strong wū què què yàn jiū chī fǎn shé cāng gēng jiāo liáo zhuó mù yuān yāng jiāo jīng xī chì bái lù pì tí ōu péng jīng wèi fěi cuì fú niǎo strong
乌 鹊 雀 燕 鸠 鸱 反舌 仓庚 鹪鹩 啄木 鸳鸯 鵁鶄 鸂鶒白鹭 鸊鹈 鸥 鹏 精卫 翡翠 服鸟
wū
◇乌
ěr yǎ yuān wū chǒu, qí fēi yě xiáng.
《尔雅》鸢乌丑,其飞也翔。
yòu yuē: chǔ, zhuó. shān wū.
又曰:鸀,[浊。]山乌。
yòu yuē: yàn bái dòu wū.
又曰:燕白脰乌。
chūn qiū yùn dòu shū yuē: yáo xīng sàn wèi wū.
《春秋运斗枢》曰:摇星散为乌。
guǎng zhì yuē: wū yǒu bái jǐng wū.
《广志》曰:乌有白颈乌。
máo shī yuē: jù yuē yǔ shèng, shéi zhī wū zhī cí xióng, shí ruò chén xián yú, shì tóng rú wū yě.
《毛诗》曰:具曰予圣,谁知乌之雌雄,[时若臣贤愚,適同如乌也。]
yòu yuē: zhān wū yuán zhǐ, yú shuí zhī wū, jí fù rén zhī wū yě.
又曰:瞻乌爰止,于谁之屋,[集富人之屋也。]
yòu yuē: biàn bǐ yù sī, guī fēi tí tí, yǎ wū, yī yuē bēi jū.
又曰:弁彼鸒斯,归飞提提,[雅乌,一曰鵯居。]
zuǒ zhuàn yuē: chǔ zi yuán yǐ chē liù bǎi chéng fá zhèng, zhū hóu jiù zhèng, chǔ shī yè dùn, zhèng rén jiāng bēn tóng qiū, dié gào yuē: chǔ mù yǒu wū, nǎi zhǐ.
《左传》曰:楚子元以车六百乘伐郑,诸侯救郑,楚师夜遁,郑人将奔桐丘,谍告曰:楚幕有乌,乃止。
yòu yuē: jìn hóu fá qí, qí shī yè dùn, shī kuàng gào jìn hóu yuē: wū niǎo zhī shēng yuè, qí shī qí dùn, niǎo wū dé kōng yíng, gù lè.
又曰:晋侯伐齐,齐师夜遁,师旷告晋侯曰:乌鸟之声乐,齐师其遁,[鸟乌得空营,故乐。]
shū xiàng gào jìn hóu yuē: chéng shàng yǒu wū, qí shī qí dùn.
叔向告晋侯曰:城上有乌,齐师其遁。
chūn qiū yuán mìng bāo yuē: huǒ liú wèi wū, wū xiào niǎo, hé zhī xiào niǎo, yáng yáng shàng yí yǒu tuō wén. jīng, yáng tiān zhī yì, wū zài rì zhōng, cóng tiān, yǐ zhāo xiào yě.
《春秋元命苞》曰:火流为乌,乌孝鸟,何知孝鸟,阳[阳上疑有脱文。]精,阳天之意,乌在日中,从天,以昭孝也。
tài gōng liù tāo yuē: wǔ wáng dēng xià tái, yǐ lín yīn mín, zhōu gōng dàn yuē: chén wén zhī, ài qí rén zhě, ài qí wū shàng wū, zēng qí rén zhě, zēng qí yú xū.
太公《六韬》曰:武王登夏台,以临殷民,周公旦曰:臣闻之,爱其人者,爱其屋上乌,憎其人者,憎其馀胥。
yàn dān zǐ yuē: yān tài zǐ dān zhì yú qín, qín wáng yù zhī wú lǐ, bù dé yì, yù guī, qín wáng bù tīng, miù yán yuē: lìng wū bái tóu, mǎ shēng jué, nǎi kě, dān yǎng tiān tàn, wū jí bái tóu, mǎ wéi shēng jiǎo, qín wáng bù dé yǐ ér qiǎn zhī.
《燕丹子》曰:燕太子丹质於秦,秦王遇之无礼,不得意,欲归,秦王不听,谬言曰:令乌白头,马生角,乃可,丹仰天叹,乌即白头,马为生角,秦王不得已而遣之。
huái nán zǐ yuē: yáo shí shí rì bìng chū, yáo mìng yì yǎng shè shí rì, zhōng qí jiǔ wū.
《淮南子》曰:尧时十日并出,尧命羿仰射十日,中其九乌。
xiè chéng hàn shū yuē: guǎng hàn rú shū lín, wèi dōng jùn tài shǒu, wū cháo yú tīng shì wū liáng, tù chǎn yú chuáng xià.
谢承《汉书》曰:广汉儒叔林,为东郡太守,乌巢於厅事屋梁,兔产於床下。
wáng yǐn jìn shū yuē: yú pǔ wèi pó yáng nèi shǐ, quàn lì xué yè, suī wēi bù měng, kuān yù jiǎn sù, bái wū jí jùn tíng, zhǐ zǎo shù, jiù zhí bù dòng.
王隐《晋书》曰:虞溥为鄱阳内史,劝励学业,虽威不猛,宽裕简素,白乌集郡庭,止枣树,就执不动。
bào piáo zǐ yuē: yíng huò huǒ jīng, shēng zhū wū.
《抱朴子》曰:荧惑火精,生朱乌。
gǔ jīn zhù: suǒ wèi chì wū zhě, zhū niǎo yě, qí suǒ jū gāo yuǎn, rì zhōng sān zú wū zhī jīng, jiàng ér shēng sān zú wū, hé yǐ sān zú, yáng shù qí yě, shì yǐ yǒu yú zhì xiào, sān zú jí qí tíng, zēng shēn chú guā, sān zú cuì qí guān.
《古今注》:所谓赤乌者,朱鸟也,其所居高远,日中三足乌之精,降而生三足乌,何以三足,阳数奇也,是以有虞至孝,三足集其庭,曾参锄瓜,三足萃其冠。
xú zhěng sān wǔ lì yuē: tiān dì zhī chū, yǒu sān bái wū, zhǔ shēng zhòng niǎo.
徐整《三五历》曰:天地之初,有三白乌,主生众鸟。
shù zhēng jì yuē: cháng ān líng tái, yǒu xiāng fēng tóng wū.
《述征记》曰:长安灵台,有相风铜乌。
yù zhāng jiù zhì yuē: tài shǒu lǐ yí, lín jùn èr nián, bái wū jiàn nán chāng.
《豫章旧志》曰:太守李仪,临郡二年,白乌见南昌。
shǔ lǐ xióng shū yuē: wǔ huáng dì xióng, tài chéng sān nián, bái wū chì zú lái xiáng, dì yǐ wèn fàn xián, xián yuē: wū yǒu fǎn bǔ zhī yì, bì yǒu yuǎn rén huái huì ér lái, guǒ guān zhōng liú mín qǐng xiáng.
蜀李雄书曰:武皇帝雄,泰成三年,白乌赤足来翔,帝以问范贤,贤曰:乌有反哺之义,必有远人怀惠而来,果关中流民请降。
shī jué shòu xiào zǐ chuán yuē: wú shū hé, qián wéi rén, mǔ méi, fù tǔ chéng fén, yǒu chì wū cháo mén, gān lù jiàng hù.
师觉授《孝子传》曰:吴叔和,犍为人,母没,负土成坟,有赤乌巢门,甘露降户。
wáng sháo xiào zǐ chuán yuē: lǐ táo, jiāo zhǐ rén, mǔ zhōng, táo jū yú mù cè, gōng zì zhì mù, bù shòu lín rén zhù, qún wū xián kuài, zhù chéng fén.
王韶《孝子传》曰:李陶,交阯人,母终,陶居于墓侧,躬自治墓,不受邻人助,群乌衔块,助成坟。
yì yuàn yuē: dōng yáng yán wū, yǐ chún xiào zhe wén, hòu yǒu qún wū xián gǔ, jí yán suǒ jū zhī cūn, wū kǒu jiē shāng, yī jìng yǐ wéi yán zhì xiào, gù cí wū lái cuì, xián gǔ zhī xìng, yù lìng lóng zhě yuǎn wén, jí yú gǔ chù lì xiàn, ér míng wéi wū shāng, wáng mǎng gǎi wéi wū xiào, yǐ zhāng qí xíng jī yún.
《异苑》曰:东阳颜乌,以纯孝著闻,后有群乌衔鼓,集颜所居之村,乌口皆伤,一境以为颜至孝,故慈乌来萃,衔鼓之兴,欲令聋者远闻,即於鼓处立县,而名为乌伤,王莽改为乌孝,以彰其行迹云。
nán yuè jì yuē: wū zéi yú, cháng zì fú shuǐ shàng, wū jiàn yǐ wéi sǐ, biàn wǎng zhuó zhī, nǎi juǎn qǔ wū, gù wèi wū zéi, jīn yǎ wū huà wéi zhī.
南越记曰:乌贼鱼,常自浮水上,乌见以为死,便往啄之,乃卷取乌,故谓乌贼,今雅乌化为之。
shī liáng yuán dì wǎn qī wū shī yuē: rì mù lián piān yì, jù xiàng shàng lín qī, fēng duō qián niǎo shǐ, yún àn hòu qún mí, lù yuǎn shēng nán chè, fēi xié xíng wèi qí, yìng cóng gù xiāng fǎn, jǐ guò rù lán guī, jiè wèn chàng lóu qiè, hé rú dàng zǐ tí.
【诗】梁元帝晚栖乌诗曰:日暮连翩翼,俱向上林栖,风多前鸟驶,云暗后群迷,路远声难彻,飞斜行未齐,应从故乡返,几过入兰闺,借问倡楼妾,何如荡子啼。
liáng liú xiào wēi wū shēng bā jiǔ zǐ piān yuē: chéng shàng wū, yì nián shēng jiǔ chú, rǒng máo bù zì nuǎn, zhāng yì qiáng xiāng hū, yǔ chéng hé bèi gè xī dōng, dīng nián fù mìng yǒu qióng tōng, bú jiàn gāo fēi dì niǎn cè, yuǎn tuō rì lún zhōng, shàng féng wáng jí jiàn, yóu yīng táng yì gōng, qǐ rú biàn cǎi jiù yàn zhì, rù mèng zuò zhāo gōng, liú shēng biǎo shī tuì, jí mù shì yíng kōng, líng tái yǐ zhù xiàng, liú sū shí hòu fēng.
梁刘孝威乌生八九子篇曰:城上乌,一年生九雏,氄毛不自暖,张翼强相呼,羽成翮备各西东,丁年赋命有穷通,不见高飞帝辇侧,远讬日轮中,尚逢王吉箭,犹婴唐羿弓,岂如变采救燕质,入梦祚昭公,流声表师退,集幕示营空,灵台已铸像,流苏时候风。
liáng zhū chāo chéng shàng wū shī yuē: cháo fēi jí dì chéng, yóu dài yè tí shēng, jìn shōu máo suī nuǎn, wén xián xīn shàng jīng.
梁朱超城上乌诗曰:朝飞集帝城,犹带夜啼声,近收毛虽暖,闻弦心尚惊。
suí yú shì jī wǎn fēi wū shī yuē: xiàng rì wǎn fēi dī, fēi fēi wèi dé qī, dāng wèi guī lín yuǎn, héng zhǎng qīn yè tí.
隋虞世基晚飞乌诗曰:向日晚飞低,飞飞未得栖,当为归林远,恒长侵夜啼。
fù liáng hé xùn qióng wū fù yuē: jiē qióng wū zhī xiǎo niǎo, yì jú cù ér xún shì, shēng yù wù ér zhī āi, hé pái kōng ér bù jiǎo, wàng jué lǚ yú xiá xī, tīng xiáng qún yú yuè xiǎo, jì miè zhì tuǎn zhì xiāo, suì gān yí yú yuán zhǎo.
【赋】梁何逊穷乌赋曰:嗟穷乌之小鸟,意局促而驯逝,声遇物而知哀,翮排空而不矫,望绝侣於霞夕,听翔群於月晓,既灭志疃制霄,遂甘夷於园沼。
xù jìn chéng gōng suí wū fù xù yuē: yǒu xiào niǎo jí yú zhī lú, nǎi kuì ěr ér tàn yuē: yú wú rén huì zhī dé, xiáng qín hé wèi ér zhì zāi, fū wū zhī wèi ruì jiǔ yǐ, yǐ qí fǎn bǔ shí yǎng, gù wèi jí wū, shì yǐ zhōu shū shén qí liú biàn, shī rén xún qí suǒ jí, wàng fù zhě zhān qí yuán zhǐ, ài wū zhě jí qí zēng tàn, zī gài gǔ rén suǒ yǐ wéi chēng, ruò nǎi sān zú dé líng, guó yǒu dào zé jiàn, guó wú dào zé yǐn, sī nǎi fèng niǎo zhī dé, hé yǐ jiā yān, fú è niǎo ér jiǎ shēng jù zhī, wū shàn qín ér wú jiā yān, jù è ér zuò gē, jiā shàn ér fù zhī, bù yì kě hū.
【序】晋成公绥乌赋序曰:有孝鸟集余之庐,乃喟尔而叹曰:余无仁惠之德,祥禽曷为而至哉,夫乌之为瑞久矣,以其反哺识养,故为吉乌,是以周书神其流变,诗人寻其所集,望富者瞻其爰止,爱屋者及其增叹,兹盖古人所以为称,若乃三足德灵,国有道则见,国无道则隐,斯乃凤鸟之德,何以加焉,服恶鸟而贾生惧之,乌善禽而吾嘉焉,惧恶而作歌,嘉善而赋之,不亦可乎。
què
◇鹊
ěr yǎ yuē: què jú chǒu, qí fēi yě yǔ qūn, sǒng chì shàng xià.
《尔雅》曰:鹊鵙丑,其飞也〈羽夋〉,[竦翅上下。]
shuō wén yuē: què zhī tài suì zhī suǒ zài.
《说文》曰:鹊知太岁之所在。
guǎng yǎ yuē: gān què què.
《广雅》曰:鳱鹊鹊。
lǐ jì yuē: jì dōng zhī yuè, què shǐ cháo.
《礼记》曰:季冬之月,鹊始巢。
máo shī yuē: què cháo, fū rén zhī dé yě.
