣,則有考課遷官之法。而宗姓不預吏事,先朝著格,使十八年一遷,所以隆族示愛,教忠厚也。朕尚念夫本支之秀,昭穆之近,而有耆老久次者,其令中書、樞密院第其服屬,自明堂覃恩後及十年,咸與進官;近緣特恩改轉者,須更十年。」
yǐ mǎo, guān wén diàn xué shì shàng shū zuǒ chéng gāo ruò nè zú, chē jià lín diàn, zèng yòu pú shè, shì wén zhuāng.
乙卯,觀文殿學士、尚書左丞高若訥卒,車駕臨奠,贈右僕射,諡文莊。
jiǔ yuè, wù wǔ, liáo gào āi shǐ zhì, dì wèi fā āi, chéng fú yú nèi dōng mén mù cì, qiǎn shǐ jì diàn diào wèi jí hè jí wèi.
九月,戊午,遼告哀使至,帝為發哀,成服於內東門幕次,遣使祭奠弔慰及賀即位。
liáo zhǔ zhào suǒ xìng wéi chǎng wài wú jìn. gēng shēn, zhào: chú hù wèi shì, yú bù dé pèi dāo rù gōng, fēi xūn qī hòu jí chéng yīng zhū zhí shì rén bù dé guān jīn.
遼主詔所幸圍場外毋禁。庚申,詔:「除護衛士,餘不得佩刀入宮,非勛戚後及承應諸執事人不得冠巾。」
guǐ hài, zhào xué shì shè rén yuàn: zì jīn zhào shì, wèi yǒu kē míng rén, fù shì sān tí.
癸亥,詔學士、舍人院:「自今召試,未有科名人,複試三題。」
yǐ chǒu, liáo cì nèi wài chén liáo jué shǎng yǒu chà. gēng wǔ, zūn huáng tài hòu wèi tài huáng tài hòu. bǐng zǐ, zūn huáng hòu wèi huáng tài hòu. yàn cao qǔ tú diàn. yǐ shàng jīng liú shǒu sù guó wáng chén liú wèi nán jīng liú shǒu.
乙丑,遼賜內外臣僚爵賞有差。庚午,尊皇太后為太皇太后。丙子,尊皇后為皇太后。宴{艹取}塗殿。以上京留守宿國王陳留為南京留守。
dōng, shí yuè, dīng hài, liáo yǒu sī qǐng yǐ liáo fú shēng rì wèi tiān ān jié, cóng zhī. yǐ wú wáng yē lǜ rén xiān tóng zhī nán jīng liú shǒu shì.
冬,十月,丁亥,遼有司請以遼福生日為天安節,從之。以吳王耶律仁先同知南京留守事。
jǐ chǒu, zhào jīng jī wú lǐng fǔ jùn, bà jīng jī zhuǎn yùn shǐ tí diǎn xíng yù.
己丑,詔京畿毋領輔郡,罷京畿轉運使、提點刑獄。
yǐ wèi, chū nèi cáng kù qián bǎi wàn xià hé běi shì dí jūn chǔ.
乙未,出內藏庫錢百萬下河北市糴軍儲。
bǐng shēn, yǐ zhǔ kè yuán wài láng wú zhōng fù wèi diàn zhōng shì yù shǐ lǐ xíng.
丙申,以主客員外郎吳中復為殿中侍御史里行。
wù xū, jiān xiū nán jīng hóng qìng gōng nèi chén qǐng yú běn gōng xì dì jiàn huáng dì běn mìng diàn, dì yuē: jiàn gōng guān, suǒ yǐ wèi mín qí fú, qǐ kě láo mín zì wèi xié? qí yù běn mìng dào chǎng rì, zhǐ lìng shè bǎn wèi cí zhī.
