qǐ chóng guāng zuò è zhēng yuè, jǐn zhāo yáng dà yuān xiàn shí èr yuè, fán sān nián.
起重光作噩正月,盡昭陽大淵獻十二月,凡三年。
huì shuò dí bā lā, rén zōng dí zǐ yě, mǔ zhuāng yì cí shèng huáng hòu hóng jí lī shì, yǐ dà dé qī nián èr yuè jiǎ zǐ shēng. yán yòu sān nián shí èr yuè dīng hài, lì wèi huáng tài zǐ liù nián shí yuè wù wǔ, mìng cān jué shù wù.
諱碩迪巴拉,仁宗嫡子也,母莊懿慈聖皇后鴻吉哩氏,以大德七年二月甲子生。延祐三年十二月丁亥,立為皇太子;六年十月戊午,命參決庶務。
zhì zhì yuán nián
◎至治元年
chūn, zhēng yuè, dīng chǒu, xiū fó shì yú wén dé diàn.
春,正月,丁丑,修佛事於文德殿。
jiǎ shēn, zhào gāo lì wáng wáng zhāng fù shàng dōu.
甲申,召高麗王王璋赴上都。
bǐng xū, dì fú gǔn miǎn, xiǎng tài miào, yǐ zuǒ chéng xiàng bài zhū yà xiàn, zhī shū mì yuàn shì tú zhé bó zhōng xiàn.
丙戌,帝服袞冕,享太廟,以左丞相拜珠亞獻,知樞密院事圖哲伯終獻。
zì shì zǔ jiàn tài miào yǐ lái, lì shí sì nián, wèi xíng qīn xiǎng zhī lǐ, bài zhū nǎi yán yuē: gǔ yún lǐ lè bǎi nián ér hòu xìng, cǐ qí shí yǐ. dì yuè yuē: zhèn néng xíng zhī. chì yǒu sī shàng qīn xiǎng tài shì yí zhù. zhì shì lǐ bì, zhào qún chén yuē: yī suì wéi sì sì, shǐ rén dài zhī, bù néng zhì rú zài zhī chéng, shí suǒ wèi ān. suì bì qīn sì, yǐ zhōng zhèn shēn. tíng chén huò yán sì shì bì yí shè tiān xià, dì yù zhī yuē: ēn kě cháng shī, shè bù kě lǚ xià. shǐ shā rén huò miǎn, zé sǐ zhě hé gū! mìng zhòng shū chén pián yí shì, xíng zhī.
自世祖建太廟以來,歷十四年,未行親享之禮,拜珠乃言曰:「古雲禮樂百年而後興,此其時矣。」帝悅曰:「朕能行之。」敕有司上親享太室儀注。至是禮畢,詔群臣曰:「一歲惟四祀,使人代之,不能致如在之誠,實所未安。歲必親祀,以終朕身。」廷臣或言祀事畢宜赦天下,帝諭之曰:「恩可常施,赦不可屢下。使殺人獲免,則死者何辜!」命中書陳便宜事,行之。
dīng hài, dì yù jié cǎi lóu yú jìn zhōng, yuán xī zhāng dēng shè yàn. cān yì zhōng shū shěng shì zhāng yǎng hào shàng shū yú zuǒ chéng xiàng bài zhū, bài zhū wèi dāng jìn jiàn, jí xiù qí shū rù zòu, qí lüè yuē: shì zǔ lín yù sān shí yú nián, měi zhí yuán xī, lǘ yán zhī jiān, dēng huǒ yì jìn kuàng què tíng zhī yán, gōng yē zhī suì, yóu dāng jiè shèn. jīn dēng shān zhī gòu, chén yǐ wèi suǒ wán zhě xiǎo, suǒ xì zhě dà suǒ lè zhě qiǎn, suǒ huàn zhě shēn. yuàn yǐ chóng jiǎn lǜ yuǎn wèi fǎ, yǐ xǐ shē lè jìn wèi jiè. dì lǎn ér xǐ yuē: fēi zhāng xī mèng bù gǎn yán. jù mìng bà zhī, qiě yuē: yǒu chén rú cǐ, zhèn fù hé yōu! zì jīn zhèn fán yǒu guò, qǐ tè tái chén dāng jiàn, rén jiē dé yán. cì yǎng hào bó yǐ jīng qí zhí.
丁亥,帝欲結彩樓于禁中,元夕張燈設宴。參議中書省事張養浩上疏於左丞相拜珠,拜珠謂當進諫,即袖其疏入奏,其略曰:「世祖臨御三十餘年,每值元夕,閭閻之間,燈火亦禁;況闕庭之嚴,宮掖之邃,尤當戒慎。今燈山之構,臣以為所玩者小,所系者大;所樂者淺,所患者深。願以崇儉慮遠為法,以喜奢樂近為戒。」帝覽而喜曰:「非張希孟不敢言。」遽命罷之,且曰:「有臣如此,朕復何憂!自今朕凡有過,豈特台臣當諫,人皆得言。」賜養浩帛以旌其直。
èr yuè, wù shēn, gǎi zhōng dōu wēi wèi wèi zhōng yì shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ sī.
二月,戊申,改中都威衛為忠翊侍衛親軍都指揮使司。
jǐ yǒu, zuò rén shǒu shén yù diàn yú pǔ qìng sì.
己酉,作仁守神御殿於普慶寺。
xīn hài, diào jūn sān qiān wǔ bǎi rén xiū shàng dōu huá yán sì.
辛亥,調軍三千五百人修上都華嚴寺。
dà yǒng fú sì chéng, cì jīn yín chāo bì.
大永福寺成,賜金銀鈔幣。
dīng sì, tián yú liǔ lín, chì gèng zào xíng gōng.
丁巳,畋於柳林,敕更造行宮。
shòu ān shān sì yì shén jí, jiān chá yù shǐ suǒ yuē lēi hǎ dí mì shí yǔ tóng liè guān yīn bǎo chéng guī lǐ qiān xiǎng shàng zhāng jí jiàn, yǐ wèi dōng zuò fāng shǐ ér xìng dà yì, yǐ hào cái bìng mín, fēi suǒ yǐ qí fú yě. qiě suì zài xīn yǒu, bù yí xìng zhú. zòu rù, dì nù. chū, sī tú liú kuí wàng xiàn zhè yòu mín tián, mào chū nèi tǎng chāo liù bǎi wàn guàn, chéng xiàng tè men dé ěr fēn qǔ qí bàn yù shǐ fā qí jiān, yóu shì jí jì tái jiàn. zhì shū shì yù zhōng suǒ nuò mù, tè men dé ěr zhī zǐ yě, zhì shì mì zòu yuē: bǐ sù wèi jiù chén, wén shì yǒu bù biàn, fú jí rù bái, ér shàn shàng yǐ yáng jǐ zhī zhí, dà bù jìng. dì nǎi shā suǒ yuē lēi hǎ dí mì shí yǔ guān yīn bǎo zhàng guī qiān xiǎng, qíng zhī, cuàn yú niǔ ěr gàn dì. èr rén shǐ yì bù cè, ér tè men dé ěr fāng yǐn zuǒ chéng zhāng sī míng wèi jǐ zhù, sī míng wèi yán yú chéng xiàng yuē: yán shì, yù shǐ zhí yě. zǔ zōng yǐ lái, wèi cháng shā jiàn chén. chéng lǐ jì shǔ lì, dāng lùn fǎ. èr rén yóu shì de qīng diǎn.
壽安山寺役甚急,監察御史索約勒、哈迪密實與同列觀音保、成珪、李謙享上章極諫,以為「東作方始而興大役,以耗財病民,非所以祈福也。且歲在辛酉,不宜興築。」奏入,帝怒。初,司徒劉夔妄獻浙右民田,冒出內帑鈔六百萬貫,丞相特們德爾分取其半;御史發其奸,由是疾忌台諫。治書侍御中索諾木,特們德爾之子也,至是密奏曰:「彼宿衛舊臣,聞事有不便,弗即入白,而訕上以揚己之直,大不敬。」帝乃殺索約勒、哈迪密實與觀音保;杖珪、謙享,黥之,竄於紐爾干地。二人始亦不測,而特們德爾方引左丞張思明為己助,思明為言於丞相曰:「言事,御史職也。祖宗以來,未嘗殺諫臣。成、李既屬吏,當論法。」二人由是得輕典。
dīng mǎo, yǐ sēng fǎ hóng wèi shì yuán zōng zhǔ, shòu sī tú.
丁卯,以僧法洪為釋源宗主,授司徒。
bà xiān cháo chuán zhǐ làn xuǎn zhě.
罷先朝傳旨濫選者。
sān yuè, bǐng zǐ, jiàn dì shī pà kè sī bā sì yú jīng shī.
三月,丙子,建帝師帕克斯巴寺於京師。
dīng chǒu, fā mín bīng shū xiǎo zhí gū bái hé.
丁丑,發民兵疏小直沽白河。
gēng chén, tíng shì jìn shì, cì tài bù hā sòng běn děng liù shí sì rén jí dì chū shēn.
庚辰,廷試進士,賜泰布哈、宋本等六十四人及第、出身。
xīn sì, dì rú shàng dōu, bài zhū cóng zhì chá hǎn nuò ěr, dì yǐ xíng gōng zhì dù bēi ài, yù guǎng zhī, bài zhū yuē: cǐ dì kǔ hán, rù xià shǐ zhǒng sù shǔ. bì xià chū dēng dà bǎo, bù qiú mín mò, ér jù xìng dà yì yǐ fáng nóng wù, kǒng shī mín wàng. dì nǎi zhǐ.
辛巳,帝如上都,拜珠從至察罕諾爾,帝以行宮制度卑隘,欲廣之,拜珠曰:「此地苦寒,入夏始種粟黍。陛下初登大寶,不求民瘼,而遽興大役以妨農務,恐失民望。」帝乃止。
dì cháng wèi bài zhū yuē: zhèn wěi qīng yǐ dà rèn zhě, yǐ nǎi zǔ mù hū lī cóng tài zǔ kāi tà tǔ yǔ, ān tú xiāng shì zǔ kè chéng shàn zhì yě. qīng niàn zǔ zōng lìng wén, qǐ yǒu bù jǐn xīn zhě hū! bài zhū zài bài yuē: bì xià wěi chén yǐ dà rèn, chén yǒu suǒ wèi zhě sān: wèi rǔ zǔ zōng wèi tiān xià shì dà, shí jiàn yǒu suǒ wèi jǐn wèi nián shào bù kè fù hé, wú yǐ shàng bào shèng ēn ěr.
帝嘗謂拜珠曰:「朕委卿以大任者,以乃祖穆呼哩從太祖開拓土宇,安圖相世祖克成善治也。卿念祖宗令聞,豈有不盡心者乎!」拜珠再拜曰:「陛下委臣以大任,臣有所畏者三:畏辱祖宗;畏天下事大,識見有所未盡;畏年少不克負荷,無以上報聖恩耳。」
rén wǔ, qiǎn zhòu shī duō ěr jì wǎng yá jì bān bo èr guó qǔ fú jīng.
壬午,遣咒師多爾濟往牙濟、班卜二國取《佛經》。
guǐ wèi, zhì yù fú zhū jiā shā.
癸未,制御服珠袈裟。
jiǎ shēn, chì zuǎn xiū rén zōng shí lù hòu fēi gōng chén chuán.
甲申,敕纂修《仁宗實錄》、《后妃功臣傳》。
yǐ yǒu, bǎo jí sì jīn shū xī fān bō rě jīng chéng, zhì dà nèi xiāng diàn.
乙酉,寶集寺金書西番《般若經》成,置大內香殿。
yì shòu ān shān zào sì yì jūn.
益壽安山造寺役軍。
jǐ chǒu, dà tóng lù qí lín shēng.
己丑,大同路麒麟生。
jǐ hài, huàn zhě bó luō tè mù ěr, zuò zuì liú niǔ ěr gàn dì.
己亥,宦者博囉特穆爾,坐罪流紐爾干地。
xīn chǒu, yǐ tè kè shí wèi yù shǐ dài fū, pèi jīn fú, lǐng zhōng yì shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ. dì cháng wèi tè kè shí yuē: huī zhèng suī lì tài huáng tài hòu, zhèn shì zhī yǔ zhū sī tóng, fán bù shū yí xī lìng yù shǐ jiǎn hé.
辛丑,以特克實為御史大夫,佩金符,領忠翊侍衛親軍都指揮使。帝嘗謂特克實曰:「徽政雖隸太皇太后,朕視之與諸司同,凡簿書宜悉令御史檢核。」
xià, sì yuè, jǐ wèi, zào xiàng jià jīn jí diàn.
夏,四月,己未,造象駕金脊殿。
wù chén, chì cì tè men dé ěr fù zǔ bēi.
戊辰,敕賜特們德爾父祖碑。
mìng huàn zhě bó luō tái wèi tài cháng shǔ lìng, tài cháng guān yán xíng rén nán yǔ dà jì, suì bà zhī.
命宦者博囉台為太常署令,太常官言「刑人難與大祭」,遂罷之。
wǔ yuè, bǐng zǐ, huǐ shàng dōu huí huí sì, yǐ qí dì yíng dì shī diàn.
五月,丙子,毀上都回回寺,以其地營帝師殿。
rén wǔ, qiān wǔ zōng zi qīn wáng tú bo tè mù ěr yú qióng zhōu. shí chí men dé ěr huái sī gù chǒng, gòu xìn gǔ ròu, zhū wáng dà chén mò bù zì wēi. zhōng zhèng shǐ yào zhū gào tuō huān chè ěr děng jiāo tōng qīn wáng, yú shì xǐ tú bo tè mù ěr yuǎn jū hǎi nán. yīn jìn rì zhě wù jiāo tōng zhū wáng fù mǎ, zhǎng yīn yáng wǔ kē zhě wú xiè zhàn hòu.
