qǐ zhe yōng zhí xú shí yuè, jǐn xuán yì tūn tān qī yuè, fán sì nián yǒu qí.
起著雍執徐十月,盡玄黓涒灘七月,凡四年有奇。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún sì nián méng gǔ zhì yuán wǔ nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳四年(蒙古至元五年)
dōng, shí yuè, wù yín shuò, rì yǒu shí zhī.
冬,十月,戊寅朔,日有食之。
huáng zǐ xiàn shēng.
皇子憲生。
cān zhī zhèng shì cháng tǐng bà, xún zú.
參知政事常挺罷,尋卒。
méng gǔ yǐ zhōng shū shū mì shì duō yōng zhì, yán zhě qǐng zhì dū shì guān gè èr rén. lí míng shàng yán yuē: guān dé rén, zì wú zhì zhèng. chén zhí zài fèng xiàn, yuàn jǔ chá zhī, wú wèi yuán wài zhì rén yě. jǐ mǎo, zhào: zhōng shū shěng shū mì yuàn, fán yǒu shì mín yù shǐ tái tóng zòu.
蒙古以中書、樞密事多壅滯,言者請置督事官各二人。離鳴上言曰:「官得人,自無滯政。臣職在奉憲,願舉察之,毋為員外置人也。」己卯,詔:「中書省、樞密院,凡有事民御史台同奏。」
méng gǔ lì hé nán děng lù xíng zhōng shū shěng, yǐ cān zhī zhèng shì ā lī xíng zhōng shū shěng shì. gēng chén, yǐ yù shǐ zhōng chéng ā lī wèi cān zhī zhèng shì.
蒙古立河南等路行中書省,以參知政事阿哩行中書省事。庚辰,以御史中丞阿哩為參知政事。
gēng yín, méng gǔ mìng cóng chén lù máo shī lùn yǔ mèng zǐ.
庚寅,蒙古命從臣錄《毛詩》、《論語》、《孟子》。
yǐ wèi, méng gǔ xiǎng yú tài miào.
乙未,蒙古享於太廟。
méng gǔ zhōng shū shěng yán qián cháo bì yǒu qǐ jū zhù, gù shàn zhèng jiā mó, bù zhì qiǎn shī zhào jí yǐ hé ěr guǒ sī tōng hū lǎ chōng hàn lín dài zhì jiān qǐ jū zhù.
蒙古中書省言前朝必有《起居注》,故善政嘉謨,不致遣失;詔即以和爾果斯、通呼喇充翰林待制兼起居注。
wù xū, méng gǔ gōng chéng chéng. liú bǐng zhōng cí lǐng zhōng shū shěng shì, xǔ zhī, wèi tài bǎo rú gù.
戊戌,蒙古宮城成。劉秉忠辭領中書省事,許之,為太保如故。
jǐ hài, zhào: sì chuān zhōu xiàn yán jiǔ kè zài miǎn zhēng sān nián.
己亥,詔:「四川州縣鹽酒課再免徵三年。」
shí yī yuè, guǐ chǒu, shū mì yuàn yán: nán píng zhèn fǔ shǐ hán xuān, zhú chéng yú yú jiā kāi dá cháng wǔ zhū zhōu xiàn, xiá zhōu zhì jiāng líng, shuǐ lù yǒu bèi. xuān jǐn cuì yǐ sǐ, yí shì mò yú wáng shì jiā ēn. zhào rèn qí zi chéng jié láng.
十一月,癸丑,樞密院言:「南平鎮撫使韓宣,築城於渝、嘉、開、達、常、武諸州縣,峽州至江陵,水陸有備。宣盡瘁以死,宜視歿於王事加恩。」詔任其子承節郎。
wù wǔ, huáng zǐ huáng shēng.
戊午,皇子鍠生。
gēng shēn, xiāng yáng jūn gōng yán shān zhū zhài, wèi ā zhū suǒ bài, bèi shā shén zhòng.
庚申,襄陽軍攻沿山諸寨,為阿珠所敗,被殺甚眾。
bǐng yín, fú jiàn ān fǔ shǐ tāng hàn zài cí miǎn, qǐ cí lù, zhào bié shòu zhí.
丙寅,福建安撫使湯漢再辭免,乞祠祿,詔別授職。
xīn wèi, yǐ wén wǔ guān zài xuǎn, kùn yú bù lì, lóng hán lǚ suǒ kě mǐn, mìng lì bù zhǎng èr láng guān rì qù quán zhù, xiǎo yǒu wèi bèi, tè yǔ fàng xíng, wéi zhě yǒu xíng. zì shì lóng hán shèng shǔ, shēn yán jiè chì.
辛未,以文武官在選,困於部吏,隆寒旅瑣可閔,命吏部長、貳、郎官日趣銓注,小有未備,特與放行,違者有刑。自是隆寒盛暑,申嚴戒飭。
rén shēn, xíng yì yì fǎ.
壬申,行義役法。
guǐ yǒu, méng gǔ yù shǐ tái yán: lì tái shù yuè, fā zhāi shén duō, zhuī lǐ qīn qī liáng sù jìn èr wàn shí, qián wù chēng shì. zhào bāo yù zhī.
癸酉,蒙古御史台言:「立台數月,發摘甚多,追理侵欺糧粟近二萬石,錢物稱是。」詔褒諭之。
méng gǔ cháo yí wèi lì, fán yù chēng hè, chén shù zá zhì zhàng diàn qián. zhí fǎ zhě huàn qí xuān rǎo, bù néng jìn. tài cháng shǎo qīng wáng pán shàng shū yuē: àn jiù zhì, tiān zǐ gōng mén bù yīng rù ér rù zhě, wèi rù lán rù lán rù zhī zuì, yóu dì yī mén zhì dì sān mén qīng zhòng yǒu chà. yí lìng xuān huī yuàn jí liǎng shěng ér xià bǎi guān xìng míng, gè yī bān xù, tīng tōng shì shè rén chuán hū zàn yǐn, rán hòu jìn. qí yuè cì zhě, diàn zhōng sī jiū chá dìng fá. bù yīng rù ér rù zhě, zhǔn lán rù zuì. shù cháo tíng zhī lǐ jiàn kě zhěng sù. yú shì yì dìng cháo yí.
蒙古朝儀未立,凡遇稱賀,臣庶雜至帳殿前。執法者患其喧擾,不能禁。太常少卿王磐上疏曰:「按舊制,天子宮門不應入而入者,謂入闌入;闌入之罪,由第一門至第三門輕重有差。宜令宣徽院籍兩省而下百官姓名,各依班序,聽通事舍人傳呼贊引,然後進。其越次者,殿中司糾察定罰。不應入而入者,准闌入罪。庶朝廷之禮漸可整肅。」於是議定朝儀。
shí èr yuè, wù yín, méng gǔ yǐ zhōng dōu nán jīng běi jīng zhōu jùn dà shuǐ, miǎn tián kē.
十二月,戊寅,蒙古以中都、南京、北京州郡大水,免田科。
bǐng xū, qiān shū shū mì yuàn shì bāo huī bà.
丙戌,簽書樞密院事包恢罷。
xīn mǎo, yǐ xià guì wèi yán jiāng zhì zhì shǐ jiān zhī huáng zhōu.
辛卯,以夏貴為沿江制置使兼知黃州。
wù xū, yǐ wāng lì xìn zhī tán zhōu jiān hú nán ān fǔ shǐ.
戊戌,以汪立信知潭州兼湖南安撫使。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún wǔ nián méng gǔ zhì yuán liù nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳五年(蒙古至元六年)
chūn, zhēng yuè, dīng wèi, yǐ lǐ tíng zhī wèi liǎng huái zhì zhì dà shǐ jiān zhī yáng zhōu. zhōu xīn zāo huǒ, gōng sī xiāo rán. tíng zhī fàng mín suì yán èr bǎi yú wàn, yòu záo hé sì shí lǐ rù jīn shā yú qìng chǎng, yǐ shěng chē yùn. shǐ, píng shān táng kàn yáng chéng, dí zhì zé gòu wàng lóu qí shàng, zhāng gōng nǔ yǐ shè chéng zhōng. tíng zhī zhú dài chéng bāo zhī, mù biàn nán liú mín èr wàn yú rén yǐ shí zhī, hào wǔ ruì jūn. xiū xué zhèn jī, mín dé zhī rú fù mǔ.
春,正月,丁未,以李庭芝為兩淮制置大使兼知揚州。州新遭火,公私蕭然。庭芝放民歲鹽二百餘萬,又鑿河四十里入金沙餘慶場,以省車運。始,平山堂瞰揚城,敵至則構望樓其上,張弓弩以射城中。庭芝築大城包之,募汴南流民二萬餘人以實之,號武銳軍。修學賑饑,民德之如父母。
jiǎ yín, méng gǔ liú bǐng zhōng bó luō, fèng zhào mìng zhào bǐng wēn shǐ gàng fǎng qián dài zhī lǐ yí zhě yì xí cháo yí. bǐng zhōng yuē: èr rén xí zhī, suī zhī zhī mò néng xíng yě. zhào xǔ yòng shí rén. nǎi fǎng wèn yú jīn gù lǎo wū kù lī jū zhēn děng, suì xié xǔ héng xú shì lóng, jī gǔ diǎn, cān shí yí, yán qíng dìng zhì ér yì xí zhī. bǐng zhōng yòu yuē: wú lè yǐ xiāng xū, zé lǐ bù bèi. zhào sōu fǎng lè gōng, yī lǜ yùn pǔ, bèi zhū lè gē.
甲寅,蒙古劉秉忠、博囉,奉詔命趙秉溫、史槓訪前代知禮儀者肄習朝儀。秉忠曰:「二人習之,雖知之莫能行也。」詔許用十人。乃訪問於金故老烏庫哩居貞等,遂偕許衡、徐世隆,稽古典,參時宜,沿情定製而肄習之。秉忠又曰:「無樂以相須,則禮不備。」詔搜訪樂工,依律運譜,被諸樂歌。
wù wǔ, méng gǔ ā zhū lǜ zhòng qīn fù zhōu dé ān fǔ jīng shān děng chù, lüè wàn rén ér qù.
戊午,蒙古阿珠率眾侵復州、德安府、京山等處,掠萬人而去。
yòu chéng xiàng yè mèng dǐng, è yú jiǎ shì dào, bù de xíng qí zhì, nǎi yǐn dù yǎn gù shì zhì shì, dān chē xiāo dùn. guǐ hài, zhào yǐ shǎo bǎo guān wén diàn dà xué shì pàn fú zhōu, cí bù bài. yǐ mǎ tíng luán cān zhī zhèng shì. jiǎ xū, yǐ jiāng wàn lǐ cān zhī zhèng shì.
右丞相葉夢鼎,扼於賈似道,不得行其志,乃引杜衍故事致仕,單車宵遁。癸亥,詔以少保、觀文殿大學士判福州,辭不拜。以馬廷鸞參知政事。甲戌,以江萬里參知政事。
méng gǔ kuò zhū lù bīng yǐ yì xiāng yáng, qiǎn shǐ tiān zé yǔ shū mì fù shǐ hū lǎ chǔ wǎng jīng huà zhī. tiān zé zhì, lǚ wén huàn qiǎn lì xiǎng yǐ yán míng. tiān zé zhú zhǎng wéi, qǐ wàn shān, bāo bǎi zhàng shān, lìng nán běi bù xiāng tōng. yòu zhú xiàn shān hǔ tóu shān wèi yī zì chéng, lián gèn zhū bǎo, wèi jiǔ zhù jì.
蒙古括諸路兵以益襄陽,遣史天澤與樞密副使呼喇楚往經畫之。天澤至,呂文煥遣吏餉以鹽、茗。天澤築長圍,起萬山,包百丈山,令南、北不相通。又築峴山、虎頭山為一字城,聯亘諸堡,為久駐計。
méng gǔ ā hā mǎ tè zhuān zǒng cái fù, yǐ xīn lì xiàn tái, yán yú méng gǔ zhǔ yuē: shù wù zé chéng gè lù, qián gǔ fù zhī zhuǎn yùn jīn shéng zhì zhī, shì hé yóu bàn? qǐng bà yù shǐ tái jí zhū dào tí xíng sī. lián xī xiàn yuē: lì tái chá, gǔ zhì yě. nèi zé dàn hé jiān xié, wài zé chá shì fēi cháng, fǎng qiú mín mò bì yì guó zhèng, wú dà yú cǐ zhě. rú ā hā mǎ tè suǒ yán, bì shǐ shàng xià zhuān zì, tān bào gōng xíng, shì qǐ kě jí yé? ā hā mǎ tè yǔ sāi, nǎi zhǐ.
蒙古阿哈瑪特專總財賦,以新立憲台,言於蒙古主曰:「庶務責成各路,錢穀付之轉運;今繩治之,事何由辦?請罷御史台及諸道提刑司。」廉希憲曰:「立台察,古制也。內則彈劾奸邪,外則察視非常,訪求民瘼;裨益國政,無大於此者。如阿哈瑪特所言,必使上下專恣,貪暴公行,事豈可集耶?」阿哈瑪特語塞,乃止。
èr yuè, jǐ chǒu, méng gǔ bān xíng xīn zì, zhào yuē: guó jiā chuàng yè shuò fāng, zhì yòng wén zì, jiē qǔ hàn kǎi jí huī hé ěr zì yǐ dá běn cháo zhī yán. kǎo zhū liáo jīn jí xiá fāng zhū guó, lì hé yǒu zì. jīn wén zhì qǐn xìng, zì shū shàng quē, tè mìng guó shī pà kè sī bā chuàng méng gǔ xīn zì, bān xíng zhū lù, yì xiě yī qiè wén zì, qī yú shùn yán dá shì ér yǐ. gèng hào pà kè sī bā wèi dà bǎo fǎ wáng. qí zì fán qiān yú, dà yào yǐ xié shēng wèi zōng. xún zhào zhū lù méng gǔ zì xué gè zhì jiào shòu.
