qǐ xuán yì zhí xú qī yuè, jǐn zhāo yáng dà huāng luò shí èr yuè, fán yī nián yǒu qí.
起玄黓執徐七月,盡昭陽大荒落十二月,凡一年有奇。
zhì zhèng shí èr nián
◎至正十二年
qiū, qī yuè, gēng chén, xú shòu huī jiāng xiàng pǔ lüè, yǐn bīng zì huī ráo fàn yù lǐng guān, gōng háng zhōu. chéng zhōng cāng cù wú bèi, cān zhèng fán zhí jìng, jù shàng mǎ lǜ zhòng chū, zhōng tú yǔ zéi yù, shè sǐ zéi sì rén, zéi zhú zhī, fù shè sǐ sān rén, yǐ ér zéi lái yì zhòng, tián yàn jiē xiàng, qiě zòng huǒ, zhòng jiē kuì qù. zéi hū zhí jìng jiàng, zhí jìng nù chì zhī yuē: nì zéi, shǒu guān lì bù jǐn, rǔ dé zhì cǐ, hèn bù suì rǔ wàn duàn, hé wèi jiàng xié! nǎi fèn lì zhuó zéi, yīn zhōng chuàng sǐ. pū tián yě xiān chí jiù zhī, yì zhōng qiāng sǐ.
秋,七月,庚辰,徐壽輝將項普略,引兵自徽、饒犯昱嶺關,攻杭州。城中倉猝無備,參政樊執敬,遽上馬率眾出,中途與賊遇,射死賊四人,賊逐之,復射死三人,已而賊來益眾,填咽街巷,且縱火,眾皆潰去。賊呼執敬降,執敬怒叱之曰:「逆賊,守關吏不謹,汝得至此,恨不碎汝萬段,何謂降邪!」乃奮力斫賊,因中創死。仆田也先馳救之,亦中槍死。
shí dǒng tuán xiāo cóng jiāng zhè píng zhāng jiā hún zhēng ān fēng, chéng shèng gōng háo zhōu, huì cháo tíng mìng yí jūn yuán jiāng nán, suì dù jiāng zhì dé qīng, ér háng zhōu yǐ xiàn. jiā hún wèn jì, tuán xiāo yuē: zéi jiàn háng zhōu zǐ nǚ yù bó bì zòng lüè, bù xiá wèi bèi, yí jí gōng zhī. jīn yù tuì bǎo hú zhōu, shè zéi chéng ruì qù jīng kǒu, zé jiāng nán bù kě wèi yǐ. jiā hún yóu yù wèi jué, zhū jiāng yì nán qí xíng. tuán xiāo zhèng sè yuē: jiāng zhè, xiāng jūn fāng miàn, jì xiàn ér jí jīn bù qǔ, shuí rèn qí jiù! fù bá jiàn gù zhū jiāng yuē: zhū jūn hé guó hòu ēn, ér lín nán gǒu miǎn. jīn xiāng jūn zài shì, gǎn yǒu màn lìng zhě zhǎn! suì jìn bīng báo háng zhōu. zéi yíng dí zhì yán qiáo, tuán xiāo huī zhuàng shì tū qián, zhū jiāng xiāng jì jiā jī, fán qī zhàn, zhuī shā zhì qīng hé fāng. zéi bēn jiē dài sì, sāi qí mén ér fén zhī, zéi jiē sǐ, suì fù háng zhōu, yú háng wǔ kāng dé qīng cì dì yǐ píng, tuán xiāo yì shòu dài qù.
時董摶霄從江浙平章嘉琿征安豐,乘勝攻濠州,會朝廷命移軍援江南,遂渡江至德清,而杭州已陷。嘉琿問計,摶霄曰:「賊見杭州子女玉帛必縱掠,不暇為備,宜急攻之。今欲退保湖州,設賊乘銳趣京口,則江南不可為矣。」嘉琿猶豫未決,諸將亦難其行。摶霄正色曰:「江浙,相君方面,既陷而及今不取,誰任其咎!」復拔劍顧諸將曰:「諸君荷國厚恩,而臨難苟免。今相君在是,敢有慢令者斬!」遂進兵薄杭州。賊迎敵至鹽橋,摶霄麾壯士突前,諸將相繼夾擊,凡七戰,追殺至清河坊。賊奔接待寺,塞其門而焚之,賊皆死,遂復杭州,餘杭、武康、德清次第以平,摶霄亦受代去。
zéi zhī rù chéng yě, wěi shuài xiàng kuí yáng sū, yī tún míng qìng sì, yī tún běi guān mén miào xíng sì, chēng mí lēi fó chū shì yǐ huò zhòng, bù shā bù yín, zhāo mín tóu fù zhě, zhù xìng míng yú jí, kù zhōng jīn bó, xī niǎn yǐ qù. píng zhāng jiā hún zì hú zhōu tǒng jūn hái, jǔ huǒ fén chéng, cán shāng dài jǐn, zhū fù zéi chōng wěi zhí zhě fàn xiàn yǐn děng, lǐ háo shī zūn lǐ gù bā yíng dí guān jūn, guǎ yú shì, jiā chǎn bìng méi rù guān shěng dōu shì yǐ xià, zuò shī shǒu chéng chí, bà chù bù xù shěng guān fù rèn rú gù.
賊之入城也,偽帥項葵、楊蘇,一屯明慶寺,一屯北關門妙行寺,稱彌勒佛出世以惑眾,不殺不淫,招民投附者,注姓名於籍,庫中金帛,悉輦以去。平章嘉琿自湖州統軍還,舉火焚城,殘傷殆盡,誅附賊充偽職者范縣尹等,里豪施尊禮、顧八迎敵官軍,剮於市,家產並沒入官;省都事以下,坐失守城池,罷黜不敘;省官復任如故。
zéi fù zì yù lǐng guān kòu yú qián, xíng shěng nǎi jiǎ tuán xiāo wèi cān zhī zhèng shì, fù tí bīng tǎo zhī. tuán xiāo jí rì yǐn bīng zhì lín ān xīn xī, xīn xī wèi rù háng yào lù, fēn bīng shǒu zhī, ér yǐ dà jūn jìn zhì jiào kǒu, jí hǔ kǎn, yù zéi, jiē dà pò zhī, zhuī jī zhì yú qián, suì fù qí xiàn zhì, jì yòu fù chāng huà jí yù lǐng guān, jiàng zéi jiāng pān dà jiān èr qiān rén. zéi yòu yǒu fàn qiān qiū guān zhě, tuán xiāo hái jūn shǒu yú qián, ér zéi bīng dà zhì, fén yǐ guō lú shě. tuán xiāo àn jūn bù dòng, zuǒ yòu qǐng chū bīng, tuán xiāo yuē: wèi yě. qiǎn rén zhí bái qí dēng shān wàng zéi, yuē yuē: zéi yǐ wǒ wèi qiè, bì shǎo xiè, cì qí yǒu xì, zé huī suǒ zhí qí. yòu fú bīng chéng wài, jiē shòu yǐ huǒ pào, fù yuē yuē: jiàn qí dòng, pào jí fā. yǐ ér qí dòng pào fā, bīng jǐn chū, zhǎn shǒu shù qiān jí, suì fù qiān qiū guān.
賊復自昱嶺關寇於潛,行省乃假摶霄為參知政事,復提兵討之。摶霄即日引兵至臨安新溪,新溪為入杭要路,分兵守之,而以大軍進至叫口,及虎檻,遇賊,皆大破之,追擊至於潛,遂復其縣治,既又復昌化及昱嶺關,降賊將潘大間二千人。賊又有犯千秋關者,摶霄還軍守於潛,而賊兵大至,焚倚郭廬舍。摶霄按軍不動,左右請出兵,摶霄曰:「未也。」遣人執白旗登山望賊,約曰:「賊以我為怯,必少懈,伺其有隙,則麾所執旗。」又伏兵城外,皆授以火砲,復約曰:「見旗動,砲即發。」已而旗動砲發,兵盡出,斬首數千級,遂復千秋關。
wèi jǐ, zéi fù gōng dú sōng bǎi zhàng yōu lǐng sān guān, tuán xiāo nǎi xiān yǐ bīng shǒu duō xī, duō xī, sān guān yào lù yě. jì yòu fēn wèi sān jūn, yī chū dú sōng, yī chū bǎi zhàng, yī chū yōu lǐng, rán hòu huì bīng dǎo zéi cháo, suì chéng shèng fù ān jí. zéi shuài méi yuán děng lái jiàng, qiě yán fù yǒu shuài shí yī rén yù jiàng zhě, jí qiǎn piān jiāng yú sī zhōng zhì zéi zhài yù zhī. zéi jiē rù àn shì qián yì, sī zhōng chí huǒ tóu rù shì nèi, bá jiàn yǔ zhòng yuē: yuán shuài mìng wǒ lái huó rǔ, rǔ fù hé yì! yǐ ér huǒ qǐ, fén qí zhài, chì zéi dǎng sàn qù, ér yǐn zéi shuài lái jiàng. míng rì, jìn bīng guǎng dé, kè zhī.
未幾,賊復攻獨松、百丈、幽嶺三關,摶霄乃先以兵守多溪,多溪,三關要路也。既又分為三軍,一出獨松,一出百丈,一出幽嶺,然後會兵搗賊巢,遂乘勝復安吉。賊帥梅元等來降,且言復有帥十一人慾降者,即遣偏將餘思忠至賊寨諭之。賊皆入暗室潛議,思忠持火投入室內,拔劍語眾曰:「元帥命我來活汝,汝復何議!」已而火起,焚其寨,叱賊黨散去,而引賊帥來降。明日,進兵廣德,克之。
shí qí ráo zhū zéi fù fàn huī zhōu, zéi zhōng yǒu dào shì, néng zuò shí èr lǐ wù, tuán xiāo yǐn bīng jī zhī. yǐ ér yāo wù kāi huō, zhū fú bīng jiē qǐ, zéi dà kuì, zhǎn shǒu shù wàn jí, qín dào shì, fén qí yāo shū ér zhǎn zhī, huī zhōu suì píng.
時蘄、饒諸賊復犯徽州,賊中有道士,能作十二里霧,摶霄引兵擊之。已而妖霧開豁,諸伏兵皆起,賊大潰,斬首數萬級,擒道士,焚其妖書而斬之,徽州遂平。
xīn sì, mìng tōng zhèng yuàn shǐ dá ěr mǎ shí lī yǔ shū mì fù shǐ tú qìn bù hā tǎo xú zhōu zéi, gěi chì dié sān shí dào yǐ shǎng gōng.
辛巳,命通政院使達爾瑪實哩與樞密副使圖沁布哈討徐州賊,給敕牒三十道以賞功。
jǐ chǒu, xiāng xiāng zéi xiàn bǎo qìng lù, dīng yǒu, hú nán yuán shuài fù shǐ xiǎo yún shí hā yǎ lǜ bīng fù zhī.
己丑,湘鄉賊陷寶慶路,丁酉,湖南元帥副使小雲實哈雅率兵復之。
tuō kè tuō wèi xiāng, huì yán bīng luàn, hā mǎ ěr cóng ér méi niè qí duǎn, dì nù, zhào tuō kè tuō zé zhī yuē: rǔ cháng yán tiān xià tài píng wú shì, jīn hóng jūn yī yǔ nèi, chéng xiàng yǐ hé cè dài zhī? tuō kè tuō hàn liú jiā bèi. gēng yín, zì qǐ dū jūn tǎo xú zhōu, xǔ zhī. bīng bù shàng shū mù ěr hā mǎ mù tè děng yán: dà chén, tiān zǐ zhī gǔ gōng, zhōng shū, shù zhèng zhī gēn běn, bù kě yī rì lí. qǐng liú tuō kè tuō yǐ bì liàng tiān gōng, shù nèi wài yǒu jiān zhì zhī yí. bù bào. suì zhào tuō kè tuō yǐ dá ěr hǎn tài fù yòu chéng xiàng fēn shěng yú wài, zǒng zhì zhū lù jūn mǎ, jué shǎng zhū shā, xī tīng pián yí xíng shì.