《毛诗》曰:鹊巢,夫人之德也。
zhuāng zǐ yuē: què shàng gāo chéng, wēi ér cháo yú gāo zhī zhī diān, chéng huài cháo zhé, líng fēng ér qǐ, gù jūn zǐ zhī jū shì yě, de shí zé yì xíng, shī shí zé què qǐ.
《庄子》曰:鹊上高城,危而巢於高枝之巅,城坏巢折,凌风而起,故君子之居世也,得时则义行,失时则鹊起。
yòu yuē: zhuāng zhōu yóu yú diāo líng zhī fán, fán, fān yě, yóu yú lì yuán. dǔ yī yì què, zì nán fāng lái, yì qī chǐ, mù dà yùn cùn, kě huí yī cùn. gǎn zhōu zhī sǎng, ér jí yú lì lín.
又曰:庄周游于雕陵之樊,[樊,蕃也,游於栗园。]睹一异鹊,自南方来,翼七尺,目大运寸,[可回一寸。]感周之颡,而集於栗林。
sūn qīng zǐ yuē: gǔ zhī wáng zhě, qí zhèng hǎo shēng è shā, wū què zhī cháo, kě fǔ ér kuī.
《孙卿子》曰:古之王者,其政好生恶杀,乌鹊之巢,可俯而窥。
huái nán zǐ yuē: què cháo zhī fēng zhī suǒ qǐ.
《淮南子》曰:鹊巢知风之所起。
yòu yuē: gān què zhī lái ér bù zhī wǎng, cǐ xiū duǎn zhī fēn yě.
又曰:乾鹊知来而不知往,此脩短之分也。
yán tiě lùn yuē: zhōng guó suǒ xiān, wài guó jiàn zhī, kūn shān zhī páng, yǐ yù pú dǐ wū què.
《盐铁论》曰:中国所鲜,外国贱之,昆山之旁,以玉璞抵乌鹊。
shī wèi tài zǔ wǔ dì gē shī yuē: yuè míng xīng xī, wū què nán fēi, rào shù sān zā, hé zhī kě yī, shān bù yàn gāo, hǎi bù yàn shēn, zhōu gōng tǔ bǔ, tiān xià guī xīn.
【诗】魏太祖武帝歌诗曰:月明星稀,乌鹊南飞,绕树三匝,何枝可依,山不厌高,海不厌深,周公吐哺,天下归心。
wèi cáo zhí wèi dé lùn ōu yuē: què zhī jiàng jiàng, shī rén qǔ yù, jīn cún shèng shì, chéng zhì jiàn sù, jī shí sháo huá, kě yǐn qīng lù, yì yú chóu pǐ, zhòng niǎo shì mù.
魏曹植魏德论讴曰:鹊之彊彊,诗人取喻,今存圣世,呈质见素,饥食苕华,渴饮清露,异于畴匹,众鸟是慕。
què
◇雀
chūn qiū yùn dòu shū yuē: yáo guāng xīng sàn wèi què.
《春秋运斗枢》曰:瑶光星散为雀。
lǐ jì yuē: jì qiū, què rù dà shuǐ, huà wéi há.
《礼记》曰:季秋,雀入大水,化为蛤。
yàn zǐ yuē: qí jǐng gōng tàn què kòu, kòu ruò, gù fǎn zhī, yàn zǐ zài bài hè yuē: wú jūn yǒu shèng rén zhī dào yǐ, dào cháng yòu yě, céng qín shòu zhī jiā yān, ér kuàng rén hū.
《晏子》曰:齐景公探雀鷇,鷇弱,故反之,晏子再拜贺曰:吾君有圣人之道矣,道长幼也,曾禽兽之加焉,而况人乎。
zhuāng zǐ yuē: yī què guò yì, yì bì děi zhī, huò yuē: yǐ tiān xià wèi zhī lóng, zé què wú suǒ táo, shì gù yīn tāng yǐ páo rén lóng yī yǐn, qín mù yǐ wǔ yáng zhī pí lóng bǎi lǐ xī.
《庄子》曰:一雀过羿,羿必得之,或曰:以天下为之笼,则雀无所逃,是故殷汤以庖人笼伊尹,秦穆以五羊之皮笼百里奚。
lǚ shì chūn qiū yuē: yàn què chù yī wū zhī xià, zǐ mǔ xiāng bǔ, xǔ xǔ rán qí xiāng lè yě, zì yǐ wéi ān yǐ, zào tū jué, huǒ shàng, dòng yǔ jiāng fén, yàn què yán sè bù biàn, bù zhī huò jiāng jí yě, wéi rén chén miǎn yàn què zhī zhì zhě guǎ yǐ.
《吕氏春秋》曰:燕雀处一屋之下,子母相哺,呴呴然其相乐也,自以为安矣,灶突决,火上,栋宇将焚,燕雀颜色不变,不知祸将及也,为人臣免燕雀之智者寡矣。
zhàn guó cè yuē: zhuāng xīn wèi chǔ wáng yuē: fū què fǔ zhuó bái liáng, yǎng qī mào shù, gǔ chì fèn yì, zì yǐ wéi wú huàn yú rén wú zhēng yě, bù zhī fū wáng sūn gōng zǐ, zuǒ xié dàn, yòu chí shè wán, yǐ jiā qí jǐng, zhòu qiān hū mào shù, xī diào suān xián yǐ.
《战国策》曰:庄辛谓楚王曰:夫雀俯啄白粮,仰栖茂树,鼓翅奋翼,自以为无患与人无争也,不知夫王孙公子,左挟弹,右持摄丸,以加其颈,昼迁乎茂树,夕调酸咸矣。
shǐ jì yuē: zhào wǔ líng wáng hào zhǔ fù, fèi zhǎng zǐ zhāng, ér chuán guó yú gōng zǐ hé, zhǔ fù yóu shā qiū, gōng zǐ zhāng zuò luàn, yǔ hé zhàn bài, zhāng zǒu qū zhǔ fù, zhǔ fù kāi shòu zhī, hé suì wéi zhǔ fù, zhǔ fù jī, tàn què kòu ér shí zhī, sān yuè yú, suì è sǐ shā qiū.
《史记》曰:赵武灵王号主父,废长子章,而传国於公子何,主父游沙丘,公子章作乱,与何战败,章走趋主父,主父开受之,何遂围主父,主父饥,探雀鷇而食之,三月馀,遂饿死沙丘。
hán shī wài zhuàn yuē: fū fèng huáng zhī chū qǐ yě, yáo yáo qiān lǐ, fān lí zhī què, ō yī ér xiào zhī, jí qí shēng shǎo yáng, yī qū yī xìn, zhǎn zhuǎn yún jiān, fān lí zhī què, chāo rán zì zhī bù jí yuǎn yǐ.
《韩诗外传》曰:夫凤皇之初起也,遥遥千里,蕃篱之雀,喔咿而笑之,及其升少阳,一屈一信,辗转云间,蕃篱之雀,超然自知不及远矣。
tài xuán jīng yuē: míng zhū tán què, fèi bù dàng yě.
《太玄经》曰:明珠弹雀,费不当也。
kǒng cóng zǐ yuē: hán dān mín, yǐ zhēng yuè dàn xiàn què yú zhào wáng, ér zhuì yǐ wǔ cǎi, wáng dà yuè, shēn shū gào zi cóng, zi cóng yuē: fēi xiān wáng zhī fǎ, qiě yòu bù lìng, shēn shū yuē: hé wèi bù lìng, yuē: fū jué zhě yí shòu zhī yú shàng, bù yí qǔ zhī yú xià, mín fēi suǒ de zhì jué yě, xī guó gōng qí shén, shén cì zhī tǔ tián, shì shī guó ér shòu tián zhī xiáng yě, jīn yǐ yī guó zhī wáng, shòu mín zhī jué, hé yuè hū.
《孔丛子》曰:邯郸民,以正月旦献雀於赵王,而缀以五采,王大悦,申叔告子从,子从曰:非先王之法,且又不令,申叔曰:何谓不令,曰:夫爵者宜受之於上,不宜取之於下,民非所得制爵也,昔虢公祈神,神赐之土田,是失国而受田之祥也,今以一国之王,受民之爵,何悦乎。
hàn wǔ nèi zhuàn yuē: xī wáng mǔ yuē: xiān cì yào, yǒu kūn qiū shén què.
《汉武内传》曰:西王母曰:仙次药,有昆丘神雀。
chén liú qí jiù chuán yuē: yǔ rén wèi shàng, gāo dì shí wéi tài shǐ, yǒu zuì xì zhào yù, yǒu wàn tóu què, jí yù jí shù shàng, fǔ yì ér míng, shàng zhàn yuē: què zhě jué mìng zhī xiáng, qí míng jí fù yě, wǒ qí fù guān yě, yǒu qǐng, zhào hái gù guān.
《陈留耆旧传》曰:圉人魏尚,高帝时为太史,有罪系诏狱,有万头雀,集狱棘树上,拊翼而鸣,尚占曰:雀者爵命之祥,其鸣即复也,我其复官也,有顷,诏还故官。
yì bù qí jiù chuán yuē: yáng xuān wèi hé nèi tài shǒu, xíng xiàn, yǒu qún què míng sāng shù shàng, xuān wèi lì yuē: qián yǒu fù chē sù, cǐ què xiāng suí, yù wǎng shí zhī, xíng shù lǐ, guǒ rú qí yán.
《益部耆旧传》曰:扬宣为河内太守,行县,有群雀鸣桑树上,宣谓吏曰:前有覆车粟,此雀相随,欲往食之,行数里,果如其言。
zhāng xiǎn zhé yán yuē: wàn què bù jí yī fèng huáng, zhòng xīng bù rú yī yuè míng.
张显折言曰:万雀不及一凤皇,众星不如一月明。
shā zhōu jì yuē: hán lǐng qù dà yáng chuān sān shí lǐ, yǒu què shǔ tóng xué, què yì rú jiā qiǎo, sè xiǎo bái, shǔ yì rú jiā shǔ, sè rú huáng huī, wú wěi.
沙洲记曰:寒岭去大阳川三十里,有雀鼠同穴,雀亦如家雀,色小白,鼠亦如家鼠,色如黄虺,无尾。
yì yuàn yuē: rèn chéng wèi zhào zhī, chū shēng, yǒu què fēi rù qí shǒu, zhàn zhě yǐ wéi fēng jué zhī xiáng.
《异苑》曰:任城魏肇之,初生,有雀飞入其手,占者以为封爵之祥。
nán yuè zhì yuē: céng chéng xiàn duō bái què, dà rú jiū, sù zhì yí yìng.
《南越志》曰:曾城县多白雀,大如鸠,素质疑映。
luó hán chuán yuē: hán zài jiā shí, yǒu bǎi què jí táng yǔ, cǐ dé xíng yōu gǎn suǒ zhì.
罗含传曰:含在家时,有百雀集堂宇,此德行幽感所致。
shuō yuàn yuē: wú wáng yù fá jīng, yǒu jiàn zhě sǐ, shè rén shǎo rú zǐ, huái wán cāo dàn yú hòu yuán, lù zhān yī, rú shì sān dàn, wáng yuē: zi lái hé zhān yī rú cǐ, duì yuē: yuán yǒu yú, shàng yǒu chán, chán gāo jū, bēi míng yǐn lù, bù zhī táng láng zài qí hòu, táng láng zhī zhī bǔ chán míng, bù zhī huáng què zài qí hòu, chén zhí dàn wán, yù qǔ huáng què, bù jué lù zhān yī.
《说苑》曰:吴王欲伐荆,有谏者死,舍人少孺子,怀丸操弹於后园,露霑衣,如是三旦,王曰:子来何霑衣如此,对曰:园有榆,上有蝉,蝉高居,悲鸣饮露,不知螳螂在其后,螳螂之知捕蝉鸣,不知黄雀在其后,臣执弹丸,欲取黄雀,不觉露霑衣。
yuán shān sōng hòu hàn shū yuē: chén yǎn xué shàng shū, gōng zì gēng zhòng, cháng yǒu huáng què fēi lái, suí yǎn áo xiáng.
袁山松《后汉书》曰:陈弇学尚书,躬自耕种,常有黄雀飞来,随弇翱翔。
xù qí xié jì yuē: hóng nóng yáng bǎo, cháng jiàn yī huáng què, wèi chī xiāo suǒ bó, zhuì yú shù xià. yòu wèi lóu yǐ suǒ kùn, bǎo mǐn zhī, qǔ zhì jīn xiāng zhōng yǎng zhī, wéi shí huáng huā, bǎi yú rì, máo yǔ chéng, fàng zhī, cháo qù mù hái, hòu hū yǔ qún què jù lái, āi míng rào shì, shù rì nǎi qù, ěr xī sān gēng, bǎo dú shū wèi wò, yǒu huáng yī tóng zǐ, xiàng bǎo zài bài yuē: wǒ wáng mǔ shǐ chén, wèi chī xiāo suǒ bó, méng jūn zhěng jì, jīn dāng shǐ nán hǎi, bù dé fù wǎng, jí yǐ bēi shāng yǐ bái huán sì méi yǔ bǎo yuē: lìng jūn zǐ sūn jié bái, wèi dēng sān shì, yú cǐ suì jué, bǎo shēng zhèn, zhèn shēng bǐng, bǐng shēng cì, cì shēng biāo, sì shì wèi sān gōng.
续齐谐记曰:弘农扬宝,尝见一黄雀,为鸱枭所搏,坠於树下。又为蝼蚁所困,宝愍之,取置巾箱中养之,唯食黄花,百馀日,毛羽成,放之,朝去暮还,后忽与群雀俱来,哀鸣绕室,数日乃去,尔夕三更,宝读书未卧,有黄衣童子,向宝再拜曰:我王母使臣,为鸱枭所搏,蒙君拯济,今当使南海,不得复往,极以悲伤以白环四枚与宝曰:令君子孙絜白,位登三事,於此遂绝,宝生震,震生秉,秉生赐,赐生彪,四世为三公。
xiāo guǎng jì xiào zǐ chuán yuē: wáng xiáng hòu mǔ bìng, yù de huáng què zhì, xiáng zì niàn zú nán zhì, xū yú, hū yǒu shù qiān huáng què, fēi rù qí mù.
萧广济《孝子传》曰:王祥后母病,欲得黄雀炙,祥自念卒难致,须臾,忽有数千黄雀,飞入其幕。
fēng tǔ jì yuē: liù yuè dōng nán cháng fēng, hǎi yú huà wéi huáng què.