二月,己丑,蒙古頒行新字,詔曰:「國家創業朔方,制用文字,皆取漢楷及輝和爾字以達本朝之言。考諸遼、金及遐方諸國,例合有字。今文治寢興,字書尚缺,特命國師帕克斯巴創蒙古新字,頒行諸路,譯寫一切文字,期於順言達事而已。」更號帕克斯巴為「大寶法王」。其字凡千餘,大要以諧聲為宗。尋詔諸路蒙古字學各置教授。
sān yuè, bǐng wǔ, méng gǔ ā zhū zì bái hé lǜ bīng wéi fán chéng, suì zhú bǎo lù mén shān.
三月,丙午,蒙古阿珠自白河率兵圍樊城,遂築堡鹿門山。
jǐ wèi, zhào zhè xī liù jùn gōng tián shè guān dū zū yǒu chà.
己未,詔浙西六郡公田設官督租有差。
xīn yǒu, jīng hú dōu tǒng zhì zhāng shì jié, jiāng bīng jù méng gǔ wéi fán zhī jūn, zhàn yú chì tān pǔ, bài jī. shí qún chén duō yán gāo dá kě yuán xiāng yáng zhě, yù shǐ lǐ wàng rù yán yú jiǎ shì dào, shì dào yuē: wú yòng dá, rú lǚ shì hé? wàng chū, tàn yuē: lǚ shì ān, zé zhào shì wēi yǐ. lǚ wén huàn wén dá qiě zhì, yì bù lè, yǐ yǔ qí kè, kè yuē: yì ěr. jīn zhāo tíng yǐ xiāng jí, gù qiǎn dá wú yǐ jié wén, zé dá bì bù chéng qiǎn yǐ. huì huò shào qí shù rén, wén huàn jí yǐ dà jié zòu, rán cháo tíng shí wèi cháng jí yú yuán xiāng yě.
辛酉,京湖都統制張世傑,將兵拒蒙古圍樊之軍,戰於赤灘浦,敗績。時群臣多言高達可援襄陽者,御史李旺入言於賈似道,似道曰:「吾用達,如呂氏何?」旺出,嘆曰:「呂氏安,則趙氏危矣。」呂文煥聞達且至,亦不樂,以語其客,客曰:「易耳。今朝廷以襄急,故遣達;吾以捷聞,則達必不成遣矣。」會獲哨騎數人,文煥即以大捷奏,然朝廷實未嘗急於援襄也。
wù chén, yǐ jiāng wàn lǐ wèi zuǒ chéng xiàng, mǎ tíng luán wèi yòu chéng xiàng. tíng luán měi jiàn wén fǎ tài mì, gōng shǎng jī chí, jiāng xiào bù chū sǐ lì yú biān kǔn, shēng pì shāo yuè jū luán. jiǎ shì dào pō yí yì jǐ, qíng táng lì yǐ xiè qí fèn.
戊辰,以江萬里為左丞相,馬廷鸞為右丞相。廷鸞每見文法太密,功賞稽遲,將校不出死力於邊閫,升辟稍越拘攣。賈似道頗疑異己,黥堂吏以泄其憤。
jǐ sì, yǐ mǎ guāng zǔ zhī shū mì yuàn shì.
己巳,以馬光祖知樞密院事。
xià, sì yuè, xīn sì, méng gǔ zhì yù xǐ dà xiǎo shí niǔ.
夏,四月,辛巳,蒙古制玉璽大小十紐。
gāo yóu xià shì xián, qī shì yì jū, guǐ sì, zhào shǔ qí mén.
高郵夏世賢,七世義居,癸巳,詔署其門。
jiǎ wǔ, méng gǔ qiǎn shǐ sì yuè dú.
甲午,蒙古遣使祀岳、瀆。
wǔ yuè, jǐ yǒu, zhī shū mì yuàn shì mǎ guāng zǔ bà, tí jǔ dòng xiāo gōng.
五月,己酉,知樞密院事馬光祖罷,提舉洞霄宮。
yǐ mǎo, shǎo bǎo guān wén diàn dà xué shì lǐ quán guān shǐ chéng yuán fèng zú. yuán fèng zhī zài zhèng fǔ yě, yī shì zhě qiú qiān, yuán fèng xiè zhī. qí rén lèi qǐng, bù xǔ, nǎi yǐ xiān shì wèi yán. yuán fèng yuē: xiān gōng chóu xī xiāng jiàn zhě, yǐ yuán fèng tián tuì gù yě. jīn zi suǒ qiú liè cì, qǐ xiān dài fū yì zāi? shěn yǐ guó jiā guān jué bào sī ēn, yuán fèng suǒ bù gǎn. yǒu cháng zāo yuán fèng lùn liè zhě, hòu jiàn qí kě yòng, gèng jiàn bá zhī, yuē: qián rì zhī dàn hé, chéng qí cái yě jīn rì zhī zhuó yòng, jǐn qí cái yě. dì wén fù, zhèn dào, zèng shǎo shī, shì wén qīng.
乙卯,少保、觀文殿大學士、醴泉觀使程元鳳卒。元鳳之在政府也,一仕者求遷,元鳳謝之。其人累請,不許,乃以先世為言。」元鳳曰:「先公疇昔相薦者,以元鳳恬退故也。今子所求躐次,豈先大夫意哉?矧以國家官爵報私恩,元鳳所不敢。」有嘗遭元鳳論列者,後見其可用,更薦拔之,曰:「前日之彈劾,成其才也;今日之擢用,盡其才也。」帝聞訃,震悼,贈少師,諡文清。
méng gǔ wěi chuān xiàn dá lǔ gá qí tān bào, shèng xià yì mín bǔ huáng, jìn bù dé yǐn shuǐ. mín bù shèng fèn, jī zhī ér bì. yǒu sī dāng yǐ dà nì, zhì jí xíng zhě qī rén, lián zuò zhě wǔ shí yú rén. kāi fēng pàn guān yuán yù yuē: dá lǔ gá qí zì fàn zhòng nù ér sǐ, ān kě xī guī zuì yú mín? yì zhū shǒu è yī rén, yú gè zhàng zhī yǒu chà. bù shǐ zhě lù qiú zhì xiàn, yí qí tài kuān, yù biàn zhī yì lì, suì chén qí shì yú zhōng shū, xíng cáo jìng cóng yù yì.
蒙古洧川縣達嚕噶齊貪暴,盛夏役民捕蝗,禁不得飲水。民不勝忿,擊之而斃。有司當以大逆,置極刑者七人,連坐者五十餘人。開封判官袁裕曰:「達嚕噶齊自犯眾怒而死,安可悉歸罪於民?」議誅首惡一人,餘各杖之有差。部使者錄囚至縣,疑其太寬,裕辨之益力,遂陳其事於中書,刑曹竟從裕議。
liù yuè, gēng chén, huáng zǐ shì shēng.
六月,庚辰,皇子昰生。
gāo lì guó wáng zhí qiǎn qí shì zǐ chén cháo yú méng gǔ.
高麗國王禃遣其世子愖朝於蒙古。
qiū, qī yuè, xīn yǒu, méng gǔ zhì tài cháng sì jì fú.
秋,七月,辛酉,蒙古制太常寺祭服。
guǐ yǒu, méng gǔ lì guó zi xué. jiàng zhào, yù sòng guān mín yǐ bù yù yòng bīng zhī yì.
癸酉,蒙古立國子學。降詔,諭宋官民以不欲用兵之意。
méng gǔ zhǔ mìng zhū lù jué zhì yù, shì qīng zuì.
蒙古主命諸路決滯獄,釋輕罪。
yán jiāng zhì zhì fù shǐ xià guì xí méng gǔ ā zhū yú xīn yǐng, bài jī. chū, guì lǜ zhòng yuán xiāng fán, chéng chūn shuǐ zhǎng, qīng bīng bù liáng zhì xiāng yáng chéng xià, jù méng gǔ jūn yǎn xí, yǔ lǚ wén huàn jiāo yǔ ér hái. jí qiū, dà lín yǔ, hàn shuǐ yì, guì fēn qiǎn zhōu shī chū méi dōng àn lín gǔ jiān. ā zhū wèi zhū jiāng yuē: cǐ xū xíng, bù kě yǔ zhàn, yí zhěng zhōu shī yǐ bèi xīn chéng. míng rì. guì guǒ qù xīn chéng, zhì hǔ wěi zhōu, wèi méng gǔ wàn hù jiě rǔ jí děng zhōu shī suǒ bài, shì zú nì hàn shuǐ sǐ zhě shén zhòng, zhàn jiàn wǔ shí sōu jiē méi. fàn wén hǔ yǐ zhōu shī yuán guì, zhì guàn zi tān, yì wèi méng gǔ suǒ bài, wén hǔ yǐ qīng zhōu dùn.
沿江制置副使夏貴襲蒙古阿珠於新郢,敗績。初,貴率眾援襄、樊,乘春水漲,輕兵部糧至襄陽城下,懼蒙古軍掩襲,與呂文煥交語而還。及秋,大霖雨,漢水溢,貴分遣舟師出沒東岸林谷間。阿珠謂諸將曰:「此虛行,不可與戰,宜整舟師以備新城。」明日。貴果趣新城,至虎尾州,為蒙古萬戶解汝楫等舟師所敗,士卒溺漢水死者甚眾,戰艦五十艘皆沒。范文虎以舟師援貴,至灌子灘,亦為蒙古所敗,文虎以輕舟遁。
bā yuè, bǐng shēn, méng gǔ zhào: zhū lù quàn kè nóng sāng, mìng zhòng shū shěng cǎi nóng sāng shì, liè wèi tiáo mù, réng lìng tí xíng àn chá sī yǔ zhōu xiàn guān xiāng fēng tǔ zhī suǒ yí, jiǎng jiū kě fǒu, bié bān xíng zhī.
八月,丙申,蒙古詔:「諸路勸課農桑,命中書省采農桑事,列為條目,仍令提刑按察司與州縣官相風土之所宜,講究可否,別頒行之。」
jiǔ yuè, bǐng yín, míng táng lǐ chéng, jiā shang huáng tài hòu zūn hào yuē shòu hé shèng fú.
九月,丙寅,明堂禮成,加上皇太后尊號曰壽和聖福。
xīn wèi, méng gǔ yǐ hū lǎ chǔ shǐ tiān zé bìng píng zhāng zhèng shì, ā lī wèi zhōng shū yòu chéng xíng hé nán děng lù zhōng shū shěng shì, sài xǐ è dé qí xíng shǎn xī wǔ lù xī shǔ sì chuān zhōng shū shěng shì.
辛未,蒙古以呼喇楚、史天澤並平章政事,阿哩為中書右丞、行河南等路中書省事,賽喜諤德齊行陝西五路、西蜀、四川中書省事。
méng gǔ zhǔ guī zì shàng dōu.
蒙古主歸自上都。
gāo lì quán chén lín yǎn fèi qí zhǔ zhí ér lì zhí dì ān qìng gōng chāng. bā yuè, jǐ mǎo, méng gǔ qiǎn shǐ wǎng qí guó xiáng wèn, tiáo jù yǐ wén.
高麗權臣林衍廢其主禃而立禃弟安慶公淐。八月,己卯,蒙古遣使往其國詳問,條具以聞。
dōng, shí yuè, méng gǔ liú bǐng zhōng děng zòu cháo yí yǐ dìng, qǐng bèi zhí lǐ yuán zhào chéng xiàng ān tú zé méng gǔ sù wèi shì kě xí róng zhǐ zhě bǎi yú rén yì zhī. jǐ mǎo, dìng cháo yí fú sè.
冬,十月,蒙古劉秉忠等奏朝儀已定,請備執禮員;詔丞相安圖擇蒙古宿衛士可習容止者百餘人肄之。己卯,定朝儀服色。
méng gǔ è ěr duō bù hā lǐ è hái zì gāo lì, yǐ qí chén jīn fāng qìng zhì, fèng quán guó wáng chāng biǎo, sù guó wáng wáng zhí gòu jí, lìng dì chāng quán guó shì. dīng hài, zhào qiǎn bīng bù shì láng hè dí zī lái zǒng guǎn pàn guān xú shì xióng zhào zhí chāng jí lín yǎn jù fù què, mìng guó wáng tè mò gé yǐ bīng yā qí jìng, zhào bì xíng zhōng shū shěng yú dōng jīng. réng jiàng zhào yù gāo lì guó jūn mín.
蒙古鄂爾多布哈、李諤還自高麗,以其臣金方慶至,奉權國王淐表,訴國王王禃遘疾,令弟淐權國事。丁亥,詔遣兵部侍郎赫迪、淄萊總管判官徐世雄召禃、淐及林衍俱赴闕,命國王特默格以兵壓其境,趙璧行中書省於東京。仍降詔諭高麗國軍民。
shí yī yuè, guǐ mǎo, gāo lì dōu tǒng lǐng cuī tǎn děng, yǐ lín yǎn zuò luàn, qiè xī jīng wǔ shí yú chéng fù yú méng gǔ. dīng wèi, fā bīng wǎng dìng. gāo lì guó wáng zhí qiǎn qí chén pǔ xiū cóng hè dí rù cháo, biǎo chēng shòu zhào yǐ fù wèi, xún dāng rù jìn. nǎi mìng zhǐ zhū lín yǎn, yú wú suǒ wèn.
十一月,癸卯,高麗都統領崔坦等,以林衍作亂,挈西京五十餘城附於蒙古。丁未,發兵往定。高麗國王禃遣其臣朴烋從赫迪入朝,表稱受詔已復位,尋當入覲。乃命止誅林衍,餘無所問。
gēng wǔ, méng gǔ chì: zhū lù guān guǎ fèi jí zhī rén, yuè gěi mǐ èr dòu.
