qǐ xuán yì kùn dūn zhēng yuè, jǐn zhān méng dān è sān yuè, fán sān nián yǒu qí.
起玄黓困敦正月,盡旃蒙單閼三月,凡三年有奇。
huì ā yù ěr bā lǐ bā tè lǎ, shùn zōng cì zǐ, wǔ zōng mǔ dì yě. zhì yuán èr shí èr nián sān yuè bǐng zǐ shēng. dà dé jiǔ nián yǔ tài hòu chū jū huái zhōu. shí yī nián zhēng yuè chéng zōng bēng, dì yǔ tài hòu rù dà dū, píng nèi nán, qiǎn shǐ yíng wǔ zōng. wǔ zōng zhì shàng dōu, dì yǔ tài hòu wǎng huì zhī. wǔ zōng jí wèi, zhào lì dì wèi huáng tài zǐ.
諱阿裕爾巴里巴特喇,順宗次子,武宗母弟也。至元二十二年三月丙子生。大德九年與太后出居懷州。十一年正月成宗崩,帝與太后入大都,平內難,遣使迎武宗。武宗至上都,帝與太后往會之。武宗即位,詔立帝為皇太子。
huáng qìng yuán nián
◎皇慶元年
chūn, zhēng yuè, gēng zǐ, dì yù yù shǐ dài fū tǎ sī bù hā yuē: fán dà chén bù fǎ, qīng děng hé zòu wù bì.
春,正月,庚子,帝諭御史大夫塔斯布哈曰:「凡大臣不法,卿等劾奏勿避。」
guǐ mǎo, chì: zhū sēng fàn jiān dào zhà wěi dòu sòng, réng lìng yǒu sī zhuān zhì zhī.
癸卯,敕:「諸僧犯奸盜、詐偽、斗訟,仍令有司專治之。」
wù wǔ, zhì zhū wáng shè wáng fù liù yuán, qí cì shè guān sì yuán.
戊午,制諸王設王傅六員,其次設官四員。
rén xū, shēng guó shǐ yuàn zhì cóng yī pǐn. dì yù shěng chén yuē: hàn lín jí xián rú chén, zhèn zì xuǎn yòng, rǔ děng wú zhé nǐ jìn. rén yán yù shǐ tái rèn zhòng, zhèn wèi guó shǐ yuàn yóu zhòng yù shǐ tái shì yī shí gōng lùn, guó shǐ yuàn shí wàn shì gōng lùn yě.
壬戌,升國史院秩從一品。帝諭省臣曰:「翰林、集賢儒臣,朕自選用,汝等毋輒擬進。人言御史台任重,朕謂國史院尤重;御史台是一時公論,國史院實萬世公論也。」
dì cháng mìng dào shì wèi jiào shì, jìn shì fēn qí suǒ yòng jīn bì, dào shì sòng zhī yù shǐ tái. jìn shì zèn dào shì yú dì, dāng shā zhě liù rén. zhōng chéng zhāng guī lì biàn dào shì wú sǐ zuì, dì nù yuē: rǔ yǐ tái gāng xié wǒ yé? guī yuē: yù shǐ tái bì xià zhī tái, zé tái gāng nǎi bì xià zhī gāng yě, bì xià nài hé yù zì huài qí gāng hū? dì nù wèi jiě, gù zuǒ yòu fú chū. míng rì, guī fù jiàn yuē: bì xià bì yù yòng zèn yán shā wú zuì, chén qǐng xiān sǐ. dì wèi kuān dào shì zuì, qīn jiě yī yǐ cì guī. jì ér dì yǔ jìn chén yuē: zhāng zhōng chéng nǎi zhāng zhōng chén, fēi guān zhōng chéng yě. zhào wèi zhī yuē: zhèn yù hòu cì qīng, fēi wú bǎo yù, rú fēi qīng xīn hé! yīn yǐ yù jīn shì miàn é, gāng guī huái yuē: zhèn zé zhī suǒ cún, zhèn xīn zhī suǒ cún yě, qí fú yīng wù shī.
帝嘗命道士為醮事,近侍分其所用金幣,道士訟之御史台。近侍譖道士於帝,當殺者六人。中丞張珪力辨道士無死罪,帝怒曰:「汝以台綱脅我耶?」珪曰:「御史台陛下之台,則台綱乃陛下之綱也,陛下奈何欲自壞其綱乎?」帝怒未解,顧左右扶出。明日,珪復諫曰:「陛下必欲用譖言殺無罪,臣請先死。」帝為寬道士罪,親解衣以賜珪。既而帝語近臣曰:』張中丞乃張忠臣,非官中丞也。」召慰之曰:「朕欲厚賜卿,非無寶玉,如非卿心何!」因以御巾拭面額,綱珪懷曰:「朕澤之所存,朕心之所存也,其服膺勿失。」
èr yuè, dīng mǎo shuò, xǐ dà dū lù xué suǒ zhì zhōu xuān wáng shí gǔ yú guó zi jiān.
二月,丁卯朔,徙大都路學所置周宣王石鼓於國子監。
yān jīng zhī shǐ píng yě, xuān fǔ shǐ wáng jí yǐ jīn shū mì yuàn wèi xuān shèng miào, chūn qiū lǜ zhū shēng xíng shì cài lǐ, réng qǔ shí gǔ liè wǔ xià. jí guó zi jiān lì, yǐ qí miào wèi dà dū lù xué. zhì shì fù xǐ shí gǔ yú guó zi jiān.
燕京之始平也,宣撫使王楫以金樞密院為宣聖廟,春秋率諸生行釋菜禮,仍取石鼓列廡下。及國子監立,以其廟為大都路學。至是復徙石鼓於國子監。
xīn wèi, gǎi ān xī lù wèi fèng yuán lù, jí zhōu lù wèi jí ān lù.
辛未,改安西路為奉元路,吉州路為吉安路。
rén shēn, yǐ bà zhōu wén ān xiàn tún tián shuǐ huàn, qiǎn guān shū jué zhī.
壬申,以霸州文安縣屯田水患,遣官疏決之。
jiǎ xū, zhì dìng fēng zèng míng jué děng jí.
甲戌,制定封贈名爵等級。
gǎi hé lín shěng wèi lǐng běi shěng.
改和林省為嶺北省。
cì jìn wáng yī sū tè mù ěr jí shì zǔ zhū huáng zǐ děng mín hù yǒu chà, shǐ shí qí suì fù.
賜晉王伊蘇特穆爾及世祖諸皇子等民戶有差,使食其歲賦。
jǐ mǎo, bā bǎi xí fù xiàn xún xiàng èr.
己卯,八百媳婦獻馴象二。
gēng yín, chì lǐng běi shěng zhèn què shí liú mín liǎng huái mín zhǒng huāng tián zhě, rú lì nà shuì.
庚寅,敕嶺北省賑闕食流民;兩淮民種荒田者,如例納稅。
zhèn tōng huǒ zhōu jī.
賑通、漷州飢。
zhào miǎn lì xué xiào. yǐ guó zi jiān yú jí yán, shēng jiān chéng wú chéng wèi sī yè, yǔ qí lǚ qiān tóng rì bìng mìng, shí hào dé rén.
詔勉勵學校。以國子監虞集言,升監丞吳澄為司業,與齊履謙同日並命,時號得人。
chéng yòng chéng hào xué xiào zòu shū, hú ān guó liù xué jiào fǎ, zhū xī xué xiào gòng jǔ sī yì, yuē zhī wèi jiào fǎ sì tiáo: yī yuē jīng xué, èr yuē xíng shí, sān yuē wén yì, sì yuē zhì shì. wèi jí xíng ér lǚ qiān yǐ qiān qù. chéng yì yí bìng guī, zhū shēng yǒu bù yè gào ér cóng zhī nán zhě, é bài jí xián zhí xué shì, shòu fèng yì dài fū, bǐ chéng yì zhì jīng shī, jí zhēn zhōu, jí zuò ér hái, xué zhì shāo wèi zhī fèi.
澄用程顥《學校奏疏》,胡安國《六學教法》,硃熹《學校貢舉私議》,約之為教法四條:一曰經學,二曰行實,三曰文藝,四曰治事。未及行而履謙以遷去。澄亦移病歸,諸生有不謁告而從之南者,俄拜集賢直學士,授奉議大夫,俾乘驛至京師,及真州,疾作而還,學制稍為之廢。
sān yuè, dīng yǒu shuò, bà zhū wáng dà chén sī dì yíng shàn.
三月,丁酉朔,罷諸王、大臣私第營繕。
jǐ hài, yǐ shēng rì wèi tiān shòu jié.
己亥,以生日為天壽節。
wù shēn, yǐ qián hé nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì dá shí hā yǎ wèi yù shǐ dài fū.
戊申,以前河南行省平章政事達實哈雅為御史大夫。
gēng shēn, jiǎn tài dà míng gōng xìng shèng gōng sù wèi.
庚申,簡汰大明宮、興聖宮宿衛。
jiǎ zǐ, qiǎn hù bù shàng shū mǎ ěr jīng lǐ hé nán tún tián.
甲子,遣戶部尚書瑪爾經理河南屯田。
yǐ chǒu, mìng hé nán shěng jiàn gù chéng xiàng ā zhū cí táng.
乙丑,命河南省建故丞相阿珠祠堂。
chū, dì yuán rì lín cháo, wèi zhōng shū shěng chén yuē: biàn shěng wáng yòu chéng kě jí zhào zhī. zhì shì yuē zhì, zhào jiàn, wèi láo, tè bài jí xián dà xué shì. yuē shǒu yán: hé nán xíng shěng chéng xiàng bù lín jí dài, xūn fá jiù chén, bù yí jiǔ wài. zhào zhì, fēng hé nán wáng. yuē yòu shū jiàn guó zi bó shì yáo dēng sūn yīng fèng hàn lín wén zì jiē xī sī chéng dū rú shì yáng jìng, qǐng qǐ fù zhōng shān zhī fǔ zhì shì fǔ wéi liáng qián shàng shū cān yì lǐ yuán yòu sī yuán wài láng cáo yuán yòng, jiē chú zhuó yǒu chà.
初,帝元日臨朝,謂中書省臣曰:「汴省王右丞可即召之。」至是約至,召見,慰勞,特拜集賢大學士。約首言:「河南行省丞相布琳吉岱,勛閥舊臣,不宜久外。」召至,封河南王。約又疏薦國子博士姚登孫、應奉翰林文字揭傒斯、成都儒士楊靜,請起復中山知府致仕輔惟良、前尚書參議李源、右司員外郎曹元用,皆除擢有差。
xià, sì yuè, dīng mǎo, jiǎn tài kòng hè hái běn jí.
夏,四月,丁卯,簡汰控鶴還本籍。
yǐ dōu shuǐ jiān lì dà sī nóng sì.
以都水監隸大司農寺。
gēng wǔ, mìng zhè dōng dōu yuán shuài zhèng yòu tóng zhè jiāng jūn guān jiào liàn shuǐ jūn.
庚午,命浙東都元帥鄭祐同浙江軍官教練水軍。
xīn wèi, gěi chāo wàn dìng xiū xiāng shān yǒng ān sì.