戊戌,監修南京鴻慶宮內臣請於本宮隙地建皇帝本命殿,帝曰:「建宮觀,所以為民祈福,豈可勞民自為邪?其遇本命道場日,止令設板位祠之。」
jǐ hài, yǐ kāi fēng fǔ pàn guān diàn zhōng shì yù shǐ yú xī mèng wèi yán shì yù shǐ. yù shǐ zhōng chéng zhāng biàn děng yán: xī mèng zì rù tái yǐ lái, lùn shì sī xié, dòng duō yíng hé. qián nián nèi chén wáng shǒu zhōng qǐng jié dù shǐ fèng gěi, jiàn guān hán jiàng lì yán bù kě, xī mèng zhé shàng yán chēng ēn mìng yǐ xíng, zhǐ qǐ hòu bù dé wèi lì. yòu, zhōng shū dá dāo zi xià yù shǐ tái tóng xíng fǎ sì dìng bǎi guān xíng mǎ shī xù shì, tóng shí jù yì, jiē yún chén zǐ duì jūn shī yí, shàng méng jīn shù, qǐ wèi ǒu jìn liǎng fǔ, xíng mǎ qū cháo, jì yǐ shú tóng, yòu zuò guò fàn! xī mèng chéng wàng dà chén fēng zhǐ, bù kěn tóng shǔ zòu zhuàng, ér nǎi dú rù wén zì, qǐ lǐ wèi guò fàn. cǐ jiē jiān xié, jī zhuàng míng bái. hòu yīn quán tái shàng diàn zòu shì, bì xià miàn zé xī mèng, bù yú liǎng yuè, chú kāi fēng fǔ pàn guān, zhōng wài xián wèi gōng míng. jīn què zì fǔ pàn fù chú yán shì tái guān, fú qǐ bié yǔ yī chāi qiǎn. rén yín, gǎi xī mèng wèi cí bù yuán wài láng jīng hú nán lù zhuǎn yùn shǐ.
己亥,以開封府判官、殿中侍御史俞希孟為言事御史。御史中丞張昪等言:「希孟自入台以來,論事私邪,動多迎合。前年內臣王守忠請節度使俸給,諫官韓絳力言不可,希孟輒上言稱恩命已行,只乞後不得為例。又,中書答刂子下御史台同刑法寺定百官行馬失序事,同時聚議,皆雲臣子對君失儀,尚蒙矜恕,豈為偶近兩府,行馬趨朝,既已贖銅,又作過犯!希孟承望大臣風旨,不肯同署奏狀,而乃獨入文字,乞理為過犯。此皆奸邪,跡狀明白。後因全台上殿奏事,陛下面責希孟,不逾兩月,除開封府判官,中外咸謂公明。今卻自府判復除言事台官,伏乞別與一差遣。」壬寅,改希孟為祠部員外郎、荊湖南路轉運使。
guǐ mǎo, shì yù shǐ liáng qiàn yán: jìn zhì, liǎng fǔ dà chén yù jiǎ xiū rì, fāng xǔ yī jiàn bīn kè, fēi suǒ yǐ guǎng cháo tíng cōng míng, qí kāi jìn shǐ jiē shì rú gù. cóng zhī.
癸卯,侍御史梁蒨言:「近制,兩府大臣遇假休日,方許一見賓客,非所以廣朝廷聰明,其開禁使接士如故。」從之。
yǐ sì, lǐ bù gòng yuàn shàng shān zì gòng jǔ tiáo zhì shí èr juǎn.
乙巳,禮部貢院上《刪字貢舉條制》十二卷。
gēng xū, hàn lín xué shì kān xiū táng shū ōu yáng xiū yán: zì wǔ zōng yǐ xià, bìng wú shí lù, yǐ chuán jì bié shuō kǎo zhèng xū shí, shàng lǜ què lüè. wén xī jīng nèi zhōng shěng sì liú sī yù shǐ tái jí luán hé zhū kù yǒu táng cháo zhì wǔ dài yǐ lái zòu dú àn bù shàng cún, yù chà biān xiū guān lǚ xià qīng yì bǐ jiǎn tǎo. cóng zhī. xià qīng, jìn jiāng rén.
