rén zōng yī
◎仁宗一
rén zōng shèng wén qīn xiào huáng dì, huì ài yù lí bá lì bā dá, shùn zōng cì zǐ, wǔ zōng zhī dì yě. mǔ yuē xìng shèng tài hòu, hóng jí lá shì. zhì yuán èr shí èr nián sān yuè bǐng zǐ shēng.
仁宗聖文欽孝皇帝,諱愛育黎拔力八達,順宗次子,武宗之弟也。母曰興聖太后,弘吉剌氏。至元二十二年三月丙子生。
dà dé jiǔ nián dōng shí yuè, chéng zōng bù yù, zhōng gōng bǐng zhèng, zhào dì yǔ tài hòu chū jū huái zhōu. shí nián dōng shí èr yuè, zhì huái zhōu, suǒ guò jùn xiàn, gōng zhàng huá chǐ, xī lìng chè qù, yán chì hù cóng wú rǎo yú mín, qiě yù qiān shì wáng yì chá ér yán zhī, mín jiē gǎn yuè.
大德九年冬十月,成宗不豫,中宮秉政,詔帝與太后出居懷州。十年冬十二月,至懷州,所過郡縣,供帳華侈,悉令撤去,嚴飭扈從毋擾於民,且諭僉事王毅察而言之,民皆感悅。
shí yī nián chūn zhēng yuè, chéng zōng bēng, shí wǔ zōng wèi huái níng wáng, zǒng bīng běi biān, wù zǐ, dì yǔ tài hòu wén āi bēn fù. gēng yín, zhì wèi huī, jīng bǐ gàn mù, gù zuǒ yòu yuē: zhòu nèi huāng yú sè, dú fū sì hǎi, bǐ gàn jiàn, zhòu kū qí xīn, suì shī tiān xià. lìng cí bǐ gàn yú mù, wèi hòu shì quàn. zhì zhāng hé, zhí dà fēng xuě, tián sǒu yǒu yǐ yú zhōu jìn zhě, jìn shì què bù shòu. dì yuē: xī hàn guāng wǔ cháng wèi kòu bīng suǒ pò, shí dòu zhōu. dà zhàng fū bù bèi cháng jiān zǔ, wǎng wǎng bù zhī jià sè jiān nán, yǐ zhì jiāo duò. mìng qǔ shí zhī. cì sǒu líng yī pǐ, wèi qiǎn zhī. xíng cì hán dān, yù xiàn guān yuē: wú lǜ wèi shì bù fǎ, xū lì kē liǎn, zhòng wèi mín kùn. nǎi mìng wáng fù xún xíng chá zhī. èr yuè xīn hài, zhì dà dū, yǔ tài hòu rù nèi, kū jǐn āi, fù chū jū jiù dǐ, rì zhāo xī rù kū diàn. zuǒ chéng xiàng ā hū tái děng qián móu tuī huáng hòu bó yào zhēn shì chēng zhì, ān xī wáng ā nán dá fǔ zhī. shí zuǒ chéng xiàng hā lá hā sūn dá lá hǎn chēng jí, shǒu sù yē mén fán sān yuè, mì chí qí jī, yáng xǔ zhī, yè qiǎn rén qǐ dì yuē: huái níng wáng yuǎn, bù néng cù zhì, kǒng biàn shēng bù cè, dāng xiān shì ér fā. sān yuè bǐng yín, dì lǜ wèi shì rù nèi, zhào ā hū tái děng zé yǐ luàn zǔ zōng jiā fǎ, mìng zhí zhī, jū wèn cí fú, wù chén, fú zhū. zhū wáng kuò kuò chū yá hū dōu děng yuē: jīn zuì rén sī dé, tài zǐ shí shì zǔ zhī sūn, yí zǎo zhèng tiān wèi. dì yuē: wáng hé wèi chū cǐ yán yě! bǐ è rén qián jié gōng kǔn, gòu luàn wǒ jiā, gù zhū zhī, qǐ yù zuò wēi jì wàng shén qì yé? huái níng wáng wú xiōng yě, zhèng wèi wèi yí. nǎi qiǎn shǐ yíng wǔ zōng yú běi biān. wǔ yuè yǐ chǒu, dì yǔ tài hòu huì wǔ zōng yú shàng dōu. jiǎ shēn, wǔ zōng jí wèi. liù yuè guǐ sì, zhào lì dì wèi huáng tài zǐ, shòu jīn bǎo. qiǎn shǐ sì fāng, páng qiú jīng jí, shí yǐ yù kè yìn zhāng, mìng jìn shì zhǎng zhī. shí yǒu jìn dà xué yǎn yì zhě, mìng zhān shì wáng yuē děng jié ér yì zhī. dì yuē: zhì tiān xià, cǐ yī shū zú yǐ. yīn mìng yǔ tú xiàng xiào jīng liè nǚ chuán bìng kān xíng, cì chén xià. shí yī yuè wù yín, shòu yù cè, lǐng zhōng shū shěng shū mì yuàn.
十一年春正月,成宗崩,時武宗為懷寧王,總兵北邊,戊子,帝與太后聞哀奔赴。庚寅,至衛輝,經比干墓,顧左右曰:「紂內荒於色,毒痡四海,比干諫,紂刳其心,遂失天下。」令祠比干於墓,為後世勸。至漳河,值大風雪,田叟有以盂粥進者,近侍卻不受。帝曰:「昔漢光武嘗為寇兵所迫,食豆粥。大丈夫不備嘗艱阻,往往不知稼穡艱難,以致驕惰。」命取食之。賜叟綾一匹,慰遣之。行次邯鄲,諭縣官曰:「吾慮衛士不法,胥吏科斂,重為民困。」乃命王傅巡行察之。二月辛亥,至大都,與太后入內,哭盡哀,復出居舊邸,日朝夕入哭奠。左丞相阿忽台等潛謀推皇后伯要真氏稱制,安西王阿難答輔之。時左丞相哈剌哈孫答剌罕稱疾,守宿掖門凡三月,密持其機,陽許之,夜遣人啟帝曰:「懷寧王遠,不能猝至,恐變生不測,當先事而發。」三月丙寅,帝率衛士入內,召阿忽台等責以亂祖宗家法,命執之,鞫問辭服,戊辰,伏誅。諸王闊闊出、牙忽都等曰:「今罪人斯得,太子實世祖之孫,宜早正天位。」帝曰:「王何為出此言也!彼惡人潛結宮壼,構亂我家,故誅之,豈欲作威覬望神器耶?懷寧王吾兄也,正位為宜。」乃遣使迎武宗於北邊。五月乙丑,帝與太后會武宗於上都。甲申,武宗即位。六月癸巳,詔立帝為皇太子,受金寶。遣使四方,旁求經籍,識以玉刻印章,命近侍掌之。時有進《大學衍義》者,命詹事王約等節而譯之。帝曰:「治天下,此一書足矣。」因命與《圖象孝經》、《列女傳》並刊行,賜臣下。十一月戊寅,受玉冊,領中書省、樞密院。
zhì dà yuán nián qī yuè, dì yù zhān shì qū chū yuē: rǔ jiù shì wú, qí yǔ tóng liáo xié yì, wù zūn fǎ dù, fán shì zǔ suǒ wèi cháng xíng jí diǎn gù suǒ wú zhě, shèn wù xíng. èr nián bā yuè, lì shàng shū shěng, zhào tài zǐ jiān shàng shū lìng, jiè chì bǎi guān yǒu sī, zhèn jì gāng, zhòng míng qì, sù yè yǐ fù shì gōng. zhān shì yuàn chén qǐ jīn zhōu xiàn sè sè dòng, qǐng qiǎn shǐ cǎi zhī, dì yuē: suǒ bǎo wéi xián, sè sè hé yòng yān? ruò cǐ zhě, hòu wù fù wén. xiān shì, jìn shì yán jiǎ rén yǒu shòu měi zhū zhě, dì yuē: wú fú yù yǎ bù xǐ shì yǐ zhū jī, shēng mín gāo xuè, bù kě qīng hào. rǔ děng dāng guǎng jìn xián cái, yǐ gōng jiǎn ài rén xiāng guī, bù kě yǐ shē mí dù cái xiāng dǎo. yán zhě cán ér tuì. huái dōng xuān wèi shǐ sā dōu xiàn yù guān yīn qī bǎo mào dǐng bǎo dài bǎo ān, què zhī, jiè yù rú chū. zhān shì wáng yuē qǐ shì, èr huàn zhě shì cè, dì wèn: zì gǔ huàn guān huài rén jiā guó, yǒu zhū? yuē duì yuē: huàn guān shàn è jiē yǒu zhī, dàn kǒng chù zhì shī yí ěr. dì rán zhī. jiǔ yuè, hé jiān děng lù xiàn jiā hé, yǒu yì mǔ tóng yǐng jí yī jīng shù suì zhě, mìng jí xián xué shì zhào mèng fǔ huì tú, cáng zhū mì shū.
至大元年七月,帝諭詹事曲出曰:「汝舊事吾,其與同僚協議,務遵法度,凡世祖所未嘗行及典故所無者,慎勿行。」二年八月,立尚書省,詔太子兼尚書令,戒飭百官有司,振紀綱,重名器,夙夜以赴事功。詹事院臣啟金州獻瑟瑟洞,請遣使采之,帝曰:「所寶惟賢,瑟瑟何用焉?若此者,後勿復聞。」先是,近侍言賈人有售美珠者,帝曰:「吾服御雅不喜飾以珠璣,生民膏血,不可輕耗。汝等當廣進賢才,以恭儉愛人相規,不可以奢靡蠹財相導。」言者慚而退。淮東宣慰使撒都獻玉觀音、七寶帽頂、寶帶、寶鞍,卻之,戒諭如初。詹事王約啟事,二宦者侍側,帝問:「自古宦官壞人家國,有諸?」約對曰:「宦官善惡皆有之,但恐處置失宜耳。」帝然之。九月,河間等路獻嘉禾,有異畝同穎及一莖數穗者,命集賢學士趙孟頫繪圖,藏諸秘書。
sì nián chūn zhēng yuè gēng chén, wǔ zōng bēng. rén wǔ, bà shàng shū shěng. yǐ chéng xiàng tuō hǔ tuō sān bǎo nú, píng zhāng lè shí, yòu chéng bǎo bā, zuǒ chéng máng gē tiē mù ér, cān zhèng wáng pí, biàn luàn jiù zhāng, liú dú bǎi xìng, mìng zhòng shū yòu chéng xiàng tǎ sī bù huā zhī shū mì yuàn shì tiě mù ér bù huā děng cān jū. bǐng xū, tuō hǔ tuō sān bǎo nú lè shí bǎo bā wáng pí fú zhū, máng gē tiē mù ér zhàng liú hǎi nán. rén zǐ, rì chì rú zhě. bà chéng zhōng dōu. zhào shì zǔ cháo ān zhī zhèng wù sù yǒu shēng wàng lǎo chén píng zhāng chéng péng fēi dǒng shì xuǎn, tài zǐ shǎo fù lǐ qiān, shǎo bǎo zhāng lǘ, yòu chéng chén tiān xiáng shàng wén liú zhèng, zuǒ chéng hǎo tiān tǐng, zhōng chéng dǒng shì zhēn, tài zǐ bīn kè xiāo, cān zhèng liú mǐn zhōng wáng sī lián hán cóng yì, shì yù zhào jūn xìn, qiān fǎng shǐ chéng jù fū, háng zhōu lù dá lǔ huā chì ā hé mǎ, gěi chuán yì què, tóng yì shù wù. jiǎ wǔ, yòu ē fù tuō hǔ tuō děng zuǒ yòu sī liù bù guān zuì. yǐ wèi, jìn bǎi guān yì jūn rén yíng zào jí shǒu hù sī dì. dīng yǒu, yǐ yún nán xíng zhōng shū shěng zuǒ chéng xiàng tiě mù dié ér wèi zhōng shū yòu chéng xiàng, tài zǐ zhān shì wán zé jí xián dà xué shì lǐ mèng bìng píng zhāng zhèng shì. wù xū, yǐ tǎ sī bù huā jí huī zhèng yuàn shǐ shā shā bìng wèi yù shǐ dài fū. jǐ hài, gǎi háng shàng shū shěng wèi xíng zhōng shū shěng. gēng zǐ, jiǎn jià tiào jīng cāng mǐ, rì qiān dàn, yǐ zhèn pín mín. tíng gè chù yíng zào. bà guǎng wǔ kāng lǐ wèi, zhuī hái yìn fú yì quàn xǐ shū, jí qí wàn hù děng guān xuān chì. xīn chǒu, yǐ tǎ shī tiě mù ér zhī shū mì yuàn shì. rén yín, jìn yīng fāng chí yì rǎo mín. chì zhōng shū, fán chuán zhǐ fēi qīn fèng zhě wù xíng. yǐ zhū wáng cháo huì, pǔ cì jīn sān wàn jiǔ qiān liù bǎi wǔ shí liǎng yín bǎi bā shí sì wàn jiǔ qiān wǔ shí liǎng chāo èr shí èr wàn sān qiān èr bǎi qī shí jiǔ dìng bì bó sì shí qī wàn èr qiān sì bǎi bā shí bā pǐ.