辛未,給鈔萬錠修香山永安寺。
guǐ yǒu, dì rú shàng dōu.
癸酉,帝如上都。
gēng yín, tài bái jīng tiān.
庚寅,太白經天。
wǔ yuè, bǐng shēn shuò, yǐ zhōng shū píng zhāng hā kè sǎn wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng, jiāng zhè xíng shěng píng zhāng zhāng lǜ wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
五月,丙申朔,以中書平章哈克繖為中書左丞相,江浙行省平章章律為中書平章政事。
rén yín, gǎi hé lín lù wèi hé níng lù.
壬寅,改和林路為和寧路。
zhū wáng tuō kè sī hā mì shí yǐ nóng shí chū liè rǎo mín, chì jìn zhǐ zhī, zì jīn shí yuè fāng xǔ chū liè.
諸王托克斯哈密實以農時出獵擾民,敕禁止之,自今十月方許出獵。
liù yuè, yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī.
六月,乙丑朔,日有食之。
dīng mǎo, tiān yù máo.
丁卯,天雨毛。
jǐ sì, chì lǐ mèng bó xuǎn zhōng wài cái xué zhī shì rèn hàn lín.
己巳,敕李孟博選中外才學之士任翰林。
dīng hài, chì bà fēng zèng, jiè zuǒ yòu shǒu fǎ dù, qín zhí yè, wù wàng jiǎo xìng jiā guān. shí fēng bài fán duō, qún chén wú gōng ér shòu gōng wáng zhī jué zhě, qián hòu xiāng jì, gù yǒu shì chì.
丁亥,敕罷封贈,誡左右守法度,勤職業,勿妄僥倖加官。時封拜繁多,群臣無功而受公王之爵者,前後相繼,故有是敕。
qiū, qī yuè, bǐng wǔ, shēng dà sī nóng zhì cóng yī pǐn. dì yù sī nóng yuē: nóng sāng yī shí zhī běn, rǔ děng jǔ ān zhī nóng shì zhě yòng zhī.
秋,七月,丙午,升大司農秩從一品。帝諭司農曰:「農桑衣食之本,汝等舉諳知農事者用之。」
zhōng shū cān zhī zhèng shì jiǎ jūn yǐ bìng qǐng gào, cì chāo, gěi ān chē hái xiāng.
中書參知政事賈鈞以病請告,賜鈔,給安車還鄉。
bā yuè, jǐ mǎo, yǐ lì bù shàng shū xǔ shī jìng wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
八月,己卯,以吏部尚書許師敬為中書參知政事。
gēng chén, dì zhì zì shàng dōu.
庚辰,帝至自上都。
xīn mǎo, chì yún nán shěng yòu chéng ā gù dài děng, lǜ méng gǔ bīng cóng yún nán wáng tǎo bā bǎi xí fù.
辛卯,敕雲南省右丞阿固岱等,率蒙古兵從雲南王討八百媳婦。
yǐ zhāng guī wèi shū mì fù shǐ.
以張珪為樞密副使。
jiù zhì, zhōng zhōu jūn shì zhèn jiāng nán shěng, yú lǐng yǐ shù, lǜ èr nián ér dài, zāo fàn zhàng lì, shí wú yī hái. guī yuē: shì tú zhì zhī sǐ dì ěr, qǐng tún zhì jìn biān. qí lǐng biǎo yào hài, yīn qí tǔ rén yǐ shù, qián sǐ zhě, guān gěi huì chuán hái jiā. cóng zhī.
舊制,中州軍士鎮江南省,逾嶺以戍,率二年而代,遭犯瘴癘,十無一還。珪曰:「是徒置之死地耳,請屯置近邊。其嶺表要害,因其土人以戍,前死者,官給槥傳還家。」從之。
huī zhèng yuàn shǐ shí lēi men, qǐng yǐ hóng chéng jūn lì xìng shèng gōng ér jǐ lǐng zhī, yǐ shàng zhǐ yí wén shū mì yuàn, zhòng kǒng jù chéng mìng, zhāng guī yuē: huī zhèng yǒu zuǒ yòu dōu wèi liǎng jūn, zú bèi gōng yì, yòu yù cǐ jiāng hé wèi? yīn bù shǔ, shì dé qǐn. shí lēi men yóu shì yuàn guī.
徽政院使實勒們,請以洪城軍隸興聖宮而己領之,以上旨移文樞密院,眾恐懼承命,張珪曰:「徽政有左右都衛兩軍,足備工役,又欲此將何為?因不署,事得寢。實勒們由是怨珪。
shì yuè, bīn zhōu hàn, jīng xiàn shuǐ, zhèn zhī.
是月,濱州旱,涇縣水,賑之。
jiǔ yuè, dīng yǒu, zēng jiāng zhè hǎi cáo liáng èr shí wàn shí.
九月,丁酉,增江浙海漕糧二十萬石。
wù xū, bà zhēng bā bǎi xí fù dà xiǎo chè lǐ mán, yǐ xǐ shū zhāo yù zhī xún xiàn xún xiàng jí fāng wù.
戊戌,罷征八百媳婦、大小徹里蠻,以璽書招諭之;尋獻馴象及方物。
jiǎ chén, yǐ cān yì zhōng shū shěng shì ā bù hā yǎ wèi cān zhī zhèng shì.
甲辰,以參議中書省事阿布哈雅為參知政事。
rén xū, qióng zhōu lí zéi xiào jù, qiǎn guān zhāo yù.
壬戌,瓊州黎賊嘯聚,遣官招諭。
dōng, shí yuè, jiǎ zǐ, yǒu shì yú tài miào.
冬,十月,甲子,有事於太廟。
yún nán xíng shěng yòu chéng suǒ lēi jì ěr wēi yǒu zuì, guó shī qǐng shì zhī, dì chì zhī yuē: sēng rén yí sòng fú shū, lì shì qǐ dāng yǔ yé!
雲南行省右丞索勒濟爾威有罪,國師請釋之,帝斥之曰:「僧人宜誦佛書,吏事豈當與耶!」
guǐ wèi, yǐ zhōng shū cān zhī zhèng shì chá hǎn wèi píng zhāng zhèng shì, shāng yì zhōng shū shěng shì.
癸未,以中書參知政事察罕為平章政事,商議中書省事。
wù zǐ, hàn lín xué shì chéng zhǐ yī niǎn qí bù hā děng jìn shùn zōng chéng zōng wǔ zōng shí lù.
戊子,翰林學士承旨伊輦齊布哈等進順宗、成宗、武宗《實錄》。
xīn mǎo, shè tiān xià.
辛卯,赦天下。
cì lǐ mèng lù zhōu tián èr shí qǐng.
賜李孟潞州田二十頃。
shí yī yuè, jiǎ chén, bǔ cāng zhōu qún dào ā shí dá děng, qín zhī, zhī jiě yǐ xùn.
十一月,甲辰,捕滄州群盜阿實達等,擒之,支解以徇。
bǐng wǔ, yù liù bù guān wú gé yuè zhōng shū zòu shì.
丙午,諭六部官毋隔越中書奏事。
gēng shēn, zhàn chéng xiàn xī xiàng miǎn guó qiǎn shǐ lái cháo.
庚申,占城獻犀象;緬國遣使來朝。
zhōng shū píng zhāng zhèng shì lǐ mèng qǐng guī zàng qí fù mǔ, dì láo jiàn zhī, yuē: shì qì yí sù hái, wù jiǔ liú, gū zhèn suǒ wàng. shí èr yuè, mèng rù cháo, dì dà yuè. mèng yīn qǐng xiè shì, yōu zhào bù yǔn qǐng yì jiān, guǐ hài, nǎi mìng mèng yǐ píng zhāng zhèng shì yì zhōng shū shěng shì chéng zhǐ hàn lín.
中書平章政事李孟請歸葬其父母,帝勞餞之,曰:「事訖宜速還,勿久留,孤朕所望。」十二月,孟入朝,帝大悅。孟因請謝事,優詔不允;請益堅,癸亥,乃命孟以平章政事議中書省事、承旨翰林。
guǐ yǒu, qiǎn shǐ fēn dào jué qiú.
癸酉,遣使分道決囚。
gēng chén, zhī shū mì yuàn shì dá shí màn bà.
庚辰,知樞密院事達實曼罷。
yīng fāng qǐng wǎng hé nán hú guǎng kuò qǔ kǒng què zhēn qín, dì yǐ rǎo mín, bù yǔn.
鷹坊請往河南、湖廣括取孔雀、珍禽,帝以擾民,不允。
dīng hài, zhōng shū shěng yán: zhōng shū zhí zài zǒng qiè gāng wéi, bǐ zhě xíng shěng liù bù zhū sī yīng jué bù jué zhě, wǎng wǎng zuò yí zī chéng, yǐ zhì wén fán shì bì. zhào tǐ shì zǔ lì zhōng shū chū yì, dìng nǐ chéng shì yǐ wén.
丁亥,中書省言:「中書職在總挈綱維,比者行省六部諸司應決不決者,往往作疑咨呈,以致文繁事弊。」詔體世祖立中書初意,定擬成式以聞。
shì suì, yǐ zuǒ sī láng zhōng zhāng sī míng wèi liǎng jiāng yán yùn shǐ, suì kè chōng yíng, liáo shǔ qǐng shàng zēng shù, sī míng tàn yuē: yíng suō bù cháng, wàn yī yǐ zēng wèi é, shì wǒ xī yī jǐ zhī róng, yí bǎi shì zhī hài yě.
是歲,以左司郎中張思明為兩江鹽運使,歲課充贏,僚屬請上增數,思明嘆曰:「贏縮不常,萬一以增為額,是我希一己之榮,遺百世之害也。」
yǐ liáng céng wèi xiān cháo jiù chén, tè qǐ zhāo wén guǎn dà xué shì. céng lèi zhāng qǐ zhì shì, bù yǔn. fù qǐ wèi jí xián shì jiǎng xué shì, guó yǒu dà zhèng, bì mìng yǔ zhū lǎo yì zhī.
以梁曾為先朝舊臣,特起昭文館大學士。曾累章乞致仕,不允。復起為集賢侍講學士,國有大政,必命與諸老議之。
qián hàn lín xué shì chéng zhǐ yáo suì zú, shì yuē wén.
前翰林學士承旨姚燧卒,諡曰文。
suì shǎo xué yú xǔ héng, qí wèi wén zōng hán yù. héng shǎng qí cí, qiě jiè zhī yuē: gōng shǐ wèi wù, yǐ dài dào yě, shǐ dào dé zhī, yì jiāng dài zhī. wén zhāng gù fā wén shì zǐ zhī lì qì, rán xiān yǒu néng yī shì zhī míng, jiāng hé yǐ yīng rén zhī jiàn yì zhě zāi! fēi qí rén ér yǔ zhī yǔ fēi qí rén ér jù zhī, jūn zuì yě, fēi zhōu shēn rù shì zhī dào yě. suì zì shì fǎn gōng shí jiàn, wèi shì míng rú. dāng shì zhēng qiú qí wén, cí wú yì měi, gāo lì shěn wáng yù qiú suì shī wén, suì bù yǔ, fèng zhào nǎi yǔ zhī. wáng zèng xiè bì bó jīn yù míng huà wǔ shí fěi, suì jí shí fēn sǎn yú rén, yī wú suǒ qǔ. huò wèn zhī. suì yuē: bǐ fān bāng xiǎo guó, wéi yǐ huò lì wèi zhòng, wú néng qīng zhī, shǐ zhī dà cháo bù yǐ shì wèi yì. qí qì shí guò rén lèi rú cǐ.