托克托為相,諱言兵亂,哈瑪爾從而媒櫱其短,帝怒,召托克托責之曰:「汝嘗言天下太平無事,今紅軍一宇內,丞相以何策待之?」托克托汗流夾背。庚寅,自乞督軍討徐州,許之。兵部尚書穆爾哈瑪穆特等言:「大臣,天子之股肱,中書,庶政之根本,不可一日離。請留托克托以弼亮天工,庶內外有兼治之宜。」不報。遂詔托克托以達爾罕、太傅、右丞相分省於外,總制諸路軍馬,爵賞誅殺,悉聽便宜行事。
shì yuè, xú shòu huī jiāng wáng shàn kāng shòu sì jiāng èr mán děng xiàn fú ān níng dé děng xiàn.
是月,徐壽輝將王善、康壽四、江二蠻等陷福安、寧德等縣。
bā yuè, guǐ mǎo, fāng guó zhēn lǜ qí zhòng gōng tái zhōu, zhè dōng yuán shuài yè tè mì shí fú jiàn yuán shuài hè dí ěr jī tuì zhī.
八月,癸卯,方國珍率其眾攻台州,浙東元帥頁特密實、福建元帥赫迪爾擊退之。
jiǎ chén, yǐ tóng zhī shū mì yuàn shì hā mǎ ěr wèi zhōng shū tiān shè yòu chéng.
甲辰,以同知樞密院事哈瑪爾為中書添設右丞。
dīng wèi, rì běn guó bái gāo lì zéi guò hǎi piāo lüè, shēn chēng dǎo mín, gāo lì guó wáng hé bā yán tè mù ěr diào bīng jiǎo bǔ zhī.
丁未,日本國白高麗賊過海剽掠,身稱島民,高麗國王合巴延特穆爾調兵剿捕之。
jǐ yǒu, mìng zhī shū mì yuàn shì yào zhū zhōng shū píng zhāng zhèng shì chuò sī jiǎn é chǔ kè dá lǔ gá qí fú shòu, bìng cóng tuō kè tuō chū shī xú zhōu. dīng mǎo, tuō kè tuō fā jīng shī.
己酉,命知樞密院事耀珠、中書平章政事綽思戩、額楚克達嚕噶齊福壽,並從托克托出師徐州。丁卯,托克托發京師。
ān lù zéi jiāng yú jūn zhèng, fù xiàn jīng mén zhōu, zhī zhōu niè bǐng sǐ zhī. jīng mén zhī chū xiàn yě, bǐng chū mù mín bīng, dé zhòng qī wàn, fù zhōu chéng. jì ér jūn zhèng fù lái gōng, bǐng lǜ gū jūn zhòu yè xuè zhàn, yuán jué, chéng fù xiàn, wèi zéi suǒ zhí, jí kǒu mà bù jué, zéi yǐ dāo jué qí chǐ jǐn, nǎi zhī jiě zhī. bǐng, jiāng xià rén yě.
安陸賊將俞君正,復陷荊門州,知州聶炳死之。荊門之初陷也,炳出募民兵,得眾七萬,復州城。既而君正復來攻,炳率孤軍晝夜血戰,援絕,城復陷,為賊所執,極口罵不絕,賊以刀抉其齒盡,乃支解之。炳,江夏人也。
zéi jiāng dǎng zhòng dá xiàn yuè zhōu.
賊將黨仲達陷岳州。
jiǔ yuè, yǐ hài, yú jūn zhèng fù xiàn zhōng xìng, yào zhū lǜ bīng yǔ zhàn yú lóu tái, bài jī, bēn sōng zī. běn lù pàn guān shàng dōu tǒng bīng chū jī zhī, jì ér dōng mén shī shǒu, shàng dōu cāng huáng fǎn dòu, bèi zhí, dà mà, zéi kū qí fù ér sǐ.
九月,乙亥,俞君正復陷中興,耀珠率兵與戰於樓台,敗績,奔松滋。本路判官上都統兵出擊之,既而東門失守,上都倉皇反斗,被執,大罵,賊刳其腹而死。
jǐ mǎo, jiān chá yù shǐ jí hé nán fēn yù shǐ tái xíng shū mì yuàn lián fǎng sī děng guān, jiāo zhāng yán é sēn tè mù ěr chū zhēng hé nán gōng jī, dì cóng qí yán, cì é sēn tè mù ěr jīn xì yāo jí jīn yín chāo bì.
己卯,監察御史及河南分御史台、行樞密院、廉訪司等官,交章言額森特穆爾出征河南功績,帝從其言,賜額森特穆爾金系腰及金銀鈔幣。
guǐ wèi, zhōng xìng yì shì fàn zhōng, xié jīng mén sēng lǐ zhì lǜ yì bīng fù zhōng xìng lù, yú jūn zhèng bài zǒu, lóng zhèn wèi zhǐ huī shǐ ān dōu cì hā màn lǐng bīng rù chéng, yào zhū zì sōng zī hái, tún bīng yú shí mǎ.
癸未,中興義士范中,偕荊門僧李智率義兵復中興路,俞君正敗走,龍鎮衛指揮使諳都刺哈曼領兵入城,耀珠自松滋還,屯兵於石馬。
yǐ yǒu, tuō kè tuō zhì xú zhōu, yǒu huái dōng yuán shuài lù shàn zhī zhě, yán guān jūn bù xí shuǐ tǔ, yí mù chǎng xià yán dīng, kě shǐ gōng chéng, nǎi yǐ lǐ bù láng zhōng lù céng wèi huái nán xuān wèi shǐ, lǐng zhēng tǎo shì, mù bīn hǎi yán dīng wǔ qiān rén cóng zhēng xú zhōu. yòu yǒu huái dōng háo mín wáng xuān zhě, yán yán dīng běn yě fū, bù rú mù shì zhōng qiáo yǒng biàn jié zhě kě yòng, tuō kè tuō fù cóng zhī. qián hòu gè dé sān wàn rén, jiē huáng yī huáng mào, hào yuē huáng jūn.
乙酉,托克托至徐州,有淮東元帥逯善之者,言官軍不習水土,宜募場下鹽丁,可使攻城,乃以禮部郎中逯曾為淮南宣慰使,領征討事,募瀕海鹽丁五千人從征徐州。又有淮東豪民王宣者,言鹽丁本野夫,不如募市中趫勇便捷者可用,托克托復從之。前後各得三萬人,皆黃衣黃帽,號曰黃軍。
tuō kè tuō zhī chéng yǒu bì kè zhī shì, xīn mǎo, xià lìng gōng qí xī mén. zéi chū zhàn, yǐ tiě líng jiàn shè qí mǎ shǒu, tuō kè tuō bù wèi dòng, huī jūn fèn jī zhī, dà pí qí zhòng, rù qí fú. míng rì, dà bīng sì jí, jí gōng zhī, chéng jiān, bù kě cù bá, tuō kè tuō yòng xuān zhèng yuàn cān yì yī sū jì, yǐ jù shí wèi pào, zhòu yè gōng zhī bù xī. zéi bù néng zhī, chéng pò, zhī má lǐ dùn, huò qí huáng sǎn qí gǔ, shāo qí jī jù, zhuī qín qí qiān hù shù shí rén, suì tú qí chéng.
托克托知城有必克之勢,辛卯,下令攻其西門。賊出戰,以鐵翎箭射其馬首,托克托不為動,麾軍奮擊之,大皮其眾,入其郛。明日,大兵四集,亟攻之,城堅,不可猝拔,托克托用宣政院參議伊蘇計,以巨石為砲,晝夜攻之不息。賊不能支,城破,芝麻李遁,獲其黃傘、旗、鼓,燒其積聚,追擒其千戶數十人,遂屠其城。
dì qiǎn zhōng shū píng zhāng zhèng shì bù hā děng, jí jūn zhōng mìng tuō kè tuō wèi tài shī, yī qián yòu chéng xiàng, qù hái cháo, ér yǐ shū mì yuàn tóng zhī tú jì děng jìn shī píng yǐng bó. shī xuán, cì shàng zūn zhū yī bái jīn bǎo ān, huáng tài zǐ xī yàn yú sī dì. shì yì yě, tuō kè tuō yǐ dé zhī má lǐ zòu gōng, jí bān shī hòu, yī chè chá lǎ dài zhī, yuè yú shǐ huò zhī má lǐ, xiè sòng jīng shī, tuō kè tuō mì lìng rén jiù xióng zhōu shā zhī.
帝遣中書平章政事布哈等,即軍中命托克托為太師,依前右丞相,趣還朝,而以樞密院同知圖濟等進師平潁、亳。師旋,賜上尊、珠衣、白金寶鞍,皇太子錫燕於私第。是役也,托克托以得芝麻李奏功,及班師後,伊徹察喇代之,月餘始獲芝麻李,械送京師,托克托密令人就雄州殺之。
jǐ hài, zéi gōng chén zhōu, dá lǔ gá qí hé shàng jī zǒu zhī.
己亥,賊攻辰州,達嚕噶齊和尚擊走之。
shì yuè, dì zhì zì shàng dōu.
是月,帝至自上都。
qí huáng zéi xiàn hú zhōu cháng zhōu.
蘄、黃賊陷湖州、常州。
xú zhōu jì píng, péng dà zhào jūn yòng lǜ zhī má lǐ yú dǎng bēn háo zhōu, tuō kè tuō mìng jiǎ lǔ zhuī jī zhī.
徐州既平,彭大、趙君用率芝麻李餘黨奔濠州,托克託命賈魯追擊之。
sūn dé yá děng yǔ guō zi xìng bù xié, hù xiāng cāi fáng, huì péng zhào bēn háo zhōu, dé yá nà zhī. èr rén běn yǐ qióng cù lái bēn, dé yá yǔ zi xìng fǎn qū jǐ xià zhī, shì jiē bǐng mìng, suì wèi suǒ zhì. péng dà pō yǒu zhì shù, lǎn quán zhuān jué, jūn yòng wěi wěi ér yǐ. zi xìng lǐ péng dà ér yì jūn yòng, jūn yòng xián zhī, dé yá děng suì yǔ jūn yòng móu, cì zi xìng chū, zhí zhī tōng qú, xiè yú sūn shì, jiāng shā zhī. zhū yuán zhāng shí zài huái běi, wén nán jí guī, niàn zi xìng sù hòu péng ér báo zhào, huò bì zhào fā, fēi péng bù kě jiě, nǎi yǔ zi xìng zi wǎng sù yú péng dà, péng dà nù yuē: wǒ zài cǐ, shuí gǎn ěr! jí mìng zuǒ yòu hū bīng yǐ chū, yuán zhāng yì bèi jiǎ chí duǎn bīng yǔ jù, zhì sūn shì jiā, wéi qí zhái, fà wū pò xiè, shǐ rén fù zi xìng yǐ guī, zi xìng suì dé miǎn.
孫德崖等與郭子興不協,互相猜防,會彭、趙奔濠州,德崖納之。二人本以窮蹙來奔,德崖與子興反屈己下之,事皆稟命,遂為所制。彭大頗有智數,攬權專決,君用唯唯而已。子興禮彭大而易君用,君用銜之,德崖等遂與君用謀,伺子興出,執之通衢,械於孫氏,將殺之。硃元璋時在淮北,聞難亟歸,念子興素厚彭而薄趙,禍必趙發,非彭不可解,乃與子興子往訴於彭大,彭大怒曰:「我在此,誰敢爾!」即命左右呼兵以出,元璋亦被甲持短兵與俱,至孫氏家,圍其宅,髮屋破械,使人負子興以歸,子興遂得免。
jiāng xī xíng shěng píng zhāng zhèng shì sāng jié, shòu mìng chū shī hú guǎng, xíng zhì jiāng dōng, gèng lìng shǒu jiāng zhōu.
