qǐ zhān méng dān è sì yuè, jǐn zhe yōng dūn zāng shí èr yuè, fán sān nián yǒu qí.
起旃蒙單閼四月,盡著雍敦牂十二月,凡三年有奇。
yán yòu èr nián
◎延祐二年
xià, sì yuè, wù yín shuò, rì yǒu shí zhī.
夏,四月,戊寅朔,日有食之。
xīn sì, cì jìn shì ēn róng yàn yú hàn lín yuàn.
辛巳,賜進士恩榮宴於翰林院。
xīn chǒu, cì huì shì xià dì jǔ rén qī shí yǐ shàng, cóng qī liú guān zhì shì, liù shí yǐ shàng, fǔ zhōu jiào shòu yú bìng shòu shān zhǎng xué zhèng hòu wù yuán lì.
辛丑,賜會試下第舉人七十以上,從七流官致仕,六十以上,府、州教授;餘並授山長、學正;後勿援例。
chì: zhū wáng fēn dì, réng yǐ liú guān wèi dá lǔ gá qí, gè wèi suǒ pì wèi fù dá lǔ gá qí.
敕:「諸王分地,仍以流官為達嚕噶齊,各位所闢為副達嚕噶齊。」
mìng lǐ mèng děng lèi jí běn cháo tiáo gé, qí chéng shū, wén zòu bān xíng.
命李孟等類集本朝條格,俟成書,聞奏頒行。
yǐ sì, dì rú shàng dōu.
乙巳,帝如上都。
xuān huī yuàn yǐ gōng shàng shàn, qiǎn rén liè yú guī dé, chì yǐ qí rǎo mín, bà zhī.
宣徽院以供尚膳,遣人獵于歸德,敕以其擾民,罷之。
zì tè men dé ěr dìng kuò tián zhī yì, qiǎn rén fēn háng gè shěng, kē jí fán rǎo, jiāng xī wèi shén. shì yuè, gàn zhōu mín cài wǔ jiǔ jù zhòng zuò luàn, yuǎn jìn sāo dòng.
自特們德爾定括田之議,遣人分行各省,苛急煩擾,江西為甚。是月,贛州民蔡五九聚眾作亂,遠近騷動。
wǔ yuè, wù shēn shuò, gǎi gěi gè dào lián fǎng sī yín yìn.
五月,戊申朔,改給各道廉訪司銀印。
fù lì shǎn xī zhū dào héng yù shǐ tái.
復立陝西諸道行御史台。
yǐ chǒu, qín zhōu chéng jì xiàn shān yí. shì yè, jí fēng diàn báo, běi shān nán yí zhì xī hé chuān, cì rì zài yí píng dì tū chū shì fù, gāo zhě èr sān zhàng, xiàn méi mín jū. chì qiǎn guān hé yàn zhèn xù.
乙丑,秦州成紀縣山移。是夜,疾風電雹,北山南移至夕河川,次日再移;平地突出士阜,高者二三丈,陷沒民居。敕遣官核驗賑恤。
jiān chá yù shǐ mǎ zǔ cháng yán: shān, bù dòng zhī wù, jīn zhī dòng zhě, yóu zài yě yǒu dāng yòng bù yòng zhī xián, zài guān yǒu dāng yán bù yán zhī nìng, gù zhì rán ěr.
監察御史馬祖常言:「山,不動之物,今之動者,由在野有當用不用之賢,在官有當言不言之佞,故致然耳。」
jiǎ xū, jiā shòu huàn zhě zhōng shàng qīng xù yuán huī zhāo wén guǎn dà xué shì.
甲戌,加授宦者中尚卿續元暉昭文館大學士。
liù yuè, wù xū, hé jué zhèng zhōu.
六月,戊戌,河決鄭州。
xīn chǒu, yǐ jì níng yì dōu kàng hàn, tài shěng wèi shì chú sù.
辛丑,以濟寧、益都亢旱,汰省衛士芻粟。
gàn zhōu zéi cài wǔ jiǔ wéi níng dōu, fén sì guān, qiāng zhào tóng zhī, fēn lüè jùn yì. qiū, qī yuè, yǐ mǎo, qiǎn bīng bǔ tǎo cài wǔ jiǔ.
贛州賊蔡五九圍寧都,焚四關,戕趙同知,分掠郡邑。秋,七月,乙卯,遣兵捕討蔡五九。
jiǎ zǐ, jiāng nán hú guǎng dào fèng shǐ wēn dí hǎn, yán lián fǎng shǐ gōng tián duō qǔ mín zū, yí fù jiù zhì, cóng zhī.
甲子,江南、湖廣道奉使溫迪罕,言廉訪使公田多取民租,宜復舊制,從之。
guǐ yǒu, mìng tè men dé ěr zǒng xuān zhèng yuàn shì.
癸酉,命特們德爾總宣政院事。
shì yuè, jī nèi dà yǔ, huǒ zhōu chāng píng xiāng hé bǎo chí děng xiàn shuǐ, méi mín tián lú.
是月,畿內大雨,漷州、昌平、香河、寶坻等縣水,沒民田廬。
bā yuè, bǐng xū, guān jūn jī cài wǔ jiǔ, níng dōu wéi jiě. wǔ jiǔ yì xiū gōng jù, zhāo jí shī yè zhī mín, shì yì zhāng, suì xiàn tīng zhōu níng huà xiàn, jiàn chēng wáng hào qiǎn jiāng zhè xíng shěng píng zhāng zhāng lǜ děng lǜ bīng tǎo zhī.
八月,丙戌,官軍擊蔡五九,寧都圍解。五九益修攻具,招集失業之民,勢益張,遂陷汀州寧化縣,僭稱王號;遣江浙行省平章章律等率兵討之。
jǐ chǒu, dì zhì zì shàng dōu.
己丑,帝至自上都。
yǐ wèi, tái chén yán: cài wǔ jiǔ zhī biàn, jiē yóu nài zhì mì dǐng jīng lǐ tián liáng, yǔ jùn xiàn héng jiā kù bào, bī yì zhì cǐ xīn fēng yī xiàn, chè mín lú qiān jiǔ bǎi qū, yí mù yáng gǔ, xū zhāng qǐng mǔ, liú dú jū mín. qǐng bà jīng lǐ jí mào kuò tián zū. shí tái chén bù gǎn chì yán tè men dé ěr jiàn yì zhī fēi, dàn yán yǒu sī fèng xíng bù shàn, dì wù qí bì, mìng bà qí yì. zhào xià, mín dà yuè, yóu shì wǔ jiǔ zhī shì jiàn shuāi.
乙未,台臣言:「蔡五九之變,皆由鼐智密鼎經理田糧,與郡縣橫加酷暴,逼抑至此;新豐一縣,撤民廬千九百區,夷墓揚骨,虛張頃畝,流毒居民。請罷經理及冒括田租。」時台臣不敢斥言特們德爾建議之非,但言有司奉行不善,帝悟其弊,命罷其役。詔下,民大悅,由是五九之勢漸衰。
rén yín, zēng guó zi shēng bǎi yuán, suì gòng bàn dú sì yuán.
壬寅,增國子生百員,歲貢伴讀四員。
zhào jiāng zhè xíng shěng yìn nóng sāng jí yào wàn bù, bān jiàng yǒu sī zūn shǒu quàn kè.
詔江浙行省印《農桑輯要》萬部,頒降有司遵守勸課。
jīng biǎo guì zhōu dá lǔ gá qí xiāng wù sūn qī sǐ jié.
旌表貴州達嚕噶齊相兀孫妻死節。
jiān chá yù shǐ nà lín yán shì wǔ zhǐ, dì nù pǒ cè, zhōng chéng yáng duō ěr jì jiù zhī, yī rì zhì bā jiǔ zòu, yuē: chén fēi ài nà lín, chéng bù yuàn bì xià yǒu shā yù shǐ zhī míng. dì yuē: wèi qīng yòu zhī, kě zuǒ qiān chāng píng lìng. duō ěr jì yuē: yǐ yù shǐ zǎi jīng yì, wú bù kě zhě. dàn yǐ yán shì ér dé zuǒ qiān, kǒng hòu zhī lái zhě yòng shì wèi jiè, bù kěn fù yán yǐ. dì bù yǔn. hòu shù rì, dì dú zhēn guān zhèng yào, duō ěr jì shì cè, dì gù wèi yuē: wèi zhēng, gǔ zhī yí zhí yě, zhèn ān de yòng zhī? duì yuē: zhí yóu tài zōng. tài zōng bù tīng, zhēng suī zhí, jiāng yān yòng zhī! dì xiào yuē: qīng yì zài nà lín yé? dāng shè zhī yǐ chéng ěr zhí. yǒu shàng shū lùn cháo zhèng què shī, miàn chù zǎi xiàng, zǎi xiàng nù, jiāng qǔ zhǐ shā zhī. duō ěr jì yuē: zhào shū yún yán suī bù dāng, wú zuì. jīn ruò cǐ, hé yǐ shì xìn tiān xià! guǒ zhū zhī, chén yì fù qí zhí yǐ. dì wù, shì zhī, yú shì tè jiā zhāo wén guǎn dà xué shì róng lù dài fū, yǐ jīng qí zhí.
監察御史納琳言事忤旨,帝怒叵測,中丞楊多爾濟救之,一日至八九奏,曰:「臣非愛納琳,誠不願陛下有殺御史之名。」帝曰:「為卿宥之,可左遷昌平令。」多爾濟曰:「以御史宰京邑,無不可者。但以言事而得左遷,恐後之來者用是為戒,不肯復言矣。」帝不允。後數日,帝讀《貞觀政要》,多爾濟侍側,帝顧謂曰:「魏徵,古之遺直也,朕安得用之?」對曰:「直由太宗。太宗不聽,征雖直,將焉用之!」帝笑曰:「卿意在納琳耶?當赦之以成爾直。」有上書論朝政闕失,面觸宰相,宰相怒,將取旨殺之。多爾濟曰:「詔書雲『言雖不當,無罪。』今若此,何以示信天下!果誅之,臣亦負其職矣。」帝悟,釋之,於是特加昭文館大學士、榮祿大夫,以旌其直。
shí wèi yī pǐn zhě, duō chéng jiān yāo wáng jué, zèng xiān shì, huò wèi duō ěr jì kě yuán lì yǐ qǐng, duō ěr jì yuē: jiā shì hán wēi, xìng jì yù zhì cǐ, yǐ jù fú chēng, shàng gǎn duō qiú hū! qiě wǒ wèi zhī, hé yǐ fēng lì jiǎo xìng zhě hū?
時位一品者,多乘間邀王爵,贈先世,或謂多爾濟可援例以請,多爾濟曰:「家世寒微,幸際遇至此,已懼弗稱,尚敢多求乎!且我為之,何以風勵僥倖者乎?」
jiǔ yuè, dīng wèi, zhāng lǜ yǐ kuò tián bī sǐ jiǔ rén, chì lì bù shàng shū wáng jū rén děng jū zhī.