庚午,蒙古敕:「諸路鰥寡廢疾之人,月給米二斗。」
xiān shì méng gǔ zhǔ yǐ ān nán rù gòng bù shí, yǐ tóng qiān tǔ fān jīng lüè shǐ zhāng tíng zhēn wèi cháo liè dài fū ān nán guó dá lǔ gá qí, yóu tǔ bō dà lǐ zhì ān nán. shì zǐ guāng bǐng lì shòu zhào, tíng zhēn zé zhī yuē: huáng dì bù yù yǐ rǔ tǔ dì wèi jùn xiàn, ér tīng rǔ chēng fān, qiǎn shǐ yù zhǐ, dé zhì hòu yě. wáng yóu yǔ sòng wèi chún chǐ, wàng zì zūn dà! jīn bǎi wàn zhī shī wéi xiāng yáng, bá zài dàn xī, xí juǎn dù jiāng, zé sòng wáng yǐ, wáng jiāng hé shì? qiě yún nán zhī bīng, bù liǎng yuè kě zhì rǔ jìng, fù rǔ zōng sì yǒu bù nán zhě, qí shěn móu zhī! guāng bǐng huáng kǒng, xià bài shòu zhào. jì ér yǔ tíng zhēn yuē: tiān zǐ lián wǒ, ér shǐ zhě duō wú lǐ. rǔ guān cháo liè, wǒ wáng yě, xiāng yǔ kàng lǐ, gǔ yǒu zhī hū? tíng zhēn yuē: yǒu zhī. wáng rén suī wēi, xù yú zhū hóu zhī shàng. guāng bǐng yuē: rǔ guò yì zhōu, jiàn yún nán wáng, bài fǒu? tíng zhēn yuē: yún nán wáng, tiān zǐ zhī zǐ rǔ mán yí xiǎo bāng, tè jiǎ yǐ wáng hào, qǐ dé bǐ yún nán wáng? kuàng tiān zǐ mìng wǒ wèi ān nán zhī zhǎng, wèi jū rǔ shàng yé? guāng bǐng yuē: dà guó hé suǒ wǒ xī xiàng? tíng zhēn yuē: gòng xiàn fāng wù, fān chén zhí yě. guāng bǐng wú yǐ duì, yì cán fèn, shǐ wèi bīng lù rèn huán lì yǐ kǒng tíng zhēn, tíng zhēn jiě suǒ pèi dāo, tǎn wò shì zhōng, yuē: tīng rǔ suǒ wèi. guāng bǐng jí qí chén jiē fú. zhì shì qiǎn shǐ suí tíng zhēn rù gòng.
先是蒙古主以安南入貢不時,以同簽土番經略使張庭珍為朝列大夫、安南國達嚕噶齊,由吐蕃、大理至安南。世子光昺立受詔,庭珍責之曰:「皇帝不欲以汝土地為郡縣,而聽汝稱籓,遣使喻旨,德至厚也。王猶與宋為脣齒,妄自尊大!今百萬之師圍襄陽,拔在旦夕,席捲渡江,則宋亡矣,王將何恃?且雲南之兵,不兩月可至汝境,覆汝宗祀有不難者,其審謀之!」光昺惶恐,下拜受詔。既而語庭珍曰:「天子憐我,而使者多無禮。汝官朝列,我王也,相與抗禮,古有之乎?」庭珍曰:「有之。王人雖微,序於諸侯之上。」光昺曰:「汝過益州,見雲南王,拜否?」庭珍曰:「雲南王,天子之子;汝蠻夷小邦,特假以王號,豈得比雲南王?況天子命我為安南之長,位居汝上耶?」光昺曰:「大國何索我犀象?」庭珍曰:「貢獻方物,籓臣職也。」光昺無以對,益慚憤,使衛兵露刃環立以恐庭珍,庭珍解所佩刀,坦臥室中,曰:「聽汝所為。」光昺及其臣皆服。至是遣使隨庭珍入貢。
méng gǔ zhú xīn chéng yú hàn shuǐ xī.
蒙古築新城於漢水西。
shí èr yuè, guǐ yǒu, shǎo shī wèi guó gōng lǚ wén dé zú. wén dé yǐ xǔ méng gǔ zhì què chǎng wèi hèn, měi yuē: wù guó jiā zhě wǒ yě! yīn jū fā bèi, zhì shì. zú, shì wǔ zhōng. jiǎ shì dào yǐ qí xù fàn wén hǔ wèi diàn qián fù dōu zhǐ huī shǐ, zǒng jìn bīng.
十二月,癸酉,少師、衛國公呂文德卒。文德以許蒙古置榷場為恨,每曰:「誤國家者我也!」因疽發背,致仕。卒,諡武忠。賈似道以其婿范文虎為殿前副都指揮使,總禁兵。
shì suì, méng gǔ yì dōu zī lái dà shuǐ, hé nán hé běi shān dōng zhū jùn huáng, ēn zhōu cáo zhōu kāi yuán dōng chāng dà míng dōng píng jì nán gāo táng gù ān jī, zhèn zhī.
是歲,蒙古益都、淄、萊大水,河南、河北、山東諸郡蝗,恩州、曹州、開元、東昌、大名、東平、濟南、高唐、固安飢,賑之。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún liù nián méng gǔ zhì yuán qī nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳六年(蒙古至元七年)
chūn, zhēng yuè, rén yín, yǐ lǐ tíng zhī wèi jīng hú zhì zhì dà shǐ, dū shī yuán xiāng fán. shí xià guì fàn wén hǔ xiāng jì dà bài, wén tíng zhī zhì, wén hǔ yí shū jiǎ shì dào yuē: wú jiāng bīng shù wàn rù xiāng yáng, yī zhàn kě píng, dàn yuàn wú shǐ tīng mìng yú jīng kǔn, shì chéng zé gōng guī yú ēn xiāng yǐ. shì dào jí mìng wén hǔ wèi fú zhōu guān chá shǐ, qí bīng cóng zhōng zhì zhī. tíng zhī lǚ yuē jìn bīng, wén hǔ dàn yǔ jì qiè bì xìng jī jū yǐn yàn, yǐ qǔ zhǐ wèi zhì wèi cí.
春,正月,壬寅,以李庭芝為京湖制置大使,督師援襄、樊。時夏貴、范文虎相繼大敗,聞庭芝至,文虎遺書賈似道曰:「吾將兵數萬入襄陽,一戰可平,但願無使聽命於京閫,事成則功歸於恩相矣。」似道即命文虎為福州觀察使,其兵從中制之。庭芝屢約進兵,文虎但與妓妾、嬖倖擊鞠飲宴,以取旨未至為辭。
chū, méng gǔ zhǔ mìng liú bǐng zhōng zhāng wén qiān xǔ héng dìng guān zhì, héng kǎo gǔ jīn fēn bìng tǒng shǔ zhī xù, qù qí quán shè zēng zhì rǒng zhǎng cè zhì zhě, fán shěng bù yuàn tái jùn xiàn yǔ fū hòu fēi chǔ fān bǎi sī suǒ lián shǔ tǒng, zhì dìng wèi tú, zhì shì zòu shàng zhī. shǐ jí gōng qīng, zá yì zhōng shū yuàn tái xíng yí zhī tǐ, héng yuē: zhōng shū zuǒ tiān zǐ zǒng guó zhèng, yuàn tái yí jù chéng. shí shāng tǐng zài shū mì, gāo míng zài tái, jiē dìng wèi zī bǐng, yīn dà yán yǐ dòng héng yuē: tái yuàn jiē zōng qīn dà chén, ruò yī wǔ, huò bù kě cè. héng yuē: wú lùn guó zhì ěr, hé yǔ yú rén! suì yǐ qí yán zhì yú méng gǔ zhǔ qián, méng gǔ zhǔ yuē: héng yán shì yě.
初,蒙古主命劉秉忠、張文謙、許衡定官制,衡考古今分並統屬之序,去其權攝、增置、冗長、側置者,凡省、部、院、台、郡、縣與夫后妃、儲籓、百司所聯屬統,制定為圖,至是奏上之。使集公卿,雜議中書、院、台行移之體,衡曰:「中書佐天子總國政,院、台宜具呈。」時商挺在樞密,高鳴在台,皆定為咨稟,因大言以動衡曰:「台、院皆宗親大臣,若一忤,禍不可測。」衡曰:「吾論國制耳,何與於人!」遂以其言質於蒙古主前,蒙古主曰:「衡言是也。」
bǐng wǔ, méng gǔ zuǒ chéng xiàng yē lǜ zhù yòu chéng xiàng lián xī xiàn bìng bà. shí yǒu zhào shì dà dū qiú, xī yù rén yī zàn mǎ dǐng, wèi yuàn jiā suǒ sù, xì yù, yì bèi yuán miǎn méng gǔ zhǔ zì kāi píng hái, yuàn jiā fù sù zhī. shí xī xiàn zài gào, shí bù yù qí shì, nǎi qǔ táng pàn bǔ shǔ zhī yuē: tiān wēi bù cè, qǐ kě xìng qí dú bù shǔ yǐ gǒu miǎn yé? xī xiàn rù jiàn, yǐ zhào shū wèi yán, méng gǔ zhǔ yuē: zhào shì qiú ěr, qǐ yǒu zhào shì yī zàn mǎ dǐng yé? duì yuē: bù shì yī zàn mǎ dǐng, chén děng yì wèi wén cǐ zhào. méng gǔ zhǔ nù yuē: rǔ děng hào chēng dú shū, lín shì nǎi ěr, yí dé hé zuì? duì yuē: chén děng tiǎn wèi zǎi xiàng, yǒu zuì dāng bà tuì. méng gǔ zhǔ yuē: dàn cóng rǔ yán. jí yǔ zhù tóng bà.
丙午,蒙古左丞相耶律鑄、右丞相廉希憲並罷。時有詔釋大都囚,西域人伊贊瑪鼎,為怨家所訴,系獄,亦被原免;蒙古主自開平還,怨家復訴之。時希憲在告,實不預其事,乃取堂判補署之曰:「天威不測,豈可幸其獨不署以苟免耶?」希憲入見,以詔書為言,蒙古主曰:「詔釋囚耳,豈有詔釋伊贊瑪鼎耶?」對曰:「不釋伊贊瑪鼎,臣等亦未聞此詔。」蒙古主怒曰:「汝等號稱讀書,臨事乃爾,宜得何罪?」對曰:「臣等忝為宰相,有罪當罷退。」蒙古主曰:「但從汝言。」即與鑄同罷。
méng gǔ lì shàng shū shěng, bà zhì guó yòng shǐ sī, yǐ píng zhāng zhèng shì hū tú dá ěr wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng, guó zi jì jiǔ xǔ héng wèi zhōng shū zuǒ chéng, zhì guó yòng shǐ ā hā mǎ tè píng zhāng shàng shū shěng shì.
蒙古立尚書省,罷制國用使司,以平章政事呼圖達爾為中書左丞相,國子祭酒許衡為中書左丞,制國用使阿哈瑪特平章尚書省事。
ā hā mǎ tè duō zhì qiǎo, yǐ gōng lì zì fù. méng gǔ zhǔ jí yú fù guó, shì yǐ shì, pō yǒu chéng jī, yòu jiàn qí yǔ shǐ tiān zé zhēng biàn, lǚ yǒu yǐ qū zhī. yóu shì qí qí cái, shòu yǐ zhèng bǐng, yán wú bù cóng, zhuān bì yì shén. shàng shū shěng jì lì, zhào: fán quán xuǎn gè guān, lì bù dìng nǐ zī pǐn chéng shàng shū, shàng shū zī zhōng shū, zhōng shū wén zòu. ā hā mǎ tè zhuó yòng sī rén, bù yóu bù nǐ, bù zī zhōng shū. ān tú yǐ wèi yán, méng gǔ zhǔ lìng wèn ā hā mǎ tè, ā hā mǎ tè yán: shì wú dà xiǎo, jiē wěi zhī chén, suǒ yòng zhī rén, chén yí zì zé. ān tú yīn qǐng zì jīn wéi zhòng xíng jí qiān shàng lù zǒng guǎn shǐ shǔ zhī chén, yú bìng fù ā hā mǎ tè. méng gǔ zhǔ cóng zhī. ā hā mǎ tè suì qǐng zhòng dìng tiáo huà, xià zhū lù, kuò hù kǒu, zēng tài yuán yán kè, yǐ qiān dìng wèi cháng é.
阿哈瑪特多智巧,以功利自負。蒙古主急於富國,試以事,頗有成績,又見其與史天澤爭辨,屢有以詘之。由是奇其才,授以政柄,言無不從,專愎益甚。尚書省既立,詔:「凡銓選各官,吏部定擬資品呈尚書,尚書咨中書,中書聞奏。」阿哈瑪特擢用私人,不由部擬,不咨中書。安圖以為言,蒙古主令問阿哈瑪特,阿哈瑪特言:「事無大小,皆委之臣,所用之人,臣宜自擇。」安圖因請「自今惟重刑及遷上路總管始屬之臣,餘並付阿哈瑪特。」蒙古主從之。阿哈瑪特遂請重定條畫,下諸路,括戶口,增太原鹽課,以千錠為常額。
gēng xū, yǐ gāo dá wèi hú běi ān fǔ shǐ zhī è zhōu, sūn hǔ chén qǐ fù huái dōng ān fǔ fù shǐ zhī huái ān zhōu. jiǎ shì dào pò yú rén yán, gù qǐ yòng dá dá huái sù hàn, bù wèi shì dào yòng.
庚戌,以高達為湖北安撫使、知鄂州,孫虎臣起復淮東安撫副使、知淮安州。賈似道迫於人言,故起用達;達懷宿憾,不為似道用。
jiǎ yín, gāo lì guó wáng zhí qiǎn shǐ yì méng gǔ yán: chén yǐ fù wèi, jīn cóng qī bǎi rén rù jìn. zhào lìng cóng sì bǎi rén lái, yú liú zhī xī jīng. zhào gǎi xī jīng yuē dōng níng fǔ, huà cí bēi lǐng wèi jiè, yǐ mǎng lài kòu wèi ān fǔ gāo lì shǐ, lǜ bīng shù qí xī jìng.