四年春正月庚辰,武宗崩。壬午,罷尚書省。以丞相脫虎脫、三寶奴,平章樂實,右丞保八,左丞忙哥帖木兒,參政王羆,變亂舊章,流毒百姓,命中書右丞相塔思不花、知樞密院事鐵木兒不花等參鞫。丙戌,脫虎脫、三寶奴、樂實、保八、王羆伏誅,忙哥帖木兒杖流海南。壬子,日赤如赭。罷城中都。召世祖朝諳知政務素有聲望老臣平章程鵬飛、董士選,太子少傅李謙,少保張驢,右丞陳天祥、尚文、劉正,左丞郝天挺,中丞董士珍,太子賓客蕭,參政劉敏中、王思廉、韓從益,侍御趙君信,謙訪使程鉅夫,杭州路達魯花赤阿合馬,給傳詣闕,同議庶務。甲午,宥阿附脫虎脫等左右司、六部官罪。乙未,禁百官役軍人營造及守護私第。丁酉,以雲南行中書省左丞相鐵木迭兒為中書右丞相,太子詹事完澤、集賢大學士李孟並平章政事。戊戌,以塔思不花及徽政院使沙沙並為御史大夫。己亥,改行尚書省為行中書省。庚子,減價糶京倉米,日千石,以賑貧民。停各處營造。罷廣武康里衛,追還印符、驛券、璽書,及其萬戶等官宣敕。辛丑,以塔失鐵木兒知樞密院事。壬寅,禁鷹坊馳驛擾民。敕中書,凡傳旨非親奉者勿行。以諸王朝會,普賜金三萬九千六百五十兩、銀百八十四萬九千五十兩、鈔二十二萬三千二百七十九錠、幣帛四十七萬二千四百八十八匹。
èr yuè, fù yù chén lè yuàn wèi yí fèng sī, gǎi yán qìng sī wèi dōu gōng dé shǐ sī. yǐ sì, mìng hé lín jiāng zhè xíng shěng yī qián shè zuǒ chéng xiàng, yú shěng wéi zhì píng zhāng èr yuán, yáo shòu zhí shì wù yǔ. wù shēn, bà yùn jiāng nán suǒ yìn fú jīng. xīn hài, jìn zhū wáng fù mǎ quán háo shàn jù shān chǎng, tīng mín qiáo cǎi. bà ā lǎo wǎ dīng mǎi mài zhè yán, gōng zhōng zhèng shí yáng. jìn xuān zhèng yuàn wéi zhì dù sēng. jiǎ yín, qiǎn shǐ jiǎn hé xiǎo yún shí bù huā suǒ xiàn hé nán huāng tián. sī tú xiāo zhēn yǐ chéng zhōng dōu jiǎo gōng dú mín, mìng zhuī duó qí fú yìn, lìng bǎi sī jìn gù zhī, hái zhōng dōu suǒ zhàn mín tián. bà jiāng nán xíng tōng zhèng yuàn xíng xuān zhèng yuàn. jiǎ zǐ, tài yīn fàn tián xīng. shēng diǎn nèi sī wèi diǎn nèi yuàn, zhì cóng sān pǐn. mìng zhòng shū píng zhāng lǐ mèng lǐng guó zi jiān xué, yù zhī yuē: xué xiào rén cái suǒ zì chū, qīng děng yí shù yì guó xué kè shì zhū shēng, miǎn qí dé yè. chì: zhū wáng fù mǎ hù zài jìn shān huái lái yǒng xìng xiàn zhě, yǔ mín jūn fú yáo yì. zhū sī shàn zòu chú guān zhě, wú gěi xuān chì. yù shǐ tái chén yán: bái yún zōng zǒng shè suǒ tǒng jiāng nán wèi sēng zhī yǒu fā zhě, bù yǎng fù mǔ, bì yì sǔn mín, qǐ zhuī shōu suǒ shòu xǐ shū yín yìn, lēi hái mín jí. cóng zhī. bà fú jiàn xiù jiàng hé nán yú kè liǎng tí jǔ sī, shěng xuān huī yuàn cān yì duàn shì guān. bǐng yín, jiān chá yù shǐ yán: bǐ zhě shàng shū shěng chén dù guó luàn zhèng, yǐ zhèng diǎn xíng, qí yú dǎng fù zhī tú bù zài bǎi sī, yì xū cì dì shā tài. jīn zhōng shū zòu yòng bèi luó tiě mù ér wèi shǎn xī píng zhāng wū mǎ ér wèi jiāng zhè píng zhāng kuò lǐ jí sī wèi gān sù píng zhāng tǎ shī tiē mù ér wèi hé nán cān zhèng wàn sēng wèi jiāng zhè cān zhèng, gè rén qián rèn, jiē shòu zhòng zāng, huò xié shì hài mín, xián qǐ bà chù. zhì yuē: kě. dīng mǎo, mìng xī fān sēng fēi fèng xǐ shū yì quàn jí wú xī fān xuān wèi sī wén dié zhě, wù zhé zhì jīng shī, réng jiè huáng hé jīn lì yàn wèn jìn zhǐ. bà zǒng tǒng suǒ jí gè chù sēng lù sēng zhèng dōu gāng sī, fán sēng rén sù sòng, xī guī yǒu sī. bà rén yú yuàn, fù zhì yīng fāng zǒng guǎn fǔ. gēng wǔ, mìng guǎng xī jìng jiāng róng zhōu jūn mín guān, zhèn shǒu sān zài wú yú zhě, mín guān jiǎn yī zī, jūn guān shēng yī jiē, zhe wèi lìng. sī zhōu jūn mín xuān fǔ sī zhāo yù guān táng quán yǐ dòng mán yáng zhèng sī děng wǔ rén lái cháo, cì jīn bó yǒu chà. lì huái ān zhōng wǔ wáng bó yán cí yú háng zhōu, réng gěi tián yǐ gōng sì shì. shì yuè, dì wèi shì chén yuē: jùn xiàn guān yǒu shàn yǒu è, qí mìng tái guān xuǎn zhèng zhí zhī rén wèi lián fǎng sī guān ér tǐ chá zhī, guǒ yǒu lián néng ài mín zhě, bù cì zhuó yòng, zé xiǎo rén zì zhī jī lì yǐ. jīng biǎo zhāng zhōu zhǎng tài xiàn mín wáng chū yīng xiào xíng.
二月,復玉宸樂院為儀鳳司,改延慶司為都功德使司。乙巳,命和林、江浙行省依前設左丞相,余省唯置平章二員,遙授職事勿與。戊申,罷運江南所印佛經。辛亥,禁諸王、駙馬、權豪擅據山場,聽民樵採。罷阿老瓦丁買賣浙鹽,供中政食羊。禁宣政院違制度僧。甲寅,遣使檢核小雲石不花所獻河南荒田。司徒蕭珍以城中都徼功毒民,命追奪其符印,令百司禁錮之,還中都所占民田。罷江南行通政院、行宣政院。甲子,太陰犯填星。升典內司為典內院,秩從三品。命中書平章李孟領國子監學,諭之曰:「學校人材所自出,卿等宜數詣國學課試諸生,勉其德業。」敕:「諸王、駙馬戶在縉山、懷來、永興縣者,與民均服徭役。諸司擅奏除官者,毋給宣敕。」御史台臣言:「白雲宗總攝所統江南為僧之有發者,不養父母,避役損民,乞追收所受璽書銀印,勒還民籍。」從之。罷福建繡匠、河南魚課兩提舉司,省宣徽院參議、斷事官。丙寅,監察御史言:「比者尚書省臣蠹國亂政,已正典刑,其餘黨附之徒布在百司,亦須次第沙汰。今中書奏用孛羅鐵木兒為陝西平章、烏馬兒為江浙平章、闊里吉思為甘肅平章、塔失帖木兒為河南參政、萬僧為江浙參政,各人前任,皆受重贓,或挾勢害民,咸乞罷黜。」制曰:「可。」丁卯,命西番僧非奉璽書驛券及無西番宣慰司文牒者,勿輒至京師,仍戒黃河津吏驗問禁止。罷總統所及各處僧錄、僧正、都綱司,凡僧人訴訟,悉歸有司。罷仁虞院,復置鷹坊總管府。庚午,命廣西靜江、融州軍民官,鎮守三載無虞者,民官減一資,軍官升一階,著為令。思州軍民宣撫司招諭官唐銓以洞蠻楊正思等五人來朝,賜金帛有差。立淮安忠武王伯顏祠於杭州,仍給田以供祀事。是月,帝謂侍臣曰:「郡縣官有善有惡,其命台官選正直之人為廉訪司官而體察之,果有廉能愛民者,不次擢用,則小人自知激厲矣。」旌表漳州長泰縣民王初應孝行。
sān yuè gēng chén, zhào qián shū mì fù shǐ wú yuán guī, zuǒ chéng bài jiàng wù bó dū lá zhì jīng shī, tóng zhū lǎo chén yì shì. bǐng xū, tài yīn fàn tài wēi shàng xiàng. bà wǔ tái xíng gōng bù. jǐ chǒu, mìng wú shè shí è dà nì děng zuì. fù diǎn ruì yuàn wèi diǎn ruì jiān. gēng yín, jí huáng dì wèi yú dà míng diàn, shòu zhū wáng bǎi guān cháo hè, zhào yuē:
三月庚辰,召前樞密副使吳元珪,左丞拜降、兀伯都剌至京師,同諸老臣議事。丙戌,太陰犯太微上相。罷五台行工部。己丑,命毋赦十惡大逆等罪。復典瑞院為典瑞監。庚寅,即皇帝位於大明殿,受諸王百官朝賀,詔曰:
wéi xī xiān dì, shì huáng tài hòu, fǔ zhèn miǎo gōng, xiào yǒu tiān zhì. yóu zhèn dé tuō shùn kǎo yí tǐ, zhòng yǐ mǔ dì zhī dí, jiā yǒu xuē píng nèi nán zhī gōng, yú qí jiàn zuò wèi yú yuè, shòu yǐ huáng tài zǐ bǎo, lǐng zhōng shū lìng shū mì shǐ, bǎi kuí jī wù, tīng suǒ zǒng cái, yú jīn wǔ nián. xiān dì yǎn qì tiān xià, xūn qī yuán lǎo xián wèi dà bǎo zhī chéng, jì yǒu chéng mìng, fēi yǔ qián shèng bīn tiān ér shǐ zhēng jí zōng qīn yì suǒ yí lì zhě bǐ, dāng jī zhōu hàn jìn táng gù shì, zhèng wèi chén jí. zhèn yǐ guó xù fāng xīn, chéng yǒu wèi rěn, shì yòng jīng shí. jīn zé shàng fèng huáng tài hòu miǎn jìn zhī mìng, xià xùn zhū wáng quàn dài zhī qín, sān yuè shí bā rì, yú dà dū dà míng diàn jí huáng dì wèi. fán shàng shū shěng wù guó zhī chén, xiān yǐ fú zhū, tóng è zhī tú, yì yǐ fàng jí, bǎi sī shù zhèng, xī guī zhōng shū, mìng chéng xiàng tiě mù dié ér píng zhāng zhèng shì lǐ dào fù děng cóng xīn zhěng zhì. kě dà shè tiān xià, gǎn yǐ shè qián shì xiāng gào yán zhě, zuì yǐ qí zuì. zhū yá mén jí jìn shì rén děng, wú gé yuè zhōng shū zòu shì. zhū shàng shū chén yán zhě, liàng jiā jīng zhuó. qí jiǎo xìng xiàn dì tǔ bìng shān chǎng yáo yě jí zhōng bǎo zhī rén, bìng jìn zhǐ zhī. zhū wáng fù mǎ jīng guò zhōu jùn, bù dé fēi lǐ xū suǒ, yīng hé gù hé mǎi, suí jí gěi jià, wú kùn wú mín.
惟昔先帝,事皇太后,撫朕眇躬,孝友天至。由朕得托順考遺體,重以母弟之嫡,加有削平內難之功,於其踐阼未逾月,授以皇太子寶,領中書令、樞密使,百揆機務,聽所總裁,於今五年。先帝奄棄天下,勛戚元老咸謂大寶之承,既有成命,非與前聖賓天而始徵集宗親議所宜立者比,當稽周、漢、晉、唐故事,正位宸極。朕以國恤方新,誠有未忍,是用經時。今則上奉皇太后勉進之命,下徇諸王勸戴之勤,三月十八日,於大都大明殿即皇帝位。凡尚書省誤國之臣,先已伏誅,同惡之徒,亦已放殛,百司庶政,悉歸中書,命丞相鐵木迭兒、平章政事李道復等從新拯治。可大赦天下,敢以赦前事相告言者,罪以其罪。諸衙門及近侍人等,毋隔越中書奏事。諸上書陳言者,量加旌擢。其僥倖獻地土並山場、窯冶及中寶之人,並禁止之。諸王、駙馬經過州郡,不得非理需索,應和顧和買,隨即給價,毋困吾民。
xīn mǎo, jìn mín jiān zhì jīn bó xiāo jīn zhī jīn, yǐ yù shǐ zhōng chéng lǐ shì yīng wèi zhōng shū zuǒ chéng. rén chén, fā jīng cāng mǐ, jiǎn jià yǐ tiào zhèn pín mín. dīng yǒu, mìng yuè chì chá ér yī qián tài shī, xuān huī shǐ tiě gē wèi tài fù, jí xián dà xué shì qū chū wèi tài bǎo. chì bǎi sī gǎi shēng pǐn jí zhě, xī fù zhì yuán jiù zhì. jǐ hài, zēng zhì zuǒ yì yòu yì zhǐ huī gè yī yuán. níng xià lù dì zhèn. shì yuè, dì yù shěng chén yuē: qīng děng póu jí zhōng tǒng zhì yuán yǐ lái tiáo zhāng, zé xiǎo fǎ lǜ lǎo chén, zhēn zhuó zhòng qīng, shé zhōng guī yī, bān xíng tiān xià, bǐ yǒu sī zūn xíng, zé dǐ zuì zhě shù wú yuān yì. yòu yù tài fǔ jiān chén yuē: cái yòng zú zé kě yǐ yǎng wàn mín, gěi jūn lǚ, zì jīn suī yī zēng zhī wēi, bù yán yú zhèn, wú zhé yǔ rén. yǐ shǎn xī xíng shàng shū shěng zuǒ chéng wù bó dū lá wèi zhōng shū yòu chéng zhāo wén guǎn dà xué shì chá hǎn cān zhī zhèng shì zhōng shū píng zhāng zhèng shì zhī shū mì yuàn shì chuáng wù ér, qīn chá qīn jūn dōu zhǐ huī shǐ tuō huǒ chì bá dōu ér, zhōng shū yòu chéng xiàng zhī shū mì yuàn shì tiě mù ér bù huā, lù jūn guó zhòng shì zhī shū mì yuàn shì yě sù, zhī shū mì yuàn shì jiān shān dōng hé běi méng gǔ jūn dōu wàn hù yě xiān tiě mù ér, yáo shòu zuǒ chéng xiàng rén yú yuàn shǐ yě ér jí ní, tài zǐ zhān shì yuè lǔ tiě mù ér, bìng zhī shū mì yuàn shì. cì dà dū lù mín nián jiǔ shí zhě èr qiān sān bǎi sān shí yī rén, rén bó èr pǐ bā shí zhě bā qiān sān bǎi sān shí yī rén, rén bó yī pǐ.