庚戌,翰林學士、刊修《唐書》歐陽修言:「自武宗以下,並無《實錄》,以傳記、別說考正虛實,尚慮闕略。聞西京內中省寺、留司御史台及鑾和諸庫有唐朝至五代以來奏牘、案簿尚存,欲差編修官呂夏卿詣彼檢討。」從之。夏卿,晉江人。
guǐ chǒu, xià xī zhōu mán péng shì xī rù kòu.
癸丑,下溪州蠻彭仕羲入寇。
xià xī zhōu zì péng yǔn lín zhì shì xī, xiāng jì wèi cì shǐ zhě wǔ shì yǐ, zhì shì, shì xī zi shī bǎo yuàn fù qǔ qí qī, lái bēn chén zhōu sù shì xī cháng shā shì xià shí sān zhōu, jiāng duó qí yìn fú ér bìng qí dì, zì hào rú yì dài wáng, bǔ zhì guān shǔ, jiāng qǐ wèi luàn. zhī chén zhōu sòng shǒu xìn wén zhī, nǎi yǐ shī bǎo wèi xiāng dǎo, shuài bīng shù qiān shēn rù tǎo zhī. shì xī dùn rù dì dòng, bù kě dé, fú qí nú, ér guān jūn zhàn sǐ zhě shí liù qī. shǒu xìn děng jiē zuò biǎn. zì shì mán liáo shù rù kòu lüè, biān lì bù néng zhì yǐ.
下溪州自彭允林至仕羲,相繼為刺史者五世矣,至是,仕羲子師寶怨父取其妻,來奔辰州訴仕羲嘗殺誓下十三州,將奪其印符而並其地,自號如意大王,補置官屬,將起為亂。知辰州宋守信聞之,乃以師寶為鄉導,帥兵數千深入討之。仕羲遁入地洞,不可得,俘其孥,而官軍戰死者十六七。守信等皆坐貶。自是蠻獠數入寇掠,邊吏不能制矣。
shí yī yuè, bǐng chén, chū nèi cáng kù juàn sān shí wàn, xià bīng zhōu shì dí jūn chǔ.
十一月,丙辰,出內藏庫絹三十萬,下并州市糴軍儲。
chū, yú bù láng zhōng xuē xiàng yán hé běi dí fǎ zhī bì, yǐ wèi: bèi biān shí sì zhōu, xī yǎng shí dù zhī, suì fèi qián wǔ shí wàn mín, dé sù bǎi liù shí wàn hú, qí shí cái zhí èr bǎi wàn mín ěr, ér suì cháng xū fèi sān bǎi wàn mín, rù yú shāng jiǎ xù fàn zhī jiā. jīn jì yòng jiàn qián shí jià, gé qù sān bǎi wàn xū gū zhī bì yǐ, rán bì yǒu yǐ zuǒ zhī, zé qí fǎ kě xíng. gù biān gǔ guì, zé dí chán wèi sù, cáo huáng yù hé yǐ gěi biān xīn chén wèi jiāo, zé sàn tiào jiǎn jià yǐ jiù mín fá jūn shí yǒu yú, zé zuò cāng shōu dí yǐ dài bù zú. shǐ jiàn qián xíng ér sān lì jǔ, zé hé běi zhī gǔ bù kě shèng shí yǐ. yú shì zhào zhì hé běi dōu dà tí jǔ biàn dí liáng cǎo jí cuī qiǎn huáng yù hé gāng yùn gōng shì. jǐ wèi, yǐ xiàng wèi zhī, xíng bìng biān jiàn qián hé dí fǎ.
初,虞部郎中薛向言河北糴法之弊,以為:「被邊十四州,悉仰食度支,歲費錢五十萬緡,得粟百六十萬斛,其實才直二百萬緡耳,而歲常虛費三百萬緡,入於商賈蓄販之家。今既用見錢實價,革去三百萬虛估之弊矣,然必有以佐之,則其法可行。故邊谷貴,則糴澶、魏粟,漕黃、御河以給邊;新陳未交,則散糶減價以救民乏;軍食有餘,則坐倉收糴以待不足。使見錢行而三利舉,則河北之谷不可勝食矣。」於是詔置河北都大提舉便糴糧草及催遣黃、御河綱運公事。己未,以向為之,行並邊見錢和糴法。
jiǎ zǐ, liáo zàng xìng zōng yú qìng líng, míng qí shān yuē dìng xìng.