江西行省平章政事桑節,受命出師湖廣,行至江東,更令守江州。
shí jiāng zhōu yǐ xiàn, zhào pǔ shèng zhōu lǘ děng jù chí yáng, tài píng guān jūn zhǐ yǒu sān bǎi rén. zéi hào bǎi wàn, zhòng jiē zǒu, sāng jié yuē: wèi zéi ér táo, fēi yǒng yě zuò ér dài gōng, fēi zhì yě. rǔ děng jiē yǒu qī zǐ cái wù, zòng táo, qí kě miǎn hū? nǎi dài fù rén qián, mù rén wèi bīng. xiān shì xíng tái mù bīng, rén gěi bǎi wǔ shí qiān, wú yīng zhě zhì shì sāng jié mù bīng, rén wǔ shí qiān, zhòng zhēng fù zhī, yī rì dé sān qiān rén. nǎi jù zhōu jí zhí qū tóng líng, kè zhī, yòu pò zéi bái mǎ wān. zéi bài zǒu, fēn bīng niè zhī. dǐ bái méi, zéi qióng jí, huí jù guān jūn, guān jūn chéng shèng fèn jī, zéi jǐn yì, qín zhōu lǘ, duó chuán liù bǎi sōu, jūn shēng dà zhèn, suì fù chí zhōu. nǎi mìng zhū jiāng fēn dào tǎo zéi, fù shí dài zhū xiàn. zéi fù lái gōng, mìng wáng wéi gōng liè zhèn dài zhī. fēng shǐ jiāo, chū xiǎo jiàn cóng páng héng jī, dà pò zǒu zhī, jìn jù qīng shuǐ wān. cì zhě gào zéi jiàn zhì zì shàng liú, shùn fēng jǔ fān, zhòng qiě shù shí bèi, zhū jiāng shī sè, sāng jié yuē: wú shāng yě, fēng shì shèng, bǐ cāng cù bì bù dé pō. dàn fú héng gǎng zhōng, yǎn qí yǐ dài, qí guò ér jī zhī, wú bù shèng yǐ. fēng nù shuǐ shǐ, zéi yǎn hū ér guò, nǎi mìng jǔ qí zhāng fān, gǔ zào gōng zhī, guān jūn shū sǐ zhàn, fēng fǎn wèi wǒ yòng, yòu dà pò zhī. shí zéi jiǔ wéi ān qìng, jié wén, jù shāo yíng zǒu. jìn fù hú kǒu xiàn, kè jiāng zhōu, liú bīng shǒu zhī. mìng wáng wéi gōng shān xiǎo gū shān, ér sāng jié zì jù pó yáng kǒu, zhuì jiāng hú yào chōng, yǐ tú huī fù.
時江州已陷,趙普勝、周驢等據池陽,太平官軍止有三百人。賊號百萬,眾皆走,桑節曰:「畏賊而逃,非勇也;坐而待攻,非智也。汝等皆有妻子、財物,縱逃,其可免乎?」乃貸富人錢,募人為兵。先是行台募兵,人給百五十千,無應者;至是桑節募兵,人五十千,眾爭赴之,一日得三千人。乃具舟楫直趨銅陵,克之,又破賊白馬灣。賊敗走,分兵躡之。抵白湄,賊窮急,回拒官軍,官軍乘勝奮擊,賊盡殪,擒周驢,奪船六百艘,軍聲大振,遂復池州。乃命諸將分道討賊,復石埭諸縣。賊復來攻,命王惟恭列陣待之。鋒始交,出小艦從旁橫擊,大破走之,進據清水灣。伺者告賊艦至自上流,順風舉帆,眾且數十倍,諸將失色,桑節曰:「無傷也,風勢盛,彼倉猝必不得泊。但伏橫港中,偃旗以待,俟過而擊之,無不勝矣。」風怒水駛,賊奄忽而過,乃命舉旗張帆,鼓譟攻之,官軍殊死戰,風反為我用,又大破之。時賊久圍安慶,捷聞,遽燒營走。進復湖口縣,克江州,留兵守之。命王惟恭柵小孤山,而桑節自據鄱陽口,綴江湖要衝,以圖恢復。
shí hú guǎng yǐ xiàn, jiāng xī bèi wéi, huái zhè yì duō gù, zú wú yuán zhī zhě. rì jiǔ, liáng yì fá, shì zú xián kùn. huò yuē: dōng nán wán shí, hé yīn liáng yǐ tú zài jǔ hū? sāng jié yuē: wú shòu mìng shǒu jiāng xī, bì sǐ yú cǐ. zhòng mò gǎn fù yán. qǐng yǒu zéi chéng dà chuán sì jí lái gōng, qǔ jiān wěi biān wèi dà fá, sāi shàng xià liú, huǒ zhī. guān jūn lì zhàn, zhòng sǐ qiě jǐn, sāng jié zhī cóng zi bài bù hā yǔ qīn bīng shù shí rén sǐ zhī. sāng jié yóu jiān zuò bù dòng, zéi fā shǐ shè sāng jié, nǎi hūn pū. zéi sù wén sāng jié míng, bù rěn hài, yú zhì mì shì zhōng, zhì dàn nǎi sū. zéi luó bài, zhēng kuì yǐ shí, sāng jié chì zhī, suì bù fù shí, fán qī rì, nǎi zì lì ér qǐ, běi miàn zài bài yuē: chén lì jié yǐ! suì jué. sāng jié wèi rén, gōng lián míng jué, zài jūn zhōng, néng yǔ jiāng shì tóng gān kǔ, yǐ zhōng yì gǎn jī rén xīn, gù néng yǐ shǎo jī zhòng, dé rén sǐ lì yún.
時湖廣已陷,江西被圍,淮、浙亦多故,卒無援之者。日久,糧益乏,士卒咸困。或曰:「東南完實,盍因糧以圖再舉乎?」桑節曰:「吾受命守江西,必死於此。」眾莫敢復言。頃有賊乘大船四集來攻,取蒹葦編為大筏,塞上下流,火之。官軍力戰,眾死且盡,桑節之從子拜布哈與親兵數十人死之。桑節猶堅坐不動,賊發矢射桑節,乃昏仆。賊素聞桑節名,不忍害,舁置密室中,至旦乃蘇。賊羅拜,爭饋以食,桑節斥之,遂不復食,凡七日,乃自力而起,北面再拜曰:「臣力竭矣!」遂絕。桑節為人,公廉明決,在軍中,能與將士同甘苦,以忠義感激人心,故能以少擊眾,得人死力雲。
dōng, shí yuè, huò shān bēng. qián sān rì, shān rú léi míng, qín shòu jīng sàn, yǔn shí shù lǐ.
冬,十月,霍山崩。前三日,山如雷鳴,禽獸驚散,隕石數里。
shì yuè, qí huáng zéi xiàn jiāng yīn zhōu. zhōu dà xìng xǔ pǔ yǔ qí zi rú zhāng, jù è shǎo, zī yǐ yǐn shí, zéi sì sàn chāo lüè, yòu shǐ shēn rù, yì ér mái zhī. zhàn yú chéng běi zhī xiáng fú sì, fù zǐ jiē sǐ.
是月,蘄、黃賊陷江陰州。州大姓許普與其子如章,聚惡少,資以飲食,賊四散抄掠,誘使深入,殪而埋之。戰於城北之祥符寺,父子皆死。
shí yī yuè, yǐ hài, yǐ sāng jié wèi jiāng xī xíng shěng píng zhāng zhèng shì, chū shī hú guǎng, shí yóu wèi wén sāng jié sǐ shì yě.
十一月,乙亥,以桑節為江西行省平章政事,出師湖廣,時猶未聞桑節死事也。
bǐng zǐ, zhōng shū shěng chén qǐng wèi tuō kè tuō lì xú zhōu píng kòu bēi jí jiā fēng wáng jué.
丙子,中書省臣請為托克托立《徐州平寇碑》及加封王爵。
guǐ wèi, mìng jiāng zhè xíng shěng yòu chéng tè lǐ tè mù ěr zǒng bīng tǎo fāng guó zhēn.
癸未,命江浙行省右丞特里特穆爾總兵討方國珍。
shì yuè, qí huáng zéi fān zhòng kòu ān qìng, shuǐ lù bìng jìn. shàng wàn hù méng gǔ chuò sī lián pò zhī, qīng zhōu zhuī běi, zhōng liú shǐ, zú.
是月,蘄、黃賊番眾寇安慶,水陸並進。上萬戶蒙古綽斯連破之,輕舟追北,中流矢,卒。
shí èr yuè, xīn hài, zhào yǐ háng cháng hú xìn guǎng dé zhū lù jiē yǐ kè fù, shè guà wù zhě, juān qí xià shuì qiū liáng, mìng yǒu sī fǔ xù qí mín.
十二月,辛亥,詔以杭、常、湖、信、廣德諸路皆已克復,赦詿誤者,蠲其夏稅、秋糧,命有司撫恤其民。
guǐ hài, tuō kè tuō yán jīng jī jìn dì shuǐ lì, zhào mù jiāng nán rén gēng zhǒng, suì kě dé sù mài bǎi wàn yú shí, bù fán hǎi yùn ér jīng shī zú shí, dì yuē: cǐ shì yǒu lì yú guó jiā, qí yì xíng zhī.
癸亥,托克託言京畿近地水利,召募江南人耕種,歲可得粟麥百萬餘石,不煩海運而京師足食,帝曰:「此事有利於國家,其議行之。」
shì yuè, jiǎ lǔ yǐ bīng wéi háo zhōu.
是月,賈魯以兵圍濠州。
xiān shì zhōng shū zuǒ sī láng zhōng tián běn chū yán: jiāng nán cáo yùn bù zhì, yí kěn nèi dì kè zhǒng. xī yú yáng tài shǒu zhāng kān zhǒng dào bā bǎi yú qǐng, jīn qí jī shàng cún, kě jǔ xíng zhī. yú shì qǐ shān dōng yì dōu bān yáng děng shí sān lù nóng mín zhǒng zhī, qiū shōu kè, suǒ de bù cháng qí suǒ fèi. shì suì, nóng mín jiē bà sàn, nǎi fù lì dōu shuǐ yōng tián sī yú biàn liáng, zhǎng zhǒng zhí zhī shì.
先是中書左司郎中田本初言:「江南漕運不至,宜墾內地課種。昔漁陽太守張堪種稻八百餘頃,今其跡尚存,可舉行之。」於是起山東益都、般陽等十三路農民種之,秋收課,所得不償其所費。是歲,農民皆罷散,乃復立都水庸田司於汴梁,掌種植之事。
yǐ chá hǎn tè mù ěr wèi rǔ níng fǔ dá lǔ gá qí. chá hǎn tè mù ěr zhě, xì chū běi tíng, qí zǔ fù xǐ hé nán, wèi yǐng zhōu shěn qiū rén. chá hǎn tè mù ěr yòu dǔ xué, cháng yīng jìn shì jǔ, yǒu shí míng, shēn zhǎng qī chǐ, xiū méi fù mù, zuǒ jiá yǒu sān máo, nù zé máo jiē zhí zhǐ, jū cháng kǎi rán yǒu dà zhì, jí rǔ yǐng dào fā, nǎi fèn yì qǐ bīng, shěn qiū zǐ dì yuàn cóng zhě shù bǎi rén, yǔ xìn yáng zhōu luó shān rén lǐ sī qí tóng shè qí jì, xí pò luó shān xiàn. shì wén, shòu chá hǎn tè mù ěr rǔ níng fǔ dá lǔ gá qí, sī qí zhī fǔ shì. yú shì suǒ zài yì shì jù jiāng bīng lái huì, dé wàn rén, zì chéng yī jūn, tún shěn qiū, shù yǔ zéi zhàn, zhé kè jié.