辛卯,禁民間制金箔、銷金、織金,以御史中丞李士英為中書左丞。壬辰,發京倉米,減價以糶賑貧民。丁酉,命月赤察兒依前太師,宣徽使鐵哥為太傅,集賢大學士曲出為太保。敕百司改升品級者,悉復至元舊制。己亥,增置左翼、右翼指揮各一員。寧夏路地震。是月,帝諭省臣曰:「卿等裒集中統、至元以來條章,擇曉法律老臣,斟酌重輕,折衷歸一,頒行天下,俾有司遵行,則抵罪者庶無冤抑。」又諭太府監臣曰:「財用足則可以養萬民,給軍旅,自今雖一繒之微,不言於朕,毋輒與人。」以陝西行尚書省左丞兀伯都剌為中書右丞;昭文館大學士察罕參知政事;中書平章政事、知樞密院事床兀兒,欽察親軍都指揮使脫火赤拔都兒,中書右丞相、知樞密院事鐵木兒不花,錄軍國重事、知樞密院事也速,知樞密院事兼山東河北蒙古軍都萬戶也先鐵木兒,遙授左丞相、仁虞院使也兒吉尼,太子詹事月魯鐵木兒,並知樞密院事。賜大都路民年九十者二千三百三十一人,人帛二匹;八十者八千三百三十一人,人帛一匹。
xià sì yuè rén yín, zhào fēn tài sù wèi shì, hàn rén gāo lì nán rén mào rù zhě, hái qí yuán jí. guǐ mǎo, huì xīng yú huí huí sī tiān tāi. yǐ jí wèi, ēn cì tài shī tài fù tài bǎo, rén jīn wǔ shí liǎng yín sān bǎi wǔ shí liǎng yī sì xí. xíng shěng chén yù cháo huì zhě, shǎng yín yǒu chà. dīng wèi, yǐ tài zǐ shǎo bǎo zhāng lǘ wèi jiāng zhè píng zhāng, jiè zhī yuē: yǐ rǔ xiān cháo jiù rén, gù mìng rǔ wǎng. mín wèi bāng běn, wú mín hé yǐ wèi guó? rǔ qí shàng tǐ zhèn xīn, xià ài sī mín. wù shēn, yǐ jí wèi gào tiān dì yú nán jiāo. gēng xū, jū shōu xià fān jiāng xiào bù diǎn bīng zhě hǔ fú yín pái. guǐ chǒu, zhào: lù fǔ zhōu xiàn guān, sān nián wèi mǎn. bà diǎn yī jiān. jiǎ yín, tài yīn fàn kàng, yíng huò fàn lěi bì zhèn. bǐng chén, zhào yù xuān huī shǐ yì liè chì, zhū méng gǔ mín yǒu pín fá zhě, fā lǐn jì zhī. dīng sì, bà zhōng zhèng yuàn. wù wǔ, yǐ jí wèi gào yú tài miào. xīn yǒu, chì: guó zi jiān shī rú zhī zhí yǒu cái dé zhě, bù jū pǐn jí, suī bù yī yì xuǎn yòng. guǐ hài, chì: zhū shǐ chén fēi jūn wù jí sù zhě, wú gěi jīn zì yuán pái. dìng sì sù wèi shì suì cì chāo èr shí sì wàn èr bǎi wǔ dìng. bà zhōng dōu liú shǒu sī, fù zhì lóng xìng lù zǒng guǎn fǔ, fán chuàng zhì sī cún xī bà zhī. yǐ chǒu, fēng zhī shū mì yuàn shì tiě mù ér bù huā wèi xuān níng wáng, cì yín yìn. dīng mǎo, zhào yuē: wǒ shì zǔ huáng dì, cān zhuó gǔ jīn, lì zhōng tǒng zhì yuán chāo fǎ, tiān xià liú xíng, gōng sī méng lì, wǔ shí nián yú zī yǐ. bǐ zhě shàng shū shěng bù jiù lì bìng, zhé yì biàn gèng, jì chuàng zhì dà yín chāo, yòu zhù dà yuán zhì dà tóng qián. chāo yǐ bèi shù tài duō, qīng zhòng shī yí qián yǐ gǔ zhù fú gěi, xīn jiù zì yòng céng wèi zài qī, qí bì zī shén. yuán zī tíng yì, yǔn xié yú yán, jiē yuàn biàn tōng, yǐ fù jiù zhì. qí bà zī guó yuàn jí gè chù quán huò jiān tí jǔ sī, mǎi mài tóng qì, tīng mín zì biàn. yīng shàng shū shěng yǐ fā gè chù zhì dà chāo běn jí zhì dà tóng qián, jié rì fēng zhù, mín jiān xíng shǐ zhě, fù xíng yòng kù dào huàn. réng miǎn dà dū shàng dōu lóng xìng chà shuì sān nián. mìng zhòng shū shěng zhèn jì gān sù guò chuān jūn, bà sēng dào yě lǐ kě wēn dá shī mán tóu tuó bái yún zōng zhū sī. gǎi fēng qīn wáng dié lǐ gē ér bù huā wèi xiāng níng wáng, cì jīn yìn, shí xiāng xiāng zhōu níng xiāng xiàn liù wàn wǔ qiān hù. jū hái gān sù shǎn xī liáo yáng shěng chén suǒ pèi hǔ fú, jìn yīng fāng rǎo mín, bà tōng zhèng yuàn, yǐ qí shì guī bīng bù. zēng zhì shàng shū yuán wài láng gè yī yuán, bà huí huí hé de sī shǔ. dì yù biàn diàn, lǐ mèng jìn yuē: bì xià yù jí, wù jià dùn jiǎn, fāng zhī shèng rén shén huà zhī sù, gǎn yǐ wèi hè. dì cù rán yuē: qīng děng néng jǐn lì zàn xiāng, shǐ zhào mín yì ān, shù jǐ tiān xīn kè xiǎng, zhì yú qiū chéng, shàng wèi gǎn bì. jīn zhèn jiàn zuò céng wèi yú yuè, níng yǒu wù jià dùn jiǎn zhī lǐ? zhèn tuō qīng shén zhòng, zī yán fēi suǒ lài yě. mèng kuì xiè. dì yù jí xián xué shì hū dōu lǔ dōu ér mí shī yuē: xiàng zhào lǎo chén shí rén, suǒ yán zhì zhèng, rǔ qí xiáng yì yǐ jìn, réng yù zhōng shū xī xīn jǔ xíng. nán yáng děng chù fēng báo.
夏四月壬寅,詔分汰宿衛士,漢人、高麗、南人冒入者,還其元籍。癸卯,翽星於回回司天台。以即位,恩賜太師、太傅、太保,人金五十兩、銀三百五十兩、衣四襲。行省臣預朝會者,賞銀有差。丁未,以太子少保張驢為江浙平章,戒之曰:「以汝先朝舊人,故命汝往。民為邦本,無民何以為國?汝其上體朕心,下愛斯民。」戊申,以即位告天地於南郊。庚戌,拘收下番將校不典兵者虎符、銀牌。癸丑,詔:「路、府、州、縣官,三年為滿。」罷典醫監。甲寅,太陰犯亢,熒惑犯壘壁陣。丙辰,詔諭宣徽使亦列赤,諸蒙古民有貧乏者,發廩濟之。丁巳,罷中政院。戊午,以即位告於太廟。辛酉,敕:「國子監師儒之職有才德者,不拘品級,雖布衣亦選用。」癸亥,敕:「諸使臣非軍務急速者,毋給金字圓牌。」定四宿衛士歲賜鈔二十四萬二百五錠。罷中都留守司,復置隆興路總管府,凡創置司存悉罷之。乙丑,封知樞密院事鐵木兒不花為宣寧王,賜銀印。丁卯,詔曰:「我世祖皇帝,參酌古今,立中統、至元鈔法,天下流行,公私蒙利,五十年於茲矣。比者尚書省不究利病,輒意變更,既創至大銀鈔,又鑄大元、至大銅錢。鈔以倍數太多,輕重失宜;錢以鼓鑄弗給,新舊恣用;曾未再期,其弊滋甚。爰咨廷議,允協輿言,皆願變通,以復舊制。其罷資國院及各處泉貨監提舉司,買賣銅器,聽民自便。應尚書省已發各處至大鈔本及至大銅錢,截日封貯,民間行使者,赴行用庫倒換。」仍免大都、上都、隆興差稅三年。命中書省賑濟甘肅過川軍,罷僧、道、也里可溫、答失蠻、頭陀、白雲宗諸司。改封親王迭里哥兒不花為湘寧王,賜金印,食湘鄉州、寧鄉縣六萬五千戶。拘還甘肅、陝西、遼陽省臣所佩虎符,禁鷹坊擾民,罷通政院,以其事歸兵部。增置尚書員外郎各一員,罷回回合的司屬。帝御便殿,李孟進曰:「陛下御極,物價頓減,方知聖人神化之速,敢以為賀。」帝蹙然曰:「卿等能盡力贊襄,使兆民乂安,庶幾天心克享,至於秋成,尚未敢必。今朕踐阼曾未逾月,寧有物價頓減之理?朕托卿甚重,茲言非所賴也。」孟愧謝。帝諭集賢學士忽都魯都兒迷失曰:「向召老臣十人,所言治政,汝其詳譯以進,仍諭中書悉心舉行。」南陽等處風、雹。
wǔ yuè rén shēn, yǐ huàn zhě tiě xī lǐ wèi lì yòng jiān qīng. guǐ yǒu, bā bǎi xí fù mán yǔ dà xiǎo chè lǐ mán kòu biān, mìng yún nán wáng jí yòu chéng ā hū tái yǐ bīng tǎo zhī. gǎi fēng rǔ mǔ fū shòu guó gōng yáng dé róng wèi yún guó gōng. bǐng zǐ, mìng hàn lín guó shǐ yuàn zuǎn xiū xiān dì shí lù jí lèi cháo huáng hòu gōng chén liè chuán, bǐ bǎi sī xī shàng shì jī. dīng chǒu, jìn wú yǐ dú yào niàng jiǔ. gēng chén, chì zhōng shū shěng cái shěng rǒng sī, zhì gāo chāng wáng fù, fù dù zhī yuàn wèi jiān, bà quán fǔ sī zhǎng xìn yuàn sī yīn jiān. xīn sì, cì dà zhǎng gōng zhǔ xiáng gē lá jí chāo yī wàn dìng. rén wǔ, zhì dìng hàn lín guó shǐ yuàn chéng zhǐ wǔ yuán, xué shì shì dú shì jiǎng zhí xué shì gè èr yuán. jū zhū wáng fù mǎ jí yǒu sī yì quàn, zì jīn qiǎn shǐ, xī cóng zhōng shū shěng gěi jiàng. zhì xiáng hé shǔ, zhǎng líng rén. jīn chǐ zhū guó xiàn xún xiàng. guǐ wèi, tài yīn fàn dī. cì guó shī bǎn de dá chāo wàn dìng, yǐ jiàn sì yú jiù chéng. wù zǐ, luó guǐ mán lái xiàn fāng wù. jiǎ wǔ, fù tài cháng lǐ yí yuàn wèi tài cháng sì. shì yuè, jìn mín bǔ jià é.
五月壬申,以宦者鐵昔里為利用監卿。癸酉,八百媳婦蠻與大、小徹里蠻寇邊,命雲南王及右丞阿忽台以兵討之。改封乳母夫壽國公楊德榮為雲國公。丙子,命翰林國史院纂修先帝實錄及累朝皇后、功臣列傳,俾百司悉上事跡。丁丑,禁毋以毒藥釀酒。庚辰,敕中書省裁省冗司,置高昌王傅,復度支院為監,罷泉府司、長信院、司禋監。辛巳,賜大長公主祥哥剌吉鈔一萬錠。壬午,制定翰林國史院承旨五員,學士、侍讀、侍講、直學士各二員。拘諸王、駙馬及有司驛券,自今遣使,悉從中書省給降。置祥和署,掌伶人。金齒諸國獻馴象。癸未,太陰犯氐。賜國師板的答鈔萬錠,以建寺於舊城。戊子,羅鬼蠻來獻方物。甲午,復太常禮儀院為太常寺。是月,禁民捕駕鵝。
liù yuè guǐ mǎo, chì xuān zhèng yuàn: fán xī fān jūn wù, bì yí wén shū mì yuàn tóng yì yǐ wén. tǔ bō fàn yǒng fú zhèn, chì xuān zhèng yuàn yǔ shū mì yuàn qiǎn bīng tǎo zhī. yǐ sì, mìng shì chén zī fǎng nèi wài, cái kān zuǒ guó zhě, xī yǐ míng wén. réng jiè chì zhū wáng, kè gōng nǎi zhí. bǐng wǔ, yǐ nèi shì yáng guāng zǔ wèi mì shū qīng, tán zhèn zōng wèi wǔ bèi qīng, guān jū rén wèi shàng chéng qīng, bìng shòu hóng wén guǎn xué shì. zhì xiāng níng wáng dié lǐ gē ér bù huā wáng fù. dīng wèi, tài yīn fàn tài wēi dōng yuán shàng xiàng. jǐ yǒu, zhào cún xù jūn rén. gēng xū, tài yīn fàn dī. rén zǐ, chì gān sù shěng gěi guò chuān jūn niú zhǒng nóng qì, lìng tún tián. guǐ chǒu, fù tài fǔ yuàn wèi tài fǔ jiān, shěng shàng dōu bīng mǎ zhǐ huī wèi wǔ yuán. jiǎ yín, fēng yì sī dān wèi huái rén jùn wáng, cì yín yìn. dīng sì, chì hàn lín guó shǐ yuàn chūn qiū zhì jì tài zǔ tài zōng ruì zōng yù róng, suì yǐ wèi cháng. mìng hé lín xíng shěng yòu chéng bèi lǐ mǎ sù hū jīng lǐ chēng hǎi tún tián. dà tóng lù xuān níng xiàn mín jiā chǎn dú ér sǐ, pō lèi qí lín, chē zài yǐ xiàn, zuǒ yòu yuē: gǔ suǒ wèi ruì wù yě. dì yuē: wǔ gǔ fēng shú, bǎi xìng ān yè, nǎi wèi ruì yě. jǐ wèi, fù zhì zhǎng xìn sì. fēng shū mì shǐ bèi luó wèi zé guó gōng. gēng shēn, chì zì jīn zhū sī bái shì, xū diàn zhōng shì yù shǐ shì cè. guǐ hài, cì jìn wáng yě sūn tiě mù ér chāo wǔ qiān dìng, bì bó gè èr qiān pǐ tài wèi bù huā jīn bǎi liǎng. fù yún zhōu yín chǎng tí jǔ sī, zhì yí luán jú, zhì jiē wǔ pǐn. jiǎ zǐ, qǐng dà xíng huáng dì shì yú nán jiāo, shàng zūn shì yuē rén huì xuān xiào huáng dì, miào hào wǔ zōng. bǐng yín, jū shōu quán fǔ sī yuán gěi zhū shāng fàn xǐ shū. dīng mǎo, bà zhǐ hé chì bā lá hé sūn suǒ zào shàng gòng jiǔ. wù chén, chì zhū wáng cháo huì hòu zhì zhě, rú lì gěi cì. jǐ sì, wèi wáng ā mù gē rù jiàn, dì yù shěng chén yuē: zhèn yǔ ā mù gē tóng fù ér yì mǔ, zhèn bù fǔ yù, bǐ jiāng shuí lài? qí cì chāo èr wàn dìng, tā wù yuán lì. dì lǎn zhēn guān zhèng yào, yù hàn lín shì jiǎng ā lín tiě mù ér yuē: cǐ shū yǒu yì yú guó jiā, qí yì yǐ guó yǔ kān xíng, bǐ méng gǔ sè mù rén sòng xí zhī. jì níng dōng píng guī dé gāo táng xú pī zhū zhōu shuǐ, gěi chāo zhèn zhī. hé jiān shǎn xī zhū xiàn shuǐ hàn shāng jià, mìng yǒu sī zhèn zhī, réng miǎn qí jīn nián zū. zhū wáng tǎ lá mǎ de qiǎn shǐ jìn xún xiàng.