九月,丁未,章律以括田逼死九人,敕吏部尚書王居仁等鞫之。
rén xū, cài wǔ jiǔ zhòng kuì, fú zhū, yú dǎng xī píng. shǎng jūn shì tǎo bǔ gōng, bìng guān sǐ shì zhě zi sūn.
壬戌,蔡五九眾潰,伏誅,餘黨悉平。賞軍士討捕功,並官死事者子孫。
cān zhī zhèng shì zhào shì yán, jū zhōng shū èr shí yuè, qiān yù shǐ zhōng chéng, zhào shěng chén zì píng zhāng yǐ xià xiāng shuài sòng zhī guān, qí lǐ qián suǒ wú yǒu. yóu shì wèi quán chén suǒ jì, nǎi yòng huáng tài hòu zhǐ, chū shì yán wèi yún nán xíng shěng yòu chéng. bì cí, dì tè mìng réng hái tái wèi zhōng chéng.
參知政事趙世延,居中書二十月,遷御史中丞,詔省臣自平章以下相率送之官,其禮前所無有。由是為權臣所忌,乃用皇太后旨,出世延為雲南行省右丞。陛辭,帝特命仍還台為中丞。
dōng, shí yuè, gēng chén, yǐ huái xī lián fǎng shǐ guō guàn wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
冬,十月,庚辰,以淮西廉訪使郭貫為中書參知政事。
yǐ wèi, shòu bái yún zōng zhǔ shěn míng rén róng lù dài fū sī kōng.
乙未,授白雲宗主沈明仁榮祿大夫、司空。
dīng yǒu, jiā shòu tè men dé ěr tài shī.
丁酉,加授特們德爾太師。
shí yī yuè, bǐng wǔ, kè xīng biàn wèi huì, fàn zǐ wēi yuán, lì zhěn zhì bì shí wǔ sù. xīn wèi, yǐ xīng biàn, shè tiān xià, jiǎn miǎn gè lù chà shuì yǒu chà. chéng xiàng hā kè sǎn děng qǐ bì wèi, dì yuē: cǐ zhèn zhī qiān, qǐ qīng děng suǒ zhì! qí fù nǎi zhí. gǒu zhèng yǒu guò chà, wú dàn yú gǎi. yòu, fán kě yǐ ān bǎi xìng zhě, dāng xī yán zhī, shù shàng xià jiāo xiū, tiān biàn kě mǐ yě.
十一月,丙午,客星變為彗,犯紫微垣,歷軫至壁十五宿。辛未,以星變,赦天下,減免各路差稅有差。丞相哈克繖等乞避位,帝曰:「此朕之愆,豈卿等所致!其復乃職。苟政有過差,毋憚於改。又,凡可以安百姓者,當悉言之,庶上下交修,天變可弭也。」
liáo dōng sù zhèng lián fǎng shǐ wèi chí dé chéng shàng shū yán shì, qí lüè yuē: láo zhū wáng yǐ huái qí xīn, fáng chū rù yǐ yán gōng jìn, zhèng jiàn guān yǐ yuǎn chán nìng, chóng kē mù yǐ qiú rén cái, lì cháng píng yǐ bèi huāng nián, tài sēng dào yǐ kuān mín lì, jǔ xián liáng yǐ lì zhōng xiào, yì shē chǐ yǐ hòu fēng sú, jí zhěng chāo fǎ cái rǒng guān děng shì, bù bào. dé chéng xún zú.
遼東肅政廉訪使尉遲德誠上疏言事,其略曰:「勞諸王以懷其心,防出入以嚴宮禁,正諫官以遠讒佞,崇科目以求人才,立常平以備荒年,汰僧、道以寬民力,舉賢良以勵忠孝,抑奢侈以厚風俗」,及拯鈔法、裁冗官等事,不報。德誠尋卒。
jiǎ xū, fēng wǔ zōng zi hé shí lā wèi zhōu wáng, chū zhèn yún nán.
甲戌,封武宗子和實拉為周王,出鎮雲南。
chū, wǔ zōng lì dì wèi tài zǐ, mìng yǐ cì chuán wèi yú hé shí lā. yǐ ér chéng xiàng sān bǎo nǔ fù quàn wǔ zōng lì qí zi, jì nǎi yǐ hā lǎ tuō kè tuō yán ér zhǐ. zhì shì yì lì tài zǐ, tè men dé ěr yù gù wèi qǔ chǒng, nǎi qǐng lì huáng zǐ shuò dí bā lā, yòu yǔ tài hòu xìng chén shí lēi men zèn hé shí lā yú liǎng gōng, suì yǒu shì mìng.
初,武宗立帝為太子,命以次傳位於和實拉。已而丞相三寶努復勸武宗立其子,既乃以哈喇托克託言而止。至是議立太子,特們德爾欲固位取寵,乃請立皇子碩迪巴拉,又與太后幸臣實勒們譖和實拉於兩宮,遂有是命。
yòu zèn hā lǎ tuō kè tuō wèi wǔ zōng jiù chén, zhào dǎi zhì jīng shī. jū shù rì, chuò hé ěr shí lēi men chuán liǎng gōng zhǐ yù tuō kè tuō yuē: chū yí rǔ qīn yú suǒ shì, gù zhào rǔ. jīn chá rǔ wú tā, qí fù hái zhèn. tuō kè tuō rù xiè tài hòu yuē: chén suī bèi xiān dì zhī yù, ér shòu tài hòu jí jīn shàng ēn bù wèi bù shēn, qǐ gǎn mèi suǒ zì hū! wèi jǐ, qiān jiāng xī xíng shěng zuǒ chéng xiàng.
又譖哈喇托克托為武宗舊臣,詔逮至京師。居數日,綽和爾、實勒們傳兩宮旨諭托克托曰:「初疑汝親於所事,故召汝。今察汝無他,其復還鎮。」托克托入謝太后曰:「臣雖被先帝知遇,而受太后及今上恩不為不深,豈敢昧所自乎!」未幾,遷江西行省左丞相。
shí èr yuè, gēng yín, zēng zhì píng jiāng lù xíng yòng kù.
十二月,庚寅,增置平江路行用庫。
guǐ sì, mìng shěng chén dìng nǐ fēng zèng tōng lì, bǐ gāo xià shì yí yǐ wén.
癸巳,命省臣定擬封贈通例,俾高下適宜以聞。
jīng biǎo tīng zhōu níng huà xiàn mín lài lù sūn xiào xíng.
旌表汀州寧化縣民賴祿孫孝行。
cài wǔ jiǔ zhī luàn, lù sūn fù qí mǔ, qiè qí qī, suí zhòng rù shān bì zhī. dào zhì, zhòng sàn zǒu, lù sūn shǒu mǔ bù qù. dào jiāng rèn qí mǔ, lù sūn yǐ shēn yì bì yuē: níng shā wǒ, wù shāng wú mǔ. shí mǔ bìng, kě, mì shuǐ bù dé, lù sūn hán tuò xù zhī, dào xiāng gù hài tàn, bù rěn hài, fǎn qǔ shuǐ yǔ zhī. yǒu lüè qí qī qù zhě, zhòng zé zhī yuē: nài hé rǔ xiào zǐ fù! shǐ guī zhī. shì wén. cì jīng biǎo.
蔡五九之亂,祿孫負其母,挈其妻,隨眾入山避之。盜至,眾散走,祿孫守母不去。盜將刃其母,祿孫以身翼蔽曰:「寧殺我,勿傷吾母。」時母病,渴,覓水不得,祿孫含唾喣之,盜相顧駭嘆,不忍害,反取水與之。有掠其妻去者,眾責之曰:「奈何辱孝子婦!」使歸之。事聞。賜旌表。
cháo tíng yǐ lì duō zhì shì, zé cáo àn bù rú chéng zhě. lìng xià xíng bù, shàng shū xiè ràng yuē: xíng yù fēi qián gǔ quán xuǎn zhī bǐ, kuān yǐ suì yuè, shàng lǜ shī shí, qǐ kě lǜ yǐ cháng fǎ hū! nǎi rù bái zǎi xiàng, yóu shì xíng cáo dú dé bù zé jī chí.
朝廷以吏多滯事,責曹案不如程者。令下刑部,尚書謝讓曰:「刑獄非錢穀、銓選之比,寬以歲月,尚慮失實,豈可律以常法乎!」乃入白宰相,由是刑曹獨得不責稽遲。
yán yòu sān nián
◎延祐三年
chūn, zhēng yuè, yǐ sì, zhèn hàn yáng lù jī.
春,正月,乙巳,賑漢陽路飢。
bǐng wǔ, zēng zhì jìn wáng fǔ shǔ guān.
丙午,增置晉王府屬官。
yǐ zhēn dìng bǎo dìng jiàn jī, jìn tián liè.
以真定、保定洊飢,禁畋獵。
gǎi zhí gū wèi hǎi jīn zhèn.
改直沽為海津鎮。
èr yuè, dīng chǒu, diào hǎi kǒu tún chǔ hàn jūn lì lín qīng yùn liáng wàn hù fǔ, yǐ gōng zhuǎn cáo.
二月,丁丑,調海口屯儲漢軍隸臨清運糧萬戶府,以供轉漕。
wù yín, zhèn hé jiān děng chù jī.
戊寅,賑河間等處飢。
gēng yín, huì miè. zì qù nián shí yī yuè bǐng wǔ shǐ jiàn, zhì shì nǎi miè, fán bǎi yǒu wǔ rì.
庚寅,彗滅。自去年十一月丙午始見,至是乃滅,凡百有五日。
rén zǐ, chì wèi huī chāng píng shǒu chén xiū yīn bǐ gàn táng dí rén jié cí, suì shí zhì jì.
壬子,敕衛輝、昌平守臣修殷比干、唐狄仁傑祠,歲時致祭。
sān yuè, jiǎ yín, chì zhōng shū yòu chéng xiāo bài zhū jí shǎn xī sì chuān shěng chén gè yī yuán, hù sòng zhōu wáng hé shí lā zhī yún nán. zhì zhōu wáng cháng shì fǔ guān shǔ, yǐ yáo shòu zhōng shū zuǒ chéng xiàng tú gǔ lēi dà sī tú è ěr duō zhōng zhèng shǐ shàng jiā nǔ shān běi liáo yáng děng lù méng gǔ jūn wàn hù bó luō hàn lín shì jiǎng xué shì jiā hún děng bìng cháng shì, zhōng wèi qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ táng gǔ bīng bù shàng shū sài hǎn bā tú lǔ wèi zhōng wèi, réng zhì zī yì jì shì gè èr yuán, qiǎn jiù zhèn.
三月,甲寅,敕中書右丞蕭拜珠及陝西四川省臣各一員,護送周王和實拉之雲南。置周王常侍府官屬,以遙授中書左丞相圖古勒、大司徒鄂爾多、中政使尚嘉努、山北、遼陽等路蒙古軍萬戶博囉、翰林侍講學士嘉琿等並常侍,中衛親軍都指揮使唐古、兵部尚書賽罕巴圖魯為中尉,仍置諮議、記室各二員,遣就鎮。
guǐ hài, dì rú shàng dōu.
