qǐ xuán yì tūn tān bā yuè, jǐn è féng yǎn mào shí èr yuè, fán èr nián yǒu qí.
起玄黓涒灘八月,盡閼逢掩茂十二月,凡二年有奇。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún bā nián yuán zhì yuán jiǔ nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳八年(元至元九年)
bā yuè, bǐng xū shuò, rì yǒu shí zhī.
八月,丙戌朔,日有食之。
yǐ sì, yuán zhǔ guī zì shàng dōu.
乙巳,元主歸自上都。
zhāng guì jì rù xiāng yáng, lǚ wén huàn gù liú gòng shǒu. guì shì qí yǒng, yù hái yǐng. nǎi mù de sǐ shì èr rén, néng fú shuǐ zhōng shù rì bù shí, chí là shū fù yǐng, qiú yuán yú fàn wén hǔ. shí yuán jūn zēng shǒu yì mì, shuǐ lù lián suǒ shù shí lǐ, liè sā xīng zhuāng, suī yú xiā bù de dù èr rén yù zhuāng, jí jù duàn zhī, jìng dá yǐng, hái bào, xǔ fā bīng wǔ qiān zhù lóng wěi zhōu yǐ zhù jiā jī. kè rì jì dìng, jiǔ yuè, jiǎ zǐ, guì bié wén huàn dōng xià. diǎn shì suǒ bù jūn, jì dēng zhōu, zhàng qián yī rén wáng qù, nǎi yǒu guò bèi tà zhě, guì jīng yuē: wú shì xiè yǐ! jí xíng, bǐ huò wèi jí zhī. jí jǔ pào gǔ zào fā zhōu, chéng yè shùn liú duàn sī gèn, pò wéi mào jìn. yè bàn tiān hēi, zhì xiǎo xīn hé, ā zhū liú zhěng fēn lǜ zhàn jiàn yāo jī, guì yǐ sǐ zhàn jù, yán àn shù huò liè jù, huǒ guāng rú bái zhòu. zhì gōu lín tān, jiàn jìn lóng wěi zhōu, yáo wàng jūn bān qí zhì fēn pī, guì jūn yǐ wèi yǐng bīng lái huì, xǐ yuè ér jìn, jǔ liú xīng huǒ shì zhī. jūn chuán jiàn huǒ jí qián yíng, jí shì jìn yù hé, zé lái zhōu jiē yuán jūn yě. gài yǐng bīng qián èr rì yǐ fēng shuǐ jīng yí, tuì tún sān shí lǐ, ér yuán jūn dé táo zú zhī bào, xiān jù lóng wěi zhōu, yǐ yì dài láo. guì lì kùn, qiě chū bù yì, yǔ zhī zhàn, suǒ bù shā shāng dài jǐn. guì shēn bèi shù shí chuàng, lì bù néng zhī, suì bèi zhí, jiàn ā zhū yú jù mén guān, yù jiàng zhī, guì shì bù qū, nǎi jiàn shā. yuán lìng jiàng zú sì rén yú guì shī zhì xiāng yáng chéng xià, yuē: shí ǎi zhāng dōu tǒng hū? shǒu pí zhě jiē kū, chéng zhōng sàng qì. wén huàn zhǎn sì zú, yǐ guì fù zàng shùn zhǒng, lì shuāng miào sì zhī.
張貴既入襄陽,呂文煥固留共守。貴恃其勇,欲還郢。乃募得死士二人,能伏水中數日不食,持蠟書赴郢,求援於范文虎。時元軍增守益密,水路連鎖數十里,列撒星樁,雖魚蝦不得度;二人遇樁,即鋸斷之,竟達郢,還報,許發兵五千駐龍尾洲以助夾擊。刻日既定,九月,甲子,貴別文煥東下。點視所部軍,洎登舟,帳前一人亡去,乃有過被撻者,貴驚曰:「吾事泄矣!亟行,彼或未及知。」及舉砲鼓譟發舟,乘夜順流斷糹亘,破圍冒進。夜半天黑,至小新河,阿誅、劉整分率戰艦邀擊,貴以死戰拒,沿岸束獲列炬,火光如白晝。至勾林灘,漸近龍尾州,遙望軍般旗幟紛披,貴軍以為郢兵來會,喜躍而進,舉流星火示之。軍船見火即前迎,及勢近欲合,則來舟皆元軍也。蓋郢兵前二日以風水驚疑,退屯三十里,而元軍得逃卒之報,先據龍尾洲,以逸待勞。貴力困,且出不意,與之戰,所部殺傷殆盡。貴身被數十創,力不能支,遂被執,見阿珠於拒門關,欲降之,貴誓不屈,乃見殺。元令降卒四人舁貴屍至襄陽城下,曰:「識矮張都統乎?」守陴者皆哭,城中喪氣。文煥斬四卒,以貴祔葬順冢,立雙廟祀之。
dīng mǎo, hóng tiān xī yǐ duān míng diàn xué shì zhì shì xún zú, shì wén yì.
丁卯,洪天錫以端明殿學士致仕;尋卒,諡文毅。
xīn wèi, yǒu shì xià míng táng, yǐ jiǎ shì dào wèi dà lǐ shǐ. lǐ chéng, yì jǐng líng gōng. jiāng hái, dà yǔ, shì dào qī dì yǔ zhǐ shēng gé, hú guì pín zhī xiōng dài yù qì xiè xiǎn zǔ, qǐng rú kāi xǐ gù shì, què hé, chéng xiāo yáo niǎn hái gōng. dì yuē: píng zhāng dé wú bù kě? xiǎn zǔ dài yuē: píng zhāng yǐ yǔn. dì suì guī. shì dào dà nù yuē: chén wèi dà lǐ shǐ, bì xià jǔ dòng bù dé yù wén, qǐ bà zhèng. jí rì chū jiā huì mén, dì gù liú zhī bù dé, nǎi bà xiǎn zǔ, tì qì chū guì pín wèi ní, shì dào shǐ hái. zì shì zhuān zì rì shén, wèi rén yì jǐ, wù yǐ quán shù jià yù shàng xià, yǐ guān jué láo chǒng yī shí míng shì, yǐ gù yán lù duàn jué, wēi fú sì xíng, xiāng shì yǐ mù.
辛未,有事下明堂,以賈似道為大禮使。禮成,詣景靈宮。將還,大雨,似道期帝雨止升格,胡貴嬪之兄帶御器械顯祖,請如開禧故事,卻輅,乘逍遙輦還宮。帝曰:「平章得無不可?」顯祖紿曰:「平章已允。」帝遂歸。似道大怒曰:「臣為大禮使,陛下舉動不得預聞,乞罷政。」即日出嘉會門,帝固留之不得,乃罷顯祖,涕泣出貴嬪為尼,似道始還。自是專恣日甚,畏人議己,務以權術駕馭上下,以官爵牢寵一時名士,以故言路斷絕,威福肆行,相視以目。
dōng, shí yuè, bǐng xū, yuán fēng huáng zǐ méng gǔ dài wèi ān xī wáng, cì jīng zhào wèi fēn dì.
冬,十月,丙戌,元封皇子蒙古岱為安西王,賜京兆為分地。
guǐ sì, yuán yǐ zhào bì wèi píng zhāng zhèng shì, zhāng yì wèi shū mì fù shǐ.
癸巳,元以趙璧為平章政事,張易為樞密副使。
guǐ mǎo, yuán chū lì huì tóng guǎn.
癸卯,元初立會同館。
jǐ hài, yǐ huì jī yú yáo shàng yú zhū jì xiāo shān dà shuǐ, jiǎn qí tián zū.
己亥,以會稽、餘姚、上虞、諸暨、蕭山大水,減其田租。
dīng wèi, yǐ zhāng jiàn jiān quán cān zhī zhèng shì.
丁未,以章鑒兼權參知政事。
shí yī yuè, mǎ tíng luán è yú jiǎ shì dào, lì cí xiàng wèi, yǐ mǎo, shòu guān wén diàn dà xué shì zhī ráo zhōu. rù cí, dì cè dá jiǔ zhī yuē: chéng xiàng miǎn wèi zhèn liú. tíng luán duì yuē: chén sǐ wáng wú rì, kǒng bù dé zài jiàn jūn fù. rán guó shì fāng yīn, jiāng yǔ kǒng jí, tiān xià ān wēi, rén zhǔ bù zhī guó jiā lì hài, qún chén bù zhī jūn qián shèng fù, liè kǔn bù zhī. bì xià yǔ yuán lǎo dà chén wéi huái yǒng tú, chén sǐ qiě míng mù. qì bài ér chū. xuán mìng tí jǔ dòng xiāo gōng.
十一月,馬廷鸞扼於賈似道,力辭相位,乙卯,授觀文殿大學士、知饒州。入辭,帝惻怛久之曰:「丞相勉為朕留。」廷鸞對曰:「臣死亡無日,恐不得再見君父。然國事方殷,疆圉孔棘,天下安危,人主不知;國家利害,群臣不知;軍前勝負,列閫不知。陛下與元老大臣惟懷永圖,臣死且瞑目。」泣拜而出。旋命提舉洞霄宮。
dīng mǎo, yuán chéng guāng zhōu.
丁卯,元城光州。
jǐ sì, yuán fā bīng fá dān luó.
己巳,元發兵伐耽羅。
shí cháo tíng huàn liú zhěng wèi yuán yòng, jīng hú zhì zhì shǐ lǐ tíng zhī qǐng yǐ zhěng wèi lú lóng jūn jié dù shǐ, fēng yàn jùn wáng. dì cóng zhī, qiǎn yǒng níng sēng jī gào shēn jīn yìn yá fú jí tíng zhī shū qī zhì zhī. sēng rù yuán jìng, shì jué, yuán zhǔ chì zhāng yì yáo shū zá wèn, zhěng zì jūn zhōng rù jiàn yuán zhǔ yuē: cǐ sòng rén huàn chén yòng hòu xiāng yáng, yù yǐ cǐ shā chén ěr. chén shí bù zhī. yuán zhǔ shǎng zhěng, shǐ hái jūn zhōng, zhū yǒng níng sēng jí qí dǎng, qiě lìng zhěng yí shū lái zé zhí zhèng.
時朝廷患劉整為元用,京湖制置使李庭芝請以整為盧龍軍節度使,封燕郡王。帝從之,遣永寧僧齎告身、金印、牙符及庭芝書期致之。僧入元境,事覺,元主敕張易、姚樞雜問,整自軍中入見元主曰:「此宋人患臣用後襄陽,欲以此殺臣耳。臣實不知。」元主賞整,使還軍中,誅永寧僧及其黨,且令整移書來責執政。
yuán ā ěr hā yǎ zòu yán: xiāng yáng zhī yǒu fán chéng, yóu chǐ zhī yǒu chún yě. yí xiān gōng fán chéng, duàn qí shēng yuán. fán chéng xià, zé xiāng yáng kě bù gōng ér dé. yuán zhǔ yǐ wèi rán. huì huí huí chuàng zuò jù shí pào lái xiàn, yòng lì shěng ér suǒ jī shén yuǎn, mìng sòng xiāng yáng jūn qián yòng zhī.
元阿爾哈雅奏言:「襄陽之有樊城,猶齒之有脣也。宜先攻樊城,斷其聲援。樊城下,則襄陽可不攻而得。」元主以為然。會回回創作巨石砲來獻,用力省而所擊甚遠,命送襄陽軍前用之。
yuán liú zhěng zhú xīn mén yú lù tóu shān, shǐ qiān hù suí shì chāng zǒng qí yì. fán chéng chū bīng lái zhēng, qiě jù qiě zhú, bù zhōng yè ér jiù. zhěng shòu jūn èr bǎi, lìng shì chāng lì pào lián yú fán chéng lán mǎ qiáng wài. yè dà xuě, chéng zhōng shǐ shí rú yǔ, jūn xiào duō sǐ shāng, dá dàn ér pào lián lì. nán shī liè jiàn jiāng shàng, shì chāng chéng fēng zòng huǒ, shāo qí chuán. fán chéng chū bīng áo zhàn lán mǎ qiáo xià, shì chāng liú xiě mǎn jiǎ, qì yù zhuàng, nán shī tuì rù chéng.
元劉整築新門於鹿頭山,使千戶隨世昌總其役。樊城出兵來爭,且拒且築,不終夜而就。整授軍二百,令世昌立砲簾於樊城攔馬牆外。夜大雪,城中矢石如雨,軍校多死傷,達旦而砲簾立。南師列艦江上,世昌乘風縱火,燒其船。樊城出兵鏖戰攔馬橋下,世昌流血滿甲,氣愈壯,南師退入城。
shí èr yuè, xīn hài, sì chuān ān fǔ shǐ zǎn wàn shòu qiǎn bīng gōng chéng dū, yuán jiàn shěng yán zhōng fàn zhàn bài, tóng zhī wáng shì yīng děng bā rén qì chéng dùn, suì huǐ qí dài chéng. yuán yǐ zuì zài zhǔ jiāng, qiǎn shì yīng děng fù zhōng fàn zhì dōu zhì zhī, bà qí guān.
十二月,辛亥,四川安撫使昝萬壽遣兵攻成都,元鑒省嚴忠范戰敗,同知王世英等八人棄城遁,遂毀其大城。元以罪在主將,遣世英等縛忠范至都治之,罷其官。
jiǎ yín, zhào yè mèng dǐng rù xiàng, zhào jiā shǎo fù. mèng dǐng yǐn jí, lì cí. shǐ zhě xiāng jì cù xíng, fú bìng zhì shèng xiàn, shū zòu yuàn shàng lì jīng guǎ yù, guī dāng guó zhě shōu rén xīn, gù bāng běn, piān zhōu jìng hái. shǐ zhě yǐ huò fú gào, mèng dǐng yuē: lián chǐ shì dà, sǐ shēng shì xiǎo, wàn wú kě huí zhī lǐ. jiǎ shì dào dà nù, lè lìng xiū zhì.