六月癸卯,敕宣政院:「凡西番軍務,必移文樞密院同議以聞。」吐蕃犯永福鎮,敕宣政院與樞密院遣兵討之。乙巳,命侍臣咨訪內外,才堪佐國者,悉以名聞。仍戒敕諸王,恪恭乃職。丙午,以內侍楊光祖為秘書卿,譚振宗為武備卿,關居仁為尚乘卿,並授弘文館學士。置湘寧王迭里哥兒不花王傅。丁未,太陰犯太微東垣上相。己酉,詔存恤軍人。庚戌,太陰犯氐。壬子,敕甘肅省給過川軍牛種農器,令屯田。癸丑,復太府院為太府監,省上都兵馬指揮為五員。甲寅,封亦思丹為懷仁郡王,賜銀印。丁巳,敕翰林國史院春秋致祭太祖、太宗、睿宗御容,歲以為常。命和林行省右丞孛里、馬速忽經理稱海屯田。大同路宣寧縣民家產犢而死,頗類麒麟,車載以獻,左右曰:「古所謂瑞物也。」帝曰:「五穀豐熟,百姓安業,乃為瑞也。」己未,復置長信寺。封樞密使孛羅為澤國公。庚申,敕自今諸司白事,須殿中侍御史侍側。癸亥,賜晉王也孫鐵木兒鈔五千錠,幣、帛各二千匹;太尉不花金百兩。復雲州銀場提舉司,置儀鸞局,秩皆五品。甲子,請大行皇帝諡於南郊,上尊諡曰仁惠宣孝皇帝,廟號武宗。丙寅,拘收泉府司元給諸商販璽書。丁卯,罷只合赤八剌合孫所造上供酒。戊辰,敕諸王朝會後至者,如例給賜。己巳,衛王阿木哥入見,帝諭省臣曰:「朕與阿木哥同父而異母,朕不撫育,彼將誰賴?其賜鈔二萬錠,他勿援例。」帝覽《貞觀政要》,諭翰林侍講阿林鐵木兒曰:「此書有益於國家,其譯以國語刊行,俾蒙古、色目人誦習之。」濟寧、東平、歸德、高唐、徐、邳諸州水,給鈔賑之。河間、陝西諸縣水、旱傷稼,命有司賑之,仍免其今年租。諸王塔剌馬的遣使進馴象。
qiū qī yuè xīn wèi shuò, jū hái liáo yáng shěng guān tí diào zhū shì yuán fú xǐ shū yì quàn, cái jiǎn hǔ bì sī zhí yuán, cì shàng dōu sù wèi shì pín fá zhě chāo shí sān wàn jiǔ qiān dìng. dīng chǒu, gǒng chāng níng yuǎn xiàn bào yǔ, shān tǔ liú yǒng. chì nèi wài jūn guān bìng tán guān yī děng. guǐ wèi, gān zhōu dì zhèn, dà fēng, yǒu shēng rú léi. yǐ cháo huì, ēn cì zhū wáng tū mǎn jīn bǎi wǔ shí liǎng yín wǔ qiān èr bǎi wǔ shí liǎng bì bó sān qiān pǐ. yǐ yǒu, cì xiāng níng wáng dié lǐ gē ér bù huā suǒ bù chāo sān wàn èr qiān dìng. guǐ sì, tài yīn yǎn bì. jiǎ wǔ, zhì jīng zhèng jiān, zhǎng méng gǔ jūn mù dì, zhì zhèng sān pǐn, guān wǔ yuán. dīng yǒu, tài yīn fàn guǐ jù xīng. jǐ hài, zhào yù shěng chén yuē: zhèn qián jiè jìn shì wú zhé yǐ wén jì chuán zhǐ zhōng shū, zì jīn gǎn yǒu fàn zhě, bù xū zòu wén, zhí bǔ qí rén fù xíng bù jiū zhì. chì yù shǐ tái chén xuǎn gèng shì lǎo chéng zhě wèi jiān chá yù shǐ, chāo shòu zhōng sàn dài fū diǎn nèi yuàn shǐ bèi shū róng lù dài fū. shì yuè, jiāng líng shǔ xiàn shuǐ, mín sǐ zhě zhòng, tài yuán hé jiān zhēn dìng shùn dé zhāng dé dà míng guǎng píng děng lù, dé pú ēn tōng děng zhōu lín yǔ shāng jià, dà níng děng lù yǔn shuāng, chì yǒu sī zhèn xù.
秋七月辛未朔,拘還遼陽省官提調諸事圓符、璽書、驛券,裁減虎賁司職員,賜上都宿衛士貧乏者鈔十三萬九千錠。丁丑,鞏昌寧遠縣暴雨,山土流涌。敕內外軍官並覃官一等。癸未,甘州地震,大風,有聲如雷。以朝會,恩賜諸王禿滿金百五十兩、銀五千二百五十兩、幣帛三千匹。乙酉,賜湘寧王迭里哥兒不花所部鈔三萬二千錠。癸巳,太陰掩畢。甲午,置經正監,掌蒙古軍牧地,秩正三品,官五員。丁酉,太陰犯鬼距星。己亥,詔諭省臣曰:「朕前戒近侍毋輒以文記傳旨中書,自今敢有犯者,不須奏聞,直捕其人付刑部究治。」敕御史台臣選更事老成者為監察御史,超授中散大夫、典內院使孛叔榮祿大夫。是月,江陵屬縣水,民死者眾,太原、河間、真定、順德、彰德、大名、廣平等路,德、濮、恩、通等州霖雨傷稼,大寧等路隕霜,敕有司賑恤。
rùn qī yuè xīn chǒu, mìng guó zi jì jiǔ liú gēng yì qū fù, yǐ tài láo cí kǒng zǐ. jiǎ chén, chē jià jiāng hái dà dū, tài hòu yǐ qiū jià fāng shèng, wù lìng yīng fāng tuó rén wèi shì xiān wǎng, shù miǎn hài jià rǎo mín, chì jìn zhǐ zhī. shū mì yuàn zòu: jū yōng guān gǔ dào sì shí yǒu sān, jūn lì fáng shǒu zhī chù jǐn shí yǒu sān, jiù zhì qiān hù, wèi qīng zé zhòng, qǐng zhì lóng zhèn wàn hù fǔ, bǐ yán shǒu bèi. zhì yuē: kě. huì wǔ xīng yú sī tiān tāi. yǐ gù lǔ wáng diāo wò bā lá dí zǐ ā lǐ jiā shì lǐ xí qí fēng jué fēn dì. yǐ sì, yǐ cháo huì, ēn cì yuè chì chá ér chuáng wù ér jīn èr bǎi liǎng yín èr qiān bā bǎi liǎng bì bó yǒu chà. bǐng wǔ, fèng wǔ zōng shén zhǔ fù yú tài miào. wù shēn, fēng lǐ mèng qín guó gōng, mìng yì lián zhēn qǐ lá sī wèi sī tú. jǐ yǒu, tǔ fān kòu lǐ diàn wén zhōu, mìng zǒng shuài yì lián zhēn děng tǎo zhī. xīn hài, yǐ xī sēng cáng bù bān bā wèi guó shī, cì yù yìn. wù wǔ, fù zhì sī yīn jiān. jǐ wèi, zhào yù shěng chén yuē: guó zi xué, shì zǔ huáng dì shēn suǒ zhù yì, rú píng zhāng bù hū mù děng jiē měng gǔ rén, ér jiào yǐ chéng cái. zhèn jīn qīn dìng guó zi shēng é wèi sān bǎi rén, réng zēng péi táng shēng èr shí rén, tōng yī jīng zhě, yǐ cì bǔ bàn dú, zhe wèi dìng shì. chì: jūn guān qī shí zhì shì, shǐ tīng zǐ dì chéng xí. qí yǒu wèi lǎo jí tuō jí yǐn nián, lìng yòu ruò zǐ dì xí zhí zhě, chú míng bù xù qí qiǎo jì qiú qiān zhě, yǐ wéi zhì lùn. rén xū, mìng zhèn xù lǐng běi liú mín. shàng dōu lì tōng zhèng yuàn, lǐng méng gǔ zhū yì, zhì zhèng èr pǐn. jiǎ zǐ, níng xià dì zhèn. yǐ chǒu, lǔ guó dà zhǎng gōng zhǔ xiáng gē lá jí jìn hào huáng zǐ dà zhǎng gōng zhǔ. qiǎn shǐ zhāo yù hēi shuǐ bái shuǐ děng mán shí èr wàn yú hù lái jiàng. bǐng yín, tài yīn fàn xuān yuán. cì zhū wáng ā bù huā děng jīn èr bǎi liǎng yín qī bǎi wǔ shí liǎng chāo yī wàn sān qiān liù bǎi sān shí dìng bì bó gè yǒu chà. dīng mǎo, wán zé lǐ mèng děng yán: fāng jīn jìn yòng rú zhě, ér lǎo chéng rì yǐ diāo xiè, sì fāng rú shì chéng cái zhě, qǐng zhuó rèn guó xué hàn lín mì shū tài cháng huò rú xué tí jǔ děng zhí, bǐ xué zhě yǒu suǒ jī quàn. dì yuē: qīng yán shì yě. zì jīn wù xiàn zī jí, guǒ cái ér xián, suī bái shēn yì yòng zhī. chì zhí shěng shè rén yǐ qí bàn gěi shì diàn tíng, bàn tīng zhōng shū chāi qiǎn. jìn yī rén fēi xuǎn shì jí zhe jí zhě, wú xíng yī yào. dà tóng xuān níng xiàn yǔ báo, jī wǔ cùn, miáo jià jǐn yǔn.
閏七月辛丑,命國子祭酒劉賡詣曲阜,以太牢祠孔子。甲辰,車駕將還大都,太后以秋稼方盛,勿令鷹坊、駝人、衛士先往,庶免害稼擾民,敕禁止之。樞密院奏:「居庸關古道四十有三,軍吏防守之處僅十有三,舊置千戶,位輕責重,請置隆鎮萬戶府,俾嚴守備。」制曰:「可。」翽五星於司天台。以故魯王刁斡八剌嫡子阿禮嘉世禮襲其封爵、分地。乙巳,以朝會,恩賜月赤察兒、床兀兒金二百兩、銀二千八百兩、幣帛有差。丙午,奉武宗神主祔於太廟。戊申,封李孟秦國公,命亦憐真乞剌思為司徒。己酉,吐番寇禮店、文州,命總帥亦憐真等討之。辛亥,以西僧藏不班八為國師,賜玉印。戊午,復置司禋監。己未,詔諭省臣曰:「國子學,世祖皇帝深所注意,如平章不忽木等皆蒙古人,而教以成才。朕今親定國子生額為三百人,仍增陪堂生二十人,通一經者,以次補伴讀,著為定式。」敕:「軍官七十致仕,始聽子弟承襲。其有未老即託疾引年,令幼弱子弟襲職者,除名不敘;其巧計求遷者,以違制論。」壬戌,命賑恤嶺北流民。上都立通政院,領蒙古諸驛,秩正二品。甲子,寧夏地震。乙丑,魯國大長公主祥哥剌吉進號皇姊大長公主。遣使招諭黑水、白水等蠻十二萬餘戶來降。丙寅,太陰犯軒轅。賜諸王阿不花等金二百兩、銀七百五十兩、鈔一萬三千六百三十錠、幣帛各有差。丁卯,完澤、李孟等言:「方今進用儒者,而老成日以凋謝,四方儒士成才者,請擢任國學、翰林、秘書、太常或儒學提舉等職,俾學者有所激勸。」帝曰:「卿言是也。自今勿限資級,果才而賢,雖白身亦用之。」敕直省舍人以其半給事殿庭,半聽中書差遣。禁醫人非選試及著籍者,毋行醫藥。大同宣寧縣雨雹,積五寸,苗稼盡殞。
bā yuè jǐ sì shuò, cái dìng jīng cháo zhū sī yuán shù, bìng yī zhì yuán sān shí nián jiù é. chǔ wáng yá hū dōu suǒ bù fá shí, gěi chāo wàn dìng, chū sù wǔ qiān dàn zhèn zhī. cì huán wèi yǔ rén chāo sān wàn dìng, yǐ jìn shì qū liè shī wèi hù bù shàng shū. jiǎ xū, cì huáng zǐ dà zhǎng gōng zhǔ chāo wàn dìng. bǐng xū, ān nán shì zǐ chén rì jué fèng biǎo yǐ fāng wù lái gòng. chì xī fān jūn wù lì xuān zhèng yuàn. jiǔ yuè jǐ hài shuò, yáo shòu zuǒ chéng xiàng bù huā jìn tài wèi. bǐng wǔ, yáo shòu hú guǎng píng zhāng ān nán guó wáng chén yì jì rù jiàn, yán: chén zì shì zǔ cháo lái guī, qī zǐ jiē wèi guó rén suǒ hài, cháo tíng shòu yǐ wáng jué, yòu cì hàn yáng tián wǔ bǎi qǐng, bǐ zì shàn yǐ zhōng yú nián. jīn chén nián jǐ qī shí, ér yǒu sī jū chén suǒ shòu tián, jiù shí wú suǒ. dì wèi shěng chén yuē: ān nán guó wáng mù yì lái guī, yí hòu qí cì, yǐ huái yuǎn rén, qí jìn xūn jué shòu tián rú gù. wù shēn, jìn mín dàn shè fēi niǎo shā mǎ niú yáng dāng rǔ zhě. jìn wèi shì bù dé sī yī shì yàn fú, jí yǐ zhì yú rén. gēng xū, mìng shū mì yuàn yuè gè shěng jūn mǎ. rén zǐ, gǎi yuán huáng qìng, zhào yuē: zhèn lài tiān dì zǔ zōng zhī líng, zuǎn chéng shèng xù, yǒng wéi zhì gǔ zhī lóng, qún shēng xián suì, guó yǐ yì níng. zhèn sù xìng yè mèi, bù gǎn dài huáng, rèn xián shǐ néng, xìng zhì bǔ què, shù qí zhēn zī liǎn shí wǔ fú, yòng fū xī jué shù mín, zhèn zhī zhì yě. yú nián gǎi yuán, jué yǒu yí diǎn, qí yǐ zhì dà wǔ nián wèi huáng qìng yuán nián. dōu shuǐ jiān qīng mù bā lá shā chuán zhǐ, gěi yì wǎng qǔ háng zhōu suǒ zào lóng zhōu, shěng chén jiàn yuē: bì xià jiàn zuò, dàn gào tiān xià, fán fēi xuān suǒ, wú dé shàn jìn. chéng qǔ cǐ zhōu, yǒu guāi qián zhào. zhào zhǐ zhī. fù zhì zhōng gōng wèi xià qiè lián kǒu zhū sè mín jiàng dǎ bǔ yīng fāng dōu zǒng guǎn fǔ, zhì zhèng sān pǐn. yǐ mǎo, tài yīn fàn bì. dīng sì, fèng tài hòu zhǐ, yǐ yǒng píng lù suì rù, chú jīng fèi wài, xī cì lǔ guó dà zhǎng gōng zhǔ. gěi yún nán wáng lǎo de bù shǔ mǎ jià yī wàn èr qiān dìng. bǐng yín, chì shěng bù guān, wù tuō yǐ sù wèi fèi zhí. bà xī fān chá tí jǔ sī. shì yuè, jiāng líng lù shuǐ piào mín jū, nì sǐ shí yǒu bā rén.