甲寅,高麗國王禃遣使詣蒙古言:「臣已復位,今從七百人入覲。」詔令從四百人來,餘留之西京。詔改西京曰東寧府,畫慈悲嶺為界,以莽賚扣為安撫高麗使,率兵戍其西境。
xīn xī, bān chéng tiān lì.
辛西,頒《成天曆》。
bǐng yín, yǐ guǎng dōng jīng lüè ān fǔ shǐ chén zōng lǐ qiān shū shū mì yuàn shì, lì bù shàng shū zhào shùn sūn tóng qiān shū shū mì yuàn shì.
丙寅,以廣東經略安撫使陳宗禮簽書樞密院事,吏部尚書趙順孫同簽書樞密院事。
gù shì, gōng zhōng yǐn yàn, míng yuē pái dāng. lǐ zōng cháo, pái dāng zhī lǐ, duō nèi shì zì wèi zhī, yù yǒu pái dāng, zé bì yǒu sī shì mì qǐ dì jí wèi, yì shèng, zhì chū nèi tǎng wèi zhī. zōng lǐ cháng shàng shū yán: nèi shì yòng xīn, fēi jiè pái dāng yǐ qīn xiàn yú, zé jiǎ qiū yán yǐ fèng yīn qín, bù zhī fèi jǐ zhōu hàn xuè zhī láo, ér gōng yī xī shēng gē zhī lè. qǐng jìn jué zhī. bù bào.
故事,宮中飲宴,名曰排當。理宗朝,排當之禮,多內侍自為之,遇有排當,則必有私事密啟;帝即位,益盛,至出內帑為之。宗禮嘗上疏言:「內侍用心,非借排當以侵羨餘,則假秋筵以奉殷勤,不知費幾州汗血之勞,而供一夕笙歌之樂。請禁絕之。」不報。
dīng mǎo, dì zhì zì mín mù mín èr xùn, yǐ jiè bǎi guān.
丁卯,帝制《字民》、《牧民》二訓,以戒百官。
wù chén, zuǒ chéng xiàng jiāng wàn lǐ bà. wàn lǐ yǐ xiāng fán wèi yōu, lǚ qǐng yì shī wǎng jiù, jiǎ shì dào bù dá, wàn lǐ suì lì qiú qù, chū zhī fú zhōu. shí wáng yīng lín qǐ wèi qǐ jū láng jiān quán lì bù shì láng, shàng yán yuē: guó jiā suǒ shì zhě dà jiāng, xiāng fán qí hóu shé, yì bù róng huǎn. cháo tíng fāng cóng róng rú cháng shí, shì jǐ yī shī, qǐ néng zì ān? jiǎ shì dào móu fù zhú zhī, huì yīng lín yǐ yōu qù.
戊辰,左丞相江萬里罷。萬里以襄、樊為優,屢請益師往救,賈似道不答,萬里遂力求去,出知福州。時王應麟起為起居郎兼權吏部侍郎,上言曰:「國家所恃者大江,襄、樊其喉舌,議不容緩。朝廷方從容如常時,事幾一失,豈能自安?」賈似道謀復逐之,會應麟以憂去。
èr yuè, xīn wèi shuò, méng gǔ qián zhōng shū yòu chéng xiàng bā yán wèi shū mì fù shǐ.
二月,辛未朔,蒙古前中書右丞相巴延為樞密副使。
jiǎ xū, méng gǔ zhú zhāo yīng gōng yú gāo liáng hé.
甲戌,蒙古築昭應宮於高梁河。
bǐng zǐ, méng gǔ zhǔ yù xíng gōng, guān liú bǐng zhōng bó luō xǔ héng jí tài cháng qīng xú shì lóng suǒ qǐ cháo yí, dà yuè, jǔ jiǔ cì zhī.
丙子,蒙古主御行宮,觀劉秉忠、博囉、許衡及太常卿徐世隆所起朝儀,大悅,舉酒賜之。
dīng chǒu, méng gǔ yǐ suì jī, bà xiū zhú gōng chéng yì fū.
丁丑,蒙古以歲飢,罷修築宮城役夫。
rén chén, méng gǔ lì sī nóng sī, yǐ cān zhī zhèng shì zhāng wén qiān wèi qīng, shè sì dào xún xíng quàn nóng sī. wén qiān qǐng kāi jí tián, xíng jì xiān nóng xiān cán děng lǐ. ā hā mǎ tè yì jū mín jiān tiě, guān zhù nóng qì, gāo qí jià yǐ pèi mín, chuàng lì xíng hù bù yú dōng píng dà míng yǐ zào chāo, jí zhū lù zhuǎn yùn shǐ gàn zhèng hài mín wén qiān xī jí lùn bà zhī.
壬辰,蒙古立司農司,以參知政事張文謙為卿,設四道巡行勸農司。文謙請開籍田,行祭先農、先蠶等禮。阿哈瑪特議拘民間鐵,官鑄農器,高其價以配民,創立行戶部於東平、大名以造鈔,及諸路轉運使干政害民;文謙悉極論罷之。
yǐ wèi, xiāng yáng chū bù qí wàn yú rén, bīng chuán bǎi yú sōu, gōng méng gǔ wàn shān bǎo, wèi wàn hù zhāng hóng fàn děng suǒ bài.
乙未,襄陽出步騎萬餘人,兵船百餘艘,攻蒙古萬山堡,為萬戶張弘范等所敗。
gāo lì guó wáng zhí cháo yú méng gǔ. méng gǔ lìng guó wáng tè mò yù jǔ jūn rù gāo lì jiù jīng, yǐ tuō kè tuō duō lēi jiāo tiān yì wèi qí guó dá lǔ gá qí, hù sòng zhí guī guó. réng xià zhào: lín yǎn fèi lì, zuì bù kě shè ān qìng gōng chāng, běn fēi děi yǐ, zài suǒ kuān yòu. yǒu néng zhí sòng yǎn zhě, suī qí dǎng, yì bì zhòng zēng guān zhì.
高麗國王禃朝於蒙古。蒙古令國王特默裕舉軍入高麗舊京,以托克托多勒、焦天翼為其國達嚕噶齊,護送禃歸國。仍下詔:「林衍廢立,罪不可赦;安慶公淐,本非得已,在所寬宥。有能執送衍者,雖其黨,亦必重增官秩。」
sān yuè, gēng zǐ shuò, rì yǒu shí zhī.
三月,庚子朔,日有食之。
méng gǔ gǎi zhū lù xíng zhōng shū shěng wèi xíng shàng shū shěng.
蒙古改諸路行中書省為行尚書省。
guǐ chǒu, zhào yuē: lì yǐ lián chēng, zì gǔ yǒu zhī. jīn jué bù wén, qǐ bù zì zhāng xiǎn ér yōng yú shàng wén yú? qí lìng shì cóng qīng jiān láng guān gè jǔ lián lì, jiāng xiǎn zhuó yān.
癸丑,詔曰:「吏以廉稱,自古有之。今絕不聞,豈不自章顯而壅於上聞歟?其令侍從、卿監、郎官各舉廉吏,將顯擢焉。」
jiǎ yín, méng gǔ zhǔ rú shàng dōu.
甲寅,蒙古主如上都。
wù wǔ, méng gǔ ā zhū yǔ liú zhěng shàng yán: wéi shǒu xiāng yáng, bì dāng yǐ jiào shuǐ jūn zào zhàn jiàn wèi xiān wù. zhào xǔ zhī. yú shì zào zhàn jiàn wǔ qiān sōu, rì liàn shuǐ jūn qī wàn rén, suī yǔ bù néng chū, yì huà dì wèi chuán ér xí zhī.
戊午,蒙古阿珠與劉整上言:「圍守襄陽,必當以教水軍、造戰艦為先務。」詔許之。於是造戰艦五千艘,日練水軍七萬人,雖雨不能出,亦畫地為船而習之。
méng gǔ píng zhāng shàng shū shěng shì ā hā mǎ tè, shì qīng zhōng wài, yī shí dà chén duō ē fù zhī. zhōng shū zuǒ chéng xǔ héng, měi yǔ zhī yì, bì zhèng yán bù shǎo ràng. yǐ ér qí zi hū xùn yǒu tóng qiān shū mì zhī mìng, héng dú zhí zòu yuē: guó jiā shì quán, bīng mín cái sān zhě ér yǐ. jīn qí fù diǎn mín yǔ cái, zi yòu diǎn bīng, bù kě. méng gǔ zhǔ yuē: qīng lǜ qí fǎn yé? héng duì yuē: bǐ suī bù fǎn, cǐ fǎn dào yě. dì yǐ yǔ ā hā mǎ tè, ā hā mǎ tè yóu shì yuàn héng, yù yǐ shì zhōng zhī. héng lǚ rù cí miǎn, méng gǔ zhǔ bù xǔ.
蒙古平章尚書省事阿哈瑪特,勢傾中外,一時大臣多阿附之。中書左丞許衡,每與之議,必正言不少讓。已而其子呼遜有同簽樞密之命,衡獨執奏曰:「國家事權,兵、民、財三者而已。今其父典民與財,子又典兵,不可。」蒙古主曰:「卿慮其反耶?」衡對曰:「彼雖不反,此反道也。」帝以語阿哈瑪特,阿哈瑪特由是怨衡,欲以事中之。衡屢入辭免,蒙古主不許。
sì chuān zhì zhì sī qiǎn jiāng xiū hé zhōu chéng, méng gǔ lì wǔ shèng jūn yǐ jù zhī. zǒng shuài wāng wéi zhèng, lín jiā líng jiāng zuò shān, è qí shuǐ dào, yè xuán dēng shān jiān, biān zhú wèi lóng, zhōng zhì huǒ jù, shùn dì shì zhuǎn zǒu, zhào bǎi bù wài, yǐ fáng bù yú. nán shī zhī yǒu bèi, bù gǎn bī.
四川制置司遣將修合州城,蒙古立武勝軍以拒之。總帥汪惟正,臨嘉陵江作柵,扼其水道,夜懸燈柵間,編竹為籠,中置火炬,順地勢轉走,照百步外,以防不虞。南師知有備,不敢逼。
lián xī xiàn jì bà, méng gǔ zhǔ niàn zhī, cháng wèn shì chén: xī xiàn jū jiā hé wèi? shì chén yǐ dú shū duì. méng gǔ zhǔ yuē: dú shū gù zhèn suǒ jiào, rán dú zhī ér bù kěn yòng, duō dú hé wèi? yì zé qí bà zhèng ér bù fù qiú jìn yě. ā hā mǎ tè yīn chán zhī yuē: xī xiàn rì yǔ qī nù yàn lè ěr. méng gǔ zhǔ biàn sè yuē: xī xiàn qīng pín, hé cóng yàn yǐn! ā hā mǎ tè cán ér tuì. xī xiàn yǒu jí, yī yán xū yòng shā táng, jiā rén qiú yú wài, ā hā mǎ tè yǔ zhī èr jīn, xī xiàn què zhī yuē: shǐ cǐ wù guǒ néng huó rén, wú zhōng bù shòu jiān rén suǒ yǔ qiú huó yě. méng gǔ zhǔ wén ér qiǎn cì zhī.
廉希憲既罷,蒙古主念之,嘗問侍臣:「希憲居家何為?」侍臣以讀書對。蒙古主曰:「讀書固朕所教,然讀之而不肯用,多讀何為?」意責其罷政而不復求進也。阿哈瑪特因讒之曰:「希憲日與妻怒宴樂爾。」蒙古主變色曰:「希憲清貧,何從宴飲!」阿哈瑪特慚而退。希憲有疾,醫言須用沙糖,家人求於外,阿哈瑪特與之二斤,希憲卻之曰:「使此物果能活人,吾終不受奸人所與求活也。」蒙古主聞而遣賜之。
xià, sì yuè, wù yín, yǐ wén tiān xiáng jiān chóng zhèng diàn shuō shū zhēn xué shì yuàn, xún bà.
夏,四月,戊寅,以文天祥兼崇政殿說書、真學士院,尋罷。
jiǎ shì dào yǐ qù yào jūn, mìng xué shì jiàng zhào. tiān xiáng dāng zhì, yǔ jiē fěng shì dào. shí nèi zhì, xiāng chéng bì xiān chéng gǎo yú zǎi xiàng, tiān xiáng dú bù xún cǐ lì. shì dào jiàn zhì, yì bù mǎn, fěng bié yuàn gǎi zuò, tiān xiáng yuán yáng yì gù shì, jí qiú jiě zhí, qiān mì shū jiān, shì dào yòu shǐ tái guān zhāng zhì lì hé bà zhī. tiān xiáng shù bèi chì, nǎi yuán qián ruò shuǐ lì zhì shì, shí nián sān shí qī.
賈似道以去要君,命學士降詔。天祥當制,語皆諷似道。時內製,相承必先呈稿於宰相,天祥獨不循此例。似道見制,意不滿,諷別院改作,天祥援楊億故事,亟求解職,遷秘書監,似道又使台官張志立劾罷之。天祥數被斥,乃援錢若水例致仕,時年三十七。
rén wǔ, méng gǔ tán zhōu yǔn hēi shuāng èr xī.
壬午,蒙古檀州隕黑霜二夕。
jǐ chǒu, méng gǔ gāo lì xíng shěng zòu yán: gāo lì lín yǎn sǐ, qí zi wéi mào shàn xí lìng gōng wèi, wèi shàng shū sòng zōng lǐ suǒ shā. dǎo zhōng mín jiē chū jiàng, yǐ hái zhī jiù jīng. yǎn dǎng péi zhòng sūn děng fù jí yú zhòng, lì wáng zhí shù zú chéng huà hóu wèi wáng, cuàn rù zhēn dǎo.
己丑,蒙古高麗行省奏言:「高麗林衍死,其子惟茂擅襲令公位,為尚書宋宗禮所殺。島中民皆出降,已還之舊京。衍黨裴仲孫等復集餘眾,立王禃庶族承化侯為王,竄入珍島。」
wǔ yuè, xīn chǒu, yǐ wú gé wèi yán jiāng zhì zhì xuān fǔ shǐ.
