qǐ shàng zhāng zhí xú zhēng yuè, jǐn xuán yì dūn zāng liù yuè, fán èr nián yǒu qí.
起上章執徐正月,盡玄黓敦牂六月,凡二年有奇。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí qī nián gēng chén, yī èr bā líng nián
○世祖聖德神功文武皇帝至元十七年(庚辰,一二八零年)
chūn, zhēng yuè, bǐng chén, lì qiān zhuǎn guān yuán fǎ: fán wú guò zhě shòu jiàn què, wù gù jí guò fàn zhě xuǎn rén bǔ zhī, mǎn dài zhě lìng hái jiā yǐ qí. yòu dìng zhū lù chà shuì kè chéng, zēng yì zhě jí shàng bào, yǐn lòu zhě zuì zhī.
春,正月,丙辰,立遷轉官員法:凡無過者授見闕,物故及過犯者選人補之,滿代者令還家以俟。又定諸路差稅課程,增益者即上報,隱漏者罪之。
zhào kuò jiāng huái tóng jí tóng qián tóng qì.
詔括江、淮銅及銅錢、銅器。
xīn yǒu, yǐ hǎi zéi hè wén dá suǒ lüè liáng fù bǎi sān shí yú rén hái qí jiā.
辛酉,以海賊賀文達所掠良婦百三十餘人還其家。
guǎng xī lián zhōu hǎi zéi huò gōng míng zhèng zhòng lóng děng fú zhū.
廣西廉州海賊霍公明、鄭仲龍等伏誅。
jiǎ zǐ, chì quán zhōu xíng shěng shān zhài wèi jí guī fù zhě lǜ bīng bá zhī, yǐ bá fù pàn zhě tú zhī.
甲子,敕泉州行省;「山寨未即歸附者率兵拔之,已拔復叛者屠之。」
lù shōu sòng èr wáng gōng, yǐ zǒng guǎn zhāng xuān wèi yán hǎi zhāo tǎo shǐ, qiān hù luó bì wèi guǎn jūn zǒng guǎn.
錄收宋二王功,以總管張宣為沿海招討使,千戶羅璧為管軍總管。
xiān shì ā ěr hā yǎ hū tú tè mù ěr děng xià jīng nán jiāng xī guǎng xī hǎi nán zhī dì, fán dé zhōu wǔ shí bā, dòng yí shān liáo bù kě shèng jì, suǒ fú sān wàn èr qiān yú rén, xī yì wèi nú, zì zhì lì zhì zhī, zé qí zū fù. xíng tái yù shǐ yǐ wèi yán, wù chén, chì yù shǐ dài fū jiāng wèi jiǎn hé zhī, bìng fàng wèi mín.
先是阿爾哈雅、呼圖特穆爾等下荊南、江西、廣西、海南之地,凡得州五十八,峒夷山獠不可勝計,所俘三萬二千餘人,悉役為奴,自置吏治之,責其租賦。行台御史以為言,戊辰,敕御史大夫姜衛檢核之,並放為民。
zhì xíng zhōng shū shěng yú fú zhōu.
置行中書省於福州。
méng gǔ hàn jūn dōu yuán shuài zhāng hóng fàn zú.
蒙古漢軍都元帥張弘范卒。
hóng fàn zì yá shān rù cháo, cì yàn nèi diàn, wèi láo shén hòu. wèi jǐ, zhàng lì jí zuò, dì mìng shàng yī zhěn shì, qiǎn jìn chén lín yì yòng yào, wèi shì jiān mén zhǐ zá rén wú rǎo qí bìng. bìng shén, mù yù yì yì guān, fú yè zhì zhōng tíng, miàn què zài bài, tuì zuò, mìng jiǔ zuò lè, yǔ qīn gù yán bié, chū suǒ cì jiàn jiǎ fù zi guī yuē: rǔ fù yǐ shì lì gōng, rǔ pèi fú wù wàng yě. duān zuò ér zú, nián sì shí sān.
弘范自厓山入朝,賜宴內殿,慰勞甚厚。未幾,瘴癘疾作,帝命尚醫診視,遣近臣臨議用藥,衛士監門止雜人無擾其病。病甚,沐浴易衣冠,扶掖至中庭,面闕再拜,退坐,命酒作樂,與親故言別,出所賜劍甲付子珪曰:「汝父以是立功,汝佩服勿忘也。」端坐而卒,年四十三。
hóng fàn hǎo dú shū, guò mù tōng dà yì, shàn yīng duì. chū cóng bā yán xià jiàn kāng, jūn zhōng huì zhū jiāng bān shǎng, hóng fàn hòu zhì, bā yán yuē: jūn zhōng huì jí, hòu zhì zhě zuì, suī xūn jiù bù dài, rǔ hé gǎn ěr. hóng fàn yuē: chū zhàn bù gǎn hòu, shòu shǎng chǐ jū xiān. bā yán wú yǐ nán. jū cháng yuē: lǜ jǐ lián zé gōng míng zì shēng, shǎng fá xìn zé rén jiē xiào lì, bù huái bào yuàn zhī xīn zé yuàn yì zì shì. wén zhě wěi zhī. hòu zhuī fēng huái yáng jùn wáng, shì xiàn wǔ.
弘范好讀書,過目通大義,善應對。初從巴延下建康,軍中會諸將頒賞,弘范後至,巴延曰:「軍中會集,後至者罪,雖勛舊不貸,汝何敢爾。」弘范曰:「出戰不敢後,受賞恥居先。」巴延無以難。居常曰:「律己廉則公明自生,賞罰信則人皆效力,不懷報怨之心則怨亦自釋。」聞者韙之。後追封淮陽郡王,諡獻武。
èr yuè, yǐ hài, zhāng yì yán gāo hé shàng yǒu mì shù, néng yì guǐ wèi bīng, yáo zhì dí rén. mìng hé ěr guǒ sī jiāng bīng yǔ gāo hé shàng tóng fù běi biān.
二月,乙亥,張易言高和尚有秘術,能役鬼為兵,遙制敵人。命和爾果斯將兵與高和尚同赴北邊。
dīng chǒu, dá ěr bù hǎn yǐ yún nán xíng shěng jūn gōng dìng chāng lù, qín zǒng guǎn gǔ nà, shā zhī. zhào dá ěr bù hǎn hái, yǐ ā dá dài zhī.
丁丑,達爾布罕以雲南行省軍攻定昌路,擒總管谷納,殺之。詔達爾布罕還,以阿達代之。
yún nán xíng shěng yòu chéng ní yǎ sī lā dǐng děng shàng yán: miǎn guó yú dì xíng shì, jiē yǐ zài chén mù zhōng. chén xiān fèng zhǐ, ruò zhòng qìng zhū jùn píng, rán hòu yǒu shì miǎn guó. jīn sì chuān yǐ dǐ níng, qǐng yì bīng zhēng zhī. dì yǐ wèn chéng xiàng tuō lǐ tú hā, tuō lǐ tú hā yuē: bì xià chū mìng fā shì zú liù wàn rén zhēng miǎn, jīn ní yǎ sī lā dǐng zhǐ yù de wàn rén. dì yuē: zú yǐ. suì zhào ní yǎ sī lā dǐng jiāng jīng bīng wàn rén zhēng zhī.
雲南行省右丞尼雅斯拉鼎等上言:「緬國輿地形勢,皆已在臣目中。臣先奉旨,若重慶諸郡平,然後有事緬國。今四川已底寧,請益兵征之。」帝以問丞相托里圖哈,托里圖哈曰:「陛下初命發士卒六萬人征緬,今尼雅斯拉鼎止欲得萬人。」帝曰:「足矣。」遂詔尼雅斯拉鼎將精兵萬人征之。
ní yǎ sī lā dǐng yòu jiàn yán sān shì qí yī wèi: yún nán shěng guī cuò suǒ zào jīn bù, mào yì bìng mín, yí bà. yī wèi: yún nán yǒu shěng, yǒu xuān wèi sī, yòu yǒu dōu yuán shuài fǔ. jìn xuān wèi sī yǐ zòu bà, ér yuán shuài fǔ shàng cún. chén wèi xíng shěng jì jiān lǐng jūn mín, zé yuán shuài fǔ yì zài suǒ dāng bà. yī wèi: yún nán guān yuán zǐ dì rù zhì, chén wèi dá guān zǐ dì dāng qiǎn, yú yí bà. zòu kě. ní yǎ sī lā dǐng, sài yīn è dé qí zhī zhǎng zi yě.
尼雅斯拉鼎又建言三事;其一謂:「雲南省規措所造金簿,貿易病民,宜罷。」一謂:「雲南有省,有宣慰司,又有都元帥府。近宣慰司已奏罷,而元帥府尚存。臣謂行省既兼領軍民,則元帥府亦在所當罷。」一謂:「雲南官員子弟入質,臣謂達官子弟當遣,餘宜罷。」奏可。尼雅斯拉鼎,賽音諤德齊之長子也。
jǐ chǒu, mìng méi guó bǎo xí qí fù yīng chūn lú zhōu ān fǔ shǐ zhí. chū, lú zhōu cháng jiàng sòng, yīng chūn wèi qián zhòng qìng zhì zhì shǐ zhāng jué suǒ shā. guó bǎo yì què sù yuān, zhào yǐ jué bì guó bǎo, shǐ fù qí fù chóu, shí jué zài jīng zhào, jiě gōng xián zì yì sǐ. guó bǎo qǐng shú hái lú zhōu jūn mín zhī wèi fú zhě, cóng zhī.
己丑,命梅國寶襲其父應春瀘州安撫使職。初,瀘州嘗降宋,應春為前重慶制置使張珏所殺。國寶詣闕訴冤,詔以珏畀國寶,使復其父仇,時珏在京兆,解弓弦自縊死。國寶請贖還瀘州軍民之為俘者,從之。
rì běn shā guó shǐ dù shì zhōng děng, zhēng dōng yuán shuài shí dōu hóng jùn qí qǐng zì lǜ bīng wǎng tǎo tíng yì gū shǎo huǎn zhī.
日本殺國使杜世忠等,征東元帥實都、洪俊奇請自率兵往討;廷議姑少緩之。
gēng zǐ, fā shì wèi jūn sān qiān jùn tōng zhōu yùn liáng hé.
庚子,發侍衛軍三千浚通州運糧河。
jiāng huái xíng shěng zuǒ chéng xià guì qǐng lǎo, cóng zhī, réng guān qí zi sūn.
江淮行省左丞夏貴請老,從之,仍官其子孫。
xīn chǒu, yǐ guǎng zhōng mín bù liáo shēng, zhào yòu chéng dá chūn zuǒ chéng lǚ shī kuí, tíng jié huài mín zhī yóu, mìng yè dí mì shí jiǎ jū zhēn xíng xuān wèi sī wǎng fǔ zhī. shī kuí zhì, tíng biàn wú yàn, xià mìng hái shěng zhì shì.
辛丑,以廣中民不聊生,召右丞達春、左丞呂師夔,廷詰壞民之由,命頁迪密實、賈居貞行宣慰司往撫之。師夔至,廷辯無驗,夏命還省治事。
sān yuè, guǐ mǎo, mìng wáng jī wēng rù lǐng shěng shì zhōng shū shěng chén yǐ wèi bù kě, gǎi hù bù shàng shū.
三月,癸卯,命王積翁入領省事;中書省臣以為不可,改戶部尚書。
jiǎ chén, dì xìng shàng dōu. shí shàng dōu liú shǒu què, zǎi xiàng jìn nǐ shí shù rén, jiē bù chēng zhǐ. dì gù hè rén jié yuē: wú yǐ yì qīng zhě. suì shòu zhī. rén jié shàn yú qí zhí, měi suì chūn qiū xíng xìng, gōng yì wèi cháng què.
甲辰,帝幸上都。時上都留守闕,宰相進擬十數人,皆不稱旨。帝顧賀仁傑曰:「無以易卿者。」遂授之。仁傑善於其職,每歲春秋行幸,供億未嘗闕。
yǐ mǎo, lì dōu gōng dé shǐ sī, zhǎng dì shī suǒ tǒng sēng rén bìng tǔ fān jūn mín děng shì.
乙卯,立都功德使司,掌帝師所統僧人並吐番軍民等事。
chū, ān xī wáng jì hōng, zhào qí xiāng zhào bǐng rù jiàn, yīn yán shǎn xī yùn shǐ guō cóng láng zhōng guō shū yún bù fǎ shì, dì nù, qiǎn shǐ xié bǐng wǎng àn qí zuì. zhì zé cóng děng jiǎo shì zǐ ā nán dá zhǐ, shōu bǐng jí qī zǐ qiú zhī píng liáng běi kōng tóng shān. bǐng zi rén róng shàng sù, zhào qiǎn shǐ chí wǎng tuō bǐng, qiě xiè cóng dǎng xié lái. cóng děng liú shǐ zhě, zuì yǐ jiǔ, xiān qiǎn rén dú bǐng yú yù zhōng, dì wén zhī, dà nù, cóng zhì, qīn jū zhī, fú gū, mìng rén róng shǒu rèn cóng jí shū yún yú shì, jí qí jiā bì zhī. rén róng yuē: bù gòng dài tiān zhī rén suǒ yǒu, hé rěn shòu zhī! dì chēng shàn, bié cì chāo èr wàn mín, wèi zhì sàng jù. xún zèng bǐng zhōng shū zuǒ chéng, shì zhōng mǐn.