壬午,遷武宗子親王圖卜特穆爾於瓊州。時持們德爾懷私固寵,構釁骨肉,諸王、大臣莫不自危。中政使耀珠告托歡徹爾等交通親王,於是徙圖卜特穆爾遠居海南。因禁日者勿交通諸王、駙馬,掌陰陽五科者毋泄占候。
xīn mǎo, hǎi cáo liáng zhì zhí gū, qiǎn shǐ sì hǎi shén tiān fēi.
辛卯,海漕糧至直沽,遣使祀海神天妃。
zuò xíng diàn yú jìn shān liú bēi chí.
作行殿於縉山流杯池。
yǐ wèi, mìng shì jiā zǐ dì chéng tóng zhě rù guó xué.
乙未,命世家子弟成童者入國學。
xīn chǒu, tài cháng lǐ yí yuàn jìn tài miào zhì tú. yù shǐ hàn lín tài cháng chén jí yì, yǐ wèi: qián dài miào shì, duō guǎ bù tóng. jìn zé xiōng dì tóng wèi yī shì, zhèng shì zēng wèi shí sì jiān, dōng xī gè yī jiān táng jiǔ miào, hòu zēng wèi shí yī shì sòng zēng shì zhì shí bā, dōng xī jiā shì gè yī jiān, yǐ cáng tiāo zhǔ. jīn tài miào suī fēn bā shì, rán xiōng dì wèi shì, zhǐ liù shì ér yǐ. shì zǔ suǒ jiàn, qián miào hòu qǐn, wǎng suì qǐn diàn zāi, qǐng yǐ jīn diàn wèi qǐn, bié zuò qián miào shí wǔ jiān, zhōng sān jiān tōng wèi yī shì, yǐ fèng tài zǔ shén zhǔ, yú yǐ cì wèi shì, shù jǐ qíng wén dé yí. dì chēng shàn, qī yǐ lái suì yíng zhī.
辛丑,太常禮儀院進太廟製圖。御史、翰林、太常臣集議,以為:「前代廟室,多寡不同。晉則兄弟同為一室,正室增為十四間,東西各一間;唐九廟,後增為十一室;宋增室至十八,東西夾室各一間,以藏祧主。今太廟雖分八室,然兄弟為世,止六世而已。世祖所建,前廟後寢,往歲寢殿災,請以今殿為寢,別作前廟十五間,中三間通為一室,以奉太祖神主,餘以次為室,庶幾情文得宜。」帝稱善,期以來歲營之。
liù yuè, guǐ mǎo shuò, rì yǒu shí zhī.
六月,癸卯朔,日有食之。
zuò jīn fú shǔ yú shàng dōu, cáng fó shè lì.
作金浮暑於上都,藏佛舍利。
yǐ mǎo, yǐ tè men dé ěr lǐng xuān zhèng yuàn shì.
乙卯,以特們德爾領宣政院事。
dīng sì, yǐ qián zhōng shū cān zhī zhèng shì jìng yǎn wèi shǎn xī xíng tái yù shǐ zhōng chéng. yǎn gào bìng jiā jū, yǐ qí xiāng zài jìn qí, kǒng fù zhēng yòng, nǎi xǐ jū huái nán, suī qīn gù jiē bù jiē jiàn. zhì shì wén mìng, jiān cí bù fù.
丁巳,以前中書參知政事敬儼為陝西行台御史中丞。儼告病家居,以其鄉在近圻,恐復徵用,乃徙居淮南,雖親故皆不接見。至是聞命,堅辭不赴。
xīn yǒu, tài bái jīng tiān.
辛酉,太白經天。
zhào hóng zuò děng yán shì, lēi guī tián lǐ, réng jìn wàng yán shí zhèng.
趙弘祚等言事,勒歸田裡,仍禁妄言時政。
jǐ sì, bà zhōu dà shuǐ, hún hé yì, bèi zāi zhě èr wàn sān qiān sān bǎi hù.
己巳,霸州大水,渾河溢,被災者二萬三千三百戶。
qiū, qī yuè, wù yín, tōng zhōu lù xiàn yú dài shuǐ jué.
秋,七月,戊寅,通州潞縣榆埭水決。
gēng chén, hū tuó hé jí jù mǎ hé yì.
庚辰,滹沱河及巨馬河溢。
hé yáng dào shì liú zhì xiān yǐ yāo shù móu luàn, mìng shū mì yuàn pàn guān zhāng tái bǔ zhī.
郃陽道士劉志先以妖術謀亂,命樞密院判官章台捕之。
yǐ yǒu, dà yǔ, hún hé dī jué.
乙酉,大雨,渾河堤決。
bǐng shēn, jìn fú sè yú zhì.
丙申,禁服色逾制。
gēng zǐ, xiū shàng dū chéng.
庚子,修上都城。
bā yuè, rén yín, xiū dà dū chéng.
八月,壬寅,修大都城。
wù shēn, shàng dōu lù dǐng diàn chéng.
戊申,上都鹿頂殿成。
gēng xū, yǐ jūn shì pín fá, qiǎn zhī shū mì yuàn shì tè men bù hā zhěng zhì réng zhào yù zhōng wài, yǒu gǎn rǎo hài zhě zuì zhī.
庚戌,以軍士貧乏,遣知樞密院事特們布哈整治;仍詔諭中外,有敢擾害者罪之。
yǐ mǎo, zhōng shū píng zhāng zhèng shì tè mù ěr tú bà, wèi shàng dōu liú shǒu.
乙卯,中書平章政事特穆爾圖罷,為上都留守。
rén xū, dì zhù bì xìng hé, zuǒ yòu yǐ hán shén, qǐng hái jīng shī, dì yuē: bīng yǐ niú mǎ wèi zhòng, mín yǐ jià sè wèi běn. zhèn chí liú, gài yù mǎ dé chú mù, mín dé yì huò, yī jǔ liǎng dé, hé wèi hū hán!
壬戌,帝駐蹕興和,左右以寒甚,請還京師,帝曰:「兵以牛馬為重,民以稼穡為本。朕遲留,蓋欲馬得芻牧,民得刈獲,一舉兩得,何畏乎寒!」
léi zhōu lù hǎi kāng suì xī èr xiàn hǎi shuǐ yì, huài mín tián sì qiān yú qǐng miǎn qí zū.
雷州路海康、遂溪二縣海水溢,壞民田四千餘頃;免其租。
qín zhōu chéng jì xiàn shān bēng.
秦州成紀縣山崩。
jiǔ yuè, rén chén, zhōng shū píng zhāng zhèng shì tǎ sī hā yǎ zuò shòu zāng, zhàng miǎn.
九月,壬辰,中書平章政事塔斯哈雅坐受贓,杖免。
dīng yǒu, dì zhì zì shàng dōu.
丁酉,帝至自上都。
gēng zǐ, ān lù fǔ hàn shuǐ yì, huài mín tián, zhèn zhī.
庚子,安陸府漢水溢,壞民田,賑之。
dōng, shí yuè, xīn chǒu shuò, xiū fó shì yú dà nèi.
冬,十月,辛丑朔,修佛事於大內。
gēng xū, qīn xiǎng tài miào yǐ zhōng shū zuǒ chéng xiàng bài zhū yà xiàn, yù shǐ dài fū tè kè shí zhōng xiàn.
庚戌,親享太廟;以中書左丞相拜珠亞獻,御史大夫特克實終獻。
rén zǐ, bài zhū xiàn jiā hé, liǎng jīng tóng suì.
壬子,拜珠獻嘉禾,兩莖同穗。
guǐ chǒu, chì: hàn lín jí xián guān nián qī shí zhě, wú zhì shì.
癸丑,敕:「翰林、集賢官年七十者,毋致仕。」
yán yòu jiān, shuò mò dà fēng, yáng mǎ tuó chù jǐn sǐ, měng gǔ rén mín liú sàn, yǐ zǐ nǚ yù yú huí huí hàn rén wèi nú bì. bài zhū yǐ xìng wáng gēn běn zhī dì, qí mín yí jiā zhèn xù, qǐng lì zōng rén wèi tǒng zhī, mìng xiàn guān shú zhì wèi zhōng yǐ suì shēng yǎng. zhào cóng zhī, qiě lìng gěi zǐ nǚ dōng yī.
延祐間,朔漠大風,羊馬駝畜盡死,蒙古人民流散,以子女鬻於回回、漢人為奴婢。拜珠以興王根本之地,其民宜加賑恤,請立宗仁衛統之,命縣官贖置衛中以遂生養。詔從之,且令給子女冬衣。
jìn zhōng shū yuàn cáo wú xiè jī shì.
禁中書掾曹毋泄機事。
jǐ sì, qiǎn yǎ kè tè mù ěr xún biān. yǎ kè tè mù ěr, chuò hé ěr dì sān zi yě, shí wèi zuǒ wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ.
己巳,遣雅克特穆爾巡邊。雅克特穆爾,綽和爾第三子也,時為左衛親軍都指揮使。
shí yī yuè, yǐ hài, xìng dà hù guó rén wáng sì.
十一月,乙亥,幸大護國仁王寺。
wù yín, qún chén shàng zūn hào yuē jì tiān tǐ dào jìng wén rén wǔ dà zhāo xiào huáng dì. yǐ mǎo, zhào tiān xià bài zhū qǐng shì qiú, bù yǔn.
戊寅,群臣上尊號曰「繼天體道敬文仁武大昭孝皇帝」。乙卯,詔天下;拜珠請釋囚,不允。
gēng chén, yì shòu ān shān sì yì zú sān qiān rén.
庚辰,益壽安山寺役卒三千人。
xīn sì, mìng yù shǐ dài fū tè kè shí lǐng zuǒ yòu ā sū wèi.
辛巳,命御史大夫特克實領左、右阿蘇衛。
chū, shì zǔ lì ā sū bā tú dá lǔ gá qí, hòu zhāo jí ā sū jūn sān qiān qī bǎi yú rén, hù cóng chē jià, zhǎng sù wèi jìn chéng jiān yíng cháo hé sū gū liǎng chuān tún tián, bìng gōng gěi jūn chǔ. běn lì qián hòu èr wèi, wǔ zōng zhì dà chū, shǐ gǎi lì zuǒ yòu wèi ā sū qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ sī, zhì shì yǐ tè kè shí lǐng zhī.
初,世祖立阿蘇巴圖達嚕噶齊,後招集阿蘇軍三千七百餘人,扈從車駕,掌宿衛禁城兼營潮河、蘇沽兩川屯田,並供給軍儲。本隸前後二衛,武宗至大初,始改立左、右衛阿蘇親軍都指揮使司,至是以特克實領之。
bǐng shēn, chì lì gù chéng xiàng ān tú bēi yú bǎo dìng xīn chéng.
丙申,敕立故丞相安圖碑於保定新城。
yòu chéng xiàng tè men dé ěr, guǎng shù péng dǎng, fán bù fù jǐ zhě, bì yǐ shì qù zhī. yóu è píng zhāng wáng yì, yòu chéng gāo fǎng, yīn zài jīng zhū cāng liáng chǔ shī xiàn, yù zòu zhū zhī. zuǒ chéng xiàng bài zhū mì yán yú dì yuē: lùn dào jīng bāng, zǎi xiàng shì yě, yǐ jīn gǔ xì wù zé zhī, kě hū? dì rán zhī, jù dé bù sǐ.
右丞相特們德爾,廣樹朋黨,凡不附己者,必以事去之。尤惡平章王毅,右丞高昉,因在京諸倉糧儲失陷,欲奏誅之。左丞相拜珠密言於帝曰:「論道經邦,宰相事也,以金谷細務責之,可乎?」帝然之,俱得不死。
tè men dé ěr jì bài zhū fāng zhèng, měi yǔ qí dǎng mì móu zhōng hài zhī. zuǒ yòu dé qí qíng, chéng jiān yǐ gào, qiě qǐng bèi zhī, bài zhū yuē: wǒ zǔ zōng wèi guó yuán xūn, shì dǔ zhōng zhēn, bǎi yǒu yú nián, wǒ jīn nián shào, dāo shòu chǒng mìng, gài yǐ cǐ ěr. dà chén xié hé, guó zhī lì yě. jīn yǐ yòu xiāng chóu wǒ, wǒ qiú bào zhī, fēi tè wú èr rén zhī bù xìng, yì guó jiā zhī bù xìng. wú zhī jǐn wú xīn, shàng bù fù jūn fù, xià bù fù shì mín ér yǐ. sǐ shēng huò fú, tiān shí jiàn zhī, rǔ bèi wù fù yán. zhì shì fèng zhào wǎng xīn chéng wèi qí zǔ lì bēi, tè men dé ěr jiǔ chēng jí, wén bài zhū xíng, jiāng chū lì shěng shì. rù cháo, zhì nèi mén, dì qiǎn sū sū cì zhī jiǔ, qiě yuē: qīng nián lǎo, yí zì ài, dài xīn nián rù cháo wèi wǎn. suì yàng yàng ér hái.
特們德爾忌拜珠方正,每與其黨密謀中害之。左右得其情,乘間以告,且請備之,拜珠曰:「我祖宗為國元勛,世篤忠貞,百有餘年,我今年少,叨受寵命,蓋以此耳。大臣協和,國之利也。今以右相仇我,我求報之,非特吾二人之不幸,亦國家之不幸。吾知盡吾心,上不負君父,下不負士民而已。死生禍福,天實鑒之,汝輩勿復言。」至是奉詔往新城為其祖立碑,特們德爾久稱疾,聞拜珠行,將出蒞省事。入朝,至內門,帝遣蘇蘇賜之酒,且曰:「卿年老,宜自愛,待新年入朝未晚。」遂怏怏而還。
shí èr yuè, xīn chǒu, lì yī qí lī shì wèi huáng hòu, qiǎn shè tài wèi zhōng shū yòu chéng xiàng tè men dé ěr chí jié shòu yù cè yù bǎo.