甲子,遼葬興宗於慶陵,名其山曰定興。
bǐng yín, běi fǔ zǎi xiàng xī píng jùn wáng xiāo ā lǎ jìn fēng hán wáng.
丙寅,北府宰相、西平郡王蕭阿喇進封韓王。
jǐ sì, jiāo zhǐ lái gào qí wáng lǐ dé zhèng zú. zhào zèng shì zhōng nán yuè wáng, yǐ qí zi rì zūn wèi jìng hǎi jié dù shǐ ān nán dōu hù jiāo zhǐ jùn wáng.
己巳,交趾來告其王李德政卒。詔贈侍中、南越王,以其子日尊為靜海節度使、安南都護、交趾郡王。
rén shēn, liáo zhǔ cì huái zhōu, yǒu shì yú tài zōng mù zōng miào. jiǎ xū, yè zǔ líng. wù yín, dōng zhì, yǒu shì yú tài zǔ jǐng zōng xìng zōng miào, bù shòu qún chén hè.
壬申,遼主次懷州,有事於太宗、穆宗廟。甲戌,謁祖陵。戊寅,冬至,有事於太祖、景宗、興宗廟,不受群臣賀。
shí èr yuè, bǐng xū, liáo zhǔ zhào nèi wài bǎi guān zhì mǎn gè yán yī shì, réng zhuǎn yù suǒ bù, wú guì jiàn lǎo yòu, jiē dé zhí yán wú huì.
十二月,丙戌,遼主詔內外百官秩滿各言一事,仍轉諭所部,無貴賤老幼,皆得直言無諱。
dīng hài, xiū liù tǎ hé. xiān shì hé jué dà míng guǎn táo, diàn zhōng chéng lǐ zhòng chāng qǐng zì chán zhōu shāng hú hé chuān liù tǎ qú rù héng lǒng gù dào, yǐ pī qí shì, fù bì shì qí cè. zhào fā sān shí wàn dīng xiū liù tǎ hé yǐ huí hé dào, yǐ zhòng chāng tí jǔ hé qú. zhòng chāng, chuí zi yě.
丁亥,修六塔河。先是河決大名、館陶,殿中丞李仲昌請自澶州商胡河穿六塔渠入橫隴故道,以披其勢,富弼是其策。詔發三十萬丁修六塔河以回河道,以仲昌提舉河渠。仲昌,垂子也。
hàn lín xué shì ōu yáng xiū, yǐ cháng fèng shǐ hé běi, zhī hé jué gēn běn, fù shàng shū yán: hé shuǐ zhòng zhuó, lǐ wú bù yū, yū cóng xià liú xià liú jì yū, shàng liú bì jué shuǐ xìng bì gāo, jué bì qū xià. yǐ jìn shì yàn zhī, jué hé fēi bù néng lì sāi, gù dào fēi bù néng lì fù, dàn shì bù néng jiǔ, bì jué yú shàng liú ěr. héng lǒng gōng dà nán chéng, suī chéng bì yǒu fù jué zhī huàn. liù tǎ xiá xiǎo, bù néng róng shòu dà hé, yǐ quán hé zhù zhī, bīn dì dé bó bì bèi qí hài. bù ruò yīn shuǐ suǒ qū, zēng zhì dī fáng, shū qí xià liú, jùn zhī rù hǎi, zé hé wú jué yì sǎn màn zhī yōu, shù shí nián zhī lì yě. dì bù tīng.