初,安西王既薨,召其相趙炳入見,因言陝西運使郭琮、郎中郭叔雲不法事,帝怒,遣使偕炳往按其罪。至則琮等矯世子阿南達旨,收炳及妻子囚之平涼北崆峒山。炳子仁榮上訴,詔遣使馳往脫炳,且械琮黨偕來。琮等留使者,醉以酒,先遣人毒炳於獄中,帝聞之,大怒,琮至,親鞫之,伏辜,命仁榮手刃琮及叔雲於市,籍其家畀之。仁榮曰:「不共戴天之人所有,何忍受之!」帝稱善,別賜鈔二萬緡,為治喪具。尋贈炳中書左丞,諡忠愍。
zhào bǐng zhī sǐ yě, yǔ wáng fǔ xiāng shāng tǐng wú yù huì wáng fǔ nǚ xī yǒu yù guō cóng zhī móu zhě, lín xíng, wàng yǐ qiú shēng, yǔ lián tǐng jí qí zi xiàn, dì nù, zhào tǐng, jū bǐng jiā, xiàn xià yù, mìng zhū rú yàn qí zuì. lì bù shàng shū qīng yáng mèng yán yuē: chén sòng rén, bù zhī tǐng xiàng lái zhī gōng kě bǔ jīn zhī guò fǒu? dì bù yuè yuē: shì tóng lèi xiāng zhù zhī cí yě. fú bǎo láng dǒng wén zhōng yuē: mèng yán bù zhī tǐng hé rú rén, chén yǐ nǎng shí tuī dài zhī gōng yǔ zhī yǐ. dì liáng jiǔ yuē: qí shì guǒ hé rú? wén zhōng yuē: chén mù wèi dǔ, ěr gù wén zhī, shā rén zhī móu, tǐng bù yǔ yě! dì mò rán, jiǔ zhī, shǐ dé shì.
趙炳之死也,與王府相商挺無預;會王府女奚有預郭琮之謀者,臨刑,望以求生,語連挺及其子獻,帝怒,召挺,拘炳家,獻下獄,命諸儒讞其罪。吏部尚書青陽夢炎曰:「臣宋人,不知挺向來之功可補今之過否?」帝不悅曰:「是同類相助之詞也。」符寶郎董文忠曰:「夢炎不知挺何如人,臣以曩時推戴之功語之矣。」帝良久曰:「其事果何如?」文忠曰:「臣目未睹,耳固聞之,殺人之謀,挺不與也!」帝默然,久之,始得釋。
xiān shì, suǒ duō jūn shì rǎo mín, gù nán jiàn děng lù mín fù pàn, jí méng gǔ dài wǎng zhāo lái zhī, mín shǐ huò ān. xià, sì yuè, rén shēn shuò, zhào yǐ méng gǔ dài réng xíng shěng fú zhōu.
先是,索多軍士擾民,故南劍等路民復叛,及蒙古岱往招徠之,民始獲安。夏,四月,壬申朔,詔以蒙古岱仍行省福州。
guǐ yǒu, nán kāng dù kě yòng pàn, mìng shǐ bì tǎo qín zhī.
癸酉,南康杜可用叛,命史弼討擒之。
yǐ yǒu, yǐ tài cháng lè fù tài cháng sì.
乙酉,以太常樂付太常寺。
dīng hài, lì háng zhōu lù jīn yù zǒng guǎn fǔ.
丁亥,立杭州路金玉總管府。
wǔ yuè, jiǎ chén, zuò xíng gōng yú chá hǎn nuò ěr.
五月,甲辰,作行宮於察罕諾爾。
guǐ chǒu, zhào yún nán xíng shěng fā sì chuān jūn wàn rén, mìng duó lǎ hā lǐng zhī, yǔ qián suǒ qiǎn jiāng tóng zhēng miǎn guó.
癸丑,詔雲南行省發四川軍萬人,命鐸喇哈領之,與前所遣將同征緬國。
yí fú jiàn háng shěng yú quán zhōu.
移福建行省於泉州。
gāo lì guó wáng chūn, yǐ mín jī qǐ dài liáng wàn shí, xǔ zhī.
高麗國王暙,以民飢乞貸糧萬石,許之。
jiǎ yín, tīng zhāng pàn zéi liào dé shèng fú zhū.
甲寅,汀、漳叛賊廖得勝伏誅。
liù yuè, dīng chǒu, suǒ duō bù xià jù dǎng yú hǎi dào jié duó shāng dài, fàn wén hǔ zhāo xiáng zhī, fù yì zhì yú fǎ.
六月,丁丑,索多部下聚黨於海道劫奪商貸,范文虎招降之,複議置於法。
ā tǎ hā děng qǐng bà jiāng nán suǒ lì shuì kè tí jǔ sī, ā hā mǎ tè lì zhēng, zhào yù shǐ tái xuǎn guān jiǎn hé, jù shí yǐ wén, suì qiǎn bù lǔ hā dá děng jiǎn hé jiāng huái xíng shěng qián gǔ.
阿塔哈等請罷江南所立稅課提舉司,阿哈瑪特力爭,詔御史台選官檢核,具實以聞,遂遣布嚕哈達等檢核江淮行省錢穀。
rén chén, zhào fàn wén hǔ, yì zhēng rì běn.
壬辰,召范文虎,議征日本。
mìng jiāng huái děng chù bān xíng chāo fǎ, fèi sòng tóng qián.
命江淮等處頒行鈔法,廢宋銅錢。
qiū, qī yuè, jǐ yǒu, lì xíng shěng yú jīng zhào, yǐ qián ān xī wáng xiāng lǐ dé huī wèi cān zhī zhèng shì, jiān lǐng qián gǔ shì.
秋,七月,己酉,立行省於京兆,以前安西王相李德輝為參知政事,兼領錢穀事。
xǐ quán zhōu xíng shěng yú lóng xìng.
徙泉州行省於隆興。
wù wǔ, yǐ cān zhī zhèng shì hǎo zhēn gěng rén bìng wèi zhōng shū zuǒ chéng.
戊午,以參知政事郝禎、耿仁並為中書左丞。
ā hā mǎ tè zài wèi rì jiǔ, yì sì tān héng, yuán yǐn èr rén zhòu shēng tóng liè, yīn móu jiāo tōng, zhuān shì méng bì, bū fù bù juān, zhòng shù liú yí, jīng zhào děng lù suì bàn kè zhì wǔ wàn sì qiān dìng, yóu yǐ wèi wèi shí. mín yǒu fù guō měi tián, zhé qǔ wèi jǐ yǒu. nèi tōng huò huì, wài shì wēi xíng, tíng zhōng xiāng shì, wú gǎn lùn liè. yǒu sù wèi shì luò yáng qín zhǎng qīng zhě, shàng shū fā qí jiān, shì xià zhōng shū, zhōng guì rén lì wèi jiù jiě, yì suì qǐn. ā hā mǎ tè dà hèn zhǎng qīng, yǐ tiě yě shì wū dǎi xià lì, jí qí jiā, shǐ yù shù shā zhī. qí hòu ā hā mǎ tè suī zhū, ér zhǎng qīng zhī yuān zhōng bù bái.
阿哈瑪特在位日久,益肆貪橫,援引二人驟升同列,陰謀交通,專事蒙蔽,逋賦不蠲,眾庶流移,京兆等路歲辦課至五萬四千錠,猶以為未實。民有附郭美田,輒取為己有。內通貨賄,外示威刑,廷中相視,無敢論列。有宿衛士洛陽秦長卿者,上書發其奸,事下中書,中貴人力為救解,議遂寢。阿哈瑪特大恨長卿,以鐵冶事誣逮下吏,籍其家,使獄束殺之。其後阿哈瑪特雖誅,而長卿之冤終不白。
yòng yáo yǎn yán, kāi jiāo dōng hé, jí shōu jí táo mín tún tián lián hǎi.
用姚演言,開膠東河,及收集逃民屯田漣、海。
chū, zhōng shū yǐ lǐng dà nóng shì zhāng lì dào shú yú yún nán, zòu shòu dà lǐ děng chù xún xíng quàn nóng shǐ.
初,中書以領大農事張立道熟於雲南,奏授大理等處巡行勸農使。
qí dì yǒu kūn míng chí, jiè bì jī jīn mǎ jiān, huán wǔ bǎi yú lǐ, xià lǎo bào zhì, bì mào chéng guō. lì dào qiú quán yuán suǒ zì chū, yì dīng fū èr qiān rén zhì zhī, xiè qí shuǐ, dé rǎng dì wàn yú qǐng, jiē wèi liáng tián. cuàn bó zhī rén, suī zhī cán sāng ér wèi dé qí fǎ, lì dào shǐ jiào zhī sì yǎng, shōu lì shí bèi yú jiù, yún nán yóu shì yì fù. shù luó zhū shān mán mù zhī, xiāng shuài lái jiàng, shōu qí dì, xī wèi jùn xiàn. chú lì dào zhōng qìng lù zǒng guǎn.
其地有昆明池,介碧雞、金馬間,環五百餘里,夏潦暴至,必冒城郭。立道求泉源所自出,役丁夫二千人治之,泄其水,得壤地萬餘頃,皆為良田。爨、僰之人,雖知蠶桑而未得其法,立道始教之飼養,收利十倍於舊,雲南由是益富。庶羅諸山蠻慕之,相率來降,收其地,悉為郡縣。除立道忠慶路總管。
shí yún nán wèi zhī zūn kǒng zǐ, sì wáng xī zhī wèi xiān shī. lì dào shǒu jiàn kǒng zǐ miào, zhì xué shě, quàn tǔ rén zǐ dì yǐ xué, zé shǔ shì zhī xián zhě yíng yǐ wèi shī, suì shí lǜ zhū shēng xíng shì cài lǐ, rén xí lǐ ràng, fēng sú shāo biàn.
時雲南未知尊孔子,祀王羲之為先師。立道首建孔子廟,置學舍,勸土人子弟以學,擇蜀士之賢者迎以為師,歲時率諸生行釋菜禮,人習禮讓,風俗稍變。
zhì shì rù cháo, lì qǐng yú dì, yǐ yún nán wáng zǐ é sēn tè mù ěr xí wáng jué, dì cóng zhī. suì mìng lì dào wèi lín ān guǎng xī dào xuān fǔ shǐ jiān guǎn jūn zhāo tǎo shǐ. lì dào, dà míng rén yě.
至是入朝,力請於帝,以雲南王子額森特穆爾襲王爵,帝從之。遂命立道為臨安、廣西道宣撫使兼管軍招討使。立道,大名人也。
yǐ chǒu, bà jiāng nán cái fù zǒng guǎn fǔ.
乙丑,罷江南財賦總管府。
gē jiàn kāng mín èr wàn hù zhǒng shú, suì shū niàng mǐ sān wàn shí, guān wèi yùn zhì jīng shī.
割建康民二萬戶種秫,歲輸釀米三萬石,官為運至京師。
jǐ sì, qiǎn zhōng shǐ lì jiāng nán míng shān, fǎng qiú gāo shì. qiě mìng chí xiāng bì yì xìn zhōu lóng hǔ shān lín jiāng gé fù shān jiàn kāng sān máo shān, jiē shè jiào.
己巳,遣中使歷江南名山,訪求高士。且命持香幣詣信州龍虎山、臨江閣阜山、建康三茅山,皆設醮。
bā yuè, gēng wǔ shuò, xiāo jiǎn děng shí rén lì hé nán wǔ lù, shàn zhāo lán yí hù, shì jué, zhé qí wèi shǒu zhě cóng jūn zì xiào, yú jiē zhàng zhī.
八月,庚午朔,蕭簡等十人歷河南五路,擅招闌遺戶,事覺,謫其為首者從軍自效,餘皆杖之。
yǐ hài, gǎi méng gǔ shì wèi zǒng guǎn wèi méng gǔ dài wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ sī.
乙亥,改蒙古侍衛總管為蒙古待衛親軍都指揮使司。
wù yín, zhàn chéng mǎ bā ér guó jiē qiǎn shǐ fèng biǎo chēng chén, gòng bǎo wù xī xiàng. zhàn chéng jìn qióng zhōu, shùn fēng zhōu xíng yī rì kě dǐ. hǎi wài zhū fān guó wéi mǎ bā ér yǔ jù lán wèi zhī gāng lǐng. shàng nián dōng, qiǎn bīng bù shì láng jiā hún dí děng yǔ suǒ duō shǐ zhàn chéng, yù qí wáng rù cháo, jí shì nǎi qiǎn shǐ nèi fù.
戊寅,占城、馬八兒國皆遣使奉表稱臣,貢寶物犀象。占城近瓊州,順風舟行一日可抵。海外諸蕃國唯馬八兒與俱藍為之綱領。上年冬,遣兵部侍郎嘉琿迪等與索多使占城,諭其王入朝,及是乃遣使內附。
dīng hài, jí xián yuàn dà xué shì jiān guó zi jì jiǔ xǔ héng zhì shì, huáng tài zǐ qǐng yǐ qí zi shī kě wèi huái mèng lù zǒng guǎn, yǐ biàn shì yǎng, qiě qiǎn shǐ yù zhī yuē: gōng wú yǐ dào bù xíng wèi yōu yě, gōng ān, zé dào héng yǒu shí yǐ.
丁亥,集賢院大學士兼國子祭酒許衡致仕,皇太子請以其子師可為懷孟路總管,以便侍養,且遣使諭之曰:「公毋以道不行為憂也,公安,則道行有時矣。」
hàn lín xué shì chéng zhǐ yáo shū zú, shì wén xiàn. shū hán hóng rén shù, wèi cháng yí rén qī jǐ yǒu fù qí dé, yì bù liú yuàn yōu huàn zhī lín, bù jiàn yán sè yǒu lái jí móu zhě, bì fǎn fù gào zhī.