五月,辛丑,以吳革為沿江制置宣撫使。
guǐ mǎo, sì chuān zhì zhì sī qiǎn dōu tǒng niú xuān, yǔ méng gǔ shǎn xī qiān shěng yī sū dài ěr yán zhōng fàn děng zhàn yú jiā dìng zhòng qìng diào yú shān mǎ hú jiāng, jiē bài, xuān wèi méng gǔ suǒ huò, suì pò sān zhài.
癸卯,四川制置司遣都統牛宣,與蒙古陝西簽省伊蘇岱爾、嚴忠范等戰於嘉定、重慶、釣魚山、馬湖江,皆敗,宣為蒙古所獲,遂破三寨。
dīng wèi, méng gǔ yǐ tóng zhī shū mì yuàn shì hā dá wèi píng zhāng zhèng shì.
丁未,蒙古以同知樞密院事哈達為平章政事。
bǐng chén, méng gǔ shàng shū shěng yán: zhū wáng qiǎn shǐ qǔ suǒ zhū wù jí pù mǎ děng shì, qǐng zì jīn bìng yǐ wén yí, wú dé kǒu chuán jiào lìng. cóng zhī.
丙辰,蒙古尚書省言:「諸王遣使取索諸物及鋪馬等事,請自今並以文移,毋得口傳教令。」從之。
méng gǔ gǎi xuān huī yuàn wèi guāng lù sī, réng yǐ wū zhēn chōng shǐ.
蒙古改宣徽院為光祿司,仍以烏珍充使。
liù yuè, gēng wǔ, zhào: tài jí tú shuō xī míng yì chuán xù chūn qiū chuán xù, tiān xià shì zǐ yí yì qí wén.
六月,庚午,詔:「《太極圖說》、《西銘》、《易傳序》、《春秋傳序》,天下士子宜肄其文。」
gēng chén, huáng zǐ xiàn hōng.
庚辰,皇子憲薨。
bǐng shēn, méng gǔ lì jí tián yú dà dū zhī dōng nán jiāo, cóng zhāng wén qiān zhī yán yě.
丙申,蒙古立籍田於大都之東南郊,從張文謙之言也。
méng gǔ jìn mín shàn rù sòng jìng piāo lüè.
蒙古禁民擅入宋境剽掠。
qiū, qī yuè, fù kāi zhōu, gèng zhù yìn gěi zhī.
秋,七月,復開州,更鑄印給之。
méng gǔ dū yuán shuài yī sū dài ěr qīn guāng zhōu.
蒙古都元帥伊蘇岱爾侵光州。
bā yuè, wù chén shuò, méng gǔ zhú huán chéng yǐ bī xiāng yáng.
八月,戊辰朔,蒙古築環城以逼襄陽。
rén chén, zhào: jùn xiàn xíng tuī pái fǎ, xū jiā guǎ ruò hù zū, hài mín wèi shén. qí lìng gè lù jiān sī xún fǎng, jí chú qí bì.
壬辰,詔:「郡縣行推排法,虛加寡弱戶租,害民為甚。其令各路監司詢訪,亟除其弊。」
zhào jiǎ shì dào rù cháo bù bài. měi cháo tuì, dì bì qǐ bì xí, mù sòng zhī chū diàn tíng shǐ zuò. guǐ sì, zhào shí rì yī zhāo.
詔賈似道入朝不拜。每朝退,帝必起避席,目送之出殿庭始坐。癸巳,詔十日一朝。
shí méng gǔ gōng wéi xiāng fán shén jí, shì dào rì zuò gé lǐng, qǐ lóu gé tíng xiè, zuò bàn xián táng, yán yǔ liú, sù jǐ xiàng qí zhōng, qǔ gōng rén yè shì jí chàng ní yǒu měi sè zhě wèi qiè, rì sì yín lè, yǔ gù bó tú zòng bó, rén wú gǎn kuī qí dì zhě. yǒu qiè xiōng lái, lì fǔ mén ruò jiāng rù zhuàng, shì dào jiàn zhī, fù tóu huǒ zhōng. cháng yǔ qún qiè jù dì dòu xī shuài, suǒ yā kè xì zhī yuē: cǐ jūn guó zhòng shì yé? kù shì bǎo wán, jiàn duō bǎo gé, yī rì yī dēng wán. wén yú jiè yǒu yù dài, yǐ xùn zàng, fā zhǒng qǔ zhī. rén yǒu wù, qiú bù yǔ, zhé dé zuì. zì shì huò lěi yuè bù cháo, suī cháo xiǎng jǐng líng gōng yì bù cóng jià. yǒu yán biān shì zhě, zhé jiā biǎn chì. yī rì, dì wèn yuē: xiāng yáng wéi yǐ sān nián, nài hé? shì dào duì yuē: běi bīng yǐ tuì, bì xià hé cóng dé cǐ yán? dì yuē: shì yǒu nǚ pín yán zhī. shì dào jié qí rén, wū yǐ tā shì, cì sǐ. yóu shì biān shì suī rì jí, wú gǎn yán zhě.
時蒙古攻圍襄、樊甚急,似道日坐葛嶺,起樓閣亭榭,作半閒堂,延羽流,塑己像其中,取宮人葉氏及倡尼有美色者為妾,日肆淫樂,與故博徒縱博,人無敢窺其第者。有妾兄來,立府門若將入狀,似道見之,縛投火中。嘗與群妾據地鬥蟋蟀,所押客戲之曰:「此軍國重事耶?」酷嗜寶玩,建多寶閣,一日一登玩。聞余玠有玉帶,已殉葬,發冢取之。人有物,求不與,輒得罪。自是或累月不朝,雖朝享景靈宮亦不從駕。有言邊事者,輒加貶斥。一日,帝問曰:「襄陽圍已三年,奈何?」似道對曰:「北兵已退,陛下何從得此言?」帝曰:「適有女嬪言之。」似道詰其人,誣以它事,賜死。由是邊事雖日急,無敢言者。
lán xī chù shì jīn lǚ xiáng, yǐ xiāng fán zhī shī rì jí, jìn qiān zhì dǎo xū zhī cè, qǐng yǐ zhòng bīng yóu hǎi dào zhí qū yàn jì, zé xiāng fán zhī shī bù gōng ér zì jiě, wén zhě yǐ wèi yū kuò. rán lǚ xiáng suǒ xù hǎi bó jīng yóu zhī jùn xiàn, yǐ jí jù yáng bié wù, nán yì yuǎn jìn, hòu yàn zhī wú huò shuǎng zhě.
蘭溪處士金履祥,以襄、樊之師日急,進「牽制搗虛」之策,請以重兵由海道直趨燕薊,則襄、樊之師不攻而自解,聞者以為迂闊。然履祥所敘海舶經由之郡縣,以及巨洋、別塢,難易遠近,後驗之無或爽者。
jiǔ yuè, gēng xū, yǐ huáng wàn shí wèi yán hǎi zhì zhì shǐ.
九月,庚戌,以黃萬石為沿海制置使。
dōng, shí yuè, dīng chǒu, zhào: fàn wén hǔ zǒng tǒng diàn qián sī liǎng huái zhū jūn, wǎng xiāng fán bèi yù, cì kào shī qián yī bǎi wǔ shí wàn.
冬,十月,丁丑,詔:「范文虎總統殿前司兩淮諸軍,往襄、樊備御,賜犒師錢一百五十萬。」
tái zhōu dà shuǐ jǐ mǎo, zhào fā cāng mǐ zhèn zhī.
台州大水;己卯,詔發倉米賑之。
jiǎ shēn, yǐ chén zōng lǐ zhào shùn sūn jiān quán cān zhī zhèng shì.
甲申,以陳宗禮、趙順孫兼權參知政事。
yǐ yǒu, méng gǔ xiǎng yú tài miào.
乙酉,蒙古享於太廟。
jǐ chǒu, méng gǔ zhǔ guī zì shàng dōu, yì lì sān xǐng. shì yù shǐ gāo míng shàng fēng shì yuē: chén wén sān xǐng shè zì jìn gǔ, qí fǎ, yóu zhōng shū chū, gǎi yí mén xià. yì bù hé, zé yǒu bó zhèng huò fēng hái zhào shū yì hé, zé hái yí zhōng shū. zhōng shū yí shàng shū, shàng shū nǎi xià liù bù jùn guó. fāng jīn tiān xià dà yú gǔ ér shì yì fán, qǔ jué yī shěng, yóu yuē yǒu yōng, kuàng sān xǐng hū? qiě duō zhì guān zhě, qiú miǎn shī zhèng yě. dàn shǐ xián jùn cuì yú yī táng, sù shǔ cān jué, zì miǎn shī zhèng, qǐ bì bié guān yì zuò ér hòu wú shī zhèng hū? gù yuē zhèng guì dé rén bù guì duō, bù rú yī shěng biàn. méng gǔ zhǔ shēn rán zhī.
己丑,蒙古主歸自上都,議立三省。侍御史高鳴上封事曰:「臣聞三省設自近古,其法,由中書出,改移門下。議不合,則有駁正或封還詔書;議合,則還移中書。中書移尚書,尚書乃下六部、郡國。方今天下大於古而事益繁,取決一省,猶曰有壅,況三省乎?且多置官者,求免失政也。但使賢俊萃於一堂,速署參決,自免失政,豈必別官異坐而後無失政乎?故曰政貴得人不貴多,不如一省便。」蒙古主深然之。
rùn yuè, jǐ yǒu, yǐ ān jí zhōu shuǐ, miǎn gōng tián zū.
閏月,己酉,以安吉州水,免公田租。
shí yī yuè, dīng chǒu, yǐ jiā xìng huá tíng liǎng xiàn shuǐ, miǎn gōng tián mín tián zū.
十一月,丁丑,以嘉興、華亭兩縣水,免公田、民田租。
chén zōng lǐ shū yán: guó suǒ yǐ lì yuē tiān mìng rén xīn, yīn qí jǐng ér jiā jìng wèi, tiān mìng wèi yǒu bù kě huí yě yīn qí wèi zhuì ér jiā suī dìng, rén xīn wèi cháng bù kě huí yě.
陳宗禮疏言:「國所以立曰天命、人心,因其警而加敬畏,天命未有不可回也;因其未墜而加綏定,人心未嘗不可回也。」
gēng chén, zhào kào shǎng xiāng yǐng tún shù jiāng shì.
庚辰,詔犒賞襄、郢屯戍將士。
guǐ wèi, méng gǔ mìng xī xià guǎn mín guān jìn sēng tú mào jù mín tián.
癸未,蒙古命西夏管民官禁僧徒冒據民田。
rén chén, méng gǔ shēn míng quàn kè nóng sāng shǎng fá zhī fǎ.
壬辰,蒙古申明勸課農桑賞罰之法。
yǐ wèi, chén zōng lǐ bà, xún zú.
乙未,陳宗禮罷,尋卒。
shí èr yuè, bǐng shēn shuò, méng gǔ gǎi sī nóng sī wèi dà sī nóng sī, tiān shè xún xíng quàn nóng shǐ fù gè sì yuán, yǐ yù shǐ zhōng chéng bó luō jiān dà sī nóng qīng. ān tú yán bó luō yǐ tái chén jiān lǐng, qián wú cǐ lì, méng gǔ zhǔ yuē: sī nóng fēi xì shì, zhèn shēn yù cǐ, gù lìng bó luō zǒng zhī. xún yǐ dōu shuǐ jiān lì dà sī nóng sī.
十二月,丙申朔,蒙古改司農司為大司農司,添設巡行勸農使、副各四員,以御史中丞博囉兼大司農卿。安圖言博囉以台臣兼領,前無此例,蒙古主曰:「司農非細事,朕深喻此,故令博囉總之。」尋以都水監隸大司農司。
méng gǔ yǐ zhào liáng bì wèi mì shū jiān chōng guó xìn shǐ, shǐ rì běn.
蒙古以趙良弼為秘書監、充國信使,使日本。
dīng wèi, jīn chǐ biāo guó èr bù qiú zhǎng nèi fù yú méng gǔ.
丁未,金齒、驃國二部酋長內附於蒙古。
méng gǔ yǐ dǒng wén bǐng wèi shān dōng lù tǒng jūn fù shǐ, zhì yí zhōu. yí yǔ sòng jiē rǎng, zhèn bīng yǎng nèi jùn xiǎng yùn. yǒu zhào hé dí běn bù, wén bǐng mìng shōu zhōu xiàn suǒ yí wén. zhòng jù wéi zhào zhǐ, wén bǐng yuē: dì zhǐ zhī. nǎi qiǎn shǐ rù zòu, lüè yuē: dí rén jiē rǎng, zhī wú xū shí, yī bù kě biān mín gōng dùn shén láo, zhòng kǔ cǐ yì, èr bù kě kùn wú mín yǐ jù lái zhě, sān bù kě. méng gǔ zhǔ dà wù, bà zhī.
蒙古以董文炳為山東路統軍副使,治沂州。沂與宋接壤,鎮兵仰內郡餉運。有詔和糴本部,文炳命收州縣所移文。眾懼違詔旨,文炳曰:「第止之。」乃遣使入奏,略曰:「敵人接壤,知吾虛實,一不可;邊民供頓甚勞,重苦此役,二不可;困吾民以懼來者,三不可。」蒙古主大悟,罷之。
méng gǔ zhāng hóng fàn yán yú shǐ tiān zé yuē: jīn guī qǔ xiāng yáng, zhōu yú wéi ér huǎn yú gōng zhě, jì dài qí zì bì yě. rán xià guì chéng jiāng zhǎng sòng yī liáng rù chéng, wǒ wú yù zhī zhě. ér jiāng líng guī xiá xíng lǚ xiū zú, dào chū xiāng yáng zhě xiāng jì, níng yǒu zì bì zhī shí hū? ruò zhú wàn shān yǐ duàn qí xī, lì shān guàn zi tān yǐ jué qí dōng, zé sù bì zhī dào yě. tiān zé cóng zhī, suì chéng wàn shān, xǐ hóng fàn yú lù mén. zì shì xiāng fán dào jué, liáng yuán bù jì.