癸亥,帝如上都。
rén shēn, yīng fāng bó luō děng rǎo mín yú dà tóng, chì jū hái suǒ fèng xǐ shū.
壬申,鷹坊博囉等擾民於大同,敕拘還所奉璽書。
jìn tiān xià chūn shí tián liè. chū yì fàn zhě dǐ sǐ, zuǒ sī láng zhōng hán ruò yú yuē: qí xuān wáng zhī yòu fāng sì shí lǐ, shā qí jūn lù zhě rú shā rén zhī zuì, mèng zǐ fēi zhī. zhòng yǐ wèi rán, suì jiǎn qí xíng.
禁天下春時田獵。初議犯者抵死,左司郎中韓若愚曰:「齊宣王之囿方四十里,殺其麇鹿者如殺人之罪,孟子非之。」眾以為然,遂減其刑。
tài shǐ lìng guō shǒu jìng zú yú wèi, nián bā shí liù.
太史令郭守敬卒於位,年八十六。
shǒu jìng lì shù yí xiàng zhī xué, bìng wèi shí yòng, qí yóu jì shí zhě wèi shuǐ lì zhī xué. jué jīn kǒu yǐ xià xī shān zhī fá, ér jīng shī cái yòng ráo fù sān bái qú yǐ gài bīn hé zhī dì, ér líng xià jūn chǔ zú yǐn wèn sì yǐ jiē jiāng huái zhī pài, ér yàn wú cáo yùn tōng jiàn dòu zhá yǐ kāi bái fú zhī yuán, ér gōng sī lù fèi shěng. qí zài xī xià, cháng wǎn zhōu sù liú ér shàng jiū suǒ wèi hé yuán zhě yòu cháng zì mèng mén yǐ dōng, xún huáng hé gù dào, zòng guǎng shù bǎi lǐ jiān, jiē wèi cè liàng dì píng, huò kě yǐ fēn shā hé shì, huò kě yǐ gài guàn tián tǔ, jù yǒu tú zhì yòu cháng yǐ hǎi bǎi jiào jīng shī zhì biàn liáng dì xíng gāo xià zhī chà, huò biàn liáng zhī shuǐ qù hǎi shén yuǎn, qí liú jùn, ér jīng shī zhī shuǐ qù hǎi zhì jìn, qí liú shén huǎn. qí yán jiē yǒu zhēng yàn, lùn zhě xī qí wèi jǐn jiàn yòng yún.
守敬歷數、儀象之學,並為時用,其尤濟時者為水利之學。決金口以下西山之伐,而京師財用饒;復三白渠以溉瀕河之地,而靈夏軍儲足;引汶、泗以接江、淮之派,而燕、吳漕運通;建斗閘以開白浮之源,而公私陸費省。其在西夏,嘗挽舟溯流而上究所謂河源者;又嘗自孟門以東,循黃河故道,縱廣數百裡間,皆為測量地平,或可以分殺河勢,或可以溉灌田土,具有圖志;又嘗以海百較京師至汴梁地形高下之差,或汴梁之水去海甚遠,其流峻,而京師之水去海至近,其流甚緩。其言皆有徵驗,論者惜其未盡見用雲。
xià, sì yuè, guǐ yǒu shuò, yǐ hé nán liú mín qún jù dù jiāng, suǒ guò rǎo hài, mìng xíng tái lián fǎng shǐ yǐ jiàn zhù zāng chāo zhèn zhī.
夏,四月,癸酉朔,以河南流民群聚渡江,所過擾害,命行台、廉訪使以見貯贓鈔賑之。
héng zhōu yáo mán wèi kòu, mìng hú guǎng shěng fā bīng tǎo bǔ.
橫州猺蠻為寇,命湖廣省發兵討捕。
jǐ hài, yǐ huái dōng lián fǎng sī qiān shì miáo hǎo qiān shàn kè mín nóng sāng, cì yī yī xí.
己亥,以淮東廉訪司簽事苗好謙善課民農桑,賜衣一襲。
gēng zǐ, mìng zhòng shū shěng yǔ yù shǐ tái hàn lín jí xián yuàn jí yì fēng zèng tōng zhì, zhe wèi lìng.
庚子,命中書省與御史台、翰林、集賢院集議封贈通制,著為令。
zhèn liáo yáng gài zhōu jí nán fēng zhōu jī.
賑遼陽、蓋州及南豐州飢。
shì yuè, qián jí xián dà xué shì shāng yì zhōng shū shěng shì chén tiān xiáng zú yú jiā, nián bā shí, shì wén zhōng.
是月,前集賢大學士、商議中書省事陳天祥卒於家,年八十,諡文忠。
wǔ yuè, gēng shēn, yǐ dà dū liú shǒu bài tè mù ěr wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì. zhuó zhōng shū yòu chéng xiāo bài zhū wèi píng zhāng zhèng shì, zuǒ chéng ā ěr hā yǎ wèi yòu chéng, guō guàn wèi zuǒ chéng, cān yì bù hā wèi cān zhī zhèng shì. shí tè men dé ěr shì shì tān nüè, xiōng huì yù shén, yú shì jìn bài zhū wèi píng zhāng, shāo qiān zhì zhī.
五月,庚申,以大都留守拜特穆爾為中書平章政事。擢中書右丞蕭拜珠為平章政事,左丞阿爾哈雅為右丞,郭貫為左丞,參議布哈為參知政事。時特們德爾恃勢貪虐,凶穢愈甚,於是進拜珠為平章,稍牽制之。
gēng wǔ, zhì gān sù rú xué tí jǔ sī, liáo yáng jīn yín tiě yě tí jǔ sī.
庚午,置甘肅儒學提舉司,遼陽金銀鐵冶提舉司。
zhèn héng yǒng děng lù jī.
賑衡、永等路飢。
liù yuè, yǐ hài, zhì fēng mèng kē fù wèi zhū guó gōng, mǔ wèi zhū guó xuān xiàn fū rén.
六月,乙亥,制封孟軻父為邾國公,母為邾國宣獻夫人。
bǐng zǐ, róng bīn liǔ zhōu yáo mán pàn, mìng hú guǎng xíng shěng qiǎn guān dū bīng bǔ zhī.
丙子,融、賓、柳州猺蠻叛,命湖廣行省遣官督兵捕之。
dīng chǒu, chì: fán jū qiú, fēi qiáng dào wú jiā kù xíng.
丁丑,敕:「凡鞫囚,非強盜毋加酷刑。」
dīng yǒu, hé jué biàn liáng, méi mín jū, fā liáng zhèn zhī.
丁酉,河決汴梁,沒民居,發糧賑之。
qiū, qī yuè, rén zǐ, mìng yù shǐ dài fū bā tú tuō huān zhěng zhì tái gāng, réng jiàng zhào xuān yù zhōng wài.
秋,七月,壬子,命御史大夫巴圖托歡整治台綱,仍降詔宣諭中外。
bǐng yín, fù yǐ yǎ kè tè mù ěr zhī shū mì yuàn shì.
丙寅,復以雅克特穆爾知樞密院事。
bā yuè, guǐ yǒu, yǐ bīng bù shàng shū qí dá wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
八月,癸酉,以兵部尚書奇達為中書參知政事。
jǐ mǎo, dì zhì zì shàng dōu.
己卯,帝至自上都。
wù xū, zhì zhī fó xiàng gōng jiàng tí diào suǒ.
戊戌,置織佛像工匠提調所。
jiǔ yuè, xīn chǒu, yǐ zhōng shū zuǒ chéng guō guàn wèi jí xián dà xué shì, jí xián dà xué shì wáng yì wèi zuǒ chéng. yì xuán chū wèi jiāng zhè xíng shěng zuǒ chéng.
九月,辛丑,以中書左丞郭貫為集賢大學士,集賢大學士王毅為左丞。毅旋出為江浙行省左丞。
gēng xū, shēng jìn shān xiàn wèi lóng qìng zhōu, yǐ dì shēng shì xiàn gù yě.
庚戌,升縉山縣為龍慶州,以帝生是縣故也。
jǐ wèi, jì níng jìn níng lù dì zhèn.
己未,冀寧、晉寧路地震。
bǐng yín, tài bái jīng tiān.
丙寅,太白經天。
dōng, shí yuè, xīn wèi, yǐ jiāng nán xíng shěng shì yù shǐ gāo fǎng wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
冬,十月,辛未,以江南行省侍御史高昉為中書參知政事。
rén shēn, yǒu shì yú tài miào.
壬申,有事於太廟。
rén wǔ, hé nán lù dì zhèn.
壬午,河南路地震。
gēng yín, chì wǔ tái líng jiù sì zhì tiě yě tí jǔ sī.
庚寅,敕五台靈鷲寺置鐵冶提舉司。
dīng yǒu, jìn mín yǒu fù zài zhě bù dé sī dài rén qián jí yù mù mù.
丁酉,禁民有父在者不得私貸人錢及鬻墓木。
shì yuè, zhōu wáng hé shí lā cì yán ān, tú gǔ lēi shàng jiā nǔ bó luō jí wǔ zōng jiù chén lī rì xī bù dǐng hǎ bā lēi tú děng jiē lái huì. jiā hún móu yuē: tiān xià zhě, wǒ wǔ huáng zhī tiān xià yě. chū zhèn zhī shì, běn fēi shàng yì, yóu zuǒ yòu gòu dòu zhì rán. qǐng yǐ qí gù bái xíng shěng, bǐ wén zhī cháo tíng, shù kě dù sè lí jiān bù rán, shì biàn pǒ cè. suì yǔ shù qí chí qù.
是月,周王和實拉次延安,圖古勒、尚嘉努、博囉及武宗舊臣哩日、錫布鼎、哈巴勒圖等皆來會。嘉琿謀曰:「天下者,我武皇之天下也。出鎮之事,本非上意,由左右構斗致然。請以其故白行省,俾聞之朝廷,庶可杜塞離間;不然,事變叵測。」遂與數騎馳去。
xiān shì hā sī hǎn wèi tài shī, tè men dé ěr duó qí wèi, chū zhī, wèi shǎn xī xíng shěng zuǒ chéng xiàng. jí jiā hún děng zhì, jí yǔ píng zhāng zhèng shì tǎ qí ěr xíng tái yù shǐ dài fū tú lǔ bù zhōng chéng tuō huān xī fā guān zhōng bīng, fēn dào zì tóng guān hé zhōng fǔ rù. yǐ ér tǎ qí ěr tuō huān zhōng huǐ, xí shā ā sī hǎn jiā hún yú hé zhōng, zhōu wáng suì xī xíng zhì běi biān jīn shān. xī běi zhū wáng chá kè tái děng wén zhōu wáng zhì, xián lǜ zhòng lái fù. zhōu wáng zhì qí bù, yǔ dìng yuē shù, shí yú nián jiān, biān jìng níng mì.