《风土记》曰:六月东南长风,海鱼化为黄雀。
guǎng zhì yuē: ān xī dà què, jǔ tóu gāo bā jiǔ chǐ, zhāng chì zhàng yú, shí dà mài, luǎn rú wèng.
《广志》曰:安息大雀,举头高八九尺,张翅丈馀,食大麦,卵如瓮。
dōng guān hàn jì yuē: yǒng yuán shí sān nián, ān xī wáng xiàn tiáo zhī dà què.
《东观汉记》曰:永元十三年,安息王献条支大雀。
shī jìn fù xuán shī yuē: què cháo qiū chéng cè, què rǔ kōng jǐng zhōng, jū bù fù lóng fèng, cháng wèi shé yǔ chóng, yī xián yì bù kǒng, jìn bào zì dāng qióng, sòng bào zhāo kōng chéng què cāo yuē: què rǔ sì kòu, kōng chéng zhī ā, cháo shí yě sù, xī yǐn qīng hé, gāo fēi wèi chī yuān, xià fēi wèi wǎng luó, chéng bù jí qīng què, yuǎn shí yù shān hé, yóu shèng wú gōng yàn, wú zuì dé fén kē, fù mìng yǒu hòu bó, cháng tàn yù rú hé.
【诗】晋傅玄诗曰:鹊巢丘城侧,雀乳空井中,居不附龙凤,常畏蛇与虫,依贤义不恐,近暴自当穷,宋鲍昭空城雀操曰:雀乳四鷇,空城之阿,朝拾野粟,夕饮清河,高飞畏鸱鸢,下飞畏网罗,诚不及青雀,远食玉山禾,犹胜吴宫燕,无罪得焚窠,赋命有厚薄,长叹欲如何。
liáng shěn qū yǒng què shī yuē: jī pǔ shǎo zī yú, sè qiǎn fēi dān cuì, bù jù yuè wáng xiū, níng huái qín hòu ěr, bàng yán qì hán cǎo, xún chǎng zhuó yú suì, qiě xīn dà shà chéng, yān xū hóng hú zhì.
梁沈趋咏雀诗曰:肌溥少滋腴,色浅非丹翠,不惧越王羞,宁怀秦后珥,傍檐葺寒草,循场啄馀穗,且欣大厦成,焉须鸿鹄志。
fù hòu hàn cáo dà jiā dà què fù yuē: dà jiā tóng chǎn xiōng xī yù dū hù dìng yuǎn hóu bān chāo, xiàn dà què, zhào lìng dà jiā zuò fù yuē: jiā dà què zhī suǒ jí, shēng kūn lún zhī líng qiū, tóng xiǎo míng ér dà yì, nǎi fèng huáng zhī pǐ chóu, huái yǒu dé ér guī yì, gù xiáng wàn lǐ ér lái yóu, jí dì tíng ér zhǐ xī, lè hé qì ér yōu yóu, shàng xià xié ér xiāng qīn, tīng yǎ sòng zhī yōng yōng, zì dōng xī yǔ nán běi, xián sī fú ér lái tóng.
【赋】后汉曹大家大雀赋曰:大家同产兄西域都护定远侯班超,献大雀,诏令大家作赋曰:嘉大雀之所集,生昆仑之灵丘,同小名而大异,乃凤皇之匹畴,怀有德而归义,故翔万里而来游,集帝庭而止息,乐和气而优游,上下协而相亲,听雅颂之雍雍,自东西与南北,咸思服而来同。
yàn
◇燕
ěr yǎ yuē: yàn yàn yǐ yě.
《尔雅》曰:燕燕乙也。
chūn qiū yùn dòu shū yuē: yáo guāng xīng sàn wèi yàn.
《春秋运斗枢》曰:瑶光星散为燕。
shuō wén yuē: yàn bù chì zhī wěi, zuò cháo, bì wù jǐ.
《说文》曰:燕布翅枝尾,作巢,避戊己。
guǎng yǎ yuē: xuán niǎo yàn yě.
《广雅》曰:玄鸟燕也。
lǐ yuē: zhòng chūn zhī yuè, xuán niǎo zhì, zhì zhī rì, yǐ tài láo cí yú gāo méi.
《礼》曰:仲春之月,玄鸟至,至之日,以太牢祠于高禖。
máo shī yuē: yàn yàn, wèi zhuāng jiāng sòng guī qiè yě, yàn yàn yú fēi, chā chí qí yǔ, xià shàng qí yīn.
《毛诗》曰:燕燕,卫庄姜送归妾也,燕燕于飞,差池其羽,下上其音。
yòu yuē: tiān mìng xuán niǎo, jiàng ér shēng shāng, zhái yīn tǔ máng máng, dà yá.
又曰:天命玄鸟,降而生商,宅殷土茫茫,[大雅。]
zuǒ zhuàn yuē: tán zi yún, shǎo hào shí, xuán niǎo shì sī fēn zhě yě.
《左传》曰:郯子云,少皞时,玄鸟氏司分者也。
yòu yuē: wú gōng zǐ zhá, zì wèi rú jìn, jiāng sù yú qī, qī sūn wén zi yì. wén zhōng shēng yuē: yì zāi, fū zǐ huò zuì yú jūn yǐ zài cǐ, wén zǐ shí yǐ qī pàn. jù yǒu bù zú, ér yòu hé lè, fū zǐ zhī zài cǐ yě, yóu yàn zhī cháo yú mù shàng yě, yán zhì wēi.
又曰:吴公子札,自卫如晋,将宿於戚,[戚孙文子邑。]闻锺声曰:异哉,夫子获罪於君以在此,[文子时以戚叛。]惧有不足,而又何乐,夫子之在此也,犹燕之巢於幕上也,[言至危。]
shǐ jì yuē: qín zhī xiān, zhuān xū zhī miáo sūn yuē nǚ xiū, nǚ xiū zhī, xuán niǎo yǔn luǎn, nǚ xiū tūn zhī, shēng dà yè.
《史记》曰:秦之先,颛顼之苗孙曰女脩,女脩织,玄鸟陨卵,女脩吞之,生大业。
yòu yuē: lín jiāng mǐn wáng róng, zuò qīn miào ruán wèi gōng, shàng zhēng róng, róng yì zhōng wèi fǔ, zhōng wèi zhì dōu zé xùn wáng, wáng kǒng, zì shā, zàng lán tián, yàn shù wàn, xián tǔ zhì zhǒng shàng, bǎi xìng lián zhī.
又曰:临江闵王荣,坐侵庙壖为宫,上徵荣,荣诣中尉府,中尉郅都责讯王,王恐,自杀,葬蓝田,燕数万,衔土置冢上,百姓怜之。
hàn shū yuē: wáng mǎng kāi āi dì mǔ dīng jī zhǒng, yǒu yàn shù qiān, xián tǔ tóu qí kū zhōng.
《汉书》曰:王莽开哀帝母丁姬冢,有燕数千,衔土投其窟中。
huái nán zǐ yuē: dà shà chéng ér yàn què xiāng hè.
《淮南子》曰:大厦成而燕雀相贺。
liè xiān chuán yuē: jiǎn dí, dì kù cì fēi, yǒu sōng zhī nǚ yě, zǐ mèi yù yú xuán qiū zhī shuǐ, yǒu xuán niǎo xián luǎn ér zhuì, wǔ sè shén hǎo, xiāng yǔ jìng qǔ, jiǎn dí dé ér tūn zhī, ér shēng, shì jù fú mìng bù. xuán zhōng jì yuē: qiān suì zhī yàn, hù běi xiàng.
《列仙传》曰:简狄,帝喾次妃,有娀之女也,姊妹浴於玄丘之水,有玄鸟衔卵而坠,五色甚好,相与竞取,简狄得而吞之,而生,[事具符命部。]玄中记曰:千岁之燕,户北向。
jiǔ zhāng suàn shù yuē: wǔ què liù yàn, fēi jí héng, héng shì píng, yuán é zú, jù féng xiào běn gǎi. yī què yī yàn, fēi ér yì chù, zé què zhòng ér yàn qīng.
《九章筭术》曰:五雀六燕,飞集衡,衡適平,[原讹卒,据冯校本改。]一雀一燕,飞而易处,则雀重而燕轻。
máo jūn chuán yuē: jù qū shān shàng yǒu shén zhī wǔ zhǒng, dì sān míng yàn tāi zhī, qí sè zǐ, xíng rú kuí yè, shàng yǒu yàn xiàng, rú yù fēi zhuàng, guāng míng dòng chè, shí yī zhū, bài wèi tài qīng xiān jūn, zhèng yī láng zhōng.
《茅君传》曰:句曲山上有神芝五种,第三名燕胎芝,其色紫,形如葵叶,上有燕象,如欲飞状,光明洞彻,食一株,拜为太清仙君,正一郎中。
jìn zhōng xīng shū yuē: zhōng yuán sāng luàn, xiāng rén suì gòng tuī qiè jiàn wéi zhǔ, yǔ qiān yú jiā jù bì nàn yú lǔ guó yì shān, shān yǒu zhòng xiǎn, bǎi xìng jī jǐn, yě wú shēng cǎo, shí huò jué yě shǔ zhé yàn ér shí zhī.
《晋中兴书》曰:中原丧乱,乡人遂共推郄鉴为主,与千馀家俱避难於鲁国峄山,山有重险,百姓饥馑,野无生草,时或掘野鼠蛰燕而食之。
xiāng zhōng jì yuē: líng líng yǒu shí yàn, xíng sì yàn, dé léi fēng zé fēi, xié háng rú zhēn yàn.
《湘中记》曰:零陵有石燕,形似燕,得雷风则飞,颉颃如真燕。
xuān chéng jì yuē: shì zhōng jì chāng mù chū shēng, yǒu bái yàn yī shuāng chū wū, jì biǎo sù zhì, huàn tú yì tōng.
《宣城记》曰:侍中纪昌睦初生,有白燕一双出屋,既表素质,宦途亦通。
duàn guī lóng liáng zhōu jì yuē: lǚ guāng dà ān sān nián, bái yàn yóu jiǔ quán jùn, hēi yàn liè cóng.
段龟龙《凉州记》曰:吕光大安三年,白燕游酒泉郡,黑燕列从。
shī gǔ shī yuē: sī wèi shuāng fēi yàn, xián ní cháo jūn wū.
【诗】古诗曰:思为双飞燕,衔泥巢君屋。
yòu yuē: piān piān táng qián yān, dōng cáng xià lái jiàn, xiōng dì liǎng sān rén, liú dàng zài tā xiàn.
又曰:翩翩堂前燕,冬藏夏来见,兄弟两三人,流宕在他县。
wèi míng dì duǎn gē xíng yuē: piān piān chūn yàn, duān jí yú táng, yīn nì yáng xiǎn, jié yùn zì cháng, jué mào shū měi, xuán yī sù shang, guī rén fú dé, cí xióng xié háng, zhí zhì jīng zhuān, jié xíng xún liáng, xián tǔ shàn cháo, yǒu shì gōng fáng, bù guī zì yuán, wú jǔ ér fāng.
魏明帝短歌行曰:翩翩春燕,端集余堂,阴匿阳显,节运自常,厥貌淑美,玄衣素裳,归仁服德,雌雄颉颃,执志精专,絜行驯良,衔土缮巢,有式宫房,不规自圆,无矩而方。
sòng bào zhāo yǒng shuāng yàn shī yuē: shuāng yàn xì yún yá, yǔ hé shǐ chā chí, chū rù nán guī lǐ, jīng guò běi táng chuí, yì yù cháo jūn mù, céng yíng bù kě kuī, chén yín fāng suì wǎn, pái huái sháo jǐng yí, bēi gē cí jiù ài, xián lèi mì suǒ zhī, liáng jiǎn wén dì shuāng yàn shī yuē: shuāng yàn yǒu cí xióng, zhào rì yǔ chā chí, xián huā luò běi hù, zhú dié shàng nán zhī, guì dòng běn céng sù, hóng liáng zǎo zì kuī, yuán dé zhǎng rú cǐ, wú lìng shuāng yàn lí.
宋鲍昭咏双燕诗曰:双燕戏云崖,羽翮始差池,出入南闺里,经过北堂陲,意欲巢君幕,层楹不可窥,沉吟芳岁晚,徘徊韶景移,悲歌辞旧爱,衔泪觅所知,梁简文帝双燕诗曰:双燕有雌雄,照日羽差池,衔花落北户,逐蝶上南枝,桂栋本曾宿,虹梁早自窥,原得长如此,无令双燕离。
yòu yǒng xīn yàn shī yuē: xīn qín yīng jié guī, jù xiàng chuī lóu fēi, rù lián jīng chuàn xiǎng, lái chuāng ài wǔ yī.
又咏新燕诗曰:新禽应节归,俱向吹楼飞,入帘惊钏响,来窗碍舞衣。
liáng wú yún yǒng yàn yuē: yī yàn hǎi shàng lái, yī yàn gāo táng xī, yī zhāo xiāng féng yù, yī rán jiù xiāng shí, wèn yú lái hé chí, shān chuān jǐ yū zhí, dá yán hǎi lù cháng, fēng shǐ fēi wú lì.
梁吴筠咏燕曰:一燕海上来,一燕高堂息,一朝相逢遇,依然旧相识,问余来何迟,山川几纡直,答言海路长,风驶飞无力。
liáng yǔ jiān wú yǒng yán yàn yuē: shuāng yàn jí lán guī, shuāng fēi gāo fù dī, xiàng hù yí xīn bó, dēng cháo shí gù ní, yī tiǎo běn xiàng hè, jìn mù yuán tóng qī.
梁庾肩吾咏檐燕曰:双燕集兰闺,双飞高复低,向户疑新箔,登巢识故泥,依朓本相贺,近幕原同栖。
yòu hé jìn ān wáng yǒng yàn yuē: kě lián mù shàng yàn, chā chí nòng yǔ yī, yè yè tóng cháo sù, zhāo zhāo xiāng bèi fēi, xián ní shàn lè shàn, xiāng hè fèng yīng huī, qiū chán xíng jì mò, liàn cǐ wèi cí guī.
又和晋安王咏燕曰:可怜幕上燕,差池弄羽衣,夜夜同巢宿,朝朝相背飞,衔泥赡乐善,相贺奉英徽,秋蝉行寂寞,恋此未辞归。
chén xiāo quán yǒng xián ní shuāng yàn shī yuē: xián ní jīn wū wài, biǎo ruì yù kuāng zhōng, xué fēi yí hàn qiè, cháo mù dàn wú gōng, zhǎo jié hái yóu duǎn, kē chéng xīn shàng kōng, jù bìng líng líng shí, fēi wǔ zhú chūn fēng.