翰林學士承旨姚樞卒,諡文獻。樞含弘仁恕,未嘗疑人欺己;有負其德,亦不留怨;憂患之臨,不見言色;有來即謀者,必反覆告之。
wù xū, gāo lì wáng wáng chūn lái cháo, qiě yán jiāng yì bīng sān wàn zhēng rì běn. yú shì yǐ fàn wén hǔ shí dōu hóng jùn qí wèi zhōng shū yòu chéng, lǐ tíng zhāng bā tú wèi cān zhī zhèng shì, bìng xíng zhōng shū shěng shì. shuǐ jūn wàn hù dōu yuán shuài zhāng xǐ qǐng xíng, jí rì bài xíng shěng píng zhāng zhèng shì, yǔ wén hǔ tíng děng lǜ zhōu shī fàn hǎi dōng zhēng. zhì rì běn, xǐ jí shě zhōu, zhú lěi píng hú dǎo, yuē shù zhàn jiàn, gè xiāng qù wǔ shí bù zhǐ pō, yǐ bì fēng tāo chù jī. yǐ ér jù fēng dà zuò, wén hǔ tíng zhàn jiàn xī huài, xǐ suǒ bù dú wán.
戊戌,高麗王王暙來朝,且言將益兵三萬征日本。於是以范文虎、實都、洪俊奇為中書右丞,李庭、張巴圖為參知政事,並行中書省事。水軍萬戶都元帥張禧請行,即日拜行省平章政事,與文虎、庭等率舟師泛海東征。至日本,禧即舍舟,築壘平湖島,約束戰艦,各相去五十步止泊,以避風濤觸擊。已而颶風大作,文虎、庭戰艦悉壞,禧所部獨完。
zhāng zhōu chén diào yǎn, jù dǎng shù wàn, jié lüè tīng zhāng. shì yuè, jiā è lēi zhé tú zhèn guó shàng jiāng jūn fú jiàn děng chù zhēng mán dōu yuán shuài, lǜ bīng wǔ qiān wǎng tǎo, cì líng gēn jiǎ, miàn yù qiǎn zhī, qiě yuē: zéi gǒu jiù qín, tīng rǔ shī xíng.
漳州陳吊眼,聚黨數萬,劫掠汀、漳。是月,加鄂勒哲圖鎮國上將軍、福建等處征蠻都元帥,率兵五千往討,賜翎根甲,面諭遣之,且曰:「賊苟就擒,聽汝施行。」
shí huáng huá jù dǎng sān wàn rén rǎo jiàn níng, hào tóu tuó jūn. è lēi zhé tú xiān yǐn bīng gǔ xíng yā qí jìng, jūn shēng dà zhèn, zéi jīng jù nà kuǎn. è lēi zhé tú xǔ yǐ wèi fù yuán shuài, fán zhēng mán zhī shì yī yǐ wèn zhī, qiě lǜ qí jiān zhà mò cè, yīn dà liè yǐ yào wǔ. shì yǒu yī zhōu xiáng kōng, è lēi zhé tú yǎng shè zhī, yīng xián ér luò, suì dà liè, suǒ huò shān jī, huá dà yuè fú, è lēi zhé tú nǎi wén yú cháo, qǐng yǔ zhī jù tǎo zéi, cháo tíng cóng zhī, shòu huá zhēng mán fù yuán shuài, yǔ è lēi zhé tú tóng shǔ. huá suì wèi qián qū, pò qí wǔ zhài.
時黃華聚黨三萬人擾建寧,號「頭陀軍」。鄂勒哲圖先引兵鼓行壓其境,軍聲大震,賊驚懼納款。鄂勒哲圖許以為副元帥,凡征蠻之事一以問之,且慮其奸詐莫測,因大獵以耀武。適有一周翔空,鄂勒哲圖仰射之,應弦而落,遂大獵,所獲山積,華大悅服,鄂勒哲圖乃聞於朝,請與之俱討賊,朝廷從之,授華征蠻副元帥,與鄂勒哲圖同署。華遂為前驅,破其五寨。
jiǔ yuè, rén zǐ, dì zhì zì shàng dōu. zì shì xià wǎng bì shǔ, qiū hái jīng shī, suì yǐ wèi cháng.
九月,壬子,帝至自上都。自是夏往避暑,秋還京師,歲以為常。
dōng, shí yuè, rén wǔ, zhào lì shǎn xī sì chuān děng chù xíng zhōng shū shěng, yǐ bù hā wèi yòu chéng, lǐ dé huī wāng wéi zhèng bìng zuǒ chéng.
冬,十月,壬午,詔立陝西、四川等處行中書省,以布哈為右丞,李德輝、汪惟正並左丞。
chū, luó shī guǐ guó jì jiàng fù pàn, zhào yún nán hú guǎng sì chuān hé bīng sān wàn rén tǎo zhī. bīng qiě yā jìng, shì lǐ dé huī zài bō zhōu, nǎi qiǎn ān guī chí yì zhǐ sān dào bīng wù jìn, fù qiǎn zhāng xiào sī yù guǐ guó qù jiàng. qí qiú ā chá, shú dé huī míng, yuē: shì huó hé zhōu lǐ gōng yé! qí yán míng xìn kě shì. jí shēn zhì bō nà kuǎn. dé huī yǐ qí shì shàng wén, nǎi gǎi guǐ guó wèi shùn yuán lù, yǐ ā chá wèi xuān fǔ shǐ.
初,羅施鬼國既降復叛,詔雲南、湖廣、四川合兵三萬人討之。兵且壓境,適李德輝在播州,乃遣安珪馳驛止三道兵勿進,復遣張孝思諭鬼國趣降。其酋阿察,熟德輝名,曰:「是活合州李公耶!其言明信可恃。」即身至播納款。德輝以其事上聞,乃改鬼國為順元路,以阿察為宣撫使。
shí yǒu yǐ shòu guǐ guó mǎ qiān shù zèn dé huī yú cháo zhě, dì yuē: shì rén zhèn suǒ sù zhī, suī yī yáng bù wàng shòu, níng yǒu shì yé! jí zuǒ chéng zhī mìng xià, ér dé huī yǐ zú. mán yí kū zhī, āi rú sī qīn, wèi wèi ér jì zhě dòng zhé qiān bǎi rén. hé zhōu ān fǔ shǐ wáng lì, shuāi dié lǜ lì mín bài kū, shēng zhèn shān gǔ, wèi fā bǎi rén hù sàng. xìng yuán bō zhōu ān fǔ shǐ hé yàn qīng lǜ qí mín lì miào sì zhī.
時有以受鬼國馬千數譖德輝於朝者,帝曰:「是人朕所素知,雖一羊不妄受,寧有是耶!」及左丞之命下,而德輝已卒。蠻夷哭之,哀如私親,為位而祭者動輒千百人。合州安撫使王立,衰絰率吏民拜哭,聲震山谷,為發百人護喪。興元、播州安撫使何彥清率其民立廟祀之。
jiǎ shēn, zhào lóng hǔ shān tiān shī zhāng zōng yǎn fù què.
甲申,詔龍虎山天師張宗演赴闕。
jǐ chǒu, mìng dá shí wèi zhāo tǎo shǐ, pèi jīn hǔ fú, wǎng qiú hé yuán. dá shí shòu mìng ér xíng, sì yuè yuè shǐ dǐ qí dì. hái, tú qí xíng rè lái shàng, yán: hé chū tǔ bō duǒ gān sī xī bǐ, yǒu quán bǎi yú hóng, jù rù sàn huàn, fú kě bī shì, fāng kě qī bā shí lǐ, lǚ gāo shān xià kàn, càn ruò liè xīng, yǐ gù míng è duān nuò ěr, è duān, yì yán xīng xiù yě. qún liú bēn còu, jìn wǔ qī lǐ, huì wèi èr jù zé, míng è bó nuò ěr. zì xī ér dōng, lián shǔ tūn shì, xíng yī rì, yí lǐ dōng wù chéng chuān, hào qí bì lēi hé. yòu èr sān rì, shuǐ xī nán lái, míng yī ěr qí, yǔ qí bì lēi hé hé. yòu sān sì rì, shuǐ nán lái, míng hū lán. yòu shuǐ dōng nán lái, míng yī lā qí, hé liú rù qí bì lēi. qí liú jìn dà, shǐ míng huáng hé, rán shuǐ yóu qīng, rén kě shè. yòu yī èr rì, qí wèi bā jiǔ gǔ, míng yě sūn wò lún, yì yán jiǔ dù, tōng guǎng wǔ qī lǐ, kě dù mǎ. yòu sì wǔ rì, shuǐ hún zhuó, tǔ rén bào gé náng qí guò zhī. zì shì liǎng shān xiá shù, guǎng kě yī lǐ èr lǐ huò bàn lǐ, qí shēn pǒ cè. duǒ gān sī dōng běi yǒu dà xuě shān, míng yī ěr mǎ bù mó lǎ, qí shān zuì gāo, yì yán téng gé ěr hā dá, jí kūn dǎn yě. zì bā jiǔ gǔ shuǐ zhì kūn dǎn, xíng èr shí rì. kūn lún yǐ xī, shān jiē bù qióng jùn. qí dōng, shān yì gāo, dì yì jiàn xià, àn xiá ài, yǒu gū kě yī yuè ér yuè zhī wài. xíng wǔ liù rì, yǒu shuǐ xī nán lái, míng nà lín hā lǎ, yì yán xì huáng hé yě. yòu liǎng rì, shuǐ nán lái, míng qí ěr mù sū. èr shuǐ hé liú rù hé, hé shuǐ běi xíng, zhuǎn xī, liú guò kūn dǎn běi, xiàng dōng běi liú, yuē xíng bàn yuè, zhì guì dé zhōu, dì míng bǐ qí lǐ, shǐ yǒu zhōu zhì guān fǔ. yòu sì wǔ rì, zhì jī shí, jí yǔ gòng zhī jī shí yě. zì fā yuán zhì hàn dì, nán běi jiàn xī, xì liú bàng guàn, mò zhī jì jí. shān jiē cǎo shí, zhì jī shí fāng lín mù chàng mào. shì yán hé jiǔ zhé, gài bǐ dì yǒu èr zhé yān.
己丑,命達實為招討使,佩金虎符,往求河源。達實受命而行,四閱月始抵其地。還,圖其形熱來上,言:「河出吐蕃朵甘思西鄙,有泉百餘泓,沮洳散渙,弗可逼視,方可七八十里,履高山下瞰,燦若列星,以故名鄂端諾爾,鄂端,譯言星宿也。群流奔湊,近五七里,匯為二巨澤,名鄂博諾爾。自西而東,連屬吞噬,行一日,迤邐東鶩成川,號齊必勒河。又二三日,水西南來,名伊爾齊,與齊必勒河合。又三四日,水南來,名呼蘭。又水東南來,名伊拉齊,合流入齊必勒。其流浸大,始名黃河,然水猶清,人可涉。又一二日,岐為八九股,名也孫斡倫,譯言九渡,通廣五七里,可度馬。又四五日,水渾濁,土人抱革囊騎過之。自是兩山峽束,廣可一里、二里或半里,其深叵測。朵甘思東北有大雪山,名伊爾瑪布謨喇,其山最高,譯言騰格爾哈達,即昆亶也。自八九股水至昆亶,行二十日。崑崙以西,山皆不穹峻。其東,山益高,地益漸下,岸狹隘,有孤可一躍而越之外。行五六日,有水西南來,名納鄰哈喇,譯言細黃河也。又兩日,水南來,名奇爾穆蘇。二水合流入河,河水北行,轉西,流過昆亶北,向東北流,約行半月,至貴德州,地名筆齊里,始有州治、官府。又四五日,至積石,即《禹貢》之積石也。自發源至漢地,南北澗溪,細流傍貫,莫知紀極。山皆草石,至積石方林木暢茂。世言河九折,蓋彼地有二折焉。」
bǐng shēn, shǐ zhì xiàng jiào. lì bù shàng shū liú hǎo lǐ yán: xiàng lì shèn jù, shàng wǎng hái liǎng dōu, chéng yú jià xiàng, wàn yī yǒu biàn, cóng zhě suī duō, hé lì néng jí! wèi jǐ, xiàng jīng, jǐ shāng cóng zhě, hǎo lǐ, xiáng fú rén yě.
丙申,始制象轎。吏部尚書劉好禮言:「象力甚巨,上往還兩都,乘輿駕象,萬一有變,從者雖多,何力能及!」未幾,象驚,幾傷從者,好禮,祥符人也。
shí yī yuè, yǐ sì, zhì quán fǔ sī, zhǎng lǐng yù wèi xià jí huáng tài zǐ huáng tài hòu zhū wáng chū nà jīn yín shì.
十一月,乙巳,置泉府司,掌領御位下及皇太子、皇太后、諸王出納金銀事。
wù shēn, zhōng shū shěng yì liú tōng chāo fǎ, fán shǎng cì yí duō gěi bì bó, kè chéng yí duō shōu chāo, zhì kě zhī.
戊申,中書省議流通鈔法,凡賞賜宜多給幣帛,課程宜多收鈔,制可之。
dīng sì, běi jīng xíng shěng píng zhāng zhèng shì lián xī xiàn hōng, nián wǔ shí.
丁巳,北京行省平章政事廉希憲薨,年五十。
xī xiàn cháng jiè qí zǐ yuē: zhàng fū jiàn yì yǒng wèi, huò fú wú yù yú jǐ. wèi gāo kuí jì qì yī fù zhōu zhào wèi bù kě jí, shì zì qì yě. tiān xià shì gǒu wú qiān zhì, sān dài kě fù yě. yòu yuē: rǔ dú dí liáng gōng chuán hū? liáng gōng yǒu dà jié, wèi bù xiào zi suǒ duò, rǔ bèi yí shèn zhī. hòu zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén zhèng, yòu zhuī fēng héng yáng wáng.