先是哈斯罕為太師,特們德爾奪其位,出之,為陝西行省左丞相。及嘉琿等至,即與平章政事塔齊爾、行台御史大夫圖魯布、中丞托歡悉發關中兵,分道自潼關、河中府入。已而塔齊爾、托歡中悔,襲殺阿斯罕、嘉琿於河中,周王遂西行至北邊金山。西北諸王察克台等聞周王至,咸率眾來附。周王至其部,與定約束,十餘年間,邊境寧謐。
chū, xuān dé fǔ rén wǔ kè, yǐ shén tóng yóu xué jiāng nán. wú chéng wèi jiāng xī rú xué fù tí jǔ, jiàn rù guó xué yì yè, xuǎn wèi qīn wáng hé shí lā shuō shū xiù cái. jí yǐ zhōu wáng chū zhèn, kè zài háng, wáng yù qǐ bīng shǎn xī, kè jiàn yuē: tài zǐ cǐ xíng, yú guó yǒu jūn mìng, yú jiā yǒu shū fù zhī mìng, jīn ruò xiàng jīng shī fā yī jiàn, shǐ guān bì shū tài zǐ fǎn. zuǒ yòu è kè yán, nǎi yuē: wǔ xiù cái yǒu mǔ zài jīng, hé qiǎn guī. kè suì hái dà dū, jū lòu xiàng, jiào xùn zǐ dì.
初,宣德府人武恪,以神童遊學江南。吳澄為江西儒學副提舉,薦入國學肄業,選為親王和實拉說書秀才。及以周王出鎮,恪在行,王欲起兵陝西,恪諫曰:「太子此行,於國有君命,於家有叔父之命,今若向京師發一箭,史官必書太子反。」左右惡恪言,乃曰:「武秀才有母在京,合遣歸。」恪遂還大都,居陋巷,教訓子弟。
shí yī yuè, rén yín, mìng jiān chá yù shǐ jiān zhì lǐng běi, gōu xiào qián liáng, bàn suì ér dài.
十一月,壬寅,命監察御史監治嶺北,鈎校錢糧,半歲而代。
dà wàn níng sì sēng yǐ suǒ pèi guó gōng yìn yí wén yǒu sī, wěn luàn guān zhèng, chì jìn zhǐ zhī.
大萬寧寺僧以所佩國公印移文有司,紊亂官政,敕禁止之。
shí èr yuè, gēng wǔ, yǐ zhī shū mì yuàn shì tú gǔ lēi wèi shǎn xī xíng shěng zuǒ chéng xiàng.
十二月,庚午,以知樞密院事圖古勒為陝西行省左丞相。
dīng hài, lì huáng zǐ shuò dí bā lā wèi huáng tài zǐ, jiān zhōng shū lìng shū mì shǐ, huáng hòu hóng jí lī shì suǒ shēng yě. dì yǐ dí zǐ, yù lì zhī, shuò dí bā lā rù yè huáng tài hòu, gù cí, yuē: chén yòu wú néng, qiě yǒu xiōng, yí lì xiōng, yǐ chén fǔ zhī. tài hòu bù xǔ, suì lì wèi tài zǐ, shòu jīn bǎo, kāi fǔ, zhì guān shǔ.
丁亥,立皇子碩迪巴拉為皇太子,兼中書令、樞密使,皇后鴻吉哩氏所生也。帝以嫡子,欲立之,碩迪巴拉入謁皇太后,固辭,曰:「臣幼無能,且有兄,宜立兄,以臣輔之。」太后不許,遂立為太子,授金寶,開府,置官屬。
jiān chá yù shǐ mǎ zǔ cháng shàng yán: huáng tài zǐ tiān fù měi zī, jí yí zhāo yán tiān xià shuò dé yǎ wàng wén cǎi bó tōng zhī shì, zhāo xī qǐ jū yǐ shì zuǒ yòu, fǔ yǎng yì měi, xūn táo chōng hé. chuán yún: chéng wáng shǐ wèi tài zǐ yě, tài gōng wèi shī, zhōu gōng wèi fǔ, zhào gōng wèi bǎo, bó qín táng shū yǔ yóu, mù bù dǔ yín yàn, ěr bù wén yōu xiào, jū bù jìn yōng xié. jí wèi jūn yě, xuè qì jì dìng, yóu xí jì chéng, suī yǒu fàng xīn, bù néng duó yǐ chéng zhī xìng. jīn huáng tài zǐ chūn qiū dǐng shèng, qǐng jiàn lì gōng liáo, hé qiú míng shí xiāng fù, diào hù yǔ yì chǔ wéi zhī cái chén pú yì yí jīng zé, bù kě zá yǐ shāng jiǎ rǒng suǒ zhī liú. tiān xià xiū qī zhī yuán, shí zài yú cǐ. yù shǐ duàn fǔ tài zǐ zhān shì guō shí děng bìng qǐng jìn xián rén zé shī fù, dì jiā nà zhī.
監察御史馬祖常上言:「皇太子天賦美姿,急宜招延天下碩德雅望、文采博通之士,朝夕起居以侍左右,輔養懿美,薰陶沖和。《傳》云:『成王始為太子也,太公為師,周公為輔,召公為保,伯禽、唐叔與游,目不睹淫艷,耳不聞優笑,居不近庸邪。及為君也,血氣既定,游習既成,雖有放心,不能奪已成之性。』今皇太子春秋鼎盛,請建立宮寮,核求名實相副,調護羽翼儲闈之才;臣僕亦宜精擇,不可雜以商賈冗瑣之流。天下休戚之源,實在於此。」御史段輔、太子詹事郭實等並請近賢人、擇師傅,帝嘉納之。
shì suì, hàn lín xué shì chéng zhǐ chéng jù fū yǐ bìng qǐ hái gǔ, guī tián lǐ, bù yǔn. mìng shàng yī gěi yào wù, guān qí zi dà běn jiāo sì shǔ lìng, yǐ biàn shì yǎng, shí lìng jìn chén fǔ shì, qiě láo zhī yuē: qīng, shì zǔ jiù chén, wéi zhōng wéi zhēn, qí miǎn jiā cān zhōu, shǎo liú jīng shī, yǐ fù zhèn xīn. jù fū qǐng yì jiān, tè shòu guāng lù dài fū, cì shàng zūn, mìng qún chén yǐn qián yú qí huà mén wài, gěi yì nán hái, chì xíng shěng jí yǒu sī cháng jiā cún wèn.
是歲,翰林學士承旨程鉅夫以病乞骸骨,歸田裡,不允。命尚醫給藥物,官其子大本郊祀署令,以便侍養,時令近臣撫視,且勞之曰:「卿,世祖舊臣,惟忠惟貞,其勉加餐粥,少留京師,以副朕心。」鉅夫請益堅,特授光祿大夫,賜上尊,命群臣飲錢於齊化門外,給驛南還,敕行省及有司常加存問。
jí xián xué shì zhào mèng fǔ, yǐ jù fū jiàn qǐ jiā, dì juàn gù shén hòu, yǐ zì hū zhī ér bù míng, zhì shì zhuó mèng fǔ wèi hàn lín xué shì chéng zhǐ. dì cháng yǔ shì chén lùn wén xué zhī shì, yǐ mèng fǔ bǐ táng lǐ bái sòng sū shì. yòu cháng chēng mèng fǔ cāo lǚ chún zhèng, bó xué duō wén, shū huà jué lún, páng tōng fó lǎo zhī zhǐ, jiē rén suǒ bù jí, yǒu bù yuè zhě jiān zhī, dì chū ruò bù wén zhě. yòu yǒu shàng shū zhě, yán guó shǐ suǒ zài, bù yí shǐ mèng fǔ yǔ wén, dì nǎi yuē: zhào zi áng, shì zǔ suǒ jiǎn bá, zhèn tè yōu yǐ lǐ mào, zhì yú guǎn gé, diǎn sī shù zuò, chuán zhī hòu shì, cǐ bèi náo náo hé yě! é cì chāo wǔ bǎi dìng. mèng fǔ cháng lěi yuè bù zhì gōng zhōng, dì yǐ wèn zuǒ yòu, jiē wèi qí nián lǎo wèi hán, chì yù fǔ cì diāo shǔ yī.
集賢學士趙孟頫,以鉅夫薦起家,帝眷顧甚厚,以字呼之而不名,至是擢孟頫為翰林學士承旨。帝嘗與侍臣論文學之士,以孟頫比唐李白、宋蘇軾。又嘗稱孟頫操履純正,博學多聞,書畫絕倫,旁通佛、老之旨,皆人所不及,有不悅者間之,帝初若不聞者。又有上書者,言《國史》所載,不宜使孟頫與聞,帝乃曰:「趙子昂,世祖所簡拔,朕特優以禮貌,置於館閣,典司述作,傳之後世,此輩呶呶何也!」俄賜鈔五百錠。孟頫嘗累月不至宮中,帝以問左右,皆謂其年老畏寒,敕御府賜貂鼠衣。
huáng qìng zhōng, mìng xī sēng bì lán nà shí lǐ fān yì zhū fàn jīng diǎn, zhì shì tè cì yín yìn, shòu guāng lù dài fū.
皇慶中,命西僧必蘭納識里翻繹諸梵經典,至是特賜銀印,授光祿大夫。
rén zōng shèng wén qīn xiào huáng dì yán yòu sì nián dīng sì, yī sān yī qī nián
○仁宗聖文欽孝皇帝延祐四年(丁巳,一三一七年)
chūn, zhēng yuè, gēng zǐ, dì wèi zuǒ yòu yuē: zhōng shū bǐ zòu bǎi xìng fá shí, yí jiā zhèn xù. zhèn sī mín jī ruò cǐ, qǐ zhèng yǒu guò chà yǐ zhì rán yú? xiàng zhào bǎi sī wù zūn shì zǔ chéng xiàn, yí miǎn lì fèng xíng, fǔ zhèn bù dǎi, wéi dāng shěng xíng báo fù, shù shǐ bǎi xìng gè suì qí shēng yě.
春,正月,庚子,帝謂左右曰:「中書比奏百姓乏食,宜加賑恤。朕思民飢若此,豈政有過差以致然歟?向詔百司務遵世祖成憲,宜勉力奉行,輔朕不逮,惟當省刑薄賦,庶使百姓各遂其生也。」
yǐ mǎo, zhū wáng tuō kè tuō zhù yún nán, rǎo hài jūn mín, yǐ áng huī dài zhī. bǐng chén, yǐ zhī shū mì yuàn shì è lēi zhé wèi yún nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì.
乙卯,諸王托克托駐雲南,擾害軍民,以昂輝代之。丙辰,以知樞密院事鄂勒哲為雲南行省平章政事。
rén xū, jì níng lù dì zhèn.
壬戌,冀寧路地震。
rùn yuè, bǐng xū, yǐ lì huáng tài zǐ zhào tiān xià, cì guān guǎ gū dú chāo, jiǎn miǎn gè lù zū shuì yǒu chà.
閏月,丙戌,以立皇太子詔天下,賜鰥寡孤獨鈔,減免各路租稅有差。
xīn mǎo, fēng bài tè mù ěr wèi fén yáng wáng.
辛卯,封拜特穆爾為汾陽王。
rén chén, zhèn biàn liáng děng lù jī.
壬辰,賑汴梁等路飢。
èr yuè, jiǎ chén, chì jùn xiàn gè shè fù zhì yì cāng.