以察罕特穆爾為汝寧府達嚕噶齊。察罕特穆爾者,系出北庭,其祖父徙河南,為潁州沈丘人。察罕特穆爾幼篤學,嘗應進士舉,有時名,身長七尺,修眉覆目,左頰有三毛,怒則毛皆直指,居常慨然有大志,及汝、潁盜發,乃奮義起兵,沈丘子弟願從者數百人,與信陽州羅山人李思齊同設奇計,襲破羅山縣。事聞,授察罕特穆爾汝寧府達嚕噶齊,思齊知府事。於是所在義士俱將兵來會,得萬人,自成一軍,屯沈丘,數與賊戰,輒克捷。
gǎi huái dōng xuān wèi sī wèi dōu yuán shuài fǔ, yí zhì huái xī, qǐ yú què wèi xuān wèi fù shǐ, qiān fǔ shì, fēn bīng shǒu ān qìng.
改淮東宣慰司為都元帥府,移治淮西,起余闕為宣慰副使,僉府事,分兵守安慶。
shí nán běi yīn wèn gé jué, bīng shí jù fá, què dǐ guān shí rì ér kòu zhì, jù què zhī. nǎi jí yǒu sī, yǔ zhū jiāng yì tún tián zhàn shǒu jì, huán jìng zhú bǎo zhài, xuǎn jīng jiǎ wài hàn, ér gēng jià yú zhōng, shǔ xiàn qián shān bā shè, tǔ xiāng wò ráo, xī yǐ wèi tún.
時南北音問隔絕,兵食俱乏,闕抵官十日而寇至,拒卻之。乃集有司,與諸將議屯田戰守計,環境築堡寨,選精甲外捍,而耕稼於中,屬縣灊山八社,土襄沃饒,悉以為屯。
hú guǎng xíng shěng píng zhāng zhèng shì duō ěr jì bā lēi zú yú huáng zhōu lán xī yì.
湖廣行省平章政事多爾濟巴勒卒於黃州蘭溪驛。
duō ěr jì bā lēi zì shǎn xī jiān dào héng zhì zhòng qìng, wén jiāng líng xiàn, dào zǔ bù kě xíng, huò qǐng shǎo liú yǐ qí zhī, bù cóng. hú guǎng xíng shěng shí quán zhì lǐ zhōu, jì zhì, lǜ zhū jūn yǐ fǎ ér shòu nà sù zhě yǐ guān, rén xīn xī rán.
多爾濟巴勒自陝西間道行至重慶,聞江陵陷,道阻不可行,或請少留以俟之,不從。湖廣行省時權治澧州,既至,律諸軍以法而授納粟者以官,人心翕然。
rǔ zhōng bǎi bài tè mù ěr yán yú chéng xiàng yuē: bù shā duō ěr jì bā lēi, zé chéng xiàng zhōng bù ān. gài wèi qí dì yì suǒ shǔ, bì fù yòng ěr. nǎi mìng duō ěr jì bā lēi zhí, zhuān gōng gěi jūn shí. shí guān lǐn suǒ chǔ wú jǐ, jí yán zhōu mín yǒu sù zhě, qīn zhuó jiǔ yù quàn zhī ér dài qí sù, yuē qí cháo tíng bān chāo zhì, jí hái qí zhí, mín wú bù cóng zhě. yòu qiǎn guān dí sù hé nán sì chuān zhī jìng, mín wén qí míng, zhēng shū sù yǐ zhù jūn xiǎng. yòu chéng bā yán bù hā fāng zǒng bīng, chéng shùn fēng zhǐ, shù qīn rǔ zhī, duō ěr jì bā lēi bù wèi dòng. huì guān jūn fù wǔ chāng, zhì qí huáng, bā yán bù hā bǎi jì zhēng suǒ wú bù gěi, huò yóu yán qí gōng xū shī qī, dá ěr hǎn jūn shuài wáng bù hā fèn yán yuē: píng zhāng, guó zhī guì chén, jīn zuò bù zhòng yīn, shí wú zhēn wèi, tú wèi wǒ cáo jūn shí ěr. jīn bǎi xū lì bàn, gù yóu yù wū zhī, shì wú rén xīn yě, wǒ cáo biàn dāng sàn hái xiāng lǐ yǐ! tuō kè tuō yòu qiǎn guó zi zhù jiào è lēi zhé zhì jūn zhōng, fēng shǐ hài zhī, è lēi zhé fǎn jiā jìng lǐ, yǔ rén yuē: píng zhāng, jiù xūn zhī jiā, guó zhī xiáng ruì, wú gǒu shāng zhī, zé rén jiāng bù shí wú yú.
汝中柏、拜特穆爾言於丞相曰:「不殺多爾濟巴勒,則丞相終不安。」蓋謂其帝意所屬,必復用耳。乃命多爾濟巴勒職,專供給軍食。時官廩所儲無幾,即延州民有粟者,親酌酒諭勸之而貸其粟,約俟朝廷頒鈔至,即還其直,民無不從者。又遣官糴粟河南、四川之境,民聞其名,爭輸粟以助軍餉。右丞巴延布哈方總兵,承順風旨,數侵辱之,多爾濟巴勒不為動。會官軍復武昌,至蘄、黃,巴延布哈百計征索無不給,或猶言其供需失期,達爾罕軍帥王布哈奮言曰:「平章,國之貴臣,今坐不重茵,食無珍味,徒為我曹軍食耳。今百需立辦,顧猶欲誣之,是無人心也,我曹便當散還鄉里矣!」托克托又遣國子助教鄂勒哲至軍中,風使害之,鄂勒哲反加敬禮,語人曰:「平章,舊勛之家,國之祥瑞,吾苟傷之,則人將不食吾餘。」
duō ěr jì bā lēi sù yǒu fēng jí, jūn zhōng gǎn wù lù, suǒ huàn rì jù, suì zú, nián fāng sì shí.
多爾濟巴勒素有風疾,軍中感霧露,所患日劇,遂卒,年方四十。
duō ěr jì bā lēi lì cháo, yǐ fú chí míng jiào wèi jǐ rèn, jiàn bá rén cái ér bù yǐ wèi sī ēn. liú xīn jīng shù, fán yī luò zhū rú zhī shū, wèi cháng qù shǒu xǐ wèi shī jí shū huà, hàn lín xué shì chéng zhǐ lín chuān wēi sù, cháng kè yú duō ěr jì bā lēi, jiàn zhī yuē: míng gōng zhī xué, dāng wù ān guó jiā, lì shè jì, wú wèi liú shén yú mò yì. duō ěr jì bā lēi shēn fú qí yán. qí zài jīng yán, kāi chén dà yì wèi duō, jiān cǎi qián xián qiǎn yán, gè yǐ lèi cì, wèi shū fán sì juǎn: yī yuē xué běn, èr yuē jūn dào, sān yuē chén zhí, sì yuē guó zhèng, dì lǎn ér shàn zhī, cì míng yuē zhì yuán tōng xùn, cáng yú xuān wén gé.
多爾濟巴勒立朝,以扶持名教為己任,薦拔人才而不以為私恩。留心經術,凡伊、洛諸儒之書,未嘗去手;喜為詩及書畫,翰林學士承旨臨川危素,嘗客於多爾濟巴勒,諫之曰:「明公之學,當務安國家,利社稷,毋為留神於末藝。」多爾濟巴勒深服其言。其在經筵,開陳大義為多,兼采前賢遣言,各以類次,為書凡四卷:一曰《學本》,二曰《君道》,三曰《臣職》,四曰《國政》,帝覽而善之,賜名曰《治原通訓》,藏於宣文閣。
qí huáng zéi zhī fàn jiāng dōng xī yě, zhào jiāng zhè xíng shěng píng zhāng bù yán tè mù ěr lǜ bīng tǎo zhī. bù yán tè mù ěr yì mù zhuàng jiàn wèi bīng, dé xiāo yǒng shì sān qiān, zhàn jiàn sān bǎi sōu. zéi fāng jù dīng jiā zhōu, guān jūn cù yǔ yù, fèn jī, bài zhī, suì fù tóng líng xiàn, qín qí zéi shuài, fù chí zhōu. fēn qiǎn wàn hù pǔ xián nǔ tún líng yáng, wáng jiàn zhōng tún bái miàn dù, lǘ ěr tǎo wú wèi zhōu, ér zì lǜ zhèn fǔ bù hā wàn hù míng ān zhù chí kǒu, yǐ fáng è shàng liú, wèi zhī jié dù.
蘄、黃賊之犯江東、西也,詔江浙行省平章布延特穆爾率兵討之。布延特穆爾益募壯健為兵,得驍勇士三千,戰艦三百艘。賊方聚丁家洲,官軍猝與遇,奮擊,敗之,遂復銅陵縣,擒其賊帥,復池州。分遣萬戶普賢努屯陵陽,王建中屯白面渡,閭爾討無為州,而自率鎮撫布哈萬戶明安駐池口,以防遏上流,為之節度。
yǐ ér jiāng zhōu zài xiàn, ān qìng bèi wéi yì jí, qiǎn shǐ qiú jiù, zhū jiāng jiē yù zì shǒu xìn dì, bù yán tè mù ěr yuē: hé yán zhī bù zhōng yě! ān qìng yǔ chí gé yī shuǐ, jīn ān qìng gù shǒu, shì qí jié yě. jiù huàn zhī yì, wǒ qǐ kě huǎn! shàng liú guān jūn zhōng kuì, rán jiē bǎi zhàn zhī yú, suǒ fá zhě qián gǔ qì jù ér yǐ. wú shòu mìng zǒng bīng, ān kě zuò shì ér bù xù zāi! jí dà fā tǎng zàng yǐ zhōu zhī. kuì jūn jiē dà jí, ér liǎng jūn zhī shì fù zhèn, ān qìng zhī wéi suì jiě.
已而江州再陷,安慶被圍益急,遣使求救,諸將皆欲自守信地,布延特穆爾曰:「何言之不忠也!安慶與池隔一水,今安慶固守,是其節也。救患之義,我豈可緩!上流官軍中潰,然皆百戰之餘,所乏者錢穀、器具而已。吾受命總兵,安可坐視而不恤哉!」即大發帑藏以周之。潰軍皆大集,而兩軍之勢復振,安慶之圍遂解。
jiāng zhè xíng shěng zuǒ chéng xiàng cè lín qìn bā lēi, yí guān jiāng xī, shí qí huáng zéi jù ráo zhōu, ráo zhī shǔ yì ān rén, yǔ lóng xìng jiē rǎng, qí mín jiē xiāng tǐng wèi luàn. cè lín qìn bā lēi dào chū ān rén, zhù bīng zhāo zhī, lái zhě hòu jiā shǎng lài, bù cóng zé chéng gāo zòng huǒ gōng sàn zhī. yú gàn jiǔ wèi dào qū, yì wén fēng shùn fú. xiān shì jiāng xī píng zhāng dào tōng, yǐ kuān róng wèi zhèng, jūn mín xiè chí cè lín qìn bā lēi jì zhì, fēng cǎi yī xīn, wēi shēng dà zhèn, suǒ zài qún dào duō yǒu móu guī kuǎn zhě.
江浙行省左丞相策琳沁巴勒,移官江西,時蘄、黃賊據饒州,饒之屬邑安仁,與龍興接壤,其民皆相挺為亂。策琳沁巴勒道出安仁,駐兵招之,來者厚加賞賚,不從則乘高縱火攻散之。餘干久為盜區,亦聞風順服。先是江西平章道通,以寬容為政,軍民懈馳;策琳沁巴勒既至,風采一新,威聲大振,所在群盜多有謀歸款者。
jiāng zhè xíng shěng cān zhī zhèng shì sū tiān jué, zǒng bīng yú ráo xìn, suǒ kè fù yí lù liù xiàn, yōu shēn bìng jī, suì zú yú jūn zhōng. tiān jué wèi xué, bó ér zhī yào, zhǎng yú jì zài, zhù míng chén shì lüè. shì zhōng yuán qián bèi, diāo xiè dài jǐn, rén chēng tiān jué dú rèn yī dài wén xiàn zhī jì.
江浙行省參知政事蘇天爵,總兵於饒、信,所克復一路六縣,憂深病積,遂卒於軍中。天爵為學,博而知要,長於紀載,著《名臣事略》。是中原前輩,凋謝殆盡,人稱天爵獨任一代文獻之寄。
hàn lín xué shì chéng zhǐ zhāng qǐ yán zú, shì wén mù.
