fāng jì gōng yì fù
◎方技(工藝附)
zì xī dì wáng bó xìng, suī xīng lì yī bo fāng shù yì néng zhī shì, mò bù guò jué yú rén, lèi fēi hòu lái suǒ jí, gài tiān yùn yě. yuán yǒu zhōng tǔ, jù gōng yì rén, shēn jiān shù qì zhě, jiē yīng qī ér chū, xiāng yǔ lì fǎ chuàng zhì, kāi wù chéng wù, yǐ fǔ chéng dà yè, yì yún shèng zāi. ruò dào liú shì zi, suǒ xié duō fāng, shì shì féng shí, jì jiē bié wèi zhī chuán. qí tā yǐ shù shù yán shì zhé yàn, jí yǐ yī zhe xiào, bèi guāng chǒng zhě shén zhòng. jiù shǐ duō què fú lù, jīn qǔ qí shì jī kě jiàn zhě, wèi fāng jì piān. ér yǐ gōng yì guì xiǎn, yì fù jiàn yān.
自昔帝王勃興,雖星曆醫卜方術異能之士,莫不過絕於人,類非後來所及,蓋天運也。元有中土,巨公異人,身兼數器者,皆應期而出,相與立法創製,開物成務,以輔成大業,亦云盛哉。若道流釋子,所挾多方,事適逢時,既皆別為之傳。其他以術數言事輒驗,及以醫著效,被光寵者甚眾。舊史多闕弗錄,今取其事跡可見者,為《方技篇》。而以工藝貴顯,亦附見焉。
tián zhōng liáng, zì zhèng qīng, qí xiān píng yáng zhào chéng rén, jīn wáng, xǐ zhōng shān. zhōng liáng hǎo xué, tōng rú jiā zá jiā yán. cháng shí tài bǎo liú bǐng zhōng yú wēi shí. bǐng zhōng jiàn yú shì zǔ, qiǎn shǐ zhào zhì, dì shì qí zhuàng mào bù qū, gù wèi shì chén yuē: shì suī yǐ yīn yáng jiā jìn, bì jiāng wèi guó yòng. é zhǐ xī xù dì èr rén wèi zhōng liáng yuē: bǐ shǒu zhōng wò hé wù? zhōng liáng duì yuē: jī luǎn yě. guǒ rán. dì xǐ, yòu yuē: zhèn yǒu shì yíng xīn, rǔ shì zhàn zhī. duì yuē: yǐ chén shù tuī zhī, dāng shì yī míng sēng bìng ěr. dì yuē: rán, guó shī yě. suì qiǎn zuǒ shì yí fèng yù yě xiān nǎi sòng zhōng liáng sī tiān tāi, gěi bǐ zhá, lìng bǐng zhōng shì xīng lì dùn jiǎ zhū shū. bǐng zhōng zòu yuē: suǒ shì jiē tōng, sī tiān zhū shēng xiān yǒu jí zhě. zhào guān zhī sī tiān. dì yuē: zhèn yòng bīng jiāng nán, kùn yú xiāng fán, lěi nián bù jué, nài hé? zhōng liáng duì yuē: zài yǒu nián yǐ.