甲寅,召葉夢鼎入相,詔加少傅。夢鼎引疾,力辭。使者相繼促行,扶病至嵊縣,疏奏願上厲精寡慾,規當國者收人心,固邦本,扁舟徑還。使者以禍福告,夢鼎曰:「廉恥事大,死生事小,萬無可回之理。」賈似道大怒,勒令休致。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún jiǔ nián yuán zhì yuán shí nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳九年(元至元十年)
chūn, zhēng yuè, wù wǔ, yuán sù zhōu wàn hù é sēn bù hā qǐng zhú bǎo niú tóu shān, è liǎng huái liáng yùn, bù yǔn. é sēn bù hā yīn shàng yán: qián sòng rén chéng wǔ hé, tǒng jūn sī chén jiē dāng dé zuì. jīn bù zhú, kǒng wèi sòng rén suǒ xiān. yuán zhǔ yuē: rǔ yán suī shì, ruò zuò shì sòng rén shù zhī, zuì yì bù miǎn yě.
春,正月,戊午,元宿州萬戶額森布哈請築堡牛頭山,扼兩淮糧運,不允。額森布哈因上言:「前宋人城五河,統軍司臣皆當得罪。今不築,恐為宋人所先。」元主曰:「汝言雖是,若坐視宋人戍之,罪亦不免也。」
yǐ chǒu, fán chéng pò.
乙丑,樊城破。
fán bèi wéi sì nián, jīng hú dōu tǒng zhì fàn tiān shùn jí bù jiāng niú fù lì zhàn bù wèi nǜ. fù shù shè shū xiāng yáng chéng zhōng, qī lǚ wén huàn xiāng yǔ gù shǒu wèi chún chǐ. wèi jǐ, ā ěr hā yǎ yǐ huí huí xīn pào jìn gōng, zhāng hóng fàn wèi liú shǐ zhōng qí zhǒu, shù chuàng jiàn ā zhū yuē: xiāng zài hàn shuǐ nán, fán zài qí běi, wǒ lù gōng fán, zé xiāng chū zhōu shī lái jiù, zhōng bù kě qǔ. ruò jié shuǐ dào, duàn jiù bīng, shuǐ lù jiā gōng, zé fán pò ér xiāng yì xià yǐ. ā zhū cóng zhī.
樊被圍四年,京湖都統制范天順及部將牛富力戰不為衄。富數射書襄陽城中,期呂文煥相與固守為脣齒。未幾,阿爾哈雅以回回新砲進攻,張弘范為流矢中其肘,束創見阿珠曰:「襄在漢水南,樊在其北,我陸攻樊,則襄出舟師來救,終不可取。若截水道,斷救兵,水陸夾攻,則樊破而襄亦下矣。」阿珠從之。
chū, xiāng fán liǎng chéng, hàn shuǐ chū qí jiān, wén huàn zhí dà mù shuǐ zhōng, suǒ yǐ tiě huán, shàng zào fú qiáo, yǐ tōng yuán bīng, fán yì shì bǐ wèi gù. yuán shuǐ jūn zǒng guǎn zhāng xǐ yuē: duàn suǒ huǐ mù, fán chéng bì xià. ā zhū yǐ jī jù duàn mù, yǐ fǔ duàn huán, fán qí qiáo, xiāng bīng bù néng yuán, nǎi yǐ bīng jié hàn, ér chū ruì shī báo fán chéng, chéng suì pò. tiān shùn yǎng tiān tàn yuē: shēng wèi sòng chén, sǐ wèi sòng guǐ! jí suǒ shǒu dì yì sǐ. fù lǜ sǐ shì bǎi rén xiàng zhàn, yuán bīng sǐ shāng zhě bù kě jì. kě yǐn xuè shuǐ, zhuǎn zhàn ér jìn, yù mín jū shāo jué jiē dào, fù shēn bèi zhòng shāng, yǐ tóu chù zhù, fù huǒ sǐ. bì jiāng wáng fú jiàn zhī, tàn yuē: jiāng jūn sǐ yú guó shì, wú qǐ yí dú shēng! yì fù huǒ sǐ. tiān shùn, wén hǔ zhī zhí fù, huò qiū rén yě.
初,襄、樊兩城,漢水出其間,文煥植大木水中,鎖以鐵絙,上造浮橋,以通援兵,樊亦恃比為固。元水軍總管張禧曰:「斷鎖毀木,樊城必下。」阿珠以機鋸斷木,以斧斷絙,燔其橋,襄兵不能援,乃以兵截漢,而出銳師薄樊城,城遂破。天順仰天嘆曰:「生為宋臣,死為宋鬼!」即所守地縊死。富率死士百人巷戰,元兵死傷者不可計。渴飲血水,轉戰而進,遇民居燒絕街道,富身被重傷,以頭觸柱,赴火死。裨將王福見之,嘆曰:「將軍死於國事,吾豈宜獨生!」亦赴火死。天順,文虎之侄;富,霍丘人也。
èr yuè, jiǎ shēn, zhào wèi yǐng zhōu tǒng zhì zhāng shùn lì miào jīng hú, cì é yuē zhōng xiǎn, guān qí èr zi.
二月,甲申,詔為郢州統制張順立廟荊湖,賜額曰忠顯,官其二子。
gēng xū, jīng xī ān fǔ fù shǐ lǚ wén huàn yǐ xiāng yáng pàn jiàng yuán.
庚戌,京西安撫副使呂文煥以襄陽叛降元。
xiāng yáng jiǔ kùn, yuán jué, chè wū wèi xīn, jī guān huì wèi yī. wén huàn měi yī xún chéng, nán wàng tòng kū ér hòu xià, gào jí yú cháo. jiǎ shì dào lèi shàng shū qǐng xíng biān, ér yīn shǐ tái jiàn shàng zhāng liú jǐ. fán chéng jì pò, fù shēn qǐng zhī, shì xià gōng qīng zá yì. jiān chá yù shǐ chén jiān děng yǐ wèi shī chén chū, gù xiāng wèi bì néng jí huái, gù huái wèi bì néng jí xiāng, bù ruò jū zhōng yǐ yùn tiān xià dì cóng zhī.
襄陽久困,援絕,撤屋為薪,緝關、會為衣。文煥每一巡城,南望慟哭而後下,告急於朝。賈似道累上書請行邊,而陰使台諫上章留己。樊城既破,復申請之,事下公卿雜議。監察御史陳堅等以為師臣出,顧襄未必能及淮,顧淮未必能及襄,不若居中以運天下;帝從之。
wèi jǐ, ā ěr hā yǎ lǜ zǒng shuài suǒ duō děng yí pò fán gōng jù yǐ xiàng xiāng yáng, yī pào zhōng qí qiào lóu, shēng rú zhèn léi, chéng zhōng xiōng xiōng, zhū jiāng duō yú chéng jiàng zhě. chū, liú zhěng cháng yuè mǎ dú qián, yǔ wén huàn yǔ, wèi wén huàn fú nǔ suǒ zhōng, xìng jiǎ jiān bù rù, zhì shì yù lì suì qí chéng, zhí wén huàn yǐ kuài yì, ā ěr hā yǎ bù kě. nǎi shēn zhì chéng xià, xuān yuán zhǔ suǒ jiàng zhāo yù wén huàn zhào yuē: ěr děng jù shǒu gū chéng, yú jīn wǔ nián, xuān lì yú zhǔ, gù qí yí yě. rán shì qióng yuán jué, rú shù wàn shēng líng hé! ruò néng nà kuǎn, xī shè wù zhì, qiě jiā qiān zhuó. wén huàn hú yí wèi jué, yīn zhé shǐ yǔ zhī shì. wén huàn nǎi chū jiàng, xiān nà guǎn yào, cì xiàn chéng chí, qiě chén gōng yǐng zhī cè, qǐng jǐ wèi xiān fēng.
未幾,阿爾哈雅率總帥索多等移破樊攻具以向襄陽,一砲中其譙樓,聲如震雷,城中洶洶,諸將多逾城降者。初,劉整常躍馬獨前,與文煥語,為文煥伏弩所中,幸甲堅不入,至是欲立碎其城,執文煥以快意,阿爾哈雅不可。乃身至城下,宣元主所降招諭文煥詔曰:「爾等拒守孤城,於今五年,宣力於主,固其宜也。然勢窮援絕,如數萬生靈何!若能納款,悉赦勿治,且加遷擢。」文煥狐疑未決,因折矢與之誓。文煥乃出降,先納筦鑰,次獻城池,且陳攻郢之策,請己為先鋒。
ā zhū rù xiāng yáng, ā ěr hā yǎ suì xié wén huàn rù cháo, yuán zhǔ yǐ wén huàn wèi xiāng yáng dà dū dū.
阿珠入襄陽,阿爾哈雅遂偕文煥入朝,元主以文煥為襄陽大都督。
shì wén, shì dào yán yú dì yuē: chén shǐ lǚ qǐng xíng biān, bì xià bù zhī xǔ. xiàng shǐ zǎo tīng chén chū, dāng bù zhì cǐ. wén huàn xiōng wén fú zhī lú zhōu, wén dé zi shī kuí zhī jìng jiāng fǔ, jù shàng biǎo dài zuì. shì dào bì zhī, zhào jiē bù wèn.
事聞,似道言於帝曰:「臣始屢請行邊,陛下不之許。向使早聽臣出,當不至此。」文煥兄文福知廬州,文德子師夔知靜江府,俱上表待罪。似道庇之,詔皆不問。
gōng bù shì láng gāo sī dé shū lùn biān shì, dì shàn ér bù néng xíng. sī dé xuán chū zhī jiàn níng fǔ.
工部侍郎高斯得疏論邊事,帝善而不能行。斯得旋出知建寧府。
sān yuè, gēng shēn, sì chuān zhì zhì sī yán: liú zhěng gù lì luó jiàn zì běi hái, shàng zhěng shū gǎo yī zhì, nèi yǒu qǔ jiāng nán èr cè: qí yī yán xiān qǔ quán shǔ, shǔ píng, jiāng nán kě dìng. qí èr yán qīng kǒu táo yuán, hé huái yào chōng, yí xiān chéng qí dì, tún shān dōng jūn yǐ tú jìn qǔ. dì jí zhào huái dōng zhì zhì sī wǎng qīng kǒu, zé lì dì zhú chéng bèi zhī.
三月,庚申,四川制置司言:「劉整故吏羅鑒自北還,上整書稿一帙,內有取江南二策:其一言先取全蜀,蜀平,江南可定。其二言清口、桃源,河、淮要衝,宜先城其地,屯山東軍以圖進取。」帝亟詔淮東制置司往清口,擇利地築城備之。
xīn wèi, yuán liú zhěng qǐng jiào liàn shuǐ jūn wǔ xué wàn jí yú xìng yuán jīn yáng zhōu biàn liáng děng chù zào chuán èr qiān sōu, cóng zhī.
辛未,元劉整請教練水軍五穴萬及於興元、金、洋州、汴梁等處造船二千艘,從之。
guǐ yǒu, yuán yǐ qián zhōng shū zuǒ chéng xiàng yē lǜ zhù píng zhāng jūn guó zhòng shì, zhōng shū zuǒ chéng zhāng huì wèi zhōng shū yòu chéng. shì rì, yuán zhǔ rú shàng dōu.
癸酉,元以前中書左丞相耶律鑄平章軍國重事,中書左丞張惠為中書右丞。是日,元主如上都。
rén wǔ, zhào jiàn jī sù fáng yú zhōng shū. shí xiāng chéng jì shī, jiǎ shì dào fù shàng shū yán: shì shì rú cǐ, fēi chén shàng xià qū chí, lián luò qì shì, jiāng yǒu dà kě lǜ zhě. dì yuē: shī xiāng qǐ kě yī rì lí zuǒ yòu! shì dào nǎi jiàn jī sù fáng, yǐ gé shū mì yuàn lòu xiè bīng shì jī chí biān bào zhī bì.
壬午,詔建機速房於中書。時襄城既失,賈似道復上書言:「事勢如此,非臣上下驅馳,聯絡氣勢,將有大可慮者。」帝曰:「師相豈可一日離左右!」似道乃建機速房,以革樞密院漏泄兵事、稽遲邊報之弊。
tài xué shēng guō chāng zi shàng shǒu bèi liù cè: yī yuē fēn yóu jī yǐ tún nán àn, èr yuē zhòng guī xiá yǐ è yào chōng, sān yuē bèi è hàn yǐ gù shàng liú, sì yuē diào jīng bīng yǐ hù hàn jiāng wǔ yuē bèi xià liú yǐ jué kuī cì, liù yuē chì ài kǒu yǐ bèi yào hài.