十二月,辛丑,立伊奇哩氏為皇后,遣攝太尉、中書右丞相特們德爾持節授玉冊、玉寶。
gēng xū, zuò tài miào zhèng diàn.
庚戌,作太廟正殿。
jiǎ yín, xìng xī sēng guàn dǐng sì.
甲寅,幸西僧灌頂寺。
shū yù quán hé.
疏玉泉河。
jiǎ zǐ, mìng dì shī wǎng xī fān shòu jù zú jiè, cì jīn qiān sān bǎi wǔ shí liǎng, yín sì qiān wǔ shí liǎng, bì bó wàn pǐ, chāo wǔ shí wàn guàn.
甲子,命帝師往西番受具足戒,賜金千三百五十兩,銀四千五十兩,幣帛萬匹,鈔五十萬貫。
yǐ zhū wáng xī jì bó shǐ zhě shù rù cháo, fā bīng shǒu běi kǒu jí lú gōu qiáo.
以諸王錫濟伯使者數入朝,發兵守北口及盧溝橋。
yǐ chǒu, zhì zhōng ruì sī, yě tóng wǔ shí wàn jīn zuò shòu ān shān sì fó xiàng.
乙丑,置中瑞司,冶銅五十萬斤作壽安山寺佛像。
tè men dé ěr suī jiā jū, qí dǎng bù liè cháo zhōng, shì bì bǐng yú qí jiā yǐ bài zhū gù, bù dé dà sì qí jiān, bǎi jì qīng zhī, zhōng bù néng suì.
特們德爾雖家居,其黨布列朝中,事必稟於其家;以拜珠故,不得大肆其奸,百計傾之,終不能遂。
zài jīng cāng cáo guǎn kù zhī zhí, suì zhōng lì yīng zhù dài, shí zuǒ chéng zhāng sī míng chēng jí bù chū, zhòng zhǐ gù wàng. bài zhū yǐ shì bù kě huǎn, nǎi rì zuò shěng zhōng, wèi liáo shǔ yuē: zuǒ chéng bìng, shěng shì suì fèi hū? láng zhōng lǐ chù gōng yuē: jīn gǔ zhī zhí, xū shèn xuǎn zé, bù dé qí rén, wèi gǎn jù nǐ. bài zhū yuē: rǔ wèi mài guān zhī jì ěr. qiǎn rén shàn wèi sī míng, sī míng nǎi chū, gòng bì quán shì.
在京倉曹管庫之職,歲終例應注代,時左丞張思明稱疾不出,眾旨顧望。拜珠以事不可緩,乃日坐省中,謂僚屬曰:「左丞病,省事遂廢乎?」郎中李處恭曰:「金谷之職,須慎選擇,不得其人,未敢遽擬。」拜珠曰:「汝為賣官之計耳。」遣人善慰思明,思明乃出,共畢銓事。
shì suì, jí xián shì jiǎng xué shì lǐ mèng zú.
是歲,集賢侍講學士李孟卒。
mèng jì bà zhèng zuǒ qiān, cháng yǔ rén yuē: lǎo chén dài zuì zhōng shū, wú bǔ yú guó, shèng ēn kuān yòu, bù duó qí lù, jīn lǎo yǐ, qí hé yǐ bào chēng! dì wén ér shàn zhī, ēn yì shāo jiā. jí zú, yù shǐ lèi zhāng biàn qí wū, zhào fù yuán guān, zèng jiù xué tóng dé yì dài fǔ zhì gōng chén, jìn fēng wèi guó gōng, shì wén zhōng.
孟既罷政左遷,嘗語人曰:「老臣待罪中書,無補於國,聖恩寬宥,不奪其祿,今老矣,其何以報稱!」帝聞而善之,恩意稍加。及卒,御史累章辨其誣,詔復元官,贈舊學同德翊戴輔治功臣,進封魏國公,諡文忠。
shū mì yuàn fù shǐ wú yuán guī yǔ zhī xiè mì yuàn shì tè mù ěr bù hā shàng jūn mín zhī zhèng shí yú shì, dà dǐ yán: zhū wáng jìn shì bù kě gàn jūn zhèng, guǎn jūn guān lì bù kě yú qǔ jūn hù, jūn guān zhī cái zhě dāng qiān qí zhí, yǒu sī fù yì dāng wù jūn yī, ér jūn mín bù kě yǒu suǒ piān, jūn guān xí zhí wéi chuán dí sì, ér zhī shù bù kě yǒu suǒ luàn. dì bìng jiā nà, zhào shī xíng zhī.
樞密院副使吳元珪與知械密院事特穆爾布哈上軍民之政十餘事,大抵言:「諸王、近侍不可干軍政,管軍官吏不可漁取軍戶,軍官之材者當遷其職,有司賦役當務均一,而軍民不可有所偏,軍官襲職惟傳嫡嗣,而支庶不可有所亂。」帝並嘉納,詔施行之。
yǐ yòu shì yí jiān xiū qǐ jū zhù xīng jí wèi jiān chá yù shǐ.
以右侍儀兼修起居注星吉為監察御史。
xīng jí, hé xī rén, shǎo gěi shì rén zōng qián dǐ, yǐ jīng mǐn chēng, gù dì zhuó yòng zhī. zài tái zhōng, zhí shēng dà zhe.
星吉,河西人,少給事仁宗潛邸,以精敏稱,故帝擢用之。在台中,直聲大著。
zhì zhì èr nián
◎至治二年
chūn, zhēng yuè, gēng wǔ, guǎng tài miào.
春,正月,庚午,廣太廟。
jiǎ xū, jìn hàn rén zhí bīng qì chū liè jí xí wǔ yì.
甲戌,禁漢人執兵器出獵及習武藝。
dīng chǒu, qīn sì tài miào. shǐ bèi fǎ jià, shè huáng huī dà zhàng. dì fú tōng tiān kòu jiàng shā páo, chū zì chóng tiān mén, zuǒ chéng xiàng bài zhū shè tài wèi yǐ cóng. dì gù bài zhū yuē: zhèn yòng qīng yán, jǔ xíng dà lǐ, yì qīng suǒ gòng xǐ yě. duì yuē: bì xià yǐ dì wáng zhī dào huà chéng tiān xià, fēi dú chén zhī xìng, shí sì hǎi cāng shēng suǒ gòng qìng yě. zhì zhāi dà cì, xíng zhuó xiàn lǐ, shēng jiàng zhōu xuán, yǎn ruò sù xí, zhōng wài sù rán. míng rì hái gōng, bài zhū lǜ bǎi guān chēng hè yú dà míng diàn. zhí shì zhī chén jí dǎo jià qí lǎo cì jīn bó yǒu chà. bài zhū yòu zòu jiàn tài miào qián diàn, yì xíng xiá dì pèi xiǎng děng lǐ.
丁丑,親祀太廟。始備法駕,設黃麾大杖。帝服通天寇、絳紗袍,出自崇天門,左丞相拜珠攝太尉以從。帝顧拜珠曰:「朕用卿言,舉行大禮,亦卿所共喜也。」對曰:「陛下以帝王之道化成天下,非獨臣之幸,實四海蒼生所共慶也。」致齋大次,行酌獻禮,升降周旋,儼若素習,中外肅然。明日還宮,拜珠率百官稱賀於大明殿。執事之臣及導駕耆老賜金帛有差。拜珠又奏建太廟前殿,議行祫禘配享等禮。
wù yín, chì yǒu sī cún xù kǒng shì zi sūn pín fá zhě.
戊寅,敕有司存恤孔氏子孫貧乏者。
xīn sì, chì: tái xiàn yòng rén, wù jū zī gé.
辛巳,敕:「台憲用人,勿拘資格。」
yí fēng xiàn hé yì shāng jià, zhèn zhī.
儀封縣河溢傷稼,賑之。
guǐ wèi, liú huī zhèng yuàn shǐ luó yuán yú dān luó.
癸未,流徽政院使羅源於耽羅。
liǔ lín xíng diàn chéng.
柳林行殿成。
guǐ sì, yǐ xī sēng luó cáng wèi sī xǐ.
癸巳,以西僧羅藏為司徙。
èr yuè, gēng zǐ, zhì zuǒ yòu qí chè wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ sī, mìng bài zhū zǒng zhī.
二月,庚子,置左右奇徹衛親軍都指揮使司,命拜珠總之。
bà shàng dōu xiē shān diàn jí dì shī sì yì.
罷上都歇山殿及帝師寺役。
xīn chǒu, cì tè kè shí fù zǔ bēi.
辛丑,賜特克實父祖碑。
jiǎ yín, yǐ tài miào yì jūn zào liú bēi chí xíng diàn.
甲寅,以太廟役軍造流杯池行殿。
yǐ mǎo, yǐ xī sēng yì sī lá mán diàn pǔ yǒu jí, shì dà pì qiú yī rén, chī zuì èr shí rén.
乙卯,以西僧亦思剌蠻殿普有疾,釋大辟囚一人,笞罪二十人。
sān yuè, jǐ sì shuò, zuǒ chéng xiàng bài zhū yǐ xué xiào zhèng huà dà yuán, shì huǎn shí jí, ér zhǔ zhě bù wù jǐn xīn, suì zhì fèi chí, qǐng lìng zhōng shū píng zhāng zhèng shì lián xún cān yì zhōng shū shěng shì zhāng yǎng hào dōu shì fù zhū lī chōng dǒng zhī wài jùn xué xiào, réng mìng yù shǐ tái hàn lín yuàn guó zi jiān tóng yì xìng jǔ, cóng zhī.
三月,己巳朔,左丞相拜珠以學校政化大源,似緩實急,而主者不務盡心,遂致廢馳,請令中書平章政事廉恂、參議中書省事張養浩、都事富珠哩翀董之;外郡學校,仍命御史台、翰林院、國子監同議興舉,從之。
xīn wèi, jìn bǔ tiān é, wéi zhě jí qí jiā.
辛未,禁捕天鵝,違者籍其家。
bǐng zǐ, bà jīng shī zhū yíng shàn yì zú sì wàn yú rén.
丙子,罷京師諸營繕役卒四萬餘人。
hé jiān hé nán shǎn xī shí èr jùn chūn hàn qiū lín, mín jī, miǎn qí zū zhī bàn.
河間、河南、陝西十二郡春旱秋霖,民飢,免其租之半。
wù yín, xiū dà zhě chéng.
戊寅,修大者城。
gēng chén, chì: jiāng zhè sēng sì tián, chú sòng gù yǒu yǒng yè jí shì zǔ suǒ cì zhě, yú xī shuì zhī.
庚辰,敕:「江浙僧寺田,除宋故有永業及世祖所賜者,餘悉稅之。」
bǐng xū, fù zhì shì bó tí jǔ sī yú quán zhōu qìng yuán guǎng dōng sān lù, jìn zǐ nǚ jīn yín sī mián xià fān.
丙戌,復置市舶提舉司於泉州、慶元、廣東三路,禁子女、金銀、絲綿下番。
dīng hài, fèng xiáng dào shì wáng dào míng, yǐ yāo yán fú zhū.
丁亥,鳳翔道士王道明,以妖言伏誅。
jǐ chǒu, mìng yǒu sī jiàn mù hū lī cí yú dōng píng, réng shù bēi.
己丑,命有司建穆呼哩祠於東平,仍樹碑。
yǐ guó yòng guì jié, tíng zhū wáng shǎng lài jí huáng hòu suì cì.
以國用匱竭,停諸王賞賚及皇后歲賜。
gēng yín, mìng jiāng zuò yuàn gèng zhì miǎn liú.
庚寅,命將作院更制冕旒。
xīn mǎo, jiān chá yù shǐ hé shǒu qiān, zuò zāng zhàng miǎn.
辛卯,監察御史何守謙,坐贓杖免。
dīng yǒu, xìng liǔ lín, fù mǎ xǔ nà zhī zǐ sū lā sù yuē: chén fù móu pàn, chén mǔ sī cóng rén. dì yuē: rén zǐ shì qīn, yǒu yǐn wú fàn. jīn yǒu guò bù jiàn, nǎi fù gào jié! mìng zhū zhī.
丁酉,幸柳林,駙馬許納之子蘇拉訴曰:「臣父謀叛,臣母私從人。」帝曰:「人子事親,有隱無犯。今有過不諫,乃復告訐!」命誅之。
dì cóng róng wèi bài zhū yuē: zhèn sī tiān xià zhī dà, fēi zhèn yī rén sī lǜ suǒ jí. rǔ wèi zhèn gǔ gōng, wú wàng guī jiàn, yǐ fǔ zhèn zhī bù dǎi. bài zhū dùn shǒu xiè yuē: xī yáo shùn wèi jūn, měi shì xún zhòng, shàn zé shě jǐ cóng rén, wàn shì chēng shèng. jié zhòu wèi jūn, jù jiàn zì xián, yuè rén cóng jǐ, hǎo jìn xiǎo rén, guó miè ér shēn bù bǎo, mín dào yú jīn chēng wèi wú dào zhī zhǔ. chén děng yǎng hé hóng ēn, gǎn bù jié zhōng yǐ bào? rán fán shì yán zhī zé yì, xíng zhī zé nán, chén děng bù yán, zé chén zhī zuì yě. yòu cháng wèi bài zhū yuē: jīn yì yǒu rú táng wèi zhēng zhī gǎn jiàn zhě hū? duì yuē: pán yuán zé shuǐ yuán, yú fāng zé shuǐ fāng. yǒu tài zōng nà jiàn zhī jūn, zé yǒu wèi zhēng gǎn jiàn kě zhī chén. huò yán fó jiào kě zhì tiān xià zhě, dì wèn zhī, duì yuē: qīng jìng jì miè, zì zhì yào yě ruò zhì tiān xià, shě rén yì zé gāng cháng luàn yǐ. dì jiē jiā nà zhī.