希憲嘗戒其子曰:「丈夫見義勇為,禍福無預於己。謂皋、夔、稷、契、伊、傅、周、召為不可及,是自棄也。天下事苟無牽制,三代可復也。」又曰:「汝讀《狄梁公傳》乎?梁公有大節,為不肖子所墮,汝輩宜慎之。」後追封魏國公,諡文正,又追封恆陽王。
rén xū, zhào jiāng huái xíng zhōng shū shěng kuò qiǎo jiàng wèi jǐ, cì jiāng zuò yuàn gōng jiàng yín chāo bì bó xuán chì táo yì zhī mín cuàn míng jiàng hù zhě, fù wèi mín.
壬戌,詔江淮行中書省括巧匠;未幾,賜將作院工匠銀鈔、幣帛;旋敕逃役之民竄名匠戶者,復為民。
jiǎ zǐ, zhào bān shòu shí lì.
甲子,詔頒《授時曆》。
chū, dì mìng wáng xún xǔ héng yáng gōng yì jí tóng zhī tài shǐ yuàn shì guō shǒu jìng biàn kǎo lì shū, zhòu yè cè yàn, chuàng lì xīn fǎ, cān yǐ gǔ zhì tuī suàn, jí wèi jīng mì, zhì shì lì chéng. shǒu jìng yǔ xún děng tóng zòu yán: zì hàn yǐ hòu, lì jīng qī shí gǎi, chuàng fǎ zhě shí yǒu sān jiā. jīn suǒ kǎo zhèng fán qī shì: yī yuē dōng zhì, èr yuē suì yú, sān yuē rì chán, sì yuē yuè lí, wǔ yuē rù jiāo, liù yuē èr shí bā xiù jù dù, qī yuē rì chū rù zhòu yè kè. suǒ chuàng fǎ fán wǔ shì: yī yuē tài yáng yíng suō, èr yuē yuè xíng chí jí, sān yuē huáng chì dào chà, sì yuē huáng chì dào nèi wài dù, wǔ yuē bái dào jiāo zhōu. qí yú zhèng é bǔ què, gài fēi yī shì. zòu shàng, cì míng shòu shí lì, bān zhī tiān xià. zì shì bā shí nián jiān, sī tiān zhī guān zūn ér yòng zhī, mí yǒu chà tè. fán rì yuè báo shí, wǔ wěi líng fàn, huì bèi fēi liú, yūn ěr hóng ní, jīng jìn yún qì, zhū xì zhàn hòu zhě, jù zài jiǎn cè.
初,帝命王恂、許衡、楊恭懿及同知太史院事郭守敬遍考曆書,晝夜測驗,創立新法,參以古制推算,極為精密,至是歷成。守敬與恂等同奏言:「自漢以後,歷經七十改,創法者十有三家。今所考正凡七事:一曰冬至,二曰歲餘,三曰日躔,四曰月離,五曰入交,六曰二十八宿距度,七曰日出入晝夜刻。所創法凡五事:一曰太陽盈縮,二曰月行遲疾,三曰黃赤道差,四曰黃赤道內外度,五曰白道交周。其餘正訛補闕,蓋非一事。」奏上,賜名《授時曆》,頒之天下。自是八十年間,司天之官遵而用之,靡有差忒。凡日月薄食,五緯陵犯,彗孛飛流,暈珥虹蜺,精祲雲氣,諸系占候者,俱在簡冊。
dīng mǎo, yí xuān wèi shǐ jiā hún dí mèng qìng yuán děng chí zhào yù zhàn chéng guó zhǔ, lìng qí zǐ dì huò dà chén rù cháo.
丁卯,遺宣慰使嘉琿迪、孟慶元等持詔諭占城國主,令其子弟或大臣入朝。
zhāo wén guǎn dà xué shì dòu mò zú. mò měi lùn guó jiā dà jì, miàn zhé tíng zhèng, rén wèi kě fāng jí àn. dì cháng yuē: zhèn qiú xián sān shí nián, dé yī dòu hàn qīng jí lǐ jùn mín. yòu yuē: rú dòu hàn qīng zhī xīn, yáo gōng mào zhī cái, hé ér wèi yī, kě wèi quán rén yǐ. gōng mào, shū zì yě. mò hòu lèi zèng tài shī, zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén zhèng. jùn mín, zé zhōu rén. jīng yú shào yōng huáng jí shù. shí zhī shù zhě wú rú liú bǐng zhōng, yì zì yǐ wèi fú jí. dì zài qián dǐ, cháng wèn yǐ zhēn xiáng, jí jí wèi, qí yán jiē yàn, ér jùn mín yǐ zú, cì shì zhuāng jìng xiān shēng.
昭文館大學士竇默卒。默每論國家大計,面折廷諍,人謂可方汲黯。帝嘗曰:「朕求賢三十年,得一竇漢卿及李俊民。」又曰:「如竇漢卿之心,姚公茂之才,合而為一,可謂全人矣。」公茂,樞字也。默後累贈太師,追封魏國公,諡文正。俊民,澤州人。精於邵雍皇極數。時知數者無如劉秉忠,亦自以為弗及。帝在潛邸,嘗問以禎祥,及即位,其言皆驗,而俊民已卒,賜諡莊靜先生。
shí èr yuè, gēng wǔ, shā jiāng huái xíng shěng píng zhāng zhèng shì a lǐ bù yòu chéng yǎ kè tè mù ěr zuǒ chéng cuī bīn. bīn jì fā ā hā mǎ tè jiān dù, hǎi nèi chēng kuài. wèi jǐ, bīn qiān jiāng huái xíng shěng zuǒ chéng, ā hā mǎ tè lǜ qí hài jǐ, nǎi zòu qiǎn bù lā gá dá ěr liú sī yù jiǎn hé jiāng nán xíng shěng qián gǔ, wū gòu bīn yǔ a lǐ bù děng dào guān liáng sì shí qī wàn shí, yīn zòu bà xuān kè tí jǔ sī jí shàn yì mìng guān bā bǎi yú yuán, zì fēn zuǒ yòu sī guān, zhù yín tóng yìn. mìng dōu shì liú zhèng děng wǎng àn, yù fú jù, fù qiǎn cān zhèng zhāng shù děng zá zhì zhī, jìng zhì sān rén yú sǐ. bīn yǒu wén xué, dá zhèng shù, fù ā ěr hā yǎ qǔ jīng hú guǎng hǎi, lǚ jiàn dà gōng, duō suǒ quán huó. tài zǐ wén shā bīn, fāng shí, tóu zhù cè rán, qiǎn shǐ zhǐ zhī bù jí. tiān xià wén ér yuān zhī.
十二月,庚午,殺江淮行省平章政事阿里布、右丞雅克特穆爾、左丞崔斌。斌既發阿哈瑪特奸蠹,海內稱快。未幾,斌遷江淮行省左丞,阿哈瑪特慮其害己,乃奏遣布拉噶達爾、劉思愈檢核江南行省錢穀,誣構斌與阿里布等盜官糧四十七萬石,因奏罷宣課提舉司及擅易命官八百餘員,自分左右司官,鑄銀銅印。命都事劉正等往案,獄弗具,復遣參政張澍等雜治之,竟置三人於死。斌有文學,達政術,副阿爾哈雅取荊湖、廣海,屢建大功,多所全活。太子聞殺斌,方食,投箸惻然,遣使止之不及。天下聞而冤之。
xīn wèi, gāo lì guó wáng wáng chūn, lǐng bīng wàn rén, shuǐ shǒu wàn wǔ qiān rén, zhàn chuán jiǔ bǎi sōu, liáng shí wàn shí, chū zhēng rì běn, gěi yòu chéng hóng jùn qí děng zhàn jù, gāo lì guó kǎi jiǎ zhàn ǎo. yù zhū dào: zhēng rì běn bīng qǔ dào gāo lì, wú rǎo qí mín.
辛未,高麗國王王暙,領兵萬人,水手萬五千人,戰船九百艘,糧十萬石,出征日本,給右丞洪俊奇等戰具,高麗國鎧甲戰襖。諭諸道:「征日本兵取道高麗,毋擾其民。」
guǐ yǒu, yǐ gāo lì guó wáng wáng chūn wèi zhōng shū yòu chéng xiàng.
癸酉,以高麗國王王暙為中書右丞相。
yǐ yǒu, huái xī xuān wèi shǐ áng jí ěr qǐng yǐ jūn shì tún tián, ā dá hā děng yǐ fā mín bīng fēi biàn, yí mù mín yuàn gēng zhě gēng zhī, qiě miǎn qí zū sān nián, cóng zhī.
乙酉,淮西宣慰使昂吉爾請以軍士屯田,阿達哈等以發民兵非便,宜慕民願耕者耕之,且免其租三年,從之。
è lēi zhé tú jì pò chén diào yǎn, fù yǔ fù shuài gāo xìng tǎo chén guì lóng děng, zhí dǐ qí bì. zéi chéng gāo kàn xià, rén mò gǎn jìn, xìng mìng rén xié shù xīn bì shēn, jìn zhì shān bàn, qì xīn ér tuì, rú shì liù rì, yòu qí shǐ shí dài jǐn, nǎi ruò xīn fén shān, zhǎn shǒu èr wàn jí. guì lóng dùn zǒu rù shē dòng.
鄂勒哲圖既破陳吊眼,復與副帥高興討陳桂龍等,直抵其壁。賊乘高瞰下,人莫敢進,興命人挾束薪蔽身,進至山半,棄薪而退,如是六日,誘其矢石殆盡,乃爇薪焚柵,斬首二萬級。桂龍遁走入畲洞。
jiǎ wǔ, dà dū chóng jiàn tài miào chéng, zì jiù miào fèng qiān shén zhǔ yú shí shì, suì xíng dà xiǎng zhī lǐ.
甲午,大都重建太廟成,自舊廟奉遷神主於祏室,遂行大享之禮。
bǐng shēn, chì lòu bǎn yìn zào dì shī pà kè sī bā xīn yì jiè běn wǔ bǎi bù, bān jiàng zhū lù sēng rén.
丙申,敕鏤板印造帝師帕克斯巴新譯《戒本》五百部,頒降諸路僧人。
chì: shàn jù jiāng nán táo wáng mín tián zhě, zuì zhī.
敕:「擅據江南逃亡民田者,罪之。」
shì suì, gǎi jiàn níng léi zhōu lián zhōu huà zhōu gāo zhōu wèi lù, yǐ zhào qìng lù lì guǎng nán xī dào.
是歲,改建寧、雷州、廉州、化州、高州為路,以肇慶路隸廣南西道。
zhèn gǒng chāng cháng dé lù jī mín, réng miǎn qí yáo yì.
賑鞏昌、常德路饑民,仍免其徭役。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí bā nián xīn sì, yī èr bā yī nián
○世祖聖德神功文武皇帝至元十八年(辛巳,一二八一年)
chūn, zhēng yuè, xīn chǒu, zhào ā lǎ hǎn náng jiā tè fù què shòu xùn, yù yǐ bā tú, zhāng guī lǐ tíng liú hòu, mìng shí dōu hóng jùn qí jūn lù xíng dǐ rì běn, bīng jiǎ zé zhōu yùn zhī, suǒ guò zhōu xiàn gěi qí liáng shí. yòng fàn wén hǔ yán, yì yǐ hàn jūn wàn rén. wén hǔ yòu qǐng mǎ èr qiān jí huí huí bāo jiàng, dì yuē: zhàn chuán ān yòng cǐ! jiē bù cóng.
春,正月,辛丑,召阿喇罕、囊嘉特赴闕受訓,諭以巴圖,張珪、李庭留後,命實都、洪俊奇軍陸行抵日本,兵甲則舟運之,所過州縣給其糧食。用范文虎言,益以漢軍萬人。文虎又請馬二千及回回包匠,帝曰:「戰船安用此!」皆不從。
guǐ mǎo, fā chāo jí jīn yín fù bó luō, yǐ gěi pín mín.
癸卯,發鈔及金銀付博囉,以給貧民。
dīng wèi, chì: jiāng nán zhōu jùn jiān yòng méng gǔ huí huí rén, fán zhū wáng wèi xià hé shè dá lǔ gá qí, bìng fù què.
丁未,敕:「江南州郡兼用蒙古、回回人,凡諸王位下合設達嚕噶齊,並赴闕。」
bǐng chén, dì xìng huǒ zhōu.
丙辰,帝幸漷州。
guǐ hài, shào wǔ mín gāo rì xīn jù lóng lóu zhài wèi luàn, qín zhī.
癸亥,邵武民高日新據龍樓寨為亂,擒之。
èr yuè, xīn wèi, dì xìng liǔ lín.
二月,辛未,帝幸柳林。
yǐ hài, lì shàng dōu liú shǒu sī.
乙亥,立上都留守司。
shēng xù zhōu wèi lù, lì ān xī shěng.
升敘州為路,隸安西省。
yí tán zhōu shěng zhì è zhōu, xǐ hú nán xuān wèi sī yú tán zhōu, cóng hú guǎng píng zhāng zhèng shì ā ěr hā yǎ qǐng yě.
移潭州省治鄂州,徙湖南宣慰司於潭州,從湖廣平章政事阿爾哈雅請也。
ā ěr hā yǎ suǒ dìng jīng nán huái xī jiāng xī hǎi nán guǎng xī zhī dì, fán dé zhōu wǔ shí bā, dòng yí shān liáo bù kě shèng jì, dà shuài yǐ kǒu shé jiàng zhī, wèi cháng zhuān shì shā lù. yòu qí qǔ mín, xī dìng cóng qīng fù, mín suǒ zài lì cí sì zhī.
阿爾哈雅所定荊南、淮西、江西、海南、廣西之地,凡得州五十八,峒夷山獠不可勝計,大率以口舌降之,未嘗專事殺戮。又其取民,悉定從輕賦,民所在立祠祀之。
yǐ yǒu, gǎi huī hé ěr duàn shì guān wèi běi tíng dōu hù fǔ.