二月,甲辰,敕郡縣各社復置義倉。
wù shēn, shòu jìn shì è lēi zhé bù hā hàn lín shì dú xué shì zhī zhì gào tóng xiū guó shǐ.
戊申,授近侍鄂勒哲布哈翰林侍讀學士、知制誥、同修國史。
yǐ chǒu, shēng méng gǔ guó zi jiān zhì zhèng sān pǐn, cì yín yìn.
乙丑,升蒙古國子監秩正三品,賜銀印。
sān yuè, dīng mǎo, dì rú shàng dōu.
三月,丁卯,帝如上都。
xià, sì yuè, jǐ hài, dé ān hàn, miǎn tún tián zū.
夏,四月,己亥,德安旱,免屯田租。
wù shēn, dá hā xùn kòu biān, wú wáng duō lēi dá děng bài zhī, cì lài yǒu chà.
戊申,達哈遜寇邊,吳王多勒達等敗之,賜賚有差。
yǐ chǒu, dì yè zuò, yōu hàn, wèi shì chén yuē: yǔ yáng bù shí, nài hé? xiāo bài zhū yuē: zǎi xiàng zhī guò yě. dì yuē: qīng bù zài zhōng shěng yé? xiāo bài zhū huáng kuì. qǐng zhī, dì lù xiāng mò dǎo. jì ér dà yǔ, zuǒ yòu yǐ yǔ yī jìn, dì yuē: zhèn wèi mín qí yǔ, hé bì yān!
乙丑,帝夜坐,憂旱,謂侍臣曰:「雨昜不時,奈何?」蕭拜珠曰:「宰相之過也。」帝曰:「卿不在中省耶?蕭拜珠惶愧。頃之,帝露香默禱。既而大雨,左右以雨衣進,帝曰:「朕為民祈雨,何避焉!」
hàn lín xué shì chéng zhǐ tú gǔ lēi dōu ěr mì shí liú gēng děng yì dà xué yǎn yì yǐ jìn, dì lǎn zhī, wèi qún chén yuē: dà xué yǎn yì yì lùn shén jiā, qí lìng hàn lín xué shì ā lín tè mù ěr biān yì zhī.
翰林學士承旨圖古勒都爾密實、劉賡等譯《大學衍義》以進,帝覽之,謂群臣曰:「《大學衍義》議論甚嘉,其令翰林學士阿琳特穆爾編譯之。」
wǔ yuè, wù yín, gǎi tài zǐ wèi lǜ fǔ wèi zhōng yì fǔ.
五月,戊寅,改太子衛率府為中翊府。
rén wǔ, huáng zhōu gāo yóu zhēn zhōu jiàn níng děng chù, liú mín qún jù, chí bīng chāo lüè, chì suǒ zài yǒu sī: qí shāng rén jí dào zhě zuì zhī, yú bìng gěi liáng qiǎn guī.
壬午,黃州、高郵、真州、建寧等處,流民群聚,持兵抄掠,敕所在有司:「其傷人及盜者罪之,餘並給糧遣歸。」
yǐ hàn lín xué shì chéng zhǐ qí lēi tè mù ěr wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì yǐ píng zhāng wū bài dōu lā wèi jí xián dà xué shì. jǐ chǒu, zhuó zuǒ chéng ā ěr hā yǎ wèi píng zhāng zhèng shì, cān zhèng qí tǎ wèi yòu chéng, gāo fǎng wèi zuǒ chéng.
以翰林學士承旨齊勒特穆爾為中書平章政事;以平章烏拜都拉為集賢大學士。己丑,擢左丞阿爾哈雅為平章政事,參政奇塔為右丞,高昉為左丞。
jǐ chǒu, yǐ cān yì zhōng shū shěng shì wán zhū zhāng sī míng wèi cān zhī zhèng shì.
己丑,以參議中書省事完珠、張思明為參知政事。
fú tú miào zǒng tǒng yǒu chǒng, chì zhōng shū guān qí dì wǔ pǐn, sī míng zhí bù kě. dì dà nù, zhào jiàn, qiè zé zhī, duì yuē: xuǎn fǎ, tiān xià gōng qì. jìng lù yī kāi, lái zhě zá tà, gù níng wéi zhǐ huò lì, bù rěn huī zǔ zōng chéng xiàn, shǐ sì fāng dé kuī bì xià qiǎn shēn yě. dì xīn rán qí yán ér yè yǐ xǔ zhī, yuē: qīng kě gū yǔ zhī, hòu wù wèi lì. nǎi yǐ wèi wàn yì kù tí jǔ, bù yǔ sàn guān.
浮屠妙總統有寵,敕中書官其弟五品,思明執不可。帝大怒,召見,切責之,對曰:「選法,天下公器。徑路一開,來者雜遝,故寧違旨獲戾,不忍隳祖宗成憲,使四方得窺陛下淺深也。」帝心然其言而業已許之,曰:「卿可姑與之,後勿為例。」乃以為萬億庫提舉,不與散官。
liù yuè, wù shēn, zhōng shū yòu chéng xiàng tè men dé ěr bà, yǐ zuǒ chéng xiàng hā kè sǎn wèi yòu chéng xiàng.
六月,戊申,中書右丞相特們德爾罷,以左丞相哈克繖為右丞相。
tè men dé ěr tān nüè rì shén, zhōng wài qiē chǐ, qún chén bù zhī suǒ wèi, zhōng chéng yáng duō ěr jì kǎi rán yǐ jiū zhèng qí zuì wèi jǐ rèn. shàng dōu fù mín zhāng bì, shā rén xì yù, tè men dé ěr shǐ jiā nú xié liú shǒu hè shèng shǐ chū zhī, shèng bù kě. ér duō ěr jì yǐ lián dé qí zāng jù wàn, nǎi yǔ xiāo bài zhū jí shèng zòu fā qí shì, nèi wài yù shǐ gòng hé zòu qí jié xiá jiān tān, qī shàng wǎng xià zhàn jù jìn wáng tián jí wèi bīng mù dì qiè shí jiāo miào gōng sì mǎ shòu rén zhū bǎo zhī huì, dòng yǐ wàn jì. qiě jì wèi jí rén chén, yòu lǐng xuān zhèng yuàn shì, yǐ qí zi bā ěr jì sū wèi zhī shǐ, zhū zi wú gōng yú guó, jǐn jū guì xiǎn, zòng jiā nú líng nüè guān fǔ, wèi hài bǎi duān. yǐ zhì yīn yáng bù hé, shān yí dì zhèn, zāi yì shù jiàn, bǎi xìng liú wáng jǐ nǎi tián rán lüè wú shěng huǐ. sī jiā zhī fù, yòu zài ā hā mǎ tè sēng gé zhī shàng. sì hǎi jí yuàn yǐ jiǔ, yuàn zǎo jiā xiǎn lù yǐ shì tiān xià. zòu shàng, dì zhèn nù, zhào dǎi wèn, tè men dé ěr táo nì xìng shèng jìn shì jiā. dì wèi bù yù jiǔ shù rì yǐ dài jué yù, zhū qí dà nú tóng è shù rén, tè men dé ěr zhōng bù néng dé. duō ěr jì chí zhī jí, huī zhèng jìn chén yǐ tài hòu zhǐ, zhào duō ěr jì zhì gōng mén zé zhī, duì yuē: dài zuì yù shǐ, fèng xíng zǔ zōng fǎ, fēi gǎn wéi tài hòu zhǐ yě. dì bù rěn shāng tài hòu yì, dàn bà qí xiàng wèi, ér qiān duō ěr jì wèi jí xián xué shì.
特們德爾貪虐日甚,中外切齒,群臣不知所為,中丞楊多爾濟慨然以糾正其罪為己任。上都富民張弼,殺人系獄,特們德爾使家奴脅留守賀勝使出之,勝不可。而多爾濟已廉得其贓巨萬,乃與蕭拜珠及勝奏發其事,內外御史共劾奏其「桀黠奸貪,欺上罔下;占據晉王田及衛兵牧地;竊食郊廟供祀馬;受人珠寶之賄,動以萬計。且既位極人臣,又領宣政院事,以其子巴爾濟蘇為之使,諸子無功於國,盡居貴顯,縱家奴凌虐官府,為害百端。以致陰陽不和,山移地震,災異數見,百姓流亡;己乃恬然略無省悔。私家之富,又在阿哈瑪特、僧格之上。四海疾怨已久,願早加顯戮以示天下。」奏上,帝震怒,詔逮問,特們德爾逃匿興聖近侍家。帝為不御酒數日以待決獄,誅其大奴同惡數人,特們德爾終不能得。多爾濟持之急,徽政近臣以太后旨,召多爾濟至宮門責之,對曰:「待罪御史,奉行祖宗法,非敢違太后旨也。」帝不忍傷太后意,但罷其相位,而遷多爾濟為集賢學士。
jǐ yǒu wū bài dōu lā fù wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
己酉、烏拜都拉復為中書平章政事。
cān zhī zhèng shì zhāng sī míng, chí fǎ qiào zhí, jìn chén jí zhī, rì gòu chán jiān, qiān gōng bù shàng shū. dì gù zuǒ yòu yuē: zhāng shì zhān jū gōng bù, dé wú yàng yàng hū? duì yuē: qín zhí rú chū. dì jiā tàn zhī, xuán shòu xuān huī yuàn fù shǐ. shì zhān, sī míng zhī zì yě.
參知政事張思明,持法峭直,近臣疾之,日構讒間,遷工部尚書。帝顧左右曰:「張士瞻居工部,得毋怏怏乎?」對曰:「勤職如初。」帝嘉嘆之,旋授宣徽院副使。士瞻,思明之字也。
rén zǐ, yǐ gōng bù shàng shū wáng guì wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
壬子,以工部尚書王桂為中書參知政事。
guǐ hài, jìn zǒng shè shěn míng rén suǒ pèi sī kōng yìn, wú yí wén yǒu sī.
癸亥,禁總攝沈明仁所佩司空印,毋移文有司。
qiū, qī yuè, yǐ hài, zhōng shū píng zhāng zhèng shì lǐ mèng bà.
秋,七月,乙亥,中書平章政事李孟罷。
mèng yǐ shuāi bìng, qǐ jiě zhèng quán guī tián lǐ, dì bù dé yǐ, cóng suǒ qǐng. fù wèi hàn lín xué shì, rù shì yàn jiān, lǐ yù yóu hòu.
孟以衰病,乞解政權歸田裡,帝不得已,從所請。復為翰林學士,入侍宴間,禮遇尤厚。
yǐ jiāng zhè xíng shěng zuǒ chéng wáng yì wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì.
以江浙行省左丞王毅為中書平章政事。
jǐ chǒu, chéng jì xiàn shān bēng, tǔ shí kuì xǐ, huài tián jià lú shě, yā sǐ jū mín.
己丑,成紀縣山崩,土石潰徙,壞田稼廬舍,壓死居民。
xīn mǎo, jì níng lù dì zhèn.
辛卯,冀寧路地震。
dì yù shěng chén yuē: bǐ wén méng gǔ zhū bù kùn fá, wǎng wǎng yù zǐ nǚ yú mín jiā wèi bì, qí mìng yǒu sī shú zhī hái gè bù.