帝從容謂拜珠曰:「朕思天下之大,非朕一人思慮所及。汝為朕股肱,毋忘規諫,以輔朕之不逮。」拜珠頓首謝曰:「昔堯、舜為君,每事詢眾,善則捨己從人,萬世稱聖。桀、紂為君,拒諫自賢,悅人從己,好近小人,國滅而身不保,民到於今稱為無道之主。臣等仰荷洪恩,敢不竭忠以報?然凡事言之則易,行之則難,臣等不言,則臣之罪也。」又嘗謂拜珠曰:「今亦有如唐魏徵之敢諫者乎?」對曰:「槃圓則水圓,盂方則水方。有太宗納諫之君,則有魏徵敢諫可之臣。」或言佛教可治天下者,帝問之,對曰:「清淨寂滅,自治要也;若治天下,舍仁義則綱常亂矣。」帝皆嘉納之。
xià, sì yuè, wù xū shuò, dì rú shàng dōu. zhōng shū zuǒ sī dōu shì fù zhū lī chōng cóng dì cì lóng hǔ tái, chéng xiàng bài zhū mìng chōng chuán zhǐ zhōng shū, chōng xíng shù bù hái, yuē: mìng chōng chuán fǒu? bài zhū tàn yuē: zhēn jǐn chì rén yě! jiān wèi chōng yuē: ěr kě zuò zǎi xiàng fǒu? chōng duì yuē: zǎi xiàng gù bù gǎn dāng, rán suǒ xué, zǎi xiàng shì yě. fū wèi zǎi xiàng zhě, bì fú dé cái liàng sì zhě jiē bèi, nǎi zú dāng ěr. bài zhū dà yuè, yǐ jiǔ shāng chōng yuē: fēi gōng bù wén cǐ yán.
夏,四月,戊戌朔,帝如上都。中書左司都事富珠哩翀從帝次龍虎台,丞相拜珠命翀傳旨中書,翀行數步還,曰:「命翀傳否?」拜珠嘆曰:「真謹飭人也!」間謂翀曰:「爾可作宰相否?」翀對曰:「宰相固不敢當,然所學,宰相事也。夫為宰相者,必福、德、才、量四者皆備,乃足當耳。」拜珠大悅,以酒觴翀曰:「非公不聞此言。」
yǐ chǒu, zhōng shū shěng chén qǐng jié shǎng lài yǐ shū mín zhī lì, dì yuē: zhèn sī suǒ chū bèi yú suǒ rù, chū nà zhī jì, qīng bèi yí shèn zhī, zhèn dāng zǔn jié qí yòng.
乙丑,中書省臣請節賞賚以紓民之力,帝曰:「朕思所出倍於所入,出納之際,卿輩宜慎之,朕當撙節其用。」
wǔ yuè, yǐ sì, xiū hū tuó hé dī.
五月,乙巳,修滹沱河堤。
gēng wǔ, fèng fú lín yì èr xiàn mín móu nì, qí shǒu wáng lǘ ér fú zhū, yú zhàng liú zhī.
庚午,奉符、臨邑二縣民謀逆,其首王驢兒伏誅,餘杖流之。
gēng chén, zhì yíng yú yǒng píng, shōu yǎng méng gǔ zǐ nǚ, qiǎn shǐ yù sì fāng, nì zhě zuì zhī.
庚辰,置營於永平,收養蒙古子女,遣使諭四方,匿者罪之。
guǐ wèi, zhì zōng rén méng gǔ shì wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ sī, yǐ bài zhū lǐng qí shì.
癸未,置宗仁蒙古侍衛親軍都指揮使司,以拜珠領其事。
jiǎ shēn, dì xìng wǔ tái shān, bài zhū yuē: zì gǔ dì wáng dé tiān xià yǐ dé mín xīn wèi běn, shī qí xīn zé shī tiān xià. qián gǔ, mín zhī gāo xuè, duō qǔ zé mín kùn ér guó wēi, báo liǎn zé mín zú ér guó ān. dì yuē: qīng yán shén shàn. zhèn sī zhī, mín wèi zhòng, jūn wèi qīng, guó fēi mín zé hé yǐ wèi jūn! jīn lǐ mín zhī shì, qīng děng dāng shú lǜ ér shèn xíng zhī.
甲申,帝幸五台山,拜珠曰:「自古帝王得天下以得民心為本,失其心則失天下。錢穀,民之膏血,多取則民困而國危,薄斂則民足而國安。」帝曰:「卿言甚善。朕思之,民為重,君為輕,國非民則何以為君!今理民之事,卿等當熟慮而慎行之。」
jiǎ shēn, yǐ wú quán jié wèi xuán jiào dà zōng shī, tè jìn shàng qīng.
甲申,以吳全節為玄教大宗師,特進上卿。
rùn yuè, wù xū, fēng zhū gé zhōng wǔ hòu wèi wēi liè zhōng wǔ xiǎn líng rén jì wáng.
閏月,戊戌,封諸葛忠武侯為「威烈忠武顯靈仁濟王」。
guǐ mǎo, jìn bái lián fó shì.
癸卯,禁白蓮佛事。
jiǎ chén, yù shǐ tái qǐng chù jiān chá yù shǐ bù chēng zhí zhě, yǐ shì chéng quàn cóng zhī.
甲辰,御史台請黜監察御史不稱職者,以示懲勸;從之。
wù shēn, yǐ tè men dé ěr zi tóng zhī shū mì yuàn shì bài tǎn zhī shū mì yuàn shì.
戊申,以特們德爾子、同知樞密院事拜坦知樞密院事。
rén zǐ, zuò zǐ tán diàn.
壬子,作紫檀殿。
bǐng yín, chén zhōu yuán líng xiàn dòng mán wèi kòu, qiǎn mín bǔ zhī.
丙寅,辰州沅陵縣洞蠻為寇,遣民捕之。
chì: yǐ chú bù fù rèn zhě, duó qí guān.
敕:「已除不赴任者,奪其官。」
liù yuè, dīng mǎo shuò, dì zhì wǔ tái shān, jìn hù cóng sù wèi wú jiàn mín hé.
六月,丁卯朔,帝至五台山,禁扈從宿衛毋踐民禾。
guǐ yǒu, shēn jìn rì zhě wàng tán tiān xiàng.
癸酉,申禁日者妄談天象。
bǐng zǐ, xiū hún hé dī.
丙子,修渾河堤。
rén wǔ, chén zhōu jiāng shuǐ yì, huài mín lú shě.
壬午,辰州江水溢,壞民廬舍。
shì yuè, qián hàn lín xué shì chéng zhǐ zhào mèng fǔ zú, zhuī fēng wèi guó gōng, shì wén mǐn.
是月,前翰林學士承旨趙孟頫卒,追封魏國公,諡文敏。
qiū, qī yuè, dīng wèi, cì bài zhū píng jiāng tián wàn mǔ. bài zhū cí yuē: bì xià mìng chén lí zhèng shù wù, ruò xiān shòu cì tián, rén qí wèi wǒ hé! dì yuē: rǔ xūn jiù zi sūn, jiā yǐ lián shèn, rén huò shòu lì, zhèn zì yù zhī.
秋,七月,丁未,賜拜珠平江田萬畝。拜珠辭曰:「陛下命臣釐正庶務,若先受賜田,人其謂我何!」帝曰:「汝勛舊子孫,加以廉慎,人或授例,朕自諭之。」
dì zì wǔ tái hái, wù wǔ, cì yīng zhōu, xīn yǒu, cì hún yuán zhōu. bài zhū zòu zhào zhōng shū zuǒ chéng zhāng sī míng zhì, shù qí zuì, zhàng ér miǎn zhī, jí qí jiā.
帝自五台還,戊午,次應州,辛酉,次渾源州。拜珠奏召中書左丞張思明至,數其罪,杖而免之,籍其家。
bā yuè, jǐ sì, dào zhōu níng yuǎn xiàn mín fú yì zhěn zuò luàn, yǒu sī tǎo qín zhī.
八月,己巳,道州寧遠縣民符翼軫作亂,有司討擒之。
jiǎ xū, dì cì fèng shèng zhōu, zhú zōng rén wèi yíng.
甲戌,帝次奉聖州,築宗仁衛營。
dì liú yì mín shì, wù yín, zhào huà cán mài tú yú lù dǐng diàn bì, yǐ shí guān zhī.
帝留意民事,戊寅,詔畫《蠶麥圖》於鹿頂殿壁,以時觀之。
gēng chén, zēng shòu ān shān sì yì zú qī qiān rén.
庚辰,增壽安山寺役卒七千人。
gēng yín, tài shī zhōng shū yòu chéng xiàng tè men dé ěr zú yú jiā, mìng gěi zhí shì zàng dì.
庚寅,太師、中書右丞相特們德爾卒於家,命給直市葬地。
jiǔ yuè, bǐng chén, tài huáng tài hòu hóng jí lī shì bēng.
九月,丙辰,太皇太后鴻吉哩氏崩。
gēng shēn, chì tíng jīn dōng sì nán jiāo.
庚申,敕停今冬祀南郊。
guǐ hài, dì zhèn.
癸亥,地震。
jiǎ zǐ, zuò céng lóu yú zhuō zhōu lù dǐng diàn xī.
甲子,作層樓於涿州鹿頂殿西。
dōng, shí yuè, dīng mǎo shuò, tài shǐ yuàn qǐng jìn míng nián xìng zuò tǔ gōng, cóng zhī.
冬,十月,丁卯朔,太史院請禁明年興作土工,從之。
wù chén, xiǎng tài miào. xiān shì tài cháng zòu, guó āi yǐ rì yì yuè, xún yǒu èr rì wài nǎi jǔ sì shì, dì yuē: tài miào lǐ bù kě fèi, yíng xiāng qù lè kě yě. zhì shì yǐ miào gōng wèi bì, fáng chén gōng xiàn, zhǐ yòng dēng gē.
戊辰,享太廟。先是太常奏,國哀以日易月,旬有二日外乃舉祀事,帝曰:「太廟禮不可廢,迎香去樂可也。」至是以廟工未畢,妨陳宮縣,止用登歌。
bǐng zǐ, jiāng nán xíng tái yù shǐ dài fū tuō kè tuō, zuò qǐng gào wèi dé zhǐ zhé qù zhí, zhàng zhé yún nán, cóng yù shǐ dài fū tè kè shí zòu yě.
丙子,江南行台御史大夫托克托,坐請告未得旨輒去職,杖謫雲南,從御史大夫特克實奏也。
jiǎ shēn, jiàn tài zǔ shén yù diàn yú xìng jiào sì.
甲申,建太祖神御殿於興教寺。
jǐ chǒu, yǐ zhōng shū zuǒ chéng xiàng bài zhū wèi yòu chéng xiàng, jiān xiū guó shǐ. dì yù jué yǐ sān gōng, kěn cí, suì bù zhì zuǒ xiāng, dú rèn yǐ zhèng. cān yì zhōng shū shěng shì wáng jié yán yú bài zhū yuē: wèi xiāng zhī dào, dāng zhèng jǐ yǐ zhèng jūn, zhèng jūn yǐ zhèng tiān xià. chú huàn bù kě yóu yù, yóu yù kǒng shēng tā biàn fú yòng bù kě shē jiàn, shē jiàn zé hài jí yú shēn. bài zhū shēn shì zhī.
己丑,以中書左丞相拜珠為右丞相,監修國史。帝欲爵以三公,懇辭,遂不置左相,獨任以政。參議中書省事王結言於拜珠曰:「為相之道,當正己以正君,正君以正天下。除患不可猶豫,猶豫恐生它變;服用不可奢僭,奢僭則害及於身。」拜珠深是之。
zhì shū shì yù shǐ suǒ nuò mù bà, wèi hàn lín shì jiǎng xué shì tè kè shí zòu fù qí zhí, dì bù yǔn.
治書侍御史索諾木罷,為翰林侍講學士;特克實奏復其職,帝不允。
shí yī yuè, jiǎ wǔ shuò, rì yǒu shí zhī.
十一月,甲午朔,日有食之。
jǐ hài, yǐ lì yòu chéng xiàng, zhào: tiān xià liú mín fù yè zhě, miǎn chà shuì sān nián zhàn hù pín fá yù mài qī zǐ zhě, guān shú hái zhī. fán chāi yì zào zuò, xiān kē shāng jiǎ mò jì fù guì zhī jiā, yǐ yōu nóng lì. miǎn shǎn xī míng nián chà shuì shí zhī sān, gè chù guān diàn tián míng nián zū zhī shí èr, jiāng huái chuàng kē bāo yín quán miǎn zhī.
己亥,以立右丞相,詔:「天下流民復業者,免差稅三年;站戶貧乏鬻賣妻子者,官贖還之。凡差役造作,先科商賈末技富貴之家,以優農力。免陝西明年差稅十之三,各處官佃田明年租之十二,江淮創科包銀全免之。」
jiān chá yù shǐ lǐ duān, yán jìn zhě jīng shī dì zhèn, rì yuè báo shí, jiē chén xià shī zhí suǒ zhì, dì zì zé yuē: shì zhèn sī lǜ bù jí zhì rán. yīn chì qún chén yì dāng xiū chì yǐ jǐn tiān jiè.
監察御史李端,言近者京師地震,日月薄蝕,皆臣下失職所致,帝自責曰:「是朕思慮不及致然。」因敕群臣亦當修飭以謹天戒。
bà shì zǔ yǐ hòu rǒng zhì guān.
罷世祖以後冗置官。
kuò jiāng nán sēng yǒu qī zhě wèi mín.
括江南僧有妻者為民。
guǐ mǎo, dì zhèn.
癸卯,地震。
jiǎ chén, bà huī zhèng yuàn.
甲辰,罷徽政院。
bǐng wǔ, zào lóng chuán sān sōu.