陈萧诠咏衔泥双燕诗曰:衔泥金屋外,表瑞玉筐中,学飞疑汉妾,巢幕惮吴宫,爪截还犹短,窠成新尚空,讵并零陵石,飞舞逐春风。
suí jiāng zǒng yǒng yàn yàn yú fēi yìng zhào shī yuē: èr yuè chūn huī huī, shuāng yàn lǐ máo yī, xián huā nòng huò mí, fú yè yǐn fāng fēi, huò zài táng jiān xì, duō cóng mù shàng fēi, ruò zuò xiān rén lǚ, yīng wǎng rì nán guī.
隋江总咏燕燕于飞应诏诗曰:二月春晖晖,双燕理毛衣,衔花弄靃靡,拂叶隐芳菲,或在堂间戏,多从幕上飞,若作仙人履,应往日南归。
suí yú shì jī fù dé xì yàn jù sù shī: dà shà chū gòu yǔ yún qí, guī yàn shuāng rù zhèng xián ní, yù rào gē liáng zì wǔ gé, ǒu wèi xiān lǚ wǎng lán guī, qiān lǐ zhēng fēi huì nán bìng, liáo xiàng wú gōng bǐ yì qī.
隋虞世基《赋得戏燕俱宿》诗:大厦初构与云齐,归燕双入正衔泥,欲绕歌梁自舞阁,偶为仙履往兰闺,千里争飞会难并,聊向吴宫比翼栖。
fù jìn fù xián yàn fù yuē: yǒu yán yàn jīn nián cháo zài cǐ, míng suì gù fù lái zhě, qí jiāng shì, jiǎn zhǎo shí zhī, qí hòu guǒ zhì yān, yàn yàn yú fēi, chā chí qí yǔ, hé shī rén zhī shì xìng, xìn jìn zhǐ zhī yǒu xù, qiū bèi yīn yǐ lóng qián, chūn xī yáng ér fèng jǔ, suí shí yí yǐ xíng cáng, shì jūn zǐ zhī chū chù, è fén cháo zhī xiōng chǒu, huàn lín yě zhī duō zǔ, liàng niǎo shòu zhī nán qún, fēi sī rén ér shuí yǔ, wéi lǐ rén yuán zuò rén, jù féng xiào běn gǎi. zhī wèi měi, tuō jūn zǐ zhī táng yù, dǎi lái chūn ér fù xuán, yì juàn juàn ér huái jiù, yī wěi shēn nǎi wú kǒu, qǐ gǎi shì ér gèng fù.
【赋】晋傅咸燕赋曰:有言燕今年巢在此,明岁故复来者,其将逝,翦爪识之,其后果至焉,燕燕于飞,差池其羽,何诗人之是兴,信进止之有序,秋背阴以龙潜,春晞阳而凤举,随时宜以行藏,似君子之出处,恶焚巢之凶丑,患林野之多阻,谅鸟兽之难群,非斯人而谁与,惟里仁[原作人,据冯校本改。]之为美,讬君子之堂寓,逮来春而复旋,意眷眷而怀旧,一委身乃无口,岂改適而更赴。
jìn lú chén yàn fù yuē: yuán jí chóng yǔ, yī yú qí róng, bù kē cháo zhī liè liè, yùn zi kòu zhī yīng yīng, quán xiān hòu ér jūn bǔ, mài shī jiū zhī néng píng, yú shì zú lèi xié zhǎng, xióng cí jù shì, xié háng shuǐ méi, xià shàng yún jì, zhāo zhā jiān guān, shū hū piào pì, lái rú sǔn jī, qù ruò fú yì, dòu jiàn wǔ ér zi zhǐ, rì zài shù ér hòu qì.
晋卢谌燕赋曰:爰集崇宇,依于其荣,布窠巢之列列,孕子鷇之嘤嘤,铨先后而均哺,迈尸鸠之能平,於是族类偕长,雄雌俱逝,颉颃水湄,下上云际,嘲哳间关,倏忽漂潎,来如隼击,去若凫跇,斗建午而子指,日在戍而后憩。
jìn xià hóu zhàn xuán niǎo fù yuē: guān yǔ zú zhī qún lèi, měi xuán niǎo zhī xiáng jí, shùn yīn yáng yǐ chū chù, suí hán shǔ ér yóu zhé, zhuó xuān xuān zhī lì róng, huī lián piān zhī xuán yì, tǐng cēn cī zhī xiū wěi, fā zī sù zhī xiān sè, jí zhì dà huǒ xī jǐng, shāng fēng shòu yī, suì nì xíng yú shēn xué, liǎn liù hé ér bù fēi, hán jìng pō yǐ chōng jī, xī zhì hé zhī jīng cuì, dàn tián xīn yǐ qù yù, gù bǎo shēng ér bù kuì, yú zhòng wù zhī wéi hài, dú qì lín ér píng rén, bù jīng wèi yǐ zì shū, yǒng guī xún ér fù qīn, yǒu shòu xiáng ér huáng qí, gù yí luǎn ér shēng yīn, wéi dì huáng zhī jiā měi, zhì gāo méi yǐ biǎo shén, lèi luán huáng zhī zhī dé, xiàng jūn zǐ zhī ān rén, ěr nǎi xián ní gòu cháo, yíng jū fù jué, jī yī huì ér bù yǐ, zhōng lèi ní ér chéng wū, shí róu cǎo yǐ zì jí, cǎi nuò máo yǐ wéi rù, tǔ qīng huì zhī lěng yīn, yǒng yín míng ér zì zú.
晋夏侯湛玄鸟赋曰:观羽族之群类,美玄鸟之翔集,顺阴阳以出处,随寒暑而游蛰,擢翾翾之丽容,挥连翩之玄翼,挺参差之羞尾,发缁素之鲜色,及至大火西景,商风授衣,遂匿形於深穴,敛六翮而不飞,含静泊以充肌,吸至和之精粹,澹恬心以去欲,故保生而不匮,虞众物之为害,独弃林而凭人,不惊畏以自疏,永归驯而附亲,有受祥而皇祇,故遗卵而生殷,惟帝皇之嘉美,置高禖以表神,类鸾皇之知德,象君子之安仁,尔乃衔泥构巢,营居傅桷,积一喙而不已,终累泥而成屋,拾柔草以自藉,采懦毛以为蓐,吐清惠之冷音,永吟鸣而自足。
zàn jìn guō pú yàn zàn yuē: yàn yàn yú fēi, ruì é yǐ luǎn, xuán yù yuán fā, shèng jìng rì yuǎn, shāng rén shì sòng, yǒng zhī xián guǎn.
【赞】晋郭璞燕赞曰:燕燕于飞,瑞娥以卵,玄玉爰发,圣敬日远,商人是颂,咏之弦管。
sòng jìn fù tǒng qī xīn nǚ yàn sòng yuē: piān piān xuán niǎo, zài fēi zài yáng, xié háng tíng yǔ, suì jí wǒ táng, xián ní zhuó cǎo, zào zuò shì fáng, bì bǐ jiǎo ài, chù cǐ gāo liáng, yùn yù wǔ zǐ, mí yāo mí shāng, yǔ yì jì jiù, zòng xīn áo xiáng, gù yǐng yì yù, qí lè nán wàng.
【颂】晋傅统妻辛女燕颂曰:翩翩玄鸟,载飞载扬,颉颃庭宇,遂集我堂,衔泥啄草,造作室房,避彼湫隘,处此高凉,孕育五子,靡夭靡伤,羽翼既就,纵心翱翔,顾影逸豫,其乐难忘。
jiū
◇鸠
lǐ jì yuē: zhòng chūn zhī yuè, yīng huà wéi jiū.
《礼记》曰:仲春之月,鹰化为鸠。
fāng yán yuē: jiū zì guān ér dōng, zhōu zhèng zhī jiāo, hán wèi zhī dōu, wèi zhī láng yì, qí dà zhě wèi zhī bān jiū.
《方言》曰:鸠自关而东,周郑之郊,韩魏之都,谓之郎睪,其大者谓之鳻鸠。
liè zǐ yuē: hán dān zhī rén, yǐ zhēng yuè zhī dàn, xiàn jiū yú jiǎn zi, jiǎn zi dà kuì, liè zǐ shuō fú zuò yuè. hòu shǎng zhī.
《列子》曰:邯郸之人,以正月之旦,献鸠於简子,简子大愧,[列子说符作悦。]厚赏之。
shuō yuàn yuē: xiāo féng jiū, jiū yuē: zǐ jiāng ān zhī, xiāo yuē: wǒ jiāng dōng xǐ, jiū yuē: zi gǎi míng zé kě, bù néng gǎi míng, dōng xǐ yóu è zi zhī shēng yě.
《说苑》曰:枭逢鸠,鸠曰:子将安之,枭曰:我将东徙,鸠曰:子改鸣则可,不能改鸣,东徙犹恶子之声也。
xù hàn lǐ yí zhì yuē: zhòng qiū zhī yuè, xiàn dào jiē àn hù bǐ mín, nián shǐ qī shí zhě, shòu zhī yǐ yù zhàng, bù zhī mí zhōu, bā shí jiǔ shí, lǐ yǒu jiā cì, yù zhàng zhǎng jiǔ chǐ, duān yǐ jiū wèi shì, jiū zhě bù yē zhī niǎo yě, yù lǎo rén bù yē, suǒ yǐ ài mín yě.
《续汉礼仪志》曰:仲秋之月,县道皆案户比民,年始七十者,授之以玉杖,餔之糜粥,八十九十,礼有加赐,玉杖长九尺,端以鸠为饰,鸠者不噎之鸟也,欲老人不噎,所以爱民也。
fēng sú tōng yuē: sú shuō gāo zǔ yǔ xiàng yǔ zhàn, bài yú jīng suǒ, dùn cóng báo zhōng, yǔ zhuī qiú zhī, shí jiū zhèng míng qí shàng, zhuī zhě yǐ niǎo zài wú rén, suì dé tuō, jí jí wèi, yì cǐ niǎo, gù zuò jiū zhàng, yǐ cì lǎo zhě.
《风俗通》曰:俗说高祖与项羽战,败於京索,遁丛薄中,羽追求之,时鸠正鸣其上,追者以鸟在无人,遂得脱,及即位,异此鸟,故作鸠杖,以赐老者。
àn, shǎo hào wǔ jiū, jiū zhě jù, jù mín yě, zhōu lǐ luó shì, xiàn jiū yǎng lǎo, hàn wú luó shì, gù zuò jiū zhàng yǐ fú lǎo.
按,少皞五鸠,鸠者聚,聚民也,周礼罗氏,献鸠养老,汉无罗氏,故作鸠杖以扶老。
qín cāo yuē: shùn gēng yú lì shān, sī mù fù mǔ, jiàn jiū yǔ mǔ jù fēi míng xiāng bǔ shí, yì yǐ gǎn sī, nǎi zuò gē.
《琴操》曰:舜耕於历山,思慕父母,见鸠与母俱飞鸣相哺食,益以感思,乃作歌。
kuài jī diǎn lù yuē: pí yán, zì shū rán, kuài jī shān yīn rén, yǎng mǔ zhì xiào, jū sāng, yǒu bái jiū cháo lú cè, suì yǐ sàng zhōng.
《会稽典录》曰:皮延,字叔然,会稽山阴人,养母至孝,居丧,有白鸠巢庐侧,遂以丧终。
yòu yuē: zhèng hóng qiān lín huái tài shǒu, jùn rén xú xiàn, zài sàng zhì āi, bái jiū cháo hù cè, hóng jǔ wèi xiào lián, cháo tíng chēng wéi bái jiū láng.
又曰:郑弘迁临淮太守,郡人徐宪,在丧致哀,白鸠巢户侧,弘举为孝廉,朝庭称为白鸠郎。
guǎng zhōu xiān xián chuán yuē: dùn qí, cāng wú rén, zhì xiào, mǔ sāng, qí dú shēn lì fén, lì nián nǎi chéng, jū sāng yú zhì, gǎn wù tōng líng, bái jiū qī xī lú cè, jiàn rén zhé qù, jiàn qí ér liú.
《广州先贤传》曰:顿琦,苍梧人,至孝,母丧,琦独身立坟,历年乃成,居丧逾制,感物通灵,白鸠栖息庐侧,见人辄去,见琦而留。
sōu shén jì yuē: jīng zhào cháng ān yǒu zhāng shì, dú chǔ shì, yǒu jiū zì wài rù, zhǐ yú chuáng, zhāng shì zhù yuē: jiū lái, wèi wǒ huò yě, fēi shàng chéng chén, wèi wǒ fú yé, lái rù wǒ huái, jiū fēi rù huái, yǐ shǒu tàn zhī, zé bù zhī jiū zhī suǒ zài, ér dé yī jīn dài gōu, shì hòu zǐ sūn guò shèng, yǒu wéi bì ǒu, zī cái wàn bèi, shǔ kè jiǎ zhì cháng ān zhōng, wén zhī, nǎi hòu lù bì, bì qiè gōu yǐ yǔ shǔ kè, zhāng shì jì shī gōu, jiàn jiàn shuāi hào, ér shǔ kè yì shù lí qióng è, bù wéi jǐ lì, huò gào zhī yuē: tiān mìng yě, bù kě yǐ lì qiú, yú shì jī gōu yǐ fǎn zhāng shì, zhāng shì fù chāng, gù guān xī chēng zhāng shì chuán gōu yún.
《搜神记》曰:京兆长安有张氏,独处室,有鸠自外入,止于床,张氏祝曰:鸠来,为我祸也,飞上承尘,为我福耶,来入我怀,鸠飞入怀,以手探之,则不知鸠之所在,而得一金带钩,是后子孙过盛,有为必偶,赀财万倍,蜀客贾至长安中,闻之,乃厚赂婢,婢窃钩以与蜀客,张氏既失钩,渐渐衰耗,而蜀客亦数罹穷厄,不为己利,或告之曰:天命也,不可以力求,於是赍钩以反张氏,张氏复昌,故关西称张氏传钩云。
yòu yuē: pèi guó dài wén chén, jū yáng chéng shān, yǒu shén jiàng yān, qí qī yí shì yāo mèi, shén yǐ zhī zhī, biàn qù, suì shì zuò yī wǔ sè niǎo, bái jiū shù shí zhǐ hòu, yǒu yún fù zhī, suì bú jiàn.