蒙古張弘范言於史天澤曰:「今規取襄陽,周於圍而緩於攻者,計待其自斃也。然夏貴乘江漲送衣糧入城,我無御之者。而江陵、歸、峽行旅休卒,道出襄陽者相繼,寧有自斃之時乎?若築萬山以斷其西,立柵灌子灘以絕其東,則速斃之道也。」天澤從之,遂城萬山,徙弘范於鹿門。自是襄、樊道絕,糧援不繼。
shì suì, méng gǔ yǐ yīng chāng fǔ jí shān dōng zī lái lù jī, zhèn zhī. nán jīng hé nán liǎng lù hàn, jiǎn qí fù.
是歲,蒙古以應昌府及山東、淄、萊路飢,賑之。南京、河南兩路旱,減其賦。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún qī nián yuán zhì yuán bā nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳七年(元至元八年)
chūn, zhēng yuè, yǐ chǒu shuò, fēng huáng zǐ shì wèi jiàn guó gōng.
春,正月,乙丑朔,封皇子昰為建國公。
zhào tāng hàn hóng tiān cì, bù zhì.
召湯漢、洪天賜,不至。
zhào jiè tān lì.
詔戒貪吏。
jǐ mǎo, méng gǔ yǐ tóng qiān hé nán xíng shěng shì ā ěr hā yǎ cān zhī shàng shū shěng shì. bǐng xū, méng gǔ gāo lì ān fǔ ā hā děng lüè dì zhēn dǎo, yǔ lín yǎn yú dǎng yù, duō suǒ wáng shī. zhōng shū shěng chén yán, dié zhī zhēn dǎo yú liáng jiāng jié, yí chéng ruò gōng zhī zhào bù xǔ, lìng xún shì xiǎn yào, cháng wèi zhī bèi.
己卯,蒙古以同簽河南行省事阿爾哈雅參知尚書省事。丙戌,蒙古高麗安撫阿哈等略地珍島,與林衍餘黨遇,多所亡失。中書省臣言,諜知珍島餘糧將竭,宜乘弱攻之;詔不許,令巡視險要,常為之備。
rén chén, méng gǔ chì: zhū guān guǎ gū dú jí bìng bù néng zì jiàn zhě, guān gěi lú shě xīn mǐ.
壬辰,蒙古敕:「諸鰥寡孤獨疾病不能自薦者,官給廬舍、薪米。」
èr yuè, dīng yǒu, méng gǔ fā zhōng dōu zhēn dìng shùn tiān hé jiān píng luán mín èr wàn bā qiān yú rén zhú gōng chéng.
二月,丁酉,蒙古發中都、真定、順天、河間、平、灤民二萬八千餘人築宮城。
jǐ hài, méng gǔ bà zhū lù zhuǎn yùn sī rù zǒng guǎn fǔ, yí shǎn shǔ xíng zhōng shū shěng yú xìng yuán.
己亥,蒙古罷諸路轉運司入總管府,移陝蜀行中書省於興元。
guǐ mǎo, méng gǔ yǐ dōng jīng xíng shěng shì zhào bì wèi zhōng shū yòu chéng.
癸卯,蒙古以東京行省事趙璧為中書右丞。
méng gǔ sì chuān xíng shěng yī sū dài ěr yán: bǐ yīn jī jǐn, dào zéi zī duō. ruò bù xiǎn lù yī èr, wú yǐ shì chéng. chì zhōng shū xiáng yì. ān tú zòu yuē: qiáng qiè dào zéi, yī jiē chù sǐ, kǒng fēi suǒ yí. zuì zhì sǐ zhě, yí réng jiù dài bào. cóng zhī.
蒙古四川行省伊蘇岱爾言:「比因饑饉,盜賊滋多。若不顯戮一二,無以示懲。」敕中書詳議。安圖奏曰:「強竊盜賊,一皆處死,恐非所宜。罪至死者,宜仍舊待報。」從之。
jiǎ chén, méng gǔ mìng hū tú dá ěr chí zhào zhāo yù gāo lì lín yǎn yú dǎng péi zhòng sūn.
甲辰,蒙古命呼圖達爾持詔招諭高麗林衍餘黨裴仲孫。
yǐ sì, méng gǔ dà lǐ děng chù xuān wèi dōu yuán shuài bǎo hè dǐng wáng fù kù kù dài děng, móu dú shā huáng zǐ yún nán wáng hū gé qí, shì jué, bìng fú zhū.
乙巳,蒙古大理等處宣慰都元帥保赫鼎、王傅庫庫岱等,謀毒殺皇子云南王呼格齊,事覺,並伏誅。
xīn yǒu, méng gǔ chì: fán sòng ér zì nì jí wū gào rén zuì zhě, yǐ qí zuì zuì zhī.
辛酉,蒙古敕:「凡訟而自匿及誣告人罪者,以其罪罪之。」
sān yuè, yǐ chǒu, méng gǔ zēng zhì hé dōng shān xī dào àn chá sī, gǎi hé dōng shǎn xī dào wèi shǎn xī sì chuān dào, shān běi dōng xī dào wèi shān běi liáo dōng dào.
三月,乙丑,蒙古增置河東、山西道按察司,改河東、陝西道為陝西、四川道,山北東、西道為山北、遼東道。
jiǎ shēn, méng gǔ zhǔ rú shàng dōu.
甲申,蒙古主如上都。
méng gǔ zhōng shū zuǒ chéng xǔ héng shàng shū lùn ā hā mǎ tè zhuān quán wǎng shàng dù zhèng hài mín zhū shì, bù bào, yīn yǐ lǎo bìng qǐng jiě jī wù. méng gǔ zhǔ bù xǔ, qiě mìng jǔ zì dài zhě. héng zòu yuē: yòng rén, tiān zǐ zhī dà bǐng yě. chén xià fàn lùn qí xián fǒu zé kě, ruò shòu zhī yǐ wèi, zé dāng duàn zì chén zhōng, bù kě shǐ chén xià yǒu shì ēn zhī jiàn. yǐ yǒu, bài héng jí xián dà xué shì jiān guó zi jì jiǔ, jí yān jīng nán chéng jiù shū mì yuàn shè xué. héng wén mìng, xǐ yuē cǐ wú shì yě. yīn qǐng zhēng qí dì zǐ wáng zǐ yē lǜ yǒu shàng yáo suì děng shí èr rén wèi zhāi zhǎng. shí suǒ xuǎn dì zǐ jiē yòu zhì, héng dài zhī rú chéng rén, ài zhī rú zi, chū rù jìn tuì, qí yán rú jūn chén. qí wèi jiào, yīn jué yǐ míng shàn, yīn shàn yǐ kāi bì, xiāng qí dòng xī yǐ wèi zhāng chí. kè sòng shǎo xiá, jí xí lǐ, huò xí shū suàn, shǎo zhě zé lìng xí bài guì yī ràng jìn tuì yīng duì. huò shè, huò tóu hú, fù zhě fá dú shū ruò gān biàn. jiǔ zhī, zhū shēng rén rén zì yǐ wèi dé shī.
蒙古中書左丞許衡上疏論阿哈瑪特專權、罔上、蠹政、害民諸事,不報,因以老病請解機務。蒙古主不許,且命舉自代者。衡奏曰:「用人,天子之大柄也。臣下泛論其賢否則可,若授之以位,則當斷自宸衷,不可使臣下有市恩之漸。」乙酉,拜衡集賢大學士兼國子祭酒,即燕京南城舊樞密院設學。衡聞命,喜曰;「此吾事也。」因請征其弟子王梓、耶律有尚、姚燧等十二人為齋長。時所選弟子皆幼稚,衡待之如成人,愛之如子,出入進退,其嚴如君臣。其為教,因覺以明善,因善以開蔽,相其動息以為張弛。課誦少暇,即習禮,或習書算,少者則令習拜跪、揖讓、進退、應對。或射,或投壺,負者罰讀書若干遍。久之,諸生人人自以為得師。
méng gǔ shì jiǎng xué shì tú kè tǎn gōng lǚ yù zòu xíng kē jǔ, zhī méng gǔ zhǔ yú shì shì zhòng jiào ér qīng chán, nǎi yán nuò yì yǒu zhī kē jǔ lèi jiào, dào xué lèi chán. méng gǔ zhǔ nù, zhào yáo shū xǔ héng yǔ zǎi chén tíng biàn. dǒng wén zhōng zì wài rù, méng gǔ zhǔ yuē: rǔ rì sòng sì shū, yì dào xué zhě. wén zhōng duì yuē: bì xià měi yán shì bù zhì jīng jiǎng kǒng mèng zhī dào ér wèi shī fù, hé guān xiū shēn, hé yì zhì guó! yóu shì hǎi nèi zhī shì, shāo zhī cóng shì shí xué. chén jīn suǒ sòng jiē kǒng mèng zhī yán, yān zhī suǒ wèi dào xué! ér sú rú shǒu wáng guó yú xí, yù xíng qí shuō, gù yǐ shì shàng huò shèng tīng. kǒng fēi bì xià jiào rén xiū shēn zhì guó zhī běn yě. shì suì zhǐ.
蒙古侍講學士圖克坦公履欲奏行科舉,知蒙古主於釋氏重教而輕禪,乃言懦亦有之;科舉類教,道學類禪。蒙古主怒,召姚樞、許衡與宰臣廷辨。董文忠自外入,蒙古主曰:「汝日誦《四書》,亦道學者。」文忠對曰:「陛下每言士不治經講孔、孟之道而為詩賦,何關修身,何益治國!由是海內之士,稍知從事實學。臣今所誦皆孔、孟之言,焉知所謂道學!而俗儒守亡國餘習,欲行其說,故以是上惑聖聽。恐非陛下教人修身治國之本也。」事遂止。
shì yuè, yǐ hé zhōu jí zhōu wú wèi zhèn cháo ān qìng zhū zhōu píng jiāng fǔ jī, zhèn zhī.
是月,以和州、吉州、無為、鎮巢、安慶諸州、平江府飢,賑之。
xià, sì yuè, rén yín, méng gǔ jīng lüè sī shí dōu yán: gāo lì nì dǎng péi zhòng sūn, jī liú shǐ mìng, fù gù bù fú, qǐng yǔ hào ěr qí wáng guó chāng fēn dào jìn tǎo. méng gǔ zhǔ cóng zhī, mìng gāo lì qiān jūn zhēng zhēn dǎo.
夏,四月,壬寅,蒙古經略司實都言:「高麗逆黨裴仲孫,稽留使命,負固不服,請與浩爾齊、王國昌分道進討。」蒙古主從之,命高麗簽軍征珍島。
wù wǔ, fàn wén hǔ yǔ méng gǔ ā zhū děng zhàn yú tuān tān, jūn bài, tǒng zhì zhū shèng děng bǎi yú rén wèi méng gǔ suǒ huò.
戊午,范文虎與蒙古阿珠等戰於湍灘,軍敗,統制硃勝等百餘人為蒙古所獲。
wǔ yuè, yǐ chǒu, méng gǔ yǐ dōng dào bīng wéi shǒu xiāng yáng, mìng sài yīn è dé qí zhèng dǐng lǜ zhū jiāng shuǐ lù bìng jìn, yǐ qù jiā dìng wāng liáng chén péng tiān xiáng chū zhòng qìng, zhā lā bù hā chū lú zhōu, lì jí sī chū rǔ zhōu, yǐ qiān zhì zhī. suǒ zhì shùn liú zòng fá, duàn fú qiáo, huò jiāng zú zhàn jiàn shén zhòng.
五月,乙丑,蒙古以東道兵圍守襄陽,命賽音諤德齊、鄭鼎率諸將水陸並進,以趣嘉定;汪良臣、彭天祥出重慶,扎拉布哈出瀘州,立吉思出汝州,以牽制之。所至順流縱筏,斷浮橋,獲將卒、戰艦甚眾。
xīn wèi, méng gǔ fēn dà lǐ guó sān shí qī bù wèi sān lù, yǐ dà lǐ bā bù mán xīn fù, jiàng zhào fǔ yù.
辛未,蒙古分大理國三十七部為三路,以大理八部蠻新附,降詔撫諭。
rén shēn, méng gǔ zào nèi wài yí zhàng.
壬申,蒙古造內外儀仗。
jǐ mǎo, méng gǔ yǐ shǐ tiān zé píng zhāng jūn guó zhòng shì.
己卯,蒙古以史天澤平章軍國重事。
méng gǔ shí dōu yán: zhēn dǎo zéi tú bài sàn, yú dǎng cuàn rù dān luó.
蒙古實都言:「珍島賊徒敗散,餘黨竄入耽羅。」
yǐ yǒu, cì lǐ bù jìn shì zhāng zhèn sūn yǐ xià wǔ bǎi èr rén jí dì chū shēn.
乙酉,賜禮部進士張鎮孫以下五百二人及第、出身。
liù yuè, jiǎ wǔ, méng gǔ chì shū mì yuàn: fán jūn shì jìng zòu, bù bì jīng yóu shàng shū shěng qí gàn qián liáng zhě yì zhī.
六月,甲午,蒙古敕樞密院:「凡軍事徑奏,不必經由尚書省;其干錢糧者議之。」
bǐng shēn, yǐ zhū jì dà yǔ bào fēng, fā mǐ zhèn bèi shuǐ zhī jiā.
丙申,以諸暨大雨、暴風,發米賑被水之家。
guǐ mǎo, fàn wén hǔ jiāng wèi zú jí liǎng huái zhōu shī shí wàn jìn zhì lù mén. shí hàn shuǐ yì, ā zhū jiā hàn dōng xī wèi zhèn, bié lìng yī jūn qù huì dān tān, jī qí qián fēng. zhū jiāng shùn liú gǔ zào, wén hǔ jūn nì zhàn, bù lì, qì qí gǔ, chéng yè dùn qù. méng gǔ fú qí jūn, huò zhàn chuán jiǎ zhàng bù kě shèng jì.