田忠良,字正卿,其先平陽趙城人,金亡,徙中山。忠良好學,通儒家、雜家言。嘗識太保劉秉忠於微時。秉忠薦於世祖,遣使召至,帝視其狀貌步趨,顧謂侍臣曰:「是雖以陰陽家進,必將為國用。」俄指西序第二人謂忠良曰:「彼手中握何物?」忠良對曰:「雞卵也。」果然。帝喜,又曰:「朕有事縈心,汝試占之。」對曰:「以臣術推之,當是一名僧病耳。「帝曰:「然,國師也。」遂遣左侍儀奉御也先乃送忠良司天台,給筆札,令秉忠試星曆、遁甲諸書。秉忠奏曰:「所試皆通,司天諸生鮮有及者。」詔官之司天。帝曰:「朕用兵江南,困於襄樊,累年不決,奈何?」忠良對曰:「在酉年矣。」
zhì yuán shí yī nián, a lǐ hǎi yá zòu qǐng lǜ shí wàn zhòng dù jiāng, cháo yì nán zhī, dì mì wèn yuē: rǔ shì shì zhī, jì fǒu? zhōng liáng duì yuē: jì. dì liè yú liǔ lín, yù wò diàn, shì chén shén zhòng, gù zhōng liáng yuē: jīn bài yī dà jiāng qǔ jiāng nán, zhèn xīn yǐ dìng, guǒ hé rén yé? zhōng liáng huán shì zuǒ yòu, mù yī rén, duì yuē: shì wěi zhàng fū, kě shǔ dà shì. dì xiào yuē: cǐ bó yán yě, wèi xī wáng xù liè wù shǐ, zhèn yǐ qí cái liú yòng zhī, rǔ shí zhèn xīn. cì chāo wǔ bǎi guàn yī yī xí. qī yuè shí wǔ rì yè, bái qì guàn sān tái, dì wèn hé xiáng, zhōng liáng duì yuē: sān gōng qí sǐ hū! wèi jǐ, tài bǎo liú bǐng zhōng zú. bā yuè, dì chū liè, zhù niǎn zhào zhōng liáng yuē: zhèn yǒu suǒ yí, rǔ zhī hé wù, hái kě fù dé fǒu? duì yuē: qí shù zhū hū? míng rì, èr shí lǐ wài rén dāng yǒu de ér lái xiàn zhě. yǐ ér guǒ rán. dì xǐ, cì yǐ diāo qiú. shí yuè, yǒu zhǐ wèn zhōng liáng: nán zhēng jiāng shì néng dù jiāng fǒu? láo shī fèi cái, zhèn shén yōu zhī. zhōng liáng zòu yuē: míng nián zhēng yuè dāng zòu jié yǐ.
至元十一年,阿里海牙奏請率十萬眾渡江,朝議難之,帝密問曰:「汝試筮之,濟否?」忠良對曰:「濟。」帝獵於柳林,御幄殿,侍臣甚眾,顧忠良曰:「今拜一大將取江南,朕心已定,果何人耶?」忠良環視左右,目一人,對曰:「是偉丈夫,可屬大事。」帝笑曰:「此伯顏也,為西王旭烈兀使,朕以其才留用之,汝識朕心。」賜鈔五百貫、衣一襲。七月十五日夜,白氣貫三台,帝問何祥,忠良對曰:「三公其死乎!」未幾,太保劉秉忠卒。八月,帝出獵,駐輦召忠良曰:「朕有所遺,汝知何物,還可復得否?」對曰:「其數珠乎?明日,二十里外人當有得而來獻者。」已而果然。帝喜,賜以貂裘。十月,有旨問忠良:「南征將士能渡江否?勞師費財,朕甚憂之。」忠良奏曰:「明年正月當奏捷矣。」
shí èr nián zhēng yuè, shī qǔ è zhōu, chéng xiàng bó yán qiǎn shǐ lái xiàn sòng bǎo, yǒu yù xiāng lú, chuò yǐ cì zhōng liáng, jí jīn zhī wén shí pǐ. èr yuè, dì bù yù, zhào zhōng liáng wèi yuē: huò yán zhèn jīn suì bù jiā, rǔ shù yún hé? zhōng liáng duì yuē: shèng tǐ xíng zì ān yǐ. sān yuè, dì jí yù, cì yín wǔ bǎi liǎng yī cái sān shí pǐ. wǔ yuè, chē jià qīng shǔ shàng dōu, qiǎn shǐ lái zhào yuē: pàn zhě jìn rù shān líng, jiǔ ér bù qù, rǔ yǔ hé lǐ huò sūn lǜ zhòng wǎng shì zhī. jì zhì, shān líng rú gù, é ér pàn bīng dà zhì, wéi zhī sān zā, sān rì bù jiě. zhōng liáng yǐn zhòng yè guī, dí shū bù jué, hé lǐ huò sūn yǐ wèi shén, bái qí shì yú dì, cì huáng jīn shí liǎng. bā yuè, yǐ hǎi dōu wèi biān huàn, qiǎn huáng zǐ běi píng wáng nà mù hǎn chéng xiàng ān tóng zhēng zhī, zhōng liáng zòu yuē: bù jí, jiāng yǒu pàn zhě. dì bù yuè. shí èr yuè, zhū wáng xī lǐ jí jié huáng zǐ chéng xiàng yǐ rù hǎi dōu, dì zhào zhōng liáng yuē: zhèn jǐ xìn chán yán zuì rǔ, jīn rú rǔ yán, rǔ sì shén zhì dǎo, suī huáng jīn zhèn suǒ bù lìn. zhōng liáng duì yuē: wú shì yú shén, huáng zǐ wèi nián dāng hái. hòu guǒ rán. shí sì nián bā yuè, chē jià zhù lóng xìng běi, zhōng liáng zòu yuē: xī lǐ jí zhī pàn, yǐ ān tóng zhī shí bù bǐ jí yě. jīn sù wèi zhī shì, rì shí yī guā, qǐ néng chōng jī, qiè yǒu yuàn yán yǐ. dì nù, chī zhǔ shàn èr rén, bǐ jūn qí shí. shí wǔ nián sān yuè, biàn liáng hé qīng sān bǎi lǐ, dì yuē: xiàn zōng shēng, hé qīng zhèn shēng, hé yòu qīng jīn hé yòu qīng, hé yé? zhōng liáng duì yuē: yīng zài huáng tài zǐ gōng yǐ. dì yǔ fú bǎo láng dǒng wén zhōng yuē: shì bù wàng yán, dài yǒu zhēng yě.