太學生郭昌子上守備六策:一曰分游擊以屯南岸,二曰重歸、峽以扼要衝,三曰備鄂、漢以固上流,四曰調精兵以護漢、江、五曰備下流以絕窺伺,六曰飭隘口以備要害。
yuán lì huáng zǐ yàn wáng zhēn jiǎn wèi tài zǐ, shǒu zhōng shū lìng jiān pàn shū mì yuàn shì. liú bǐng zhōng jiàn zhōng shān wáng xún yǐ fǔ zhī, yuán zhǔ yǐ wèi tài zǐ zàn shàn. chì liǎng fǔ dà chén: fán yǒu qǐ bǐng, bì lìng xún yǔ wén. xún yán: tài zǐ tiān xià běn, fù tuō zhì zhòng, dāng yán míng dé yǔ zhī jū wài. kuàng jiān lǐng zhōng shū shū mì zhī zhèng, zhào tiáo suǒ dāng biàn lǎn, shù wù yì dāng lǚ shěng. yòu yǐ liáo jīn zhī shì jìn jiē ěr mù zhě, qū bié shàn è shàng zhī. tài le wèn xún yǐ xīn zhī suǒ shǒu, xún yuē: cháng wén xǔ héng yán, rén xīn yóu yìn bǎn rán. běn bù chà, suī mó qiān nián, bǎn jiē bù chà běn jì chà yǐ, mó zhī yú zhǐ, wú bù chà zhě. tài zǐ yuē: shàn!
元立皇子燕王珍戩為太子,守中書令兼判樞密院事。劉秉忠薦中山王恂以輔之,元主以為太子贊善。敕兩府大臣:「凡有啟稟,必令恂與聞。」恂言:「太子天下本,付託至重,當延名德與之居外。況兼領中書、樞密之政,詔條所當遍覽,庶務亦當屢省。」又以遼、金之事近接耳目者,區別善惡上之。太了問恂以心之所守,恂曰:「嘗聞許衡言,人心猶印板然。本不差,雖摹千年,板皆不差;本既差矣,摹之於紙,無不差者。」太子曰:「善」!
xià, sì yuè, zhào yǐ fàn tiān shùn niú fù sǐ jié xiāng fán, guān qí èr zi, cì tǔ tián jīn bó.
夏,四月,詔以范天順、牛富死節襄、樊,官其二子,賜土田、金帛。
jiǎ shēn, yǐ wāng lì xìn wèi jīng hú zhì zhì shǐ jiān zhī jiāng líng.
甲申,以汪立信為京湖制置使兼知江陵。
xīn mǎo, yǐ zhào jìn wèi yán jiāng zhì zhì shǐ, jiān jiàn kāng liú shǒu. jìn duō xiàn bǎo yù yú jiǎ shì dào, gù yǒu shì mìng.
辛卯,以趙溍為沿江制置使,兼建康留守。溍多獻寶玉於賈似道,故有是命。
yuán jiāng xiāng dà chén jiē yǐ nán fá wèi qǐng, zhào yáo shū xǔ héng tú kè tǎn gōng lǚ děng wèn jì. gōng lǚ děng yuē: chéng pò zhú zhī shì, xí juǎn sān wú, cǐ qí shí yǐ. yuán zhǔ rán zhī, yǐ shǐ tiān zé ā zhū ā ěr hā yǎ xíng jīng zhōu děng lù shū mì yuàn shì, zhèn xiāng yáng hā tǎn liú zhěng dá chūn dǒng wén bǐng xíng huái xī děng lù shū mì yuàn shì, shǒu zhèng yáng. tiān zé děng bì cí, zhào yù yǐ xiāng yáng zhī nán duō yǒu bǎo zhài, kě chéng jī jìn qǔ. réng yǐ chāo wǔ qiān dìng cì jiāng shì jí zhèn xīn fù jūn mín.
元將相大臣皆以南伐為請,召姚樞、許衡、圖克坦公履等問計。公履等曰:「乘破竹之勢,席捲三吳,此其時矣。」元主然之,以史天澤、阿珠、阿爾哈雅行荊州等路樞密院事,鎮襄陽;哈坦、劉整、達春、董文炳行淮西等路樞密院事,守正陽。天澤等陛辭,詔諭以襄陽之南多有堡寨,可乘機進取。仍以鈔五千錠賜將士及賑新附軍民。
wǔ yuè, rén zǐ shuò, yuán dìng nèi wài guān, fù jiù zhì, sān suì yī qiān.
五月,壬子朔,元定內外官,復舊制,三歲一遷。
wù chén, yuán zhào: tiān xià yù qiú, chú shā rén zhě dài bào, qí yú yī qiè shū fàng, xiàn yǐ bā yuè nèi zì zhì dà dū, rú qī ér zhì zhě jiē shè zhī.
戊辰,元詔:「天下獄囚,除殺人者待報,其餘一切疏放,限以八月內自至大都,如期而至者皆赦之。」
gēng chén, zhào: zhū rén shàng shū, qǐng yǐ chéng xiàng jiǎ shì dào dū bīng zhě bù yǔn, yú fù jī sù fáng.
庚辰,詔:「諸人上書,請以丞相賈似道督兵者不允,餘付機速房。」
liù yuè, qián sì chuān xuān fǔ sī cān yì guān zhāng mèng fā, shàng shū chén wēi jí sān cè: yuē suǒ hàn jiāng kǒu àn, yuē chéng jīng mén jūn dāng yáng jiè zhī yù quán shān, yuē xiá zhōu yí dū ér xià, lián zhì bǎo zhài yǐ bǎo jù liú mín, qiě shǒu qiě gēng. bìng tú shàng chéng zhú xíng shì. shì dào bù yǐ shàng wén, xià jīng hú zhì sī shěn dù kě fǒu, shì jìng bù xíng.
六月,前四川宣撫司參議官張夢發,上書陳危急三策:曰鎖漢江口岸,曰城荊門軍當陽界之玉泉山,曰峽州宜都而下,聯置堡寨以保聚流民,且守且耕。並圖上城築形勢。似道不以上聞,下京湖制司審度可否,事竟不行。
zuǒ cáng dōng kù jiǎn cái wàng, shàng shū yán biān shì dà kě yōu zhě qī, jí dāng wèi zhě wǔ, bù bào.
左藏東庫蹇材望,上書言邊事大可憂者七,急當為者五,不報。
jǐ chǒu, xíng bù shàng shū jiān gěi shì zhōng chén yí zhōng, yán xiāng fán zhī shī, jiē yóu fàn wén hǔ qiè nuò táo dùn, qǐng zhǎn zhī jiǎ shì dào bù xǔ, zhǐ jiàng yī guān. jiān chá yù shǐ chén wén lóng, yán wén hǔ shī xiāng yáng, yóu shǐ zhī ān qìng fǔ, shì dāng fá ér shǎng yě. zhào jìn rǔ xī xiǎo zi, hé zú yǐ dāng dà kǔn zhī jì! qǐng jiē bà zhī. shì dào dà nù, chù wén lóng zhī fǔ zhōu, xuán yòu shǐ tái guān lǐ kě hé tuì zhī.
己丑,刑部尚書兼給事中陳宜中,言襄、樊之失,皆由范文虎怯懦逃遁,請斬之;賈似道不許,止降一官。監察御史陳文龍,言文虎失襄陽,猶使知安慶府,是當罰而賞也。趙溍乳息小子,何足以當大閫之寄!請皆罷之。似道大怒,黜文龍知撫州,旋又使台官李可劾退之。
guǐ mǎo, jīng hú zhì zhì sī wāng lì xìn zòu: chén fèng mìng fēn kǔn, yán jiàn lì mín, jiē tòng kū liú tì, yán xiāng fán zhī huò, jiē yóu fàn wén hǔ jí yú xìng fù zǐ. wén hǔ yǐ sān yá zhǎng, wén nán qiè zhàn, jǐn cóng báo fá qí zhí tiān shùn shǒu jié bù qū, huò kě shǎo shú qí qiān. xìng nú lì yōng cái, wù fù sī yuàn, jī pàn liú zhěng, liú dú zhì jīn qí zi dà zhōng, xié duō zī wèi fù xíng huì, qiě zì xī jìn, jīn suī cùn zhǎn, wèi zú yǐ kuài tiān xià zhī fèn. qǐng zhì zhī zhòng diǎn, zé rén xīn xìng qǐ, shì gōng kě tú. zhào chú dà zhōng míng, xún zhōu jī guǎn.
癸卯,京湖制置司汪立信奏:「臣奉命分閫,延見吏民,皆痛哭流涕,言襄、樊之禍,皆由范文虎及俞興父子。文虎以三衙長,聞難怯戰,僅從薄罰;其侄天順守節不屈,或可少贖其愆。興奴隸庸材,務復私怨,激判劉整,流毒至今;其子大忠,挾多資為父行賄,且自希進,今雖寸斬,未足以快天下之忿。請置之重典,則人心興起,事功可圖。」詔除大忠名,循州羈管。
shí guó shì wēi shén, tài fǔ sì chéng chén zhòng wēi shàng fēng shì, qí lüè yuē: xiāng yáng zhī xiàn, qí zuì bù zhuān zài yú yōng kǔn pí jiāng hái bīng yě, jūn xiāng dāng fēn shòu qí zé, yǐ xiè xiān huáng dì zài tiān zhī líng. tiān zǐ ruò yuē zuì zài zhèn gōng, dà chén yí yán jiù zài chén děng, xuān bù shí nián yǎng ān zhī zhù móu, shēn chéng liù nián wán dí zhī zuó fēi. jiù guò wèi xíng, gù yǐ wú jí zhuī huǐ jì wǎng, shàng yù yú mí. huò wèi fù hù zhī yì duō, kè zé zhī cí shǎo huò wèi bì xià fá kū shī zhī shì, shī xiāng shì fēn guò zhī yán, shén fēi suǒ yǐ wèi xù sǐ yì, qí tiān huǐ huò zhī dào yě. jīn dài yán fá zhī zhī shì, qiào guǎn xiān yǒu shí zhī rén, shǔn zhī rú róu, jī xí chéng gù, jūn dào xiāng yè, liǎng yǒu suǒ kuī. gù cǐ hé shí, ér zài tíng wú móu guó zhī chén, zài biān wú zhé chōng zhī shuài! jiān zhī xiān cháo xuān hé wèi luàn zhī qián, jìng kāng jì bài zhī hòu, fán qián rì zhī rì jìn miǎn liú, zhū lún huá gǔ, fǔ shǒu tǔ xīn, nú yán bì xī, jí jīn rì zòu zéi chēng chén zhī rén yě qiáng lì mǐn shì, jié jí kuài yì, jí jīn rì pàn jūn mài guó zhī rén yě. wèi guó zhě yì hé biàn yú ruò rén zāi! mí guó zhě jìn tāo yōu zhī qī yǐ féng qí jūn, wù guó zhě hù chǐ bài zhī jú ér mò néng yì, dāng guó zhě mèi ān wēi zhī jī ér mò zhī huǐ. chén cháng sī zhī, jīn zhī suǒ shǎo, bù zhǐ yú bīng, kǔn wài zhī shì, jiāng jūn zhì zhī, ér yī jí bàn jiē, lǜ cóng zhōng chū, dǒu sù chǐ bù, tuì yǒu hòu yōu, píng sù wú quán, huǎn jí yǒu zé. huò qǐng jiàn dū, huò qǐng xíng biān, huò qǐng zhú chéng, chuàng wén hài tīng, yīn zhū kǔn yǒu cí yú huǎn jí zhī shí, gù miào táng bù dé bù yǎn è yú bài què zhī hòu. yǒu móu mò zhǎn, yǒu bài wú zhū, shàng xià bāo xiū, jìn wú gǎn yì. shì yǐ xià zhì qì zhàng jiǎ mǎ, shuāi sà páng liáng, bù zú yǐ sù jūn róng bì lěi bǎo shān, zhé fán jià lòu, bù zú yǐ dāng chōng tū zhī qí. hào wèi shuài kǔn, míng cún shí wáng yě. chéng ér wú bīng, yǐ chéng yǔ dí bīng bù zhī zhàn, yǐ jiāng yǔ dí dòu bù zhī bīng, yǐ guó yǔ dí guāng jǐng cù jìn mù jié yǐ! wéi jūn xiāng fān rán gǎi wù, tiān xià shì shàng kě wèi yě. shì dào dà nù, chù zhòng wēi jiāng dōng tí diǎn xíng yù.
時國勢危甚,太府寺丞陳仲微上封事,其略曰:「襄陽之陷,其罪不專在於庸閫、疲將、孩兵也,君相當分受其責,以謝先皇帝在天之靈。天子若曰罪在朕躬,大臣宜言咎在臣等,宣布十年養安之住繆,深懲六年玩敵之昨非。救過未形,固已無及;追悔既往,尚愈於迷。或謂覆護之意多,克責之辭少;或謂陛下乏哭師之誓,師相飾分過之言,甚非所以慰恤死義,祈天悔禍之道也。今代言乏知之士,翹館鮮有識之人,吮脂茹柔,積習成痼,君道相業,兩有所虧。顧此何時,而在廷無謀國之臣,在邊無折衝之帥!監之先朝宣和未亂之前,靖康既敗之後,凡前日之日近冕旒,硃輪華轂,俛首吐心,奴顏婢膝,即今日奏賊稱臣之人也;強力敏事,捷疾快意,即今日叛君賣國之人也。為國者亦何便於若人哉!迷國者進慆憂之欺以逢其君,誤國者護恥敗之局而莫能議,當國者昧安危之機而莫之悔。臣常思之,今之所少,不止於兵,閫外之事,將軍制之,而一級半階,率從中出,斗粟尺布,退有後憂,平素無權,緩急有責。或請建督,或請行邊,或請築城,創聞駭聽,因諸閫有辭於緩急之時,故廟堂不得不掩惡於敗闕之後。有謀莫展,有敗無誅,上下包羞,噤無敢議。是以下至器仗、甲馬,衰颯龐涼,不足以肅軍容;壁壘、堡柵,折樊駕漏,不足以當衝突之騎。號為帥閫,名存實亡也。城而無兵,以城與敵;兵不知戰,以將與敵;斗不知兵,以國與敵;光景蹙近目睫矣!惟君相幡然改悟,天下事尚可為也。」似道大怒,黜仲微江東提點刑獄。
yuán yǐ liú zhěng ā ěr hā yǎ bù xiāng néng, fēn jūn wèi èr, gè tǒng zhī.