又曰:沛国戴文谌,居阳城山,有神降焉,其妻疑是妖魅,神已知之,便去,遂视作一五色鸟,白鸠数十只后,有云覆之,遂不见。
shī wèi wáng càn shī yuē: zhì niǎo huà wéi jiū, yuǎn cuàn jiāng hàn biān, zāo yù fēng yún huì, tuō shēn luán fèng jiān, tiān zī jì fǒu lì, shòu xìng yòu bù xián, xiè hòu jiàn bī pò, fǔ yǎng bù dé yán.
【诗】魏王粲诗曰:鸷鸟化为鸠,远窜江汉边,遭遇风云会,讬身鸾凤间,天姿既否戾,受性又不闲,邂逅见逼迫,俯仰不得言。
fù jìn fù xián bān jiū fù yuē: jí mào shù zhī yīn wèi, dēng ruò zhī yǐ róng yǔ, tǐ yù yù yǐ fū wén, yīn yōng yōng ér yǒu xù, qíng qīn lè ér shì yuè, suì lóng zhī yú qián yǔ, ěr nǎi yǐn yǐ shén quán, shí zhī dào liáng, cháo qì jiāo tú, xī sù lán fáng, shí lián piān yú tíng ā, jiàn fēi yàn zhī xié háng, kǎi gǎn wù ér āi míng, shēng chǔ qiè yǐ huái shāng, yǎng huá lín ér jiǎo yì, fēn zēng shì ér gāo xiáng.
【赋】晋傅咸班鸠赋曰:集茂树之荫蔚,登弱枝以容与,体郁郁以敷文,音邕邕而有序,情钦乐而是悦,遂笼之於前宇,尔乃饮以神泉,食之稻粱,朝憩椒涂,夕宿兰房,时连翩於庭阿,见飞燕之颉颃,慨感物而哀鸣,声楚切以怀伤,仰华林而矫翼,纷憎逝而高翔。
ōu wèi chén wáng cáo zhí wèi dé lùn ōu yuē: bān bān zhě jiū, yuán sù qí zhì, xī xiáng yīn bāng, jīn wèi wèi chū, zhū mù dān zhǐ, líng zī guǐ lèi, zài fēi zài míng, zhāng wǒ huáng yì.
【讴】魏陈王曹植魏德论讴曰:班班者鸠,爰素其质,昔翔殷邦,今为魏出,朱目丹趾,灵姿诡类,载飞载鸣,彰我皇懿。
lùn wèi chén wáng cáo zhí lìng qín è niǎo lùn yuē: xī jīng zhī xiāo, jiāng xǐ cháo yú wú, jiū yù zhī yuē: zǐ jiāng ān zhī, xiāo yuē: jiāng cháo yú wú, jiū yuē: hé qù jīng ér cháo wú hū, xiāo yuē: jīng rén è yǔ zhī shēng, jiū yuē: zi néng gé zi zhī shēng, zé wú wéi qù jīng ér cháo wú yě, rú bù néng gé zi zhī shēng, zé wú chǔ zhī mín, bù yì qíng yě, wèi zi jì zhě, mò ruò wǎn jǐng jí yì, zhōng shēn wù fù míng yě.
【论】魏陈王曹植令禽恶鸟论曰:昔荆之枭,将徙巢於吴,鸠遇之曰:子将安之,枭曰:将巢於吴,鸠曰:何去荆而巢吴乎,枭曰:荆人恶予之声,鸠曰:子能革子之声,则无为去荆而巢吴也,如不能革子之声,则吴楚之民,不异情也,为子计者,莫若宛颈戢翼,终身勿复鸣也。
xù jìn ruǎn jí jiū fù xù yuē: jiā píng zhōng, dé liǎng jiū zi, cháng shí yǐ shǔ jì, hòu zú wèi gǒu suǒ shā, gù zuò fù.
【序】晋阮籍鸠赋序曰:嘉平中,得两鸠子,常食以黍稷,后卒为狗所杀,故作赋。
chī
◇鸱
chūn qiū yùn dòu shū yuē: yù héng xīng sàn wèi chī.
《春秋运斗枢》曰:玉衡星散为鸱。
ěr yǎ yuē: yuān wū chǒu, qí fēi yě xiáng.
《尔雅》曰:鸢乌丑,其飞也翔。
lǐ jì yuē: qián yǒu chén āi, zé zài míng yuān, yuān míng zé jiāng fēng.
《礼记》曰:前有尘埃,则载鸣鸢,[鸢鸣则将风。]
zhuāng zi nèi piān: chī yā shì shǔ, jí chóng qū gān dì.
《庄子·内篇》:鸱鸦嗜鼠,{即虫}蛆甘螮。
yán tiě lùn yuē: tài shān zhī chī, zhuó fǔ shǔ yú qióng zé, fēi yǒu hài rén yě, jīn yǒu sī dào zhǔ cái ér shí zhī, yān dé ruò tài shān zhī chī hū.
《盐铁论》曰:泰山之鸱,啄腐鼠於穷泽,非有害人也,今有司盗主财而食之,焉得若泰山之鸱乎。
liè xiān chuán yuē: jì zhòng fǔ yè wò chuáng shàng, huò wèi chī niǎo, hòu zhì dá xiàn jù shān shàng, hòu běi fēng, dāng fēi dù nán hǎi, shān shàng yǒu luó yīng zhě, luó dé chī, shì zhī zhòng fǔ yě, hòu liú gèng sān nián, zì yún wǎng kūn lún shān.
《列仙传》曰:季仲甫夜卧床上,或为鸱鸟,后至沓县巨山上,候北风,当飞度南海,山上有罗鹰者,罗得鸱,视之仲甫也,后留更三年,自云往昆仑山。
dōng guān hàn jì yuē: mǎ yuán jī jiāo zhǐ, xià lǎo shàng wù, dú qì shàng zhēng, yǎng shì wū yuān, diǎn diǎn duò shuǐ zhōng.
《东观汉记》曰:马援击交趾,下潦上雾,毒气上蒸,仰视乌鸢,跕跕堕水中。
bó wù zhì yuē: hàn jiù shì, qí guó sòng yuān luǎn, gěi tài guān.
《博物志》曰:汉旧事,綦国送鸢卵,给太官。
shī wèi liú zhēn shè yuān shī yuē: míng yuān nòng shuāng yì, piāo piāo báo qīng yún, wǒ hòu héng nù qǐ, yì qì líng shén xiān, fā jī rú jīng yàn, sān fā liǎng yuān lián, liú xiě sǎ qiáng wū, fēi máo cóng fēng xuán, shù shì tóng shēng zàn, jūn shè yī hé yán.
【诗】魏刘桢射鸢诗曰:鸣鸢弄双翼,飘飘薄青云,我后横怒起,意气陵神仙,发机如惊焱,三发两鸢连,流血洒墙屋,飞毛从风旋,庶士同声赞,君射一何妍。
fǎn shé
◇反舌
lǐ jì yuē: zhòng xià zhī yuè, fǎn shé wú shēng.
《礼记》曰:仲夏之月,反舌无声。
zuǒ zhuàn yuē: tán zi yún, shǎo hào zhù jiū shì, sī tú yě.
《左传》曰:郯子云,少皞祝鸠氏,司徒也。
yì wěi tōng guà tài píng yù lǎn jiǔ bǎi èr shí sān guà xià yǒu yàn zì. yuē: bǎi shé zhě, fǎn shé niǎo yě, néng fǎn fù qí kǒu, suí bǎi niǎo zhī yīn.
《易纬通卦》[《太平御览》九百二十三卦下有验字。]曰:百舌者,反舌鸟也,能反覆其口,随百鸟之音。
fēng tǔ jì yuē: zhù jiū fǎn shé yě.
《风土记》曰:祝鸠反舌也。
chūn qiū bǎo gān tài píng yù lǎn jiǔ bǎi èr shí sān gān xià yǒu tú zì. yuē: jiāng chōng zhī hài, qí méng fǎn shé niǎo rù diàn.
春秋保乾[《太平御览》九百二十三乾下有图字。]曰:江充之害,其萌反舌鸟入殿。
shī liáng shěn yuē shì yàn yǒng fǎn shé shī yuē: jiǎ kè bù zú guān, yí yīn yóu kě jiàn, xìng méng qiáo shù ēn, dé yǐ wén gāo diàn.
【诗】梁沈约侍宴咏反舌诗曰:假客不足观,遗音犹可荐,幸蒙乔树恩,得以闻高殿。
liáng liú xiào chuò yǒng bǎi shé shī yuē: shān rén xī chūn mù, xù dàn zuò huā lín, fù zhí huái chūn niǎo, zhī jiān nòng hǎo yīn, qiān qiáo shēng jiǒng chū, fù gǔ xiǎng yōu shēn, xià tīng zhǎng ér duǎn, shí wén jué fù xún, gū míng ruò wú duì, bǎi zhuàn shì qún yín, xī wén lǚ huān xī, jīn tīng hū bēi jīn, tīng wén fēi shū yì, chí mù dú shāng xīn.
梁刘孝绰咏百舌诗曰:山人惜春暮,旭旦坐花林,复值怀春鸟,枝间弄好音,迁乔声迥出,赴谷响幽深,下听长而短,时闻绝复寻,孤鸣若无对,百啭似群吟,昔闻屡懽昔,今听忽悲今,听闻非殊异,迟暮独伤心。
liáng xú fěi qī liú shì tīng bǎi shé shī yuē: tíng shù dàn xīn qíng, lín jìng chū diāo yíng, fēng chuī táo lǐ qì, guò chuán chūn niǎo shēng, jìng xiě shān yáng dí, quán zuò luò bīn shēng, zhù yì huān liú tīng, wù lìng zhuāng bù chéng.
梁徐悱妻刘氏听百舌诗曰:庭树旦新晴,临镜出雕楹,风吹桃李气,过传春鸟声,净写山阳笛,全作洛滨笙,注意欢留听,误令妆不成。
chén shēn pīng shǐ wéi dǐng zài cháng ān tīng bǎi shé shī yuē: wàn lǐ fēng yān yì, yī niǎo hū xiāng jīng, nà néng duì yuǎn kè, hái zuò gù xiāng shēng.
陈〈身甹〉使韦鼎在长安听百舌诗曰:万里风烟异,一鸟忽相惊,那能对远客,还作故乡声。
fù liáng shěn yuē fǎn shé fù yuē: zī xuán zào zhī dà dé, bō hán líng yú wú xiǎo, yǒu fǎn shé zhī wēi qín, yì bān míng yú shù niǎo, fá jiā róng zhī kě wán, yīn fán shēng yǐ zì biǎo, qí shēng yě, jīng guǐ qiú zá, yíng yū lí luàn, pián fú huí hé, yán wēi suǒ sàn, huò fā qū wú jiàn, huò shōu yīn yún bàn, jì hán yì yú jiāng xiǎo, yì liú yán yú shǐ dàn, zá tà wēi yí, jiào tiào cēn cī, zǎn jiāo dòng yè, cù zhuàn yíng zhī, fēn gōng xī zhēng, wàn jǔ qiān guī, yīn fēng qǐ lòng, yè xiǎng shēng qí, duì fāng chén yú cǐ yuè, shǔ jīn yú zhī qiú mù, juàn chéng shǒu zhī xuān pí, ài tián jiāo zhī xián sù, juàn chūn wù ér huái zhī, wén hǎo yīn yú tíng shù.
【赋】梁沈约反舌赋曰:咨玄造之大德,播含灵於无小,有反舌之微禽,亦班名於庶鸟,乏嘉容之可玩,因繁声以自表,其声也,惊诡遒囋,萦纡离乱,骈浮回合,嵒危琐散,或发曲无渐,或收音云半,既含意於将晓,亦流妍於始旦,杂沓逶迤,噭跳参差,攒娇动叶,促啭萦枝,分宫析徵,万矩千规,因风起哢,曳响生奇,对芳辰於此月,属今余之遒暮,倦城守之喧疲,爱田郊之闲素,眷春物而怀之,闻好音於庭树。
liáng xiāo zi huī fǎn shé fù yuē: bǐ táo jiā zhī shèng yuè, qì yī chí yú chí zhǎo, juàn fēi fēi zhī huā luò, ài qiào qiào zhī lìng niǎo, wú róng rǔ zhī kě gù, nòng shū jī ér zì biǎo, ěr qí shēng yě, liáo lì juàn jié, yù yì yíng yàn, fán yīn suǒ suì, zhòng xiǎng zǎn shān jié, huò jí zhuàn fù jī, huò huǎn yǐn qū jié, huò hóng xiān gòng qǐ, huò cháng duǎn jù zhé, yì yí xù ér gèng duàn, wèi dāng jǔ ér hū chuí, shēng féng lín ér yú lì, xiǎng yīn fēng ér yì wēi.
梁萧子晖反舌赋曰:彼陶嘉之盛月,气依迟於池沼,眷霏霏之花落,爱翘翘之令鸟,无荣辱之可固,弄枢机而自表,尔其声也,嘹唳罥结,郁抑萦咽,繁音琐碎,众响攒〈山截〉,或急啭赴机,或缓引趋节,或洪纤共起,或长短俱折,意疑续而更断,谓当举而忽垂,声冯林而逾厉,响因风而益危。
cāng gēng
◇仓庚
shuō wén yuē: lí huáng, cāng gēng yě, míng jí cán shēng.
《说文》曰:离黄,仓庚也,鸣即蚕生。
lǐ jì yuē: zhòng chūn zhī yuè, cāng gēng míng.
《礼记》曰:仲春之月,仓庚鸣。
máo shī yuē: chūn rì zài yáng, yǒu míng cāng gēng.
《毛诗》曰:春日载阳,有鸣仓庚。
yòu yuē: cāng gēng yú fēi, yì yào qí yǔ.
又曰:仓庚于飞,熠燿其羽。
yòu yuē: huáng niǎo yú fēi, jí yú guàn mù.
又曰:黄鸟于飞,集于灌木。
yòu, mián mán huáng niǎo, zhǐ yú qiū ā.
又,绵蛮黄鸟,止于丘阿。
yòu yuē: xiàn huàn huáng niǎo, zài hǎo qí yīn.
又曰:睍睆黄鸟,载好其音。
yòu yuē: huáng niǎo, āi sān liáng yě, jiāo jiāo huáng niǎo, zhǐ yú jí, shuí cóng mù gōng, zi chē yǎn xī.