十二年正月,師取鄂州,丞相伯顏遣使來獻宋寶,有玉香爐,輟以賜忠良,及金織文十匹。二月,帝不豫,召忠良謂曰:「或言朕今歲不嘉,汝術云何?」忠良對曰:「聖體行自安矣。」三月,帝疾愈,賜銀五百兩、衣材三十匹。五月,車駕清暑上都,遣使來召曰:「叛者浸入山陵,久而不去,汝與和禮霍孫率眾往視之。」既至,山陵如故,俄而叛兵大至,圍之三匝,三日不解。忠良引眾夜歸,敵殊不覺,和禮霍孫以為神,白其事於帝,賜黃金十兩。八月,以海都為邊患,遣皇子北平王那木罕、丞相安童征之,忠良奏曰:「不吉,將有叛者。」帝不悅。十二月,諸王昔里吉劫皇子、丞相以入海都,帝召忠良曰:「朕幾信讒言罪汝,今如汝言,汝祀神致禱,雖黃金朕所不吝。」忠良對曰:「無事於神,皇子未年當還。」後果然。十四年八月,車駕駐隆興北,忠良奏曰:「昔里吉之叛,以安童之食不彼及也。今宿衛之士,日食一瓜,豈能充飢,竊有怨言矣。」帝怒,笞主膳二人,俾均其食。十五年三月,汴梁河清三百里,帝曰:「憲宗生,河清;朕生,河又清;今河又清,何耶?」忠良對曰:「應在皇太子宮矣。」帝語符寶郎董文忠曰:「是不妄言,殆有徵也。」
shí bā nián, tè mìng wèi tài cháng chéng. shào fǔ wèi zhū wáng chāng tóng jiàn zhái yú tài miào nán, zhōng liáng wǎng pū qí zhù, shào fǔ zòu zhī, dì wèn zhōng liáng, duì yuē: tài miào qián qǐ zhū wáng jiàn zhái suǒ yé? dì yuē: qīng yán shì yě. yòu zòu yuē: tài miào qián wú chí dào, fēi lǐ yě. jí chì zhōng shū pì dào. guó zhì, shí yuè shàng jí, yǒu shì yú tài miào. huò qǐng shēng bù yòng niú, zhōng liáng zòu yuē: liáng wǔ dì yòng miàn wèi xī shēng, hòu rú hé yé? cóng zhī. qiān tài cháng shǎo qīng. èr shí nián, jiāng zhēng rì běn guó, zhào zhōng liáng zé rì chū shī, zhōng liáng zòu yuē: pì lòu hǎi yú, hé zú láo tiān gē. bù tīng. èr shí sì nián, qǐng jiàn tài shè yú cháo yòu, jiàn jiāo tán yú guó nán. é jiān yǐn jìn shǐ. èr shí jiǔ nián, qiān tài cháng qīng.