丙午,造龍船三艘。
yù shǐ lǐ duān yán: cháo tíng suī shè qǐ jū zhù, suǒ lù jiē chén xià wén zòu shì mù. shàng zhī yán dòng, yì yí xī shū zhī yǐ fù shǐ guǎn. shì zǔ yǐ lái, suǒ dìng zhì dù, yí zhe wèi lìng, shǐ lì bù dé wèi jiān, zhì yù zhě yǒu suǒ zūn shǒu. bìng cóng zhī.
御史李端言:「朝廷雖設起居注,所錄皆臣下聞奏事目。上之言動,亦宜悉書之以付史館。世祖以來,所定製度,宜著為令,使吏不得為奸,治獄者有所遵守。」並從之。
yǐ mǎo, xuān dé xiàn dì zhèn.
乙卯,宣德縣地震。
chū, zhè mín wú jī, yǐ lěi dài shī yè zhī tián mài yú sī tú liú kuí, kuí lù xuān zhèng shǐ bā lǎ jí sī mǎi zhì zhū sì, yǐ yì sēng lǐn, jiǎo zhào chū kù chāo liù bǎi wǔ shí wàn guàn chóu qí zhí. tián yǐ jiǔ wèi tā rén zhī yè, tè men dé ěr fù zǐ jí tè kè shí děng, shàng xià méng bì fēn shòu zhī, wèi zāng jù wàn. zhēn rén cài dào tài, yǐ jiān shā rén, yù yǐ chéng, tè men dé ěr nà qí jīn, lìng yǒu sī biàn qí yù. bài zhū jǔ zòu èr shì, mìng tái chá jū zhī, jǐn dé qí qíng, yǐ tián guī zhǔ kuí dào tài bā lǎ jí sī děng jiē zuò sǐ, bìng jí qí jiā. xíng bù shàng shū bù dá shí lī zuò shòu dào tài jīn, fàn dé yù zuò guǐ suí, bìng zhàng miǎn. tè shè tè kè shí.
初,浙民吳機,以累代失業之田賣於司徒劉夔,夔賂宣政使巴喇吉斯買置諸寺,以益僧廩,矯詔出庫鈔六百五十萬貫酬其直。田已久為它人之業,特們德爾父子及特克實等,上下蒙蔽分受之,為贓巨萬。真人蔡道泰,以姦殺人,獄已成,特們德爾納其金,令有司變其獄。拜珠舉奏二事,命台察鞫之,盡得其情,以田歸主、夔、道泰、巴喇吉斯等皆坐死,並籍其家。刑部尚書布達實哩坐受道泰金,范德郁坐詭隨,並杖免。特赦特克實。
shí èr yuè, jiǎ zǐ shuò, nán kāng jiàn chāng dà shuǐ, shān bēng, sǐ zhě sì shí qī rén mín jī, mìng zhèn zhī.
十二月,甲子朔,南康、建昌大水,山崩,死者四十七人;民飢,命賑之。
dīng mǎo, zhōng shū píng zhāng zhèng shì mǎ lǔ bà, wèi dà sī nóng, lián xún bà, wèi jí xián dà xué shì. yǐ jí xián dà xué shì zhāng guī wèi píng zhāng zhèng shì.
丁卯,中書平章政事瑪嚕罷,為大司農,廉恂罷,為集賢大學士。以集賢大學士張珪為平章政事。
guī jiā jū yǐ jiǔ, dì zhào jiàn yú yì shuǐ zhī shàng, yuē: sì shì jiù chén, zhèn jiāng bì qīng yǐ zhèng. guī cí guī, qiǎn jìn chén shè lǐ. bài zhū wèn guī yuē: zǎi xiàng zhī tǐ hé xiān? guī yuē: mò xiān yú gé jūn xīn, mò jí yú guǎng yán lù. shí bài zhū fāng yù zhào yòng zhì shì lǎo chén, yōu qí lù zhì, yì shì zhōng shū, suì shǒu jiàn guī, qǐ wèi jí xián dà xué shì. zhì shì fù bài píng zhāng, shì yàn wàn shòu shān, cì yǐ yù dài.
珪家居已久,帝召見於易水之上,曰:「四世舊臣,朕將畀卿以政。」珪辭歸,遣近臣設醴。拜珠問珪曰:「宰相之體何先?」珪曰:「莫先于格君心,莫急於廣言路。」時拜珠方欲召用致仕老臣,優其祿秩,議事中書,遂首薦珪,起為集賢大學士。至是復拜平章,侍宴萬壽山,賜以玉帶。
wù chén, yǐ zhǎng dào jiào zhāng sì chéng wú quán jié lán dào yuán gè sān shòu zhì mìng yín yìn, chì duó qí èr.
戊辰,以掌道教張嗣成、吳全節、藍道元各三授制命、銀印,敕奪其二。
guǐ wèi, yǐ dì zhèn rì shí, chì tíng chén jí yì mǐ zāi zhī dào. zhōng shū píng zhāng zhèng shì zhāng guī kàng yán yú zuò yuē: mǐ zāi dāng jiū qí suǒ yǐ zhì zāi zhě. hàn shā xiào fù, sān nián bù yǔ. xiāo yáng hè yuān sǐ, dú fēi zhì lì zhī duān hū? sǐ zhě gù bù kě fù shēng, ér qíng yì yóu kě zhāo bái, wú shǐ cháo tíng zhōng shī zhī yě.
癸未,以地震、日食,敕廷臣集議弭災之道。中書平章政事張珪抗言於坐曰:「弭災當究其所以致災者。漢殺孝婦,三年不雨。蕭、楊、賀冤死,獨非致沴之端乎?死者固不可復生,而情義猶可昭白,毋使朝廷終失之也。」
jìn jìn shì zòu qǔ méi rù qián wù.
禁近侍奏取沒入錢物。
bǐng xū, cì huái ān zhōng wǔ wáng bā yán cí jì tián èr shí qǐng.
丙戌,賜淮安忠武王巴延祠祭田二十頃。
xī sēng guàn dǐng jí, qǐng shì qiú, dì yuē: shì qiú qí fú, qǐ wèi shī xī! zhèn sī è rén lǚ shè, fǎn hài shàn liáng, hé fú zhī yǒu!
西僧灌頂疾,請釋囚,帝曰:「釋囚祈福,豈為師惜!朕思惡人屢赦,反害善良,何福之有!」
xuān huī yuàn yán, shì zǔ shí huī jí lǎ suì shū shàng shí yáng èr qiān, chéng zōng shí zēng wèi sān qiān, jīn qǐng zēng wǔ qiān. dì bù xǔ, yuē: tiān xià zhī mín, jiē zhèn suǒ yǒu, rú yǒu bù zú, zhèn dāng jì zhī. ruò jiā zhòng fù, bǎi xìng bì zhì kùn qióng, guó yì hé yì! mìng zūn shì zǔ jiù zhì.
宣徽院言,世祖時輝吉喇歲輸尚食羊二千,成宗時增為三千,今請增五千。帝不許,曰:「天下之民,皆朕所有,如有不足,朕當濟之。若加重賦,百姓必致困窮,國亦何益!」命遵世祖舊制。
shì yuè, liǎng jiāng lái ān lù zǒng guǎn cén shì xìng, gé mán ān fǔ sī fù shǐ lóng rén guì, jiē yǐ qí dì zuò luàn, róu yuǎn zhōu dòng mán bǎ zhě wèi kòu bìng qiǎn bīng tǎo bǔ zhī.
是月,兩江來安路總管岑世興,葛蠻安撫司副使龍仁貴,皆以其地作亂,柔遠州洞蠻把者為寇;並遣兵討捕之。
shì suì, shān běi lián fǎng sī jīng lì xǔ yǒu rén, qiān jiāng nán xíng tái jiān chá yù shǐ, xíng bù guǎng dōng, yǐ tān mò hé bà lián fǎng fù shǐ hā zhì cài yǎn. zhì jiāng xī, huì lián fǎng shǐ miáo hǎo qiān jiān fén hūn chāo, jiǎn shì chāo zhě rì zhì bǎi yú rén, hǎo qiān kǒng qí yǒu bì, tòng biān zhī, rén wèi zuì, lǜ tī zhēn wèi wěi yǐ yíng qí yì. guǎn kù lì ér xià, bàng lüè wú quán fū, qì mò néng cháng. yǒu rén fù shì, shuài zhēn wù yě, suì shì zhī. fán shì guān háo mín, yǒu rén xī qín zhì yǐ fǎ, bù nèi sù rán.
是歲,山北廉訪司經歷許有壬,遷江南行台監察御史,行部廣東,以貪墨劾罷廉訪副使哈質蔡衍。至江西,會廉訪使苗好謙監焚昏鈔,檢視鈔者日至百餘人,好謙恐其有弊,痛鞭之,人畏罪,率剔真為偽以迎其意。管庫吏而下,搒掠無全膚,訖莫能償。有壬覆視,率真物也,遂釋之。凡勢官豪民,有壬悉擒治以法,部內肅然。
gān sù suì tiào liáng yú lán zhōu, duō zhì èr wàn shí, jù níng xià gè qiān yú lǐ zhì gān zhōu, zì gān zhōu yòu qiān yú lǐ shǐ dá yī jí nà lù, ér níng xià jù yī jí nà jǐn qiān lǐ. zhì shì xíng shěng píng zhāng nài mǎ tái lìng wǎn zhě zì níng xià jìng qū yī jí nà, suì shěng fèi liù shí wàn mín. nài mǎ tái, mù hū lī wǔ shì sūn yě, xìng míng guǒ shàn duàn, suǒ zhì yǒu zhì shēng.
甘肅歲糶糧於蘭州,多至二萬石,距寧夏各千餘里至甘州,自甘州又千餘里始達伊集納路,而寧夏距伊集納僅千里。至是行省平章奈瑪台令挽者自寧夏徑趨伊集納,歲省費六十萬緡。奈瑪台,穆呼哩五世孫也,性明果善斷,所至有治聲。
zhì zhì sān nián
◎至治三年
chūn, zhēng yuè, guǐ sì shuò, yǐ yǔ chéng xiàn qù qiū lín yǔ, xiàn rén xíng zhe chéng jìn chū sù yǐ zhèn jī mín, mìng jīng qí mén.
春,正月,癸巳朔,以禹城縣去秋霖雨,縣人邢著、程進出粟以賑饑民,命旌其門。
jǐ hài, sī míng zhōu dào qǐ, hú guǎng xíng shěng dū bīng bǔ zhī.
己亥,思明州盜起,湖廣行省督兵捕之。
gēng zǐ, xíng bù shàng shū wū nè ěr, zuò zāng zhàng miǎn.
庚子,刑部尚書烏訥爾,坐贓杖免。
rén yín, yǐ xíng shěng píng zhāng zhèng shì fù jiān zǒng jūn zhèng, jūn guān yǒu zuì, zhòng zhě yǐ wén, qīng zhě jiù jué.
壬寅,以行省平章政事復兼總軍政,軍官有罪,重者以聞,輕者就決。
bà shàng dōu yún zhōu xìng hé xuān dé wèi zhōu fèng shèng zhōu jí jī míng shān fáng shān huáng lú sān chā zhū jīn yín zhì, tīng mín cǎi liàn, yǐ shí fēn zhī sān shū guān.
罷上都、雲州、興和、宣德、蔚州、奉聖州及雞鳴山、房山、黃蘆、三叉諸金銀治,聽民采煉,以十分之三輸官。
qǐ qián shū mì yuàn fù shǐ wú yuán guī wáng yuē wèi jí xián dà xué shì, hàn lín shì jiǎng xué shì hán cóng yì wèi zhāo wén guǎn dà xué shì, bìng shāng yì zhōng shū shěng shì. chéng xiàng bài zhū yòu yán qián jí xián shì jiǎng xué shì zhào jū xìn, zhí xué shì wú chéng, jiē yǒu dé lǎo rú, qǐng zhēng yòng zhī, dì xǐ yuē: qīng yán shì fù zhèn xīn, gèng dāng shǐ fǎng shān lín yǐn yì zhī shì. suì yǐ jū xìn wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ, chéng wèi xué shì. wáng yuē nián lǎo, bǐ yǐ qí lù jiā jū, měi rì yī zhì zhōng shū, zhèng duō tīng cān zhuó.
起前樞密院副使吳元珪、王約為集賢大學士,翰林侍講學士韓從益為昭文館大學士,並商議中書省事。丞相拜珠又言前集賢侍講學士趙居信,直學士吳澄,皆有德老儒,請徵用之,帝喜曰:「卿言適副朕心,更當使訪山林隱逸之士。」遂以居信為翰林學士承旨,澄為學士。王約年老,俾以其祿家居,每日一至中書,政多聽參酌。
dì cháng wèi tái chén yuē: zhèn shēn jū jiǔ zhòng, chén xià jiān tān, mín shēng jí kǔ, qǐ néng zhōu zhī! gù yòng qīng děng wèi ěr mù. nǎng zhě tè men dé ěr tān dù wú zhuàng, rǔ děng gǒng mò bù yán. qí rén suī sǐ, yí jí qí jiā yǐ chéng hòu yě. xīn hài, shēn mìng yù shǐ dài fū tè kè shí zhèn xìng tái gāng, zhào yù zhōng wài.
帝嘗謂台臣曰:「朕深居九重,臣下奸貪,民生疾苦,豈能周知!故用卿等為耳目。曩者特們德爾貪蠹無狀,汝等拱默不言。其人雖死,宜籍其家以懲後也。」辛亥,申命御史大夫特克實振興台綱,詔諭中外。
rén zǐ, qiǎn huí huí pào shǒu wàn hù fù rǔ níng xīn cài, zūn shì zǔ jiù zhì jiào xí pào fǎ.
壬子,遣回回砲手萬戶赴汝寧、新蔡,遵世祖舊制教習砲法。
jìng jiāng yōng liǔ zhū jùn liáo wèi kòu, mìng hú guǎng xíng shěng dū bīng bǔ zhī.