翰林學士歐陽修,以嘗奉使河北,知河決根本,復上疏言:「河水重濁,理無不淤,淤從下流;下流既淤,上流必決;水性避高,決必趨下。以近事驗之,決河非不能力塞,故道非不能力復,但勢不能久,必決於上流耳。橫隴功大難成,雖成必有複決之患。六塔狹小,不能容受大河,以全河注之,濱、棣、德、博必被其害。不若因水所趨,增治堤防,疏其下流,浚之入海,則河無決溢散漫之憂,數十年之利也。」帝不聽。
wù zǐ, liáo yǐ yīng shèng jié shàng tài huáng tài hòu shòu, yàn qún chén mìng fù. cè fēi xiāo shì wèi huáng hòu. hòu, shū mì shǐ huì zhī nǚ yě. jìn fēng huáng dì hé luō gá wèi lǔ guó wáng, ā liǎn wèi chén guó wáng.
戊子,遼以應聖節上太皇太后壽,宴群臣、命婦。冊妃蕭氏為皇后。後,樞密使惠之女也。進封皇弟和囉噶為魯國王,阿璉為陳國王。
xīn mǎo, liáo zhào bù shǔ yuàn: shì yǒu jī mì jí zòu, qí tóu bàng shàn shū zhé shòu jí dú zhě, bìng qì shì.
辛卯,遼詔部署院:「事有機密即奏,其投謗訕書輒受及讀者,並棄市。」
jiǎ wǔ, liáo yǐ shū mì fù shǐ yáo jǐng xíng wèi cān zhī zhèng shì, hàn lín xué shì wú zhàn wèi shū mì fù shǐ, cān zhī zhèng shì tóng zhī shū mì yuàn shì hán shào wén wèi shàng jīng liú shǒu.
甲午,遼以樞密副使姚景行為參知政事,翰林學士吳湛為樞密副使,參知政事、同知樞密院事韓紹文為上京留守。
zhī zhì gào liú chǎng shǐ yú liáo, sù xí zhī shān chuān dào jìng, liáo rén dào zhī xíng, zì gǔ běi zhì liǔ hé, huí qū dài qiān lǐ, yù kuā shì xiǎn yuǎn. chǎng zhì yì rén yuē: zì sōng tíng qū liǔ hé, shén jìng qiě yì, bù shù rì kě dǐ zhōng jīng, hé wèi gù dào cǐ? yì xiāng gù hài kuì, yuē: shí rán, dàn tōng hǎo yǐ lái, zhì yì rú shì, bù gǎn biàn yě.
知制誥劉敞使於遼,素習知山川道徑,遼人道之行,自古北至柳河,回屈殆千里,欲誇示險遠。敞質譯人曰:「自松亭趨柳河,甚逕且易,不數日可抵中京,何為故道此?」譯相顧駭愧,曰:「實然,但通好以來,置驛如是,不敢變也。」
dīng yǒu, zhào: wǔ chén yǒu zāng làn zhě wú dé zhuǎn héng xíng, qí lì zhàn gōng zhě xǔ zhī.
丁酉,詔:「武臣有贓濫者毋得轉橫行,其立戰功者許之。」
wù xū, liáo zhǔ mìng shè xué yǎng shì, bān wǔ jīng chuán shū, zhì bó shì zhù jiào gè yī yuán.
戊戌,遼主命設學養士,頒《五經》傳疏,置博士、助教各一員。
gēng zǐ, liáo qiǎn shǐ zhì xìng zōng yí liú wù jí xiè diào jì.
庚子,遼遣使致興宗遺留物及謝弔祭。
liáo yǐ zhī zhuō zhōu yáng jī cān zhī zhèng shì jiān tóng zhī shū mì yuàn.
遼以知涿州楊績參知政事兼同知樞密院。
gēng xū, tài bái zhòu jiàn.
庚戌,太白晝見。
liáo yǐ shèng zōng zài shí shēng chén, shè shàng jīng qiú.
遼以聖宗在時生辰,赦上京囚。
rén zǐ, xīn xiū lǐ quán guān chéng, jí xiáng yuán guān yě, yīn huǒ gèng qí míng.
壬子,新修醴泉觀成,即祥源觀也,因火更其名。
shì suì, liáo zhǔ yù qīng liáng diàn, cè jìn shì zhāng xiào jié děng sì shí sì rén.
是歲,遼主御清涼殿,策進士張孝傑等四十四人。