燧少學於許衡,其為文宗韓愈。衡賞其辭,且戒之曰:「弓矢為物,以待盜也,使盜得之,亦將待之。文章固發聞士子之利器,然先有能一世之名,將何以應人之見役者哉!非其人而與之與非其人而拒之,鈞罪也,非周身入世之道也。」燧自是反躬實踐,為世名儒。當世爭求其文,詞無溢美,高麗沈王欲求燧詩文,燧不與,奉詔乃與之。王贈謝幣帛、金玉、名畫五十篚,燧即時分散於人,一無所取。或問之。燧曰:「彼籓邦小國,唯以貨利為重,吾能輕之,使知大朝不以是為意。」其器識過人類如此。
huáng qìng èr nián
◎皇慶二年
chūn, zhēng yuè, dīng wèi, yǐ tài fǔ qīng tú hū lǔ wèi zhōng shū yòu chéng xiàng shí tè men dé ěr yǐ bìng qù zhí, gù yǐ tú hū lǔ dài zhī. shū mì fù shǐ zhāng guī wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, yǐ dài lǐ mèng yě.
春,正月,丁未,以太府卿圖呼魯為中書右丞相;時特們德爾以病去職,故以圖呼魯代之。樞密副使張珪為中書平章政事,以代李孟也。
jǐ wèi, zhì liáo yáng xíng shěng rú xué tí jǔ sī.
己未,置遼陽行省儒學提舉司。
zhào hé nán xíng shěng yòu chéng hǎo tiān tǐng wèi yù shǐ zhōng chéng.
召河南行省右丞郝天挺為御史中丞。
tiān tǐng rù jiàn, shǒu chén jì gāng zhī yào, yǐ liè wèi yù, yuē: yù shǐ zhí zài jī jiān, yóu yīng yáng yān. qín zhī ruò zhě yì huò yě, qí lì dà zhě bì jiè rén lì bù rán, bù wéi shī qí qián qín, réng huò yǒu shāng yīng zhī huàn yǐ. dì jiā qí yán.
天挺入見,首陳紀綱之要,以獵為喻,曰:「御史職在擊奸,猶鷹揚焉。禽之弱者易獲也,其力大者必借人力;不然,不惟失其前禽,仍或有傷鷹之患矣。」帝嘉其言。
èr yuè, rén xū, gǎi diǎn nèi yuàn wèi zhōng zhèng yuàn. zhì zhèng èr pǐn.
二月,壬戌,改典內院為中政院。秩正二品。
jǐ mǎo, miǎn zhēng yì dōu jī mín suǒ dài guān liáng èr shí wàn shí.
己卯,免徵益都饑民所貸官糧二十萬石。
gè sì xiū fó shì, rì yòng yáng jiǔ qiān sì bǎi sì shí, chì zūn jiù zhì, yì yǐ shū shí.
各寺修佛事,日用羊九千四百四十,敕遵舊制,易以蔬食。
mìng zhāng guī gāng lǐng guó zi xué.
命張珪綱領國子學。
xīn sì, zhào yǐ qián liáng zào zuò sù sòng děng shì xī guī yǒu sī, yǐ qīng zhōng shū zhī wù cóng zhāng guī zhī qǐng yě.
辛巳,詔以錢糧、造作、訴訟等事悉歸有司,以清中書之務;從張珪之請也。
dīng hài, chì: wài rèn guān yīng yǒu gōng tián ér wú zhě, jiē yǐ zhì yuán chāo gěi zhī.
丁亥,敕:「外任官應有公田而無者,皆以至元鈔給之。」
gōng dé shǐ cè lín qìn děng yǐ fó shì zòu shì zhòng qiú, bù yǔn.
功德使策琳沁等以佛事奏釋重囚,不允。
dì yù zuǒ yòu yuē: huí huí yǐ bǎo yù yù yú guān. zhèn sī cǐ wù hé zú wèi bǎo, wéi shàn rén nǎi kě wèi bǎo. shàn rén yòng zé bǎi xìng ān, zī guó jiā suǒ yí bǎo yě.
帝諭左右曰:「回回以寶玉鬻於官。朕思此物何足為寶,惟善人乃可為寶。善人用則百姓安,茲國家所宜寶也。」
sān yuè, bǐng wǔ, cè lì huáng hòu hóng jí lī shì.
三月,丙午,冊立皇后鴻吉哩氏。
rén zǐ, tú hū lǔ yán: chén děng zhí zhuān xiè lǐ, qù qiū zhì chūn kàng hàn, mín jiān fá shí, ér yòu yǔn shuāng yǔ máo, tiān wén shì biàn, jiē yóu chén děng bù néng xuān shàng ēn zé, zhì zī zāi yì, qǐ chù chén děng yǐ dá tiān qiǎn. dì yuē: shì qǐ guān rǔ, qí wù fù yán.
壬子,圖呼魯言:「臣等職專燮理,去秋至春亢旱,民間乏食,而又隕霜雨毛,天文示變,皆由臣等不能宣上恩澤,致茲災異,乞黜臣等以答天譴。」帝曰:「事豈關汝,其勿復言。」
jiào fāng shǐ cáo yào zhū de xìng, mìng wèi lǐ bù shàng shū. zhāng guī jiàn yuē: líng rén wèi dà zōng bó, hé yǐ shì hòu shì? dì yuē: gū tīng qí zhì bù ér qù zhī. guī lì yán bù kě, nǎi zhǐ.
教坊使曹耀珠得幸,命為禮部尚書。張珪諫曰:「伶人為大宗伯,何以示後世?」帝曰:「姑聽其至部而去之。」珪力言不可,乃止。
huáng tài hòu mìng yǐ tè men dé ěr wèi tài shī, yǐ wàn hù bó shí cān zhī xíng shěng zhèng shì. zhāng guī yán yú dì yuē: tài shī fǔ shàng dào dé, tè men dé ěr fēi qí rén. wàn hù wú gōng, bù dé wèi wài zhí zhèng. dì rán zhī. tài hòu wén ér nù shén, yú shì shí lēi men zhī zèn de xíng.
皇太后命以特們德爾為太師,以萬戶博實參知行省政事。張珪言於帝曰:「太師輔上道德,特們德爾非其人。萬戶無功,不得為外執政。」帝然之。太后聞而怒甚,於是實勒們之譖得行。
yù shǐ zhōng chéng hǎo guān tǐng shàng shū lùn shí zhèng, qí lüè yuē: xiān dì jí wèi zhī chū, dà shì fāng dìng, gù yú zuǒ yòu sān wǔ yǒu gōng zhī rén, jué zhī tài gāo, suì shǐ jìn xìng zhī chén, yīn ér xiāng xí, wáng gōng shī bǎo, jiē jī yú cháo. bǐ zhě suī lìng cái bà, céng wèi jīng suì, yòu fù fēn rán. xī rén yǒu yán: fú zhī bù zhōng, shēn zhī zāi yě. shì zé cháo tíng míng qì zhòng, zé shēng dǒu zhī lù zú yǐ gǔ wǔ háo jié, làn zé rì bài qīng xiàng ér rén bù quàn yǐ.
御史中丞郝關挺上疏論時政,其略曰:「先帝即位之初,大事方定,故於左右三五有功之人,爵之太高,遂使近幸之臣,因而相襲,王公師保,接跡於朝。比者雖令裁罷,曾未經歲,又復紛然。昔人有言:『服之不衷,身之災也』。是則朝廷名器重,則升斗之祿足以鼓舞豪傑,濫則日拜卿相而人不勸矣。」
yòu yán: guó chū shè guān, zài nèi xū sān shí yuè, zài wài xū sān zhōu suì, kǎo qí diàn zuì yǐ wèi chù zhì. bǐ zhě shěng yuàn tái bù zhī chén, jiǔ zhě yī èr suì, shǎo zhě sān wǔ yuè, shén yǒu xún rì zhī jiān ér lǚ qiān shù yì zhě, bēn zǒu wǎng lái zhī bù xiá, hé xiá xuān fēng bù huà, cān lǐ jī wù zāi! qǐng zì jīn, wéi dà chén kě jí lín xuǎn shòu, qí yú nèi wài dà xiǎo guān shǔ, bì hòu rèn mǎn fāng xǔ chāo qiān, yǐ miǎn cháo chú xī gǎi, qǐ xìng zhǎng jiān zhī bì.
又言:「國初設官,在內須三十月,在外須三周歲,考其殿最以為黜陟。比者省院台部之臣,久者一二歲,少者三五月,甚有旬日之間而屢遷數易者,奔走往來之不暇,何暇宣風布化,參理機務哉!請自今,惟大臣可急遴選授,其餘內外大小官屬,必候任滿方許超遷,以免朝除夕改,啟幸長奸之弊。」
xún chū wèi hǎi nán xíng shěng píng zhāng. shí hé nán wáng bù lín jì dá wèi chéng xiàng, dài yǐ shī lǐ, yóu shì zhèng huà dà xíng. wèi jǐ zú, shì wén dìng.
尋出為海南行省平章。時河南王布琳濟達為丞相,待以師禮,由是政化大行。未幾卒,諡文定。
bǐng chén, dì yǐ kàng hàn jì jiǔ, yú gōng zhōng fén xiāng mò dǎo, qiǎn guān fēn dǎo zhū cí.
丙辰,帝以亢旱既久,於宮中焚香默禱,遣官分禱諸祠。
zhào dūn yù quàn kè nóng sāng.
詔敦諭勸課農桑。
xià, sì yuè, yǐ hài, dì rú shàng dōu.
夏,四月,乙亥,帝如上都。
bǐng zǐ, gāo lì guó wáng wáng zhāng cí wèi, yǐ qí shì zǐ wáng dào wèi zhēng dōng xíng shěng zuǒ chéng xiàng, fēng gāo lì guó wáng. shí cháo tíng yù zhāng guī guó, zhāng wú yǐ wèi cí, qǐng chuán wèi yú qí zi.
丙子,高麗國王王璋辭位,以其世子王燾為征東行省左丞相,封高麗國王。時朝廷欲璋歸國,璋無以為詞,請傳位於其子。
jiǎ shēn, zhào lín xuǎn xián shì, zuǎn xiū guó shǐ.
甲申,詔遴選賢士,纂修國史。
yǐ yǒu, yù shǐ tái yán: fù rén yín yuán tè zhǐ, làn shòu guān jué huī zhèng xuān huī yòng rén, lǜ duō zuì fèi zhī liú nèi shì tuō wèi pín fá, hù zòu ēn shǎng. ér xī sēng yǐ zuò fó shì zhī gù, lèi shì zhòng qiú. wài rèn zhī guān, shēn fàn xíng xiàn, zhé yíng qiú nèi zhǐ yǐ miǎn zuì. zhū wáng fù mǎ sì guān tǔ tián měi suì zhēng zū, rǎo mín yóu shén. qǐng xī gé qí bì. zhì kě.
