wú guǎ jiàn rén zhī jiǎ zhě yě. ěr wén zhī shì, ěr yán zhī tīng, jiǎ zé miǎn yān. huò yuē: hé ruò zī zhī shén yě? xiān wáng zhī dào mǎn mén. yuē: bù dé yǐ yě, dé yǐ zé yǐ yǐ. dé yǐ ér bù yǐ zhě, guǎ zāi! hǎo jǐn qí xīn yú shèng rén zhī dào zhě, jūn zǐ yě. rén yì yǒu hǎo jǐn qí xīn yǐ, wèi bì shèng rén zhī dào yě.
吾寡見人之假者也。邇文之視,邇言之聽,假則偭焉。或曰:「曷若茲之甚也?先王之道滿門。」曰:「不得已也,得已則已矣。得已而不已者,寡哉!」好盡其心於聖人之道者,君子也。人亦有好盡其心矣,未必聖人之道也。
duō wén jiàn ér shí hū zhì dào zhě, zhì shí yě. duō wén jiàn ér shí hū xié dào zhě, mí shí yě. rú xián rén móu zhī, měi yě, qū rén ér cóng dào. rú xiǎo rén móu zhī, bù měi yě, qū dào ér cóng rén.
多聞見而識乎至道者,至識也。多聞見而識乎邪道者,迷識也。如賢人謀之,美也,詘人而從道。如小人謀之,不美也,詘道而從人。
huò wèn: wǔ jīng yǒu biàn hū? yuē: wéi wǔ jīng wèi biàn. shuō tiān zhě mò biàn hū yì, shuō shì zhě mò biàn hū shū, shuō tǐ zhě mò biàn hū lǐ, shuō zhì zhě mò biàn hū shī, shuō lǐ zhě mò biàn hū chūn qiū. shě sī, biàn yì xiǎo yǐ. chūn mù zhī tún xī, yuán wǒ shǒu zhī chún xī. qù zhī wǔ bǎi suì, qí rén ruò cún xī. huò yuē: náo々 zhě tiān xià jiē shuō yě, xī qí cún? yuē: màn shì wèi yě, tiān xià zhī wáng shèng yě jiǔ yǐ. gū gū zhī zǐ gè shí qí qīn náo々 zhī xué, gè xí qí shī. jīng ér jīng zhī, shì zài qí zhōng yǐ! huò yuē: liáng yù bù diāo, měi yán bù wén, hé wèi yě? yuē: yù bù diāo, yú fán bù zuò qì.
或問:「五經有辯乎?」曰:「惟五經為辯。說天者莫辯乎《易》,說事者莫辯乎《書》,說體者莫辯乎《禮》,說志者莫辯乎《詩》,說理者莫辯乎《春秋》。舍斯,辯亦小矣。」春木之芚兮,援我手之鶉兮。去之五百歲,其人若存兮。或曰:「譊々者天下皆說也,奚其存?」曰:「曼是為也,天下之亡聖也久矣。呱呱之子、各識其親;譊々之學,各習其師。精而精之,是在其中矣!」或曰:「良玉不雕,美言不文,何謂也?」曰:「玉不雕,璵璠不作器。
yán bù wén, diǎn mó bù zuò jīng. huò wèn: sī mǎ zi zhǎng yǒu yán, yuē wǔ jīng bù rú lǎo zi zhī yuē yě, dāng nián bù néng jí qí biàn, zhōng shēn bù néng jiū qí yè. yuē: ruò shì zé zhōu gōng huò, kǒng zǐ zéi. gǔ zhě zhī xué gēng qiě yǎng, sān nián tōng yī.
言不文,典謨不作經。」或問:「司馬子長有言,曰五經不如《老子》之約也,當年不能極其變,終身不能究其業。」曰:「若是則周公惑,孔子賊。古者之學耕且養,三年通一。
jīn zhī xué yě, fēi dú wèi zhī huá zǎo yě, yòu cóng ér xiù qí pán shuì, è zài qí lǎo bù lǎo yě. huò yuē: xué zhě zhī shuō kě yuē xié? yuē: kě yuē jiě kē. huò yuē: jūn zǐ tīng shēng hū? yuē: jūn zǐ wéi zhèng zhī tīng huāng hū yín, fú hū zhèng, shěn ér lè zhě, jūn zǐ bù tīng yě. huò wèn: shì jūn zǐ yǐ bó hū? yuē: shì zuò zé tīng yán, yǒu jiǔ zé guān lǐ. yān shì bó hū? huò yuē: bù yǒu bó yì zhě hū? yuē: wèi zhī yóu xián yú yǐ ěr. shì jūn zǐ zhě xián yú yǐ hū? jūn zǐ bù kě dé ér shì yě. shì jūn zǐ, huì sī guāng, zhì sī tōng, wáng sī yǒu, rǔ sī róng, bài sī chéng. rú zhī hé xián yú yǐ yě. jiāo míng chōng tiān, bù zài liù hé hū? bá ér fù shī jiū, qí lèi yǐ fū.