癸卯,范文虎將衛卒及兩淮舟師十萬進至鹿門。時漢水溢,阿珠夾漢東、西為陣,別令一軍趣會丹灘,擊其前鋒。諸將順流鼓譟,文虎軍逆戰,不利,棄旗鼓,乘夜遁去。蒙古俘其軍,獲戰船、甲仗不可勝計。
shì yuè, huái dōng zhì zhì shǐ yìn yīng léi chéng wǔ hé kǒu, mìng zhèn jiāng zhuǎn mǐ shí wàn shí zhù xīn chéng, cì míng ān huái jūn. méng gǔ tǒng jūn sī kù chūn dǒng wén bǐng lái zhēng, bù néng dé.
是月,淮東制置使印應雷城五河口,命鎮江轉米十萬石貯新城,賜名安淮軍。蒙古統軍司庫春、董文炳來爭,不能得。
qiū, qī yuè, rén xū shuò, méng gǔ shè huí huí sī tiān tāi guān shǔ.
秋,七月,壬戌朔,蒙古設回回司天台官屬。
rén wǔ, sì chuān zhì zhì shǐ zhū sì sūn yán: wǔ yuè yǐ lái, jiāng shuǐ fán sān fàn yì, zì jiā ér yú, piào dàng chéng bì, lóu lǔ pǐ huài. yòu, jiā dìng dì zhèn zhě zài, bèi zāi hài wèi shén. qǐ cì chù bà, shàng dá tiān qiǎn. zhào bù yǔn.
壬午,四川制置使硃禩孫言:「五月以來,江水凡三泛溢,自嘉而渝,漂蕩城壁,樓櫓圮壞。又,嘉定地震者再,被災害為甚。乞賜黜罷,上答天譴。」詔不允。
yǐ yǒu, xiāng yáng qiǎn jiāng lái xìng guó gōng méng gǔ bǎi zhàng shān yíng, wèi ā zhū suǒ bài, zhuī zhì tuān tān, shā shāng èr qiān yú rén.
乙酉,襄陽遣將來興國攻蒙古百丈山營,為阿珠所敗,追至湍灘,殺傷二千餘人。
bā yuè, rén chén shuò, rì yǒu shí zhī.
八月,壬辰朔,日有食之。
rén zǐ, méng gǔ zhǔ guī zì shàng dōu.
壬子,蒙古主歸自上都。
méng gǔ qiān chéng dū tǒng jūn sī yú méi zhōu.
蒙古遷成都統軍司於眉州。
jǐ wèi, méng gǔ shèng dàn jié, chū lì nèi wài yí zhàng jí yún hé shǔ lè wèi.
己未,蒙古聖誕節,初立內外儀仗及雲和署樂位。
méng gǔ dōng chuān tǒng jūn sī gōng tóng bó zhài, shǒu zhài guān lǐ qìng jiàng. méng gǔ yǐ qìng zhī liáng shān jūn shì.
蒙古東川統軍司攻銅鈸寨,守寨官李慶降。蒙古以慶知梁山軍事。
jiǔ yuè, jiǎ xū, méng gǔ tài miào zhù huài, yù shǐ hé dōu shuǐ liú zhěng jiān zào bù jìng, zhěng yǐ yōu zú. zhāng yì qǐng xiān qī gào miào, rán hòu wán qì cóng zhī.
九月,甲戌,蒙古太廟柱壞,御史劾都水劉晸監造不敬,晸以憂卒。張易請先期告廟,然後完葺;從之。
yǐ hài, yǐ tāng hàn hóng tiān xī lǚ cí zhào mìng, bìng quán huá wén gé xué shì, réng yǔ cí lù.
乙亥,以湯漢、洪天錫屢辭召命,並權華文閣學士,仍予祠祿。
rén wǔ, tǒng zhì fàn guǎng gōng jiāo zhōu, wèi méng gǔ qiān hù jiǎng dé suǒ bài, guǎng bèi qín.
壬午,統制范廣攻膠州,為蒙古千戶蔣德所敗,廣被擒。
guǐ wèi, méng gǔ zhǔ yǐ sì chuān mín lì kùn bì, zhào miǎn chá yán děng kè, yǐ jūn mín tián zū gěi jūn shí. réng chì yǒu sī: yǒu yán chá yán zhī lì zhě, yǐ wéi zhì lùn.
癸未,蒙古主以四川民力困敝,詔免茶、鹽等課,以軍民田租給軍食。仍敕有司:「有言茶、鹽之利者,以違制論。」
jǐ chǒu, huáng zǐ shēng.
己丑,皇子生。
dōng, shí yuè, guǐ sì, méng gǔ dà sī nóng sī yán gāo táng zhōu dá lǔ gá qí hū tú nà zhōu yǐn zhāng tíng ruì tóng zhī chén sī jì quàn kè yǒu xiào, shǎn xiàn yǐn wáng zǐ dài yú quàn kè, yí jiā chù zhì yǐ shì quàn chéng cóng zhī.
冬,十月,癸巳,蒙古大司農司言高唐州達嚕噶齊呼圖納、州尹張庭瑞、同知陳思濟勸課有效,陝縣尹王仔怠於勸課,宜加黜陟以示勸懲;從之。
bǐng shēn, sì xiù wáng yǔ zé zú, zhuī fēng lín hǎi jùn wáng.
丙申,嗣秀王與澤卒,追封臨海郡王。
dīng yǒu, méng gǔ xiǎng yú tài miào.
丁酉,蒙古享於太廟。
shí yī yuè, rén xū, méng gǔ bà zhū lù jiāo chāo dōu tí jǔ sī.
十一月,壬戌,蒙古罷諸路交鈔都提舉司。
jǐ sì, tāng hàn yǐ duān míng diàn xué shì zhì shì.
己巳,湯漢以端明殿學士致仕。
yǐ hài, méng gǔ jiàn guó hào yuē dà yuán, qǔ yì dà zāi qián yuán zhī yì, cóng tài bǎo liú bǐng zhōng qǐng yě.
乙亥,蒙古建國號曰大元,取《易》「大哉乾元」之義,從太保劉秉忠請也。
bǐng xū, yuán zhì sì chuān xíng shěng yú chéng dū.
丙戌,元置四川行省於成都。
yuán wàn ān gé chéng.
元萬安閣成。
shí èr yuè, xīn mǎo shuò, yuán xuān huī yuàn qǐng yǐ lán yí hù táo jīn, yuán zhǔ yuē: gū zhǐ, wú zhòng láo wú mín yě.
十二月,辛卯朔,元宣徽院請以闌遺戶淘金,元主曰:「姑止,毋重勞吾民也。」
xīn hài, chū zhì shì jí.
辛亥,初置士籍。
jiǎ shì dào yù zhì dōng nán shì xīn, nǎi lìng yù shǐ chén bó dà qǐng jí shì rén, kāi jù xiāng lǐ xìng míng nián jiǎ sān dài qī shì, lìng xiāng lín jié kān, yú kē jǔ tiáo zhì wú ài, fāng xǔ nà juǎn. yòu yán hòu shěng fù shì fǎ, bǐ xiào zhōng shěng yuán juǎn zì jī shāo yì zhě, chù zhī. fù shì zhī rì, lù suǒ huái xié. yǒu lǐ fāng sūn zhě, shǎo shí xì diāo gǔ jiān, suǒ zhě shì zhī, hài yuē: cǐ wén shēn zhě! shì wén, bèi chù. shí biān shì wēi jí, shù shǒu wú cè, ér yǐ kē jǔ lèi shì rén, qí miù zhì cǐ.
賈似道欲制東南士心,乃令御史陳伯大請籍士人,開具鄉里、姓名、年甲、三代、妻室,令鄉鄰結勘,於科舉條制無礙,方許納卷。又嚴後省覆試法,比校中省元卷字跡稍異者,黜之。覆試之日,露索懷挾。有李鈁孫者,少時戲雕股間,索者視之,駭曰:「此文身者!」事聞,被黜。時邊事危急,束手無策,而以科舉累士人,其謬至此。
chū, chén zhòng wēi wèi jiāng xī tí xíng, wǔ shì dào, bà qù, zhì shì qǐ zhī huì zhōu, qiān tài fǔ sì chéng, lún duì, yán: lù ěr kě yǐ diào tiān xià zhī zhōng cái, ér bù kě yǐ dàn cháng tiān xià zhī háo jié míng háng kě yǐ zài tiān xià zhī wěi shì, ér bù kě yǐ lù chén tiān xià zhī yīng xióng. shì dào nù, yòu fěng yán zhě lùn bà qí guān.
初,陳仲微為江西提刑,忤似道,罷去,至是起知惠州,遷太府寺丞,輪對,言:「祿餌可以釣天下之中才,而不可以啖嘗天下之豪傑;名航可以載天下之猥士,而不可以陸沉天下之英雄。」似道怒,又諷言者論罷其官。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún bā nián yuán zhì yuán jiǔ nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳八年(元至元九年)
chūn, zhēng yuè, gēng shēn, zhào yuē: zhèn wéi chóng jiǎn bì zì gōng jìn shǐ, zì jīn gōng jìn gǎn yǐ zhū cuì xiāo jīn wèi shǒu shì fú yòng, bì fá wú shè. chén shù zhī jiā, xián yí tǐ xù gōng jiàng, fàn zhě yì rú jǐng yòu zhì, bì cóng zhòng diǎn.
春,正月,庚申,詔曰:「朕惟崇儉必自宮禁始,自今宮禁敢以珠翠、銷金為首飾服用,必罰無赦。臣庶之家,咸宜體恤工匠,犯者亦如景祐制,必從重典。」
yòu zhào yuē: yǒu yú zhī shì, sān zài kǎo jī, sān kǎo chù zhì yōu míng. hàn zhī wèi lì zhě zhǎng zi sūn, zé qí yí yì yě. bǐ nián lì xí tōu báo, rén huái yī qiè, jì rì dài qiān, shì wèi kè jiū, yòu wàng ér zhī tā. lì xū xiá wán, qiè nòng guān zhèng, wú mín mò chì yān! jì zì jīn, nèi zhī láng cáo, wài zhī mù shǒu yǐ shàng, gèng bù shù yì. qí yǒu zhì zhuàng zhāo zhù, zì yí dà zhuó. shí yǒu shí zhě jiē yǐ xiāng fán wèi yōu, ér zhào shū tú tuō kōng yán, xiè xiè rú píng shí.
又詔曰:「有虞之世,三載考績,三考黜陟幽明。漢之為吏者長子孫,則其遺意也。比年吏習偷薄,人懷一切,計日待遷,事未克究,又望而之它。吏胥狎玩,竊弄官政,吾民莫敕焉!繼自今,內之郎曹,外之牧守以上,更不數易。其有治狀昭著,自宜大擢。」時有識者皆以襄、樊為憂,而詔書徒託空言,泄泄如平時。
jiǎ zǐ, yuán jǐng shàng shū shěng rù zhōng shū shěng, píng zhāng shàng shū ā hā mǎ tè zhāng yì bìng wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, cān zhī shàng shū shěng shì zhāng huì wèi zhōng shū zuǒ chéng, cān zhī shàng shū shěng shì lǐ yáo zī mǐn zhū ěr dān bìng wèi cān zhī zhōng shū zhèng shì. bà gěi shì zhōng zhōng shū shè rén jiǎn zhèng děng guān, réng shè zuǒ yòu sī. shěng liù bù wèi sì, gǎi chēng zhōng shū.
甲子,元井尚書省入中書省,平章尚書阿哈瑪特、張易並為中書平章政事,參知尚書省事張惠為中書左丞,參知尚書省事李堯咨、敏珠爾丹並為參知中書政事。罷給事中、中書舍人、檢正等官,仍設左右司。省六部為四,改稱中書。
xīn wèi, huáng zǐ bǐng shēng.
辛未,皇子昺生。
gēng chén, yuán gǎi běi jīng zhōng xìng sì chuān hé nán sì lù xíng shàng shū shěng wèi xíng zhōng shū shěng, jīng zhào fù lì xíng shěng.
庚辰,元改北京、中興、四川、河南四路行尚書省為行中書省,京兆復立行省。
rén wǔ, yuán gǎi shān dōng dōng lù dōu yuán shuài fǔ tǒng jūn sī wèi xíng shū mì yuàn, yǐ yī sū ěr dài kù chūn bìng wèi fù shǐ.
壬午,元改山東東路都元帥府統軍司為行樞密院,以伊蘇爾岱、庫春並為副使。
jǐ chǒu, duān míng diàn xué shì zhì shì tāng hàn zú, shì wén qīng.
己丑,端明殿學士、致仕湯漢卒,諡文清。
èr yuè, gēng yín shuò, yuán fèng shǐ rì běn zhào liáng bì, qiǎn shū zhuàng guān zhāng duó tóng rì běn èr shí liù rén, zhì zhōng dōu qiú jiàn.
二月,庚寅朔,元奉使日本趙良弼,遣書狀官張鐸同日本二十六人,至中都求見。
rén chén, yuán gǎi zhōng dōu wèi dà dū.
壬辰,元改中都為大都。
guǐ sì, gù zuǒ chéng xiàng xiè fāng shū zú. fāng shū xiāng yè, wú guò rén zhě, wǎn kùn yú quán chén, zhì yǐ wán hǎo dān jì shòu qí jūn, wèi shí lùn suǒ bǐ.
癸巳,故左丞相謝方叔卒。方叔相業,無過人者,晚困於權臣,至以玩好、丹劑壽其君,為時論所鄙。
qián zhī tái zhōu zhào zi yín, sǐ wú suǒ guī, zhào: tè zèng zhí mì gé, gěi méi guān zhái yī qū tián sān bǎi mǔ, yǎng qí yí gū, yǐ jīng lián lì.