乙酉,御史台言:「富人夤緣特旨,濫受官爵;徽政、宣徽用人,率多罪廢之流;內侍托為貧乏,互奏恩賞。而西僧以作佛事之故,累釋重囚。外任之官,身犯刑憲,輒營求內旨以免罪。諸王、駙馬、寺觀土田每歲征租,擾民尤甚。請悉革其弊。」制可。
zhēn dìng bǎo dìng dà níng lù jī, bìng miǎn jīn nián tián zū zhī sān.
真定、保定、大寧路飢,並免今年田租之三。
ān nán guó gòng fāng wù.
安南國貢方物。
wǔ yuè, zhōng shū píng zhāng zhèng shì zhāng guī bà.
五月,中書平章政事張珪罷。
shí tài hòu duō chǒng xìng, è zhāng guī chí zhèng, xìng chén shí lēi men děng yóu jí zhī, yǐ dì yù zhī hòu, wèi gǎn jù fā. zhì shì dì yóu jū yōng xún shàng dōu, nǎi yǐ zhōng zhǐ zhào guī, zhì gōng mén xià, shù yǐ wéi yì zhǐ zhī zuì, zhàng zhī. guī chuàng shén, yú guī jīng shī, míng rì chū guó mén. guī zi jǐng yuán zhǎng fú xǐ, bù dé yī rì qù sù wèi, zhì shì yǐ fù bìng dǔ gào, jù guī. dì jīng yuē: zhèn lái shí, qīng fù wú bìng. jǐng yuán dùn shǒu tì qì bù gǎn yán. dì bù yì, qiǎn rén cì guī jiǔ, suì bài dà sī tú. guī xiè bìng jiā jū.
時太后多寵幸,惡張珪持正,幸臣實勒們等尤嫉之,以帝遇之厚,未敢遽發。至是帝由居庸巡上都,乃以中旨召珪,至宮門下,數以違懿旨之罪,杖之。珪創甚,輿歸京師,明日出國門。珪子景元掌符璽,不得一日去宿衛,至是以父病篤告,遽歸。帝驚曰:「朕來時,卿父無病。」景元頓首涕泣不敢言。帝不懌,遣人賜珪酒,遂拜大司徒。珪謝病家居。
xīn chǒu, yǐ zhōng shū yòu chéng zhé bó dū lā wèi píng zhāng zhèng shì, zuǒ chéng bā lǎ tuō yīn wèi yòu chéng, cān zhī zhèng shì ā bù hā yǎ wèi zuǒ chéng, cān yì zhōng shū shěng shì tú lǔ hā tè mù ěr wèi cān zhī zhèng shì.
辛丑,以中書右丞哲伯都拉為平章政事,左丞巴喇托音為右丞,參知政事阿布哈雅為左丞,參議中書省事圖魯哈特穆爾為參知政事。
shùn dé jì níng jī, yuán zhōu shuǐ, zhèn zhī.
順德、冀寧飢,原州水,賑之。
liù yuè, jǐ wèi, jīng shī dì zhèn. guǐ hài, tú hū lǔ děng yǐ zāi yì qǐ cì fàng chù, bù yǔn.
六月,己未,京師地震。癸亥,圖呼魯等以災異乞賜放黜,不允。
bǐng yín, jīng shī dì yòu zhèn.
丙寅,京師地又震。
jǐ mǎo, hé dōng lián fǎng shǐ zhào jiǎn, qǐng xuǎn fāng zhèng bó qià zhī shì rèn hàn lín shì dú xué shì, jiǎng míng zhì dào yǐ guǎng shèng tīng, cóng zhī.
己卯,河東廉訪使趙簡,請選方正博洽之士任翰林侍讀學士,講明治道以廣聖聽,從之。
yù shǐ tái yán: bǐ nián lián fǎng sī duō bù xī xīn fèng zhí, yí lìng jiān chá yù shǐ jiǎn hé míng shí ér chù zhì zhī. guǎng hǎi jí gān sù yún nán dì yuǎn, qiān diào zhě dàn wù kěn wǎng, qǐng jīn hòu jiā yī děng guān zhī. zhì kě.
御史台言:「比年廉訪司多不悉心奉職,宜令監察御史檢核名實而黜陟之。廣海及甘肅、雲南地遠,遷調者憚勿肯往,請今後加一等官之。」制可。
rén wǔ, mìng jiān chá yù shǐ jiǎn chá jiān xué guān, kǎo qí diàn zuì.
壬午,命監察御史檢察監學官,考其殿最。
jiǎ shēn, jiàn chóng wén gé yú guó zi jiān.
甲申,建崇文閣於國子監。
yǐ sòng rú zhōu dūn yí chéng hào chéng yí zhāng zài shào yōng sī mǎ guāng zhū xī zhāng shì lǚ zǔ qiān jí gù zhōng shū zuǒ chéng xǔ héng cóng sì kǒng zǐ miào tíng.
以宋儒周敦頤、程顥、程頤、張載、邵雍、司馬光、硃熹、張栻、呂祖謙及故中書左丞許衡從祀孔子廟廷。
hé jué chén bó suī zhōu jí kāi fēng zhī chén liú xiàn, yán mín tián lú. xiān shì mìng guān méi hé xiāng shì, shàng zhì hé zhī yì ér jìng wèi shī xíng, gù yǒu cǐ huàn.
河決陳、亳、睢州及開封之陳留縣,沿民田廬。先是命官沒河相視,上治河之議而竟未施行,故有此患。
qiū, qī yuè, guǐ sì, yǐ zuò fó shì, shì qiú tú èr shí jiǔ rén.
秋,七月,癸巳,以作佛事,釋囚徒二十九人。
jiǎ wǔ, zhì què chá pī yàn suǒ bìng chá tián jú guān.
甲午,置榷茶批驗所並茶田局官。
gēng zǐ, lì zhǎng qiū sì, zhǎng wǔ zōng huáng hòu gōng zhèng.
庚子,立長秋寺,掌武宗皇后宮政。
rén yín, jīng shī dì zhèn.
壬寅,京師地震。
jǐ yǒu, gǎi huái dōng huái xī dào xuān wèi sī wèi huái dōng xuān wèi sī, yǐ huái xī sān lù lì hé nán shěng.
己酉,改淮東、淮西道宣慰司為淮東宣慰司,以淮西三路隸河南省。
chì: shǒu lìng quàn kè nóng sāng, qín zhě shēng qiān, dài zhě chù jiàng. zhe wèi lìng.
敕:「守令勸課農桑,勤者升遷,怠者黜降。著為令。」
dīng sì, tài bái jīng tiān.
丁巳,太白經天。
bā yuè, wù wǔ shuò, yáng zhōu lù chóng míng zhōu dà fēng, hǎi cháo fàn yì, piào méi mín jū.
八月,戊午朔,揚州路崇明州大風,海潮泛溢,漂沒民居。
dīng mǎo, dì zhì zì shàng dōu.
丁卯,帝至自上都。
gēng wǔ, yǐ shì yù shǐ xuē jū jìng wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
庚午,以侍御史薛居敬為中書參知政事。
jiǔ yuè, guǐ sì, yǐ xuān huī yuàn shǐ è lēi zhé zhī shū mì yuàn shì.
九月,癸巳,以宣徽院使鄂勒哲知樞密院事。
wù shēn, chì zhèn jiāng lù jiàn yín shān sì, wù xǐ sì páng yíng zhǒng.
戊申,敕鎮江路建銀山寺,勿徙寺旁塋冢。
jīng shī dà hàn. dì wèn mǐ zāi zhī dào, hàn lín xué shì chéng zhǐ chéng jù fū jǔ sāng lín liù shì yǐ duì, wǔ shí zǎi yì. dì qiǎn jìn shì cì shàng zūn láo zhī yuē: zhōng shū jí yì, wéi qīng suǒ yán shén dāng, hòu lín shì qí jí yán zhī.
京師大旱。帝問弭災之道,翰林學士承旨程鉅夫舉桑林六事以對,忤時宰意。帝遣近侍賜上尊勞之曰:「中書集議,惟卿所言甚當,後臨事其極言之。」
shǎn xī xíng tái zhì shū shì yù shǐ wèi chí dé chéng yì shàng yán: xī sēng zuò fó shì, shū fàng zuì qiú, yǐ wèi qí fú. nú bì shā zhǔ, qī wàng shā fū, jiē huò yín yuán yǐ miǎn, shí wěn diǎn cháng. bì yù xiū zhèng yǐ dá tiān qiǎn, wú yǒu xiān yú cǐ zhě. bù bào.
陝西行台治書侍御史尉遲德誠亦上言:「西僧作佛事,疏放罪囚,以為祈福。奴婢殺主,妻妄殺夫,皆獲夤緣以免,實紊典常。必欲修政以答天遣,無有先於此者。」不報。
chū, shì zǔ chéng zōng jiē cháng yì dìng kē jǔ zhì ér wèi jí xíng, zhì shì dì yǔ lǐ mèng lùn yòng rén zhī fāng, mèng yuē: rén cái suǒ chū, gù fēi yī tú. rán hàn táng sòng jīn, kē jǔ dé rén wèi shèng. jīn yù jǔ tiān xià zhī xián néng, rú yǐ kē jǔ qǔ zhī, yóu shèng yú duō mén ér jìn. rán bì xiān dé xíng jīng shù ér hòu wén cí, nǎi kě dé zhēn cái yě. dì shēn rán qí yán, jué yì xíng zhī. dōng, shí yuè, dīng mǎo, chì zhōng shū shěng yì xíng kē jǔ.
初,世祖、成宗皆嘗議定科舉制而未及行,至是帝與李孟論用人之方,孟曰:「人材所出,固非一途。然漢、唐、宋、金,科舉得人為盛。今欲舉天下之賢能,如以科舉取之,猶勝於多門而進。然必先德行經術而後文辭,乃可得真材也。」帝深然其言,決意行之。冬,十月,丁卯,敕中書省議行科舉。
xīn wèi, xǐ kūn shān zhōu zhì yú tài cāng, chāng píng xiàn zhì yú xīn diàn.
辛未,徙崑山州治於太倉,昌平縣治於新店。
guǐ wèi, yǐ liáo yáng lù zhī yì zhōu lì liáo yáng xíng shěng fù zhì méng yīn xiàn, lì jǔ zhōu.
癸未,以遼陽路之懿州隸遼陽行省;復置蒙陰縣,隸莒州。
yǐ yǒu, jīng biǎo gāo zhōu mín xiāo yì qī zhào shì zhēn jié, miǎn qí jiā kē chà.
乙酉,旌表高州民蕭乂妻趙氏貞節,免其家科差。
rén yín, hàn rén nán rén gāo lì rén sù wèi, fēn sī shàng dōu, wù gěi gōng shǐ.