帝諭省臣曰:「比聞蒙古諸部睏乏,往往鬻子女於民家為婢,其命有司贖之還各部。」
dì chū, jiàn wèi tǔ yǒu bì yī zhě, zhù mǎ wèn zhī, duì yuē: shù shǒu biān zhèn yú shí wǔ nián, gù pín ěr. dì yuē: cǐ bèi jiǔ láo yú wài, liú shǒu chén wèi cháng yǐ wén, fēi zhèn qīn jiàn, hé yóu zhī zhī! zì jīn yǒu lèi cǐ zhě, bì yán yú zhèn. yīn mìng cì zhī qián bó.
帝出,見衛土有敝衣者,駐馬問之,對曰:「戍守邊鎮逾十五年,故貧耳。」帝曰:「此輩久勞於外,留守臣未嘗以聞,非朕親見,何由知之!自今有類此者,必言於朕。」因命賜之錢帛。
bā yuè, bǐng shēn, dì zhì zì shàng dōu.
八月,丙申,帝至自上都。
gēng shēn, hā kè sǎn zòu shì bì, dì wèn yuē: qīng děng rì suǒ xíng zhě hé shì? hā kè sǎn duì yuē: chén děng dì fèng xíng zhào zhǐ ér yǐ. dì yuē: qīng děng hé céng fèng xíng zhèn zhǐ! suī zǔ zōng yí xùn, cháo tíng fǎ lìng, jiē bù zūn shǒu. fū fǎ zhě, suǒ yǐ biàn shàng xià, dìng mín zhì, zì gǔ jí jīn, wèi yǒu fǎ bù lì ér tiān xià zhì zhě. shǐ rén jūn zhì fǎ, zǎi xiàng néng shǒu ér wù shī, zé xià mín zhī suǒ wèi bì, jì gāng kě lì, fēng sú kě hòu. qí huò fǎ chí mín màn, yuàn yán bìng xìng, yù qiú zhì ān, qǐ bù nán zāi!
庚申,哈克繖奏事畢,帝問曰:「卿等日所行者何事?」哈克繖對曰:「臣等第奉行詔旨而已。」帝曰:「卿等何曾奉行朕旨!雖祖宗遺訓,朝廷法令,皆不遵守。夫法者,所以辨上下,定民志,自古及今,未有法不立而天下治者。使人君治法,宰相能守而勿失,則下民知所畏避,紀綱可立,風俗可厚。其或法馳民慢,怨言並興,欲求治安,豈不難哉!」
dì zài yù yǐ jiǔ, yóu jū dōng gōng, ér yǐn jiǔ wú dù, jiān chá yù shǐ mǎ zǔ cháng shàng yán: tiān zǐ chéng tiān jì tǒng, dāng jí bǎo ài. yù shí zhī yù, yóu bì shěn wǔ wèi zhī yí jiǔ lǐ zhī gōng, kě bù sī bǎi bài zhī yì! dà nèi zhèng yá cháo hè zhī dì, suī bì xià bù wàng dōng gōng zhī jiù, qiè lǜ qǐ mín jiān guān tīng zhī yí. qiě guó jiā bǎi nián, cháo yí shàng què, chéng shǐ qún chén zòu duì zhī jì, yù shǐ zhí jiǎn, shǐ guān zhí bǐ, zé suī yǒu huái jiān lì qǐ guān shǎng zhě, bù gǎn chū zhū qí kǒu. qǐ lìng zhōng shū jí yì, huò sān rì èr rì, cháng chū shì cháo, zé zhì dào zhāo míng, shēng mín zhī fú yě.
帝在御已久,猶居東宮,而飲酒無度,監察御史馬祖常上言:「天子承天繼統,當極保愛。玉食之御,猶必審五味之宜;酒醴之供,可不思百拜之義!大內正衙朝賀之地,雖陛下不忘東宮之舊,竊慮起民間觀聽之疑。且國家百年,朝儀尚闕,誠使群臣奏對之際,御史執簡,史官執筆,則雖有懷奸利乞官賞者,不敢出諸其口。乞令中書集議,或三日、二日,常出視朝,則治道昭明,生民之福也。」
jiǔ yuè, bǐng yín, yòu chéng xiàng hā kè sǎn yán: gù shì, chéng xiàng bì yòng méng gǔ xūn chén chén xī yù rén, bù yàn rén wàng. suì kěn cí xiàng wèi. zhì yǐ xuān huī yuàn shǐ yáo shòu zuǒ chéng xiàng bā dá xī wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, hā kè sǎn réng zuǒ chéng xiàng.
九月,丙寅,右丞相哈克繖言:「故事,丞相必用蒙古勛臣;臣西域人,不厭人望。」遂懇辭相位。制以宣徽院使遙授左丞相巴達錫為中書右丞相,哈克繖仍左丞相。
rén chén, lǐng běi dì zhèn, fán sān rì.
壬辰,嶺北地震,凡三日。
dōng, shí yuè, jiǎ wǔ, yǒu shì yú tài miào.
冬,十月,甲午,有事於太廟。
rén yín, qiǎn yù shǐ dài fū bā tú cān zhī zhèng shì wáng guì jì shǎn xī yuè zhèn míng shān zhèn xù qín zhōu bèi zāi zhī mín.
壬寅,遣御史大夫巴圖、參知政事王桂祭陝西嶽鎮、名山;賑恤秦州被災之民。
guǐ yǒu, jiān chá yù shǐ yán: guān lì dīng yōu qǐ fù, rén qíng jīng huò, qǐng jìn zhǐ yǐ jué jiǎo xìng. wéi cháo tíng qí jiù tè zhǐ qǐ fù zhě, bù zài jìn lì. zhì kě.
癸酉,監察御史言:「官吏丁憂起復,人情驚惑,請禁止以絕僥倖。惟朝廷耆舊特旨起復者,不在禁例。」制可。
shí yī yuè, jǐ mǎo, fù jùn yáng zhōu yùn hé.
十一月,己卯,復浚揚州運河。
rén chén, yù zhū sù wèi: rù zhí gè jū qí cì, fēi yǒu zhǐ bù dé shàng diàn, lán rù jìn zhōng zhě zuò zuì. dà chén xǔ cóng èr rén, tā guān yī rén, mén zhě jī qí chū rù.
壬辰,諭諸宿衛:「入直各居其次,非有旨不得上殿,闌入禁中者坐罪。大臣許從二人,它官一人,門者譏其出入。」
shí èr yuè, dīng yǒu, fù guǎng zhōu cǎi jīn yín zhū zǐ dōu tí jǔ sī.
十二月,丁酉,復廣州採金、銀、珠子都提舉司。
ráo zhōu lù dà jī, mǐ jià xiáng yǒng, zǒng guǎn wáng dōu zhōng yǐ guān cāng zhī mǐ dìng qí jià wèi sān děng, yán yú jiāng zhè xíng shěng, yǐ wèi xū tiào yǐ xià děng jià, mín nǎi kě dé shí, wèi bào, zhé yú xià děng jiǎn jià shí zhī èr, shǐ mín jiù tiào. xíng shěng nù qí zhuān shàn, dōu zhōng yuē: ráo qù háng jǐ èr qiān lǐ, bǐ yì dìng wǎng hái, fēi bàn yuè bù kě. rén qī rì bù shí zé sǐ, ān néng rěn sǐ yǐ dài hū! qí mín xiāng yǔ yán yuē: gōng wèi wǒ bèi jiǎn mǐ jià, gōng guǒ dé zuì, wǒ bèi dāng yù qī zǐ yǐ dài gōng cháng. huì xíng shěng zuǒ yòu sī dōu shì wáng kè jìng yán yú qí chéng xiàng yuē: pó yáng qù cǐ shén yuǎn, bǐ dài bào, mín qiě sǐ. bǐ wèi rén, ér wú shǔ gù wèi bù rén hū? dōu zhōng nǎi dé miǎn. jùn suì gòng jīn, ér jīn hù pín fù bù cháng, dōu zhōng kǎo dé qí shí, nǎi gēng dìng zhī bāo yín zhī fǎ, hù bù guò èr liǎng, ér zhōu xiàn zhēng zhī jiā shí bèi, dōu zhōng zé zhī yī yǐ zhào shū cóng shì.
饒州路大飢,米價翔踴,總管王都中以官倉之米定其價為三等,言於江浙行省,以為須糶以下等價,民乃可得食,未報,輒於下等減價十之二,使民就糶。行省怒其專擅,都中曰:「饒去杭幾二千里,比議定往還,非半月不可。人七日不食則死,安能忍死以待乎!」其民相與言曰:「公為我輩減米價,公果得罪,我輩當鬻妻子以代公償。」會行省左右司都事王克敬言於其丞相曰:「鄱陽去此甚遠,比待報,民且死。彼為仁,而吾屬顧為不仁乎?」都中乃得免。郡歲貢金,而金戶貧富不常,都中考得其實,乃更定之;包銀之法,戶不過二兩,而州縣征之加十倍,都中責之一以詔書從事。
jiāng zhè xíng shěng qiǎn wáng kè jìng wǎng sì míng jiān wō rén hù shì.
江浙行省遣王克敬往四明監倭人互市。
xiān shì wǎng jiān zhě jù yǒu pǒ cè, bì yán bīng zì wèi, rú dài dà dí. kè jìng zhì, xī qù zhī, fǔ yǐ ēn yì, jiē tiē rán wú gǎn bì zhě. wú rén cóng jūn zhēng rì běn xiàn yú wō zhě, jí shì cóng zhì zhōng guó, sù yú kè jìng, yuàn hái běn xiāng. huò kǒng wèi huò jiē, kè jìng yuē: qǐ yǒu jūn shì huái ēn dé lái guī ér bù zhī nà yé? tuō yǒu xìn, wú dāng zuò. shì wén, cháo tíng jiā zhī.
先是往監者懼有叵測,必嚴兵自衛,如待大敵。克敬至,悉去之,撫以恩意,皆帖然無敢嗶者。吳人從軍征日本陷於倭者,及是從至中國,訴於克敬,願還本鄉。或恐為禍階,克敬曰:「豈有軍士懷恩德來歸而不之納耶?脫有釁,吾當坐。」事聞,朝廷嘉之。
yán yòu wǔ nián
◎延祐五年
chūn, zhēng yuè, jiǎ xū, yì zhōu dì zhèn.
春,正月,甲戌,懿州地震。
bǐng zǐ, ān nán lái gòng.
丙子,安南來貢。
yǐ yǒu, chì: zhū wáng wèi xià mín zài dà dū zhě, yǔ mín jūn yì.
乙酉,敕:「諸王位下民在大都者,與民均役。」
dīng hài, huì shì jìn shì.
丁亥,會試進士。
shì yuè, zhào qián zhōng shū yòu chéng shàng wén wèi tài zǐ zhān shì.