十八年,特命為太常丞。少府為諸王昌童建宅於太廟南,忠良往仆其柱,少府奏之,帝問忠良,對曰:「太廟前豈諸王建宅所耶?」帝曰:「卿言是也。」又奏曰:「太廟前無馳道,非禮也。」即敕中書辟道。國制,十月上吉,有事於太廟。或請牲不用牛,忠良奏曰:「梁武帝用面為犧牲,後如何耶?」從之。遷太常少卿。二十年,將征日本國,召忠良擇日出師,忠良奏曰:「僻陋海隅,何足勞天戈。」不聽。二十四年,請建太社於朝右,建郊壇於國南。俄兼引進使。二十九年,遷太常卿。
dà dé yuán nián, qiān zhāo wén guǎn dà xué shì zhōng fèng dài fū, jiān tài cháng tài qīng. shí yī nián, chéng zōng bēng, ā hū tái děng chí yì móu, jiāng yǐ huáng hòu jiào, fù chéng zōng yú miào. zhōng liáng zhēng yuē: sì huáng dì fù xiān dì yú miào, lǐ yě huáng hòu jiào, fēi zhì yě. ā hū tái děng nù yuē: zhì zì tiān jiàng yé? rǔ bù wèi sǐ, gǎn jǔ dà shì! zhōng liáng jìng bù cóng. jì ér rén zōng yǐ tài dì fèng huáng tài hòu zhì zì huái zhōu, qián yǔ mì móu zhū ā hū tái děng. wǔ zōng jí wèi, jìn róng lù dài fū dà sī tú, cì yín yìn. rén zōng jí wèi, yòu jìn guāng lù dài fū, lǐng tài cháng lǐ yí yuàn shì. yán yòu sì nián zhēng yuè zú, nián qī shí wǔ. zèng tuī zhōng shǒu zhèng zuǒ yùn gōng chén tài shī kāi fǔ yí tóng sān sī shàng zhù guó, zhuī fēng zhào guó gōng, shì zhōng xiàn.
大德元年,遷昭文館大學士、中奉大夫,兼太常太卿。十一年,成宗崩,阿忽台等持異謀,將以皇后教,祔成宗於廟。忠良爭曰:「嗣皇帝祔先帝於廟,禮也;皇后教,非制也。」阿忽台等怒曰:「制自天降耶?汝不畏死,敢沮大事!」忠良竟不從。既而仁宗以太弟奉皇太后至自懷州,潛與密謀誅阿忽台等。武宗即位,進榮祿大夫、大司徒,賜銀印。仁宗即位,又進光祿大夫,領太常禮儀院事。延祐四年正月卒,年七十五。贈推忠守正佐運功臣、太師、開府儀同三司、上柱國,追封趙國公,諡忠獻。
zi tiān zé, hàn lín shì jiǎng xué shì jiā yì dài fū zhī zhì gào jiān xiū guó shǐ.
子天澤,翰林侍講學士、嘉議大夫、知制誥兼修國史。
jìn dé jìn, qí xiān lù zhōu rén, hòu xǐ dà míng. zǔ xuán, yè rú. fù xiáng, shī shì líng chuān hǎo wēn, jiān shàn xīng lì. jīn mò bīng luàn, yǔ mǔ xiāng shī, mǔ bēi qì ér máng, xiáng fǎng dé zhī, shì qí mù, bǎi rì fù míng, rén chēng qí xiào. guó chū, yù chū gàn liú mǐn xíng shěng yú yàn, pì xiáng zhì mù xià, pèi yǐ jīn fú. shí fān shuài dé shàn shēng shā, wú gū zhě duō lài xiáng yǐ miǎn. zèng jí xián dà xué shì, shì ān jìng.