八月己巳朔,裁定京朝諸司員數,並依至元三十年舊額。楚王牙忽都所部乏食,給鈔萬錠,出粟五千石賑之。賜環衛圉人鈔三萬錠,以近侍曲列失為戶部尚書。甲戌,賜皇姊大長公主鈔萬錠。丙戌,安南世子陳日泬奉表以方物來貢。敕西番軍務隸宣政院。九月己亥朔,遙授左丞相不花進太尉。丙午,遙授湖廣平章、安南國王陳益稷入見,言:「臣自世祖朝來歸,妻子皆為國人所害,朝廷授以王爵,又賜漢陽田五百頃,俾自贍以終餘年。今臣年幾七十,而有司拘臣所授田,就食無所。」帝謂省臣曰:「安南國王慕義來歸,宜厚其賜,以懷遠人,其進勳爵、受田如故。」戊申,禁民彈射飛鳥、殺馬牛羊當乳者。禁衛士不得私衣侍宴服,及以質於人。庚戌,命樞密院閱各省軍馬。壬子,改元皇慶,詔曰:「朕賴天地祖宗之靈,纂承聖緒,永惟治古之隆,群生咸遂,國以乂寧。朕夙興夜寐,不敢怠遑,任賢使能,興滯補闕,庶其臻茲斂時五福,用敷錫厥庶民,朕之志也。逾年改元,厥有彝典,其以至大五年為皇慶元年。」都水監卿木八剌沙傳旨,給驛往取杭州所造龍舟,省臣諫曰:「陛下踐祚,誕告天下,凡非宣索,毋得擅進。誠取此舟,有乖前詔。」詔止之。復置中宮位下怯憐口諸色民匠打捕鷹坊都總管府,秩正三品。乙卯,太陰犯畢。丁巳,奉太后旨,以永平路歲入,除經費外,悉賜魯國大長公主。給雲南王老的部屬馬價一萬二千錠。丙寅,敕省部官,勿托以宿衛廢職。罷西番茶提舉司。是月,江陵路水漂民居,溺死十有八人。
dōng shí yuè wù chén shuò, yǒu shì yú tài miào. jǐ sì, chì huì wǔ zōng yù róng, fèng ān dà chóng ēn fú yuán sì, yuè sì shàng jì. xīn wèi, cì dà pǔ qìng sì jīn qiān liǎng, yín wǔ qiān liǎng, chāo wàn dìng, xī jǐn cǎi duàn shā luó bù bó wàn duān, tián bā wàn mǔ, dǐ shě sì bǎi jiān. dīng chǒu, jìn zhū sēng sì wú dé mào qīn mín tián. xīn sì, bà xuān zhèng yuàn lǐ wèn sēng rén cí sòng. yǐ qí xiàn wàn hù fǔ zhèn qìng yuán, shào xìng yán hǎi wàn hù fǔ zhèn chù zhōu, sù zhōu wàn hù fǔ jiān zhèn tái zhōu. wù zǐ, shěng hǎi dào yùn liáng wàn hù wèi liù yuán, qiān hù wèi qī suǒ. tè shòu gù tài shī yuè ér lǔ zi mù lá hū róng lù dài fū zhī shū mì yuàn shì. xīn mǎo, bà zhū wáng duàn shì guān, qí měng gǔ rén fàn dào zhà zhě, mìng suǒ lì qiān hù jū wèn. rén chén, zhào shōu zhì dà yín chāo. chì zhū wèi hàn jūn liàn xí wǔ shì. zhì qún mù jiān, zhì zhèng sān pǐn, zhǎng xìng shèng gōng wèi xià xù mù. guǐ sì, zhào zhì biàn liáng píng jiāng děng chù tián fù tí jǔ sī, zhǎng dà chéng huá pǔ qìng sì zī chǎn. gěi yún nán zēng shù jūn chāo èr wàn wǔ qiān dìng. bǐng shēn, tài bái fàn lěi bì zhèn.
冬十月戊辰朔,有事於太廟。己巳,敕繪武宗御容,奉安大崇恩福元寺,月四上祭。辛未,賜大普慶寺金千兩,銀五千兩,鈔萬錠,西錦、彩段、紗、羅、布帛萬端,田八萬畝,邸舍四百間。丁丑,禁諸僧寺毋得冒侵民田。辛巳,罷宣政院理問僧人詞訟。以蘄縣萬戶府鎮慶元,紹興沿海萬戶府鎮處州,宿州萬戶府兼鎮台州。戊子,省海道運糧萬戶為六員,千戶為七所。特授故太師月兒魯子木剌忽榮祿大夫、知樞密院事。辛卯,罷諸王斷事官,其蒙古人犯盜詐者,命所隸千戶鞫問。壬辰,詔收至大銀鈔。敕諸衛漢軍練習武事。置群牧監,秩正三品,掌興聖宮位下畜牧。癸巳,詔置汴梁、平江等處田賦提舉司,掌大承華普慶寺貲產。給雲南增戍軍鈔二萬五千錠。丙申,太白犯壘壁陣。
shí yī yuè wù xū, fēng sī tú mǎi sēng wèi zhào guó gōng. xīn chǒu, mìng yán ān fèng xiáng ān xī jūn tún tián hóng chéng zhě, hái shǎn xī tún tián. chì: shāng shuì guān dào shuì kè zhě, tóng zhí guān zāng zuì. lì guāi xī fǔ, yǐ tǔ guān ā mǎ zhī fǔ shì, pèi jīn fú. lǐ mèng zòu: qián liáng wèi guó zhī běn, shì zǔ cháo liàng rù wèi chū, héng wù zǔn jié, gù cāng kù chōng rèn. jīn měi suì zhī chāo liù bǎi yú wàn dìng, yòu tǔ mù yíng shàn bǎi yú chù, jì yòng shù bǎi wàn dìng, nèi jiàng zhǐ shǎng cì fù yòng sān bǎi yú wàn dìng, běi biān jūn xū yòu liù qī bǎi wàn dìng jīn tǎng zàng jiàn zhù zhǐ shí yī wàn yú dìng, ruò cǐ ān néng zhōu gěi. zì jīn bù jí fú fèi, yí xī tíng bà. dì nà qí yán, fán yíng shàn xī bà zhī. xīn hài, zhū wáng bù lǐ yá tún děng wū bā bù shā yǐ bù fǎ, zhào cuàn bù lǐ yá tún tū gàn yú hé nán, yīn hū nǎi yú yáng zhōu, nà lǐ yú hú guǎng, tài nà yú jiāng xī, bān chū wù nà yú yún nán. rén zǐ, zhèn qīn chá wèi liáng wǔ qiān qī bǎi wǔ shí sān shí. jiǎ yín, tài yīn fàn yú guǐ. wù wǔ, jìn hàn rén huí huí shù zhě chū rù zhū wáng fù mǎ jí dà chén jiā. jǐ wèi, yǐ liáo yáng shěng píng zhāng zhèng shì hé sā wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì. jiǎ zǐ, chì zēng zhì jīng chéng mǐ sì shí suǒ, rì píng tiào bā bǎi shí yǐ zhèn pín mín. bǐng yín, jiā huī zhèng shǐ luó yuán wèi dà sī tú, zhèn zhū jūn liáng qī qiān liù shí shí.
十一月戊戌,封司徒買僧為趙國公。辛丑,命延安、鳳翔、安西軍屯田紅城者,還陝西屯田。敕:「商稅官盜稅課者,同職官贓罪。」立乖西府,以土官阿馬知府事,佩金符。李孟奏:「錢糧為國之本,世祖朝量入為出,恆務撙節,故倉庫充牣。今每歲支鈔六百餘萬錠,又土木營繕百餘處,計用數百萬錠,內降旨賞賜復用三百餘萬錠,北邊軍需又六七百萬錠;今帑藏見貯止十一萬餘錠,若此安能周給。自今不急浮費,宜悉停罷。」帝納其言,凡營繕悉罷之。辛亥,諸王不里牙屯等誣八不沙以不法,詔竄不里牙屯、禿干於河南,因忽乃於楊州,納里於湖廣,太那於江西,班出兀那於雲南。壬子,賑欽察衛糧五千七百五十三石。甲寅,太陰犯輿鬼。戊午,禁漢人、回回術者出入諸王、駙馬及大臣家。己未,以遼陽省平章政事合撒為中書平章政事。甲子,敕增置京城米肆十所,日平糶八百石以賑貧民。丙寅,加徽政使羅源為大司徒,賑諸軍糧七千六十石。
shí èr yuè xīn wèi, zēng zhì jīng zhèng jiān guān wèi bā yuán. zhì shàng mù suǒ, zhì wǔ pǐn, zhǎng tài guān yáng. guǐ yǒu, fēng xuān zhèng huì fú yuàn shǐ àn pǔ wèi qín guó gōng. zēng zhì bīng bù shì láng láng zhōng gè yī yuán. gēng chén, tài bái jīng tiān. fù yǐ shǎn xī tún tián jūn sān qiān lì hóng chéng wàn hù fǔ. rén wǔ, zhào yuē: jīn suì bù dēng, mín hé yǐ kān? chūn sōu qí wù lìng gōng yì. guǐ wèi, tài bái jīng tiān. jiǎ shēn, tài yīn fàn tài wēi xī yuán shàng jiāng. zhè xī shuǐ zāi, miǎn cáo jiāng zhè liáng sì fēn zhī yī, cún liú zhèn jì mìng jiāng xī hú guǎng bǔ yùn, shū jīng shī. zhàn chéng qiǎn shǐ fèng biǎo gòng fāng wù. gēng yín, shēn jìn hàn rén chí gōng shǐ bīng qì tián liè. qū shè dà dū dà pì qiú yī rén, bìng liú yǐ xià zuì. xīn mǎo, cái zōng zhèng fǔ guān wèi èr shí bā yuán, qiǎn guān jiān shì fén zhì dà chāo. rén chén, tài bái jīng tiān. chì: chuàng shè biān yuǎn guān yuán, qí dào rèn fāng jiàng chì dié. yǐ wèi, mìng lǐ mèng zhěng chì guó zi jiān xué. zhōng shū shěng chén yán: shì zǔ dìng lì xuǎn fǎ shēng jiàng, yǐ shì jī quàn. jīn guān wèi jí kǎo, huò wú gù gēng dài, huò liè děng jìn jiē, tiě shòu guó gōng chéng xiàng děng zhí, zhū sī yǐ cái ér fù zhì zhě yǒu zhī. jīn chūn yǐ nèi jiàng zhǐ chú guān qiān yú rén, qí zhōng qī wěi, qǐ néng xī zhī? huài luàn xuǎn fǎ, mò cǐ wèi shén. dì yuē: fán nèi jiàng zhǐ, yī qiē wù xíng. cì jì wáng duǒ liè nà yìn, yǐ hé lín shuì kè jiàn yán qìng sì. zhào yù ān nán guó shì zǐ chén rì jué yuē: wéi wǒ zǔ zōng, shòu tiān míng mìng, fǔ yǒu wàn fāng, wēi dé suǒ jiā, róu yuǎn néng ěr. nǎi zhě xiān huáng dì lóng yù shàng bīn, zhèn yǐ wáng hóu chén mín bù shì zhī gù, yú zhì dà sì nián sān yuè shí bā rì jí huáng dì wèi, zūn yú nián gǎi yuán zhī zhì, yǐ zhì dà wǔ nián wèi huáng qìng yuán nián. jīn qiǎn lǐ bù shàng shū nǎi mǎ tái děng jī zhào wǎng yù, réng bān huáng qìng yuán nián lì rì yī běn. qīng qí jìng shòu rén shí, yì xiū chén zhí, wú tì ěr zǔ shì dà zhī chéng, yǐ fù zhèn bù wàng róu yuǎn zhī yì.
十二月辛未,增置經正監官為八員。置尚牧所,秩五品,掌太官羊。癸酉,封宣政、會福院使暗普為秦國公。增置兵部侍郎、郎中各一員。庚辰,太白經天。復以陝西屯田軍三千隸紅城萬戶府。壬午,詔曰:「今歲不登,民何以堪?春蒐其勿令供億。」癸未,太白經天。甲申,太陰犯太微西垣上將。浙西水災,免漕江浙糧四分之一,存留賑濟;命江西、湖廣補運,輸京師。占城遣使奉表貢方物。庚寅,申禁漢人持弓矢兵器田獵。曲赦大都大辟囚一人,並流以下罪。辛卯,裁宗正府官為二十八員,遣官監視焚至大鈔。壬辰,太白經天。敕:「創設邊遠官員,俟到任方降敕牒。」乙未,命李孟整飭國子監學。中書省臣言:「世祖定立選法升降,以示激勸。今官未及考,或無故更代,或躐等進階,僣受國公、丞相等職,諸司已裁而復置者有之。今春以內降旨除官千餘人,其中欺偽,豈能悉知?壞亂選法,莫此為甚。」帝曰:「凡內降旨,一切勿行。」賜濟王朵列納印,以和林稅課建延慶寺。詔諭安南國世子陳日泬曰:「惟我祖宗,受天明命,撫有萬方,威德所加,柔遠能邇。乃者先皇帝龍馭上賓,朕以王侯臣民不釋之故,於至大四年三月十八日即皇帝位,遵逾年改元之制,以至大五年為皇慶元年。今遣禮部尚書乃馬台等齎詔往諭,仍頒皇慶元年曆日一本。卿其敬授人時,益修臣職,毋替爾祖事大之誠,以副朕不忘柔遠之意。」
huáng qìng yuán nián chūn zhēng yuè gēng zǐ, dì yù yù shǐ dài fū tǎ sī bù huā yuē: fán dà chén bù fǎ, qīng děng hé zòu wú bì, zhèn zì cái zhī. guǐ mǎo, chì zhū sēng fàn jiān dào zhà wěi dòu sòng, réng lìng yǒu sī zhuān zhì zhī. jiǎ chén, shòu tài shī lù jūn guó zhòng shì zhī shū mì yuàn shì tuō ér chì yán kāi fǔ yí tóng sān sī, sì qí yáng wáng. wù shēn, gǎi lóng zhèn wàn hù fǔ wèi lóng zhèn wèi. gēng xū, fēng zhī shū mì yuàn shì chǒu hàn wèi ān yuǎn wáng, chū zǒng běi jūn. rén zǐ, chì jūn bù mǎn wǔ qiān zhě, wù zhì wàn hù. guǐ chǒu, tài yīn fàn tài wēi dōng yuán shàng jiāng. jīng biǎo guǎng zhōu lù pān yú xiàn xiào zǐ chén sháo sūn. wù wǔ, zhì zhū wáng shè wáng fù liù yuán, yín yìn, qí cì shè guān sì yuán. gǎi fēng jì wáng duǒ liè nà wèi wú wáng, cì wèi wáng ā mù gē qìng yuán lù dìng hǎi xiàn liù wàn wǔ qiān hù, jiā chóng fú shǐ yě lǐ yá qín guó gōng. jǐ wèi, shēng chóng xiáng jiān wèi chóng xiáng yuàn, zhì zhèng èr pǐn. rén xū, shēng hàn lín guó shǐ yuàn zhì cóng yī pǐn. dì yù shěng chén yuē: hàn lín jí xián rú chén, zhèn zì xuǎn yòng, rǔ děng wú zhé nǐ jìn. rén yán yù shǐ tái rèn zhòng, zhèn wèi guó shǐ yuàn yóu zhòng yù shǐ tái shì yī shí gōng lùn, guó shǐ yuàn shí wàn shì gōng lùn.