壬寅,漢人、南人、高麗人宿衛,分司上都,勿給弓矢。
jiǎ chén, xíng kē jǔ. dì shǐ chéng jù fū jí lǐ mèng xǔ shī jìng yì qí shì. jù fū jiàn yán: jīng xué dāng zhǔ chéng yí zhū xī chuán zhù, wén zhāng yí gé táng sòng sù bì. yú shì mìng jù fū cǎo zhào xíng zhī. lìng tiān xià yǐ huáng qìng sān nián bā yuè, jùn xiàn xìng qí xián zhě néng zhě, chōng gòng yǒu sī, cì nián èr yuè, huì shì jīng shī, zhōng xuǎn zhě qīn shì yú tíng, cì jí dì chū shēn yǒu chà. zì hòu lǜ sān suì yī kāi kē. méng gǔ sè mù rén yǔ hàn rén nán rén gè mìng tí. méng gǔ sè mù rén yuàn shì hàn rén nán rén kē mù, zhōng xuǎn zhě jiā yī děng zhù shòu.
甲辰,行科舉。帝使程鉅夫及李孟、許師敬議其事。鉅夫建言:「經學當主程頤、硃熹《傳》、《注》,文章宜革唐、宋宿弊。」於是命鉅夫草詔行之。令天下以皇慶三年八月,郡縣興其賢者、能者,充貢有司,次年二月,會試京師,中選者親試於廷,賜及第、出身有差。自後率三歲一開科。蒙古、色目人與漢人、南人各命題。蒙古、色目人願試漢人、南人科目,中選者加一等注授。
dì wèi shì chén yuē: zhèn suǒ yuàn zhě, ān bǎi xìng yǐ tú zhì zhì, rán fěi yòng rú shì, hé yǐ zhì cǐ! shè kē qǔ shì, shù jǐ dé zhēn rú zhī yòng, ér zhì dào kě xìng yě. jí xián xiū zhuàn yú jí, dú wèi dāng zhì qí yuán, yīn huì yì xué xiào, nǎi shàng yì yuē: shī dào lì zé shàn rén duō. xué xiào zhě, shì zhī suǒ shòu jiào, yǐ zhì yú chéng dé dá cái zhě yě. jīn tiān xià xué guān wěi yǐ zī gé shòu, qiáng jiā zhī zhū shēng zhī shàng ér míng zhī yuē shī ěr, yǒu sī fú xìn zhī, shēng tú fú xìn zhī, yú xué xiào wú yì yě. rú cǐ ér wàng shī dào zhī lì, kě hū? xià zhōu xiǎo yì zhī shì, wú suǒ jiàn wén, fù xiōng suǒ yǐ dǎo qí zǐ dì, chū wú bì wèi xué wèn zhī shí yì, shī yǒu zhī yóu cóng, yì mò biàn qí xié zhèng, rán zé suǒ wèi xián cái zhě, fēi zì tiān jiàng dì chū, qǐ yǒu kě wàng zhī lǐ zāi! wèi jīn zhī jì, mò ruò shǐ shǒu lìng qiú jīng míng xíng xiū zhě, shēn zì shī zūn zhī, zhì chéng kěn cè yǐ qiú zhī, qí qí dé huà zhī chéng, shù jǐ yǒu suǒ guān gǎn yě qí cì zé qiú cāo lǚ jìn zhèng ér bù wèi guǐ yì hài sú zhě, què shǒu xiān rú jīng yì shī shuō ér bù gǎn wàng wèi qí lùn zhě, zhòng suǒ jìng fú ér fēi xiāng yú zhī tú zhě, yán zhì zhī rì, chéng sòng qí shū, shǐ xué zhě xí zhī, rù ěr zhe xīn yǐ zhèng qí běn, zé tā rì yì dāng yǒu suǒ fā yě qí cì zé qǔ xiāng gòng zhì jīng shī bà guī zhě, qí yì lùn wén yì yóu zú yǐ sǒng dòng hū rén, fēi ruò fàn fàn mò zhī gēn dǐ zhě yǐ.
帝謂侍臣曰:「朕所願者,安百姓以圖至治,然匪用儒士,何以致此!設科取士,庶幾得真儒之用,而治道可興也。」集賢修撰虞集,獨謂當治其源,因會議學校,乃上議曰:「師道立則善人多。學校者,士之所受教,以至於成德達材者也。今天下學官猥以資格授,強加之諸生之上而名之曰師爾,有司弗信之,生徒弗信之,於學校無益也。如此而望師道之立,可乎?下州小邑之士,無所見聞,父兄所以導其子弟,初無必為學問之實意,師友之游從,亦莫辨其邪正,然則所謂賢材者,非自天降地出,豈有可望之理哉!為今之計,莫若使守令求經明行修者,身自師尊之,至誠懇惻以求之,俟其德化之成,庶幾有所觀感也;其次則求操履近正而不為詭異駭俗者,確守先儒經議師說而不敢妄為奇論者,眾所敬服而非鄉愚之徒者,延致之日,誠誦其書,使學者習之,入耳著心以正其本,則他日亦當有所發也;其次則取鄉貢至京師罷歸者,其議論文藝猶足以聳動乎人,非若泛泛莫知根柢者矣。」
shí èr yuè, bǐng zǐ, dìng bǎi guān zhì shì zī gé.
十二月,丙子,定百官致仕資格。
jīng shī yǐ jiǔ hàn, mín duō jí yì. dì yuē: cǐ jiē zhèn zhī zé yě, chì zǐ hé zuì! míng rì, dà xuě.
京師以久旱,民多疾疫。帝曰:「此皆朕之責也,赤子何罪!」明日,大雪。
guǎng dōng cǎi zhū zhī rén, xuán huán yú yāo, chén rù hǎi zhōng, liáng jiǔ dé zhū, hàn qí huán, bó shàng rén yǐn chū zhī. zàng yú yuán tuó jiāo lóng zhī fù zhě, bǐ bǐ ér yǒu, yǒu sī míng yuē wū yán hù. zhì shì tè zhǐ fàng miǎn. jiāng xī xíng shěng cān zhī zhèng shì jìng yǎn, bǐ yuàn lì jù wū yán hù xìng míng, zhì cè shēn jiě, tóng liè jiē yuē: zhōng shū zī wén wú shì, kě bù bì yě. yǎn yuē: wàn yī shēn míng jiù diǎn, shù bù hài jí liáng mín. wèi jǐ, huáng tài hòu zhōng shǐ zhì, rén xián fú yǎn xiān jiàn zhī míng.
廣東採珠之人,懸絙於腰,沉入海中,良久得珠,撼其絙,舶上人引出之。葬於黿鼉蛟龍之腹者,比比而有,有司名曰烏蜒戶。至是特旨放免。江西行省參知政事敬儼,俾掾吏具烏蜒戶姓名,置冊申解,同列皆曰:「中書咨文無是,可不必也。」儼曰:「萬一申明舊典,庶不害及良民。」未幾,皇太后中使至,人咸服儼先見之明。
yán yòu yuán nián
◎延祐元年
chūn, zhēng yuè, dīng hài, yǐ zhōng shū yòu chéng liú zhèng wèi píng zhāng zhèng shì.
春,正月,丁亥,以中書右丞劉正為平章政事。
dì chū zhèng fēng dòng tiān xià, zhèng yǔ zhū lǎo chén chén zàn zhī lì jū duō, lèi qǐ zhì shì, bù xǔ, suì yǒu shì mìng. shí yì jīng lǐ hé nán huái zhè jiāng xī mín tián, zēng chá yán kè é. zhèng jí yán bù kě. fú cóng. suì dà hàn, yě wú mài gǔ, zhǒng bù rù tǔ, tái chén yán xiè lǐ fēi qí rén, jiān xié méng bì, mín duō yuān yì, gǎn shāng hé qì suǒ zhì, zhào huì yì. píng zhāng lǐ mèng yuē: xiè lǐ zhī zé, rú chén dú mèng yī rén, qǐng bì xián lù. píng zhāng hū tú bù dǐng yuē: tái chén bù néng míng chá jiān xié, zāng pǐ shí zhèng, kě hái jié zhī. zhèng yán: tái shěng yī tǐ, dāng tóng xīn xiàn tì, zé shàn ér xíng, qǐ róng fēn yì yé! jìng rú hū tú bù dǐng yán.
帝初政風動天下,正與諸老臣陳贊之力居多,累乞致仕,不許,遂有是命。時議經理河南、淮、浙、江西民田,增茶、鹽課額。正極言不可。弗從。歲大旱,野無麥谷,種不入土,台臣言燮理非其人,奸邪蒙蔽,民多冤抑,感傷和氣所致,詔會議。平章李孟曰:「燮理之責,儒臣獨孟一人,請避賢路。」平章呼圖布鼎曰:「台臣不能明察奸邪,臧否時政,可還詰之。」正言:「台省一體,當同心獻替,擇善而行,豈容分異耶!」竟如乎圖布鼎言。
gēng zǐ, chì gè shěng píng zhāng wèi shǒu zhě jí hàn rén shěng chén yī yuán, zhuān yì fǎng qiú yí yì, xiān yǐ míng wén, ér hòu zhì zhī.
庚子,敕各省平章為首者及漢人省臣一員,專意訪求遺逸,先以名聞,而後致之。
yǐ jiāng zhè xíng shěng zuǒ chéng gāo fǎng wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
以江浙行省左丞高昉為中書參知政事。
dīng wèi, zhào gǎi yuán yán yòu.
丁未,詔改元延祐。
gēng xū, zhōng shū shěng chén tú gǔ lēi děng yǐ zāi biàn qǐ bà, bù yǔn.
庚戌,中書省臣圖古勒等以災變乞罷,不允。
èr yuè, wù chén, dà níng lù dì zhèn.
二月,戊辰,大寧路地震。
zhōng shū shěng yán: bǐ fèng zhào, hàn rén cān zhèng yí yòng rú zhě. shì yù shǐ zhào shì yán qí rén yě. dì yuē: shì yán chéng kě yòng, rán yǒng gǔ tè shì fēi hàn rén, qí shǔ yí jū yòu. jiǎ xū, bài shì yán cān zhī zhèng shì.
中書省言:「比奉詔,漢人參政宜用儒者。侍御史趙世延其人也。」帝曰:「世延誠可用,然永古特氏非漢人,其署宜居右。」甲戌,拜世延參知政事。
rén wǔ, yǐ hā kè sǎn wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, yǔ píng zhāng lǐ mèng jiān xiū guó shǐ. yǐ jiē xī sī wèi guó shǐ biān xiū guān. xī sī, fù zhōu rén, chéng jù fū lú zhì xiān hòu wèi hú nán xiàn zhǎng, xián qì zhòng zhī. zhì shì yǐ jù fū jiàn chōng biān xiū guān. lǐ mèng dú qí suǒ zhuàn gōng chén liè chuán tàn yuē: shì shū fāng kě míng shǐ bǐ. ruò tā rén suǒ wèi, zhí téng lì dú ěr.