元以劉整、阿爾哈雅不相能,分軍為二,各統之。
yuán gāo lì jīng lüè shí dōu děng yǐ bīng rù dān luó, fǔ dìng qí dì. zhào yǐ dí lǐ bā wèi dān luó guó zhāo tǎo shǐ, yǐn bāng bǎo fù zhī.
元高麗經略實都等以兵入耽羅,撫定其地。詔以迪里巴為耽羅國招討使,尹邦寶副之。
chū, yuán zhào liáng bì shǐ zhì rì běn, qí tài zǎi fǔ guān lái suǒ guó shū, liáng bì yuē: bì jiàn rǔ guó wáng, shǐ shòu zhī. yuè shù rì, fù lái qiú shū, qiě yǐ bīng xié liáng bì, liáng bì zhōng bù yǔ. hòu yòu shēng yán: dà jiāng jūn yǐ bīng shí wàn lái qiú shū. liáng bì yuē: bù jiàn rǔ guó wáng, níng chí wǒ shǒu qù, bù kě de yě! rì běn zhī bù kě qū, nǎi qiǎn rén sòng liáng bì zhì duì mǎ dǎo. jí shì shǐ hái, jù yǐ rì běn jūn chén jué hào zhōu jùn míng shù fēng sú tǔ yí lái shàng. yuán zhǔ yuē: qīng kě wèi bù rǔ jūn mìng yǐ!
初,元趙良弼使至日本,其太宰府官來索國書,良弼曰:「必見汝國王,始授之。」越數日,復來求書,且以兵脅良弼,良弼終不與。後又聲言:「大將軍以兵十萬來求書。」良弼曰:「不見汝國王,寧持我首去,不可得也!」日本知不可屈,乃遣人送良弼至對馬島。及是始還,具以日本君臣、爵號、州郡名數、風俗土宜來上。元主曰:「卿可謂不辱君命矣!」
rùn yuè, bǐng shēn, qián lín ān fǔ sī fǎ liáng yán wǔ chén gōng shǒu zhī yào wǔ shì, bù bào.
閏月,丙申,前臨安府司法梁炎午陳攻守之要五事,不報。
xīn wèi, wú chì hàn lín yuàn zuǎn xiū guó shǐ, cǎi lù lèi cháo shì shí, yǐ bèi biān jí.
辛未,無敕翰林院纂修國史,採錄累朝事實,以備編集。
yuán ā hā mǎ tè děng lǚ huǐ hàn fǎ, guó xué zhū shēng lǐn shí huò bù jì. qiū, qī yuè, xǔ héng qǐng hái huái mèng, yuán zhǔ yǐ wèn hàn lín xué shì wáng pán, pán duì yuē: héng jiào rén yǒu fǎ, zhū shēng xíng kě cóng zhèng, cǐ guó zhī dà tǐ, yí wù tīng qí qù. yuán zhǔ yòu mìng zhū lǎo chén yì qí qù liú, dòu mò wèi héng kěn qǐng, nǎi tīng héng hái. liú bǐng zhōng yáo shū jí pán mò děng, fù qǐng yǐ zàn shàn wáng xún zhǔ guó xué, héng dì zǐ yē lǜ yǒu shàng sū yù bái dòng wèi zhù jiào, shù jǐ héng zhī guī mó bù zhì fèi zhuì cóng zhī.
元阿哈瑪特等屢毀漢法,國學諸生廩食或不繼。秋,七月,許衡請還懷孟,元主以問翰林學士王磐,磐對曰:「衡教人有法,諸生行可從政,此國之大體,宜勿聽其去。」元主又命諸老臣議其去留,竇默為衡懇請,乃聽衡還。劉秉忠、姚樞及磐、默等,復請以贊善王恂主國學,衡弟子耶律有尚、蘇郁、白棟為助教,庶幾衡之規模不致廢墜;從之。
yuán rén chéng mǎ zōng shān, wù xū, zhī hé zhōu zhāng jué jī zǒu zhī.
元人城馬鬃山,戊戌,知合州張珏擊走之。
chū, méng gǔ bīng rù shǔ, jué fù wáng jiān xié lì zhàn shǒu jiān hái, yǐ jué dài zhī. zì kāi qìng shòu bīng, mín diāo bì shén. jué wài yǐ bīng hù gēng, nèi jiào mín kěn tián jī sù zài qī, gōng sī jiān zú. liú zhěng jì pàn, xiàn jì yù zì qīng jū jìn zhú mǎ zōng hǔ xiàng èr shān, è sān jiāng kǒu yǐ tú hé zhōu, qiǎn tǒng jūn hā lǎ shuài bīng zhú zhī. jué wén hā lá zhì, nǎi zhāng yí bīng yú jiā qú kǒu, qián shī dù píng yáng tān, huǒ qí zī liáng qì xiè, yuè zhài qī shí lǐ, fén chuán chǎng, yóu shì mǎ zōng chéng zhú zú bù jiù. jué shàn yòng bīng, chū qí shè fú, suàn wú yí cè. qí zhì hé zhōu, shì zú bì liàn, qì xiè bì jīng, yù bù qǔ yǒu fǎ, suī nú lì, yǒu gōng bì yōu shǎng zhī yǒu guò, suī zhì qīn bì fá, gù rén rén yòng mìng.
初,蒙古兵入蜀,珏副王堅協力戰守;堅還,以珏代之。自開慶受兵,民凋敝甚。珏外以兵護耕,內教民墾田積粟;再期,公私兼足。劉整既叛,獻計欲自青居進築馬鬃、虎項二山,扼三江口以圖合州,遣統軍哈喇帥兵築之。珏聞哈剌至,乃張疑兵於嘉渠口,潛師渡平陽灘,火其資糧器械,越寨七十里,焚船場,由是馬鬃城築卒不就。珏善用兵,出奇設伏,算無遺策。其治合州,士卒必練,器械必精,御部曲有法,雖奴隸,有功必優賞之;有過,雖至親必罰,故人人用命。
yuán zhǔ yǐ tiān xià yù qiú zī duō, chì zhū lù zì sǐ zuì yǐ xià zòng qiǎn guī jiā, qī zhòng qiū xī lái jīng shī tīng jué. qiú rú qī zhì, yuán zhǔ cè rán. bā yuè, gēng xū, zhào bìng shè zhī. jì ér mìng cí chén zuò zhào jiè yù tiān xià, jiē bù chēng zhǐ, wáng pán dú yǐ zòng qiú zhī yì mìng cí, yuán zhǔ xǐ yuē: cǐ zhèn suǒ yù yán ér bù néng zhě, qīng nǎi wèi zhèn yán zhī. cì jiǔ jiā jiǎng.
元主以天下獄囚滋多,敕諸路自死罪以下縱遣歸家,期仲秋悉來京師聽決。囚如期至,元主惻然。八月,庚戌,詔並赦之。既而命詞臣作詔戒諭天下,皆不稱旨,王磐獨以縱囚之意命詞,元主喜曰:「此朕所欲言而不能者,卿乃為朕言之。」賜酒嘉獎。
jiǔ yuè, xīn sì, yǐ zhāng jiàn qiān shū shū mì yuàn shì, lì bù shàng shū chén yí zhōng tóng qiān shū shū mì yuàn shì.
九月,辛巳,以章鑒簽書樞密院事,吏部尚書陳宜中同簽書樞密院事。
dōng, shí yuè, yuán chū jiàn zhèng diàn qǐn diàn xiāng gé zhōu wǔ liǎng yì shì.
冬,十月,元初建正殿、寢殿、香閣、周廡兩翼室。
yuán xī shǔ dōu yuán shuài yī sū dài ěr yǔ huáng zǐ xī píng wáng è luó qí hé bīng gōng jiàn dū mán, qín qiú zhǎng xià jì děng sì rén, huò qí mín liù bǎi, jiàn dū nǎi jiàng.
元西蜀都元帥伊蘇岱爾與皇子西平王鄂羅齊合兵攻建都蠻,擒酋長下濟等四人,獲其民六百,建都乃降。
shí yī yuè, rén wǔ, fēng huáng zǐ wèi jiā guó gōng.
十一月,壬午,封皇子為嘉國公。
yǐ lǐ tíng zhī wèi huái dōng zhì zhì shǐ jiān zhī yáng zhōu, xià guì wèi huái xī zhì zhì shǐ jiān zhī lú zhōu, chén yì wèi yán jiāng zhì zhì shǐ jiān zhī huáng zhōu. tíng zhī qǐng fēn suǒ bù liǎng huái wèi èr sī, gù yǐ huái xī fù guì. yì yǐ xiōng shì jiǎ shì dào yù gōng chén zhèn chéng yǐ qiú jìn, zì xiǎo guān lì xiǎn yào, suì zhǎng jìn bīng, zhuó fēn kǔn.
以李庭芝為淮東制置使兼知揚州,夏貴為淮西制置使兼知廬州,陳奕為沿江制置使兼知黃州。庭芝請分所部兩淮為二司,故以淮西付貴。奕以兄事賈似道玉工陳振成以求進,自小官曆顯要,遂掌禁兵,擢分閫。
qǐ qián zhí xué shì yuàn wén tiān xiáng wèi hú nán tí xíng. tiān xiáng yīn jiàn gù xiāng jiāng wàn lǐ, wàn lǐ sù qí tiān xiáng zhì jié, yǔ jí guó shì, qiǎo rán yuē: wú lǎo yǐ, guān tiān shí rén shì, bì dāng yǒu biàn. shì dào zhī zé, qí zài jūn hū! jūn qí miǎn zhī!
起前直學士院文天祥為湖南提刑。天祥因見故相江萬里,萬里素奇天祥志節,語及國事,愀然曰:「吾老矣,觀天時人事,必當有變。世道之責,其在君乎!君其勉之!」
yuán dà sī nóng sī yán: zhōng shū yí wén, yǐ jī nèi qiū hé shǐ shōu, qǐng jìn nóng mín fù gēng, kǒng fáng chú mù. yuán zhǔ yǐ nóng shì xì mín shēng mìng, zhào wù jìn.
元大司農司言:「中書移文,以畿內秋禾始收,請禁農民覆耕,恐防芻牧。」元主以農事系民生命,詔勿禁。
shì suì, yuán zhū lù dà shuǐ huáng, zhèn mǐ fán wǔ shí sì wàn yú shí.
是歲,元諸路大水、蝗,賑米凡五十四萬餘石。
dù zōng duān wén míng wǔ jǐng xiào huáng dì xián chún shí nián yuán zhì yuán shí yī nián
○度宗端文明武景孝皇帝咸淳十年(元至元十一年)
chūn, zhēng yuè, jǐ mǎo shuò, yuán gōng què gào chéng. yuán zhǔ shǐ yù zhèng diàn, shòu cháo hè.
春,正月,己卯朔,元宮闕告成。元主始御正殿,受朝賀。
rén wǔ, chéng è zhōu hàn kǒu bǎo.
壬午,城鄂州漢口堡。
wù zǐ, fú jiàn ān fǔ shǐ jiāng wàn lǐ yǐ jí cí zhí rèn, zhào yī jiù zhí fèng cí.
戊子,福建安撫使江萬里以疾辭職任,詔依舊職奉祠。
gēng yín, chéng è zhōu dùn kǒu xī àn bǎo.
庚寅,城鄂州沌口西岸堡。
yǐ sì, yǔ tǔ.
乙巳,雨土。
bǐng wǔ, yuán miǎn yú tián cǎi yù.
丙午,元免于闐采玉。
shì yuè, jiǎ shì dào mǔ sǐ, shì dào guī tái zhōu zhì sàng. zhào yǐ tiān zǐ lǔ bù zàng zhī, qǐ fén nǐ shān líng, bǎi guān fèng sàng shì, lì dà yǔ zhōng zhōng rì, wú gǎn yì wèi zhě. jì zàng, zhào shì dào qǐ fù, shì dào suì hái cháo.
是月,賈似道母死,似道歸台州治喪。詔以天子鹵簿葬之,起墳擬山陵,百官奉喪事,立大雨中終日,無敢易位者。既葬,詔似道起復,似道遂還朝。
yuán ā ěr hā yǎ yán: jīng xiāng zì gǔ yòng wǔ zhī dì, hàn shuǐ shàng liú yǐ wèi wǒ yǒu, shùn liú zhǎng qū, sòng bì kě píng. ā zhū yòu yán: chén lüè dì jiāng huái, jiàn sòng bīng ruò yú wǎng xī, jīn bù qǔ zhī, shí bù néng zài! yuán zhǔ qù zhào shǐ tiān zé tóng yì, tiān zé duì yuē: cǐ guó dà shì, kě mìng zhòng chén yī rén, rú ān tú bā yán, dū du zhū jūn, zé sì hǎi hùn tóng, kě jì rì ér dài. chén lǎo, yóu zú wèi fù. yuán zhǔ yuē: bā yán kě yǐ rèn cǐ shì. ā ěr hā yǎ yīn yán: wǒ shī nán zhēng, bì fēn wèi sān. jiù jūn bù zú, fēi yì bīng shí wàn bù kě. suì zhào zhōng shū shěng qiān jūn shí wàn rén.