翰林學士承旨張起岩卒,諡文穆。
qǐ yán méi mù qīng yáng, wàng ér zhī qí wèi yǎ liàng jūn zǐ. jí qí lín zhèng jué yí, yì suǒ bèi xiàng, yì rán bù kě huí duó. huò shí miàn zhé rén guò, miàn jǐng fā chì bù shǎo shù. āi zhě wèi qí wài hé zhōng gāng, bù shòu rén lóng luò rú ōu yáng xiū. ān nán xiū gòng, qí péi chén zhì qí shì zǐ zhī cí, bì hòu qǐ yán yún.
起岩眉目清揚,望而知其為雅量君子。及其臨政決疑,意所背向,屹然不可回奪。或時面折人過,面頸發赤不少恕。哀者謂其外和中剛,不受人籠絡如歐陽修。安南修貢,其陪臣致其世子之辭,必候起岩雲。
qí huáng èr zhōu dà hàn, rén xiāng shí.
蘄、黃二州大旱,人相食。
zhì zhèng shí sān nián
◎至正十三年
chūn, zhēng yuè, gēng wǔ shuò, yòng dì shī qǐng, shì fàng zài jīng zuì qiú.
春,正月,庚午朔,用帝師請,釋放在京罪囚。
zhōng shū tiān shè yòu chéng hā mǎ ěr zhèng chú yòu chéng.
中書添設右丞哈瑪爾正除右丞。
zhào yìn zào zhōng tǒng yuán bǎo jiāo chāo yī bǎi jiǔ shí wàn dìng, zhì yuán chāo yī shí wàn dìng.
詔印造中統元寶交鈔一百九十萬錠,至元鈔一十萬錠。
xīn wèi, yǐ tuō kè tuō xiān yán jīng jī jìn dì shuǐ lì, lì fēn sī nóng sī, yǐ zhōng shū yòu chéng wū lán hā dá zuǒ chéng wū gǔ xùn liáng zhēn jiān dà sī nóng qīng, gěi fēn sī nóng sī yìn, xī zì xī shān, nán zhì bǎo dìng hé jiān, běi dǐ tán shùn zhōu, dōng jí qiān mín zhèn, fán xì guān dì jí yuán guǎn gè chù tún tián, xī cóng fēn sī nóng sī lì fǎ diàn zhǒng, gěi chāo wǔ bǎi wàn dìng, yǐ gōng gōng jià niú jù nóng qì gǔ zhǒng zhī yòng.
辛未,以托克托先言京畿近地水利,立分司農司,以中書右丞烏蘭哈達、左丞烏古遜良楨兼大司農卿,給分司農司印,西自西山,南至保定、河間,北抵檀、順州,東及遷民鎮,凡系官地及元管各處屯田,悉從分司農司立法佃種,給鈔五百萬錠,以供工價、牛具、農器、谷種之用。
guǐ yǒu, yǐ huáng dì èr zi yù yú tài wèi zhòng jiā nǔ jiā, cì zhòng jiā nǔ jí rǔ mǔ chāo gè yī qiān dìng.
癸酉,以皇第二子育於太尉眾嘉努家,賜眾嘉努及乳母鈔各一千錠。
jiǎ xū, chóng jiàn mù qīng gé.
甲戌,重建穆清閣。
yǐ hài, mìng zhòng shū yòu chéng tú tú yǐ bīng tǎo shāng zhōu zéi.
乙亥,命中書右丞圖圖以兵討商州賊。
gēng chén, zhōng shū shěng yán: jìn lì fēn sī nóng sī, yí yú jiāng zhè huái dōng děng chù, zhào mù néng zhǒng shuǐ tián jí xiū zhú wéi yàn zhī rén gè yī qiān gè wèi nóng shī, jiào mín bō zhǒng. yí jiàng kōng míng tiān shè zhí shì chì dié yī shí èr dào, qiǎn shǐ jī wǎng qí dì, yǒu néng mù nóng mín yī bǎi míng zhě shòu zhèng jiǔ pǐn, èr bǎi míng zhě zhèng bā pǐn, sān bǎi míng zhě cóng qī pǐn, jí shū tián liú guān zhí míng gěi zhī, jiù lìng guǎn lǐng suǒ mù nóng fū, bù chū sì yuè shí wǔ rì, jù zhì tián suǒ, qī nián wèi mǎn, jí fàng hái jiā. qí suǒ mù nóng fū, měi míng gěi chāo shí dìng. cóng zhī.
庚辰,中書省言:「近立分司農司,宜於江浙、淮東等處,召募能種水田及修築圍堰之人各一千各為農師,教民播種。宜降空名添設職事敕牒一十二道,遣使齎往其地,有能募農民一百名者授正九品,二百名者正八品,三百名者從七品,即書填流官職名給之,就令管領所募農夫,不出四月十五日,俱至田所,期年為滿,即放還家。其所募農夫,每名給鈔十錠。」從之。
bǐng xū, yǐ wǔ wèi suǒ guǎn yán tái tún tián bā bǎi qǐng, chú jūn jiàn zhǒng wài, huāng xián zhī dì, jǐn fù fēn sī nóng sī.
丙戌,以武衛所管鹽台屯田八百頃,除軍見種外,荒閒之地,盡付分司農司。
èr yuè, dīng wèi, jì xiān nóng.
二月,丁未,祭先農。
jiǎ yín, zhōng shū shěng yán xú zhōu mín yuàn jiàn miào yǔ, shēng cí yòu chéng xiàng tuō kè tuō, cóng zhī, zhào réng lì tuō kè tuō píng xú xūn dé bēi.
甲寅,中書省言徐州民願建廟宇,生祠右丞相托克托,從之,詔仍立托克托《平徐勛德碑》。
sān yuè, jǐ mǎo, mìng tuō kè tuō lǐng dà sī nóng sī.
三月,己卯,命托克托領大司農司。
jiǎ shēn, zhào xiū dà chéng tiān hù shèng sì, cì chāo èr wàn dìng.
甲申,詔修大承天護聖寺,賜鈔二萬錠。
dīng hài, mìng tuō kè tuō yǐ tài shī kāi fǔ tí diào tài shǐ yuàn huí huí hàn ér sī tiān jiān.
丁亥,命托克托以太師開府、提調太史院、回回漢兒司天監。
jǐ chǒu, yǐ gè yá mén xì guān tián dì jí zōng rén děng wèi tún tián dì, bìng fù fēn sī nóng sī bō zhǒng.
己丑,以各衙門系官田地及宗仁等衛屯田地,並付分司農司播種。
shì yuè, huì zhōu dìng xī jìng níng zhuāng làng děng zhōu dì zhèn.
是月,會州、定西、靜寧、莊浪等州地震。
mìng jiāng zhè xíng shěng zuǒ chéng tè lǐ tè mù ěr jiāng nán xíng tái shì yù shǐ zūn dá shí lī zhāo yù fāng guó zhēn.
命江浙行省左丞特里特穆爾、江南行台侍御史遵達實哩招諭方國珍。
zéi zhòng shí wàn gōng chí zhōu, bù yán tè mù ěr huì zhū jiāng fēn fān yǔ zhàn, dà bài zhī, chéng shèng lǜ zhōu shī yǐ jìn.
賊眾十萬攻池州,布延特穆爾會諸將分番與戰,大敗之,乘勝率舟師以進。
xià, sì yuè, wù xū shuò, tè mìng zhòng shū zuǒ chéng wū gǔ xùn liáng zhēn de yòng jūn qì.
夏,四月,戊戌朔,特命中書左丞烏古遜良楨得用軍器。
gēng zǐ, yǐ lǐ bù suǒ xiá zhǎng xīn sī bìng dì tǔ, gěi fù fēn sī nóng sī.
庚子,以禮部所轄掌薪司並地土,給付分司農司。
jǐ yǒu, zhào qǔ kān xú zhōu rǔ nán nán yáng dèng zhōu děng chù huāng tián bìng hù jué jí méi rù guān zhě.
己酉,詔取勘徐州、汝南、南陽、鄧州等處荒田並戶絕籍沒入官者。
lì sī mù shǔ, zhǎng fēn sī nóng sī gēng niú, yòu lì yù tián tún shǔ.
立司牧署,掌分司農司耕牛,又立玉田屯署。
jiàng xú zhōu lù wèi wǔ ān zhōu, yǐ suǒ xiá xiàn shǔ guī dé fǔ, qí téng zhōu yì zhōu réng shǔ yì dōu lù.
降徐州路為武安州,以所轄縣屬歸德府,其滕州、嶧州仍屬益都路。
shì yuè, dì rú shàng dōu.
是月,帝如上都。
wǔ yuè, jǐ sì, mìng dōng ān zhōu wǔ qīng dà xìng wǎn píng sān xiàn zhèng guān tiān gěi hé fáng zhí míng, cóng dōu shuǐ jiān guān xún shì hún hé dī àn, huò yǒu sǔn huài, jí xiū lǐ zhī.
五月,己巳,命東安州、武清、大興、宛平三縣正官添給河防職名,從都水監官巡視渾河堤岸,或有損壞,即修理之。
xīn wèi, jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng xiàng cè lín qìn bā lēi jiāng zhè xíng shěng zuǒ chéng lǎo lǎo yǐn bīng qǔ dào zì xìn zhōu, yuán shuài hán bāng yàn hā mì qǔ dào zì huī zhōu fú liáng, tóng fù ráo zhōu qí huáng zéi wén fēng jiē bēn kuì.
辛未,江西行省左丞相策琳沁巴勒、江浙行省左丞老老引兵取道自信州,元帥韓邦彥、哈密取道自徽州、浮梁,同復饒州、蘄、黃賊聞風皆奔潰。
rén wǔ, zhōng shū zuǒ chéng jiǎ lǔ zú yú jūn zhōng.
壬午,中書左丞賈魯卒於軍中。
lǔ gōng háo zhōu, tóng zǒng bīng guān píng zhāng yī chè chá lǎ dū zhàn, lǔ shì shī yuē: wú fèng zhǐ tǒng bā wèi hàn jūn, dùn bīng yú háo qī rì yǐ, ěr děng tóng xīn xié lì, bì yǐ jīn rì sì wǔ shí qǔ chéng chí rán hòu shí. lǔ shàng mǎ huī jìn, dǐ chéng xià, hū tóu xuàn, xià mǎ, qiě jiè bīng mǎ fú sàn. bìng yù jí, què yào bù kěn hàn, suì zú, guān jūn jiě wéi qù.
魯攻濠州,同總兵官平章伊撤察喇督戰,魯誓師曰:「吾奉旨統八衛漢軍,頓兵於濠七日矣,爾等同心協力,必以今日巳午時取城池然後食。」魯上馬麾進,抵城下,忽頭眩,下馬,且戒兵馬弗散。病癒亟,卻藥不肯汗,遂卒,官軍解圍去。
yǐ wèi, tài zhōu zéi zhāng shì chéng xiàn gāo yóu, jù zhī.
乙未,泰州賊張士誠陷高郵,據之。
shì chéng, tài zhōu bái jū chǎng tíng mín yě, yǐ cāo zhōu fàn yán wèi yè. shǎo yǒu lǚ lì, wú lài, zhū fù jiā líng wǔ zhī, huò fú chóu qí zhí, gōng bīng qiū yì lǚ rǔ zhī. shì chéng yuàn, yù bào zhī, yǔ qí dì shì yì shì dé shì xìn, jié zhuàng shì lǐ bó shēng děng shí bā rén, shā qiū yì jí suǒ chóu fù jiā, fén qí lú shě, yán shāo jū mín shén zhòng. zì jù huò zuì, nǎi rù páng jìn chǎng, zhāo jí shào nián qǐ bīng. xíng zhì dīng xī, dà xìng liú zi rén jí zhòng jù zhī, shì yì zhōng shǐ sǐ, shì chéng yì nù, jué zhàn, zi rén zhòng kuì, rù hǎi. shì chéng suì chéng shì gōng tài zhōu, yǒu zhòng wàn yú, kè xìng huà, jié zhài yú dé shèng hú. cháo tíng qiǎn shǐ yǐ wàn hù gào shēn zhāo zhī, shì chéng bù shòu. mìng huái dōng xuān wèi sī yuàn nà sū lǎ dǐng yǐ bīng hàn dé shèng hú, zéi chuán qī shí yú duò, chéng fēng ér lái, jí qián jī zhī, fén qí èr shí yú chuán, zéi kuì qù.