是月,召前中書右丞尚文為太子詹事。
hé běi hé nán dào lián fǎng fù shǐ è luō yán: jìn nián hé jué qǐ xiàn xiǎo huáng cūn kǒu, tāo tāo nán liú, mò néng yù è chén yǐng bīn hé gāo yú zhī dì jìn méi, bǎi xìng liú sàn. jīn shuǐ pò biàn chéng, yuǎn wú shù lǐ, tǎng zhí lín yǔ shuǐ yì, cāng cù hé yǐ fáng yù! fāng jīn nóng xì, yí wèi jiǎng jiū, shǐ shuǐ guī gù dào, dá yú jiāng huái, bù wéi chén yǐng zhī mín dé suì qí shēng, ér biàn chéng yì kě shì yǐ wú huàn. zhào dōu shuǐ jiān yǔ biàn liáng lù fēn jiān xiū zhì. yǐ èr yuè xìng gōng, zhì sān yuè ér bì.
河北、河南道廉訪副使鄂囉言:「近年河決杞縣小黃村口,滔滔南流,莫能御遏;陳、潁瀕河膏腴之地浸沒,百姓流散。今水迫汴城,遠無數里,倘值霖雨水溢,倉猝何以防禦!方今農隙,宜為講究,使水歸故道,達於江、淮,不惟陳、潁之民得遂其生,而汴城亦可恃以無患。」詔都水監與汴梁路分監修治。以二月興工,至三月而畢。
yǐ zhēn dìng lù zǒng guǎn cáo bó qǐ wèi sī nóng chéng, mìng zhì jiāng zhè yì yán fǎ. bó qǐ jì zhì, bà jiǎn xiào guān, zhì liù cāng yú zhè dōng xī, shè yùn yán guān shū yùn yǒu qī, chū nà yǒu cì, chuán hù cāng lì zī mài lòu shī zhě yǒu fá. guī bào, zhe wèi lìng.
以真定路總管曹伯啟為司農丞,命至江浙議鹽法。伯啟既至,罷檢校官,置六倉於浙東、西,設運鹽官;輸運有期,出納有次,船戶、倉吏資賣漏失者有罰。歸報,著為令。
èr yuè, guǐ sì shuò, rì yǒu shí zhī.
二月,癸巳朔,日有食之。
hé níng lù dì zhèn.
和寧路地震。
dīng yǒu, qín zhōu qín ān xiàn shān bēng.
丁酉,秦州秦安縣山崩。
wù shēn, jiàn lù dǐng diàn yú wén dé diàn hòu.
戊申,建鹿頂殿於文德殿後。
xīn hài, chì háng zhōu shǒu chén, chūn qiū jì huái ān zhōng wǔ wáng bā yán cí.
辛亥,敕杭州守臣,春、秋祭淮安忠武王巴延祠。
yǐ mǎo, mìng zhòng shū shěng tài bù jí zhī yì.
乙卯,命中書省汰不急之役。
chì shàng dōu zhū sì quán háo shāng fàn huò wù bìng shū shuì kè.
敕上都諸寺、權豪商販貨物並輸稅課。
wù wǔ, gěi shū xī tiān zì wéi mó jīng jīn sān qiān liǎng.
戊午,給書西天字《維摩經》金三千兩。
chū, xuān huī yuàn shǐ suì huì nèi tíng fó shì zhī fèi, yǐ jīn shù zhě, miàn sì shí wàn jiǔ qiān wǔ bǎi, yóu qī wàn jiǔ qiān, sū mì gòng wǔ wàn yú. gài zì zhì yuán sān shí nián jiān, jiào cí fó shì zhī mù jǐn bǎi yǒu èr dà dé qī nián, zài lì gōng dé shǐ sī, zēng zhì wǔ bǎi yú zhì shì sēng tú mào lì wú yàn, suì fèi zī shén, jiào zhī dà dé, yòu bù zhī jǐ bèi yǐ.
初,宣徽院使歲會內廷佛事之費,以斤數者,面四十萬九千五百,油七萬九千,酥蜜共五萬餘。蓋自至元三十年間,醮祠佛事之目僅百有二;大德七年,再立功德使司,增至五百餘;至是僧徒冒利無厭,歲費滋甚,較之大德,又不知幾倍矣。
sān yuè, xīn yǒu, shàng wén rù jiàn, nián bā shí èr yǐ. dì gù tài bǎo kù chūn ér mù zhī yuē: cǐ zì shì zǔ huáng dì xiào lì, jié jìng rén yě. xú yù yuē: rǔ zhī gǔ jīn, shí dào lǐ, liàn dà wù, huáng tài zǐ tuō rǔ shàn fǔ zhī, yǒu yán wù lìn shàn jiào, cǐ zhèn yì yě. wén jiàn tài zǐ, shǒu yǐ niàn zǔ zōng xiào liǎng gōng yǎng dé xìng biàn xié zhèng chén zhī, tài zǐ yì qí yán.
三月,辛酉,尚文入見,年八十二矣。帝顧太保庫春而目之曰:「此自世祖皇帝效力,潔淨人也。」徐諭曰:「汝知古今,識道理,練大務,皇太子托汝善輔之,有言勿吝善教,此朕意也。」文見太子,首以念祖宗、孝兩宮、養德性、辨邪正陳之,太子異其言。
wù chén, tíng shì jìn shì, cì hū tú dá lēi huò xī xián yǐ xià wǔ shí rén jí dì chū shēn.
戊辰,廷試進士,賜呼圖達勒、霍希賢以下五十人及第、出身。
guǐ wèi, mìng jìn wáng yī sū tè mù ěr zhèn liáo dōng tān mín.
癸未,命晉王伊蘇特穆爾賑遼東貪民。
gěi jīn jiǔ bǎi liǎng, yín bǎi wǔ shí liǎng, shū jīn zì cáng jīng.
給金九百兩,銀百五十兩,書金字《藏經》。
yǐ yǒu, yù shǐ tái yán zhū sī jìn shì gé yuè zhōng shū wén zòu zhě, qǐng rú jiù zhì lùn zuì, cóng zhī.
乙酉,御史台言諸司近侍隔越中書聞奏者,請如舊制論罪,從之。
cáo bó qǐ zhuó nán tái zhì shū shì yù shǐ, shàng yán: yáng qīng jī zhuó, shǔ zài tái xiàn. zhū bèi wǎng fù sù zhě, shí zé zhí zhī, wàng zé jiā lùn kě yě. jīn sù yuān yī qiè bù wèn, qǐ fēng jì dìng zhì hū! bó qǐ é qù wèi.
曹伯啟擢南台治書侍御史,上言:「揚清激濁,屬在台憲。諸被枉赴訴者,實則直之,妄則加論可也。今訴冤一切不問,豈風紀定製乎!」伯啟俄去位。
xià, sì yuè, yǐ hài, dān luó fǔ liè hù chéng jīn děng wèi kòu, chì zhēng dōng xíng shěng dū bīng bǔ zhī.
夏,四月,乙亥,眈羅輔獵戶成金等為寇,敕征東行省督兵捕之。
gēng xū, miǎn huái mèng hé nán nán yáng jū mín suǒ shū shǎn xī yán kè. shí jiě zhōu yán chí wèi shuǐ suǒ huài, mìng huái mèng děng chù shí shǎn xī hóng yán. hòu yǐ dì yuǎn, gǎi shí cāng yán, ér réng shū kè shǎn xī, mín bù kān mìng, gù miǎn zhī.
庚戌,免懷孟、河南南陽居民所輸陝西鹽課。時解州鹽池為水所壞,命懷孟等處食陝西紅鹽。後以地遠,改食滄鹽,而仍輸課陝西,民不堪命,故免之。
jiǎ yín, yǐ shì yù shǐ jìng yǎn wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì.
甲寅,以侍御史敬儼為中書參知政事。
yǎn chū wèi shì yù shǐ, tái chén yǒu hé qù ér fù zhí zhě, yù shǐ fù hé zhī. zhāng zài shàng, mìng chéng xiàng shū mì gòng jué zhī. yǎn yuē: rú shì zé tái shì qù yǐ. suì jí dì qián zòu chù zhī, yīn fú diàn shàng, kòu tóu qǐng dài, dì yuē: shì fēi yóu rǔ, qí fù wèi. zhì shì bài cān zhèng. tái chén fù zòu liú zhī, yǎn yì bì cí, bù yǔn, cì dà xué yǎn yì jí suǒ fú xī dài. jiù zhì, zhū yuàn jí sì jiān dé zòu chú qí liáo shǔ, suì jiǔ duō mào làn, fù mín huò yǐ lù jìn, yǒu zhì dà guān zhě. yǎn yǐ míng jué dāng shèn xī, huì tái chén yì yǐ wèi yán, nǎi zòu xī zhuī duó zhī, zhe wèi lìng.
儼初為侍御史,台臣有劾去而復職者,御史復劾之。章再上,命丞相、樞密共決之。儼曰:「如是則台事去矣。」遂即帝前奏黜之,因伏殿上,叩頭請代,帝曰:「事非由汝,其復位。」至是拜參政。台臣復奏留之,儼亦陛辭,不允,賜《大學衍義》及所服犀帶。舊制,諸院及寺監得奏除其僚屬,歲久多冒濫,富民或以賂進,有至大官者。儼以名爵當慎惜,會台臣亦以為言,乃奏悉追奪之,著為令。
wù wǔ, dì rú shàng dōu.
戊午,帝如上都。
wǔ yuè, dīng mǎo, yǐ yù shǐ zhōng chéng yī lā qí wèi zhōng shū yòu chéng.
五月,丁卯,以御史中丞伊拉齊為中書右丞。
rén shēn, jiān chá yù shǐ yán: bǐ nián míng jué mào làn, tài wèi sī tú guó gōng, jiē jī yú cháo. xī fèng zhào cái bà, zhōng wài mò bù xīn yuè jìn wén lǐ bù fèng zhǐ zhù tài wèi sī tú sī kōng děng yìn èr shí yǒu liù, cǐ bèi wú gōng yú guó, zài zài shǐ cè, yí xiào jiāng lái. qǐng zì jīn, mén fá guì zhòng xūn yè zhāo zhù zhě, cún liú yī èr, yú bìng gé qù. cóng zhī.
壬申,監察御史言:「比年名爵冒濫,太尉、司徒、國公,接跡於朝。昔奉詔裁罷,中外莫不欣悅;近聞禮部奉旨鑄太尉、司徒、司空等印二十有六,此輩無功於國,載在史冊,貽笑將來。請自今,門閥貴重、勳業昭著者,存留一二,餘並革去。」從之。
guǐ yǒu, qiǎn guān fēn dào jiǎn zhàng chī yǐ xià zuì.
癸酉,遣官分道減杖笞以下罪。
jǐ mǎo, dé qìng lù dì zhèn.
己卯,德慶路地震。
gǒng chāng lǒng xī xiàn dà yǔ, nán tǔ shān bēng, yā sǐ jū mín gěi liáng zhèn zhī.
鞏昌隴西縣大雨,南土山崩,壓死居民;給糧賑之。
tài zǐ zhān shì shàng wén, yǐ nián lǎo bù shòu fèng, dì wèi liú zhī, réng yù qí jǐn yán jiào tài zǐ. xún xiè bìng guī.