靳德進,其先潞州人,後徙大名。祖璇,業儒。父祥,師事陵川郝溫,兼善星曆。金末兵亂,與母相失,母悲泣而盲,祥訪得之,舐其目,百日復明,人稱其孝。國初,玉出干劉敏行省於燕,辟祥置幕下,佩以金符。時藩帥得擅生殺,無辜者多賴祥以免。贈集賢大學士,諡安靖。
dé jìn wèi rén cái biàn, yòu dú shū, néng tōng dà yì, fù mò, yì zì kè lì, yóu jīng yú xīng lì zhī xué. shì zǔ mìng tài bǎo bǐng zhōng xuǎn tài shǐ guān shǔ, dé jìn yǐ xuǎn shòu tiān wén xīng lì bǔ shì sān kē guǎn gōu, fán jiāo shí chán cì liù qì qīn lì, suǒ yán xiū jiù zhé yīng. shí yīn tiān xiàng yǐ jìn guī jiàn, duō suǒ bì yì. lèi qiān mì shū jiān, zhǎng sī tiān shì. cóng zhēng pàn wáng nǎi yán, kuí dù rì shí, lǜ zhōng jī huì. zhū jiāng yù jiǎo jué qí dǎng, dé jìn dú chén tiān dào hǎo shēng, qǐng huǎn shī yǐ dài qí jiàng. é zòu yán: pàn shǐ yóu huò yú yāo yán, suì móu bù guǐ, yí kuò tiān xià shù shì, shè yīn yáng jiào guān, shǐ xùn xué zhě, réng suì gòng yǒu chéng zhě yī rén. dì cóng zhī, suì zhe wèi lìng.
德進為人材辨,幼讀書,能通大義,父歿,益自刻勵,尤精於星曆之學。世祖命太保秉忠選太史官屬,德進以選授天文、星曆、卜筮三科管勾,凡交蝕躔次、六氣侵沴,所言休咎輒應。時因天象以進規諫,多所裨益。累遷秘書監,掌司天事。從征叛王乃顏,揆度日時,率中機會。諸將欲剿絕其黨,德進獨陳天道好生,請緩師以待其降。俄奏言:「叛始由惑於妖言,遂謀不軌,宜括天下術士,設陰陽教官,使訓學者,仍歲貢有成者一人。」帝從之,遂著為令。
chéng zōng yǐ huáng sūn fǔ jūn běi biān, dì qiǎn shǐ shòu huáng tài zǐ bǎo, dé jìn yù zài háng, fán gōng zhàn qǔ shèng, jiē yù kè qī rì, wú bù yàn zhě. yì jiān yán shì dé shī, duō suǒ bì yì. chéng zōng jí wèi, lì chén shì zǔ jìn xián nà jiàn zī xún zhì luàn zhī yuán, dì jiā nà zhī. shòu zhāo wén guǎn dà xué shì, zhī tài shǐ yuàn, lǐng sī tiān tāi shì, cì jīn dài yàn fú. dū chéng yǐ dí shān lǐn, huò qǐng yǐ wǎ yì zhī, dì yǐ wèn dé jìn, duì yuē: ruò shì yì zhòu xìng, wù bì yǒng guì, mín lì zhòng kùn, chén yú wèi jiàn qí kě. yì suì qǐn. chì zhōng shū zì jīn fán jí yì zhèng shì, bì shǐ dé jìn yù yān. suǒ jiàn míng duō jiàn yú shī xíng. xún yǐ bìng gài xián. rén zōng shí zài dōng gōng, tè lìng zhōng shū jiā guān yǐ liú zhī. huì chē jià zì shàng jīng hái, zhào jiàn bái hǎi xíng gōng, shòu zī dé dài fū zhōng shū yòu chéng, yì tōng zhèng yuàn shì. rén zōng jí wèi, mìng lǐng tài shǐ yuàn shì, lì cí bù yǔn. yǐ jí zú yú wèi. zèng tuī chéng zàn zhì gōng chén róng lù dài fū dà sī tú zhù guó wèi guó gōng, shì wén mù. zi tài, gōng bù shì láng.