元阿爾哈雅言:「荊、襄自古用武之地,漢水上流已為我有,順流長驅,宋必可平。」阿珠又言:「臣略地江、淮,見宋兵弱於往昔,今不取之,時不能再!」元主趣召史天澤同議,天澤對曰:「此國大事,可命重臣一人,如安圖、巴延,都督諸軍,則四海混同,可計日而待。臣老,猶足為副。」元主曰:「巴延可以任此事。」阿爾哈雅因言:「我師南征,必分為三。舊軍不足,非益兵十萬不可。」遂詔中書省簽軍十萬人。
èr yuè, jǐ yǒu, zhào shùn sūn bà wèi fú jiàn ān fǔ shǐ.
二月,己酉,趙順孫罷為福建安撫使。
rén shēn, yuán zào zhàn chuán bā bǎi sōu yú biàn liáng.
壬申,元造戰船八百艘於汴梁。
yuán zhǔ rú shàng dōu, wén liáo yáng xíng shěng guó wáng tè mò gé rǎo mín bù biàn, nǎi qǐ lián xī xiàn wèi běi jīng xíng shěng píng zhāng zhèng shì. jiāng xíng, mìng jiān yú rù jiàn, cì zuò. yuán zhǔ yuē: xī zài xiān cháo, qīng shēn shí shì jī, měi yǐ dì dào qǐ zhèn. jí è hàn bān shī, lǚ chén tiān mìng, zhèn xīn bù wàng. chéng xiàng, qīng shí yí wèi, gù tuì tuō ěr. liáo shěn hù bù xià shù wàn, zhū wáng guó xù fēn dì suǒ zài, bǐ jiē sù zhī qīng néng, gù mìng qīng wǎng zhèn, tǐ zhèn cǐ yì.
元主如上都,聞遼陽行省國王特默格擾民不便,乃起廉希憲為北京行省平章政事。將行,命肩輿入見,賜坐。元主曰:「昔在先朝,卿深識事機,每以帝道啟朕。及鄂漢班師,屢陳天命,朕心不忘。丞相,卿實宜為,顧退托耳。遼瀋戶不下數萬,諸王、國婿分地所在,彼皆素知卿能,故命卿往鎮,體朕此意。」
sān yuè, gēng yín, yuán qiǎn fèng zhōu jīng lüè shǐ shí dōu jūn mín zǒng guǎn hóng jùn qí děng jiāng bīng fá rì běn, zhàn chuán fán dà xiǎo jiǔ bǎi bān, jūn wàn wǔ qiān rén. yuán zhǔ yǐ tǎo rì běn shì wèn zhào liáng bì, liáng bì yuē: chén jū rì běn suì yú, dǔ qí sú hěn yǒng shì shā, bù zhī yǒu fù zǐ zhī qīn, shàng xià zhī lǐ. qí dì duō shān shuǐ, wú gēng sāng zhī lì, dé qí rén bù kě yì, dé qí dì bù jiā guān tián. kuàng zhōu shī dù hǎi, hǎi fēng wú cháo, huò hài mò cè. shì wèi yǐ yǒu yòng zhī mín tián wú qióng zhī jù hè yě. chén wèi wù jī biàn. yuán zhǔ cóng zhī.
三月,庚寅,元遣鳳州經略使實都、軍民總管洪俊奇等將兵伐日本,戰船凡大小九百般,軍萬五千人。元主以討日本事問趙良弼,良弼曰:「臣居日本歲餘,睹其俗很勇嗜殺,不知有父子之親,上下之禮。其地多山水,無耕桑之利,得其人不可役,得其地不加官田。況舟師渡海,海風無朝,禍害莫測。是謂以有用之民填無窮之巨壑也。臣謂勿擊便。」元主從之。
xīn mǎo, yuán gǎi jīng hú huái xī shū mì yuàn wèi xíng zhōng shū shěng. bā yán shǐ tiān zé bìng wèi zuǒ chéng xiàng, ā zhū wèi píng zhāng zhèng shì, ā ěr hā yǎ wèi yòu chéng, lǚ wén huàn wèi cān zhī zhèng shì, xíng shěng yú jīng hú. hā dá wèi zuǒ chéng xiàng, liú zhěng wèi zuǒ chéng, dá chūn dǒng wén bǐng bìng cān zhī zhèng shì, xíng shěng shì yú huái xī.
辛卯,元改荊湖、淮西樞密院為行中書省。巴延、史天澤並為左丞相,阿珠為平章政事,阿爾哈雅為右丞,呂文煥為參知政事,行省於荊湖。哈達為左丞相,劉整為左丞,達春、董文炳並參知政事,行省事於淮西。
guǐ sì, yuán huò jiā xiàn yǐn cháng dé kè zuì, zhào yōu shǎng.
癸巳,元獲嘉縣尹常德課最,詔優賞。
yuán hàn lín xué shì wáng pán, cháng yú huì yì shí shù yán: qián dài yòng rén, èr shí cóng zhèng, qī shí zhì shì, suǒ yǐ zī qí cái lì, mǐn qí shuāi lǎo, yǎng qí lián chǐ zhī xīn yě. jīn rù shì zhě bù xiàn nián, ér lǎo bìng zhě bù kěn tuì, bǐ jì bù zì zhī chǐ, cháo tíng yì bù yǐ wèi fēi, shén bù kě yě. pán xiān yǐ jí. qǐng duàn yuè fèng wú gěi, zhì shì jiān qǐ zhì shì, yuán zhǔ qiǎn shǐ yù zhī yuē: qīng nián suī lǎo, fēi rèn jù wù, hé yǐ cí wèi! réng zhào lù zhī zhōng shēn, bìng hái suǒ duàn yuè fèng. pán bù dé yǐ fù qǐ.
元翰林學士王磐,嘗於會議時數言:「前代用人,二十從政,七十致仕,所以資其才力,閔其衰老,養其廉恥之心也。今入仕者不限年,而老病者不肯退,彼既不自知恥,朝廷亦不以為非,甚不可也。」磐先以疾。請斷月俸毋給,至是堅乞致仕,元主遣使諭之曰:「卿年雖老,非任劇務,何以辭為!」仍詔祿之終身,並還所斷月俸。磐不得已復起。
xià, sì yuè, yǐ mǎo, fēng huáng zǐ wèi yǒng guó gōng.
夏,四月,乙卯,封皇子為永國公。
wǔ yuè, bǐng shēn, yuán yǐ huáng nǚ xià jià gāo lì shì zǐ wáng chén.
五月,丙申,元以皇女下嫁高麗世子王愖。
rén shēn, zhāng jué biǎo qǐng chéng mǎ zōng hǔ tóu shān, huò xiān zhú qí yī yǐ è xiǎn yào.
壬申,張珏表請城馬鬃、虎頭山,或先築其一以扼險要。
liù yuè, gēng shēn, yuán zhǔ mìng zhū jiāng lǜ bīng nán fá, qiě shù jiǎ shì dào fù yuē zhí hǎo jīng zhī zuì. zhào yuē: yuán zì tài zǔ huáng dì yǐ lái, yǔ sòng shǐ jiè jiāo tōng. xiàn zōng zhī shì, zhèn yǐ fān zhí, fèng mìng nán fá, bǐ jiǎ shì dào fù qiǎn sòng jīng yì wǒ, qǐng bà bīng xī mín. zhèn jí wèi zhī hòu, zhuī yì shì yán, mìng hǎo jīng děng fèng shū wǎng pìn, gài wèi shēng líng jì yě, ér nǎi zhí zhī, yǐ zhì shī chū lián nián, sǐ shāng xiāng jí, xì léi xiāng shǔ, jiē bǐ sòng zì huò qí mín yě. xiāng yáng jì jiàng zhī hòu, jì sòng huǐ huò, huò qǐ lìng tú, ér nǎi zhí mí, wǎng yǒu quān xīn. wèn zuì zhī shī, yǒu bù néng yǐ. jīn qiǎn rǔ děng shuǐ lù bìng jìn, bù gào xiá ěr, shǐ xián zhī zhī. wú gū zhī mín, chū wú yù yān, jiāng shì wú dé wàng jiā shā lüè. yǒu qù nì xiào shùn, bié lì qí gōng zhě, yàn děng dì qiān shǎng. qí huò gù jù bù zhī jí nì shì zhě, fú lù hé yí!
六月,庚申,元主命諸將率兵南伐,且數賈似道負約執郝經之罪。詔曰:「爰自太祖皇帝以來,與宋使介交通。憲宗之世,朕以籓職,奉命南伐,彼賈似道復遣宋京詣我,請罷兵息民。朕即位之後,追憶是言,命郝經等奉書往聘,蓋為生靈計也,而乃執之,以致師出連年,死傷相藉,繫纍相屬,皆彼宋自禍其民也。襄陽既降之後,冀宋悔禍,或起令圖,而乃執迷,罔有悛心。問罪之師,有不能已。今遣汝等水陸並進,布告遐邇,使咸知之。無辜之民,初無預焉,將士毋得妄加殺掠。有去逆效順,別立奇功者,驗等第遷賞。其或固拒不知及逆適者,俘戮何疑!」
yuán lián xī xiàn zhī běi jīng, mín dà yuè fú. yì shí liáo dōng duō qīn wáng shǐ zhě chuán lìng zhǐ, guān lì lì tīng, xī xiàn gé zhèng zhī. yǒu xī yù rén zì chēng fù mǎ, yíng yú chéng wài, xì fù mín, wū qí zǔ fù cháng dài xī qián, suǒ cháng shén jí. mín sù zhī xíng shěng, xī xiàn mìng shōu bǔ zhī. qí rén nù, chéng mǎ rù shěng táng, zuò tà shàng, xī xiàn mìng zuó xià guì, ér wèn zhī yuē: fǎ wú sī yù, rǔ hé rén! huáng jù qiú āi, guó wáng tè mò gé yì wèi zhī qíng, nǎi shāo kuān lìng dài duì, jǔ yíng yè dùn. é zhào guó wáng guī guó, xī xiàn dú xíng shěng shì. zhǎng gōng zhǔ jí guó xù rù cháo, yú lù zòng liè rǎo mín, xī xiàn miàn yù guó xù, yù rù zòu zhī. guó xù jīng è, rù yǔ gōng zhǔ, gōng zhǔ chū, yǐn xī xiàn jiǔ yuē: cóng zhě rǎo mín, wú bù zhī yě, qǐng yǐ chāo wàn wǔ qiān guàn hái liǎn mín zhī zhí, xìng wù qiǎn shǐ zhě. zì shì guì rén guò zhě, jiē mò gǎn zòng.
元廉希憲知北京,民大悅服。異時遼東多親王使者傳令旨,官吏立聽,希憲革正之。有西域人自稱駙馬,營於城外,系富民,誣其祖父嘗貸息錢,索償甚急。民訴之行省,希憲命收捕之。其人怒,乘馬入省堂,坐榻上,希憲命捽下跪,而問之曰:「法無私獄,汝何人!」惶懼求哀,國王特默格亦為之情,乃稍寬令待對,舉營夜遁。俄詔國王歸國,希憲獨行省事。長公主及國婿入朝,於路縱獵擾民,希憲面諭國婿,欲入奏之。國婿驚愕,入語公主,公主出,飲希憲酒曰:「從者擾民,吾不知也,請以鈔萬五千貫還斂民之直,幸勿遣使者。」自是貴人過者,皆莫敢縱。
qiū, qī yuè, guǐ wèi, dì bēng yú jiā fú diàn, nián sān shí sān. jiā guó gōng jí huáng dì wèi.
秋,七月,癸未,帝崩於嘉福殿,年三十三。嘉國公即皇帝位。
dì zì wèi tài zǐ, yǐ hǎo nèi wén jì lì, dān yú jiǔ sè. gù shì, pín qiè jìn yù, chén yì gé mén xiè ēn, zhǔ zhě shū qí yuè rì. jí dì zhī chū, yī rì xiè ēn zhě sān shí yú rén. jí bēng, jiǎ shì dào rù gōng yì suǒ lì, zhòng yǐ jiàn guó gōng shì dāng lì, shì dào zhǔ dí, nǎi lì jiā guó gōng. shí nián sì suì, huáng tài hòu lín cháo tīng zhèng.
帝自為太子,以好內聞;既立,耽於酒色。故事,嬪妾進御,晨詣閤門謝恩,主者書其月日。及帝之初,一日謝恩者三十餘人。及崩,賈似道入宮議所立,眾以建國公昰當立,似道主嫡,乃立嘉國公。時年四歲,皇太后臨朝聽政。
jiǎ shēn, fēng huáng xiōng jiàn guó gōng shì wèi jí zhèng, huáng dì yǒng guó gōng bǐng wèi xìn wáng.
甲申,封皇兄建國公昰為吉正,皇弟永國公昺為信王。
zhào jiǎ shì dào yī wén yàn bó gù shì, dú bān qǐ jū.
詔賈似道依文彥博故事,獨班起居。
bǐng xū, zūn huáng tài hòu yuē tài huáng tài hòu, huáng hòu yuē huáng tài huáng. yòu zhào yǐ shēng rì wèi tiān ruì jié.