皇慶元年春正月庚子,帝諭御史大夫塔思不花曰:「凡大臣不法,卿等劾奏毋避,朕自裁之。」癸卯,敕諸僧犯奸盜、詐偽、斗訟,仍令有司專治之。甲辰,授太師、錄軍國重事、知樞密院事脫兒赤顏開府儀同三司,嗣淇陽王。戊申,改隆鎮萬戶府為隆鎮衛。庚戌,封知樞密院事丑漢為安遠王,出總北軍。壬子,敕軍不滿五千者,勿置萬戶。癸丑,太陰犯太微東垣上將。旌表廣州路番禺縣孝子陳韶孫。戊午,制諸王設王傅六員,銀印,其次設官四員。改封濟王朵列納為吳王,賜衛王阿木哥慶元路定海縣六萬五千戶,加崇福使也里牙秦國公。己未,升崇祥監為崇祥院,秩正二品。壬戌,升翰林國史院秩從一品。帝諭省臣曰:「翰林、集賢儒臣,朕自選用,汝等毋輒擬進。人言御史台任重,朕謂國史院尤重;御史台是一時公論,國史院實萬世公論。」
èr yuè dīng mǎo shuò, xǐ dà dū lù xué suǒ zhì zhōu xuān wáng shí gǔ yú guó zi jiān. chì chēng hǎi tún nèi hàn jūn cún xù èr nián. gēng wǔ, xī běi zhū wáng yě xiān bù huā qiǎn shǐ gòng zhū bǎo pí bì mǎ tuó, cì chāo yī wàn sān qiān liù bǎi dìng. xīn wèi, gǎi ān xī lù wèi fèng yuán lù, jí zhōu lù wèi jí ān lù. rén shēn, yǐ bà zhōu wén ān xiàn tún tián shuǐ huàn, qiǎn guān shū jué zhī. qiǎn shǐ cì xī sēng jīn wǔ qiān liǎng yín èr wàn wǔ qiān liǎng bì bó sān wàn jiǔ qiān jiǔ bǎi pǐ. jiǎ xū, zhì dìng fēng zèng míng jué děng jí, zhe wèi lìng. gǎi hé lín shěng wèi lǐng běi shěng. bǐng zǐ, gěi chēng hǎi tún tián niú èr qiān. cì jìn wáng yě sūn tiě mù ér nán kāng lù hù liù wàn wǔ qiān, shì zǔ zhū huáng zǐ yě xiān tiě mù ér fú zhōu lù fú ān xiàn tuō huān zhī zǐ bù dá shī lǐ fú zhōu lù níng dé xiàn hū dōu lǔ tiě mù ér zhī zǐ quán zhōu lù nán ān xiàn ài yá chì zhī zǐ shào wǔ lù guāng zé xiàn, hù bìng yī wàn sān qiān liù bǎi yǒu sì, shí qí suì fù. jǐ mǎo, zhì wèi lóng dōu yuán shuài fǔ, zhì zhèng èr pǐn, yǐ gǔ ā sù wèi lì zhī. bā bǎi xí fù lái xiàn xún xiàng èr. rén wǔ, tài yīn fàn kàng. fēng bèi luó wèi yǒng fēng jùn wáng. zhì dé ān fǔ xíng yòng chāo kù, bà zhuāng làng zhōu táng wù qiān hù suǒ. bǐng xū, shěng shū mì duàn shì guān wèi bā yuán. gēng yín, chì lǐng běi shěng zhèn gěi què shí liú mín. chì liǎng huái mín zhǒng huāng tián zhě, rú lì shū shuì. qiǎn guān tóng jiāng xī jiāng zhè shěng zhěng zhì chá yán fǎ. cì hán guó gōng zhǔ pǔ dá shí lián chāo wàn dìng. zhào miǎn lì xué xiào, zhèn shān dōng liú mín zhì hé nán jìng zhě. tōng huǒ zhōu jī, zhèn liáng liǎng yuè.
二月丁卯朔,徙大都路學所置周宣王石鼓於國子監。敕稱海屯內漢軍存恤二年。庚午,西北諸王也先不花遣使貢珠寶、皮幣、馬駝,賜鈔一萬三千六百錠。辛未,改安西路為奉元路,吉州路為吉安路。壬申,以霸州文安縣屯田水患,遣官疏決之。遣使賜西僧金五千兩、銀二萬五千兩、幣帛三萬九千九百匹。甲戌,制定封贈名爵等級,著為令。改和林省為嶺北省。丙子,給稱海屯田牛二千。賜晉王也孫鐵木兒南康路戶六萬五千,世祖諸皇子也先鐵木兒福州路福安縣、脫歡之子不答失里福州路寧德縣、忽都魯鐵木兒之子泉州路南安縣、愛牙赤之子邵武路光澤縣,戶並一萬三千六百有四,食其歲賦。己卯,置衛龍都元帥府,秩正二品,以古阿速衛隸之。八百媳婦來獻馴象二。壬午,太陰犯亢。封孛羅為永豐郡王。置德安府行用鈔庫,罷莊浪州唐兀千戶所。丙戌,省樞密斷事官為八員。庚寅,敕嶺北省賑給闕食流民。敕兩淮民種荒田者,如例輸稅。遣官同江西、江浙省整治茶、鹽法。賜韓國公主普達實憐鈔萬錠。詔勉勵學校,賑山東流民至河南境者。通、漷州飢,賑糧兩月。
sān yuè dīng yǒu shuò, yíng huò fàn dōng jǐng. shēng gěi shì zhōng zhì zhèng sān pǐn, bà zhū wáng dà chén sī dì yíng shàn. wù xū, yòu chéng xiàng tiě mù dié ér yán: zì jīn zuǒ yòu sī liù bù guān, yǒu bù jǐn xīn, chū zé lùn jué, bù quān, zé chù ér bù xù. zhì yuē: kě. shěng nǚ zhí shuǐ dá dá wàn hù fǔ rǒng yuán. chì: zhū wáng tuō tuō suǒ zhāo hù, qí wèi jí zhě, bǐ lì yǒu sī. jǐ hài, yǐ shēng rì wèi tiān shòu jié. gēng zǐ, jiā yù shǐ dài fū huǒ ní chì kāi fǔ yí tóng sān sī. bà wèi lóng dōu yuán shuài fǔ. rén yín, tài yīn fàn dōng jǐng. chì guī dé bó zhōu, yǐ xiàn zōng suǒ cì bù lián jí dài dì yī qiān qī shí sān qǐng hái qí zi sūn. bǐng zǐ, chì: běi biān shǐ zhě, fēi jūn jī wú gěi yì. dīng wèi, zhì nèi zhèng sī, zhì zhèng sān pǐn, qīng shǎo qīng chéng gè yī yuán. wù shēn, shēng diǎn nèi yuàn zhì zhèng èr pǐn. yǐ qián hé nán xíng shěng píng zhāng zhèng shì tǎ shī hǎi yá wèi yù shǐ dài fū. gǎi hàn lín guó shǐ yuàn sī zhí sī wèi jīng lì sī, zhì jīng lì dōu shì gè yī yuán. zhì wǔ tái sì jì mín jú, zhì cóng wǔ pǐn. cì ān wáng wán zé jí qí zǐ jīn sān bǎi liǎng yín yī qiān èr bǎi wǔ shí liǎng chāo sān qiān wǔ bǎi dìng, cì biàn liáng lù shàng fāng sì dì bǎi qǐng. liáo yáng shěng zēng zhì luán yáng kuān hé yì. jiǎ yín, xī běi zhū wáng yě xiān bù huā děng qiǎn shǐ yǐ tuó tuó fāng wù rù gòng. bǐng chén, fēng tóng zhī huī zhèng yuàn shì bù lán xī wèi zhào guó gōng. gēng shēn, chì jiǎn tài dà míng gōng xìng shèng gōng sù wèi. jiǎ zǐ, gěi běi jūn bì bó èr shí wàn pǐ, qiǎn hù bù shàng shū mǎ ér jīng lǐ hé nán tún tián. yǐ chǒu, mìng hé nán shěng jiàn gù chéng xiàng ā shù cí táng, fēng zhū wáng tǎ sī bù huā wèi ēn píng wáng.
三月丁酉朔,熒惑犯東井。升給事中秩正三品,罷諸王、大臣私第營繕。戊戌,右丞相鐵木迭兒言:「自今左右司、六部官,有不盡心,初則論決,不悛,則黜而不敘。」制曰:「可。」省女直水達達萬戶府冗員。敕:「諸王脫脫所招戶,其未籍者,俾隸有司。」己亥,以生日為天壽節。庚子,加御史大夫火尼赤開府儀同三司。罷衛龍都元帥府。壬寅,太陰犯東井。敕歸德亳州,以憲宗所賜不憐吉帶地一千七十三頃還其子孫。丙子,敕:「北邊使者,非軍機毋給驛。」丁未,置內正司,秩正三品,卿、少卿、丞各一員。戊申,升典內院秩正二品。以前河南行省平章政事塔失海牙為御史大夫。改翰林國史院司直司為經歷司,置經歷、都事各一員。置五台寺濟民局,秩從五品。賜安王完澤及其子金三百兩、銀一千二百五十兩、鈔三千五百錠,賜汴梁路上方寺地百頃。遼陽省增置灤陽、寬河驛。甲寅,西北諸王也先不花等遣使以橐駝、方物入貢。丙辰,封同知徽政院事不闌奚為趙國公。庚申,敕簡汰大明宮、興聖宮宿衛。甲子,給北軍幣帛二十萬匹,遣戶部尚書馬兒經理河南屯田。乙丑,命河南省建故丞相阿術祠堂,封諸王塔思不花為恩平王。
xià sì yuè dīng mǎo, jiǎn tài kòng hè hái běn jí. yǐ dōu shuǐ jiān lì dà sī nóng sì. zhì chá hǎn nǎo ér bǔ dào sī, zhì cóng qī pǐn. gēng wǔ, mìng zhè dōng dōu yuán shuài zhèng yòu tóng jiāng zhè jūn guān jiào liàn shuǐ jūn. xīn wèi, gěi chāo wàn dìng xiū xiāng shān yǒng ān sì. zhào wáng rǔ ān jùn gào jī, zhèn liáng bā bǎi shí. shēng bǎo dìng lù wàn hù fǔ wèi shàng wàn hù. guǐ yǒu, chē jià xìng shàng dōu. bǐng zǐ, tài bái zhòu jiàn. fēng juàn guó dà zhǎng gōng zhǔ máng gē tái wèi dà zhǎng gōng zhǔ, cì jīn yìn. zēng yě kě zā lǔ hū chì wèi sì shí èr yuán. rén wǔ, yíng huò fàn yú guǐ. chì huáng zǐ shuò dé bā lá zhì sì sù wèi. chì: sēng rén tián chú sòng zhī jiù yǒu bìng shì zǔ suǒ cì wài, yú xī shū zū rú zhì. ā sù wèi zhǐ huī nà huái děng mào zēng wèi jūn liù bǎi míng, dào zhī liáng qī qiān èr bǎi shí bì bó yī qiān èr bǎi pǐ chāo èr bǎi bā dìng, chì zhōng shū shū mì àn zhì. fēng zhī shū mì yuàn shì mù lá hū wèi guǎng píng wáng. guǐ wèi, yíng huò fàn jī shī qì. gēng yín, tài bái jīng tiān. dà chóng ēn fú yuán sì chéng, zhì lóng xǐ yuàn. lóng xìng xīn jiàn xiàn lín yǔ shāng hé, zhāng dé ān yáng xiàn huáng.
夏四月丁卯,簡汰控鶴還本籍。以都水監隸大司農寺。置察罕腦兒捕盜司,秩從七品。庚午,命浙東都元帥鄭祐同江浙軍官教練水軍。辛未,給鈔萬錠修香山永安寺。趙王汝安郡告飢,賑糧八百石。升保定路萬戶府為上萬戶。癸酉,車駕幸上都。丙子,太白晝見。封鄄國大長公主忙哥台為大長公主,賜金印。增也可紥魯忽赤為四十二員。壬午,熒惑犯輿鬼。敕皇子碩德八剌置四宿衛。敕:「僧人田除宋之舊有並世祖所賜外,余悉輸租如制。」阿速衛指揮那懷等冒增衛軍六百名,盜支糧七千二百石、幣帛一千二百匹、鈔二百八錠,敕中書、樞密按治。封知樞密院事木剌忽為廣平王。癸未,熒惑犯積屍氣。庚寅,太白經天。大崇恩福元寺成,置隆禧院。龍興新建縣霖雨傷禾,彰德安陽縣蝗。
wǔ yuè bǐng shēn shuò, yǐ zhōng shū píng zhāng zhèng shì hé sàn wèi zhōng shū zuǒ chéng xiàng, jiāng zhè xíng shěng píng zhāng zhāng lǘ wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, zhī shū mì yuàn shì yě xiān tiě mù ér shòu kāi fǔ yí tóng sān sī. rén yín, zhū wáng tuō hū sī hǎi mí shī yǐ nóng shí chū liè rǎo mín, chì jìn zhǐ zhī, zì jīn shí yuè fāng xǔ chū liè. gǎi hé lín lù wèi hé níng lù. cì zhū wáng ā mù gē chāo wàn dìng, sù sù dié ér àn má sī děng gè qiān dìng. yǐ méng gǔ yì lì tōng zhèng yuàn, zhì pú yáng wáng tuō tuō mù ér wáng fù guān sì yuán, gěi shàng dōu luán yáng yì mǎ sān bǎi pǐ. dīng wèi, jìn shān xiàn xíng gōng jiàn liáng diàn. jǐ yǒu, yǐ xī níng zhōu tián zū shuì kè cì dà zhǎng gōng zhǔ máng gǔ tái, zhèn sù wèi shì liáng èr wàn shí. shēng huí huí sī tiān tāi zhì zhèng sì pǐn. zhāng dé hé nán lǒng xī báo. liù yuè yǐ chǒu shuò, rì yǒu shí zhī. dīng mǎo, tiān yù máo. jǐ sì, tài yīn fàn tiān guān. chì lǐ mèng bó xuǎn zhōng wài cái xué zhī shì rèn zhí hàn lín. gěi yáng mǎ chāo jià, jì lǐng běi gān sù shù jūn zhī pín zhě. rén shēn, jiǎn sì chuān yán é wǔ qiān yǐn. cì chóng fú sì hé nán guān dì bǎi qǐng. dīng hài, chì bà fēng zèng, jiè zuǒ yòu shǒu fǎ dù, qín zhí yè, hū wàng jiǎo xìng jiā guān. cì ān yuǎn wáng chǒu hàn jīn bǎi liǎng yín wǔ bǎi liǎng chāo qiān dìng. gǒng chāng hé zhōu děng lù jī, miǎn cháng fù èr fēn.
五月丙申朔,以中書平章政事合散為中書左丞相,江浙行省平章張驢為中書平章政事,知樞密院事也先鐵木兒授開府儀同三司。壬寅,諸王脫忽思海迷失以農時出獵擾民,敕禁止之,自今十月方許出獵。改和林路為和寧路。賜諸王阿木哥鈔萬錠,速速迭兒、按麻思等各千錠。以蒙古驛隸通政院,置濮陽王脫脫木兒王傅官四員,給上都、灤陽驛馬三百匹。丁未,縉山縣行宮建涼殿。己酉,以西寧州田租、稅課賜大長公主忙古台,賑宿衛士糧二萬石。升回回司天台秩正四品。彰德、河南、隴西雹。六月乙丑朔,日有食之。丁卯,天雨毛。己巳,太陰犯天關。敕李孟博選中外才學之士任職翰林。給羊馬鈔價,濟嶺北、甘肅戍軍之貧者。壬申,減四川鹽額五千引。賜崇福寺河南官地百頃。丁亥,敕罷封贈,誡左右守法度,勤職業,忽妄僥倖加官。賜安遠王丑漢金百兩、銀五百兩、鈔千錠。鞏昌、河州等路飢,免常賦二分。
qiū qī yuè xīn chǒu, dìng nèi zhèng sī guān wèi liù yuán. jìn zhū wáng jìng xuān zhǐ yú gè lù. xǐ zhōng dōu nèi tǎng jīn yín qì guī tài fǔ jiān. cì xīn diàn zhū yì chāo sān qiān bā bǎi dìng, chōng shǐ zhě xì lǐn. guǐ mǎo, zhào jiǎng lì yù shǐ tái. bǐng wǔ, shēng dà sī nóng sī zhì cóng yī pǐn. dì yù sī nóng yuē: nóng sāng yī shí zhī běn, rǔ děng jǔ ān zhī nóng shì zhě yòng zhī. chì zhū wáng xiǎo xuē bù guī jìn níng lù xiāng yuán xiàn mín tián. zhōng shū cān zhèng jiǎ jūn yǐ bìng qǐng gào, cì chāo sān bǎi dìng, gěi ān chē hái xiāng. wù wǔ, tài yīn fàn dōng jǐng.