太子詹事尚文,以年老不受俸,帝慰留之,仍諭其盡言教太子。尋謝病歸。
liù yuè, xīn mǎo, yù shǐ tái yán: xī qiǎn zhāng lǜ děng jīng lǐ jiāng zhè jiāng xī hé nán tián liáng, xū zēng liáng shù, liú dú shēng mín, yǐ cháng fèng zhǐ qí sān nián zhēng zū. jīn jí qí qī, ruò jiāng zhè jiāng xī dāng rú lì shū zhī, qí hé nán qǐng shì jiù lì jiǎn bàn zhēng zhī.
六月,辛卯,御史台言:「昔遣章律等經理江浙、江西、河南田糧,虛增糧數,流毒生民,已嘗奉旨俟三年征租。今及其期,若江浙、江西當如例輸之,其河南請視舊例減半征之。」
yǐ sì, shù zhě zhào zi yù děng qī rén fú zhū. shí wèi wáng ā mù ěr kè yǐ zuì biǎn gāo lì, zi yù yán yú wáng fù sī mǎ cáo tú bo tái děng yuē: ā mù ěr kè míng yīng tú chèn. yú shì qián móu bèi bīng qì yì jiǎ qí gǔ, háng hǎi wǎng gāo lì qǔ ā mù ěr kè zhì dà dū, qí shí ér fā. xíng cì lì jīn xiàn, shì jué, zhū zhī.
乙巳,術者趙子玉等七人伏誅。時魏王阿穆爾克以罪貶高麗,子玉言於王傅司馬曹圖卜台等曰:「阿穆爾克名應圖讖。」於是潛謀備兵器、衣甲、旗鼓,航海往高麗取阿穆爾克至大都,俟時而發。行次利津縣,事覺,誅之。
xī fān tǔ kòu zuò luàn, chì gān sù shěng diào bīng bǔ zhī.
西番土寇作亂,敕甘肅省調兵捕之。
yǐ xuān zhèng yuàn fù shǐ zhāng sī míng wèi xī jīng xuān wèi shǐ. lǐng běi shù shì duō pín zhě, suì xiōng xiāng tǐng wèi biàn. sī míng wēi huì bìng xíng, biān jìng nǎi ān, yīn tiáo shàng hé lín yùn liáng bù biàn shí èr shì. dì láo yǐ duān yàn shàng zūn.
以宣政院副使張思明為西京宣慰使。嶺北戍士多貧者,歲兇相挺為變。思明威惠並行,邊境乃安,因條上和林運糧不便十二事。帝勞以端硯、上尊。
qiū, qī yuè, rén shēn, yù shǐ zhōng chéng zhào jiǎn yán: huáng tài zǐ chūn qiū dǐng shèng, yí xuǎn qí rú fū chén dào yì. jīn lǐ quán shì dōng gōng shuō shū, wèi ān jīng shǐ, qǐng bié qiú shuò xué, fēn jìn jiǎng dú, shí zōng shè wú jiāng zhī fú. zhì kě zhī.
秋,七月,壬申,御史中丞趙簡言:「皇太子春秋鼎盛,宜選耆儒敷陳道義。今李銓侍東宮說書,未諳經史,請別求碩學,分進講讀,實宗社無疆之福。」制可之。
zhū wáng bù lǐ yǎ dūn zhī pàn, zhū wáng é sēn shí liè jí jí wèi shì duō dài bā tú zuò chí liǎng duān, bù zhù guān jūn jìn tǎo, chì liú é sēn jiāng xī, shí liè jí hú guǎng, duō dài héng zhōu, bā tú tán zhōu.
諸王布里雅敦之叛,諸王額森、實列吉及衛士多岱、巴圖坐持兩端,不助官軍進討,敕流額森江西,實列吉湖廣,多岱衡州,巴圖潭州。
guǐ yǒu, jū wèi wáng ā mù ěr kè wáng fù yìn.
癸酉,拘魏王阿穆爾克王傅印。
rén wǔ, bà hé nán xíng shěng zuǒ chéng chén yīng děng suǒ kuò mín tián, zhǐ rú jiù lì shū shuì.
壬午,罷河南行省左丞陳英等所括民田,止如舊例輸稅。
wù zǐ, gǒng chāng lù níng yuǎn xiàn shān bēng.
戊子,鞏昌路寧遠縣山崩。
jiā fēng chǔ sān lǘ dài fū qū yuán wèi zhōng jié qīng liè gōng.
加封楚三閭大夫屈原為忠節清烈公。
bā yuè, gēng zǐ, dì zhì zì shàng dōu.
八月,庚子,帝至自上都。
shì yuè, fú qiāng xiàn shān bēng qín zhōu chéng jì xiàn bào yǔ, shān bēng, xiǔ rǎng fén qǐ, fù méi chù chǎn.
是月,伏羌縣山崩;秦州成紀縣暴雨,山崩,朽壤墳起,覆沒畜產。
jiǔ yuè, guǐ hài, dà sī nóng mài zhū jìn sī nóng chéng miáo hǎo qiān suǒ zhuàn zāi sāng tú shuō, dì mìng kān yìn qiān zhì, sàn zhī mín jiān.
九月,癸亥,大司農邁珠進司農丞苗好謙所撰《栽桑圖說》,帝命刊印千帙,散之民間。
dīng mǎo, yǐ zhōng shū yòu chéng yī lā qí wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, zuǒ chéng gāo fǎng wèi yòu chéng, cān zhī zhèng shì wán zhū wèi zuǒ chéng, lì bù shàng shū yǎ jì gé wèi cān zhī zhèng shì.
丁卯,以中書右丞伊拉齊為中書平章政事,左丞高昉為右丞,參知政事完珠為左丞,吏部尚書雅濟格為參知政事。
jiǎ xū, yǐ zuò fó shì, shì zhòng qiú sān rén, qīng qiú wǔ shí sān rén.
甲戌,以作佛事,釋重囚三人,輕囚五十三人。
jǐ mǎo, yǐ jiāng zhè xíng shěng suǒ yìn dà xué yǎn yì wǔ shí bù cì cháo chén.
己卯,以江浙行省所印《大學衍義》五十部賜朝臣。
dīng hài, lì xíng xuān zhèng yuàn yú háng zhōu, shè guān bā yuán.
丁亥,立行宣政院於杭州,設官八員。
dà tóng lù jīn chéng xiàn dà yǔ báo.
大同路金城縣大雨雹。
xiān shì, bō zhōu nán níng zhǎng guān luò me zuò luàn, sī zhōu shǒu chén zhào yù zhī. dōng, shí yuè, jǐ chǒu, luò me qiǎn rén yǐ fāng wù rù gòng.
先是,播州南寧長官洛麼作亂,思州守臣詔諭之。冬,十月,己丑,洛麼遣人以方物入貢。
guǐ sì, gǎi zhōng yì fǔ wèi yǔ lín qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ sī.
癸巳,改中翊府為羽林親軍都指揮使司。
jiǎ wǔ, yǒu shì yú tài miào.
甲午,有事於太廟。
guǐ chǒu, gàn zhōu lù yú dōu xiàn lǐ xū liú jǐng zhōu, yǐ yǒu sī zhēng kuò tián xīn zū, jù zhòng zuò luàn, chì miǎn zhēng xīn zū, zhāo yù zhī.
癸丑,贛州路雩都縣裡胥劉景周,以有司征括田新租,聚眾作亂,敕免徵新租,招諭之。
shí yī yuè, dīng mǎo, yòng jiān chá yù shǐ nài màn tái děng yán, zhuī duó jiàn kāng fù mín wáng xùn děng bái shēn làn shòu xuān chì réng jìn mào jí guàn sù wèi jí qiǎo shòu yuǎn fāng zhí guān bù fù rèn qiú bié diào zhě, yǐn nì bù zì shǒu zhě zuì zhī.
十一月,丁卯,用監察御史奈曼台等言,追奪建康富民王訓等白身濫受宣敕;仍禁冒籍貫宿衛及巧受遠方職官、不赴任求別調者,隱匿不自首者罪之。
guǐ wèi, chì zēng jiāng xī chá yùn sī tú kè.
癸未,敕增江西茶運司荼課。
chū, shì zǔ shí, zhì què chá dōu zhuǎn yùn sī yú jiāng zhōu, zǒng jiāng nán jí liǎng huái chá shuì, xún gǎi jiāng xī. qí shuì zì èr wàn sì qiān dìng yǐ jiàn zēng zhì yī shí jiǔ wàn èr qiān bā bǎi dìng, zhì shì yòu yīn jiāng xī chá fù pà hé lī dǐng yán, lì jiǎn yǐn zēng kè zhī fǎ, chì yǐ èr shí wǔ wàn dìng wèi é, fù zēng zhì shí èr bā wàn jiǔ qiān yú dìng. jùn xiàn suǒ shū, jié shān gǔ zhī chǎn, bù néng chōng qí bàn, yú jiē kù qǔ mín jiān, suì yǐ wèi cháng. shí zhuǎn yùn shǐ de yǐ zhuān zhì yǒu sī, fán wǔ pǐn yǐ xià guān jiē zhàng jué, zhōu xiàn mò gǎn shuí hé. jiāng nán qiān shì dèng wén yuán qǐng bà qí sī, bǐ jùn xiàn lǐng zhī, bù bào.
初,世祖時,置榷茶都轉運司於江州,總江南及兩淮茶稅,尋改江西。其稅自二萬四千錠以漸增至一十九萬二千八百錠,至是又因江西茶副帕合哩鼎言,立減引增課之法,敕以二十五萬錠為額,復增至十二八萬九千餘錠。郡縣所輸,竭山谷之產,不能充其半,餘皆酷取民間,歲以為常。時轉運使得以專制有司,凡五品以下官皆杖決,州縣莫敢誰何。江南僉事鄧文原請罷其司,俾郡縣領之,不報。
shí èr yuè, xīn hài, zhì zhòng qìng lù jiāng jīn bā xiàn tún tián, shěng chéng dū suì cáo wàn èr qiān dàn.
十二月,辛亥,置重慶路江津、巴縣屯田,省成都歲漕萬二千石。
shì suì, zhōng shū píng zhāng zhèng shì shāng yì shū mì yuàn shì qí nuò qǐ zhì shì, xǔ zhī, réng gěi bàn fèng, zhōng qí shēn.
是歲,中書平章政事、商議樞密院事齊諾乞致仕,許之,仍給半俸,終其身。
qí nuò tuì jū pú shàng, zhú xiān shèng yàn jū cí táng yú lì shān zhī xià, jù shū wàn juǎn, yán míng shī jiào qí xiāng lǐ zǐ dì, chū sī tián bǎi mǔ yǐ gōng yǎng zhī. yǒu sī yǐ wén, cì é lì shān shū yuàn. jiā jū qī nián ér zú, nián qī shí yī, shì jǐng xiàn.
齊諾退居濮上,築先聖燕居祠堂於歷山之下,聚書萬卷,延名師教其鄉里子弟,出私田百畝以供養之。有司以聞,賜額歷山書院。家居七年而卒,年七十一,諡景憲。