士誠,泰州白駒場亭民也,以操舟販鹽為業。少有膂力,無賴,諸富家陵侮之,或弗酬其直,弓兵邱義屢辱之。士誠怨,欲報之,與其弟士義、士德、士信,結壯士李伯升等十八人,殺邱義及所仇富家,焚其廬舍,延燒居民甚眾。自懼獲罪,乃入旁近場,招集少年起兵。行至丁溪,大姓劉子仁集眾拒之,士義中矢死,士誠益怒,決戰,子仁眾潰,入海。士誠遂乘勢攻泰州,有眾萬餘,克興化,結寨於德勝湖。朝廷遣使以萬戶告身招之,士誠不受。命淮東宣慰司掾納蘇喇鼎以兵捍德勝湖,賊船七十餘柁,乘風而來,即前擊之,焚其二十餘船,賊潰去。
jì ér shì chéng xí gāo yóu, tún bīng dōng mén, nà sū lǎ dǐng huī bīng cuò qí fēng, zéi gǔ zào qián, nǎi fā huǒ tǒng huǒ zú shè zhī, sǐ zhě bì liú ér xià. zéi liáo chuán yú bèi, jǐn lì lái gōng, ér ā sū wèi jūn jí zhēn chú wàn hù fǔ děng guān, jiàn zéi shì chì, jiē dùn zǒu, nà sū lǎ dǐng zhī bì sǐ, wèi qí sān zǐ yuē: rǔ bèi kě chū zǒu. èr zi bù kěn qù, suì jiē sǐ zhī. shì chéng xiàn gāo yóu, jù yǐ wèi dōu, jiàn guó hào dà zhōu, zì chēng chéng wáng, jiàn yuán yuē tiān yòu.
既而士誠襲高郵,屯兵東門,納蘇喇鼎麾兵挫其鋒,賊鼓譟前,乃發火筒、火鏃射之,死者蔽流而下。賊繚船於背,盡力來攻,而阿蘇衛軍及真、滁萬戶府等官,見賊勢熾,皆遁走,納蘇喇鼎知必死,謂其三子曰:「汝輩可出走。」二子不肯去,遂皆死之。士誠陷高郵,據以為都,僭國號大周,自稱誠王,建元曰天祐。
shì yuè, bù yán tè mù ěr yǐ zhōu shī yǔ zéi zhàn yú wàng jiāng, yòu zhàn xiǎo gū shān jí péng zé, yòu zhàn lóng kāi hé, jiē bài zǒu zhī, jìn fù jiāng zhōu.
是月,布延特穆爾以舟師與賊戰於望江,又戰小孤山及彭澤,又戰龍開河,皆敗走之,進復江州。
háo zhōu wéi jiě, jūn shì duō sǐ shāng, zhū yuán zhāng nǎi guī xiāng lǐ, mù bīng dé qī bǎi yú rén liù yuè, bǐng shēn shuò, hái zhì háo, guō zi xìng xǐ, yǐ yuán zhāng wèi zhèn fǔ.
濠州圍解,軍士多死傷,硃元璋乃歸鄉里,募兵得七百餘人;六月,丙申朔,還至濠,郭子興喜,以元璋為鎮撫。
shí péng dà zhào jūn yòng yù xià wú dào, suǒ bù duō héng bào, yuán zhāng kǒng huò jí jǐ, nǎi yǐ qī bǎi rén shǔ tā jiāng, ér dú yǔ xú dá děng èr shí sì rén nán qù lüè dìng yuǎn, zhōng yú yù jí fù hái. wén dìng yuǎn zhāng jiā bǎo yǒu mín bīng hào lǘ pái zhài zhě, gū jūn fá shí, yù lái jiàng wèi jué, yuán zhāng yuē: cǐ jī bù kě shī yě! nǎi qiáng qǐ, bái zǐ xìng, xuǎn qí shì fèi jù děng cóng xíng, zhì bǎo gōng hé, qí yíng qiǎn èr jiāng chū, dà hū yuē: lái hé wèi? jù kǒng, qǐng yì rén, yuán zhāng yuē: duō rén wú yì, zī zhī yí ěr. nǎi zhí qián xià mǎ, dù shuǐ ér wǎng. qí shuài chū jiàn, yuán zhāng yuē: guō yuán shuài yǔ zú xià yǒu jiù, wén zú xià jūn fá shí, tā dí yù lái gōng, tè qiǎn wú xiāng bào, néng xiāng cóng, jí yǔ jù wǎng, fǒu zé yí bīng bì zhī. shuài xǔ nuò, qǐng liú wù shì xìn, yuán zhāng jiě pèi náng yǔ zhī, zhài zhōng yǐ niú pú wèi xiàn, lìng zhū jūn cù zhuāng, qiě shēn mì yuē. yuán zhāng hái, liú jù qí zhī, yuè sān rì, jù hái bào yuē: shì bù xié yǐ, bǐ qiě yù tā wǎng. yuán zhāng jí lǜ bīng sān bǎi rén dǐ yíng, yòu zhí qí shuài. yú shì yíng bīng fén jiù lěi xī jiàng, dé zhuàng shì sān qiān rén, yòu zhāo xiáng qín bǎ tóu, dé bā bǎi yú rén.
時彭大、趙君用馭下無道,所部多橫暴,元璋恐禍及己,乃以七百人屬他將,而獨與徐達等二十四人南去略定遠,中余遇疾復還。聞定遠張家堡有民兵號驢牌寨者,孤軍乏食,欲來降未決,元璋曰:「此機不可失也!」乃強起,白子興,選騎士費聚等從行,至寶公河,其營遣二將出,大呼曰:「來何為?」聚恐,請益人,元璋曰:「多人無益,滋之疑耳。」乃直前下馬,渡水而往。其帥出見,元璋曰:「郭元帥與足下有舊,聞足下軍乏食,他敵欲來攻,特遣吾相報,能相從,即與俱往,否則移兵避之。」帥許諾,請留物示信,元璋解佩囊與之,寨中以牛脯為獻,令諸軍促裝,且申密約。元璋還,留聚俟之,越三日,聚還報曰:「事不諧矣,彼且欲他往。」元璋即率兵三百人抵營,誘執其帥。於是營兵焚舊壘悉降,得壯士三千人,又招降秦把頭,得八百餘人。
móu dà hēng yǐ yì bīng èr wàn tún héng jiàn shān, yuán zhāng mìng huā yún yè xí pò zhī, dà hēng jǔ zhòng jiàng, jūn shēng dà zhèn. dá, háo zhōu rén. yún, huái yuǎn rén, tǐ zhǎng dà, miàn tiě sè, xiāo yǒng jué rén.
繆大亨以義兵二萬屯橫澗山,元璋命花雲夜襲破之,大亨舉眾降,軍聲大振。達,濠州人。雲,懷遠人,體長大,面鐵色,驍勇絕人。
dīng yǒu, lì huáng zǐ ā yù shí lī dá lǎ wèi huáng tài zǐ, shòu yǐ jīn bǎo, zhào tiān xià, dà shè. mìng yòu chéng xiàng tuō kè tuō jiān zhān shì yuàn zhān shì.
丁酉,立皇子阿裕實哩達喇為皇太子,授以金寶,詔天下,大赦。命右丞相托克托兼詹事院詹事。
gēng zǐ, zhī shū mì yuàn shì shí lǎ bā tú zǒng hé nán jūn, píng zhāng zhèng shì dá shí bā dōu lǔ zǒng sì chuān jūn, zì xiāng yáng fēn dào ér xià, kè fù ān lù fǔ.
庚子,知樞密院事實喇巴圖總河南軍,平章政事達實巴都魯總四川軍,自襄陽分道而下,克復安陸府。
guǐ mǎo, wò jì yě rén yǐ pí dài lái jiàng.
癸卯,沃濟野人以皮貸來降。
xīn hài, mìng qián hé xī lián fǎng fù shǐ é sēn bù hā wèi huái xī tiān shè xuān wèi fù shǐ, yǐ bīng tǎo tài zhōu.
辛亥,命前河西廉訪副使額森布哈為淮西添設宣慰副使,以兵討泰州。
chū, zhāng shì chéng xiàn tài zhōu, hé nán xíng shěng qiǎn zhī gāo yóu fǔ lǐ qí wǎng zhāo xiáng, bèi jū jiǔ zhī, zéi qiú zì xiāng shā, shǐ zòng qí lái guī. é ér xìng huà xiàn, xíng shěng yǐ zuǒ chéng xiè zhé dǔ xié zōng wáng zhèn gāo yóu, shǐ qí chū shǒu pì shè hú. yǐ ér gāo yóu pò, shěng xiàn guān jiē dùn, yǒu zhào shè fán pàn nì zhě. zhào zhì gāo yóu, bù dé rù, zéi dài yuē: qǐng lǐ zhī fǔ lái, nǎi shòu mìng. xíng shěng qiáng qí wǎng, zhì zé xià zhī yú yù. guān jūn dié zhī zhī, nǎi jìn gōng chéng. shì chéng hū qí shǐ guì, qí chì yuē: wú xī rú tiě, qǐ kěn wèi zéi qū! shì chéng nù, è zhī guì, qí lì ér gòu zhī, nǎi yè dào, chuí suì qí xī ér guǎ zhī. qí, guǎng píng rén yě.
初,張士誠陷泰州,河南行省遣知高郵府李齊往招降,被拘久之,賊酋自相殺,始縱齊來歸。俄而興化陷,行省以左丞偰哲篤偕宗王鎮高郵,使齊出守甓社湖。已而高郵破,省憲官皆遁,有詔赦凡叛逆者。詔至高郵,不得入,賊紿曰:「請李知府來,乃受命。」行省強齊往,至則下之於獄。官軍諜知之,乃進攻城。士誠呼齊使跪,齊叱曰:「吾膝如鐵,豈肯為賊屈!」士誠怒,扼之跪,齊立而詬之,乃曳倒,捶碎其膝而剮之。齊,廣平人也。
zhào huái nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì fú shòu tǎo zhāng shì chéng.
詔淮南行省平章政事福壽討張士誠。
qiū, qī yuè, dīng mǎo, quán zhōu tiān yù bái sī, hǎi cháo rì sān zhì.
秋,七月,丁卯,泉州天雨白絲,海潮日三至。
rén shēn, hú guǎng xíng shěng cān zhèng ā lǔ huī fù wǔ chāng jí hàn yáng.
壬申,湖廣行省參政阿嚕輝復武昌及漢陽。
shì yuè, bù yán tè mù ěr jìn bīng gōng qí zhōu, qín wěi shuài lǔ pǔ gōng, suì kè qí chéng. jìn bīng dào shì fú, fén qí shān, dǐ lán xī kǒu, jiān huáng lián zhài zéi cháo, fēn bīng píng bā hé, yú shì jiāng lù shǐ tōng.
是月,布延特穆爾進兵攻蘄州,擒偽帥魯普恭,遂克其城。進兵道士洑,焚其柵,抵蘭溪口,殲黃連寨賊巢,分兵平巴河,於是江路始通。
zhū yuán zhāng lǜ bīng lüè chú yáng, dào yù lǐ shàn zhǎng, yǔ yǔ, yuè zhī, liú zhì mù xià, bǐ zhǎng shū jì, yǔ zhī yuē: fāng jīn qún xióng bìng zhēng, fēi yǒu zhì zhě bù kě yǔ móu yì. wú guān qún xióng zhōng chí àn dú jí móu shì zhě, duō huǐ zuǒ yòu jiāng shì, jiāng shì fú dé xiào qí néng, yǐ zhì yú bài. yǔ yì jì qù, zhǔ zhě ān dé dú cún! rǔ yí jiàn qí shī, wù xié zhū jiāng yǐ chéng gōng, wú xiào bǐ suǒ wèi yě. shàn zhǎng, dìng yuǎn rén yě.