丙戌,尊皇太后曰太皇太后,皇后曰皇太皇。又詔以生日為天瑞節。
chū, jīng hú zhì zhì shǐ wāng lì xìn yí shū jiǎ shì dào yuē: jīn tiān xià zhī shì, shí qù bā jiǔ, chéng shàng xià jiāo xiū, yǐ yà xù tiān mìng zhī jǐ, zhòng xī fēn yīn yǐ qū shì fù gōng zhī rì yě. ér nǎi hān gē shēn gōng, xiào ào hú shān, wán suì kài yuè, huǎn jí dào shī, qīng shì shī shī fēi dù, bǎi xìng yù yuàn. yù shàng dāng tiān xīn, fǔ suì mín wù, gǒng yī zhǐ huī ér zhé chōng wàn lǐ, bù yì nán hū? wèi jīn zhī jì zhě, qí cè yǒu sān: fū nèi jùn hé shì hū duō bīng, yí jǐn chū zhī jiāng gān yǐ shí wài yù. suàn bīng zhàng, jiàn bīng kě qī shí yú wàn rén, lǎo ruò róu cuì, shí fēn tài èr, wèi xuǎn bīng wǔ shí yú wàn. ér yán jiāng zhī shǒu zé bù guò qī qiān lǐ, ruò jù bǎi lǐ ér tún, tún yǒu shǒu jiāng, shí tún wèi fǔ, fǔ yǒu zǒng dū, qí yǒu yào hài chù, zhé sān bèi yǐ bīng, wú shì zé fàn zhōu zhǎng huái, wǎng lái yóu jiǎo yǒu shì zé dōng xī qí fèn, zhàn shǒu bìng yòng, diāo dǒu xiāng wén, kuì xiǎng bù jué, hù xiāng yīng yuán, yǐ wèi lián luò zhī gù. xuǎn zōng qīn dà chén zhōng liáng yǒu gàn yòng zhě, lì wèi tǒng zhì, fēn lì dōng xī èr fǔ. cǐ shàng cè yě. jiǔ jū pìn shǐ, wú yì yú wǒ, tú shǐ dí dé yǐ wèi cí, qǐng lǐ ér guī zhī, xǔ shū suì bì, yǐ huǎn shī qī. bù èr sān nián, biān jù shāo xiū, fān yuán shāo gù, shēng bīng rì zēng, kě zhàn kě shǒu, cǐ zhōng cè yě. èr cè guǒ bù de xíng, zé xián bì yú chèn zhī lǐ, qǐng bèi yǐ qí! shì dào dé shū, dà nù, dǐ zhī dì, gòu yuē: xiā zéi, kuáng yán gǎn ěr! gài lì xìn yī mù wēi miǎo yún. xún zhōng yǐ wēi fǎ, fèi chì zhī.
初,京湖制置使汪立信移書賈似道曰:「今天下之勢,十去八九,誠上下交修,以迓續天命之幾,重惜分陰以趨事赴功之日也。而乃酣歌深宮,嘯傲湖山,玩歲愒月,緩急倒施,卿士師師非度,百姓郁怨。欲上當天心,俯遂民物,拱揖指揮而折衝萬里,不亦難乎?為今之計者,其策有三:夫內郡何事乎多兵,宜盡出之江干以實外御。算兵帳,見兵可七十餘萬人,老弱柔脆,十分汰二,為選兵五十餘萬。而沿江之守則不過七千里,若距百里而屯,屯有守將,十屯為府,府有總督,其有要害處,輒三倍以兵,無事則泛舟長淮,往來游徼;有事則東西齊奮,戰守並用,刁斗相聞,饋餉不絕,互相應援,以為聯絡之固。選宗親大臣忠良有干用者,立為統制,分蒞東、西二府。此上策也。久拘聘使,無益於我,徒使敵得以為辭,請禮而歸之,許輸歲幣,以緩師期。不二三年,邊遽稍休,籓垣稍固,生兵日增,可戰可守,此中策也。二策果不得行,則銜璧輿櫬之禮,請備以俟!」似道得書,大怒,抵之地,詬曰:「瞎賊,狂言敢爾!」蓋立信一目微眇雲。尋中以危法,廢斥之。
xīn mǎo, yǐ zhū sì sūn wèi jīng hú sì chuān xuān fǔ shǐ jiān zhī jiāng líng fǔ.
辛卯,以硃禩孫為京湖、四川宣撫使兼知江陵府。
yǐ wèi, yuán bā yán chū shī, bì cí, yuán zhǔ yù zhī yuē: gǔ zhī shàn qǔ jiāng nán zhě, wéi cáo bīn yī rén. rǔ bù shì shā, shì wú cáo bīn yě!
乙未,元巴延出師,陛辭,元主諭之曰:「古之善取江南者,唯曹彬一人。汝不嗜殺,是吾曹彬也!」
bā yuè, dīng wèi, yuán shǐ tiān zé yán: jīn dà shī fāng xìng, jīng hú huái xī gè zhì xíng shěng, shì wèi jì bù xiāng xià, hào lìng bì bù néng yī, hòu dāng bài shì. yuán zhǔ shì qí yán, fù gǎi huái xī xíng zhōng shū shěng wèi xíng shū mì yuàn. tiān zé yòu yǐ bìng, biǎo qǐng zhuān rèn bā yán nǎi yǐ bā yán lǐng hé nán děng lù xíng zhōng shū shěng, suǒ shǔ bìng tīng jié zhì.
八月,丁未,元史天澤言:「今大師方興,荊湖、淮西各置行省,勢位既不相下,號令必不能一,後當敗事。」元主是其言,復改淮西行中書省為行樞密院。天澤又以病,表請專任巴延;乃以巴延領河南等路行中書省,所屬並聽節制。
guǐ chǒu, dà lín yǔ, tiān mù shān bēng, shuǐ yǒng liú, ān jí lín ān yú háng mín nì sǐ zhě wú suàn.
癸丑,大霖雨,天目山崩,水涌流,安吉、臨安、餘杭民溺死者無算。
yuán zhōng shū shěng yán: jiāng hàn wèi xià zhī zhōu, qǐng lìng lǚ wén huàn lǜ qí huī xià lín chéng yù zhī, lìng bǐ zhī wǒ shàn yù jiàng jiāng, yì cè zhī shàn zhě yě. yuán zhǔ cóng zhī.
元中書省言:「江、漢未下之州,請令呂文煥率其麾下臨城諭之,令彼知我善遇降將,亦策之善者也。」元主從之。
yuán sì chuān zǒng shuài wāng wéi zhèng shàng yán yuē: shǔ wèi xià zhě shù chéng ěr, yí bìng lì gōng lín ān gēn běn jì bá, cǐ jiāng yān wǎng! yuàn yǐ běn bīng yóu jiā líng xià kuí xiá, yǔ bā yán huì qián táng. yuán zhǔ yōu zhào dá yuē: sì chuān shì zhòng, shě qīng shuí tuō! yì rì shǔ píng, gōng qǐ zài bā yán xià yé!
元四川總帥汪惟正上言曰:「蜀未下者數城耳,宜併力攻臨安根本既拔,此將焉往!願以本兵由嘉陵下夔、峽,與巴延會錢塘。」元主優詔答曰:「四川事重,舍卿誰托!異日蜀平,功豈在巴延下耶!」
jiǎ yín, yuán chí hé nán jūn qì zhī jìn.
甲寅,元弛河南軍器之禁。
shì yuè, yuán tài bǎo liú bǐng zhōng hōng. bǐng zhōng hǎo xué, zhì lǎo bù shuāi, suī wèi jí rén chén, ér zhāi jū shū shí, zhōng rì dàn rán. hù cóng zhì shàng dōu, qí dì yǒu nán píng shān, zhú jīng shè jū zhī, zhì shì wú jí duān zuò ér shì. yuán zhǔ jīng dào, wèi zuǒ yòu yuē: bǐng zhōng shì zhèn sān shí nián, xiǎo xīn shèn mì, bù bì jiān xiǎn, yán wú yǐn qíng, qí yīn yáng shù shù zhī jīng, zhàn shì zhī lái, ruò hé fú qì, wéi zhèn zhī zhī, tā rén bù dé yǔ wén yě. qiǎn guān hù qí sàng hái zàng dà dū, shì wén zhēn, hòu gǎi shì wén zhèng.
是月,元太保劉秉忠薨。秉忠好學,至老不衰,雖位極人臣,而齋居蔬食,終日澹然。扈從至上都,其地有南屏山,築精舍居之,至是無疾端坐而逝。元主驚悼,謂左右曰:「秉忠事朕三十年,小心慎密,不避艱險,言無隱情,其陰陽術數之精,占事知來,若合符契,惟朕知之,它人不得與聞也。」遣官護其喪還葬大都,諡文貞,後改諡文正。
jiǔ yuè, guǐ wèi, yuán zuǒ chéng xiàng hé nán xíng shěng bā yán huì shī yú xiāng yáng, fēn jūn wèi sān dào bìng jìn. bǐng xū, bā yán yǔ píng zhāng xíng shěng ā zhū yóu zhōng dào xún hàn shuǐ qù yǐng zhōu, wàn hù wǔ xiù wèi qián fēng, yù shuǐ luò, lín yǔ shuǐ yì, wú zhōu bù néng shè. bā yán yuē: wú qiě fēi dù dà jiāng, ér dàn cǐ huáng lǎo yé? shǐ yī zhuàng shì qí ér qián dǎo, huī zhū jūn bì jì. guǐ sì, cì yán shān, jù yǐng zhōu èr shí lǐ.
九月,癸未,元左丞相河南行省巴延會師於襄陽,分軍為三道並進。丙戌,巴延與平章行省阿珠由中道循漢水趣郢州,萬戶武秀為前鋒,遇水濼,霖雨水溢,無舟不能涉。巴延曰:「吾且飛渡大江,而憚此潢潦耶?」使一壯士騎而前導,麾諸軍畢濟。癸巳,次鹽山,距郢州二十里。
zhāng shì jié jiāng bīng tún yǐng, yǐng zài hàn běi, yǐ shí wèi chéng, xīn yǐng chéng zài hàn nán, héng tiě huán suǒ, zhàn jiàn mì zhí, zhuāng mù shuǐ zhōng, jiā yǐ pào nǔ, fán yào jīn, jiē shī yì, shè shǒu jù. yuán jūn xí chéng, shì jié lì zhàn, yuán jūn bù néng qián, qiǎn rén zhāo shì jié, bù tīng. ā zhū huò fú mín, yán: yán hàn jiǔ jùn jīng ruì jiē cuì yú èr yǐng, ruò zhōu shī chū qí jiān, qí bīng bù néng hù àn, cǐ wēi dào yě. bù ruò qǔ xià liú huáng jiā wān bǎo, bǎo xī yǒu gōu, nán tōng téng hú, kě yóu qí zhōng tuō chuán rù hú, zhuǎn ér xià hàn jǐn sān lǐ. lǚ wén huàn yì yǐ wèi biàn, zhū jiāng yuē: yǐng chéng, wǒ zhī jīn hóu, bù qǔ, kǒng wèi guī lù huàn. bā yán yuē: yòng bīng huǎn jí, wǒ zé zhī zhī, dà jūn zhī chū, qǐ wèi yī chéng zāi? suì shě yǐng, shùn liú ér xià, qiǎn zǒng guǎn lǐ tíng liú guó jié gōng huáng jiā wān bǎo, bá zhī. zhū jūn pò zhú xí dì, dàng zhōu yóu téng hú rù hàn, bā yán ā zhū diàn hòu, xià bù mǎn bǎi qí.
張世傑將兵屯郢,郢在漢北,以石為城,新郢城在漢南,橫鐵絙鎖,戰艦密植,樁木水中,夾以砲弩,凡要津,皆施杙,設守具。元軍襲城,世傑力戰,元軍不能前,遣人招世傑,不聽。阿珠獲俘民,言:「沿漢九郡精銳皆萃於二郢,若舟師出其間,騎兵不能護岸,此危道也。不若取下流黃家灣堡,堡西有溝,南通藤湖,可由其中拖船入湖,轉而下漢僅三里。」呂文煥亦以為便,諸將曰:「郢城,我之襟喉,不取,恐為歸路患。」巴延曰:「用兵緩急,我則知之,大軍之出,豈為一城哉?」遂舍郢,順流而下,遣總管李庭、劉國傑攻黃家灣堡,拔之。諸軍破竹蓆地,蕩舟由藤湖入漢,巴延、阿珠殿後,下不滿百騎。
jǐ hài, cì lǐ bù jìn shì wáng lóng zé yǐ xià jí dì chū shēn.
己亥,賜禮部進士王龍澤以下及第、出身。
yuán zhǔ guī zì shàng dōu. shí yǒu yán hàn rén ōu shāng měng gǔ rén, jí tài fǔ jiān lú jiǎ dào jiǎn guān bù, yuán zhǔ nù, mìng shā yǐ chéng zhòng. dǒng wén zhōng jìn yuē: xíng cáo yú zuì qiú dāng sǐ zhě, yǐ yǒu fú cí, yóu bì xiáng yàn, qǐ kě yīn rén yī yán, jù jiā zhī zhòng diǎn! qǐng fù yǒu sī yuè shí yǐ qí hòu mìng. nǎi qiǎn wén zhōng jí jìn chén tú men fēn hé zhī, jiē dé qí wū zhuàng, suì zhào yuán zhī. yuán zhǔ yīn zé shì chén yuē: fāng zhèn nù shí, qīng cáo jiē bù gǎn yán, fēi wén zhōng kāi wù zhèn xīn, zé shā èr wú gū zhī rén, bì qǔ yì yòu wài yǐ. yīn cì wén zhōng jīn zūn, yuē: yòng jīng qīng zhí. tài zǐ yì yǔ gōng chén yuē: fāng tiān wēi zhī zhèn, dǒng wén zhōng cóng róng jiàn zhǐ, shí rén chén nán néng zhě. tài fǔ jiān shǔ fèng wù yì wén zhōng, qì xiè yuē: bǐ rén lài gōng fù shēng. wén zhōng yuē: wú sù fēi zhī zi, suǒ yǐ xiāng jiù yú wēi jí zhě, gài wèi guó píng xíng, qǐ wàng zǐ bào zāi! què qí wù bù shòu.