靜江、邕、柳諸郡獠為寇,命湖廣行省督兵捕之。
bǐng chén, quán zhōu mín liú yīng zǒng zuò luàn, mìng jiāng zhè xíng shěng qiǎn bīng bǔ zhī.
丙辰,泉州民留應總作亂,命江浙行省遣兵捕之。
xīn yǒu, jìn gù shā zi sūn wū píng mín zhě.
辛酉,禁故殺子孫誣平民者。
chū, sì chuān xíng shěng píng zhāng zhèng shì zhào shì yán, wèi qí dì sòng bù fǎ shì, xì yù dài duì, qí dì táo qù, tè men dé ěr bì yù shā zhī, yǒu sī chéng wàng fēng zhǐ, shù xié lìng zì cái, shì yán zhōng bù wèi dòng. zhì shì chéng xiàng bài zhū wèi yán qí wú zuì, zhào shì zhī. réng zhe lìng: yuán gào táo bǎi rì bù chū, zé shì dài duì zhě.
初,四川行省平章政事趙世延,為其弟訟不法事,系獄待對,其弟逃去,特們德爾必欲殺之,有司承望風旨,數脅令自裁,世延終不為動。至是丞相拜珠為言其無罪,詔釋之。仍著令:「原告逃百日不出,則釋待對者。」
èr yuè, guǐ hài shuò, zuò shàng dōu huá yán sì dì shī pà kè sī bā sì jí chéng xiàng bài zhū dì, yì jūn liù qiān èr bǎi rén.
二月,癸亥朔,作上都華嚴寺、帝師帕克斯巴寺及丞相拜珠第,役軍六千二百人。
dìng jūn guān xí zhí, dí zhǎng zi sūn yòu zhě, lìng zhū xiōng dì shè zhī, suǒ shòu zhì chì shū quán xí, yǐ shěng zhēng sòng.
定軍官襲職,嫡長子孫幼者,令諸兄弟攝之,所受制敕書權襲,以省爭訟。
bǐng yín, hàn lín guó shǐ yuàn jìn rén zōng shí lù. jìn qián shù rì, jiān xiū bài zhū yì guó shǐ yuàn tīng dú shǒu juǎn, shū dà dé shí nián shì, bù shū zuǒ chéng xiàng hā lǎ hā sī dìng cè gōng, wéi shū yuè wáng tú lǎ yǒng jué. bài zhū cóng róng wèi shǐ guān yuē: wú zuǒ chéng xiàng, suī bǎi yuè wáng hé yì! lù yīng quǎn zhī láo ér lüè fā zōng zhǐ shì zhī rén, kě hū? lì mìng shū zhī, qí tā bǐ xuē wèi jǐn rán zhě, yī yī zhèng zhī. rén jiē fú qí zhuō shí.
丙寅,翰林國史院進《仁宗實錄》。進前數日,監修拜珠詣國史院聽讀首卷,書大德十年事,不書左丞相哈喇哈斯定策功,惟書越王圖喇勇決。拜珠從容謂史官曰:「無左丞相,雖百越王何益!錄鷹犬之勞而略發蹤指示之人,可乎?」立命書之,其它筆削未盡然者,一一正之。人皆服其卓識。
jǐ sì, xiū guǎng huì hé zhá shí yǒu jiǔ suǒ, zhì yě hú sāng qián dào.
己巳,修廣惠河閘十有九所,治野狐、桑乾道。
guǐ yǒu, tián yú liǔ lín. dì gù wèi bài zhū yuē: jìn zhě dì dào shī níng, fēng yǔ bù shí, qǐ zhèn zuǎn chéng dà bǎo xíng shì yǒu què yú? duì yuē: dì zhèn zì gǔ yǒu zhī, bì xià zì zé gù yí, yì yóu chén děng shī zhí, bù néng xiè lǐ. dì yuē: zhèn zài wèi sān zài, yú zhào xìng wàn wù, qǐ wú chéng lì zhī shì! qīng děng yí yǔ bǎi guān yì, yǒu biàn mín lì wù zhě, zhèn jí xíng zhī.
癸酉,畋於柳林。帝顧謂拜珠曰:「近者地道失寧,風雨不時,豈朕纂承大寶行事有闕歟?」對曰:「地震自古有之,陛下自責固宜,亦由臣等失職,不能燮理。」帝曰:「朕在位三載,於兆姓萬物,豈無乘戾之事!卿等宜與百官議,有便民利物者,朕即行之。」
bài zhū huàn fǎ zhì bù yī, yǒu sī wú suǒ shǒu, qǐng xiáng dìng jiù diǎn yǐ wèi tōng zhì. yú shì mìng shū mì fù shǐ wán yán nà tǎn jí xián xué shì shì yù shǐ cáo bó qǐ zuǎn jí lèi cháo gé lì ér sǔn yì zhī. shū chéng, xīn sì, zòu shàng, fán èr qiān wǔ bǎi sān shí jiǔ tiáo, míng yuē dà yuán tōng zhì, bān xíng tiān xià. bó qǐ yán: wǔ xíng zhě, xíng yì wǔ děng. jīn qíng zhàng tú yì yú qiān lǐ zhī wài, bǎi wú yī shēng hái zhě, shì yī rén shēn bèi wǔ xíng, fēi wǔ xíng gè dǐ yú rén yě, fǎ dāng gǎi yì. chéng xiàng suī shì zhī ér bù guǒ xíng.
拜珠患法制不一,有司無所守,請詳定舊典以為通制。於是命樞密副使完顏納坦、集賢學士侍御史曹伯啟纂集累朝格例而損益之。書成,辛巳,奏上,凡二千五百三十九條,名曰《大元通制》,頒行天下。伯啟言:「五刑者,刑異五等。今黥、杖、徒役於千里之外,百無一生還者,是一人身備五刑,非五刑各底於人也,法當改易。」丞相雖是之而不果行。
bǐng xū, yǔ tǔ.
丙戌,雨土。
zào wǔ hé qí.
造五輅旗。
dīng hài, chì jīn shū cáng jīng èr bù, mìng bài zhū děng zǒng zhī.
丁亥,敕金書《藏經》二部,命拜珠等總之。
wù zǐ, fēng yīng shī bù hā wèi zhào guó gōng.
戊子,封鷹師布哈為趙國公。
xīn mǎo, yǐ tài zǐ bīn kè bā tú lián pín, cì chāo shí wàn guàn.
辛卯,以太子賓客巴圖廉貧,賜鈔十萬貫。
sān yuè, rén chén shuò, dì rú shàng dōu.
三月,壬辰朔,帝如上都。
dīng yǒu, píng jiāng lù jiā dìng zhōu jī, fā sù liù wàn shí zhèn zhī.
丁酉,平江路嘉定州飢,發粟六萬石賑之。
dīng wèi, xī fān cān bo láng zhū zú pàn, chì zhèn xī wǔ jìng wáng chuò sī jiān děng fā bīng tǎo zhī.
丁未,西番參卜郎諸族叛,敕鎮西武靖王綽斯監等發兵討之。
wù shēn, fù tài huáng tài hòu yú shùn zōng miào shì, shàng zūn shì yuē zhāo xiàn yuán shèng huáng hòu.
戊申,祔太皇太后於順宗廟室,上尊諡曰昭獻元聖皇后。
xīn hài, yǐ yuán míng wáng dào míng zhī luàn, jìn sēng dào dù dié fú xián.
辛亥,以圓明、王道明之亂,禁僧、道度牒符弦。
bǐng chén, chì: yī bo jiàng guān, jū sàng bù dé qù zhí, qī shí bù tīng zhì shì, zi sūn wú yìn xù, néng shào qí yè zhě liàng cái lù yòng.
丙辰,敕:「醫、卜、匠官,居喪不得去職,七十不聽致仕,子孫無廕敘,能紹其業者量材錄用。」
jiān chá yù shǐ bài zhū jiā hún zuò jǔ bā sī ěr jì sū shī dāng, bìng chù miǎn.
監察御史拜珠、嘉琿坐舉巴斯爾濟蘇失當,並黜免。
xià, sì yuè, rén xū shuò, chì tiān xià zhū sī mìng sēng sòng jīng shí wàn bù.
夏,四月,壬戌朔,敕天下諸司命僧誦經十萬部。
dīng mǎo, jīng nèi huáng xiàn jié fù wáng shì.
丁卯,旌內黃縣節婦王氏。
jǐ sì, jùn jīn shuǐ hé.
己巳,浚金水河。
jiǎ xū, chì dōu gōng dé shǐ kù ěr lǔ zhì jīng shī. shì qiú dà pì sān shí yī rén, zhàng wǔ shí qī yǐ shàng zhě liù shí jiǔ rén. fàng lóng qín shí wàn, mìng yǒu sī cháng qí zhí.
甲戌,敕都功德使庫爾嚕至京師。釋囚大辟三十一人,杖五十七以上者六十九人。放籠禽十萬,命有司償其直。
jǐ mǎo, zhào xíng zhù yì fǎ. qiǎn shǐ kǎo shì shuì jí gāo xià, chū tián ruò gān mǔ, shǐ yīng yì zhī rén gèng zhǎng zhī, shōu qí suì rù yǐ zhù yì fèi, guān bù dé yǔ.
己卯,詔行助役法。遣使考視稅籍高下,出田若干畝,使應役之人更掌之,收其歲入以助役費,官不得與。
wǔ yuè, gēng zǐ, dà fēng, yǔ báo, liǔ lín xíng gōng dà mù jǐn bá.
五月,庚子,大風,雨雹,柳林行宮大木盡拔。
xīn chǒu, yǐ tè kè shí dú shǔ yù shǐ dài fū shì.
辛丑,以特克實獨署御史大夫事。
wù shēn, jiān chá yù shǐ shàn jì yuán sòng yì yán tè men dé ěr jiān tān fù guó, shēng táo xiǎn lù, sǐ yǒu yú gū. nǎi mìng huǐ suǒ lì fù zǔ bēi, bìng zhuī guān jué jí fēng zèng zhì shū, jí méi qí jiā zī, gào yù zhōng wài.
戊申,監察御史善繼元、宋翼言「特們德爾奸貪負國,生逃顯戮,死有餘辜。」乃命毀所立父祖碑,並追官爵及封贈制書,籍沒其家資,告諭中外。
dì yù dà ān gé, jiàn tài zǔ shì zǔ yí yī, jiē yǐ jiān sù mù mián wèi zhī, zhòng jiā bǔ zhuì, jiē tàn liáng jiǔ, wèi shì chén yuē: zǔ zōng chuàng yè jiān nán, fú yòng jié jiǎn nǎi rú cǐ, zhèn yān gǎn qǐng kè wàng zhī!
帝御大安閣,見太祖、世祖遺衣,皆以縑素木棉為之,重加補綴,嗟嘆良久,謂侍臣曰:「祖宗創業艱難,服用節儉乃如此,朕焉敢頃刻忘之!」
wù wǔ, zòu yuán xíng gōng zhèng diàn zāi, shàng dōu lì yòng jiān kù huǒ, dì mìng wèi shì pū miè zhī. yīn yǔ qún chén yuē: yě huáng shǐ jiàn gōng shì, yú jīn ān yān, zhì zhèn ér huǐ, shí zhèn bù néng tú zhì zhī gù yě. qí yù wèi bīng shù biān, yǒu zú lèi gōng, qǐng shǎng yǐ guān, dì yuē: míng jué qǐ shǎng rén zhī wù! cì chāo sān qiān guàn.
戊午,奏元行宮正殿災,上都利用監庫火,帝命衛士撲滅之。因語群臣曰:「也皇始建宮室,於今安焉,至朕而毀,實朕不能圖治之故也。」奇御衛兵戍邊,有卒累功,請賞以官,帝曰:「名爵豈賞人之物!」賜鈔三千貫。
liù yuè, kòu wéi níng dōu, zhōu mín sūn wáng chén chū liáng xiǎng jūn, jīng qí mén.
六月,寇圍寧都,州民孫王臣出糧餉軍,旌其門。
dīng mǎo, xī fān cān bo láng zhū kòu wèi píng, qiǎn huī zhèng shǐ chǒu lǔ wǎng dū shī.
丁卯,西番參卜郎諸寇未平,遣徽政使丑嚕往督師。
rén shēn, jiāng zuò yuàn shǐ hā sǎ bù hā, zuò wǎng shàng yíng lì, zhàng liú zhī, jí qí jiā.
壬申,將作院使哈撒布哈,坐罔上營利,杖流之,籍其家。
liú shǒu sī yǐ yǔ qǐng xiū dū chéng, zhào yǐ bù yí dà xìng tǔ gōng, qí lüè wán zhī.
留守司以雨請修都城,詔以不宜大興土功,其略完之。
guǐ yǒu, tài cháng qǐng zuǎn xiū lèi cháo yí lǐ, cóng zhī.
癸酉,太常請纂修累朝儀禮,從之。
yǐ yǒu, zhū wáng xī jì bó shù kòu biān, zhì shì qiǎn shǐ lái jiàng, dì yuē: zhèn fēi yù bǐ tǔ dì rén mín, dàn wú mín bù lí biān huàn, jūn shì miǎn yú láo yì, sī xìng yǐ. jīn jì lái jiàng, dāng hòu qí cì yǐ ān zhī.
乙酉,諸王錫濟伯數寇邊,至是遣使來降,帝曰:「朕非欲彼土地人民,但吾民不罹邊患,軍士免於勞役,斯幸矣。今既來降,當厚其賜以安之。」
qiū, qī yuè, xīn mǎo shuò, xuān zhèng shǐ qí chè tái zì wěi zhǐ shǔ shì, zhōng shū yǐ tǐ zhì fēi yí, qǐng tōng xíng jìn zhǐ, cóng zhī.
秋,七月,辛卯朔,宣政使奇徹台自偉旨署事,中書以體制非宜,請通行禁止,從之。
guǐ mǎo, tài miào chéng. qián diàn shí yǒu wǔ jiān, dōng xī èr mén wèi jiā shì, nán xiàng.