壬午,以哈克繖為中書右丞相,與平章李孟監修國史。以揭傒斯為國史編修官。傒斯,富州人,程鉅夫、盧摯先後為湖南憲長,咸器重之。至是以鉅夫薦充編修官。李孟讀其所撰《功臣列傳》嘆曰:「是書方可名史筆。若他人所為,直謄吏牘耳。」
guǐ wèi, yǐ cān zhī zhèng shì gāo fǎng wèi jí xián xué shì.
癸未,以參知政事高昉為集賢學士。
sān yuè, wù xū, zhēn dìng bǎo dìng hé jiān mín jī, gěi liáng liǎng yuè.
三月,戊戌,真定、保定、河間民飢,給糧兩月。
guǐ mǎo, xiān luó rù gòng.
癸卯,暹羅入貢。
yǐ sì, yǐ sēng rén zuò fó shì, shàn shì yù qiú, mìng zhòng shū shěn chá.
乙巳,以僧人作佛事,擅釋獄囚,命中書審察。
wù yín, dì rú shàng dōu.
戊寅,帝如上都。
sì yǒu, chì: jiān mín gōng qí zi wèi yān huàn, móu bì yáo yì zhě, zuì zhī.
巳酉,敕:「奸民宮其子為閹宦,謀避徭役者,罪之。」
xīn hài, mìng cān zhī zhèng shì zhào shì yán nà lǐng guó zi xué.
辛亥,命參知政事趙世延納領國子學。
guǐ chǒu, zhōng shū píng zhāng chá hǎn zhì shì.
癸丑,中書平章察罕致仕。
chá hǎn mù nián jū dé ān bái yún shān bié shù, yǐ bái yún zì hào. cháng rù jiàn, dì mù nì zhī yuē: bái yún xiān shēng lái yě! chū yǐ bìng qǐng gào, jì hái cháo, yǔ lǐ mèng rù xiè, dì yuē: bái yún bìng yù yé? dùn shǒu duì yuē: hé bì xià āi jīn, fàng guī tián lǐ, bù jué chén kē qù tǐ ěr. dì gù lǐ mèng yuē: zhī zhǐ bù rǔ, jīn jiàn qí rén. chá hǎn tiān xìng xiào yǒu, tián zhái zài hé zhōng zhě, xī fēn yǔ zhū kūn dì, kūn dì pín lái guī zhě, fù fēn yǔ tián zhái nú bì zòng fàng wèi mín zhě shén zhòng. jì zhì shì, yōu yóu bā nián, yǐ shòu zhōng.
察罕暮年居德安白雲山別墅,以白雲自號。嘗入見,帝目逆之曰:「白雲先生來也!初以病請告,暨還朝,與李孟入謝,帝曰:「白雲病癒耶?」頓首對曰:「荷陛下哀矜,放歸田裡,不覺沉疴去體耳。」帝顧李孟曰:「知止不辱,今見其人。」察罕天性孝友,田宅在河中者,悉分與諸昆弟,昆弟貧來歸者,復分與田宅;奴婢縱放為民者甚眾。既致仕,優遊八年,以壽終。
jìn níng mín hóu xǐ ér kūn dì wǔ rén, bìng zuò fǎ dāng sǐ, dì tàn yuē: yī jiā bù xìng ér yǒu shì shì, qí zé qíng qīng zhě yī rén zhàng zhī, bǐ yǎng fù mǔ, wú jué qí sì.
晉寧民侯喜兒昆弟五人,並坐法當死,帝嘆曰:「一家不幸而有是事,其擇情輕者一人杖之,俾養父母,毋絕其祀。」
rùn yuè, jiǎ yín shuò, chì jiǎn shū mì zhī yuàn rǒng yuán.
閏月,甲寅朔,敕減樞密知院冗員。
xīn yǒu, bà zhòu sēng yuè gěi fèng.
辛酉,罷咒僧月給俸。
qiǎn rén shì dà dū zhì shàng dōu zhù bì zhī dì, yǒu qīn mín tián zhě, jì mǔ gěi zhí.
遣人視大都至上都駐蹕之地,有侵民田者,計畝給直。
dīng chǒu, jī nèi jī, zhèn zhī. jì níng děng lù yǔn shuāng shā sāng guǒ hé miáo, guī zhōu jī, chū sù píng tiào.
丁丑,畿內飢,賑之。濟寧等路隕霜殺桑果禾苗,歸州飢,出粟平糶。
mǎ bā ér guó lái gòng.
馬八兒國來貢。
xià, sì yuè, jiǎ shēn shuò, dà níng lù dì zhèn, yǒu shēng rú léi.
夏,四月,甲申朔,大寧路地震,有聲如雷。
jǐ yǒu, yǐ tè men dé ěr lù jūn guó zhòng shì, jiān xiū guó shǐ.
己酉,以特們德爾錄軍國重事,監修國史。
yòu chéng xiàng hā kè sǎn yán: chén fēi shì xūn zú xìng, xìng féng bì xià wèi zǎi xiàng, rú chéng xiàng tè men dé ěr liàn dá zhèng tǐ, qiě cháng jiān xiū guó shǐ, qǐng shòu zhī yìn, bǐ lǐng hàn lín, guó shǐ yuàn, jūn guó zhòng shì, xī lìng yì zhī. dì rán qí yán, lìng qǐ huáng tài hòu, yǔ zhī yìn.
右丞相哈克繖言:「臣非世勛族姓,幸逢陛下為宰相,如丞相特們德爾練達政體,且嘗監修國史,請授之印,俾領翰林,國史院,軍國重事,悉令議之。」帝然其言,令啟皇太后,與之印。
chì: jùn xiàn guān qín zhí zhě jiā cì bì bó.
敕:「郡縣官勤職者加賜幣帛。」
lì huí huí guó zi jiān.
立回回國子監。
dì yǐ zī zhì tōng jiàn zài qián dài xìng wáng zhì luàn, mìng jí xián xué shì hū tú lǔ dōu ěr mì shí jí lǐ mèng zé qí qiè yào zhě yì xiě yǐ jìn.
帝以《資治通鑑》載前代興亡治亂,命集賢學士呼圖嚕都爾密實及李孟擇其切要者譯寫以進。
wǔ yuè, dīng mǎo, cì lǐ mèng xiào gǎn xiàn dì èr shí bā qǐng.
五月,丁卯,賜李孟孝感縣地二十八頃。
jìn zhū wáng zhī shǔ jìng qǔ fēn dì zū fù yǐ rǎo mín.
禁諸王支屬徑取分地租賦以擾民。
chì lǐng běi xíng shěng yì chén méi yí hái.
敕嶺北行省瘞陳沒遺骸。
wù yín, jīng zhào wèi gù rú chén xǔ héng lì lǔ zhāi shū yuàn, jiàng xǐ shū jīng zhī.
戊寅,京兆為故儒臣許衡立魯齋書院,降璽書旌之。
wǔ líng xiàn lín yǔ, shuǐ yì, nì sǐ jū mín, piào méi lú shě hé jià fū shī xiàn dà fēng báo, sǔn hé bìng shāng chù.
武陵縣霖雨,水溢,溺死居民,漂沒廬舍禾稼;膚施縣大風雹,損禾並傷畜。
liù yuè, wù zǐ, chì: nèi shì jīn hòu zhǐ shòu zhōng guān, wù bì wén jiē.
六月,戊子,敕:「內侍今後止授中官,勿畀文階。」
zhì yún nán xíng shěng rú xué tí jǔ sī.
置雲南行省儒學提舉司。
jiǎ chén, chì: zhū wáng qī lǐ rù jìn zhě, yí chèn xià shí chú mù zhì shàng dōu, wù zhé rù jīng shī, yǒu shì qiǎn shǐ zòu bǐng.
甲辰,敕:「諸王、戚里入覲者,宜趁夏時芻牧至上都,勿輒入京師,有事遣使奏稟。」
zhèn héng zhōu děng lù jī.
賑衡州等路飢。
qiū, qī yuè, gēng wǔ, mìng zhòng shū shěng yì fù fēng zèng.
秋,七月,庚午,命中書省議復封贈。
cì jìn wáng yī sū tè mù ěr bù chāo qiān dìng.
賜晉王伊蘇特穆爾部鈔千錠。
zhào kāi xià fān shì bó zhī jìn.
詔開下蕃市舶之禁。
yǐ hài, huì fú yuàn yuè zhì zòu zhǐ chú guān. chì: zì jīn jǔ rén, tīng zhōng shū kě fǒu yǐ wén.
乙亥,會福院越制奏旨除官。敕:「自今舉人,聽中書可否以聞。」
hún hé dī jué, yān méi mín tián, fā lǐn zhèn zhī.
渾河堤決,淹沒民田,發廩賑之。
bā yuè, wù le, dì zhì zì shàng dōu.
八月,戊了,帝至自上都。
guǐ mǎo, shēng tài cháng sì wèi tài cháng lǐ yí yuàn, zhì zhèng èr pǐn.
癸卯,升太常寺為太常禮儀院,秩正二品。
dīng wèi, jì níng biàn liáng jí wǔ ān shè xiàn dì zhèn, huái guān mín lú shě, sǐ zhě sān bǎi yú rén.
丁未,冀寧、汴梁及武安、涉縣地震,懷官民廬舍,死者三百餘人。
hé nán xíng shěng yán: huáng hé hé lù, jiù shuǐ pō wū chí, duō wèi shì jiā suǒ jù, zhòu yù fàn yì, shuǐ wú suǒ guī, suì zhì wèi hài. yóu cǐ guān zhī, fēi hé fàn rén, rén zì fàn zhī ěr. nǐ chà hé shuǐ lì dōu shuǐ jiān guān yǔ xíng shěng lián fǎng sī tóng xiāng shì, kě yǐ shū pì dī zhàng, wèi jí fàn yì, xiān jiā xiū zhì, yòng lì shǎo ér chéng gōng duō. yòu, biàn liáng lù suī zhōu zhū chù, jué pò hé kǒu shù shí, nèi kāi fēng xiàn xiǎo huáng cūn jì huì yuè dī yī dào, dōu shuǐ fèn jiān xiū zhú zhàng shuǐ dī yàn, suǒ nǐ bù yī, yí wěi guān àn yàn, cóng zhǎng jiǎng yì. yú shì mìng tài cháng chéng guō fèng zhèng qián dōu shuǐ jiān chéng biān chéng wù dōu shuǐ jiān qīng duō ěr jì děng shàng zì hé yīn, xià zhì chén zhōu, yǔ gāi zhōu xiàn guān yán hé xiāng shì. kāi fēng xiàn xiǎo huáng cūn hé kǒu, cè liàng bǐ jiù qiǎn jiǎn liù chǐ, chén liú tōng xǔ tài kāng jiù yǒu pú wěi zhī dì, hòu yīn bì sāi xī hé tǎ hé zhū shuǐ kǒu, yǐ biàn zhǒng shí, gù tā chù lián nián kuì jué.