成宗以皇孫撫軍北邊,帝遣使授皇太子寶,德進預在行,凡攻戰取勝,皆豫剋期日,無不驗者。亦間言事得失,多所裨益。成宗即位,歷陳世祖進賢納諫、諮詢治亂之原,帝嘉納之。授昭文館大學士,知太史院,領司天台事,賜金帶宴服。都城以荻苫廩,或請以瓦易之,帝以問德進,對曰:「若是役驟興,物必踴貴,民力重困,臣愚未見其可。」議遂寢。敕中書自今凡集議政事,必使德進預焉。所建明多見於施行。尋以病丐閒。仁宗時在東宮,特令中書加官以留之。會車駕自上京還,召見白海行宮,授資德大夫、中書右丞,議通政院事。仁宗即位,命領太史院事,力辭不允。以疾卒於位。贈推誠贊治功臣、榮祿大夫、大司徒、柱國、魏國公,諡文穆。子泰,工部侍郎。
zhāng kāng, zì rǔ ān, hào míng yuǎn, tán zhōu xiāng tán rén. zǔ ān hòu, fù shì yīng. kāng zǎo gū lì xué, páng tōng shù shù. sòng lǚ wén dé jiāng wàn lǐ liú mèng yán jiē tuī zhòng zhī, pì zhì mù xià. sòng wáng, yǐn héng shān. zhì yuán shí sì nián, shì zǔ qiǎn zhōng chéng cuī yù sì nán yuè, jiù fǎng yǐn yì. yù xiōng hú nán xíng shěng cān zhèng cuī bīn yán kāng yǐn héng shān, xué tōng tiān wén dì lǐ. yù hái, jù yǐ wén, qiǎn shǐ zhào kāng, yǔ bīn xié zhì jīng shī. shí wǔ nián xià sì yuè, zhì shàng dōu jiàn dì, qīn shì suǒ xué, dà yàn, shòu zhù zuò zuǒ láng, réng yǐ nèi pín sōng fū rén qī zhī. fán zhào duì, lǐ yù shū hòu, hū yǐ míng yuǎn ér bù míng. cháng miàn yù: fán yǒu suǒ wèn, shǐ jí yán zhī.
張康,字汝安,號明遠,潭州湘潭人。祖安厚,父世英。康早孤力學,旁通術數。宋呂文德、江萬里、留夢炎皆推重之,辟置幕下。宋亡,隱衡山。至元十四年,世祖遣中丞崔彧祀南嶽,就訪隱逸。彧兄湖南行省參政崔斌言康隱衡山,學通天文地理。彧還,具以聞,遣使召康,與斌偕至京師。十五年夏四月,至上都見帝,親試所學,大驗,授著作佐郎,仍以內嬪松夫人妻之。凡召對,禮遇殊厚,呼以明遠而不名。嘗面諭:凡有所問,使極言之。
shí bā nián, kāng shàng zòu: suì rén wǔ, tài yī lǐ gěn gōng, zhǔ dà jiāng kè cān jiāng qiú, zhí fú zhì shì, zhèng shǔ yàn fēn. míng nián chūn, jīng chéng dāng yǒu dào bīng, shì gàn jiāng xiāng. shí jiǔ nián sān yuè, dào guǒ qǐ jīng shī, shā ā hé mǎ děng. dì yù zhēng rì běn, mìng kāng yǐ tài yī tuī zhī, kāng zòu yuē: nán guó fǔ dìng, mín lì wèi sū, qiě jīn nián tài yī wú suàn, jǔ bīng bù lì. cóng zhī. cháng cì tài shǐ yuàn qián, fēn qiān guàn yǐ yǔ kāng, bù shòu, zhòng fú qí lián. jiǔ zhī, qǐ guī tián lǐ, yōu zhào bù xǔ, qiān fèng zhí dài fū mì shū jiān chéng. nián liù shí wǔ zú. zi tiān yòu.
十八年,康上奏:「歲壬午,太一理艮宮,主大將客、參將囚,直符治事,正屬燕分。明年春,京城當有盜兵,事干將相。」十九年三月,盜果起京師,殺阿合馬等。帝欲征日本,命康以太一推之,康奏曰:「南國甫定,民力未蘇,且今年太一無算,舉兵不利。」從之。嘗賜太史院錢,分千貫以與康,不受,眾服其廉。久之,乞歸田裡,優詔不許,遷奉直大夫、秘書監丞。年六十五卒。子天祐。
lǐ gǎo, zì míng zhī, zhèn rén yě, shì yǐ zī xióng xiāng lǐ. gǎo yòu suì hǎo yī yào, shí yì rén zhāng yuán sù yǐ yī míng yàn zhào jiān, gǎo juān qiān jīn cóng zhī xué, bù shù nián, jǐn chuán qí yè. jiā jì fù hòu, wú shì yú jì, cāo yǒu yú yǐ zì zhòng, rén bù gǎn yǐ yī míng zhī. dài fū shì huò bìng qí zī xìng gāo jiǎn, shǎo suǒ jiàng qū, fēi wēi jí zhī jí, bù gǎn yè yě. qí xué yú shāng hán yōng jū yǎn mù bìng wèi yóu zhǎng.