又曰:黄鸟,哀三良也,交交黄鸟,止于棘,谁从穆公,子车奄息。
shī yì shū yuē: huáng niǎo, lí liú yě, huò wèi huáng lì liú, yōu zhōu wèi zhī huáng yāng, huò wèi zhī huáng niǎo, yī míng cāng gēng, yī míng shāng gēng, yī míng lí huáng, yī míng chǔ què, qí rén wèi zhī tuán shǔ, guān xī wèi zhī huáng niǎo, cháng shèn shú shí, lái zài sāng shù jiān, jiē yīng jié qù shí zhī niǎo, huò wèi zhī huáng páo.
《诗义疏》曰:黄鸟,鸝鹠也,或谓黄栗留,幽州谓之黄鸯,或谓之黄鸟,一名仓庚,一名商庚,一名鹂黄,一名楚雀,齐人谓之抟黍,关西谓之黄鸟,常椹熟时,来在桑树间,皆应节趣时之鸟,或谓之黄袍。
fù wèi wén dì yīng fù yuē: táng qián yǒu lóng yīng, chén yè āi míng, qī ruò yǒu huái, lián ér fù zhī yuē: yuàn luó rén zhī wǒ kùn, tòng mì wǎng ér zài shēn, gù qióng bēi ér wú gào, zhī shí mìng zhī jiāng mǐn, shēng huá táng ér jìn yù, fèng míng hòu zhī wēi shén, wéi jīn rì zhī jiǎo xìng, dé qù sǐ ér jiù shēng, tuō yōu lóng yǐ qī xī, lì qīng fēng ér āi míng.
【赋】魏文帝莺赋曰:堂前有笼莺,晨夜哀鸣,凄若有怀,怜而赋之曰:怨罗人之我困,痛密网而在身,顾穷悲而无告,知时命之将泯,升华堂而进御,奉明后之威神,唯今日之侥倖,得去死而就生,讬幽笼以栖息,厉清风而哀鸣。
wèi wáng càn yīng fù yuē: lǎn táng yú zhī lóng niǎo, dú gāo xuán ér bèi shí, suī wù wēi ér mìng qīng, xīn qī chuàng ér mǐn zhī, rì yǎn ǎi yǐ xī mài, hū xiāo yáo ér jì míng, jiù yú jiǎo ér liǎn yì, juàn dú sù ér wǎn jǐng, lì cháng yè yǐ xiàng chén, wén cāng gēng zhī qún míng, chūn míng xiáng yú nán méng, dài rèn jí hū dōng róng, jì tóng shí ér yì yōu, shí gǎn lèi ér shāng qíng.
魏王粲莺赋曰:览堂隅之笼鸟,独高悬而背时,虽物微而命轻,心凄怆而愍之,日掩蔼以西迈,忽逍遥而既冥,就隅角而敛翼,眷独宿而宛颈,历长夜以向晨,闻仓庚之群鸣,春鸣翔於南甍,戴纴集乎东荣,既同时而异忧,实感类而伤情。
jìn wáng yùn qī zhōng fū rén yīng fù yuē: jiā jīng dū zhī yīng niǎo, guān qún lèi zhī shū xíng, zhuó mò qū yú zǐ tà, chāo xiǎn yù hū tiān tíng, wéi jié yùn zhī bù tíng, jù lóng jiǎo zhī xī tuí, mù tóng shí zhī yì yù, yuàn shāng fēng zhī wǒ cuī.
晋王惲妻锺夫人莺赋曰:嘉京都之莺鸟,冠群类之殊形,擢末躯於紫闼,超显御乎天庭,惟节运之不停,惧龙角之西颓,慕同时之逸豫,怨商风之我催。
jiāo liáo
◇鹪鹩
ěr yǎ yuē: táo chóng jiāo, qí cí ài, sú míng qiǎo fù.
《尔雅》曰:桃虫鹪,其雌鴱,俗名巧妇。
yòu yuē: jiāo liáo pōu wěi, hǎo pōu wěi pí, shí qí chóng, yīn míng yún, jiāng dōng hū wèi lú hǔ, shì què, qīng bān cháng wěi jiāo. yòu yuē: chī xiāo níng xī.
又曰:鹪鹩剖苇,[好剖苇皮,食其虫,因名云,江东呼为芦虎,似雀,青班长尾鹪。]又曰:鸱鸮鸋窸。
máo shī yuē: chī xiāo, zhōu gōng jiù luàn yě, chī xiāo chī xiāo, jì qǔ wǒ zi, wú huǐ wǒ shì.
《毛诗》曰:鸱鸮,周公救乱也,鸱鸮鸱鸮,既取我子,无毁我室。
shī yì shū yuē: chī xiāo shì huáng què ér xiǎo, zhuó cì rú zhuī, qǔ máo wèi kē, yǐ má zhì zhī, cì zhì xuē xuán zhe shù zhī, yōu zhōu wèi zhī níng xī, huò yuē qiǎo fù, huò yuē nǚ jiàng, guān xī wèi zhī miè què.
《诗义疏》曰:鸱鸮似黄雀而小,啄刺如锥,取茅为窠,以麻紩之,刺紩靴悬著树枝,幽州为之鸋窸,或曰巧妇,或曰女匠,关西谓之蔑雀。
máo shī yuē: zhào yǔn bǐ táo chóng, jīn jiāo liáo shì yě, jiàn shī yì shū. gù ěr yǎ yuē: táo chóng jiāo yě, wēi xiǎo huáng què, qí chú huà wéi tiáo, gù sú yǔ yuē: jiāo liáo shēng tiáo, jiāo gòng yì lín, yì wèi táo chóng shēng tiáo, huò yún bù gǔ shēng zǐ, jiāo liáo yǎng zhī.
《毛诗》曰:肇允彼桃虫,[今鹪鹩是也,见诗义疏。]故《尔雅》曰:桃虫鹪也,微小黄雀,其雏化为蜩,故俗语曰:鹪鹩生蜩,焦贡《易林》,亦谓桃虫生蜩,或云布穀生子,鹪鹩养之。
zhuāng zǐ yuē: jiāo liáo cháo lín, bù guò yī zhī.
《庄子》曰:鹪鹩巢林,不过一枝。
shuō yuàn yuē: mèng cháng jūn jì kè yú qí wáng, sān nián bú jiàn yòng, kè fǎn jiàn mèng cháng jūn yuē: bù zhī chén zuì yé, jūn zhī guò yě, mèng cháng jūn yuē: lǚ yīn zhēn ér rù, bù yīn zhēn ér jí, fū zǐ zhī cái bì báo yǐ, kè yuē: bù rán, chén jiàn jiāo liáo cháo yú wěi zhī sháo, hóng máo zhe zhī, yǐ jiàn zhī ān, gōng nǚ bù néng wéi, kě wèi wán jiān yǐ, dà fēng zhì zé sháo zhé luǎn pò zhě, qí suǒ tuō zhě shǐ rán yě.
《说苑》曰:孟尝君寄客於齐王,三年不见用,客反见孟尝君曰:不知臣罪耶,君之过也,孟尝君曰:缕因针而入,不因针而急,夫子之才必薄矣,客曰:不然,臣见鹪鹩巢於苇之苕,鸿毛著之,已建之安,工女不能为,可谓完坚矣,大风至则苕折卵破者,其所讬者使然也。
fù jìn zhāng huà jiāo liáo fù yuē: hé zào huà zhī duō duān, bō qún xíng yú wàn lèi, wéi jiāo liáo zhī wēi qín, yì shè shēng ér shòu qì, fēi bù piāo yáng, xiáng bù xī xí, cháo lín bù guò yī zhī, měi shí bù guò shù lì.
【赋】晋张华鹪鹩赋曰:何造化之多端,播群形於万类,惟鹪鹩之微禽,亦摄生而受气,飞不飘飏,翔不翕习,巢林不过一枝,每食不过数粒。
zhuó mù
◇啄木
lín hǎi yì wù zhì yuē: zhuó mù dà rú què, zhuó zú jiē qīng, máo sè zhèng qīng, cuì niǎo lèi yě, fán yǔ zhuó mù yì zhǒng, shé zhǎng wǔ cùn, miǎo yǒu cì zhēn.
《临海异物志》曰:啄木大如雀,啄足皆青,毛色正青,翠鸟类也,凡与啄木异种,舌长五寸,杪有刺针。
shī pái xié jí, zuǒ shì shī yuē: nán shān yǒu niǎo, zì míng zhuó mù, jī zé zhuó shù, mù zé cháo sù, wú gān yú rén, wéi zhì suǒ yù, xìng qīng zhě róng, xìng zhuó zhě rǔ.
【诗】排谐集,左氏诗曰:南山有鸟,自名啄木,饥则啄树,暮则巢宿,无干於人,唯志所欲,性清者荣,性浊者辱。
jìn fù xuán shī yuē: zhuó mù gāo xiáng míng jiē jiē, piāo yáo lín báo zhe sāng huái, quǎn biàn chuān shù jiān huì rú zhuī, yīng ō yīng ō shēng zhèng bēi, zhuān wèi wàn wù zuò chàng pái, dāng cǐ zhī shí, lè bù kě huí.
晋傅玄诗曰:啄木高翔鸣喈喈,飘摇林薄著桑槐,犭便猭树间喙如锥,嘤喔嘤喔声正悲,专为万物作倡俳,当此之时,乐不可回。
yuān yāng
◇鸳鸯
guī cáng yuē: yǒu fú yuān yāng, yǒu yàn sù shuāng.
《归藏》曰:有凫鸳鸯,有雁鹔鹴。
máo shī yuē: yuān yāng, cì yōu wáng yě, sī gǔ míng wáng, jiāo yú wàn wù yǒu dào, zì fèng yǎng yǒu jié, yuān yāng yú fēi, bì zhī luó zhī, jūn zǐ wàn nián, fú lù yí zhī.
《毛诗》曰:鸳鸯,刺幽王也,思古明王,交於万物有道,自奉养有节,鸳鸯于飞,毕之罗之,君子万年,福禄宜之。
wèi zhì: wén dì wèn zhōu xuān yuē: wú mèng diàn wū liǎng wǎ zhuì dì, huà wéi yuān yāng, hé yě, xuān duì yuē: hòu gōng dāng yǒu bào sǐ zhě, dì yuē: wú zhà qīng ěr, xuān yuē: fū mèng zhě yì ěr, gǒu yǐ xíng yán, biàn zhàn jí xiōng, yán wèi zú, huáng mén lìng zòu gōng rén xiāng shā.
《魏志》:文帝问周宣曰:吾梦殿屋两瓦坠地,化为鸳鸯,何也,宣对曰:后宫当有暴死者,帝曰:吾诈卿耳,宣曰:夫梦者意耳,苟以形言,便占吉凶,言未卒,黄门令奏宫人相杀。
zhèng shì hūn lǐ yè wén zàn yuē: yuān yāng niǎo, xióng cí xiāng lèi, fēi zhǐ xiāng pǐ.
郑氏婚礼谒文赞曰:鸳鸯鸟,雄雌相类,飞止相匹。
liè yì chuán yuē: sòng kāng wáng mái hán féng fū qī, sù xī wén zǐ shēng, yǒu yuān yāng cí xióng gè yī, héng qī shù shàng, chén xī jiāo jǐng, yīn shēng gǎn rén.
《列异传》曰:宋康王埋韩冯夫妻,宿夕文梓生,有鸳鸯雌雄各一,恒栖树上,晨夕交颈,音声感人。
shī gǔ gē cí yuē: rù mén shí zuǒ gù, dàn jiàn shuāng yuān yāng, yuān yāng qī shí èr, luó liè zì chéng háng, yīn shēng hé yōng々, hè míng dōng xī xiāng.
【诗】古歌辞曰:入门时左顾,但见双鸳鸯,鸳鸯七十二,罗列自成行,音声何噰々,鹤鸣东西厢。
jìn jī shū yè shī yuē: yuān yāng yú fēi, sù sù qí yǔ, yōng yōng hé míng, gù miǎn chóu lǚ.
晋嵇叔夜诗曰:鸳鸯于飞,肃肃其羽,嗈嗈和鸣,顾眄俦侣。
yòu yuē: wǎn bǐ yuān yāng, jí yì ér yóu, fǔ shǔn lǜ zǎo, tuō shēn hóng liú, cháo xiáng sù lài, xī qī líng zhōu.
又曰:婉彼鸳鸯,戢翼而游,俯吮绿藻,讬身洪流,朝翔素濑,夕栖灵洲。
fù liáng jiǎn wén dì yuān yāng fù yuē: cháo fēi lǜ àn, xī guī dān yǔ, gù luò rì ér jù yín, zhuī qīng fēng ér shuāng jǔ, shí pái xìng dì, zhà fú líng huá, shǐ lín yá ér zuò yǐng, suì cù shuǐ ér shēng huā, yì yǒu jiā lì zì rú shén, yí xiū yí xiào fù yí pín, jì shì jīn guī xīn rù chǒng, fù shì lán fáng dé yì rén, jiàn zī qín zhī qī sù, xiǎng jūn yì zhī xiāng qīn.
【赋】梁简文帝鸳鸯赋曰:朝飞绿岸,夕归丹屿,顾落日而俱吟,追清风而双举,时排荇蒂,乍拂菱华,始临涯而作影,遂蹙水而生花,亦有佳丽自如神,宜羞宜笑复宜嚬,既是金闺新入宠,复是兰房得意人,见兹禽之栖宿,想君意之相亲。
liáng yuán dì yuān yāng fù yuē: qīng tián zhī hè, zhòu yè jù fēi, rì nán zhī yàn, cóng lái gòng guī, shuāng fēi xī bù xī, zì lián xī hé jí, yī bié xī jīng nián, xiāng qù xī jǐ qiān, xióng fēi rù xuán tù, cí qù wǎng zhū yuān, qǐ rú yuān yāng xiāng zhú, jù qī jù sù, shèng lín niǎo zhī tóng xīn, mài chí yú zhī bǐ mù, cháo fú xī làng huá, yè jí xī jiāng shā, píng suí liú ér bó àn, wǎng yīn fēng ér zhuì huā, jiàn hóng liáng zhī chūn sè, fù xiāng míng ér jí yì, lán zhǔ xī xiāng yī, tóng shèng xī tóng shuāi, hún shàng xiàng sī zhī shù, wén shēng xīn shì zhī jī, jīn jī yù què bù chéng qún, zǐ hè hóng zhì yī shēng fēn, yuán xué yuān yāng niǎo, lián piān héng zhú jūn.