乙酉,改輝和爾斷事官為北庭都護府。
bǐng xū, zhēng rì běn jūn qǐ xíng, zhū jiāng bì cí, dì yuē: yǒu yī shì zhèn yōu zhī, kǒng qīng bèi bù hé ěr. fàn wén hǔ, xīn jiàng zhě yě, rǔ děng bì qīng zhī.
丙戌,征日本軍啟行,諸將陛辭,帝曰:「有一事朕憂之,恐卿輩不和耳。范文虎,新降者也,汝等必輕之。」
xiān shì hàn lín xué shì wáng pán, wén shī xíng yǒu qī, rù jiàn yuē: rì běn xiǎo yí, hǎi dào xiǎn yuǎn, shèng zhī bù wǔ, bù shèng zé sǔn wēi, chén yǐ wèi wù fá biàn. dì zhèn nù, wèi fēi suǒ yí yán, qiě yuē: cǐ zài wú guó fǎ, yán zhě bù chì, rǔ qǐ yǒu tā xīn ér rán yé? pán duì yuē: chén chì xīn wèi guó, gù gǎn yǐ yán, gǒu yǒu tā xīn, hé wèi cóng pàn luàn zhī dì mào wàn sǐ ér lái guī hū! jīn chén nián yǐ bā shí, qiě wú zǐ sì, tā xīn yù hé wèi yé? míng rì, dì qiǎn shì chén yǐ wēn yán wèi fǔ, shǐ wú yōu jù. hòu yuè nèi fǔ zhēn wán, yǒu bì yù bǎo zhěn, yīn chū cì zhī.
先是翰林學士王磐,聞師行有期,入諫曰:「日本小夷,海道險遠,勝之不武,不勝則損威,臣以為勿伐便。」帝震怒,謂非所宜言,且曰:「此在吾國法,言者不敕,汝豈有他心而然耶?」磐對曰:「臣赤心為國,故敢以言,苟有他心,何為從叛亂之地冒萬死而來歸乎!今臣年已八十,且無子嗣,他心欲何為耶?」明日,帝遣侍臣以溫言慰撫,使無憂懼。後閱內府珍玩,有碧玉寶枕,因出賜之。
zhè dōng jī, fā sù zhèn zhī.
浙東飢,發粟賑之。
jǐ chǒu, fā sù zhōu jūn mín záo qú gài tián.
己丑,發肅州軍民鑿渠溉田。
fú jiàn shěng zuǒ chéng pú shòu gēng yán: zhào zào hǎi chuán èr bǎi sōu, jīn chéng zhě wǔ shí, mín shí jiān kǔ. zhào zhǐ zhī.
福建省左丞蒲壽庚言:「詔造海船二百艘,今成者五十,民實艱苦。」詔止之。
yǐ wèi, huáng hòu hóng jí lī shì bēng. hòu xìng míng mǐn, dá yú shì jī, guó jiā chū zhèng, zuǒ yòu kuāng zhèng, yǔ yǒu lì yān. sì jí sài zòu gē jīng chéng wài jìn dì mù mǎ, dì xǔ zhī. hòu jiāng jiàn, xiān yáng zé liú bǐng zhōng yuē: rǔ hé bù jiàn? ruò chū dìng dū shí, yǐ qí dì mù mǎ zé kě, jīn jūn mín fēn yè yǐ dìng, duó zhī, kě hū? shì suì zhǐ.
乙未,皇后鴻吉哩氏崩。後性明敏,達於事機,國家初政,左右匡正,與有力焉。四集賽奏割京城外近地牧馬,帝許之。後將諫,先陽責劉秉忠曰:「汝何不諫?若初定都時,以其地牧馬則可,今軍民分業已定,奪之,可乎?」事遂止。
hòu cháng yú tài fǔ jiān zhī zēng bó biǎo lǐ gè yī, dì wèi hòu yuē: cǐ jūn guó suǒ xū, fēi sī jiā wù, hòu hé kě dé zhī! hòu zì shì lǜ gōng rén qīn zhí nǚ gōng, jū zhū jiù gōng xián liàn zhī, jī wèi yǐ zhì yī. xuān huī zì yáng nào pí zhì bù yòng, hòu qǔ zhī, hé fèng wèi dì tǎn. qí lēi jiǎn yǒu jié ér wú qì wù lèi rú cǐ.
後嘗於太府監支繒帛表里各一,帝謂後曰:「此軍國所需,非私家物,後何可得支!」後自是率宮人親執女工,拘諸舊弓弦練之,緝為以製衣。宣徽字羊臑皮置不用,後取之,合縫為地毯。其勒儉有節而無棄物類如此。
sòng wáng, yòu zhǔ rù cháo, hòu bù lè. dì yuē: jiāng nán píng, zì cǐ bù yòng bīng jiǎ, rén jiē xǐ zhī, ěr hé dú bù lè? hòu yuē: zì gǔ wú qiān suì zhī guó, wú shǐ wú zi sūn jí cǐ zé xìng yǐ! dì yǐ sòng fǔ kù wù zhì diàn tíng, zhào hòu shì zhī, hòu yī shì ér fǎn. dì qiǎn huàn zhě zhuī wèn hòu hé yù, hòu yuē: sòng rén zhù xù yǐ yí zi sūn, zi sūn bù néng shǒu ér guī yú wǒ, wǒ yòu hé rěn qǔ zhī!
宋亡,幼主入朝,後不樂。帝曰:「江南平,自此不用兵甲,人皆喜之,爾何獨不樂?」後曰:「自古無千歲之國,毋使吾子孫及此則幸矣!」帝以宋府庫物置殿庭,召後視之,後一視而反。帝遣宦者追問後何欲,後曰:「宋人貯蓄以貽子孫,子孫不能守而歸於我,我又何忍取之!」
sòng tài hòu quán shì zhì jīng, bù xí fēng tǔ, hòu zòu qǐng lìng huí jiāng nán, dì bù yǔn. zhì sān zòu, dì nǎi dá yuē: ěr fù rén, wú yuǎn lǜ, ruò shǐ zhī nán hái, huò fú yán yī dòng, jí fèi qí jiā, fēi suǒ yǐ ài zhī yě. jí ài zhī, dàn shí jiā cún xù kě yǐ. hòu tuì, yì hòu dài zhī.
宋太后全氏至京,不習風土,後奏請令回江南,帝不允。至三奏,帝乃答曰:「爾婦人,無遠慮,若使之南還,或浮言一動,即廢其家,非所以愛之也。即愛之,但時加存恤可矣。」後退,益厚待之。
bǐng shēn, dì hái gōng. yǐ zhōng shū yòu chéng xíng jiāng dōng dào xuān wèi shǐ ā lǎ hǎn wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng, xíng zhōng shū shěng shì jiāng xī dào xuān wèi shǐ jiān zhāo tǎo shǐ yè tè mì shí cān zhī zhèng shì, xíng zhōng shū shěng shì.
丙申,帝還宮。以中書右丞、行江東道宣慰使阿喇罕為中書左丞相,行中書省事;江西道宣慰使兼招討使頁特密實參知政事,行中書省事。
yǐ liáo yáng yì gài běi jīng dà dìng zhū zhōu hàn, miǎn jīn nián zū shuì zhī bàn.
以遼陽、懿、蓋、北京、大定諸州旱,免今年租稅之半。
qiǎn huáng tài zǐ xíng biān, fù yǐ bā yán zuǒ zhī. dì yù tài zǐ yuē: bā yán cái jiān jiāng xiāng, zhōng yú suǒ shì, gù bǐ cóng rǔ, wú yǐ cháng rén yù zhī yě.
遣皇太子行邊,復以巴延佐之。帝諭太子曰:「巴延才兼將相,忠於所事,故俾從汝,毋以常人遇之也。」
sān yuè, wù xū, guó zi jì jiǔ zhì shì xǔ héng bìng gé. huì jiā rén sì xiān, héng yuē: wú yī rì wèi sǐ, níng kě bù yǒu shì yú zǔ kǎo! qǐ, diàn xiàn rú yí, jì chè ér zú, nián qī shí sān. héng shàn jiào, qí yán xù xù, suī yǔ tóng zǐ yán, rú kǒng shāng zhī, gù suǒ zhì wú guì jiàn xián bù xiào jiē lè zhī. fú qí jiào zhě, rú jīn kē yù tiáo, zhōng shēn bù gǎn wàng. huò wèi cháng jí mén, chuán qí xù yú ér zhé jié lì xíng zhě, wǎng wǎng yǒu zhī. hòu zèng sī tú, zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén zhèng.
三月,戊戌,國子祭酒致仕許衡病革。會家人祀先,衡曰:「吾一日未死,寧可不有事於祖考!」起,奠獻如儀,既徹而卒,年七十三。衡善教,其言煦煦,雖與童子言,如恐傷之,故所至無貴賤、賢不肖皆樂之。服其教者,如金科玉條,終身不敢忘。或未嘗及門,傳其緒餘而折節力行者,往往有之。後贈司徒,追封魏國公,諡文正。
xīn yǒu, lì dēng wén gǔ yuàn, xǔ yǒu yuān zhě wō gǔ yǐ wén.
辛酉,立登聞鼓院,許有冤者撾鼓以聞。
xià, sì yuè, guǐ yǒu, fù bān zhōng wài guān lì fèng.
夏,四月,癸酉,復頒中外官吏俸。
xīn sì, tōng tài èr zhōu jī, fā sù èr wàn yú shí zhèn zhī.
辛巳,通、泰二州飢,發粟二萬餘石賑之。
wǔ yuè, jiǎ chén, qiǎn shǐ zhèn guā shā zhōu jī. jǐ yǒu, jìn guā shā zhōu wèi jiǔ.
五月,甲辰,遣使賑瓜、沙州飢。己酉,禁瓜、沙州為酒。
gēng shēn, yán yù rén zhī jìn, fá shí zhě liàng jiā zhèn dài.
庚申,嚴鬻人之禁,乏食者量加賑貸。
liù yuè, bǐng yín, chì: qiān zhōu zhī gōng pín shén, yǐ sù gěi zhī, qí suǒ yù qī zǐ, guān yǔ shú hái.
六月,丙寅,敕:「謙州織工貧甚,以粟給之,其所鬻妻子,官與贖還。」
jǐ mǎo, yǐ shùn qìng lù sù sì chuān dōng dào lǐ wèi shǐ.
己卯,以順慶路肅四川東道理慰使。
rì běn háng shěng chén qiǎn shǐ yán: dà jūn zhù jù jì dǎo zhì duì mǎ dǎo, huò dǎo rén, yán tài zǎi fǔ xī liù shí lǐ jiù yǒu shù jūn, yǐ dǎo qí xū. zhào yuē: jūn shì qīng děng dāng zì quán héng zhī.
日本行省臣遣使言:「大軍駐巨濟島至對馬島,獲島人,言太宰府西六十里舊有戍軍,已搗其虛。」詔曰:「軍事卿等當自權衡之。」
gēng yín, yǐ ā lǎ hǎn yǒu jí, zhào ā dá hā tǒng lǜ jūn mǎ zhēng rì běn.
庚寅,以阿喇罕有疾,詔阿達哈統率軍馬征日本。
rén chén, yǐ zhōng shū zuǒ chéng hū tú tè mù ěr wèi zhōng shū yòu chéng, xíng zhōng shū shěng shì yù shǐ zhōng chéng xíng yù shǐ tái shì hū lǎ chū wèi zhōng shū zuǒ chéng xíng shàng shū shěng shì.
壬辰,以中書左丞呼圖特穆爾為中書右丞,行中書省事;御史中丞、行御史台事呼喇出為中書左丞行尚書省事。
qiū, qī yuè, jǐ hài, ā lǎ hǎn zú yú jūn.
秋,七月,己亥,阿喇罕卒於軍。
gēng xū, yǐ sōng zhōu zhī zhōu shì sà tú gé qián hòu shè hǔ wàn jì, cì hào wàn hǔ jiāng jūn.
庚戌,以松州知州市薩圖格前後射虎萬計,賜號「萬虎將軍。」
xīn yǒu, suǒ duō zhēng zhàn chéng, cì tuó péng yǐ bì zhàng dú.
辛酉,索多征占城,賜駝篷以避瘴毒。
bā yuè, jiǎ zǐ shuò, zhāo tǎo shǐ fāng wén yán zé shǒu lìng chóng sì diǎn jí jiān lì jìn dào zéi zhì jūn lǚ jiǎng zhōng yì liù shì, zhào tíng chén jí zhū lǎo yì jǔ xíng zhī.
八月,甲子朔,招討使方文言擇守令、崇祀典、戢奸吏、禁盜賊、治軍旅、獎忠義六事,詔廷臣及諸老議舉行之。
gēng wǔ, méng gǔ dài wèi zhōng shū yòu chéng, xíng zhōng shū shěng shì.
庚午,蒙古岱為中書右丞,行中書省事。
rén chén, zhào: zhēng rì běn jūn huí, suǒ zài guān wèi gěi liáng.
壬辰,詔:「征日本軍回,所在官為給糧。」
xiān shì, mìng ā dá hā dài ā lǎ hǎn fēn shù sān hǎi kǒu, jiù zhāo hǎi zhōng yú kòu. wèi zhì ér shí dōu hóng jùn qí fàn wén hǔ lǐ tíng jīn fāng qìng děng yǐ háng hǎi zhì píng hú dǎo, yù jù fēng, bài zhōu, zhū jiāng gè zé jiān jiàn chéng zhī, qì shì zú shí yú wàn yú wǔ lóng shān xià. zhòng tuī zhāng bǎi hù zhě wèi shuài, fāng fá mù zuò zhōu wèi guī jì, rì běn chān zhī zhī, jǐn shā méng gǔ gāo lì hàn rén, wèi xīn fù jūn wèi táng rén, bù shā ér nú zhī, shí wàn zhī zhòng, dé táo hái zhě sān rén ér yǐ. wén hǔ bù jiāng chǔ dǐng, bié lǜ qiān yú rén dù hǎi, yì zāo fēng huài zhōu. dǐng xié pò chuán bǎn, piāo liú sān zhòu yè, zhì yī shān, huì wén hǔ chuán, yīn dé dá gāo lì zhī jīn zhōu hé pǔ, tún zhù sǎn bīng, piào fàn jiàn jí, suì lǜ zhī yǐ guī.