河南行省言:「黃河涸露,舊水泊污池,多為勢家所據,驟遇泛溢,水無所歸,遂致為害。由此觀之,非河犯人,人自犯之耳。擬差和水利都水監官與行省廉訪司同相視,可以疏辟堤障,未及泛溢,先加修治,用力少而成功多。又,汴梁路睢州諸處,決破河口數十,內開封縣小黃村計會月堤一道,都水分監修築障水堤堰,所擬不一,宜委官按驗,從長講議。」於是命太常丞郭奉政、前都水監丞邊承務、都水監卿多爾濟等、上自河陰,下至陳州,與該州縣官沿河相視。開封縣小黃村河口,測量比舊淺減六尺,陳留、通許、太康舊有蒲葦之地,後因閉塞西河、塔河諸水口,以便種蒔,故他處連年潰決。
gè guān yì yǐ wèi: zhì shuǐ zhī dào, wéi dāng shùn qí xìng zhī zì rán. dà hé dōng běi rù hǎi, lì nián jì jiǔ, qiān xǐ bù cháng, měi suì fàn yì, liǎng àn shí yǒu chōng jué, qiáng wèi bì sāi, zhèng jí nóng máng, kē chūn shāo, fā dīng fū, dòng zhì shù wàn, suǒ fèi bù kě shèng jì. jùn xiàn áo áo, mín bù liáo shēng. gài huáng hé shàn qiān xǐ, wéi yí shùn xià shū xiè. jīn xiāng shì shàng zì hé yīn xià dǐ guī dé, jīng xià shuǐ zhǎng, shén yú cháng nián, yǐ xiǎo huáng kǒu fēn xiè zhī gù, bìng wú chōng jué, cǐ qí míng yàn yě. chén zhōu zuì wèi dī wā, bīn hé zhī dì, jīn suì mài hé wèi shōu, mín jī tè shén, yù wèi zhěng jiù, nài xià liú wú kě shū zhī chù. ruò jiāng xiǎo huáng cūn hé kǒu bì sāi, bì yí huàn lín jùn, jué shàng liú nán àn, zé biàn liáng bèi hài, jué xià liú běi àn, zé shān dōng kě yōu, shì nán liǎng quán, dāng yí xiǎo jiù dà. rú miǎn chén cūn chà shuì, zhèn qí jī mín, chén liú tōng xǔ tài kāng xiàn bèi zāi zhī jiā, yī lì qǔ kān zhèn xù. qí xiǎo huáng cūn hé kǒu, réng jiù tōng liú wài, dāng xiū zhú yuè dī bìng zhàng shuǐ dī. yú shì yǐ biàn liáng lù suǒ xiá zhōu xiàn hé tí, huò yǐ xiū zhì jí dāng shū tōng yǔ bǔ zhú zhě, tiáo liè zòu shàng, bù guǒ xíng.
各官議以為:「治水之道,惟當順其性之自然。大河東北入海,歷年既久,遷徙不常,每歲泛溢,兩岸時有衝決,強為閉塞,正及農忙,科椿梢,發丁夫,動至數萬,所費不可勝計。郡縣嗷嗷,民不聊生。蓋黃河善遷徙,惟宜順下疏泄。今相視上自河陰、下抵歸德,經夏水漲,甚於常年,以小黃口分泄之故,並無衝決,此其明驗也。陳州最為低洼,瀕河之地,今歲麥禾未收,民飢特甚,欲為拯救,奈下流無可疏之處。若將小黃村河口閉塞,必移患鄰郡,決上流南岸,則汴梁被害,決下流北岸,則山東可憂,勢難兩全,當遺小就大。如免陳村差稅,賑其饑民,陳留、通許、太康縣被災之家,依例取勘賑恤。其小黃村河口,仍就通流外,當修築月堤並障水堤。」於是以汴梁路所轄州縣河提,或已修治及當疏通與補築者,條列奏上,不果行。
jiǔ yuè, jǐ sì, fù yǐ tè men dé ěr wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, hā kè sǎn wèi zuǒ chéng xiàng.
九月,己巳,復以特們德爾為中書右丞相,哈克繖為左丞相。
tè men dé ěr yán: bǐ wén jìn shì gé yuè zòu zhǐ zhě zhòng, tǎng fēi jìn zhǐ, zhì zhì shí nán. qǐng chì zhū sī, zì jīn zhōng shū zhèng wù, wú zhé gàn yù. yòu, wǎng shí fù mín wǎng zhū fān shāng fàn, lǜ huò hòu lì, shāng zhě yì zhòng, zhōng guó wù qīng, fān huò fǎn zhòng. jīn qǐng yǐ jiāng zhè yòu chéng cáo lì lǐng qí shì, fā zhōu shí gāng, gěi dié yǐ wǎng, guī zé zhēng shuì rú zhì, sī wǎng zhě méi qí huò. yòu, jīng yòng bù gěi, gǒu bù yù wèi guī huà, bì zhì qiān wù. chén děng jí zhū lǎo yì, jiē wèi dòng chāo běn zé chāo fǎ yù xū, jiā fù shuì zé dú liú lí shù, zēng kè é zé bǐ guó chū yǐ bèi wǔ shí yǐ wéi yù mǎi shān dōng hé jiān yùn sī lái suì yán yǐn jí gè yě tiě huò, shù kě yǐ zú jīn suì zhī yòng. yòu, jiāng nán tián liáng, wǎng suì suī cháng jīng lǐ, duō wèi hé shí, kě shǐ zì jiāng zhè yǐ jí jiāng dōng xī, yí xiān shì yán xiàn gé, xìn zuì shǎng, lìng tián zhǔ shǒu shí qǐng mǔ zhuàng rù guān, zhū wáng fù mǎ xué xiào sì guān yì lìng rú zhī. réng jìn sī nì mín tián, guì qī shì jiā wú dé jǔ náo. qǐng chì tái chén xié wèi yǐ chéng, zé guó yòng zú yǐ.
特們德爾言:「比聞近侍隔越奏旨者眾,倘非禁止,致治實難。請敕諸司,自今中書政務,毋輒干預。又,往時富民往諸蕃商販,率獲厚利,商者益眾,中國物輕,蕃貨反重。今請以江浙右丞曹立領其事,發舟十綱,給牒以往,歸則徵稅如制,私往者沒其貨。又,經用不給,苟不預為規畫,必至愆誤。臣等集諸老議,皆謂動鈔本則鈔法愈虛,加賦稅則毒流黎庶,增課額則比國初已倍五十矣;唯預買山東、河間運司來歲鹽引及各冶鐵貨,庶可以足今歲之用。又,江南田糧,往歲雖嘗經理,多未核實,可始自江浙以及江東、西,宜先事嚴限格,信罪賞,令田主手實頃畝狀入官,諸王、駙馬、學校、寺觀亦令如之。仍禁私匿民田,貴戚勢家毋得沮撓。請敕台臣協為以成,則國用足矣。」
bà shǎn xī zhū dào héng yù shǐ tái.
罷陝西諸道行御史台。
dōng, shí yuè, yǐ wèi, chì: lì rén zhuǎn guān, zhǐ cóng qī pǐn, zài xuǎn zhě jiàng děng zhù shòu.
冬,十月,乙未,敕:「吏人轉官,止從七品,在選者降等注授。」
shēn chì nèi shì jí zhū sī gé yuè zhōng shū zòu qǐng zhī jìn, jí xià fān shāng fàn gěi dié zhēng shuì, qiǎn guān kuò huái mín suǒ diàn xián tián bù shū shuì zhě, cóng tè men dé ěr qǐng yě.
申飭內侍及諸司隔越中書奏請之禁,及下蕃商販給牒徵稅,遣官括淮民所佃閒田不輸稅者,從特們德爾請也。
gēng xū, jiān chá yù shǐ yán: qǐng mìng shū mì yuàn shè fǎ jiào liàn shì zú, yīng jūn guān xí zhí zhě, shì yǐ wǔ shì ér hòu rèn zhī. zhì kě.
庚戌,監察御史言:「請命樞密院設法教練士卒,應軍官襲職者,試以武事而後任之。」制可。
shí yī yuè, rén zǐ, shēng sī tiān tāi wèi sī tiān jiān. zhì zhèng sān pǐn, cì yín yìn.
十一月,壬子,升司天台為司天監。秩正三品,賜銀印。
wù chén, yǐ tōng zhèng yuàn shǐ xiāo bài zhū wèi zhōng shū yòu chéng.
戊辰,以通政院使蕭拜珠為中書右丞。
guǐ yǒu, chì: lì rén zéi xíng zhě qíng qí miàn.
癸酉,敕:「吏人賊行者黥其面。」
dà níng lù dì zhèn, yǒu shēng rú léi.
大寧路地震,有聲如雷。
wù yín, tè men dé ěr yán: bǐ zhě liáo shǔ jí liù bù zhū chén, jiē wǎn zhì zǎo tuì, zhèng wù fèi chí. jīn hòu yǒu rú cǐ zhě, shì qí qīng zhòng zhàng zé zhī. chén huò zì duò, yì lìng zhū rén chén zòu. dì yuē: rú gèng bù quān, jí bà bù xù.
戊寅,特們德爾言:「比者僚屬及六部諸臣,皆晚至早退,政務廢弛。今後有如此者,視其輕重杖責之。臣或自惰,亦令諸人陳奏。」帝曰:「如更不悛,即罷不敘。」
yǐ qián zhōng shū yòu chéng xiàng tú hū lǔ zhī shū mì yuàn shì.
以前中書右丞相圖呼魯知樞密院事。
zhào jiǎn hé zhè xī jiāng dōng jiāng xī tián shuì. zhāng lǜ yán: jīng lǐ zhī fǎ, shì zǔ yǐ xíng, dàn qí jiān duō qī bì. suì qiǎn zhāng lǜ děng wǎng sān xǐng xíng zhī, xiàn mín sì shí rì yǐ suǒ yǒu tián zì shí yú guān. qī xiàn cù pò, tān kè yòng shì, fù mín xiá lì, bìng yuán wèi jiān. shū mì fù shǐ wú yuán guī yán: jiāng nán zhī píng, jǐ sì shí nián, hù yǒu dìng jí, tián yǒu dìng mǔ, jīn jīng lǐ zhī fǎ, wù yǐ zēng duō wèi néng, jiā zhī yǒu sī tóu huì jī liǎn, yuán yuán kùn kǔ rì shén, chén kǒng biàn shēng bù cè, fēi guó zhī fú. dì yuē: fán ěr jūn shì zhī tián, xī zūn jiù zhì. shí yǒu sī yǐ jùn fǎ xiāng shéng, mín duō xū bào yǐ sāi mìng. qí hòu tián shuì wú suǒ yú zhēng, mín duō táo cuàn liú yí zhě. biàn liáng lù zǒng guǎn dá hā yán qí bì yú cháo, yóu shì shěng mín jiān xū liáng èr shí èr wàn.
詔檢核浙西、江東、江西田稅。章律言:「經理之法,世祖已行,但其間多欺蔽。」遂遣章律等往三省行之,限民四十日以所有田自實於官。期限猝迫,貪刻用事,富民黠吏,並緣為奸。樞密副使吳元珪言:「江南之平,幾四十年,戶有定籍,田有定畝,今經理之法,務以增多為能,加之有司頭會箕斂,元元困苦日甚,臣恐變生不測,非國之福。」帝曰:「凡爾軍士之田,悉遵舊制。」時有司以峻法相繩,民多虛報以塞命。其後田稅無所於征,民多逃竄流移者。汴梁路總管達哈言其弊於朝,由是省民間虛糧二十二萬。
shí èr yuè, xīn mǎo, jìn zhū wáng fù mǎ quán shì zhī rén zēng jià yù yán.