癸卯,太廟成。前殿十有五間,東西二門為夾室,南向。
zhī shū mì yuàn shì bài tǎn, zuò zāng zhàng miǎn.
知樞密院事拜坦,坐贓杖免。
yǐ sì, zhāo yù zuǒ yòu liǎng jiāng huáng shèng xǔ cén shì xìng.
乙巳,招諭左右兩江黃勝許、岑世興。
jǐ yǒu, chéng xiàng bài zhū, yǐ hǎi yùn liáng shì shì zǔ shí dùn zēng shù bèi, jīn jiāng nán mín lì kùn jí ér jīng cāng chōng mǎn, qǐng suì jiǎn èr shí wàn shí dì suì bìng tè men dé ěr zēng kē jiāng huái liáng miǎn zhī.
己酉,丞相拜珠,以海運糧視世祖時頓增數倍,今江南民力困極而京倉充滿,請歲減二十萬石;帝遂並特們德爾增科江淮糧免之。
bǐng chén, yù shǐ tái qǐng jiàng zhǐ kāi yán lù, dì yuē: yán lù hé cháng bù kāi, dàn qīng děng xuǎn rén wèi dāng ěr. zhèn zhī xiàng suǒ hé zhě, lǜ yóu sù yuàn luó zhī chéng yù, jiā zhī yǐ zuì, suì diàn qí rén, zhōng shēn bù fù shēn. yù shǐ cháng jǔ bā ěr jì sū kě rèn dà shì, wèi jǐ, yǐ tān mò fú zhū. yán lù xuǎn rén, dāng hū fǒu hū? shí tè men dé ěr liǎng zi jù huò zuì, huǐ bēi jí zī, míng zhì qí fá. dì fāng wěi rèn bài zhū, yǐ jìn xián tuì bù xiào wèi jí wù. tè kè shí yǐ jiān dǎng bù zì ān, ér dì yòu lǚ chì tái chén yǐ ē bǐ tè men dé ěr zhī shì, tè kè shí yóu shì yì jù.
丙辰,御史台請降旨開言路,帝曰:「言路何嘗不開,但卿等選人未當耳。朕知向所劾者,率由宿怨羅織成獄,加之以罪,遂玷其人,終身不復伸。御史嘗舉巴爾濟蘇可任大事,未幾,以貪墨伏誅。言路選人,當乎否乎?」時特們德爾兩子俱獲罪,毀碑籍資,明致其罰。帝方委任拜珠,以進賢退不肖為急務。特克實以奸黨不自安,而帝又屢飭台臣以阿比特們德爾之事,特克實由是益懼。
shì yuè, jì níng xìng hé dà tóng sān lù yǔn shuāng.
是月,冀寧、興和、大同三路隕霜。
dì zài shàng dōu, yè mèi bù níng, mìng zuò fó shì, bài zhū yǐ guó yòng bù zú jiàn zhǐ zhī. jì ér jiān dǎng jù zhū zhě, fù yīn yòu qún sēng, yán guó dāng yǒu è, fēi zuò fó shì ér dà shè, wú yǐ ráng zhī. bài zhū chì yuē: ěr bèi bù guò tú dé jīn bó ér yǐ, yòu yù bì yǒu zuì yé? jiān dǎng wén zhī, zhī bì bù miǎn, suì méng nì tú.
帝在上都,夜寐不寧,命作佛事,拜珠以國用不足諫止之。既而奸黨懼誅者,復陰誘群僧,言國當有厄,非作佛事而大赦,無以禳之。拜珠叱曰:「爾輩不過圖得金帛而已,又欲庇有罪耶?」奸黨聞之,知必不免,遂萌逆圖。
bā yuè, xīn yǒu, jìn wáng liè yú tú lǎ zhī dì, tè kè shí qiǎn wū lǔ sī gào yuē: wǒ yǔ hā kè sǎn é sēn tè mù ěr shí dá ěr móu yǐ dìng, shì chéng, tuī lì wáng wèi huáng dì. yòu lìng wū lǔ sī yǐ qí shì gào jìn wáng zhī nèi shǐ dōu ěr sū, qiě yán: rǔ yǔ bā sū hū zhī zhī, wù lìng shū mǎ ěr jié dé wén yě. jìn wáng mìng qiú wū lǔ sī, qiǎn bā lēi mì shí tè děng fù shàng dōu, yǐ nì móu gào.
八月,辛酉,晉王獵於圖喇之地,特克實遣烏魯斯告曰:「我與哈克繖、額森特穆爾、實達爾謀已定,事成,推立王為皇帝。」又令烏魯斯以其事告晉王之內史都爾蘇,且言:「汝與巴蘇呼知之,勿令舒瑪爾節得聞也。」晉王命囚烏魯斯,遣巴勒密實特等赴上都,以逆謀告。
dì nán hái. guǐ hài, zhù bì nán pō, jìn wáng zhī shǐ wèi zhì. shì xī, tè kè shí é sēn tè mù ěr shí dá ěr yǔ qián zhōng shū píng zhāng zhèng shì qí qín tè mù ěr qián yún nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì è lēi zhé tè men dé ěr zhī zǐ qián zhì shū shì yù shǐ suǒ nuò mù tè kè shí zhī dì xuān huī shǐ suǒ nuò mù diǎn ruì yuàn shǐ tuō hé qí shū mì yuàn fù shǐ ā sà ěr qiān shū shū mì yuàn zhāng dài wèi shì tú men jí zhū wáng é tè bù hā bó luō yī lǔ tè mù ěr kù kù bù hā wū lǔ sī bù hā děng, yǐ tè kè shí suǒ lǐng ā sū wèi bīng wèi wài yīng, shā yòu chéng xiàng bài zhū, ér tè kè shí zhí fàn jìn wò, shǒu shì dì yú wò suǒ. nián èr shí yī, cóng zàng zhū dì líng.
帝南還。癸亥,駐蹕南坡,晉王之使未至。是夕,特克實、額森特穆爾、實達爾與前中書平章政事齊勤特穆爾、前雲南行省平章政事鄂勒哲、特們德爾之子前治書侍御史索諾木、特克實之弟宣徽使索諾木、典瑞院使托和齊、樞密院副使阿薩爾、簽書樞密院章岱、衛士圖們及諸王額特布哈、博囉、伊嚕特穆爾、庫庫布哈、烏魯斯布哈等,以特克實所領阿蘇衛兵為外應,殺右丞相拜珠,而特克實直犯禁幄,手弒帝於臥所。年二十一,從葬諸帝陵。
dì xìng gāng míng, cháng yǐ dì zhèn, jiǎn shàn, chè lè, bì zhèng diàn, yǒu jìn chén chēng shāng yǐ hè, wèn: hé wèi hè? zhèn fāng xiū dé bù xiá, rǔ wèi dà chén, bù néng kuāng fǔ, fǎn wèi xiàn yé? chì chū zhī. cháng jiè qún chén yuē: qīng děng jū gāo wèi, shí hòu lù, dāng miǎn lì tú bào. gǒu huò pín fá, zhèn bù xī cì rǔ ruò wèi bù fǎ, zé bì xíng wú shè. bā ěr jì sū xià yù, wèi zuǒ yòu yuē: fǎ zhě, zǔ zōng suǒ zhì, fēi zhèn suǒ de sī. bā ěr jì sū suī shì zhèn rì jiǔ, jīn yǒu zuì, dāng lùn rú fǎ. cháng yù lù dǐng diàn, wèi bài zhū yuē: zhèn yǐ yòu chōng, sì chéng dà yè, jǐn yī yù shí, hé qiú bù dé! wéi wǒ zǔ zōng zhì fēng mù yǔ, kān dìng wàn fāng, céng yǒu cǐ lè yé? qīng yuán xūn zhī yì, dāng tǐ zhèn zhì huái, wú tiǎn ěr zǔ! bài zhū dùn shǒu xiè yuē: chuàng yè wéi jiān, shǒu chéng bù yì, bì xià yán jí cǐ, yì zhào zhī fú yě. yòu wèi dà chén yuē: zhōng shū xuǎn rén shǔ shì wèi xún rì, yù shǐ tái jí gǎi chú zhī. tái chú yì rán. jīn shān lín zhī shì, yí yì liáng duō, qīng děng bù néng jǐn xīn qiú fǎng, wéi yǐ qīn qī gù jiù gèng xiāng yǐn yòng yé? qí míng duàn rú cǐ. rán yǐ guǒ yú xíng lù, jiān dǎng jù zhū, suì gòu dà biàn yún.
帝性剛明,嘗以地震,減膳,徹樂,避正殿,有近臣稱觴以賀,問:「何為賀?朕方修德不暇,汝為大臣,不能匡輔,反為陷耶?」斥出之。嘗戒群臣曰:「卿等居高位,食厚祿,當勉力圖報。苟或貧乏,朕不惜賜汝;若為不法,則必刑無赦。」巴爾濟蘇下獄,謂左右曰:「法者,祖宗所制,非朕所得私。巴爾濟蘇雖事朕日久,今有罪,當論如法。」嘗御鹿頂殿,謂拜珠曰:「朕以幼沖,嗣承大業,錦衣玉食,何求不得!惟我祖宗櫛風沐雨,戡定萬方,曾有此樂耶?卿元勛之裔,當體朕至懷,毋忝爾祖!」拜珠頓首謝曰:「創業維艱,守成不易,陛下言及此,億兆之福也。」又謂大臣曰:「中書選人署事未旬日,御史台即改除之。台除亦然。今山林之士,遺逸良多,卿等不能盡心求訪,惟以親戚故舊更相引用耶?」其明斷如此。然以果於刑戮,奸黨懼誅,遂構大變雲。
zhāng guī zài dà dū, wén nán pō zhī biàn, mì yán yú jiān shěng wèi wáng kù kù tú yuē: wǒ shì wèi guó zhōng chén, bù gǎn ài sǐ. shì yǐ rú cǐ, dà tǒng dāng zài jìn dǐ. wǒ yǒu mì shū chén zhū nì dìng luàn zhī yí, fēi wáng mò gǎn zhì. kù kù tú yuē: gōng chéng zhōng, wàn yī shì xiè, dé wú wēi hū? guī yuē: shì chéng, wáng zhī gōng, bù chéng, wú jiā gān jī fěn wàn sǐ, bù gǎn yǐ yán lèi wáng. kù kù tú nǎi qiǎn rén dá guī shū yú jìn wáng, qiě quàn jìn.
張珪在大都,聞南坡之變,密言於監省魏王庫庫圖曰:「我世為國忠臣,不敢愛死。事已如此,大統當在晉邸。我有密書陳誅逆定亂之宜,非王莫敢致。」庫庫圖曰:「公誠忠,萬一事泄,得無危乎?」珪曰:「事成,王之功,不成,吾家甘齏粉萬死,不敢以言累王。」庫庫圖乃遣人達珪書於晉王,且勸進。
zhū wáng é tè bù hā jí é sēn tè mù ěr fèng huáng dì xǐ shòu běi yíng jìn wáng yú zhèn suǒ. guǐ sì, jìn wáng jí huáng dì wèi yú lóng jū hé, dà shè tiān xià.
諸王額特布哈及額森特穆爾奉皇帝璽綬北迎晉王於鎮所。癸巳,晉王即皇帝位於龍居河,大赦天下。
shì rì, yǐ zhī shū mì yuàn shì é sēn tè mù ěr wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, yǐ nèi shǐ dōu ěr sū wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, nài màn tái wèi zhōng shū yòu chéng, yù shǐ dài fū tè kè shí zhī shū mì yuàn shì, bó luō wèi xuān huī yuàn shǐ, shū mǎ ěr jié wèi xuān zhèng yuàn shǐ.
是日,以知樞密院事額森特穆爾為中書右丞相,以內史都爾蘇為中書平章政事,奈曼台為中書右丞,御史大夫特克實知樞密院事,博囉為宣徽院使,舒瑪爾節為宣政院使。
yǐ wèi, yǐ shū mì fù shǐ ā sà ěr wèi yù shǐ zhōng chéng, nèi shǐ shàn sēng wèi zhōng shū zuǒ chéng.
乙未,以樞密副使阿薩爾為御史中丞,內史善僧為中書左丞。
dīng yǒu, yǐ è lēi zhé zhī shū mì yuàn shì, tú men tóng qiān shū mì yuàn shì.
丁酉,以鄂勒哲知樞密院事,圖們同簽樞密院事。
wù xū, yǐ sà dí mì shí zhī shū mì yuàn shì, zhāng tái tóng zhī shū mì yuàn shì.
戊戌,以薩迪密實知樞密院事,章台同知樞密院事。
jǐ hài, chì yù bǎi sī: fán quán shòu guān, zūn shì zǔ jiù zhì, wéi shū mì yuàn yù shǐ tái xuān zhèng yuàn xuān huī yuàn dé zì zòu wén, yú xī yóu zhōng shū.
己亥,敕諭百司:「凡銓授官,遵世祖舊制,惟樞密院、御史台、宣政院、宣徽院得自奏聞,餘悉由中書。」
xīn chǒu, yǐ mǎ mó xī zhī shū mì yuàn shì, shí dá ěr wèi dà sī nóng.
辛丑,以瑪謨錫知樞密院事,實達爾為大司農。
zhào zhū wáng shǔ liú xǐ yuǎn dì jí hái yuán jí zhě èr shí sì rén hái jīng shī.
召諸王屬流徙遠地及還元籍者二十四人還京師。
dōng, shí yuè, guǐ hài, xiū fó shì yú dà míng diàn.