硃元璋率兵略滁陽,道遇李善長,與語,悅之,留置幕下,俾掌書記,語之曰:「方今群雄並爭,非有智者不可與謀議。吾觀群雄中持案牘及謀事者,多毀左右將士,將士弗得效其能,以至於敗。羽翼既去,主者安得獨存!汝宜鑒其失,務協諸將以成功,毋效彼所為也。」善長,定遠人也。
shì yuè, jìn gōng chú yáng, huā yún wèi xiān fēng, dān qí qián xíng, yù guān jūn shù qiān rén, yún tí jiàn yuè mǎ, héng chōng qí zhèn ér guò. dí dà jīng yuē: cǐ hēi jiāng jūn yǒng shén, bù kě yǔ zhēng fēng. suì kè chú yáng, yīn zhù shī yān.
是月,進攻滁陽,花云為先鋒,單騎前行,遇官軍數千人,雲提劍躍馬,橫衝其陣而過。敵大驚曰:「此黑將軍勇甚,不可與爭鋒。」遂克滁陽,因駐師焉。
péng dà zhào jūn yòng xié guō zi xìng wǎng sì zhōu, qiǎn rén yāo gòng shǒu xū yí, yuán zhāng yǐ èr rén cū bào qiǎn móu, bù kě yǔ gòng shì, cí fú wǎng. wèi jǐ, èr rén zì xiāng tūn bìng, zhàn shì duō sǐ, ér péng dà yì wáng, jūn yòng zhuān bīng bǐng, hěn lì yì shén, jiāng tú zi xìng. yuán zhāng yōu zhī, qiǎn rén shuō jūn yòng yuē: gōng xī kùn yú péng chéng, nán qū háo, shǐ dūn gōng bì bì bù xiāng nà, sǐ yǐ. dé háo ér jù qí tǔ, gèng yù hài zhī, bèi dé bù xiáng. qiě guō gōng yì yǔ ěr, qí bié bù zài chú zhě, bīng shì zhòng, kě lǜ yě. jūn yòng wén zhī, xīn pō kǒng, dài zi xìng shāo yǐ lǐ, zi xìng nǎi dé jiān jiāng wàn rén zhì chú zhōu, yuè yuán zhāng suǒ bù bīng sān wàn yú, hào lìng yán míng, jūn róng zhěng sù, nǎi dà yuè.
彭大、趙君用挾郭子興往泗州,遣人邀共守盱眙,元璋以二人粗暴淺謀,不可與共事,辭弗往。未幾,二人自相吞併,戰士多死,而彭大亦亡,君用專兵柄,很戾益甚,將圖子興。元璋憂之,遣人說君用曰:「公昔困於彭城,南趨濠,使敦公閉壁不相納,死矣。得濠而據其土,更欲害之,背德不祥。且郭公易與耳,其別部在滁者,兵勢重,可慮也。」君用聞之,心頗恐,待子興稍以禮,子興乃得間將萬人至滁州,閱元璋所部兵三萬餘,號令嚴明,軍容整肅,乃大悅。
bā yuè, dì zhì zì shàng dōu.
八月,帝至自上都。
zī zhèng yuàn shǐ tuō hé qí yǐ zhòng bīng fù jiāng zhōu lù.
資政院使托和齊以眾兵復江州路。
zuǒ qiān sì chuān xíng shěng píng zhāng yào zhū wèi huái xī yuán shuài, gōng gěi wū sā jūn, jìn tǎo qí huáng.
左遷四川行省平章耀珠為淮西元帥,供給烏撒軍,進討蘄、黃。
jiǔ yuè, yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī.
九月,乙丑朔,日有食之。
yǐ chǒu, jiàn huáng tài zǐ lù dǐng diàn yú shèng ān diàn xī.
乙丑,建皇太子鹿頂殿於聖安殿西。
shì yuè, tài bái zài jīng tiān.
是月,太白再經天。
shì qiū, dà hàn, xī jiàn jiē hé.
是秋,大旱,溪澗皆涸。
dōng, shí yuè, gēng xū, zhào shòu fāng guó zhēn huī zhōu lù zhì zhōng, guó zhāng guǎng dé lù zhì zhōng, guó yīng xìn zhōu lù zhì zhōng, jiē qiǎn zhī rèn. guó zhēn děng yí jù, bù shòu mìng, réng yōng chuán qiān sōu jù hǎi dào, zǔ jué liáng yùn, fù qiǎn jiāng zhè yòu chéng ā ěr hún xī děng lǜ bīng tǎo zhī.
冬,十月,庚戌,詔授方國珍徽州路治中,國璋廣德路治中,國瑛信州路治中,皆遣之任。國珍等疑懼,不受命,仍擁船千艘據海道,阻絕糧運,復遣江浙右丞阿爾琿錫等率兵討之。
xiān shì jiāng zhè zuǒ chéng tè lī tè mù ěr yì zhāo fǔ, zhè dōng yuán shuài fǔ dōu shì liú jī chí bù kě, yuē: guó zhēn shǒu luàn, shè zhī wú yǐ chéng hòu. zuǒ chéng chēng shàn, jìn jī xíng shěng dōu shì, wén zhī cháo. ér guó zhēn shǐ rén fú hǎi zhì jīng, huì yòng shì zhě, xǔ guó zhēn guān, tīng qí jiàng. zuò qí shàn chí wēi fú, duó zhí jī guǎn shào xìng, bìng bà zuǒ chéng tè lī tè mù ěr. guó zhēn suì bù kě zhì.
先是江浙左丞特哩特穆爾議招撫,浙東元帥府都事劉基持不可,曰:「國珍首亂,赦之無以懲後。」左丞稱善,進基行省都事,聞之朝。而國珍使人浮海至京,賄用事者,許國珍官,聽其降。坐其擅持威福,奪職羈管紹興,並罷左丞特哩特穆爾。國珍遂不可制。
jī, qīng tián rén, chū jǔ jìn shì, jiē xī sī shēn ài zhòng zhī, yuē: zi, wèi yuán chéng liú yě. cháng rù xíng shěng mù fǔ, yǔ qí zhǎng kàng yì bù hé, tóu hé qù. xún bǔ zhè jiāng rú xué fù tí jǔ, shàng yán yù shǐ shī zhí shù shì, shòu tái pēng guī, zhì shì yòu bèi zhé, suì fàng làng shān shuǐ jiān.
基,青田人,初舉進士,揭傒斯深愛重之,曰:「子,魏元成流也。」嘗入行省幕府,與其長抗議不合,投劾去。尋補浙江儒學副提舉,上言御史失職數事,受台抨歸,至是又被謫,遂放浪山水間。
mìng lì shuǐ jūn dōu wàn hù fǔ yú kūn shān zhōu, yǐ zhè dōng xuān wèi shǐ nà lín hā lǎ wèi zhèng wàn hù, xuān wèi fù shǐ dǒng tuán xiāo wèi fù wàn hù.
命立水軍都萬戶府於崑山州,以浙東宣慰使納琳哈喇為正萬戶,宣慰副使董摶霄為副萬戶。
shì yuè, chè shì zǔ suǒ lì zhān diàn, gǎi jiàn diàn yǔ.
是月,撤世祖所立氈殿,改建殿宇。
guō zi xìng jū chú zài yuè yuè, huò yú chán yán, xī duó zhū yuán zhāng bīng yòu yù shōu lǐ shàn zhǎng zhì huī xià, shàn zhǎng tì qì zì sù, bù kěn cóng. zì shì zhēng tǎo zhī quán, yuán zhāng jiē bù dé yǔ, qiě rì shū yuǎn, ér shì zhī yù gōng. jì ér guān jūn wéi chú, yǒu zèn yuán zhāng zhàn bù lì zhě, zi xìng xìn zhī, jí lìng qí rén yǔ yuán zhāng jù chū zhàn qí rén chū wèi shí bù, jí bèi shǐ fǎn zǒu, yuán zhāng zhí qián fèn jī, zhòng jiē pī mǐ, xú hái, le wú suǒ shāng, zi xìng pō nèi kuì. shí zhū jiāng gè yǒu suǒ xiàn, yuán zhāng suǒ zhì jìn piāo lüè, jí yǒu huò, yǐ fēn xià, wú suǒ xiàn, zi xìng bù yuè. yuán zhāng qī mǎ shì zhī qí yì, xī suǒ yǒu yí zi xìng qī zhāng shì, zhāng shì xǐ, yóu shì yí xìn jiàn shì.
郭子興居滁再閱月,惑於讒言,悉奪硃元璋兵;又欲收李善長置麾下,善長涕泣自訴,不肯從。自是征討之權,元璋皆不得與,且日疏遠,而事之愈恭。既而官軍圍滁,有譖元璋戰不力者,子興信之,即令其人與元璋俱出戰;其人出未十步,即被矢反走,元璋直前奮擊,眾皆披靡,徐還,了無所傷,子興頗內愧。時諸將各有所獻,元璋所至禁剽掠,即有獲,以分下,無所獻,子興不悅。元璋妻馬氏知其意,悉所有遺子興妻張氏,張氏喜,由是疑釁漸釋。
shí yī yuè, dīng hài, jiāng xī yòu chéng hé ní qí yǐ bīng píng fù zhōu lín jiāng, suì fù ruì zhōu.
十一月,丁亥,江西右丞和尼齊以兵平富州臨江,遂復瑞州。
shì yuè, lì yì bīng qiān hù shuǐ jūn qiān hù suǒ yú jiāng xī, shì píng, yuàn wèi mín zhě tīng.
是月,立義兵千戶、水軍千戶所於江西,事平,願為民者聽。
shí èr yuè, guǐ mǎo, tuō kè tuō qǐng yǐ zhào wán pǔ jiā chǎn tián dì, cì zhī shū mì yuàn shì, sēng gé shí lī.
十二月,癸卯,托克托請以趙完普家產田地,賜知樞密院事,僧格實哩。
gēng xū, jīng shī tiān wú yún ér léi míng, shǎo qǐng, huǒ jiàn yú dōng nán. huái qìng lù jí hé nán fǔ xī běi yǒu shēng rú jī gǔ zhě shù sì, yǐ ér léi shēng zhèn dì.
庚戌,京師天無雲而雷鳴,少頃,火見於東南。懷慶路及河南府西北有聲如擊鼓者數四,已而雷聲震地。
shì yuè, dà tóng lù yì, sǐ zhě dà bàn.
是月,大同路疫,死者大半。
jiāng zhè xíng shěng píng zhāng bù yán tè mù ěr nán tái zhōng chéng màn jì hā yǎ jí sì chuān xíng shěng cān zhèng hā lín tú zuǒ chéng sāng tú shí lǐ xī níng wáng suǒ hā ěr hā hū jūn, tǎo xú shòu huī yú qí shuǐ, bá qí wěi dōu, shòu huī dùn rù huáng méi shān zhōng, huò wěi guān sì bǎi yú rén.
江浙行省平章布延特穆爾、南台中丞曼濟哈雅及四川行省參政哈臨圖、左丞桑圖實里、西寧王索哈爾哈呼軍,討徐壽輝於蘄水,拔其偽都,壽輝遁入黃梅山中,獲偽官四百餘人。
shǎn xī xíng shěng píng zhāng bó luō sì chuān xíng shěng yòu chéng dá shí bā dōu lǔ fù jūn fáng děng zhōu, zhào bó luō děng shǒu zhī, dá shí bā dōu lǔ tǎo dōng zhèng yáng.