十二月,辛卯,禁諸王、駙馬、權勢之人增價鬻鹽。
rén chén, dìng guān mín chē fú zhì dù. dì yǐ shì rén mí lì xiāng shàng, jiàn lǐ fèi cái, mìng zhòng shū shěng dìng qí děng dì wéi méng gǔ jí jí sài zhū sè rén bù jīn, rán yì bù xǔ fú lóng fèng wén.
壬辰,定官民車服制度。帝以市人靡麗相尚,僭禮費財,命中書省定其等第;惟蒙古及集賽諸色人不禁,然亦不許服龍鳳文。
jǐ hài, chì zhōng shū shěng dìng yì kǒng zǐ wǔ shí sān dài sūn dāng xí fēng yǎn shèng gōng zhě yǐ míng wén. jí yuán míng shàn wèi lǐ bù shàng shū, zhèng kǒng shì zōng fǎ, yǐ xuān shèng wǔ shí sì dài sūn sī huì dāng xí fēng yǎn shèng gōng, zòu shàng, dì qīn qǔ kǒng shì pǔ dié àn zhī, yuē: yǐ dí yīng xí fēng zhě, sī huì yě. fù xī yí! tè shòu zhōng yì dài fū, xí fēng yǎn shèng gōng, yuè fèng bǎi mín, jiā zhì wǔ bǎi mín.
己亥,敕中書省定議孔子五十三代孫當襲封衍聖公者以名聞。及元明善為禮部尚書,正孔氏宗法,以宣聖五十四代孫思晦當襲封衍聖公,奏上,帝親取孔氏譜牒按之,曰:』以嫡應襲封者,思晦也。復奚疑!」特授中議大夫,襲封衍聖公,月俸百緡,加至五百緡。
gēng zǐ, qiǎn guān jùn yáng zhōu huái ān děng chù yùn hé.
庚子,遣官浚揚州、淮安等處運河。
yǐ hàn lín xué shì chéng zhǐ lǐ mèng fù wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
以翰林學士承旨李孟復為中書平章政事。
mèng yǔ liàng hóng lǎng, cái lüè guò rén, sān rù zhōng shū, mín jiān lì hài zhī wú bù yán, yǐn gǔ zhèng jīn, wù guī zhì dāng shì wú guì jiàn, gǒu yǒu xián zhě, bù jìn bù zhǐ. cháo tíng lài zhī.
孟宇量弘朗,材略過人,三入中書,民間利害知無不言,引古證今,務歸至當;士無貴賤,苟有賢者,不進不止。朝廷賴之。
yǐ sì, chì jīng jiè zhū wèi tún tián.
乙巳,敕經界諸衛屯田。
shì suì, fù yǐ qí lǚ qiān wèi guó zi sī yè.
是歲,復以齊履謙為國子司業。
lǚ qiān zhuó jiù zhì, lì shēng zhāi jī fēn zhī fǎ, měi jì kǎo qí xué xíng, yǐ cì dì shēng. jì shēng shàng zhāi, yòu bì yú zài suì shǐ yǔ sī shì, cí lǐ jù yōu zhě yī fēn, cí píng lǐ yōu zhě wèi bàn fēn, suì zhōng jī zhì bā fēn zhě wèi gāo děng. lǐ bù jí xián suì xuǎn liù rén yǐ gòng, sān nián bù tōng yī jīng zhě, chù zhī. dì cóng qí yì, zì shì rén rén lì zhì, duō wén xué zhī shì.
履謙酌舊制,立升齋積分之法,每季考其學行,以次第升。既升上齋,又必逾再歲始與私試,詞理俱優者一分,詞平理優者為半分,歲終積至八分者為高等。禮部、集賢歲選六人以貢,三年不通一經者,黜之。帝從其議,自是人人勵志,多文學之士。
tè men dé ěr zhuān zhèng, yī rì, zhào xíng cáo guān shǔ wèn yuē: xī sēng sòng mǒu zhī zuì, hé yǐ jiǔ fú zhì? zhòng mò gǎn duì. xíng bù shì láng cáo bó qǐ cóng róng yán yuē: shì zài shè qián. jìng mò néng duó qí yì. wǎn píng yǐn dào guān qián, tè men dé ěr yù bìng zhū shǒu zhě, bó hù zhí bù kě, zhàng qiǎn zhī. bó qǐ, dàng shān rén yě.
特們德爾專政,一日,召刑曹官屬問曰:「西僧訟某之罪,何以久弗治?」眾莫敢對。刑部侍郎曹伯啟從容言曰:「事在赦前。」竟莫能奪其議。宛平尹盜官錢,特們德爾欲並誅守者,伯戶執不可,杖遣之。伯啟,碭山人也。
yán yòu èr nián
◎延祐二年
chūn, zhēng yuè, wù wǔ, zhèn huái mèng wèi huī jī.
春,正月,戊午,賑懷孟、衛輝飢。
bǐng yín, lín yǔ huài hún hé dī yàn, méi mín tián, fā zú bǔ zhī.
丙寅,霖雨壞渾河堤堰,沒民田,發卒補之。
jìn mín liàn tiě.
禁民煉鐵。
fā zú jùn, huǒ zhōu cáo hé.
發卒浚,漷州漕河。
jǐ sì, zhì dà shèng shòu wàn ān sì dōu zǒng guǎn fǔ, zhì zhèng sān pǐn.
己巳,置大聖壽萬安寺都總管府,秩正三品。
gēng wǔ, lì xíng yòng kù yú jiāng yīn zhōu.
庚午,立行用庫於江陰州。
chì yǐ jiāng nán xíng tái zāng fá chāo zhèn xù jī mín.
敕以江南行台贓罰鈔賑恤饑民。
yǐ hài, zhào qiǎn xuān fǔ shǐ fēn shí èr dào wèn mín jí kǔ, chù zhì guān lì, bìng gěi yín yìn.
乙亥,詔遣宣撫使分十二道問民疾苦,黜陟官吏,並給銀印。
tè men dé ěr yán: tiān xià shù wù suī tǒng yú zhōng shū, ér jiù zhì shěng chén yì fēn lǐng zhī. qǐng yǐ qián bó chāo fǎ xíng míng wěi píng zhāng lǐ mèng zuǒ chéng ā bó hā yǎ cān zhèng zhào shì yán děng lǐng zhī qí liáng chǔ xuǎn fǎ zào zuò yì chuán wěi píng zhāng zhāng lǜ yòu chéng xiāo bài zhū cān zhèng cáo cóng gé děng lǐng zhī. zhào jiē rú suǒ qǐng.
特們德爾言:「天下庶務雖統於中書,而舊制省臣亦分領之。請以錢帛、鈔法、刑名委平章李孟、左丞阿博哈雅、參政趙世延等領之;其糧儲、選法、造作、驛傳委平章章律、右丞蕭拜珠、參政曹從革等領之。」詔皆如所請。
jìn nán rén diǎn zhì qī zǐ shāng fàn wèi nú.
禁南人典質妻子商販為奴。
yù shǐ tái yán: bǐ nián dì zhèn shuǐ hàn, mín liú dào qǐ, jiē fēng xiàn gù jì, shī yú jiū chá, zǎi chén xiè lǐ yǒu suǒ wèi zhì. huò jìn shì méng bì, shǎng fá wèi dāng, huò yù yǒu yuān làn, fù yì fán zhòng, yǐ zhì guāi hé. yí yǔ lǎo chén gòng yì suǒ yóu. zhào míng yán qí shì dāng xíng zhě yǐ.
御史台言:「比年地震、水旱,民流、盜起,皆風憲顧忌,失於糾察,宰臣燮理有所未至。或近侍蒙蔽,賞罰未當,或獄有冤濫,賦役繁重,以致乖和。宜與老臣共議所由。」詔明言其事當行者以。
èr yuè, jǐ mǎo shuò, huì shì jìn shì, mìng zhòng shū píng zhāng zhèng shì lǐ mèng lǐ bù shì láng zhāng yǎng hào zhī gòng jǔ, wú chéng yáng gāng zhōng yuán míng shàn jiē yǔ yān, yú shì de rén wèi duō. jìn shì yì yè, yǎng hào jiē bù nà, dàn shǐ rén jiè zhī yuē: zhū jūn zǐ dàn sī bào xiào, xī láo xiè wèi!
二月,己卯朔,會試進士,命中書平章政事李孟、禮部侍郎張養浩知貢舉,吳澄、楊剛中、元明善皆與焉,於是得人為多。進士詣謁,養浩皆不納,但使人戒之曰:「諸君子但思報效,奚勞謝為!」
guǐ sì, tài bái jīng tiān.
癸巳,太白經天。
jiǎ wǔ, zhào jìn mín zhuǎn yù yǎng zi.
甲午,詔禁民轉鬻養子。
rén yín, chén yuán dòng mán wú gàn dào wèi kòu, chì diào bīng bǔ zhī.
壬寅,辰、沅洞蠻吳幹道為寇,敕調兵捕之。
bǐng wǔ, tài bái jīng tiān.
丙午,太白經天。
sān yuè, yǐ mǎo, tíng shì jìn shì, cì hū tú kè dài ěr zhāng qǐ yán děng wǔ shí liù rén jí dì chū shēn. fēn jìn shì wèi liǎng bǎng, méng gǔ sè mù rén wèi yòu, hàn rén nán rén wèi zài zuǒ. dì yī míng cóng liù pǐn, dì èr míng yǐ xià jí dì èr jiǎ jiē qī pǐn, dì sān jiǎ zhèng bā pǐn.
三月,乙卯,廷試進士,賜呼圖克岱爾、張起嚴等五十六人及第、出身。分進士為兩榜,蒙古、色目人為右,漢人、南人為在左。第一名從六品,第二名以下及第二甲皆七品,第三甲正八品。
gēng wǔ, dì lǜ zhū wáng bǎi guān fèng yù cè yù bǎo, jiā shang huáng tài hòu zūn hào, juān tiān xià bū qiàn shuì kè.
庚午,帝率諸王、百官奉玉冊、玉寶,加上皇太后尊號,蠲天下逋欠稅課。
dīng chǒu, yǐ zhōng shū píng zhāng shì zhāng lǜ wèi jiāng zhè xíng shěng píng zhāng zhèng shì.
丁丑,以中書平章事章律為江浙行省平章政事。
zhāng lǜ yǐ qī bìng, yè gào guī jiāng nán, duó mín hé dù dì. yù shǐ yáng duō ěr jì hé zhī, gù diào wài. duō ěr jì zhèng sè lì cháo, dì wèi gǎi róng.
章律以妻病,謁告歸江南,奪民河渡地。御史楊多爾濟劾之,故調外。多爾濟正色立朝,帝為改容。