冬,十月,癸亥,修佛事於大明殿。
tè kè shí zhī biàn, zhū wáng mài nǔ táo fù qián dǐ, yuàn xiào sǐ lì, qiě yán yú dì yuē: bù zhū yuán xiōng, zé bì xià shàn míng bù zhe, tiān xià hòu shì hé cóng ér zhī! dì shēn rán zhī. jiǎ zǐ, yǐ shū mǎ ěr jié wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, shǎn xī xíng shěng zuǒ chéng tú lǔ tōng zhèng yuàn shǐ níng zhū bìng wèi yù shǐ dài fū, sū sū wèi yù shǐ zhōng chéng. qiǎn shǐ zhì dà dū, yǐ jí wèi gào tiān dì zōng miào shè jì. mìng shū mǎ ěr jié níng zhū zhū nì zéi tè kè shí shí dá ěr qí qín tè mù ěr tuō hé qí zhāng dài děng yú dà dū, bìng lù qí zi sūn, jí méi jiā chǎn wéi tè men dé ěr zi suǒ nuò mù yì yuǎn liú, zhāng guī yuē: suǒ nuò mù cóng nì zéi, qīn zhuó chéng xiàng bài zhū, nǎi yù huó zhī yé?
特克實之變,諸王邁努逃赴潛邸,願效死力,且言於帝曰:「不誅元兇,則陛下善名不著,天下後世何從而知!」帝深然之。甲子,以舒瑪爾節為中書右丞相,陝西行省左丞圖魯、通政院使寧珠並為御史大夫,蘇蘇為御史中丞。遣使至大都,以即位告天地、宗廟、社稷。命舒瑪爾節、寧珠誅逆賊特克實、實達爾、齊勤特穆爾、托和齊、章岱等於大都,並戮其子孫,籍沒家產;惟特們德爾子索諾木議遠流,張珪曰:「索諾木從逆賊,親斫丞相拜珠,乃欲活之耶?」
chū, tè kè shí shǐ qí qín tè mù ěr jù zhì jīng shī, qù zhào liǎng yuàn xué shì běi shàng, hàn lín xué shì cáo yuán yòng dú bù xíng, yuē: cǐ fēi cháng zhī biàn, wú níng sǐ, bù kě qū cóng yě. wèi jǐ, zéi fú zhū, rén fú qí xiān jiàn zhī míng.
初,特克實使齊勤特穆爾遽至京師,趣召兩院學士北上,翰林學士曹元用獨不行,曰:「此非常之變,吾寧死,不可曲從也。」未幾,賊伏誅,人服其先見之明。
rén shēn, yǐ nèi shǐ zhū dá kù wèi tài shī zhī shū mì yuàn shì.
壬申,以內史諸達庫為太師、知樞密院事。
guǐ wèi, yǐ shū mǎ ěr jié jiān ā sū wèi dá lǔ gá qí.
癸未,以舒瑪爾節兼阿蘇衛達嚕噶齊。
bā fān shùn yuán jí jìng jiāng dà lǐ wēi chǔ zhū lù yáo bīng wèi kòu, bǐng xū, chì hú guǎng yún nán èr shěng zhāo yù zhī.
八番、順元及靜江、大理、威楚諸路猺兵為寇,丙戌,敕湖廣、雲南二省招諭之。
shí yī yuè, jǐ chǒu shuò, dì cì yú zhōng dōu, xiū fó shì yú kūn gāng diàn.
十一月,己丑朔,帝次於中都,修佛事於昆剛殿。
xīn chǒu, chē jià zhì dà dū. dīng wèi, yù dà míng diàn, shòu zhū wáng bǎi guān cháo hè.
辛丑,車駕至大都。丁未,御大明殿,受諸王、百官朝賀。
chū, tè kè shí qiǎn shǐ zhì dà dū, fēng fǔ kù, shōu bǎi sī yìn. jiān chá yù shǐ xǔ yǒu rén zhī shì jí, jí wǎng gào zhōng chéng dǒng shǒu yōng. shǒu yōng wèi: gōng jìn shì fēi zi suǒ dāng wèn. yǒu rén jí shū shǒu yōng jí jīng lì duō ěr jì bān jiān chá yù shǐ guō é sēn hū dōu fù tè kè shí zhī zuì yǐ qí, jí yù shǐ dài fū níng zhū zhì, yǒu rén jí xiù shū shàng zhī. xīn hài, shǒu yōng zuò dǎng tè kè shí miǎn guān.
初,特克實遣使至大都,封府庫,收百司印。監察御史許有壬知事急,即往告中丞董守庸。守庸謂:「宮禁事非子所當問。」有壬即疏守庸及經歷多爾濟班、監察御史郭額森呼都附特克實之罪以俟,及御史大夫寧珠至,有壬即袖疏上之。辛亥,守庸坐黨特克實免官。
rén zǐ, chì yíng shàn bù jí zhě bà zhī.
壬子,敕營繕不急者罷之。
guǐ chǒu, qiǎn shǐ yì qū fù, yǐ tài láo sì kǒng zǐ.
癸丑,遣使詣曲阜,以太牢祀孔子。
chì huì fú yuàn fèng běi ān wáng nà mù hǎn xiàng yú gāo liáng hé sì.
敕會福院奉北安王納穆罕像於高良河寺。
jì dùn jiǎ wǔ fú shén.
祭遁甲五福神。
bǐng chén, yù shǐ zhōng chéng sū sū, zuò tān yín miǎn guān.
丙辰,御史中丞蘇蘇,坐貪淫免官。
dīng sì, guǎng zhōu lù xīn huì xiàn mín huì zhǎng dì zuò luàn, guǎng dōng fù yuán shuài wū nè ěr lǜ bīng bǔ zhī.
丁巳,廣州路新會縣民頮長弟作亂,廣東副元帥烏訥爾率兵捕之。
zhào: fán yǒu zuì zì shǒu zhě, yuán qí zuì.
詔:「凡有罪自首者,原其罪。」
shí èr yuè, jǐ wèi, yù shǐ tái jīng lì duō ěr jì bā lēi yù shǐ yù lǐ dá hàn wū tú màn guō é sēn hū tú, bìng zuò dǎng tè kè shí miǎn guān.
十二月,己未,御史台經歷多爾濟巴勒、御史御里達漢、烏圖曼、郭額森呼圖,並坐黨特克實免官。
jiān chá yù shǐ xǔ yǒu rén yán: nǎng zhě tè men dé ěr zhuān zhèng, wū shā yáng duō ěr jì xiāo bài zhū hè shèng guān yīn bǎo suǒ yuē lēi hǎ dí mì shí, qíng cuàn chéng guī lǐ qiān xiǎng, bà miǎn wáng yì gāo fǎng zhāng zhì bì, ér zhào shì yán shòu huò yóu cǎn, tiān xià xián zhī qí yuān. qǐng zhāo xuě zhī, cún zhě zhào hái lù yòng, sǐ zhě zèng guān yǒu chà.
監察御史許有壬言:「曩者特們德爾專政,誣殺楊多爾濟、蕭拜珠、賀勝、觀音保、索約勒、哈迪密實,黥竄成珪、李謙享,罷免王毅、高昉、張志弼,而趙世延受禍尤慘,天下咸知其冤。請昭雪之,存者召還錄用,死者贈官有差。」
rén xū, jùn zhèn jiāng lù cáo hé jí liàn hú. jiāng zhè xíng shěng yán: zhèn jiāng yùn hé, quán jí liàn hú zhī shuǐ wèi shàng yuán, guān sī cáo yùn jí shāng jiǎ nóng mín lái wǎng, qí zhōu jí mò bù yóu cǐ. sòng shí zhuān shè rén fū, yǐ shí xiū jùn, zhū xù lǎo shuǐ, ruò yùn hé qiǎn zǔ, kāi fàng hú shuǐ yī cùn, zé kě tiān hé shuǐ yī chǐ. jìn lái yū qiǎn, zhōu jí bù tōng, fán yǒu guān wù, chà mín yùn dì, shén wèi bù biàn. wěi guān xiāng shì, shū zhì yùn hé, zì zhèn jiāng lù zhì lǚ chéng bà zhǎng bǎi sān shí yī lǐ, jì yì fū wàn wǔ bǎi shí sān rén, liù shí rì kě bì yòu yòng sān qiān yú rén jùn dí liàn hú, jiǔ shí rì kě wán. rén rì zhī liáng sān shēng, zhōng tǒng chāo yī liǎng. zhào cóng zhī, yǐ lái chūn xìng gōng.
壬戌,浚鎮江路漕河及練湖。江浙行省言:「鎮江運河,全藉練湖之水為上源,官司漕運及商賈、農民來往,其舟楫莫不由此。宋時專設人夫,以時修浚,瀦蓄潦水,若運河淺阻,開放湖水一寸,則可添河水一尺。近來淤淺,舟楫不通,凡有官物,差民運遞,甚為不便。委官相視,疏治運河,自鎮江路至呂城壩長百三十一里,計役夫萬五百十三人,六十日可畢;又用三千餘人浚滌練湖,九十日可完。人日支糧三升,中統鈔一兩。」詔從之,以來春興工。
wù chén, zhuī zūn huáng kǎo jìn wáng gá mǎ lā yuē guāng shèng rén xiào huáng dì, miào hào xiǎn zōng, bǐ jìn wáng fēi hóng jí lī shì yuē xuān yì shū shèng huáng hòu.
戊辰,追尊皇考晉王噶瑪拉曰光聖仁孝皇帝,廟號顯宗,妣晉王妃鴻吉哩氏曰宣懿淑聖皇后。
gēng wǔ, dào rù tài miào, qiè rén zōng jí zhuāng yì cí shèng huáng hòu jīn zhǔ. shí cān zhī zhèng shì mǎ lǎ jiān lǐng tài cháng lǐ yí shǐ, dāng qiān zuǒ chéng, jí xián dà xué shì zhāng guī yuē: tài cháng fèng jì sì bù jǐn, dāng dài zuì, ér fǎn qiān guān, hé yǐ xiè zài tiān zhī líng? mìng suì gé.
庚午,盜入太廟,竊仁宗及莊懿慈聖皇后金主。時參知政事瑪喇兼領太常禮儀使,當遷左丞,集賢大學士張珪曰:「太常奉祭祀不謹,當待罪,而反遷官,何以謝在天之靈?」命遂格。
jiǎ xū, mìng dào shì wú quán jié xiū jiào shì.
甲戌,命道士吳全節修醮事。
yǐ hài, tài cháng yuàn yán: shì zǔ yǐ lái, tài miào suì wéi yī xiǎng, xiān dì shǐ fù gǔ zhì, yī suì sì jì, qǐng cái zé zhī. dì yuē: jì sì, dà shì yě, zhèn hé gǎn jiǎn qí lǐ! mìng réng sì jì.
乙亥,太常院言:「世祖以來,太廟歲惟一享,先帝始復古制,一歲四祭,請裁擇之。」帝曰:「祭祀,大事也,朕何敢簡其禮!命仍四祭。
jiān chá yù shǐ tuō kè tuō zhào chéng qìng děng yán: tè men dé ěr zài xiān cháo, bāo cáng huò xīn, lí jiān qīn fān, zhū lù dà chén, shǐ xiān dì gū lì, zú lí dà huò. qí zi suǒ nuò mù, qīn yǔ nì móu, jiǔ táo tiān xiàn, yí zhèng qí zuì, yǐ kuài yuán yuán zhī xīn. yī lǔ tuō kè tuō hū sà dūn, jiē tè kè shí zhī dǎng, bù yí kuān yòu. suì bìng fú zhū.
監察御史托克托、趙成慶等言:「特們德爾在先朝,包藏禍心,離間親籓,誅戮大臣,使先帝孤立,卒罹大禍。其子索諾木,親與逆謀,久逃天憲,宜正其罪,以快元元之心。伊魯托克托、呼薩敦,皆特克實之黨,不宜寬宥。」遂並伏誅。
bǐng zǐ, mìng lǐng běi shǒu biān zhū wáng xiū fó shì yǐ què kòu bīng.
丙子,命嶺北守邊諸王修佛事以卻寇兵。
jǐ mǎo, mìng sēng zuò fó shì yú dà nèi yǐ yàn léi.
己卯,命僧作佛事於大內以厭雷。
guǐ wèi, liú zhū wáng yī lǔ tè mù ěr yú yún nán, é tè bù hā yú hǎi nán, kù lǔ kè bù hā yú ní lǔ hǎn, bó luō jí wū lǔ sī bù hā yú hǎi dǎo, bìng zuò yǔ tè kè shí nì móu yě.
癸未,流諸王伊嚕特穆爾於雲南,額特布哈於海南,庫魯克布哈於尼嚕罕,博囉及烏魯斯布哈於海島,並坐與特克實逆謀也。
yǐ yǒu, yù bǎi sī xī míng qì, gè zūn shì zǔ dìng zhì.
乙酉,諭百司惜名器,各遵世祖定製。
bǐng xū, shū mǎ ěr jié yán: zōng qī zhī zhōng, néng zì bá nì dǎng, jǐn zhōng cháo tíng zhě, wéi yǒu zhū wáng mài nǔ, qǐng jiā fēng shǎng, yǐ shì jī quàn. suì yǐ tài níng xiàn wǔ qiān hù fēng mài nǔ wèi tài níng wáng.
丙戌,舒瑪爾節言:「宗戚之中,能自拔逆黨,盡忠朝廷者,惟有諸王邁努,請加封賞,以示激勸。」遂以泰寧縣五千戶封邁努為泰寧王。
dīng hài, yì shǎng tǎo nì gōng, cì shū mǎ ěr jié jīn yín chāo, dōu ěr sū wèi zhōng shū zuǒ sūn xiāng, mǎ mó xī níng zhū suǒ duō bìng jiā shòu guāng lù dài fū.
丁亥,議賞討逆功,賜舒瑪爾節金銀鈔,都爾蘇為中書左孫相,瑪謨錫、寧珠、索多並加授光祿大夫。
zhào gǎi míng nián yuán yuē tài dìng.
詔改明年元曰泰定。
yún nán huā jiǎo mán wèi kòu, zhào zhāo yù zhī.
雲南花腳蠻為寇,詔招諭之。