陝西行省平章博囉、四川行省右丞達實巴都魯復均、房等州,詔博囉等守之,達實巴都魯討東正陽。
shì dōng, péng dà zhī zǐ zǎo zhù zì chēng lǔ huái wáng, zhào jūn yòng chēng yǒng yì wáng.
是冬,彭大之子早住自稱魯淮王,趙君用稱永義王。
shì suì, zì liù yuè bù yǔ zhì yú bā yuè.
是歲,自六月不雨至於八月。
zào qīng níng diàn qián shān zǐ yuè gōng zhū diàn yǔ, yǐ huàn guān liú shǒu é sēn tè mù ěr děng dǒng qí yì.
造清寧殿、前山子、月宮諸殿宇,以宦官留守額森特穆爾等董其役。
tuō kè tuō xìn rèn rǔ zhōng bǎi, yóu láng zhōng cān yì zhōng shū shì, dú yòu chéng hā mǎ ěr yǔ zhī jìng, tuō kè tuō chū hā mǎ ěr wèi xuān zhèng yuàn shǐ, yòu wèi jū dì sān, hā mǎ ěr yóu shì shēn xián tuō kè tuō.
托克托信任汝中柏,由郎中參議中書事,獨右丞哈瑪爾與之競,托克托出哈瑪爾為宣政院使,又位居第三,哈瑪爾由是深銜托克托。
chū, hā mǎ ěr cháng yīn jìn xī tiān sēng, yǐ yùn qì shù mèi dì, dì xí wèi zhī, hào yán chè ěr fǎ. yán chè ěr, yì yán dà xǐ lè yě. hā mǎ ěr zhī mèi xù jí xián xué shì tú lǔ tè mù ěr, gù yǒu chǒng yú dì, yǔ lóu dōu ěr sū bā lǎng děng shí rén, jù hào yī nà kè. tú lǔ tè mù ěr xìng jiān jiǎo, dì ài zhī, yán tīng jì cóng, yì jiàn xī fān sēng cè lín qìn yú dì. qí sēng shàn mì mì fǎ, wèi dì yuē: bì xià suī zūn jū wàn chéng, fù yǒu sì hǎi, bù guò bǎo yǒu yī shì ér yǐ. rén shēng néng jǐ hé, dāng shòu cǐ mì mì dà xǐ lè chán dìng. dì yòu xí zhī, qí fǎ yì míng shuāng xiū fǎ, yuē yán chè ěr, yuē mì mì, jiē fáng zhōng shù yě. dì nǎi zhào yǐ xī tiān sēng wèi sī tú, xī fān sēng wèi dà yuán guó shī, qǔ liáng jiā nǚ fèng zhī, wèi zhī gōng yǎng, yú shì dì rì cóng shì yú qí fǎ. yī nà kè bèi yòng gāo lì nǚ wèi ěr mù, cì tàn guì rén zhī mìng fù jí shì shù zhī shì jiā, zé qí měi ér shàn yín zhě méi rù gōng zhōng, shù rì nǎi chū. bā lǎng zhě, dì zhū dì yě, yǔ zhū yī nà kè jiē zài dì qián, xiāng yǔ xiè xiá, shèn zhì nán nǚ luǒ chù, hào suǒ chù shì yuē sè jì kè wū gé yī, yì yán shì shì wú ài yě. jūn chén xuān yín, ér qún sēng chū rù jìn zhōng, wú suǒ fáng xián, chǒu shēng huì xíng, zhe wén yú wài, suī shì jǐng zhī rén yì è wén zhī. huáng tài zǐ nián rì yǐ zhǎng, yóu shēn jí tú lǔ tè mù ěr děng suǒ wèi, yù qù zhī, wèi néng yě.
初,哈瑪爾嘗陰進西天僧,以運氣數媚帝,帝習為之,號延徹爾法。延徹爾,譯言大喜樂也。哈瑪爾之妹婿集賢學士圖魯特穆爾,故有寵於帝,與婁都爾蘇、巴朗等十人,俱號伊納克。圖魯特穆爾性奸狡,帝愛之,言聽計從,亦薦西蕃僧策琳沁於帝。其僧善秘密法,謂帝曰:「陛下雖尊居萬乘,富有四海,不過保有一世而已。人生能幾何,當受此秘密大喜樂禪定。」帝又習之,其法亦名雙修法,曰延徹爾,曰秘密,皆房中術也。帝乃詔以西天僧為司徒,西蕃僧為大元國師,取良家女奉之,謂之供養,於是帝日從事於其法。伊納克輩用高麗女為耳目,刺探貴人之命婦及士庶之室家,擇其美而善淫者媒入宮中,數日乃出。巴朗者,帝諸弟也,與諸伊納克皆在帝前,相與褻狎,甚至男女裸處,號所處室曰色濟克烏格依,譯言事事無礙也。君臣宣淫,而群僧出入禁中,無所防閒,醜聲穢行,著聞於外,雖市井之人亦惡聞之。皇太子年日以長,尤深疾圖魯特穆爾等所為,欲去之,未能也。
jiāng xī zéi shuài wáng shàn kòu mǐn, guān jūn shǒu luó yuán xiàn jù zhī.
江西賊帥王善寇閩,官軍守羅源縣拒之。
luó yuán yǔ lián jiāng jiē rǎng, shì jiāng pò lián jiāng. níng shàn xiāng xún jiǎn liú jùn qī zhēn dìng shǐ shì, gù xiāng jiā nǚ yě, yǒu cái shí, wèi jùn yuē: shì jí yǐ, kě jù bīng yǐ hàn yī fāng. yú shì jǐn chū lián zhōng wù, mù zhuàng shì bǎi yú, mìng zhòng zi jiàn jiāng zhī, jiā xún jiān zhòng zhì shù wàn.
羅源與連江接壤,勢將迫連江。寧善鄉巡檢劉浚妻真定史氏,故相家女也,有才識,謂浚曰:「事急矣,可聚兵以捍一方。」於是盡出奩中物,募壯士百餘,命仲子健將之,浹旬間眾至數萬。
zéi xún pò luó yuán, fēn liǎng dào gōng fú zhōu, jùn jù zhī chén shān, sān zhàn sān jié. é wén fú zhōu xiàn, zhòng duō kuì qù, jùn dú lǜ jiàn bīng jìn, yù zéi yú zhōng má, tū qí zhèn, zhǎn qián fēng wǔ rén. zéi bīng dà zhì, áo zhàn sān shí qǐng, jùn zhōng jiàn zhuì mǎ, jiàn xià mǎ yē zhī, jù bèi huò. jùn fèn, jǐ shǒu dà mà, zéi fù jùn jiē xià, xiān zhuó shǒu yī zhǐ, mà mí lì, zài zhuó yī zhǐ, yì rú zhī, zhǐ qiě jǐn, zhuó liǎng wàn, cì jí liǎng zú, jùn sè bù biàn, mà shēng yóu bù jué, suì gē qí hóu shé ér sǐ. jiàn yì yǐ sǐ jù zéi, shàn yì zhī, shě jiàn, shǐ liàn jùn shī yì zhī. jiàn guī, qǐng bīng yú shuài fǔ yǐ fù fù chóu, fú tīng, jiàn jǐn sàn jiā zī, jié sǐ shì bǎi rén, zhà wèi gōng shāng liú gài, rù zéi zhōng, yè bàn, fā huǒ dà zào, zéi jīng rǎo, zì xiāng tú lù, jiàn shǒu zhǎn shā qí fù zhě zhāng pò sì, bìng qín shàn jí kòu shǒu chén bó xiáng lái xiàn, zhé zhī. shì wén, zèng jùn fú jiàn háng shěng jiǎn xiào guān, shòu jiàn gǔ tián xiàn yǐn, wèi jùn lì cí fú zhōu běi mén wài, yǒu sī suì shí zhì jì. jùn, hé nán rén yě.
賊尋破羅源,分兩道攻福州,浚拒之辰山,三戰三捷。俄聞福州陷,眾多潰去,浚獨率健兵進,遇賊於中麻,突其陣,斬前鋒五人。賊兵大至,鏖戰三時頃,浚中箭墜馬,健下馬掖之,俱被獲。浚憤,戟手大罵,賊縛浚階下,先斫手一指,罵彌厲,再斫一指,亦如之,指且盡,斫兩腕,次及兩足,浚色不變,罵聲猶不絕,遂割其喉舌而死。健亦以死拒賊,善義之,舍健,使殮浚屍瘞之。健歸,請兵于帥府以復父仇,弗聽,健盡散家資,結死士百人,詐為工商、流丐,入賊中,夜半,發火大噪,賊驚擾,自相屠戮,健手斬殺其父者張破四,並擒善及寇首陳伯祥來獻,磔之。事聞,贈浚福建行省檢校官,授健古田縣尹,為浚立祠福州北門外,有司歲時致祭。浚,河南人也。
zhī fú níng zhōu wáng bā yán jì sǐ, zéi shí dǔ qí yǐn bīng chū rù. jí lín dé chéng qǐ bīng tǎo zéi, nǎi wàng kōng hū yuē: wáng zhōu yǐn, wáng zhōu yǐn, yí lǜ yīn bīng zhù wǒ zhǎn zéi! shí zéi zhèng cí shén, dǔ hóng yī jūn lái, yǐ wèi wěi shuài kāng jiāng jūn, jí wǎng yíng zhī, wú yǒu yě, sì miàn jiē qīng yī guān jūn, zéi dà bài, zhǎn qí qiú jiāng èr mán, fú níng suì píng. shì wén, zèng bā yán jì níng lù zǒng guǎn, zhuī fēng tài yuán jùn hóu.
知福寧州王巴延既死,賊時睹其引兵出入。及林德誠起兵討賊,乃望空呼曰:「王州尹,王州尹,宜率陰兵助我斬賊!」時賊正祠神,睹紅衣軍來,以為偽帥康將軍,亟往迎之,無有也,四面皆青衣官軍,賊大敗,斬其酋江二蠻,福寧遂平。事聞,贈巴延濟寧路總管,追封太原郡侯。
quán zhōu dà jī, sǐ zhě xiāng zhěn jí, qí néng xíng zhě, jiē lǎo yòu fú xié, jiù shí yǒng chūn, yǒng chūn yǐn lú qí mìng fēn yì fú tú jí dà jiā shǐ shí zhī, suǒ cún huó bù kě shèng jì.
泉州大飢,死者相枕籍,其能行者,皆老幼扶攜,就食永春,永春尹盧琦命分詣浮屠及大家使食之,所存活不可勝計。
xiān shì qí rèn yǒng chūn, chū xià chē, jí zhèn jī jǐn, zhǐ héng liǎn, jūn zéi yì, jiǎn kǒu yán yī bǎi yú yǐn, juān bāo yín què tiě zhī wú zhēng zhě. yǐ ér sòng xī mín ān, nǎi xīn xué gōng, yán shī rú, kè zǐ dì. lín yì xiān yóu dào fā, qí shì zài bǐ jìng, dào yáo jiàn zhī, yíng bài yuē: cǐ yǒng chūn dài fū yě. wèi dài fū bǎi xìng zhě hé xìng shèn! wú yì zhǎng nǎi yǐ bào dú qū wǒ, gù zhì cǐ ěr. qí yīn lì mǎ yù yǐ huò fú, zhòng jiē tóu rèn shuò, qǐng fù qí qiú yǐ zì xīn, qí xǔ zhī, qiú zhì, xiè sòng yuán shuài fǔ. zì shì wēi huì xíng yú jìng wài, gù quán mín jiē lái jiù shí.
先是琦任永春,初下車,即賑饑饉,止橫斂,均賊役,減口鹽一百餘引,蠲包銀、榷鐵之無征者。已而訟息民安,乃新學宮,延師儒,課子弟。鄰邑仙遊盜發,琦適在彼境,盜遙見之,迎拜曰:「此永春大夫也。為大夫百姓者何幸甚!吾邑長乃以暴毒驅我,故至此耳。」琦因立馬諭以禍福,眾皆投刃槊,請縛其酋以自新,琦許之,酋至,械送元帥府。自是威惠行於境外,故泉民皆來就食。