先是,命阿達哈代阿喇罕分戍三海口,就招海中餘寇。未至而實都、洪俊奇、范文虎、李庭、金方慶等已航海至平壺島,遇颶風,敗舟,諸將各擇堅艦乘之,棄士卒十餘萬於五龍山下。眾推張百戶者為帥,方伐木作舟為歸計,日本覘知之,盡殺蒙古、高麗、漢人,謂新附軍為唐人,不殺而奴之,十萬之眾,得逃還者三人而已。文虎部將楚鼎,別率千餘人渡海,亦遭風壞舟。鼎挾破船板,漂流三晝夜,至一山,會文虎船,因得達高麗之金州合浦,屯駐散兵,漂泛漸集,遂率之以歸。
rùn yuè, guǐ sì shuò, ā dá hā qǐng yǐ shù sān hǎi kǒu jūn jī fú jiàn zéi chén diào yǎn, zhào yǐ zhòng láo, bù cóng.
閏月,癸巳朔,阿達哈請以戍三海口軍擊福建賊陳吊眼,詔以重勞,不從。
bǐng wǔ, dì zhì zì shàng dōu.
丙午,帝至自上都。
dīng sì, kuò jiāng nán hù kǒu shuì kè.
丁巳,括江南戶口稅課。
rén xū, liǎng huái zhuǎn yùn shǐ ā lǎ bo dān, zuò dào guān chāo jí hé mǎi mǎ pǐ, gé cháo tíng xuān mìng, yòu yǐ guān yuán suǒ pèi fú shàn yǔ jiā nú wǎng lái mào yì, fú zhū.
壬戌,兩淮轉運使阿喇卜丹,坐盜官鈔及和買馬匹,格朝廷宣命,又以官員所佩符擅與家奴往來貿易,伏誅。
jīng zhào děng lù suì bàn kè é, zì yī wàn jiǔ qiān dìng zēng zhì wǔ wàn sì qiān dìng. jiǔ yuè, guǐ wèi, ā hā mǎ tè shàng yǐ wèi wèi shí, yù fā shǐ fù zhī. dì yuē: ā hā mǎ tè hé zhī! shì suì zhǐ.
京兆等路歲辦課額,自一萬九千錠增至五萬四千錠。九月,癸未,阿哈瑪特尚以為未實,欲發使覆之。帝曰:「阿哈瑪特何知!」事遂止。
qiān jiāng nán zhè xī dào tí xíng àn chá sī shì gāo yuán, hé cháng zhōu dá lǔ gá qí mǎ shù duó mín tián jí tā bù fǎ shì, shù jù, lù ā hā mǎ tè, yǐ tā shì wū yuán. jì xì yù, yī rì hū shì zhī, mò zhī suǒ chū. xiān shì, yuán suǒ jū lín lǐ sù zhī yuán shì mǔ zhì xiào, wén yuán zuò fēi gū, xī yì ā hā mǎ tè yuē: yuán xiào zǐ yě, fēi dàn wǒ zhī zhī, tiān bì zhī zhī. kuàng méi niè zhī zuì fēi shí, ruò wàng shā rén, bèi tiān bù xiáng. ā hā mǎ tè yì gǎn wù, yuán dé bù sǐ.
簽江南、浙西道提刑按察司事高源,劾常州達嚕噶齊馬恕奪民田及他不法事,恕懼,賂阿哈瑪特,以他事誣源。既系獄,一日忽釋之,莫知所出。先是,源所居鄰里素知源事母至孝,聞源坐非辜,悉詣阿哈瑪特曰:「源孝子也,非但我知之,天必知之。況媒孽之罪非實,若妄殺人,悖天不祥。」阿哈瑪特亦感悟,源得不死。
shào fǔ wèi zhū wáng chāng tú jiàn zhái yú tài miào nán, tài cháng chéng tián zhōng liáng, wǎng pū qí zhù. shào fǔ zòu zhī, dì wèn zhōng liáng, duì yuē: tài miào qián qǐ zhū wáng jiàn zhái suǒ yé? dì yuē: qīng yán shì yě. yòu zòu yuē: tài miào qián wú chí dào, fēi lǐ yě. jí chì zhōng shū pì dào. guó zhì, shí yuè shàng jí, yǒu shì yú tài miào, huò qǐng shēng bù yòng niú, zhōng liáng zòu yuē: liáng wǔ dì yòng miàn wèi xī shēng, hòu rú hé yé? cóng zhī. zhōng liáng, zhōng shān rén yě.
少府為諸王昌圖建宅於太廟南,太常丞田忠良,往仆其柱。少府奏之,帝問忠良,對曰:「太廟前豈諸王建宅所耶?」帝曰:「卿言是也。」又奏曰:「太廟前無馳道,非禮也。」即敕中書辟道。國制,十月上吉,有事於太廟,或請牲不用牛,忠良奏曰:「梁武帝用面為犧牲,後如何耶?」從之。忠良,中山人也。
dōng, shí yuè, yǐ wèi, xiǎng yú tài miào, zhēn yì shèng shùn zhāo tiān ruì wén guāng yīng huáng hòu fù.
冬,十月,乙未,享於太廟,貞懿聖順昭天睿文光應皇后祔。
bǐng shēn, mù mín tún tián huái xī.
丙申,募民屯田淮西。
yǐ hài, jiàng zhào yù ān nán guó, lì rì xuǎn zhī shū yí ài wèi ān nán guó wáng, réng fā xīn fù jūn qiān rén wèi sòng rù ān nán.
乙亥,降詔諭安南國,立日烜之叔遺愛為安南國王,仍發新附軍千人衛送入安南。
dì fāng xìn sāng mén zhī jiào, zhào shū mì fù shǐ zhāng yì děng cān xiào dào shū. yì děng yán dào dé jīng wèi lǎo zi suǒ zhe, yú jiē hòu rén wěi zhuàn. jǐ yǒu, zhào xī fén zhī.
帝方信桑門之教,詔樞密副使張易等參校道書。易等言《道德經》為老子所著,餘皆後人偽撰。己酉,詔悉焚之。
lì xíng zhōng shū shěng yú zhàn chéng, yǐ suǒ duō wèi yòu chéng, liú shēn wèi zuǒ chéng.
立行中書省於占城,以索多為右丞,劉深為左丞。
bīng bù shì láng é mì shí cān zhī zhèng shì.
兵部侍郎額密實參知政事。
gēng xū, chì yǐ hǎi chuán bǎi sōu xīn jiù jūn jí shuǐ shǒu hé wàn rén, qī yǐ míng nián zhēng yuè zhēng hǎi wài zhū fān, réng yù zhàn chéng jùn wáng gěi jūn shí.
庚戌,敕以海船百艘、新舊軍及水手合萬人,期以明年正月征海外諸番,仍諭占城郡王給軍食。
rén zǐ, yòng hé ěr guǒ sī yán, yú yáng zhōu lóng xìng è zhōu quán zhōu sì shěng zhì méng gǔ tí jǔ xué xiào guān gè èr yuán.
壬子,用和爾果斯言,於揚州、隆興、鄂州、泉州四省置蒙古提舉學校官各二員。
guǐ chǒu, huáng tài zǐ zhì zì běi biān. zuǒ yù dé lǐ qiān cháng wèi tài zǐ chén shí shì: yuē zhèng xīn, yuē mù qīn, yuē chóng jiǎn, yuē jǐ jiàn, yuē jí bīng, yuē qīn xián, yuē shàng wén, yuē dìng lǜ, yuē zhèng míng, yuē gé bì.
癸丑,皇太子至自北邊。左諭德李謙嘗為太子陳十事:曰正心,曰睦親,曰崇儉,曰幾諫,曰戢兵,曰親賢,曰尚文,曰定律,曰正名,曰革弊。
zhāng zhōu dào chén diào yǎn, jù zhòng shí wàn, lián wǔ shí yú zhài, è xiǎn zì gù. gāo xìng gōng pò shí wǔ zhài, diào yǎn zǒu bǎo qiān bì lǐng, xìng shàng zhì shān bàn, yòu yǔ yǔ, jiē qí shǒu, chè xià, qín zhǎn zhī, zhāng jìng xī píng. jiǎ zǐ, chì zhū diào yǎn yú dǎng, bìng shōu qí bīng zhàng, xì sòng jīng shī.
漳州盜陳吊眼,聚眾十萬,連五十餘寨,扼險自固。高興攻破十五寨,吊眼走保千壁嶺,興上至山半,誘與語,接其手,掣下,擒斬之,漳境悉平。甲子,敕誅吊眼餘黨,並收其兵仗,系送京師。
jǐ sì, gāo lì guó jīn zhōu děng chù, zhì zhèn biān wàn hù fǔ yǐ kòng zhì rì běn.
己巳,高麗國金州等處,置鎮邊萬戶府以控制日本。
gāo lì guó wáng qǐng wán bīn hǎi chéng, fáng rì běn, bù yǔn.
高麗國王請完濱海城,防日本,不允。
shí èr yuè, jiǎ wǔ, yǐ áng jí ěr dài wèi zhōng shū yòu chéng xiàng.
十二月,甲午,以昂吉爾岱為中書右丞相。
jǐ hài, bà rì běn háng zhōng shū shěng.
己亥,罷日本行中書省。
dīng wèi, yì xuǎn shì wèi jūn wàn rén, liàn xí yǐ bèi hù cóng.
丁未,議選侍衛軍萬人,練習以備扈從。
guǐ chǒu, miǎn yì dōu zī lái níng hǎi kāi hé fū jīn nián zū fù, réng gěi qí yōng zhí.
癸丑,免益都、淄、萊、寧海開河夫今年租賦,仍給其傭直。
shì suì, gǎi zhāng zhōu wèi lù.
是歲,改漳州為路。
bǎo dìng lù qīng yuàn xiàn shuǐ, píng yáng lù sōng shān xiàn hàn, gāo táng xià jīn wǔ chéng děng xiàn máo hài jià, bìng miǎn jīn nián zū, jì sān wàn liù qiān yú shí.
保定路清苑縣水,平陽路松山縣旱,高唐、夏津、武城等縣蟊害稼,並免今年租,計三萬六千餘石。
shǔ chū dìng, dì mǐn qí dì jiǔ shòu bīng, bǎi xìng shāng cán, zé jìn chén fǔ ān zhī, yǐ dōng gōng diǎn wén shū yī chè ěr huī wèi jiā dìng lù dá lǔ gá qí. shí fāng yǐ pì tián jūn zéi mǐ dào xī sòng zhū shì kè shǒu lìng, yī chè ěr huī fèng zhào shén jǐn, mín ān zhī, shǐ zhě jiāo jiàn qí néng.
蜀初定,帝閔其地久受兵,百姓傷殘,擇近臣撫安之,以東宮典文書伊徹爾輝為嘉定路達嚕噶齊。時方以闢田、均賊、弭盜、息訟諸事課守令,伊徹爾輝奉詔甚謹,民安之,使者交薦其能。
huì dào qǐ yún nán, hào shù shí wàn, shēng yán yù kòu chéng dū, yī chè ěr huī chí rù gào jí, yán cí kěn qiè, jì yǐ tì qì. dà chén yí qí bù rán, dì yuē: yún nán zhèn suǒ jīng lǐ, wèi kě hū yě. nǎi tuī shí yǐ láo zhī. yòu yǔ yī chè ěr huī yuē: nán rén shēng zhǎng luàn lí, qǐ bù yàn bīng wèi huò yé! yù zhī guāi fāng, bǎo zhī bù yǐ qí dào, gù wèi luàn ěr. qí yǐ zhèn yì gào zhū jiāng, pàn zé tǎo zhī, fú zé shě zhī, wú duō shā yǐ shāng shēng yì, zé rén bì dìng yǐ. yī chè ěr huī zhì shǔ, xuān bù shàng zhǐ, yún nán nǎi ān.
會盜起雲南,號數十萬,聲言欲寇成都,伊徹爾輝馳入告急,言辭懇切,繼以涕泣。大臣疑其不然,帝曰:「雲南朕所經理,未可忽也。」乃推食以勞之。又語伊徹爾輝曰:「南人生長亂離,豈不厭兵畏禍耶!御之乖方,保之不以其道,故為亂耳。其以朕意告諸將,叛則討之,服則舍之,毋多殺以傷生意,則人必定矣。」伊徹爾輝至蜀,宣布上旨,雲南乃安。
yì dōu děng lù xuān wèi shǐ dōu yuán shuài lái a bā qí, fā bīng wàn rén kāi yùn hé, wǎng lái dū shì, hán shǔ bù chuò. yǒu liǎng zú zì shāng qí shǒu, yǐ shì bù kě yòng, a bā qí xí shū mì fǔ bìng xíng shěng zòu wén, zhǎn zhī, yǐ chéng bù lǜ. yùn hé jì kāi, qiān jiāo lái hǎi dào cáo yùn shǐ. a bā qí, níng xià rén yě.
益都等路宣慰使、都元帥來阿巴齊,發兵萬人開運河,往來督視,寒暑不輟。有兩卒自傷其手,以示不可用,阿巴齊檄樞密府並行省奏聞,斬之,以懲不律。運河既開,遷膠萊海道漕運使。阿巴齊,寧夏人也。
jiā yì dài fū tài shǐ lìng wáng xún, jū fù sàng āi huǐ, rì yǐn sháo shuǐ, dì qiǎn nèi shì wèi yù zhī. wèi jǐ zú, nián sì shí qī. hòu zhuī fēng dìng guó gōng, shì wén sù.