梁元帝鸳鸯赋曰:青田之鹤,昼夜俱飞,日南之雁,从来共归,双飞兮不息,自怜兮何极,一别兮经年,相去兮几千,雄飞入玄兔,雌去往朱鸢,岂如鸳鸯相逐,俱栖俱宿,胜林鸟之同心,迈池鱼之比目,朝浮兮浪华,夜集兮江沙,萍随流而博岸,网因风而缀花,见虹梁之春色,复相鸣而戢翼,兰渚兮相依,同盛兮同衰,魂上相思之树,文生新市之机,金鸡玉鹊不成群,紫鹤红雉一生分,原学鸳鸯鸟,连翩恒逐君。
zhōu yǔ xìn yuān yāng fù yuē: lú jī xiǎo lái shì wèi wáng, zì yǒu gē shēng zú rǎo liáng, hé céng zhī jǐn, wèi kěn tiāo sāng, zhōng guī bó mìng, zhe bà kōng chuáng, jiàn yuān yāng zhī xiāng xué, hái yī mián ér lèi luò, nán yáng zì fěn bù fù kàn, jīng zhào xīn méi suì lǎn yuē, kuàng fù shuāng xīn bìng yì, xún xiá chí lóng, fú bō nòng yǐng, shuā yǔ kàn fēng, gòng fēi zhān jǐ, quán kāi wèi gōng, jù qī zǐ shù, kān shì hán féng, ruò nǎi hán shòu yù hūn, wēn jiào yuán fù, yù tái bù sòng, hú xiāng wèi yǒu, bì jiàn cǐ zhī shuāng fēi, jué kōng chuáng zhī nán shǒu.
周庾信鸳鸯赋曰:卢姬小来事魏王,自有歌声足绕梁,何曾织锦,未肯挑桑,终归薄命,著罢空床,见鸳鸯之相学,还欹眠而泪落,南阳渍粉不复看,京兆新眉遂嬾约,况复双心并翼,驯狎池笼,浮波弄影,刷羽看风,共飞詹几,全开魏宫,俱栖梓树,堪是韩冯,若乃韩寿欲婚,温峤原妇,玉台不送,胡香未有,必见此之双飞,觉空床之难守。
chén xú líng yuān yāng fù yuē: fēi fēi xī hǎi bīn, qù qù xī yíng chūn, yán huáng zhī jì nǚ, zhī sù zhī jiā rén, wèi ruò sòng wáng zhī xiǎo shǐ, hán qíng ér sǐ, yì shào fù zhī shēng lí, hèn xīn hūn zhī wú zi, jì jiāo jǐng yú qiān nián, yì xiāng suí yú wàn lǐ, shān jī yìng shuǐ nà xiāng de, gū luán zhào jìng bù chéng shuāng, tiān xià zhēn chéng zhǎng hé huì, wú shèng bǐ yì liǎng yuān yāng, guān qí lòng kēng fú chén, qīng qū chán zhuó, fú xìng xì ér bō sàn, pái hé fān ér shuǐ luò, tè yà yuān yāng niǎo, zhǎng qíng zhēn kě niàn, xǔ chǔ shèng rén duō, hé shí kěn xiāng yàn, wén dào yuān yāng yī niǎo míng, jiào rén rú yǒu zhú chūn qíng, bú jiàn lín qióng zhuō jiā nǚ, zhī wèi qín zhōng zuò xǔ shēng.
陈徐陵鸳鸯赋曰:飞飞兮海滨,去去兮迎春,炎皇之季女,织素之佳人,未若宋王之小史,含情而死,忆少妇之生离,恨新婚之无子,既交颈於千年,亦相随於万里,山鸡映水那相得,孤鸾照镜不成双,天下真成长合会,无胜比翼两鸳鸯,观其哢吭浮沉,轻躯瀺灂,拂荇戏而波散,排荷翻而水落,特讶鸳鸯鸟,长情真可念,许处胜人多,何时肯相厌,闻道鸳鸯一鸟名,教人如有逐春情,不见临邛卓家女,祗为琴中作许声。
jiāo jīng
◇鵁鶄
ěr yǎ yuē: jiān, jiāo jīng.
《尔雅》曰:鳽,鵁鶄。
shuō wén yuē: jiāo jīng, jiān yě, yī yuē jiāo lú, shì fú, jiǎo gāo máo guān, jiāng dōng rén jiā yǎng zhī, yǐ yàn huǒ zāi.
《说文》曰:鵁鶄,鳽也,一曰鵁鸕,[似凫,脚高毛冠,江东人家养之,以厌火灾。]
yì wù zhì yuē: jiāo jīng cháo yú gāo shù, shēng zǐ zài kū zhōng, wèi néng fēi, jiē xián qí yì fēi yě.
《异物志》曰:鵁鶄巢於高树,生子在窟中,未能飞,皆衔其翼飞也。
fù jìn zhì yú jiāo jīng fù yuē: yǒu nán zhōu zhī qí niǎo, liàng shū měi ér kě jiā, shēng jiǔ gāo zhī kuàng zé, yóu jiāng huái zhī hóng bō, jì jiǎn yì yǐ jiù yǎng, suì wǎn luán hū bāng jiā, jiāo jīng chéng yí, ruò kè ruò huà, luán jǐng guī bèi, dài xuán ěr bái, bān máo chēng yīng, bó yǔ zhū yē, qīng bù zhuān gàn, xūn bù shàn chì, yīn wǎn diǎn zhù, xī chóu yǒu shì, qí zài shuǐ yě, zé qiǎo tài duō zī, tiáo jié róu gǔ, yī dī yī yǎng, zhà fú zhà méi, huò yóu huò wǔ, bīn fān shū hū, ruò nǎi yáng gù duō yīn, shū fāng xiāng qiú, jiàn shuǐ zé xǐ, dǔ huǒ ér yōu.
【赋】晋挚虞鵁鶄赋曰:有南州之奇鸟,谅殊美而可嘉,生九皋之旷泽,游江淮之洪波,既翦翼以就养,遂婉娈乎邦家,鵁鶄呈仪,若刻若画,鸾颈龟背,戴玄珥白,班毛赪膺,駮羽朱掖,青不专绀,纁不擅赤,因宛点注,希稠有適,其在水也,则巧态多姿,调节柔骨,一低一仰,乍浮乍没,或游或舞,缤翻倏忽,若乃阳故多阴,殊方相求,见水则喜,睹火而忧。
liáng jiǎn wén dì jiāo jīng fù yuē: yǐn sān zhī zhī chún lù, shí liù cǎo zhī yīng fāng, shì jīn shā zhī fú cǎi, tóng jǐn zhì zhī bào zhāng, hóng máo fù yì, cuì liè chuí xīn, yù bō yǒng zhǔ, fú guǎng xì shēn, lín gāo wǔ hé, yìng qiǎn nòng yīn, zhú yú huī ér gù jǐng, chéng qīng chuī ér wēi yín.
梁简文帝鵁鶄赋曰:饮三芝之淳露,食六草之英芳,似金沙之符采,同锦质之报章,红毛覆臆,翠鬛垂心,浴波泳渚,浮广戏深,临高舞翮,映浅弄音,逐馀晖而顾景,乘清吹而微吟。
xī chì
◇鸂鶒
lín hǎi yì wù zhì yuē: xī chì shuǐ niǎo, máo yǒu wǔ sè, shí duǎn hú, qí zài xī zhōng, wú dú qì.
《临海异物志》曰:鸂鶒水鸟,毛有五色,食短狐,其在溪中,无毒气。
shī qí xiè tiǎo yǒng xī chì shī yuē: huì cǎo hán chū fāng, yáo chí ài wǎn sè, dé cè hóng luán yǐng, xī guāng nòng yǔ yì.
【诗】齐谢朓咏鸂鶒诗曰:蕙草含初芳,瑶池暧晚色,得厕鸿鸾影,晞光弄羽翼。
liáng jiǎn wén dì yǒng fēi lái xī chì shī yuē: fēi cóng hé chǔ lái, shì chū shàng lín wēi, kǒu xián cháng shēng yè, chì rǎn kūn míng tái.
梁简文帝咏飞来鸂鶒诗曰:飞从何处来,似出上林隈,口衔长生叶,翅染昆明苔。
fù sòng xiè huì lián xī chì fù yuē: lǎn shuǐ qín zhī wàn lèi, xìn mò lì hū xī chì, fú zhāo xī zhī xiān zī, róu xuán huáng zhī měi sè, mìng chóu lǚ yǐ áo yóu, qì chuān méi ér yǎn xī, chāo shén wáng yǐ zì dé, bù yì yú rén zhī zài cè, wǎng luó mù ér yún bù, cuī yǔ hé yú piān fān, guāi chén fú zhī xié yù, wǎn jī chù yú lóng fán.
【赋】宋谢惠连鸂鶒赋曰:览水禽之万类,信莫丽乎鸂鶒,服昭晰之鲜姿,糅玄黄之美色,命俦旅以翱游,憩川湄而偃息,超神王以字得,不意虞人之在侧,网罗幕而云布,摧羽翮於翩翻,乖沉浮之谐豫,宛羁畜於笼樊。
bái lù
◇白鹭
ěr yǎ yuē: lù chōng chú.
《尔雅》曰:鹭舂锄。
máo shī: zhōu sòng yuē: zhèn lù yú fēi, yú bǐ xī yōng.
《毛诗》:周颂曰:振鹭于飞,于彼西雝。
shī yì shū yuē: lù, shuǐ niǎo yě, hǎo ér jié bái, wèi zhī bái niǎo, qí lǔ wèi zhī chōng chú, liáo dōng lè làng wú yáng wèi zhī bái lù, chǔ chéng wáng shí, yǒu zhū lù, hé dá fēi xiáng, fù yǒu chì sè zhě, jiù gǔ chuī yīn yuè zhū lù qū shì yě.
《诗义疏》曰:鹭,水鸟也,好而絜白,谓之白鸟,齐鲁谓之舂锄,辽东乐浪吴杨谓之白鹭,楚成王时,有朱鹭,合沓飞翔,复有赤色者,旧鼓吹音乐朱鹭曲是也。
fù sòng xiè huì lián bái lù fù yuē: yǒu tí fán ér jiàn xiàn, shí zhèn lù zhī xiān qín, biǎo fú zī zhī sù zhì, tǐng lè shuǐ zhī qí xīn.
【赋】宋谢惠连白鹭赋曰:有提樊而见献,寔振鹭之鲜禽,表弗缁之素质,挺乐水之奇心。
shī chén sū zǐ qīng gǔ chuī qū zhū lù shī yuē: yù shān yī zhū lù, róng yǔ rù wáng jī, yù xiàng tiān chí yǐn, guò rào shàng lín fēi, jīn dī lì yǔ hé, dān shuǐ yù máo yī, fēi tān jiā xià shí, huái ēn zì yuǎn guī.
【诗】陈苏子卿鼓吹曲朱鹭诗曰:玉山一朱鹭,容与入王畿,欲向天池饮,过绕上林飞,金隄丽羽翮,丹水浴毛衣,非贪葭下食,怀恩自远归。
pì tí
◇鸊鹈
fāng yán yuē: yě fú shén xiǎo, hǎo méi shuǐ zhōng, nán chǔ zhī rén, wèi zhī pì tí, dà zhě wèi zhī gǔ tí.
《方言》曰:野凫甚小,好没水中,南楚之人,谓之鸊鹈,大者谓之鹘蹄。
ěr yǎ yuē: tí wū zé.
《尔雅》曰:鹈鴮鸅。
fù jìn zhāng wàng pì tí fù yuē: yú dǔ pì tí zhī wèi niǎo yě, xíng jùn cóng miè, wěi hé jiāo lòu, lè shuǐ yǐ yóu. suí bō lún yuè, fàn rán rèn xìng, ér wú huàn yě, wéi pì tí zhī xiǎo niǎo, tuō chuān hú yǐ fán yù, piān shū hé yǐ hé míng. fěi jiǒng tì yú lóng chù, chán zhuó chí zhǎo, róng yǔ hé zhōu, xiáng ér bù yān, jí ér bù liú, zhí wū zé zhǐ, yù zé zé yóu, lún tán lǐ yǐ xián yú, yuè làng biǎo ér xiāng qiú, cuì bù zé qú, yú bù zé chuān, suí fēng téng qǐ, yǔ tāo huí xuán, chén cuàn zé zú bō yuán bō, fú yǒng zé yì pái wēi lián, shuài xìng mìng yǐ xián fàng, dú áo yì ér huò quán.
【赋】晋张望鸊鹈赋曰:余睹鸊鹈之为鸟也,形濬丛蔑,尾翮燋陋,乐水以游。随波沦跃,汎然任性,而无患也,惟鸊鹈之小鸟,讬川湖以繁育,翩舒翮以和鸣。匪窘惕於笼畜,瀺灂池沼,容与河洲,翔而不淹,集而不留,值汙则止,遇泽则游,沦潭里以衔鱼,跃浪表而相求,萃不择渠,娱不择川,随风腾起,与涛回旋,沉窜则足拨圆波,浮泳则臆排微涟,率性命以闲放,独遨逸而获全。
ōu
◇鸥
shuō wén yuē: ōu, shuǐ xiāo yě.
《说文》曰:鸥,水鸮也。
cāng jié jiě gǔ yuē: yī, ōu yě.
仓颉解诂曰:鹥,鸥也。
shān hǎi jīng yuē: xuán gǔ guó, qí rén shí ōu.
《山海经》曰:玄股国,其人食鸥。
liè zǐ yuē: hǎi shàng zhī rén hǎo ōu zhě, měi dàn zhī hǎi shàng, cóng ōu niǎo yóu, ōu niǎo zhī zhì zhě, bǎi shù ér bù zhǐ, qí fù yuē: wú wén ōu niǎo jiē cóng rǔ hǎo, qǔ lái wú wán zhī, míng rì zhī hǎi, ōu niǎo wǔ ér bù xià.
《列子》曰:海上之人好鸥者,每旦之海上,从鸥鸟游,鸥鸟之至者,百数而不止,其父曰:吾闻鸥鸟皆从汝好,取来吾玩之,明日之海,鸥鸟舞而不下。
nán yuè zhì yuē: jiāng ōu, yī míng hǎi ōu, zài zhǎng hǎi zhōng, suí cháo shàng xià, cháng yǐ sān yuè fēng zhì, nǎi hái zhōu yǔ, pō zhī fēng yún, ruò qún fēi zhì àn, dù hǎi zhě yǐ cǐ wéi hòu.