今之學也,非獨為之華藻也,又從而繡其鞶帨,惡在其《老》不《老》也。」或曰:「學者之說可約邪?」曰:「可約解科。」或曰:「君子聽聲乎?」曰:「君子惟正之聽;荒乎淫,拂乎正,沈而樂者,君子不聽也。」或問:「侍君子以博乎?」曰:「侍坐則聽言,有酒則觀禮。焉事博乎?」或曰:「不有博弈者乎?」曰:「為之猶賢於已耳。侍君子者賢於已乎?君子不可得而侍也。侍君子,晦斯光,窒斯通,亡斯有,辱斯榮,敗斯成。如之何賢於已也。」鷦明沖天,不在六翮乎?拔而傅尸鳩,其累矣夫。
léi zhèn hū tiān, fēng báo hū shān, yún cú hū fāng, yǔ liú hū yuān, qí shì yǐ hū? wèi wǔ hòu yǔ wú qǐ fú yú xī hé, bǎo hé shān zhī gù. qǐ yuē: zài dé bù zài gù. yuē: měi zāi yán hū! shǐ qǐ zhī gù bīng měi rú sī, zé tài gōng hé yǐ jiā zhū? huò wèn: zhōu bǎo jiǔ dǐng, bǎo hū? yuē: qì bǎo yě. qì bǎo, dài rén ér hòu bǎo. qí huán jìn wén yǐ xià, zhì yú qín jiān, qí wú guān yǐ. huò yuē: qín wú guān, xī qí jiān? yuē: suǒ wèi guān, guān dé yě. rú guān bīng, kāi pì yǐ lái, wèi yǒu qín yě. huò wèn: lǔ yòng rú ér xuē, hé yě? yuē: lǔ bù yòng rú yě. xī zài jī gōng yòng yú zhōu ér sì hǎi huáng huáng, diàn zhěn yú jīng. kǒng zǐ yòng yú lǔ, qí rén zhāng zhāng, guī qí qīn jiāng. lǔ bù yòng zhēn rú gù yě. rú yòng zhēn rú, wú dí yú tiān xià, ān dé xuē? hào hào zhī hǎi, jì, lóu háng zhī lì yě. háng rén wú jí, rú háng hé? huò yuē: bēn lěi zhī chē, shěn liú zhī háng, kě hū? yuē: fǒu. huò yuē: yān yòng zhì? yuē: yòng zhì yú wèi bēn shěn. dà hán ér hòu suǒ yī qiú, bù yì wǎn hū? chéng guó zhě, qí rú chéng háng hū? háng ān, zé rén sī ān yǐ.
雷震乎天,風薄乎山,雲徂乎方,雨流乎淵,其事矣乎?魏武侯與吳起浮於西河,寶河山之固。起曰:「在德不在固。」曰:「美哉言乎!使起之固兵每如斯,則太公何以加諸?」或問:「周寶九鼎,寶乎?」曰:「器寶也。器寶,待人而後寶。」齊桓、晉文以下,至於秦兼,其無觀已。或曰:「秦無觀,奚其兼?」曰:「所謂觀,觀德也。如觀兵,開闢以來,未有秦也。」或問:「魯用儒而削,何也?」曰:「魯不用儒也。昔在姬公用於周而四海皇皇,奠枕於京。孔子用於魯,齊人章章,歸其侵疆。魯不用真儒故也。如用真儒,無敵於天下,安得削?」灝灝之海,濟,樓航之力也。航人無楫,如航何?或曰:「奔壘之車,沈流之航,可乎?」曰:「否。」或曰:「焉用智?」曰:「用智於未奔沈。大寒而後索衣裘,不亦晚乎?」乘國者,其如乘航乎?航安,則人斯安矣。
huì yǐ hòu xià, mín wàng qí sǐ. zhōng yǐ wèi shàng, jūn niàn qí shǎng. zì hòu zhě, rén xiān zhī. zì xià zhě, rén gāo zhī. chéng zāi, shì yán yě! huò yuē: hóng yáng què lì ér guó yòng zú, hé què zhū? yuē: pì zhū fù zǐ, wèi qí fù ér què qí zi, zòng lì, rú zi hé? bo shì zhī yún, bù yì kuāng hū! huò yuē: yīn qín zhī fǎ, qīng ér xíng zhī, yì kě yǐ zhì píng hū? yuē: pì zhū qín sè zhèng wèi diào, bǐ kuí yīn zhī, yì bù kě yǐ zhì xiāo sháo yǐ. huò wèn: chù qín zhī shì, bào zhōu zhī shū, yì hū? yuē: jǔ shì hán, diāo hú bù yì yù hū? huò yuē: yán zhī yǐ huǒ, wò zhī yǐ tāng, yù yì yù yǐ! yuē: yù zāi! yù zāi! shí yì yǒu hán zhě yǐ. fēi qí shí ér wàng zhī, fēi qí dào ér xíng zhī, yì bù kě yǐ zhì yǐ.
惠以厚下,民忘其死。忠以衛上,君念其賞。自後者,人先之。自下者,人高之。誠哉,是言也!或曰:「弘羊榷利而國用足,盍榷諸?」曰:「譬諸父子,為其父而榷其子,縱利,如子何?卜式之雲,不亦匡乎!」或曰:「因秦之法,清而行之,亦可以致平乎?」曰:「譬諸琴瑟鄭、衛調,俾夔因之,亦不可以致蕭韶矣。」或問:「處秦之世,抱周之書,益乎?」曰:「舉世寒,貂狐不亦燠乎?」或曰:「炎之以火,沃之以湯,燠亦燠矣!」曰:「燠哉!燠哉!時亦有寒者矣。」非其時而望之,非其道而行之,亦不可以至矣。
qín zhī yǒu sī, fù qín zhī fǎ dù qín zhī fǎ dù, fù shèng rén zhī fǎ dù. qín hóng wéi tiān dì zhī dào, ér tiān dì wéi qín yì hóng yǐ.
秦之有司,負秦之法度;秦之法度,負聖人之法度。秦弘違天地之道,而天地違秦亦弘矣。