元主歸自上都。時有言漢人毆傷蒙古人,及太府監盧甲盜剪官布,元主怒,命殺以懲眾。董文忠進曰:「刑曹於罪囚當死者,已有服詞,猶必詳讞,豈可因人一言,遽加之重典!請付有司閱實以俟後命。」乃遣文忠及近臣圖們分核之,皆得其誣狀,遂詔原之。元主因責侍臣曰:「方朕怒時,卿曹皆不敢言,非文忠開悟朕心,則殺二無辜之人,必取議右外矣。」因賜文忠金尊,曰:「用旌卿直。」太子亦語宮臣曰:「方天威之震,董文忠從容諫止,實人臣難能者。」太府監屬奉物詣文忠,泣謝曰:「鄙人賴公復生。」文忠曰:「吾素非知子,所以相救於危急者,蓋為國平刑,豈望子報哉!」卻其物不受。
dōng, shí yuè, jǐ yǒu, yuán xiǎng yú tài miào.
冬,十月,己酉,元享於太廟。
jiǎ zǐ, zhào yǐ míng nián wèi dé yòu yuán nián.
甲子,詔以明年為德祐元年。
yǐ chǒu, yǐ zhāng jiàn tóng zhī shū mì yuàn shì, chén yí zhōng qiān shū shū mì yuàn shì.
乙丑,以章鑒同知樞密院事,陳宜中籤書樞密院事。
yuán jūn zhī qù yǐng yě, fù dōu tǒng zhào wén yì shuài jīng qí èr qiān zhuī zhī. bā yán ā zhū hái jūn yíng jī zhī, jí quán zi hú, wén yì lì zhàn ér bài, bā yán qín shā zhī, qí shì zú sǐ zhě wǔ bǎi rén, yú zhòng jiē kuì.
元軍之去郢也,副都統趙文義帥精騎二千追之。巴延、阿珠還軍迎擊之,及泉子湖,文義力戰而敗,巴延擒殺之,其士卒死者五百人,餘眾皆潰。
yuán jūn jìn zhì shā yáng, qiǎn fú chí huáng bǎng xí wén rén chéng, shǒu jiāng wáng hǔ chén wáng dà yòng zhǎn fú fén bǎng. bā yán fù mìng lǚ wén huàn zhì chéng xià zhāo zhī, yì bù yīng. bǐng yín, rì mù, fēng dà qǐ, bā yán mìng shùn fēng chè jīn zhī pào, fén qí lú shě, yān yàn zhāng tiān, chéng suì pò, shēng qín hǔ chén dà yòng, yú xī tú zhī.
元軍進至沙洋,遣俘持黃榜檄文人城,守將王虎臣、王大用斬俘焚榜。巴延復命呂文煥至城下招之,亦不應。丙寅,日暮,風大起,巴延命順風掣金汁砲,焚其廬舍,煙焰張天,城遂破,生擒虎臣、大用,餘悉屠之。
jìn báo xīn chéng, dōu tǒng zhì biān jū yì lì zhàn, wén huàn liè shā yáng suǒ guó yú chéng xià, fù hǔ chén děng zhì bì, shǐ zhāo xiáng, jū yì bù dá. míng rì, yòu zhì, jū yì yuē: wú yù yǔ lǚ cān zhèng yǔ ěr. wén huàn yǐ wèi jiàng jǐ, chí mǎ zhì fú nǔ luàn fā, zhōng wén huàn yòu bì, bìng zhōng qí mǎ, mǎ pū, jǐ gōu dé zhī, zhòng xié wén huàn yǐ tā mǎ bēn hái. huì zǒng zhì huáng shùn fù zǒng zhì rèn níng xiāng jì chū jiàng, qí bù qǔ duō yù zhuì chéng chū zhě, jū yì xī qū rù, dāng mén zhǎn zhī, wén huàn nǎi huī bīng gōng chéng, jū yì yǐ huǒ jù què zhī. jǐ sì, yuán zǒng guǎn lǐ tíng gōng pò wài bǎo, zhū jūn yǐ fù ér shàng, jū yì dù lì bù zhī, bá jiàn zì shā, bù shū, fù huǒ sǐ. suǒ bù sān qiān rén yóu lì zhàn, xī sǐ yān, jū yì jǔ jiā zì fén. bā yán zhuàng jū yì, gòu qí shī guān zhī, suì shā hǔ chén dà yòng. jū yì, suí rén, chū shì lǐ tíng zhī, jī zhàn gōng zhuó dōu tǒng zhì, zhì shì sǐ jié. shì wén, zhào lì miào sǐ suǒ.
進薄新城,都統制邊居誼力戰,文煥列沙洋所馘於城下,縛虎臣等至壁,使招降,居誼不答。明日,又至,居誼曰:「吾欲與呂參政語耳。」文煥以為降己,馳馬至;伏弩亂發,中文煥右臂,並中其馬,馬仆,幾鈎得之,眾挾文煥以它馬奔還。會總制黃順、副總制任寧相繼出降,其部曲多欲縋城出者,居誼悉驅入,當門斬之,文煥乃麾兵攻城,居誼以火具卻之。己巳,元總管李庭攻破外堡,諸軍蟻附而上,居誼度力不支,拔劍自殺,不殊,赴火死。所部三千人猶力戰,悉死焉,居誼舉家自焚。巴延壯居誼,購其屍觀之,遂殺虎臣、大用。居誼,隨人,初事李庭芝,積戰功擢都統制,至是死節。事聞,詔立廟死所。
mǐn zhōng dì zhèn.
閩中地震。
shí yī yuè, zhè dōng ān fǔ shǐ mǎ tíng luán lì cí qù rèn wù yín, zhào yī jiù zhí fèng cí.
十一月,浙東安撫使馬廷鸞力辭去任;戊寅,詔依舊職奉祠。
zhào wèi zhào wén yì yǔ qí xiōng wén liàng gòng lì miào yáng zhōu, cì é yuē chuán zhōng.
詔為趙文義與其兄文亮共立廟揚州,賜額曰傳忠。
chū, lǐ tíng zhī shuài huái nán, wén jìn shì yán chéng lù xiù fū míng, pì zhì mù xià, zhǔ guǎn jī yí wén zì. xiù fū xìng chén jìng, bù qiú rén zhī, měi liáo lì zhì gé, bīn zhǔ jiāo huān, xiù fū dú wú yī yǔ, huò shí yàn jí fǔ zhōng, jīn zhuāng zhōng rì, wèi cháng shǎo yǒu xī hé. zhì chá qí shì jiē zhì, tíng zhī yì qì zhī, suī gǎi guān, bù shǐ qù jǐ. shí chēng dé shì duō zhě, huái nán dì yī, hào xiǎo cháo tíng. jí shì yǐ xiù fū wèi huái dōng zhì zhì sī cān yì.
初,李庭芝帥淮南,聞進士鹽城陸秀夫名,辟置幕下,主管機宜文字。秀夫性沉靜,不求人知,每僚吏至閤,賓主交歡,秀夫獨無一語,或時宴集府中,矜莊終日,未常少有希合。至察其事皆治,庭芝益器之,雖改官,不使去己。時稱得士多者,淮南第一,號小朝廷。及是以秀夫為淮東制置司參議。
bǐng xū, yǐ wáng yuè wèi zuǒ chéng xiàng, zhāng jiàn wèi yòu chéng xiàng, bìng jiān shū mì shǐ, cóng jiǎ shì dào qǐng yě.
丙戌,以王龠為左丞相,章鑒為右丞相,併兼樞密使,從賈似道請也。
yuán dōng chuān yuán shuài yáng wén ān zì dá zhōu jìn qū yún ān jūn, zhì mǎ hú jiāng, yǔ nán shī yù, dà pò zhī, suì bá yún ān luó gǒng gāo yáng chéng bǎo.
元東川元帥楊文安自達州進趨雲安軍,至馬湖江,與南師遇,大破之,遂拔雲安、羅拱、高陽城堡。
yuán ān tú zòu: ā hā mǎ tè dù guó hài mín, fán guān shǔ suǒ yòng fēi rén, qǐng bié jiā xuǎn zé. qí yíng zuò gōng diàn, yín yuán wèi jiān, yì yí jié wèn. yuán zhǔ mìng qióng zhì, rán ā hā mǎ tè wěi rèn rú gù.
元安圖奏:「阿哈瑪特蠹國害民,凡官屬所用非人,請別加選擇。其營作宮殿,夤緣為奸,亦宜詰問。」元主命窮治,然阿哈瑪特委任如故。
yuán bā yán jūn bī fù zhōu, zhī zhōu dí guì yǐ chéng jiàng. zhū jiāng qǐng diǎn shì qí cāng kù jūn jí, bā yán bù tīng, yù zhū jiāng bù dé rù chéng, wéi zhě yǐ jūn fǎ lùn. ā zhū shǐ ā ěr hā yǎ lái yán dù jiāng zhī qī, bā yán bù dá, míng rì yòu lái, yòu bù dá, ā zhū nǎi zì lái. bā yán yuē: cǐ dà shì yě, zhǔ shàng yǐ fù wú èr rén, kě shǐ yú rén zhī zhī hū? qián kè qī ér qù. yǐ wèi, jūn cì cài diàn. dīng yǒu, wǎng shì hàn kǒu xíng shì.
元巴延軍逼復州,知州翟貴以城降。諸將請點視其倉庫軍籍,巴延不聽,諭諸將不得入城,違者以軍法論。阿珠使阿爾哈雅來言渡江之期,巴延不答,明日又來,又不答,阿珠乃自來。巴延曰:「此大事也,主上以付吾二人,可使餘人知之乎?」潛刻期而去。乙未,軍次蔡店。丁酉,往視漢口形勢。
shí huái xī zhì zhì shǐ xià guì, yǐ zhàn jiàn wàn sōu fēn jù yào hài, dōu tǒng zhì wáng dá shǒu yáng luó bǎo, jīng hú xuān fǔ shǐ zhū sì sūn, yǐ yóu jī jūn è zhōng liú, yuán jūn bù dé jìn. ā zhū bù jiāng mǎ fú, yán zì lún hé zǒu hú zhōng, kě cóng yáng luó bǎo xī shā wú kǒu rù jiāng, bā yán shǐ chān shā wú kǒu, xià guì yì yǐ jīng bīng shǒu zhī. nǎi jìn wéi hàn yáng, shēng yán qǔ hàn kǒu dù jiāng, guì guǒ yí bīng yuán hàn yáng. shí èr yuè, bǐng wǔ, bā yán chéng jiān qiǎn ā lǎ hǎn jiāng qí bīng bèi dào gōng shā wú kǒu, duó zhī. xīn hài, zì hàn kǒu kāi bà yǐn chuán rù lún hé, zhuǎn shā wú kǒu yǐ dá jiāng. rén zǐ, zhàn jiàn wàn jì xiāng zhǒng ér zhì, yǐ shù qiān sōu pō lún hé wān kǒu, tún bù méng gǔ hàn jūn shù shí wàn qí yú jiāng běi.
時淮西制置使夏貴,以戰艦萬艘分據要害,都統制王達守陽邏堡,京湖宣撫使硃禩孫,以游擊軍扼中流,元軍不得進。阿珠部將馬福,言自淪河走湖中,可從陽邏堡西沙蕪口入江,巴延使覘沙蕪口,夏貴亦以精兵守之。乃進圍漢陽,聲言取漢口渡江,貴果移兵援漢陽。十二月,丙午,巴延乘間遣阿喇罕將奇兵倍道龔沙蕪口,奪之。辛亥,自漢口開壩引船入淪河,轉沙蕪口以達江。壬子,戰艦萬計相踵而至,以數千艘泊淪河灣口,屯布蒙古漢軍數十萬騎於江北。
guǐ chǒu, bā yán qiǎn rén zhāo yù yáng luó bǎo, shǒu jiāng wáng dá děng yuē: wǒ bèi shòu sòng hòu ēn, lù lì sǐ zhàn, cǐ qí shí yě, ān yǒu pàn nì guī jiàng zhī lǐ! bèi wú jiǎ bīng jué zhī. jīn rì wǒ sòng tiān xià, yóu dǔ bó gū zhù, shū yíng zài cǐ yī zhì ěr! bā yán huī zhū jiāng yǐ bái yào zi qiān sōu gōng zhī, sān rì bù kè. bā yán mì móu yú ā zhū yuē: bǐ wèi wǒ bì bá cǐ bǎo, fāng néng dù jiāng. cǐ bǎo shén jiān, gōng zhī tú láo. rǔ yè yǐ tiě qí sān qiān fàn zhōu zhí qū shàng liú, wèi dǎo xū zhī jì, míng rì dù jiāng, xí jiāng nán àn, yǐ guò zé jí qiǎn rén bào wǒ. ā zhū yì yuē: gōng chéng, xià cè yě. ruò fēn jūn chuán zhī bàn, xún àn xī shàng, pō qīng shān jī xià, sì xì ér dòng, kě yǐ rú zhì.