《南越志》曰:江鸥,一名海鸥,在涨海中,随潮上下,常以三月风至,乃还洲屿,颇知风云,若群飞至岸,渡海者以此为候。
shī liáng hé xùn yǒng bái ōu shī yuē: kě lián shuāng bái ōu, zhāo xī shuǐ shàng yóu, hé yán yì qī niǎo, cí zhù xióng bù liú, gū fēi chū pǔ xù, dú sù xià cāng zhōu, dōng xī cóng cǐ qù, yǐng xiǎng jué wú yóu.
【诗】梁何逊咏白鸥诗曰:可怜双白鸥,朝夕水上游,何言异栖鸟,雌住雄不留,孤飞出浦溆,独宿下沧洲,东西从此去,影响绝无由。
péng
◇鹏
zhuāng zǐ yuē: běi míng yǒu yú, qí míng yuē kūn, huà ér wèi péng, péng zhī bèi bù zhī jǐ qiān lǐ yě, nù ér fēi, qí yì ruò chuí tiān zhī yún, shì niǎo yě, hǎi yùn jiàng xǐ yú nán míng, nán míng zhě, tiān chí yě, shuǐ jī sān qiān lǐ, tuán fú yáo ér shàng zhě jiǔ wàn lǐ.
《庄子》曰:北溟有鱼,其名曰鲲,化而为鹏,鹏之背不知几千里也,怒而飞,其翼若垂天之云,是鸟也,海运将徙於南溟,南溟者,天池也,水击三千里,抟扶摇而上者九万里。
yōu míng lù yuē: chǔ wén wáng hǎo liè, yǒu rén xiàn yī yīng, wáng jiàn zhǎo jù shū cháng, gù wèi liè yú yún mèng, máo qún yǔ zú zhēng shì bó, cǐ yīng dèng mù yuǎn zhān yún jì, é yǒu yī wù, níng xiáng xiān bái, bù biàn qí xíng, yīng biàn sǒng hé ér shēng, chù ruò fēi diàn, xū yú, yǔ duò rú xuě, xuè xià rú yǔ, yǒu dà niǎo duò dì, dù qí liǎng chì, guǎng shù shí lǐ, shí yǒu bó wù jūn zǐ yuē: cǐ dà péng chú yě, wén wáng nǎi hòu shǎng zhī.
《幽明录》曰:楚文王好猎,有人献一鹰,王见爪距殊常,故为猎於云梦,毛群羽族争噬搏,此鹰瞪目远瞻云际,俄有一物,凝翔鲜白,不辨其形,鹰便竦翮而升,矗若飞电,须臾,羽堕如雪,血下如雨,有大鸟堕地,度其两翅,广数十里,时有博物君子曰:此大鹏雏也,文王乃厚赏之。
yì lèi chuán yuē: hàn wǔ dì shí, xī yù xiàn hēi yīng, dé péng chú, dōng fāng shuò shí zhī.
《异类传》曰:汉武帝时,西域献黑鹰,得鹏雏,东方朔识之。
fù jìn jiǎ biāo péng fù yuē: yú lǎn zhāng mào xiān jiāo liáo fù, yǐ qí zhì wēi chù yì, ér piān yú shòu hài, yú yǐ wéi wèi ruò dà péng, qī xíng xiá yuǎn, zì yù zhī quán yě, cǐ gù huò fú zhī jī, liáo fù zhī yún, tàn dà jūn zhī bō wù, qǐ kuài huà yú tiān rǎng, jiā yǒu péng zhī jù niǎo, shè yuán qì zhī kuā xiàng, jiē yǔ nèi zhī bī ài, zūn sì huāng yǐ fàn dàng.
【赋】晋贾彪鹏赋曰:余览张茂先鹪鹩赋,以其质微处艺,而偏於受害,愚以为未若大鹏,栖形遐远,自育之全也,此固祸福之机,聊赋之云,叹大钧之播物,启块化於天壤,嘉有鹏之巨鸟,摄元气之夸象,揭宇内之逼隘,遵四荒以汎荡。
zàn jìn ruǎn xiū dà péng zàn yuē: qiàng qiàng dà péng, dàn zì běi míng, jiǎ jīng líng lín, shén huà yǐ shēng, rú yún zhī yì, rú shān zhī xíng, hǎi yùn shuǐ jī, fú yáo shàng zhēng.
【赞】晋阮修大鹏赞曰:跄跄大鹏,诞自北溟,假精灵鳞,神化以生,如云之翼,如山之形,海运水击,扶摇上征。
jīng wèi
◇精卫
shān hǎi jīng yuē: yán dì zhī nǚ, míng yuē nǚ wá, yóu yú dōng hǎi, nì ér bù fǎn, shì wèi jīng wèi, cháng qǔ xī shān zhī mù shí, yǐ tián dōng hǎi.
《山海经》曰:炎帝之女,名曰女娃,游于东海,溺而不反,是为精卫,常取西山之木石,以填东海。
zàn jìn guō pú jīng wèi zàn yuē: yán dì zhī nǚ, huà wéi jīng wèi, chén xíng dōng hǎi, líng shuǎng xī mài, nǎi xián mù shí, yǐ tián yōu hài.
【赞】晋郭璞精卫赞曰:炎帝之女,化为精卫,沉形东海,灵爽西迈,乃衔木石,以填攸害。
fěi cuì
◇翡翠
ěr yǎ yuē: cuì, yù yě.
《尔雅》曰:翠,鹬也。
cāng jié jiě gǔ yuē: yù, cuì bié míng yě.
仓颉解诂曰:鹬,翠别名也。
shuō wén yuē: fěi, chì què, cuì, qīng què yě.
《说文》曰:翡,赤雀,翠,青雀也。
zhōu shū yuē: chéng wáng shí, cāng wú xiàn fěi cuì.
《周书》曰:成王时,苍梧献翡翠。
xiào jīng yuán shén qì yuē: shén líng zī yè, zé cuì yǔ yào.
《孝经援神契》曰:神灵滋液,则翠羽曜。
lí sāo yuē: xuān fēi xī cuì céng, céng jǔ.
《离骚》曰:翾飞兮翠曾,[曾举。]
yòu yuē: fěi wéi cuì chóu.
又曰:翡帷翠帱。
hàn shū yuē: wèi tuó xiàn wén dì cuì niǎo qiān.
《汉书》曰:尉佗献文帝翠鸟千。
yòu yuē: yàn cì wáng dàn, láng zhōng shì cóng, diāo yǔ huáng jīn fù chán, cuì yǔ shì guān.
又曰:燕刺王旦,郎中侍从,貂羽黄金附蝉,[翠羽饰冠。]
guǎng zhì yuē: fěi sè chì, cuì sè gàn, jiē chū jiāo zhōu xìng gǔ xiàn.
《广志》曰:翡色赤,翠色绀,皆出交州兴古县。
wú lù, xuē zōng shàng shū yuē: rì nán yuǎn zhì fěi cuì, chōng bèi bǎo wán.
吴录,薛综上疏曰:日南远致翡翠,充备宝玩。
xú guǎng chē fú zhù yuē: tiān zǐ lù jīn gēn chē cuì yǔ gài, huáng hòu shǒu shì bù yáo, bā què jiǔ huá, jiā fěi cuì.
徐广车服注曰:天子辂金根车翠羽盖,皇后首饰步摇,八雀九华,加翡翠。
yáng xiào yuán yuán é xiān, jù běn shū jiǔ shí yī juàn kǒng què piān gǎi. jiāo zhǐ yì wù zhì yuē: cuì niǎo xiān gāo zuò cháo, jí shēng zǐ, ài zhī, kǒng duò, shāo xià zuò cháo, zi shēng máo yǔ, fù yì ài zhī. yòu gèng xià cháo yě.
杨孝元[原讹先,据本书九十一卷孔雀篇改。]交趾《异物志》曰:翠鸟先高作巢,及生子,爱之,恐堕,稍下作巢,子生毛羽,复益爱之。又更下巢也。
shī hòu hàn cài yōng cuì niǎo shī yuē: tíng zōu yǒu ruò liú, lǜ yè hán dān róng, cuì niǎo shí lái jí, zhèn yì xiū róng xíng, huí gù shēng bì sè, dòng yáo yáng piāo qīng.
【诗】后汉蔡邕翠鸟诗曰:庭陬有若留,绿叶含丹荣,翠鸟时来集,振翼脩容形,回顾生碧色,动摇扬缥青。
fù liáng jiāng yān fěi cuì fù yuē: bǐ yī niǎo zhī qí lì, shēng jīn zhōu yǔ yán shān, yìng tóng líng zhī sù qì, guàn bì dèng zhī hóng quán, liǎn huì xìng jí xún xīn, qiān chēng yì yǔ qīng yǔ, zhōng jué mìng yú yú rén, chōng nán chēn yú nèi fǔ, bèi bǎo zhàng zhī guāng yí, dēng měi nǚ zhī lì shì, zá bái yù ér chéng wén, róu zǐ jīn ér wèi sè, zhuān miào cǎi yú wǔ dōu, shàn jīng huá yú bā jí.
【赋】梁江淹翡翠赋曰:彼一鸟之奇丽,生金洲与炎山,映铜陵之素气,灌碧磴之红泉,敛慧性及驯心,骞赪翼与青羽,终绝命於虞人,充南賝於内府,备宝帐之光仪,登美女之丽饰,杂白玉而成文,糅紫金而为色,专妙采於五都,擅精华於八极。
zàn jìn guō pú cuì zàn yuē: cuì què jūn niǎo, yuè zài nán hǎi, yǔ bù gōng yòng, ròu bù zú zǎi, huái bì qí zuì, jiǎ hài yǐ cǎi.
【赞】晋郭璞翠赞曰:翠雀麇鸟,越在南海,羽不供用,肉不足宰,怀璧其罪,贾害以采。
fú niǎo
◇服鸟
shèng hóng zhī jīng zhōu jì yuē: wū xiàn yǒu niǎo, rú cí jī, qí míng wéi xiāo, chǔ rén wèi zhī fú.
盛弘之《荆州记》曰:巫县有鸟,如雌鸡,其名为鸮,楚人谓之服。
fù hàn jiǎ yì fú niǎo fù yuē: yì wèi cháng shā wáng fù sān nián, yǒu fú fēi rù yì shě, zhǐ yú zuò yú, fú shì xiāo, bù xiáng niǎo yě, yì jì yǐ shì jū cháng shā, cháng shā bēi shī, yì zì shāng dào, yǐ wéi shòu bù dé zhǎng, ér wèi fù yǐ zì guǎng, qí cí yuē: dān è zhī suì, mèng xià gēng zǐ, fú jí yú shě, zhǐ yú zuò yú, mào shén xián xiá, yì wù lái cuì, sī guài qí gù, fā shū zhàn zhī, chèn yán qí dù, yuē: yě niǎo rù shì, zhǔ rén jiāng qù, qǐng wèn yú fú, yú qù hé zhī, fú nǎi tàn xī, kǒu bù néng yán, qǐng duì yǐ yì, yuē: wàn wù biàn huà, gù wú xiū xī, wò liú ér qiān, huò tuī ér hái, mì mù wú qióng, hú kě shèng yán, sī yóu suì chéng, zú bèi wǔ yuán é zhèng, jù féng xiào běn gǎi. xíng, fù shuō xū mí, nǎi xiāng wǔ dīng, fū huò zhī yǔ fú, hé yǐ jiū chán, mìng bù kě shuō, shú zhī qí jí, yún zhēng yǔ jiàng, jiū cuò xiāng fēn, dà jūn bō wù, yǎng yà wú yín, qiě fú tiān dì wèi lú, zào huà wéi gōng, yīn yáng wèi tàn, wàn wù wèi tóng, hé sàn xiāo xī, ān yǒu cháng zé.
【赋】汉贾谊服鸟赋曰:谊为长沙王傅三年,有服飞入谊舍,止於坐隅,服似鸮,不祥鸟也,谊既以適居长沙,长沙卑湿,谊自伤悼,以为寿不得长,而为赋以自广,其辞曰:单阏之岁,孟夏庚子,鵩集于舍,止于坐隅,貌甚闲暇,异物来萃,私怪其故,发书占之,谶言其度,曰:野鸟入室,主人将去,请问於鵩,余去何之,鵩乃叹息,口不能言,请对以臆,曰:万物变化,固无休息,斡流而迁,或推而还,沕穆无穷,胡可胜言,斯游遂成,卒被五[原讹正,据冯校本改。]刑,傅说胥靡,乃相武丁,夫祸之与福,何以纠缠,命不可说,孰知其极,云蒸雨降,纠错相纷,大钧播物,坱圠无垠,且夫天地为炉,造化为工,阴阳为炭,万物为铜,合散消息,安有常则。
hàn kǒng zāng xiāo fù yuē: jì xià gēng zǐ, sī dùn jìng jū, yuán yǒu fēi xiāo, jí wǒ wū yú, yì wù zhī lái, jí xiōng zhī fú, guān zhī huān rán, lǎn kǎo jīng shū, zài dé wèi xiáng, qì cháng wèi yāo, xún qì ér yīng, tiān dào bù yú, xī zài jiǎ shēng, yǒu shí zhī shì, jì zī fú niǎo, zú yòng sàng jǐ, zī wǒ lìng kǎo, xìn dào zhí zhēn, biàn guài shēng jiā, wèi zhī tiān shén, huò fú wú mén, wéi rén suǒ qiú, tīng tiān rèn mìng, shèn jué suǒ xiū, qī chí yǎng zhì, lǎo shì zhī chóu, shí qù bù suǒ, shí lái bù nì, shù jī zhōng yōng, rén yì zhī zhái, hé sī hé lǜ, zì lìng lēi jù.
汉孔臧鸮赋曰:季夏庚子,思遁静居,爰有飞鸮,集我屋隅,异物之来,吉凶之符,观之欢然,览考经书,在德为祥,弃常为妖,寻气而应,天道不逾,昔在贾生,有识之士,忌兹服鸟,卒用丧己,咨我令考,信道执真,变怪生家,谓之天神,祸福无门,唯人所求,听天任命,慎厥所脩,栖迟养志,老氏之畴,时去不索,时来不逆,庶几中庸,仁义之宅,何思何虑,自令勒剧。