前知台州趙子寅,死無所歸,詔:「特贈直秘閣,給沒官宅一區、田三百畝,養其遺孤,以旌廉吏。」
jiǎ yuán, yuán mìng ā zhū diǎn méng gǔ jūn, liú zhěng ā ěr hā yǎ diǎn hàn jūn.
甲元,元命阿珠典蒙古軍,劉整、阿爾哈雅典漢軍。
gēng zǐ, yuán jiàn zhōng shū shěng shǔ yú dà dū.
庚子,元建中書省署於大都。
wù shēn, yuán shǐ jì xiān nóng, rú jì shè zhī yí.
戊申,元始祭先農,如祭社之儀。
yuán zhào zhū lù kāi jùn shuǐ lì.
元詔諸路開浚水利。
yuán zhǔ rú shàng dōu.
元主如上都。
sān yuè, yǐ chǒu, yuán zhǔ yù zhōng shū shěng, rì běn shǐ rén sù yì qiǎn hái. ān tú yán: zhào liáng bì qǐng yí jīn zhōu shù bīng, wù shǐ rì běn wàng shēng yí jù. chén děng yǐ wèi jīn zhōu shù bīng, bǐ guó suǒ zhī, ruò fù yí shù, kǒng fēi suǒ yí. dàn kāi yù lái shǐ, cǐ shù nǎi wèi dān luó zàn shè, ěr děng bù xū yí wèi yě. yuán zhǔ chēng shàn.
三月,乙丑,元主諭中書省,日本使人速議遣還。安圖言:「趙良弼請移金州戍兵,勿使日本妄生疑懼。臣等以為金州戍兵,彼國所知,若復移戍,恐非所宜。但開諭來使,此戍乃為耽羅暫設,爾等不須疑畏也。」元主稱善。
jiǎ xū, yuán ā zhū liú zhěng ā ěr hā yǎ pò fán chéng wài fú, shǒu jiāng jiān bì nèi chéng, ā zhū děng zēng zhú zhòng wéi yǐ kùn zhī.
甲戌,元阿珠、劉整、阿爾哈雅破樊城外郛,守將堅閉內城,阿珠等增築重圍以困之。
yuán zhèn jì nán lù jī.
元賑濟南路飢。
xià, sì yuè, wù zǐ, lì lù ān fǔ zhāng jué chuàng zhú yí shèng shān chéng.
夏,四月,戊子,利路安撫張珏創築宜勝山城。
yuán kù chūn qīn lián zhōu, pò shè lóng gōu wǔ gǎng kǒu yán chǎng bái tóu hé chéng bǎo.
元庫春侵漣州,破射龍溝、五港口、鹽場、白頭、河城堡。
jiǎ yín, yuán zhèn dà dū lù jī.
甲寅,元賑大都路飢。
wǔ yuè, xīn sì, yuán chì xiū zhú dū chéng, fán fèi xī cóng guān gěi.
五月,辛巳,元敕修築都城,凡費悉從官給。
yǐ yǒu, yuán gōng chéng chū jiàn dōng xī huá zuǒ yòu yē mén.
乙酉,元宮城初建東、西華、左、右掖門。
xiāng yáng bèi wéi wǔ nián, yuán bīng bù zhì, lǚ wén huàn jié lì jù zhī. chéng zhōng shāo yǒu jī sù, fá yán xīn bù bó. zhāng hàn yīng shǒu fán chéng, mù shàn qiú zhě, zhì là shū yú jì, cáng jī cǎo xià fú shuǐ ér chū, wèi lù mén jì zhú, shì xū zì jīng yǐng yuán jiù. zhì ài kǒu, yuán shǒu zú jiàn jī cǎo duō, gōu wèi xīn, qiú zhě bèi huò, yǐng dèng zhī lù yì jué.
襄陽被圍五年,援兵不至,呂文煥竭力拒之。城中稍有積粟,乏鹽、薪、布帛。張漢英守樊城,募善泅者,置蠟書於髻,藏積草下浮水而出,謂「鹿門既築,勢須自荊、郢援救。」至隘口,元守卒見積草多,鈎為薪,泅者被獲,郢、鄧之路亦絕。
zhì shì zhào jīng hú zhì zhì shǐ lǐ tíng zhī yí tún yǐng zhōu, jiāng shuài xī zhù xīn yǐng jí jūn zhōu hé kǒu yǐ shǒu yào jīn. tíng zhī chuǎng zhī xiāng yáng xī běi yī shuǐ yuē qīng ní, yuán yú jūn fáng, jí qí dì zào qīng zhōu bǎi sōu, měi sān zhōu lián wèi yī fǎng, zhōng yī zhōu zhuāng zài, zuǒ yòu zhōu zé xū qí dǐ ér yǎn fù zhī chū zhòng shǎng, mù sǐ shì, dé xiāng yǐng shān xī mín bīng zhī xiāo hàn shàn zhàn zhě sān qiān rén qiú dé mín bīng bù xiá zhāng shùn zhāng guì jù zhì yǒng, sù wèi zhū jiāng suǒ fú, bǐ wèi dōu tǒng, hào guì yuē ǎi zhāng, shùn yuē zhú yuán zhāng. chū lìng yuē: cǐ xíng yǒu sǐ ér yǐ, rǔ bèi huò fēi běn xīn, yí jí qù, wú bài wú shì. rén rén gǎn fèn. hàn shuǐ fāng shēng, sù liú fā zhōu. shāo jìn tuán shān xià, yòu jìn gāo tóu gǎng kǒu, jié fāng zhèn, gè chuán zhì huǒ qiāng huǒ pào chì tàn jù fǔ jìn gōng, yè lòu xià sān kè, qǐ dìng xíng, yǐ hóng dēng wèi hào, guì shuài xiān, shùn diàn zhī, chéng fēng pò làng, jìng fàn zhòng wéi. zhì mó hóng tān, yuán zhōu shī bì shuǐ, wú xì kě rù, shùn děng chéng ruì duàn tiě huán, zǎn yì shù bǎi, zhuǎn zhàn bǎi èr shí lǐ, yuán bīng jiē pī mǐ. lí míng, dǐ xiāng yáng. chéng zhōng jiǔ jué yuán, wén shùn děng zhì, yǒng yuè guò wàng, yǒng qì bǎi bèi. jí shōu jūn, dú shī shùn. yuè shù rì, yǒu fú shī nì liú ér shàng, bèi jiǎ zhòu, zhí gōng shǐ, zhí dǐ fú liáng. shì zhī, shùn yě, shēn zhōng sì qiāng liù jiàn, nù qì bó bó rú shēng. zhū jūn jīng yǐ wèi shén, jié zhǒng liǎn mái zhī.
至是詔京湖制置使李庭芝移屯郢州,將帥悉駐新郢及均州、河口以守要津。庭芝闖知襄陽西北一水曰清泥,源於均、房,即其地造輕舟百艘,每三舟聯為一舫,中一舟裝載,左右舟則虛其底而掩覆之;出重賞,募死士,得襄、郢、山西民兵之驍悍善戰者三千人;求得民兵部轄張順、張貴俱智勇,素為諸將所服,俾為都統,號貴曰「矮張」,順曰「竹園張」。出令曰:「此行有死而已,汝輩或非本心,宜亟去,毋敗吾事。」人人感奮。漢水方生,溯流發舟。稍進團山下,又進高頭港口,結方陣,各船置火槍、火砲、熾炭、巨斧、勁弓,夜漏下三刻,起碇行,以紅燈為號,貴率先,順殿之,乘風破浪,徑犯重圍。至磨洪灘,元舟師蔽水,無隙可入,順等乘銳斷鐵絙,攢杙數百,轉戰百二十里,元兵皆披靡。黎明,抵襄陽。城中久絕援,聞順等至,踴躍過望,勇氣百倍。及收軍,獨失順。越數日,有浮屍逆流而上,被甲冑,執弓矢,直抵浮梁。視之,順也,身中四槍六箭,怒氣勃勃如生。諸軍驚以為神,結冢斂埋之。
liù yuè, jiǎ wǔ, gāo lì gào jī, yuán mìng zhuǎn dōng jīng mǐ yǐ zhèn zhī.
六月,甲午,高麗告飢,元命轉東京米以賑之。
bǐng shēn, xǐ pí lóng róng yú héng zhōu. lóng róng, jiù gōng liáo yě, zhī jiǎ shì dào jì zhī, jiā jū dù mén, bù yù rén shì. yī rì, dì ǒu wèn lóng róng ān zài, shì dào kǒng qí zhào yòng, yīn fěng hú nán tí xíng lǐ léi yīng wū hé yǐ shì, xǐ héng zhōu jū zhù. lóng róng kǒng bù wèi léi yīng suǒ róng, wèi zhì, yǐn yào zú. lóng róng shǎo yǒu zhì lüè, xìng kàng zhí, gù zú wèi shì dào suǒ bìn sǐ.
丙申,徙皮龍榮于衡州。龍榮,舊宮僚也,知賈似道忌之,家居杜門,不預人事。一日,帝偶問龍榮安在,似道恐其召用,陰諷湖南提刑李雷應誣劾以事,徙衡州居住。龍榮恐不為雷應所容,未至,飲藥卒。龍榮少有智略,性伉直,故卒為似道所擯死。
dīng yǒu, yǐ lì bù shàng shū zhāng jiàn tóng qiān shū shū mì yuàn shì.
丁酉,以吏部尚書章鑒同簽書樞密院事。
fā qián shí wàn mín, mìng jīng hú zhì zhì sī dí mǐ bǎi wàn shí, zhuǎn shū xiāng yáng jī zhù.
發錢十萬緡,命京湖制置司糴米百萬石,轉輸襄陽積貯。
yǐ sì, yǐ jiā xuàn wēng jiān quán zhī shào xìng fǔ zhè dōng ān fǔ tí jǔ sī shì, yǐ táng zhèn wèi zhè xī tí diǎn xíng yù. xuàn wēng, méi zhōu rén zhèn, yú yáo rén yě.
乙巳,以家鉉翁兼權知紹興府、浙東安撫提舉司事,以唐震為浙西提點刑獄。鉉翁,眉州人;震,餘姚人也。
xīn hài, tái chén yán jiāng xī tuī pái tián jié jú yǐ jiǔ, jiù shè dōu guān tuán zhǎng děng xū míng shàng zài, zhàn cháng yì, wèi hài wú qióng yòu yán guǎng dōng yùn sī yín chǎng bìng mín zhào jù bà zhī.
辛亥,台臣言江西推排田結局已久,舊設都官團長等虛名尚在,占B138常役,為害無窮;又言廣東運司銀場病民;詔俱罷之。
gāo lì guó wáng zhí qǐng yuán tǎo dān luó yú kòu.
高麗國王禃請元討耽羅餘寇。
qiū, qī yuè, dīng sì shuò, yuán hé nán shěng chén yán: wǎng suì xǐ mín shí biān tún gēng, yǐ pín kǔ xī sàn hái jiā. jīn táng dèng chá xī xú pī zhī mín, ài qí tián lú, réng shǒu gù tún, yuàn yǐ sī yín zhǔn zhé shū liáng, ér nèi dì zhōu xiàn zhuǎn sù xiǎng jūn zhě, fǎn yàn kǔ zhī. chén yì jīn suì yán biān zhōu jùn, yàn qí hù shù, bǐ zhé chāo jiù yán biān hé dí, shù jǐ jiāo biàn. cóng zhī.
秋,七月,丁巳朔,元河南省臣言:「往歲徙民實邊屯耕,以貧苦悉散還家。今唐、鄧、察、息、徐、邳之民,愛其田廬,仍守故屯,願以絲銀准折輸糧,而內地州縣轉粟餉軍者,反厭苦之。臣議今歲沿邊州郡,驗其戶數,俾折鈔就沿邊和糴,庶幾交便。」從之。
rén wǔ, yuán hé ěr guǒ sī yán méng gǔ zì shè guó zi xué, ér hàn guān zǐ dì wèi yǒu xué zhě, jí guān fǔ wén yí yóu yǒu huī hé ěr zì. zhào: zì jīn fán zhào lìng bìng yǐ méng gǔ zì xíng, réng qiǎn bǎi guān zǐ dì rù xué.
壬午,元和爾果斯言蒙古字設國子學,而漢官子弟未有學者,及官府文移猶有輝和爾字。詔:「自今凡詔令並以蒙古字行,仍遣百官子弟入學。」
yuán dǒng wén bǐng qiān shū mì yuàn pàn guān, xíng yuàn shì yú huái xī, zhú zhèng yáng liǎng chéng, jiā huái xiāng wàng, yǐ zhuì xiāng yáng.
元董文炳遷樞密院判官,行院事於淮西,築正陽兩城,夾淮相望,以綴襄陽。
yuán dà sī nóng sī yǐ ān sù zhōu bèi xú shuǐ zhī hài, yì duó dà gù dào, jué shǐ dōng rù qīng yuàn. rán dì shì bù biàn, tú shǐ hài jí qīng yuàn ér gù dào bì bù kě duó, qīng yuàn xiàn yǐn yē lǜ bó jiān chén qí xíng shì, tú qí lì hài, yào dà sī nóng sī guān jí jùn shǒu xíng shì kě fǒu, shì suì dé yǐ. qīng yuàn xī yǒu táng shuǐ, gài mín tián shén guǎng, shì jiā jù yǐ wèi wéi, mín yǐ shī lì sù, bó jiān mìng huǐ wéi jué qí shuǐ ér zhù zhī tián, xǔ yǐ gài tián zhī yú yuè nǎi dé yàn shuǐ zhì wéi réng yǐ shì wén yú shěng bù, zhe wèi dìng zhì.
元大司農司以安肅州被徐水之害,議奪大故道,決使東入清苑。然地勢不便,徒使害及清苑而故道必不可奪,清苑縣尹耶律伯堅陳其形勢,圖其利害,要大司農司官及郡守行視可否,事遂得已。清苑西有塘水,溉民田甚廣,勢家據以為磑,民以失利訴,伯堅命毀磑;決其水而注之田,許以溉田之餘月乃得堰水置磑;仍以事聞於省部,著為定製。