嘉議大夫、太史令王恂,居父喪哀毀,日飲勺水,帝遣內侍慰諭之。未幾卒,年四十七。後追封定國公,諡文肅。
hé dōng àn chá shǐ yī liè sà hā qiān nán tái zhōng chéng, dì chū nèi zhōng bǎo dāo cì zhī, yuē: yǐ zhèn wài tái. shí chéng xiàng ā hā mǎ tè zhī zǐ hū xùn, wèi jiāng zhè xíng shěng píng zhāng zhèng shì, shì shì tān huì, yī liè sà hā fā qí jiān, dé zāng chāo bā shí yī wàn dìng, zòu qǐng zhū zhī bìng hé jiāng nán shì jiào zǒng tǒng jiā mù yáng lǎ lēi zhì zhū bù fǎ shì. zhū dào sǒng dòng.
河東按察使伊列薩哈遷南台中丞,帝出內中寶刀賜之,曰:「以鎮外台。」時丞相阿哈瑪特之子呼遜,為江浙行省平章政事,恃勢貪穢,伊列薩哈發其奸,得贓鈔八十一萬錠,奏請誅之;並劾江南釋教總統嘉木揚喇勒智諸不法事。諸道竦動。
shì zǔ shèng dé shén gōng wén wǔ huáng dì zhì yuán shí jiǔ nián rén wǔ, yī èr bā èr nián
○世祖聖德神功文武皇帝至元十九年(壬午,一二八二年)
chūn, zhēng yuè, bǐng yín, bà zhēng dōng xíng zhōng shū shěng.
春,正月,丙寅,罷征東行中書省。
dīng mǎo, zhū wáng zhā lǎ hū zhì zì jūn zhōng. shí huáng zǐ běi píng wáng, yǐ jūn zhèn a lǐ mǎ tú zhī dì yǐ yù hā dōu, zhū wáng xī lǐ jì yǔ tuō kè tuō mù ěr sā lǐ mán děng, móu jié běi píng wáng yǐ pàn, yù yǔ zhā lǎ hū jié yuán yú hā dōu, bù cóng. sà lǐ màn huǐ guò, zhí xī lǐ jì děng, běi píng wáng qiǎn lǐ lǎ hū yǐ wén.
丁卯,諸王扎喇呼至自軍中。時皇子北平王,以軍鎮阿里瑪圖之地以御哈都,諸王錫里濟與托克托穆爾、撒里蠻等,謀劫北平王以叛,欲與扎喇呼結援於哈都,不從。薩里曼悔過,執錫里濟等,北平王遣禮喇呼以聞。
yāo mín zhāng yuán guāng fú zhū.
妖民張圓光伏誅。
èr yuè, xīn mǎo shuò, dì xìng liǔ lín.
二月,辛卯朔,帝幸柳林。
xiū gōng chéng tài miào sī tiān tāi.
修宮城、太廟、司天台。
wù xū, qiǎn shǐ wǎng gān shān, zào jiāng nán zhàn chuán qiān sōu.
戊戌,遣使往乾山,造江南戰船千艘。
rén yín, mìng: jūn guān zhèn wáng zhě, qí zi xí zhí yǐ jí zú zhě, shòu guān jiàng yī děng. jù wèi lìng.
壬寅,命:「軍官陣亡者,其子襲職;以疾卒者,授官降一等。具為令。」
yǐ sì, lì guǎng dōng àn chá shǐ.
乙巳,立廣東按察使。
wù shēn, dì hái gōng.
戊申,帝還宮。
jǐ yǒu, jiǎn shěng bù rǒng yuán.
己酉,減省、部冗員。
tú zhè dōng xuān wèi sī yú wēn zhōu.
徒浙東宣慰司於溫州。
fēn jūn shù shǒu jiāng nán, zì guī zhōu yǐ jí jiāng yīn zhì sān hǎi kǒu, fán èr shí bā suǒ.
分軍戍守江南,自歸州以及江陰至三海口,凡二十八所。
rén zǐ, qiǎn zhū wáng sāng ā kè dá ěr jī miǎn.
壬子,遣諸王桑阿克達爾擊緬。
chū, ní yǎ sī lā dǐng zì miǎn hái, yán shú qí guó xíng shì kě jī. suì yǐ tái bù wèi yòu chéng, yī kè dé jì wèi cān zhèng, mìng sāng ā kè dá ěr dū zhū jūn fù wǎng jī zhī.
初,尼雅斯拉鼎自緬還,言熟其國形勢可擊。遂以台布為右丞,伊克德濟為參政,命桑阿克達爾督諸軍復往擊之。
jiǎ yín, dì xìng shàng dōu.
甲寅,帝幸上都。
shēn yán hàn rén jūn qì zhī jìn.
申嚴漢人軍器之禁。
sān yuè, wù yín, yì dōu qiān hù wáng zhù, yǐ zhōng shū zuǒ chéng xiàng ā hā mǎ tè dù guó hài mín, yǔ gāo hé shàng hé móu shā zhī.
三月,戊寅,益都千戶王著,以中書左丞相阿哈瑪特蠹國害民,與高和尚合謀殺之。
zhe sù zhì jí è, yīn rén xīn fèn yuàn, mì zhù dà tóng chuí, zì shì yuàn jī ā hā mǎ tè shǒu. huì gāo hé shàng yǐ mì shù xíng jūn zhōng wú yàn ér guī, zhà chēng sǐ, shā qí tú, yǐ shī qī zhòng, táo qù, rén yì mò zhī. zhe nǎi yǔ hé móu, jié bā shí yú rén, yè rù jīng chéng.
著素志疾惡,因人心憤怨,密鑄大銅鎚,自誓願擊阿哈瑪特首。會高和尚以秘術行軍中無驗而歸,詐稱死,殺其徒,以屍欺眾,逃去,人亦莫知。著乃與合謀,結八十餘人,夜入京城。
shí huáng tài zǐ cóng dì rú shàng dōu, ér ā hā mǎ tè liú shǒu jīng shī, zhe yǐ tài zǐ sù è qí jiān, nǎi qiǎn èr xī sēng zhì zhōng shū, zhà chēng huáng tài zǐ yǔ guó shī hái dōu jiàn fó shì. shí gāo xī zhāng jiǔ sī sù wèi gōng zhōng, jié zhī, cāng huáng shī duì, suì yǐ èr sēng shǔ lì, xùn zhī, bù fú. xī jiǔ sī nǎi jí wèi shì jí guān bīng gè zhí gōng shǐ yǐ bèi. jí wǔ, zhe fù jiǎo tài zǐ lìng, bǐ shū mì fù shǐ zhāng yì fā bīng, yè huì dōng gōng. yì bù chá, jù yǐ bīng wǎng, xī wèn hé wèi, yì fù ěr yǔ yuē: tài zǐ lái zhū zuǒ xiāng yě. jì ér shěng zhōng qiǎn shǐ chū yíng, xī wèi wěi tài zǐ suǒ shā, duó qí mǎ, rù jiàn dé mén. yè èr gǔ, xī děng wén rén mǎ shēng, yáo jiàn zhú lóng yí zhàng jiāng zhì gōng mén qián, yī rén qián hū qǐ guān, xī wèi jiǔ sī: tā shí diàn xià hái gōng, bì yǐ è lēi zhé sà yáng èr rén xiān, qǐng dé jiàn èr rén, rán hòu qǐ guān. xī hū èr rén, bù yīng, jí yuē: huáng tài zǐ píng rì wèi cháng xíng cǐ mén, jīn hé lái cǐ yě? zéi jì qióng, qū nán mén, xī liú zhāng zi zhèng děng shǒu xī mén, jí zǒu nán mén cì zhī. wěi tài zǐ lì mǎ zhǐ huī, hū shěng guān zhì qián, zé ā hā mǎ tè shù yǔ, zhe jí qiān qù, yǐ suǒ xiù tóng chuí suì qí nǎo, lì bì jì hū zuǒ chéng hǎo zhēn zhì, shā zhī, qiú yòu chéng zhāng huì. xī nǎi yǔ jiǔ sī dà hū yuē: cǐ zéi yě! chì wèi shì jí bǔ zhī. liú shǒu sī dá lǔ gá qí kù duān suì chí tǐng qián, jī lì mǎ zhě zhuì dì, gōng shǐ luàn fā, zhòng bēn kuì, duō jiù qín. gāo hé shàng děng táo qù, zhe tǐng shēn qǐng qiú.
時皇太子從帝如上都,而阿哈瑪特留守京師,著以太子素惡其奸,乃遣二西僧至中書,詐稱皇太子與國師還都建佛事。時高觿、張九思宿衛宮中,詰之,倉皇失對,遂以二僧屬吏,訊之,不服。觿、九思乃集衛士及官兵各執弓矢以備。及午,著復矯太子令,俾樞密副使張易發兵,夜會東宮。易不察,遽以兵往,觿問何為,易附耳語曰:「太子來誅左相也。」既而省中遣使出迎,悉為偽太子所殺,奪其馬,入健德門。夜二鼓,觿等聞人馬聲,遙見燭籠、儀仗將至宮門前,一人前呼啟關,觿謂九思:「它時殿下還宮,必以鄂勒哲、薩陽二人先,請得見二人,然後啟關。」觿呼二人,不應,即曰:「皇太子平日未嘗行此門,今何來此也?」賊計窮,趨南門,觿留張子政等守西門,亟走南門伺之。偽太子立馬指揮,呼省官至前,責阿哈瑪特數語,著即牽去,以所袖銅鎚碎其腦,立斃;繼呼左丞郝禎至,殺之,囚右丞張惠。觿乃與九思大呼曰:「此賊也!」叱衛士亟捕之。留守司達嚕噶齊庫端遂持梃前,擊立馬者墜地,弓矢亂發,眾奔潰,多就擒。高和尚等逃去,著挺身請囚。
zhōng chéng é sēn tè mù ěr chí zòu, dì shí fāng zhù bì chá hǎn nuò ěr, wén zhī, zhèn nù, jí rì zhì shàng dōu, mìng shū mì fù shǐ bó luō sī tú hé ěr guǒ sī cān zhèng ā lī děng chí yì zhì dà dū, tǎo wèi luàn zhě.
中丞額森特穆爾馳奏,帝時方駐蹕察罕諾爾,聞之,震怒,即日至上都,命樞密副使博囉、司徒和爾果斯、參政阿哩等馳驛至大都,討為亂者。
dì yí tíng chén duō yǔ móu, zhào diǎn ruì shǎo jiān wáng sī lián zhì xíng diàn, píng zuǒ yòu wèn zhī yuē: zhāng yì fǎn, ruò zhī zhī hū? duì yuē: wèi xiáng yě. dì yuē: fǎn yǐ fǎn, hé wèi xiáng yě? sī lián xú zòu yuē: jiàn hào gǎi yuán, wèi zhī fǎn wáng rù tā guó, wèi zhī pàn qún jù shān lín, zéi hài mín wù, wèi zhī luàn. zhāng yì zhī shì, chén shí bù néng xiáng yě. dì yuē: zhèn zì jí wèi yǐ lái, rú lǐ dǎn zhī bù chén, qǐ yǐ wǒ ruò hàn gāo dì zhào tài zǔ jù zhì dì wèi zhě hū? sī lián yuē: bì xià shén shèng tiān zòng, qián dài zhī jūn bù zú bǐ yě. dì tàn yuē: zhèn wǎng zhě yǒu wèn yú dòu mò, qí yīng rú xiǎng, gài xīn kǒu bù xiāng wéi, gù bù sī ér dé. zhèn jīn yǒu wèn, rǔ néng rán hū? qiě zhāng yì suǒ wèi, zhāng wén qiān zhī zhī fǒu? sī lián jí duì yuē: wén qiān bù zhī. dì yuē: hé yǐ zhī zhī? duì yuē: èr rén bù xiāng ān, huò zhī qí bù zhī yě. dì yì shāo shì.
帝疑廷臣多與謀,召典瑞少監王思廉至行殿,屏左右問之曰:「張易反,若知之乎?」對曰:「未詳也。帝曰:「反已反,何未祥也?」思廉徐奏曰:「僭號改元,謂之反;亡入他國,謂之叛;群聚山林,賊害民物,謂之亂。張易之事,臣實不能詳也。」帝曰:「朕自即位以來,如李亶之不臣,豈以我若漢高帝、趙太祖遽陟帝位者乎?」思廉曰:「陛下神聖天縱,前代之君不足比也。」帝嘆曰:「朕往者有問於竇默,其應如響,蓋心口不相違,故不思而得。朕今有問,汝能然乎?且張易所為,張文謙知之否?」思廉即對曰:「文謙不知。」帝曰:「何以知之?」對曰:「二人不相安,或知其不知也。」帝意稍釋。
gēng chén, huò gāo hé shàng yú gāo liáng hé.
庚辰,獲高和尚於高梁河。
xīn sì, bó luō děng zhì dōu.
辛巳,博囉等至都。
rén wǔ, zhū wáng zhù gāo hé shàng yú shì, jiē hǎi zhī, bìng shā zhāng yì. zhe lín xíng, dà hū yuē: wáng zhù wèi tiān xià chú hài, jīn sǐ yǐ! yì rì bì yǒu wèi wǒ shū qí shì zhě. fù yǐ zhāng yì cóng zhe wèi luàn, jiāng chuán shǒu sì fāng, zhāng jiǔ sī yuē: yì yīng biàn bù shěn zé yǒu zhī, zuò yǐ yǔ móu zé guò yǐ, qǐng miǎn chuán shǒu. cóng zhī.