癸丑,巴延遣人招諭陽邏堡,守將王達等曰:「我輩受宋厚恩,戮力死戰,此其時也,安有叛逆歸降之理!備吾甲兵決之。今日我宋天下,猶賭博孤注,輸贏在此一擲爾!」巴延麾諸將以白鷂子千艘攻之,三日不克。巴延密謀於阿珠曰:「彼謂我必拔此堡,方能渡江。此堡甚堅,攻之徒勞。汝夜以鐵騎三千泛舟直趨上流,為搗虛之計,明日渡江,襲江南岸,已過則亟遣人報我。」阿珠亦曰:「攻城,下策也。若分軍船之半,循岸西上,泊青山磯下,伺隙而動,可以如志。」
bā yán jì dìng, yǐ mǎo, qiǎn ā ěr hā yǎ dū wàn hù zhāng hóng fàn děng jìn báo yáng luó bǎo, xià guì lǜ zhòng yuán zhī. ā zhū jí yǐ hūn shí lǜ sì yì jūn, sù liú sì shí lǐ zhì qīng shān jī. shì yè, xuě dà zuò, lí míng, ā zhū yáo jiàn nán àn duō lù shā zhōu, jí dēng zhōu, zhǐ shì zhū jiāng lìng jìng dù, zài mǎ hòu suí. wàn hù shǐ gé yī jūn xiān dù, wèi jīng è dōu tǒng chéng péng fēi suǒ bài, gé zhōng sān chuàng, sàng qí shī sān bǎi, ā zhū yǐn bīng jì zhī. dà zhàn zhōng liú, gé zhōng liú shǐ, zhàn yì lì, péng fēi yì què, ā zhū suì dēng shā zhōu, pān àn bù dòu, sàn ér fù hé zhě shù sì, chū mǎ yú àn, lì zhàn, zhuī zhì è dōng mén, péng fēi bèi qī chuàng, zǒu. ā zhū huò qí chuán qiān yú sōu, suì qǐ fú qiáo, chéng liè ér dù, nǎi qiǎn rén hái bào. bā yán dà xǐ, huī zhū jiāng jí gōng yáng luó bǎo. xià guì wén ā zhū dù jiāng, dà jīng, yǐn huī xià sān bǎi sōu xiān dùn, yán liú dōng xià, zòng huǒ fén xī nán àn, dà lüè, hái lú zhōu, yáng luó bǎo suì pò, wáng dá lǐng suǒ bù bā qiān rén jí dìng hǎi shuǐ jūn tǒng zhì liú chéng jù zhàn sǐ. yuán zhū jiāng qǐng zhuī guì, bā yán yuē: yáng luó zhī jié, wú yù qiǎn shǐ qián gào sòng rén. jīn guì zǒu, shì dài wú shǐ yě. suì dù jiāng yǔ ā zhū huì.
巴延計定,乙卯,遣阿爾哈雅督萬戶張弘范等進薄陽邏堡,夏貴率眾援之。阿珠即以昏時率四翼軍,溯流四十里至青山磯。是夜,雪大作,黎明,阿珠遙見南岸多露沙洲,即登舟,指示諸將令徑渡,載馬後隨。萬戶史格一軍先渡,為荊鄂都統程鵬飛所敗,格中三創,喪其師三百,阿珠引兵繼之。大戰中流,格中流矢,戰益力,鵬飛亦卻,阿珠遂登沙洲,攀岸步斗,散而複合者數四,出馬於岸,力戰,追至鄂東門,鵬飛被七創,走。阿珠獲其船千餘艘,遂起浮橋,成列而渡,乃遣人還報。巴延大喜,揮諸將急攻陽邏堡。夏貴聞阿珠渡江,大驚,引麾下三百艘先遁,沿流東下,縱火焚西南岸,大掠,還廬州,陽邏堡遂破,王達領所部八千人及定海水軍統制劉成俱戰死。元諸將請追貴,巴延曰:「陽邏之捷,吾欲遣使前告宋人。今貴走,是代吾使也。」遂渡江與阿珠會。
yuán zhū jiāng yì shī suǒ xiàng, huò yù xiān qǔ qí huáng. ā zhū yuē: ruò fù xià liú, tuì wú suǒ jù. shàng qǔ è hàn, suī chí xún rì, kě yǐ wàn quán. bā yán suì qù è zhōu. jǐ wèi, fén zhàn jiàn sān qiān sōu, yān yàn zhǎng tiān, chéng zhōng dà kǒng. shí zhū sì sūn shuài shī yuán è, dào wén yáng luó zhī bài, yè, bēn hái jiāng líng. gēng shēn, zhī hàn yáng jūn wáng yí yǐ chéng pàn jiàng yuán.
元諸將議師所向,或欲先取蘄、黃。阿珠曰:「若赴下流,退無所據。上取鄂、漢,雖遲旬日,可以萬全。」巴延遂趣鄂州。己未,焚戰艦三千艘,煙焰漲天,城中大恐。時硃禩孫帥師援鄂,道聞陽邏之敗,夜,奔還江陵。庚申,知漢陽軍王儀以城叛降元。
è shì hàn yáng wèi bì, jí sì sūn jì dùn, hàn yáng fù shī, è shì suì gū. lǚ wén huàn liè bīng chéng xià yuē: rǔ guó suǒ shì, jiāng huái ér yǐ. jīn dà jūn dù jiāng huái rú dǎo píng dì, rǔ bèi bù jiàng hé dài! quán shǒu zhāng yàn rán dù bù néng shǒu, suì yǐ zhōu jiàng, chéng péng fēi yì yǐ qí jūn jiàng. mù liáo zhāng shān wēng dú bù qū, yuán zhū jiāng qǐng shā zhī, bā yán yuē: yì shì yě. shì zhī. yīn xí xià xìn yáng zhū jùn, yǐ péng fēi wèi jīng hú xuān fǔ shǐ, chè shǒu bīng fēn lì zhū jiāng, qǔ shòu chāng liáng sì shí wàn hú yǐ chōng jūn xiǎng. mìng ā ěr hā yǎ yǐ sì wàn rén shǒu è, ér zì lǜ dà zhòng yǔ ā zhū dōng xià qù lín ān. ā ěr hā yǎ shù è, jìn jiāng shì wú dé qīn lüè, qí xià wú gǎn qǔ mín yī lái zhě, mín dà yuè.
鄂恃漢陽為蔽,及禩孫既遁,漢陽復失,鄂勢遂孤。呂文煥列兵城下曰:「汝國所恃,江、淮而已。今大軍渡江、淮如蹈平地,汝輩不降何待!」權守張晏然度不能守,遂以州降,程鵬飛亦以其軍降。幕僚張山翁獨不屈,元諸將請殺之,巴延曰:「義士也。」釋之。因檄下信陽諸郡,以鵬飛為荊湖宣撫使,撤守兵分隸諸將,取壽昌糧四十萬斛以充軍餉。命阿爾哈雅以四萬人守鄂,而自率大眾與阿珠東下趣臨安。阿爾哈雅戍鄂,禁將士毋得侵掠,其下無敢取民一萊者,民大悅。
guǐ hài, zhào jiǎ shì dào dū du zhū lù jūn mǎ.
癸亥,詔賈似道都督諸路軍馬。
shí è zhōu jì pò, cháo tíng dà jù. sān xué shēng jí qún chén shàng shū, yǐ wèi fēi shī xiāng qīn chū bù kě. shì dào bù dé yǐ, shǐ píng dū du fǔ yú lín ān, yǐ sūn hǔ chén zǒng tǒng zhū jūn, yǐ huáng wàn shí děng cān zàn jūn shì. suǒ pì guān shǔ, jiē xiān mìng hòu zòu, réng yú fēng zhuāng kù bō jīn shí wàn liǎng, yín wǔ shí wàn liǎng, guān zi yī qiān wàn guàn, chōng dū du fǔ gōng yòng.
時鄂州既破,朝廷大懼。三學生及群臣上疏,以為非師相親出不可。似道不得已,始平都督府於臨安,以孫虎臣總統諸軍,以黃萬石等參贊軍事。所辟官屬,皆先命後奏,仍於封樁庫撥金十萬兩,銀五十萬兩,關子一千萬貫,充都督府公用。
zhào tiān xià qín wáng.
詔天下勤王。
yuán cì tài yǐ zhēn rén dì yī qū, réng cì é yuē tài yī guǎng fú wàn shòu gōng.
元賜太乙真人第一區,仍賜額曰太一廣福萬壽宮。
yǐ chǒu, yǐ gāo dá wèi hú běi zhì zhì shǐ.
乙丑,以高達為湖北制置使。
zhào: biān fèi hào fán, wú mín zhòng kùn. guì qī shì dào, tián lián qiān mò, ān jū xiá shí, yǒu sī hé qí zū shuì, shōu zhī.
詔:「邊費浩繁,吾民重困。貴戚、釋道,田連阡陌,安居暇食,有司核其租稅,收之。」
gēng wǔ, yuán bā yán qiǎn chéng péng fēi zhì huáng zhōu zhāo yù chén yì, yì shǐ rén guò jiāng qǐng jiàng, qiě qiú míng jué. bā yán yuē: rǔ jì lǜ zhòng lái guī, hé bì lǜ jí míng jué! yǐ yán jiāng dà dū dū xǔ zhī, yì dà xǐ, suì yǐ chéng jiàng, réng yǐ shū zhāo zhī qí zhōu guǎn jǐng mó. shí yán jiāng zhū jùn, jiē lǚ shì jiù bù qǔ, wàng fēng kuǎn fù.
庚午,元巴延遣程鵬飛至黃州招諭陳奕,奕使人過江請降,且求名爵。巴延曰:「汝既率眾來歸,何必慮及名爵!」以沿江大都督許之,奕大喜,遂以城降,仍以書招知蘄州管景模。時沿江諸郡,皆呂氏舊部曲,望風款附。
lǐ tíng zhī qiǎn bīng rù yuán.
李庭芝遣兵入援。
shì suì, yuán zhū lù chóng zāi fán jiǔ suǒ, fā mǐ qī wàn wǔ qiān dàn sù sì wàn shí yǐ zhèn zhī.
是歲,元諸路蟲災凡九所,發米七萬五千石、粟四萬石以賑之。
yuán zhǔ wèi qín shǔ xíng shěng píng zhāng sài yīn è dé qí yuē: yún nán, zhèn cháng qīn lín. bǐ yīn wěi rèn shī yí, shǐ yuǎn rén bù ān. yù xuǎn jǐn hòu zhě fǔ zhì zhī, wú rú qīng zhě. sài yīn è dé qí shòu mìng, jí fǎng qiú zhī yún nán dì lǐ zhě, huà qí shān chuān chéng guō yì shě jūn tún yí xiǎn yuǎn jìn, wèi tú yǐ jìn. dì dà yuè, suì bài píng zhāng zhèng shì xíng shěng yún nán, cì chāo wǔ shí wàn mín, jīn bǎo wú suàn.
元主謂秦蜀行省平章賽音諤德齊曰:「雲南,朕常親臨。比因委任失宜,使遠人不安。欲選謹厚者撫治之,無如卿者。」賽音諤德齊受命,即訪求知雲南地理者,畫其山川、城郭、驛舍、軍屯夷險遠近,為圖以進。帝大悅,遂拜平章政事、行省雲南,賜鈔五十萬緡,金寶無算。
shí zōng wáng tuō guǒ lǔ fāng zhèn yún nán, huò yú zuǒ yòu zhī yán, yǐ sài yīn è dé qí zhì, bì duó qí quán, jù jiǎ bīng wèi bèi. sài yīn è dé qí wén zhī, nǎi qiǎn qí zi ní yǎ sī lā dǐng xiān zhì qí suǒ, qǐng yuē: tiān zǐ yǐ yún nán shǒu zhě fēi rén, zhì zhū guó bèi pàn, gù mìng chén lái ān jí zhī, qiě jiè yǐ zhì jìng jí jiā fǔ xún. jīn wèi gǎn zhuān, yuàn wáng qiǎn yī rén lái gòng yì. wáng wén, jù mà qí xià yuē: wú jǐ wèi rǔ bèi suǒ wù! míng rì, qiǎn qīn chén sā mǎn wèi hā nǎi děng zhì. sài yīn è dé qí wèn yǐ hé lǐ jiàn, duì yuē: wú děng yǔ ní yǎ sī lā dǐng xié lái, shì yóu xiōng dì yě. qǐng yǐ zi lǐ jiàn. jiē yǐ míng mǎ wèi zhì, bài guì shén gōng, guān zhě dà hài. nǎi shè yàn, chén suǒ cì jīn bǎo yǐn qì, jiǔ bà, jǐn yǐ yǔ zhī, èr rén dà xǐ guò wàng. míng rì, lái xiè, yǔ zhī yuē: èr jūn suī wèi zōng wáng qīn chén, wèi yǒu míng jué, bù kě yǐ yì guó shì. yù gè shòu jūn xíng shěng duàn shì guān, yǐ wèi jiàn wáng, wèi gǎn shàn shòu. lìng yī rén xiān hái bǐng wáng, wáng dà yuè. yóu shì zhèng lìng yī tīng sài yīn è dé qí suǒ wèi.
時宗王托果嚕方鎮雲南,惑於左右之言,以賽音諤德齊至,必奪其權,具甲兵為備。賽音諤德齊聞之,乃遣其子尼雅斯拉鼎先至其所,請曰:「天子以雲南守者非人,致諸國背叛,故命臣來安集之,且戒以至境即加撫循。今未敢專,願王遣一人來共議。」王聞,遽罵其下曰:「吾幾為汝輩所誤!」明日,遣親臣撒滿位哈乃等至。賽音諤德齊問以何禮見,對曰:「吾等與尼雅斯拉鼎偕來,視猶兄弟也。請以子禮見。」皆以名馬為贄,拜跪甚恭,觀者大駭。乃設宴,陳所賜金寶飲器,酒罷,盡以與之,二人大喜過望。明日,來謝,語之曰:「二君雖為宗王親臣,未有名爵,不可以議國事。欲各授君行省斷事官,以未見王,未敢擅授。」令一人先還稟王,王大悅。由是政令一聽賽音諤德齊所為。