秋七月辛丑,定內正司官為六員。禁諸王徑宣旨於各路。徙中都內帑、金銀器歸太府監。賜新店諸驛鈔三千八百錠,充使者餼廩。癸卯,詔獎勵御史台。丙午,升大司農司秩從一品。帝諭司農曰:「農桑衣食之本,汝等舉諳知農事者用之。」敕諸王小薛部歸晉寧路襄垣縣民田。中書參政賈鈞以病請告,賜鈔三百錠,給安車還鄉。戊午,太陰犯東井。
bā yuè dīng mǎo, chì tàn mǎ chì jūn yáng mǎ niú yī jiù zhì bǎi shuì qí yī. wù chén, tài bái fàn xuān yuán. xīn wèi, tài yīn fàn tián xīng. dīng chǒu, bà sī yīn jiān. jǐ mǎo, yǐ lì bù shàng shū xǔ shī jìng wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì. gēng chén, chē jià zhì zì shàng dōu. rén wǔ, chén xīng fàn yòu zhí fǎ. zhì shào fǔ jiān, lì dà dū liú shǒu sī. jiǎ shēn, cì zhū wáng kuò kuò chū jīn shù dài yī yín bǎi wǔ shí liǎng chāo èr bǎi dìng. yǐ yǒu, tài bái fàn yòu zhí fǎ. xīn mǎo, chì yún nán shěng yòu chéng ā hū tái děng, lǐng méng gǔ jūn cóng yún nán wáng tǎo bā bǎi xí fù mán. bīn zhōu hàn, mín jī, chū lì jīn cāng mǐ èr wàn shí, jiǎn jià zhèn tiào. níng guó lù jīng xiàn shuǐ, zhèn liáng èr yuè. ān nán guó wáng chén yì jì lái cháo. jiǔ yuè dīng yǒu, zēng jiāng zhè hǎi cáo liáng èr shí wàn shí. wù xū, bà zhēng bā bǎi xí fù mán dà xiǎo chè lǐ mán, yǐ xǐ shū zhāo yù zhī. xīn chǒu, mìng sī tú tián zhōng liáng děng yì zhēn dìng yù huá gōng, sì ruì zōng yù róng. bā bǎi xí fù dà xiǎo chè lǐ mán xiàn xún xiàng jí fāng wù. jiǎ chén, shēng cān yì zhōng shū shěng shì ā bo hǎi yá wèi cān zhī zhèng shì. jū huǒ zhě děng suǒ pèi guó gōng sī tú yìn. dīng sì, tài yīn fàn kàng. rén xū, qióng zhōu lí zéi xiào jù, qiǎn guān zhāo yù.
八月丁卯,敕探馬赤軍羊馬牛依舊制百稅其一。戊辰,太白犯軒轅。辛未,太陰犯填星。丁丑,罷司禋監。己卯,以吏部尚書許師敬為中書參知政事。庚辰,車駕至自上都。壬午,辰星犯右執法。置少府監,隸大都留守司。甲申,賜諸王闊闊出金束帶一、銀百五十兩、鈔二百錠。乙酉,太白犯右執法。辛卯,敕雲南省右丞阿忽台等,領蒙古軍從雲南王討八百媳婦蠻。濱州旱,民飢,出利津倉米二萬石,減價賑糶。寧國路涇縣水,賑糧二月。安南國王陳益稷來朝。九月丁酉,增江浙海漕糧二十萬石。戊戌,罷征八百媳婦蠻、大、小徹里蠻,以璽書招諭之。辛丑,命司徒田忠良等詣真定玉華宮,祀睿宗御容。八百媳婦、大、小徹里蠻獻馴象及方物。甲辰,升參議中書省事阿卜海牙為參知政事。拘火者等所佩國公、司徒印。丁巳,太陰犯亢。壬戌,瓊州黎賊嘯聚,遣官招諭。
dōng shí yuè jiǎ zǐ, yǒu shì yú tài miào. gǎi lóng xìng lù wèi xìng hé lù, cì yín yìn. yún nán xíng shěng yòu chéng suàn zhǐ ér wēi yǒu zuì, guó shī shuò sī jí wò jié ér zòu qǐng shì zhī, dì chì zhī yuē: sēng rén yí sòng fú shū, guān shì qǐ dāng yǔ yé? guǐ wèi, yǐ zhōng shū cān zhī zhèng shì chá hǎn wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì, shāng yì zhōng shū shěng shì. dīng hài, tài yīn fàn píng dào. wù zǐ, tài yīn fàn kàng. hàn lín xué shì chéng zhǐ yù lián chì bù huā děng jìn shùn zōng chéng zōng wǔ zōng shí lù. bà zào chuán tí jǔ sī. xīn mǎo, shè tiān xià. cì lǐ mèng lù zhōu tián èr shí qǐng.
冬十月甲子,有事於太廟。改隆興路為興和路,賜銀印。雲南行省右丞算只兒威有罪,國師搠思吉斡節兒奏請釋之,帝斥之曰:「僧人宜誦佛書,官事豈當與耶?」癸未,以中書參知政事察罕為中書平章政事,商議中書省事。丁亥,太陰犯平道。戊子,太陰犯亢。翰林學士承旨玉連赤不花等進《順宗》、《成宗》、《武宗實錄》。罷造船提舉司。辛卯,赦天下。賜李孟潞州田二十頃。
shí yī yuè wù xū, diào tīng zhāng shē jūn dài bó zhōu děng yì hàn jūn yú běn chù tún tián. jǐ hài, tài yīn fàn lěi bì zhèn. jiǎ chén, bǔ cāng zhōu qún dào ā shī dá ér děng, qín zhī, zhī jiě yǐ xùn. bǐng wǔ, yù liù bù guān wú yú yuè zhōng shū zòu shì. bǐng chén, fēng fù mǎ tuō tuō mù ér wèi qí wáng. gēng shēn, cì zhū wáng kuān chè hū dá mí shī jīn bǎi wǔ shí liǎng yín yī qiān wǔ bǎi liǎng chāo sān qiān dìng bì bó yǒu chà. zhàn chéng guó jìn xī xiàng, miǎn guó zhǔ qiǎn qí xù jí yún nán bù nóng mán qiú zhǎng cén fú lái cháo.
十一月戊戌,調汀、漳畲軍代亳州等翼漢軍於本處屯田。己亥,太陰犯壘壁陣。甲辰,捕滄州群盜阿失答兒等,擒之,支解以徇。丙午,諭六部官毋逾越中書奏事。丙辰,封駙馬脫脫木兒為岐王。庚申,賜諸王寬徹、忽答迷失金百五十兩、銀一千五百兩、鈔三千錠、幣帛有差。占城國進犀象,緬國主遣其婿及雲南不農蠻酋長岑福來朝。
shí èr yuè guǐ hài, zhōng shū píng zhāng zhèng shì lǐ mèng zhì shì, yǐ shū mì fù shǐ zhāng guī wèi zhōng shū píng zhāng zhèng shì. guǐ yǒu, qiǎn shǐ fēn dào jué qiú. rén shēn, jìn wáng yě sūn tiě mù ér suǒ bù gào jī, zhèn chāo yī wàn wǔ qiān dìng. gēng chén, zhī shū mì yuàn shì dá shī mán bà. shěng hǎi dào yùn liáng wàn hù yī yuán, zēng fù wàn hù wèi sì yuán. jiǎ shēn, yíng huò tián xīng chén xīng jù dòu. yīng fāng bù huā jí liè qǐng wǎng hé nán hú guǎng kuò qǔ kǒng què zhēn qín, chì yǐ rǎo mín, bù yǔn. dīng hài, qiǎn guān qí xuě yú shè jì yuè zhèn hǎi dú. shěng chén yán: zhōng shū zhí zài zǒng qiè gāng wéi, bǐ zhě xíng shěng liù bù zhū sī yīng jué bù jué zhě, wǎng wǎng zuò yí zī chéng, yǐ zhì wén fán shì bì. zhào tǐ shì zǔ lì zhōng shū chū yì, dìng nǐ chéng shì yǐ wén, bǐ zūn xíng zhī. chì huí huí hé de rú jiù qí fú, fán cí sòng xī guī yǒu sī, réng jū hái xiān jiàng xǐ shū. wù zǐ, tài yīn fàn yíng huò. jǐ chǒu, zōng wáng nǚ bān dān gěi yì qǔ jiāng nán tián zū, mìng jū hái yì quàn. shì yuè, zhū wáng chūn dān pàn.
十二月癸亥,中書平章政事李孟致仕,以樞密副使張珪為中書平章政事。癸酉,遣使分道決囚。壬申,晉王也孫鐵木兒所部告飢,賑鈔一萬五千錠。庚辰,知樞密院事答失蠻罷。省海道運糧萬戶一員,增副萬戶為四員。甲申,熒惑、填星、辰星聚斗。鷹坊不花即列請往河南、湖廣括取孔雀、珍禽,敕以擾民,不允。丁亥,遣官祈雪於社稷、岳鎮、海瀆。省臣言:「中書職在總挈綱維,比者行省六部諸司應決不決者,往往作疑咨呈,以致文繁事弊。」詔體世祖立中書初意,定擬程式以聞,俾遵行之。敕回回合的如舊祈福,凡詞訟悉歸有司,仍拘還先降璽書。戊子,太陰犯熒惑。己丑,宗王女班丹給驛取江南田租,命拘還驛券。是月,諸王春丹叛。
èr nián chūn zhēng yuè jiǎ wǔ, yǐ chá hǎn nǎo ér děng chù xuān wèi shǐ bó hū wèi yù shǐ dài fū. xīn chǒu, fēng qián shàng shū yòu chéng xiàng qǐ tái pǔ jì wèi ān jí wáng. bǐng wǔ, níng wáng kuò kuò chū hōng. dīng wèi, yǐ tài fǔ qīng tū hū lǔ wèi zhōng shū yòu chéng xiàng. wù shēn, tài yīn fàn sān gōng. jǐ wèi, zhì liáo yáng xíng shěng rú xué tí jǔ sī.
二年春正月甲午,以察罕腦兒等處宣慰使伯忽為御史大夫。辛丑,封前尚書右丞相乞台普濟為安吉王。丙午,寧王闊闊出薨。丁未,以太府卿禿忽魯為中書右丞相。戊申,太陰犯三公。己未,置遼陽行省儒學提舉司。
èr yuè rén xū, gǎi diǎn nèi yuàn wèi zhōng zhèng yuàn, zhì zhèng yī pǐn. jiǎ zǐ, yǐ huáng hòu shòu cè bǎo, qiǎn guān jì gào tiān dì yú nán jiāo jí tài miào. dīng chǒu, rì chì rú zhě. jǐ mǎo, miǎn zhēng yì dōu jī mín suǒ dài guān liáng èr shí wàn shí. gè sì xiū fó shì rì yòng yáng jiǔ qiān sì bǎi sì shí, chì zūn jiù zhì, yì yǐ shū shí. mìng zhāng guī gāng lǐng guó zi xué. gēng chén, jì níng lù jī, jìn niàng jiǔ. xīn sì, zhào yǐ qián liáng zào zuò sù sòng děng shì xī guī yǒu sī, yǐ qīng zhōng shū zhī wù. rén wǔ, xī běi zhū wáng yě xiān bù huā jìn mǎ tuó pú yù. dīng hài, chì: wài rèn guān yīng yǒu gōng tián ér wú zhě, jiē yǐ zhì yuán chāo gěi zhī. yǐ guāi xī fǔ lì bō zhōu xuān fǔ sī. gōng dé shǐ yì lián zhēn děng yǐ fó shì zòu shì zhòng qiú, bù yǔn. dì yù zuǒ yòu yuē: huí huí yǐ bǎo yù yù yú guān, zhèn sī cǐ wù hé zú wèi bǎo, wéi shàn rén nǎi kě wèi bǎo. shàn rén yòng zé bǎi xìng ān, zī guó jiā suǒ yí bǎo yě. sān yuè bǐng shēn, yǐ yù shǐ zhōng chéng tuō huān dá lá hǎn wèi yù shǐ dài fū. gēng zǐ, yíng huò fàn lěi bì zhèn. yǐ jìn níng dà tóng dà níng sì chuān gǒng chāng gān sù jī, jìn jiǔ. bǐng wǔ, cè lì huáng hòu hóng jí lá shì, zhào tiān xià. dīng wèi, huì chū dōng jǐng. rén zǐ, tū hū lǔ yán: chén děng zhí zhuān xiè lǐ, qù qiū zhì chūn kàng hàn, mín jiān fá shí, ér yòu yǔn shuāng yǔ shā, tiān wén shì biàn, jiē yóu bù néng xuān shàng ēn zé, zhì zī zāi yì, qǐ chù chén děng yǐ dāng tiān xīn. dì yuē: shì qǐ guān rǔ bèi yé? qí wù fù yán. yù shǐ zhōng chéng hǎo tiān tǐng shàng shū lùn shí zhèng, dì jiā nà zhī. cì xī sēng shuò sī jí wò jié ér chāo wàn dìng. bǐng chén, yǐ huáng hòu shòu cè bǎo, qiǎn guān gōng xiè tài miào. yǐ kàng hàn jì jiǔ, dì yú gōng zhōng fén xiāng mò dǎo, qiǎn guān fēn dǎo zhū cí, gān yǔ dà zhù. zhào dūn yù quàn kè nóng sāng.
二月壬戌,改典內院為中政院,秩正一品。甲子,以皇后受冊寶,遣官祭告天地於南郊及太廟。丁丑,日赤如赭。己卯,免徵益都饑民所貸官糧二十萬石。各寺修佛事日用羊九千四百四十,敕遵舊制,易以蔬食。命張珪綱領國子學。庚辰,冀寧路飢,禁釀酒。辛巳,詔以錢糧、造作、訴訟等事悉歸有司,以清中書之務。壬午,西北諸王也先不花進馬、駝、璞玉。丁亥,敕:「外任官應有公田而無者,皆以至元鈔給之。」以乖西府隸播州宣撫司。功德使亦憐真等以佛事奏釋重囚,不允。帝諭左右曰:「回回以寶玉鬻於官,朕思此物何足為寶,唯善人乃可為寶。善人用則百姓安,茲國家所宜寶也。」三月丙申,以御史中丞脫歡答剌罕為御史大夫。庚子,熒惑犯壘壁陣。以晉寧、大同、大寧、四川、鞏昌、甘肅飢,禁酒。丙午,冊立皇后弘吉剌氏,詔天下。丁未,彗出東井。壬子,禿忽魯言:「臣等職專燮理,去秋至春亢旱,民間乏食,而又隕霜雨沙,天文示變,皆由不能宣上恩澤,致茲災異,乞黜臣等以當天心。」帝曰:「事豈關汝輩耶?其勿復言。」御史中丞郝天挺上疏論時政,帝嘉納之。賜西僧搠思吉斡節兒鈔萬錠。丙辰,以皇后受冊寶,遣官恭謝太廟。以亢旱既久,帝於宮中焚香默禱,遣官分禱諸祠,甘雨大注。詔敦諭勸課農桑。
xià sì yuè jiǎ zǐ, huì xīng yú sī tiān tāi. guǐ yǒu, cì shòu níng gōng zhǔ tuó tuó sān shí liù. yǐ hài, chē jià xìng shàng dōu. bǐng zǐ, gāo lì wáng cí wèi, yǐ qí shì zǐ wáng dào wèi zhēng dōng xíng zhōng shū shěng zuǒ chéng xiàng shàng zhù guó, fēng gāo lì guó wáng. xīn sì, jiā yù shǐ dài fū bó hū kāi fǔ yí tóng sān sī tài fù. rén wǔ, zhì zhōng ruì sī, zhì zhèng sì pǐn. jiǎ shēn, zhào lín xuǎn xián shì, zuǎn xiū guó shǐ. yǐ yǒu, yù shǐ tái chén yán: fù rén yín yuán tè zhǐ, làn shòu guān jué. huī zhèng xuān huī yòng rén, lǜ duō zuì fèi zhī liú. jìn shì tuō wèi pín fá, hù zòu ēn shǎng. xī sēng yǐ zuò fó shì zhī gù, lèi shì zhòng qiú. wài rèn zhī guān, shēn fàn xíng xiàn, zhé yíng qiú nèi zhǐ yǐ miǎn zuì. zhū wáng fù mǎ sì guān chén liáo tǔ tián měi suì zhēng zū, yì jí wèi rǎo mín. qǐng xī gé qí bì. zhì yuē: kě. zhào bà bù jí zhī yì. zhēn dìng bǎo dìng hé jiān dà níng lù jī, bìng miǎn jīn nián tián zū shí zhī sān, réng jìn niàng jiǔ. ān nán guó qiǎn shǐ lái gòng fāng wù.