壬午,誅王著、高和尚於市,皆醢之,並殺張易。著臨刑,大呼曰:「王著為天下除害,今死矣!異日必有為我書其事者。」復以張易從著為亂,將傳首四方,張九思曰:「易應變不審則有之,坐以與謀則過矣,請免傳首。」從之。
wù zǐ, yǐ lǐng běi tíng dōu hù ā mì shí hā wèi yù shǐ dài fū, xíng yù shǐ tái shì.
戊子,以領北庭都護阿密實哈為御史大夫,行御史台事。
jí xián zhí xué shì jiān mì shū shǎo jiān jiàn chāng chéng wén hǎi chén wǔ shì: yī yuē qǔ huì jiāng nán shì jí, èr yuē tōng nán běi zhī xuǎn, sān yuē lì kǎo gōng lì, sì yuē zhì tān zāng jí, wǔ yuē gěi jiāng nán guān lì fèng cháo tíng duō cǎi xíng zhī.
集賢直學士兼秘書少監建昌程文海陳五事:一曰取會江南仕籍,二曰通南北之選,三曰立考功歷,四曰置貪贓籍,五曰給江南官吏俸;朝廷多採行之。
xià, sì yuè, dīng yǒu, yǐ hé ěr guǒ sī yǐ zhōng shū yòu chéng xiàng, jiàng yòu chéng xiàng áng jí ěr dài wèi liú shǒu, réng tóng qiān shū mì yuàn shì. huáng tài zǐ wèi hé ěr guǒ sī yuē: ā hā mǎ tè yǐ sǐ, rǔ rèn zhōng shū, shì yǒu biàn guó lì mín zhě, wú dàn gèng zhāng huò yǒu zǔ náo, wú dāng lì chí zhī. gù shì shí shù wù gēng xīn, shěng bù yòng rén, duō suǒ tuī jiàn.
夏,四月,丁酉,以和爾果斯以中書右丞相,降右丞相昂吉爾岱為留守,仍同簽樞密院事。皇太子謂和爾果斯曰:「阿哈瑪特已死,汝任中書,事有便國利民者,毋憚更張;或有阻撓,吾當力持之。」故是時庶務更新,省部用人,多所推薦。
wù xū, chén guì lóng lǜ qí dǎng lái jiàng, zhào liú guì lóng yú biān dì.
戊戌,陳桂龍率其黨來降,詔流桂龍於邊地。
zhōng shū zuǒ chéng gěng rén děng yán: zhū wáng gōng zhǔ fēn dì suǒ shè dá lǔ gá qí, lì bù qiān diào, bǎi xìng kǔ zhī. yī cháng diào, rèn mǎn, cóng běn wèi xià xuǎn dài wèi yí. cóng zhī.
中書左丞耿仁等言:「諸王公主分地所設達嚕噶齊,例不遷調,百姓苦之。依常調,任滿,從本位下選代為宜。」從之。
yǐ jǐ, yǐ ā hā mǎ tè jiā nú hū tú dá ěr děng jiǔ zǒng bīng quán, mìng kù duān děng dài zhī, réng lì dà dū liú shǒu sī.
乙己,以阿哈瑪特家奴呼圖達爾等久總兵權,命庫端等代之,仍隸大都留守司。
chí xī shān xīn tàn jìn.
馳西山薪炭禁。
yǐ ā hā mǎ tè zhī zǐ jiāng huái xíng zhōng shū shěng píng zhāng zhèng shì hū xùn zuì zhòng yú fù, yì jiū kān zhī.
以阿哈瑪特之子、江淮行中書省平章政事呼遜罪重於父,議究勘之。
wù shēn, níng guó lù tài píng xiàn jī, mín cǎi zhú shí wèi liáng.
戊申,寧國路太平縣飢,民采竹食為糧。
gēng xū, xíng yù shǐ tái yán: ā ěr hā yǎ zhàn jiàng mín wèi nú, ér yǐ wèi zhēng tǎo suǒ de. zhào: jiàng mín hái zhī yǒu sī, zhēng tǎo suǒ de, jí qí shù, liàng cì chén xià yǒu gōng zhě.
庚戌,行御史台言:「阿爾哈雅占降民為奴,而以為征討所得。」詔:「降民還之有司,征討所得,籍其數,量賜臣下有功者。」
bǐng chén, chì: yǐ qī nǚ zǐ mèi xiàn ā hā mǎ tè dé shì zhě chù zhī. hé ā hā mǎ tè zhàn jù mín tián, gěi hái qí zhǔ bì fù qiáng hù, shū zéi qí jiā zhě, réng shū zhī guān.
丙辰,敕:「以妻、女、姊妹獻阿哈瑪特得仕者黜之。核阿哈瑪特占據民田,給還其主;庇富強戶,輸賊其家者,仍輸之官。」
dìng nèi wài guān yǐ sān nián wèi kǎo, mǎn rèn zhě qiān xù, wèi mǎn zhě bù xǔ chāo qiān.
定內外官以三年為考,滿任者遷敘,未滿者不許超遷。
wǔ yuè, jǐ wèi shuò, shā tài shěng bù guān ā hā mǎ tè dǎng qī bǎi shí sì rén, yǐ gé zhě bǎi sān shí sān rén, yú wǔ bǎi bā shí yī rén, bìng chù zhī.
五月,己未朔,沙汰省部官阿哈瑪特黨七百十四人,已革者百三十三人,餘五百八十一人,並黜之。
chū, ā hā mǎ tè sǐ, dì yóu bù shēn zhì qí jiān. jí xún shū mì fù shǐ bó luō, nǎi jǐn dé qí zuì è, shǐ dà nù yuē: wáng zhù shā zhī, chéng shì yě! mìng fā ā hā mǎ tè jiā, pōu qí guān, lù shī yú tōng xuán mén wài, zòng quǎn dàn qí ròu, bǎi guān shì shù jù guān chēng kuài, yǔ zhí jiē fú zhū.
初,阿哈瑪特死,帝猶不深知其奸。及詢樞密副使博囉,乃盡得其罪惡,始大怒曰:「王著殺之,誠是也!」命發阿哈瑪特家,剖其棺,戮屍於通玄門外,縱犬啖其肉,百官士庶聚觀稱快,予侄皆伏誅。
jí qí jiā, dé dú cáng èr rén pí, liǎng ěr jù cún, wèn zhī, qí qiè yún: měi zhòu zǔ shí, zhì shén zuò yú shàng, yīng yàn shén sù. yòu yǐ bó èr fù huà jiǎ qí, wéi shǒu yī wū diàn, bīng jiē zhāng xián tǐng rèn nèi xiàng, zhuàng shè bù guǐ, huà zhě wèi chén mǒu. yòu yǒu cáo zhèn guī zhě, cháng tuī suàn ā hā mǎ tè suǒ shēng nián yuè, wáng tái pàn zhě wàng yǐn tú chèn, jiē yán shè bù guǐ. shì wén, bō sì rén pí yǐ xùn. xún yǐ hǎo zhēn gěng rén dǎng è yóu shén, mìng pōu zhēn guān, lù qí shī, xià gěng rén yú yù, zhū zhī.
籍其家,得櫝藏二人皮,兩耳俱存,問之,其妾云:「每咒詛時,置神坐於上,應驗甚速。」又以帛二副畫甲騎,圍守一屋殿,兵皆張弦挺刃內向,狀涉不軌,畫者為陳某。又有曹震圭者,嘗推算阿哈瑪特所生年月,王台判者妄引圖讖,皆言涉不軌。事聞,剝四人皮以徇。尋以郝禎、耿仁黨惡尤甚,命剖禎棺,戮其屍,下耿仁於獄,誅之。
chū, bā yán miè sòng hái, zhào bǎi guān jiāo yíng, ā hā mǎ tè xiān bàn shě dào yè bā yán. bā yán jiě suǒ fú yù gōu tāo yí zhī, qiě yuē: sòng bǎo yù gù duō, wú shí wú suǒ qǔ, wù yǐ cǐ wèi báo yě. ā hā mǎ tè wèi qí qīng jǐ, nǎi wū yǐ píng sòng shí qǔ qí yù táo zhǎn, dì mìng àn zhī, wú yàn. ā hā mǎ tè jì sǐ, yǒu xiàn cǐ zhǎn zhě, dì è rán yuē: jǐ xiàn wǒ zhōng liáng!
初,巴延滅宋還,詔百官郊迎,阿哈瑪特先半舍道謁巴延。巴延解所服玉鈎絛遺之,且曰:「宋寶玉固多,吾實無所取,勿以此為薄也。」阿哈瑪特謂其輕己,乃誣以平宋時取其玉桃盞,帝命按之,無驗。阿哈瑪特既死,有獻此盞者,帝愕然曰:「幾陷我忠良!」
guǐ wèi, yǐ gān sù xíng shěng zuǒ chéng mǐn zhū ěr bo dān wèi zhōng shū yòu chéng, xíng tái yù shǐ zhōng chéng zhāng xióng fēi cān zhī zhèng shì.
癸未,以甘肅行省左丞敏珠爾卜丹為中書右丞,行台御史中丞張雄飛參知政事。
chū, ā hā mǎ tè yù wū shā qín zhǎng qīng liú zhòng zé yī mǎ dōu mù dá sān rén, bīng bù shàng shū zhāng xióng fēi lì chí bù kě, ā hā mǎ tè shǐ rén dàn zhī yuē: chéng néng shā cǐ sān rén, dāng chù yǐ cān zhèng. xióng fēi yuē: shā rén yǐ qiú dà guān, wú bù wèi yě. ā hā mǎ tè nù, chū wèi lǐ zhōu ān fǔ shǐ, lèi qiān yù shǐ zhōng chéng, xíng yù shǐ tái shì. ā hā mǎ tè kǒng qí zi hū xùn wèi jiāng huái yòu chéng, bù wèi suǒ róng, gǎi shǎn xī àn chá shǐ. wèi xíng, ā hā mǎ tè sǐ, zhào bài cān zhèng. hū xùn bèi dǎi, chì tíng chén zá wèn, hū xùn lì zhǐ zǎi zhí yuē: rǔ céng shòu wǒ jiā qián, hé dé wèn wǒ? xióng fēi yuē: wǒ céng shòu fǒu? yuē: gōng dú wú. xióng fēi yuē: rú shì, zé wǒ dāng wèn rǔ yǐ. suì fú gū.
初,阿哈瑪特欲誣殺秦長卿、劉仲澤、伊瑪都木達三人,兵部尚書張雄飛力持不可,阿哈瑪特使人啖之曰:「誠能殺此三人,當處以參政。」雄飛曰:「殺人以求大官,吾不為也。」阿哈瑪特怒,出為澧州安撫使,累遷御史中丞,行御史台事。阿哈瑪特恐其子呼遜為江淮右丞,不為所容,改陝西按察使。未行,阿哈瑪特死,召拜參政。呼遜被逮,敕廷臣雜問,呼遜歷指宰執曰:「汝曾受我家錢,何得問我?」雄飛曰:「我曾受否?」曰:「公獨無。」雄飛曰:「如是,則我當問汝矣。」遂伏辜。
liù yuè, yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī.
六月,已丑朔,日有食之。
jiǎ wǔ, ā hā mǎ tè làn shè guān fǔ èr bǎi sì suǒ, zhào cún zhě sān shí sān, yú jiē bà. yòu, jiāng nán xuān wèi sī shí wǔ dào, nèi sì dào yǐ lì xíng zhōng shū shěng, bà zhī.
甲午,阿哈瑪特濫設官府二百四所,詔存者三十三,餘皆罷。又,江南宣慰司十五道,內四道已立行中書省,罷之。
bǐng shēn, fā shè shì bǎi rén wèi chéng xiàng, tā rén bù dé yuán lì.
丙申,發射士百人衛丞相,它人不得援例。
wù xū, yǐ zhàn chéng jì fú fù pàn, fā bīng tǎo zhī. chū, cháo tíng qiǎn suǒ duō jiù zhàn chéng guó lì shěng fǔ zhì, wáng zǐ bǔ de fù gù fú lǜ, fán shǐ chén jīng qí guó zhě jiē zhí zhī. dì nù, jué yì jìn tǎo, fā huái zhè fú jiàn hú guǎng jūn wǔ qiān hǎi chuán bǎi sōu zhàn chuán èr bǎi wǔ shí, mìng suǒ duō jiāng zhī yǐ xíng.
戊戌,以占城既服復叛,發兵討之。初,朝廷遣索多就占城國立省撫治,王子補的負固弗率,凡使臣經其國者皆執之。帝怒,決意進討,發淮、浙、福建、湖廣軍五千、海船百艘、戰船二百五十,命索多將之以行。
yǐ yǒu, yǐ ā hā mǎ tè jū dì cì hé ěr guǒ sī.
乙酉,以阿哈瑪特居第賜和爾果斯。
dì yǐ suǒ jí rù quán chén jiā fù cì hòu wèi qīn jūn zhǐ huī yī lǎ yuán chén, yuán chén cí yuē: chén jiā shì qīng suǒ, bù gǎn zì wū. dì jiā tàn bù yǐ. yuán chén, bà zhōu yuán shī ní ěr zhī sūn yě.
帝以所籍入權臣家婦賜後衛親軍指揮伊喇元臣,元臣辭曰:「臣家世清索,不敢自污。」帝嘉嘆不已。元臣,霸州元師尼爾之孫也。
dīng sì, zhēng yì xī bù xuē, jǐn píng qí dì, lì sān lù dá lǔ gá qí, liú jūn zhèn shǒu, mìng tǎ lǎ hǎi zǒng zhī.
丁巳,征亦奚不薛,盡平其地,立三路達嚕噶齊,留軍鎮守,命塔喇海總之。