夏四月甲子,翽星於司天台。癸酉,賜壽寧公主橐駝三十六。乙亥,車駕幸上都。丙子,高麗王辭位,以其世子王燾為征東行中書省左丞相、上柱國,封高麗國王。辛巳,加御史大夫伯忽開府儀同三司、太傅。壬午,置中瑞司,秩正四品。甲申,詔遴選賢士,纂修國史。乙酉,御史台臣言:「富人夤緣特旨,濫受官爵。徽政、宣徽用人,率多罪廢之流。近侍托為貧乏,互奏恩賞。西僧以作佛事之故,累釋重囚。外任之官,身犯刑憲,輒營求內旨以免罪。諸王、駙馬、寺觀、臣僚土田每歲征租,亦極為擾民。請悉革其弊。」制曰:「可。」詔罷不急之役。真定、保定、河間、大寧路飢,並免今年田租十之三,仍禁釀酒。安南國遣使來貢方物。
wǔ yuè xīn chǒu, shēng zhōng shū yòu chéng wù bó dū lá wèi píng zhāng zhèng shì, zuǒ chéng bā lá tuō yīn wèi yòu chéng, cān zhī zhèng shì ā bo hǎi yá wèi zuǒ chéng, cān yì zhōng shū shěng shì tū lǔ huā tiě mù ér wèi cān zhī zhèng shì, shùn dé jì níng lù jī, chén zhōu shuǐ, zhèn yǐ mǐ chāo, réng jìn niàng jiǔ. tán zhōu jí huò lù xiàn nǎn. liù yuè jǐ wèi shuò, jīng shī dì zhèn. guǐ hài, tū hū lǔ děng yǐ zāi yì qǐ cì fàng chù, bù yǔn. bǐng yín, jīng shī dì zhèn. xīn wèi, yǐ cān zhī zhèng shì xǔ sī jìng gāng lǐng guó zi xué. yǐ hài, zhào yù sēng sú biàn sòng, yǒu sī jí zhǔ sēng tóng wèn, xù zhì tǔ tián, rú lì shū shuì. bǐng zǐ, cì zhū wáng àn huī jīn wǔ shí liǎng yín qī bǎi wǔ shí liǎng jīn shù dài yī bì bó gè sì shí pǐ. jǐ mǎo, hé dōng lián fǎng shǐ zhào jiǎn yán: qǐng xuǎn fāng zhèng bó qià zhī shì, rèn hàn lín shì dú shì jiǎng xué shì, jiǎng míng zhì dào, yǐ guǎng shèng tīng. cóng zhī. yù shǐ tái chén yán: bǐ nián lián fǎng sī duō bù xī xīn fèng zhí, yí lìng jiān chá yù shǐ jiǎn hé míng shí ér chù zhì zhī. guǎng hǎi jí yún nán gān sù dì yuǎn, qiān diào zhě dàn fú kěn wǎng, qǐ jīn hòu jiā yī děng guān zhī. zhì yuē: kě. rén wǔ, mìng jiān chá yù shǐ jiǎn chá jiān xué guān, kǎo qí diàn zuì. guǐ wèi, mìng wěi guān jiǎn tài wèi shì. jiǎ shēn, jiàn chóng wén gé yú guó zi jiān. gěi mǎ wàn pǐ yǔ bīn wáng nán hū lǐ děng jūn shì zhī pín fá zhě. yǐ sòng rú zhōu dūn yí chéng hào hào dì yí zhāng zài shào yōng sī mǎ guāng zhū xī zhāng shì lǚ zǔ qiān jí gù zhōng shū zuǒ chéng xǔ héng cóng sì kǒng zǐ miào tíng. shàng dōu mín jī, chū mǐ wǔ qiān dàn jiǎn jià zhèn tiào. hé jué chén bó suī zhōu kāi fēng chén liú xiàn, méi mín tián lú.
五月辛丑,升中書右丞兀伯都剌為平章政事,左丞八剌脫因為右丞,參知政事阿卜海牙為左丞,參議中書省事禿魯花鐵木兒為參知政事,順德、冀寧路飢,辰州水,賑以米、鈔,仍禁釀酒。檀州及獲鹿縣蝻。六月己未朔,京師地震。癸亥,禿忽魯等以災異乞賜放黜,不允。丙寅,京師地震。辛未,以參知政事許思敬綱領國子學。乙亥,詔諭僧俗辯訟,有司及主僧同問,續置土田,如例輸稅。丙子,賜諸王按灰金五十兩、銀七百五十兩、金束帶一、幣帛各四十匹。己卯,河東廉訪使趙簡言:「請選方正博洽之士,任翰林侍讀、侍講學士,講明治道,以廣聖聽。」從之。御史台臣言:「比年廉訪司多不悉心奉職,宜令監察御史檢核名實而黜陟之。廣海及雲南、甘肅地遠,遷調者憚弗肯往,乞今後加一等官之。」制曰:「可。」壬午,命監察御史檢察監學官,考其殿最。癸未,命委官簡汰衛士。甲申,建崇文閣於國子監。給馬萬匹與豳王南忽里等軍士之貧乏者。以宋儒周敦頤、程顥、顥弟頤、張載、邵雍、司馬光、朱熹、張栻、呂祖謙及故中書左丞許衡從祀孔子廟廷。上都民飢,出米五千石減價賑糶。河決陳、亳、睢州、開封、陳留縣,沒民田廬。
qiū qī yuè jǐ chǒu shuò, suì xīng fàn dōng jǐng. xīn mǎo, tài bái zhòu jiàn. guǐ sì, yǐ zuò fó shì, shì qiú tú èr shí jiǔ rén. cì xuān níng wáng tiě mù ér bù huā bì bó bǎi èr shí pǐ, ān yuǎn wáng yì sī dān děng gè bǎi pǐ. bǎo dìng zhēn dìng hé jiān mín liú bù zhǐ, mìng suǒ zài yǒu sī gěi liáng liǎng yuè, réng xī miǎn jīn nián chà shuì, zhū bèi zāi dì bìng chí shān zé zhī jìn, liè zhě wú rù qí jìng. jiǎ wǔ, zhì què chá pī yàn suǒ bìng chá yóu jú guān. yǐ wèi, tài bái zhòu jiàn. gēng zǐ, lì zhǎng qiū sì, zhǎng wǔ zōng huáng hòu gōng zhèng, zhì sān pǐn. chì wèi wáng ā mù gē suì cì wài, gěi chāo wàn dìng. cì fù mǎ tuō tiě mù ér jīn bǎi wǔ shí liǎng yín qī bǎi wǔ shí liǎng chāo èr qiān dìng bì bó wǔ shí pǐ. xīn chǒu, fù lì sì chuān děng chù rú xué tí jǔ sī. rén yín, jīng shī dì zhèn. miǎn dà níng lù jīn suì yán kè. dīng wèi, cì zhū wáng huǒ luó sī mí tuō huān nán hū lǐ fù mǎ máng wù dài jīn èr bǎi liǎng yín yī qiān èr bǎi liǎng chāo yī qiān liù bǎi dìng bì bó gè yǒu chà. jǐ yǒu, gǎi huái dōng huái xī dào xuān wèi sī wèi huái dōng xuān wèi sī, yǐ huái xī sān lù lì hé nán shěng. chì shǒu lìng quàn kè nóng sāng, qín zhě shēng qiān, dài zhě chù jiàng, zhe wèi lìng. bǐng chén, tài bái zhòu jiàn. dīng sì, tài bái jīng tiān. yún zhōu méng gǔ jūn fá shí, hù gěi mǐ yī shí. xìng guó shǔ xiàn nǎn, fā mǐ zhèn zhī.
秋七月己丑朔,歲星犯東井。辛卯,太白晝見。癸巳,以作佛事,釋囚徒二十九人。賜宣寧王鐵木兒不花幣帛百二十匹,安遠王、亦思丹等各百匹。保定、真定、河間民流不止,命所在有司給糧兩月,仍悉免今年差稅,諸被災地並弛山澤之禁,獵者毋入其境。甲午,置榷茶批驗所並茶由局官。乙未,太白晝見。庚子,立長秋寺,掌武宗皇后宮政,秩三品。敕衛王阿木哥歲賜外,給鈔萬錠。賜駙馬脫鐵木兒金百五十兩、銀七百五十兩、鈔二千錠、幣帛五十匹。辛丑,復立四川等處儒學提舉司。壬寅,京師地震。免大寧路今歲鹽課。丁未,賜諸王火羅思迷、脫歡、南忽里、駙馬忙兀帶金二百兩、銀一千二百兩、鈔一千六百錠、幣帛各有差。己酉,改淮東淮西道宣慰司為淮東宣慰司,以淮西三路隸河南省。敕守令勸課農桑,勤者升遷,怠者黜降,著為令。丙辰,太白晝見。丁巳,太白經天。雲州蒙古軍乏食,戶給米一石。興國屬縣蝻,發米賑之。
bā yuè wù wǔ shuò, tài bái zhòu jiàn. yáng zhōu lù chóng míng zhōu dà fēng, hǎi cháo fàn yì, piào méi mín jū. rén xū, suì xīng fàn dōng jǐng. dīng mǎo, chē jià zhì zì shàng dōu. gēng wǔ, yǐ shì yù shǐ xuē jū jìng wèi zhōng shū cān zhī zhèng shì. rén wǔ, tài yīn fàn yú guǐ. jiǔ yuè, yǐ xiāng ér jiā sī bā wèi dì shī. guǐ sì, yǐ xuān huī yuàn shǐ wán zé zhī shū mì yuàn shì. wù shēn, fēng tuō huān wèi ān dìng wáng, cì jīn yìn. chì zhèn jiāng lù jiàn yín shān sì, wù xǐ sì bàng yíng zhǒng. jīng shī dà hàn, dì wèn mǐ zāi zhī dào, hàn lín xué shì chéng jù fū jǔ tāng dǎo sāng lín shì, dì jiǎng yù zhī.
八月戊午朔,太白晝見。揚州路崇明州大風,海潮泛溢,漂沒民居。壬戌,歲星犯東井。丁卯,車駕至自上都。庚午,以侍御史薛居敬為中書參知政事。壬午,太陰犯輿鬼。九月,以相兒加思巴為帝師。癸巳,以宣徽院使完澤知樞密院事。戊申,封脫歡為安定王,賜金印。敕鎮江路建銀山寺,勿徙寺傍塋冢。京師大旱,帝問弭災之道,翰林學士程鉅夫舉湯禱桑林事,帝獎諭之。
dōng shí yuè jǐ mǎo, chì zhōng shū shěng yì xíng kē jǔ. fēng bù dá shī lǐ wèi ān dé wáng. xīn wèi, xǐ kūn shān zhōu zhì yú tài cāng, chāng píng xiàn zhì yú xīn diàn. guǐ wèi, yǐ liáo yáng lù zhī yì zhōu lì liáo yáng xíng shěng. fù zhì méng yīn xiàn, lì jǔ zhōu. yǐ yǒu, jīng biǎo gāo zhōu mín xiāo yì qī zhào shì zhēn jié, miǎn qí jiā kē chà.
冬十月己卯,敕中書省議行科舉。封不答失里為安德王。辛未,徙崑山州治於太倉,昌平縣治於新店。癸未,以遼陽路之懿州隸遼陽行省。復置蒙陰縣,隸莒州。乙酉,旌表高州民蕭乂妻趙氏貞節,免其家科差。
shí yī yuè rén yín, chì hàn rén nán rén gāo lì rén sù wèi, fēn sī shàng dōu, wù gěi gōng shǐ. jiǎ chén, xíng kē jǔ. zhào tiān xià yǐ huáng qìng sān nián bā yuè, tiān xià jùn xiàn xìng qí xián zhě néng zhě, chōng gòng yǒu sī, cì nián èr yuè, huì shì jīng shī, zhōng xuǎn zhě qīn shì yú tíng, cì jí dì chū shēn yǒu chà. dì wèi shì chén yuē: zhèn suǒ yuàn zhě, ān bǎi xìng yǐ tú zhì zhì, rán fěi yòng rú shì, hé yǐ zhì cǐ. shè kē qǔ shì, shù jǐ dé zhēn rú zhī yòng, ér zhì dào kě xìng yě.
十一月壬寅,敕漢人、南人、高麗人宿衛,分司上都,勿給弓矢。甲辰,行科舉。詔天下以皇慶三年八月,天下郡縣興其賢者、能者,充貢有司,次年二月,會試京師,中選者親試於廷,賜及第出身有差。帝謂侍臣曰:「朕所願者,安百姓以圖至治,然匪用儒士,何以致此。設科取士,庶幾得真儒之用,而治道可興也。」
shí èr yuè xīn yǒu, kě lǐ mǎ dīng shàng suǒ biān wàn nián lì. fā mǐ wǔ qiān dàn, zhèn ā zhǐ jí bù zhī pín fá zhě. hǎi dōu dōu wa shǔ hù nèi fù, chì suǒ zài gěi yī liáng. bǐng zǐ, dìng bǎi guān zhì shì zī gé. jiǎ shēn, zhào chì hǎi dào cáo yùn wàn hù fǔ. jīng shī yǐ jiǔ hàn, mín duō jí yì, dì yuē: cǐ jiē zhèn zhī zé yě, chì zǐ hé zuì! míng rì, dà xuě. yǐ jiā dìng zhōu dé huà xiàn mín zāi, fā sù zhèn zhī.
十二月辛酉,可里馬丁上所編《萬年曆》。發米五千石,賑阿只吉部之貧乏者。海都、都哇屬戶內附,敕所在給衣糧。丙子,定百官致仕資格。甲申,詔飭海道漕運萬戶府。京師以久旱,民多疾疫,帝曰:「此皆朕之責也,赤子何罪!」明日,大雪。以嘉定州、德化縣民災,發粟賑之。