李杲,字明之,鎮人也,世以貲雄鄉里。杲幼歲好醫藥,時易人張元素以醫名燕趙間,杲捐千金從之學,不數年,盡傳其業。家既富厚,無事於技,操有餘以自重,人不敢以醫名之。大夫士或病其資性高謇,少所降屈,非危急之疾,不敢謁也。其學於傷寒、癰疽、眼目病為尤長。
běi jīng rén wáng shàn fǔ, wèi jīng zhào jiǔ guān, bìng xiǎo biàn bù lì, mù jīng tū chū, fù zhàng rú gǔ, xī yǐ shàng jiān yìng yù liè, yǐn shí qiě bù xià, gān dàn shèn xiè zhī yào jiē bù xiào. gǎo wèi zhòng yī yuē: jí shēn yǐ. nèi jīng yǒu zhī: páng guāng zhě, jīn yè zhī fǔ, bì qì huà nǎi chū yān. jīn yòng shèn xiè zhī jì ér bìng yì shèn zhě, shì qì bù huà yě. qǐ xuán zǐ yún: wú yáng zhě yīn wú yǐ shēng, wú yīn zhě yáng wú yǐ huà. gān dàn shèn xiè jiē yáng yào, dú yáng wú yīn, qí yù huà dé hū? míng rì, yǐ qún yīn zhī jì tóu, bù zài fú ér yù.
北京人王善甫,為京兆酒官,病小便不利,目睛凸出,腹脹如鼓,膝以上堅硬欲裂,飲食且不下,甘淡滲泄之藥皆不效。杲謂眾醫曰:「疾深矣。《內經》有之:膀胱者,津液之府,必氣化乃出焉。今用滲泄之劑而病益甚者,是氣不化也。啟玄子云:『無陽者陰無以生,無陰者陽無以化。』甘淡滲泄皆陽藥,獨陽無陰,其欲化得乎?」明日,以群陰之劑投,不再服而愈。
xī tái yuàn xiāo jūn ruì, èr yuè zhōng bìng shāng hán fā rè, yī yǐ bái hǔ tāng tóu zhī, bìng zhě miàn hēi rú mò, běn zhèng bù fù jiàn, mài chén xì, xiǎo biàn bù jīn. gǎo chū bù zhī yòng hé yào, jí zhěn zhī, yuē: cǐ lì xià qián wù yòng bái hǔ tāng zhī guò. bái hǔ tāng dà hán, fēi xíng jīng zhī yào, zhǐ néng hán fǔ cáng, bù shàn yòng zhī, zé shāng hán běn bìng yǐn qū yú jīng luò zhī jiān. huò gèng yǐ dà rè zhī yào jiù zhī, yǐ kǔ yīn xié, zé tā zhèng bì qǐ, fēi suǒ yǐ jiù bái hǔ yě. yǒu wēn yào zhī shēng yáng xíng jīng zhě, wú yòng zhī. yǒu nán zhě yuē: bái hǔ dà hán, fēi dà rè hé yǐ jiù, jūn zhī zhì nài hé? gǎo yuē: bìng yǐn yú jīng luò jiān, yáng bù shēng zé jīng bù xíng, jīng xíng ér běn zhèng jiàn yǐ. běn zhèng yòu hé nán yān. guǒ rú qí yán ér yù.
西台掾蕭君瑞,二月中病傷寒發熱,醫以白虎湯投之,病者面黑如墨,本證不復見,脈沉細,小便不禁。杲初不知用何藥,及診之,曰:「此立夏前誤用白虎湯之過。白虎湯大寒,非行經之藥,止能寒腑藏,不善用之,則傷寒本病隱曲於經絡之間。或更以大熱之藥救之,以苦陰邪,則他證必起,非所以救白虎也。有溫藥之昇陽行經者,吾用之。」有難者曰:「白虎大寒,非大熱何以救,君之治奈何?」杲曰:「病隱於經絡間,陽不升則經不行,經行而本證見矣。本證又何難焉。」果如其言而愈。
wèi bāng yàn zhī qī, mù yì bào shēng, cóng xià ér shàng, qí sè lǜ, zhǒng tòng bù kě rěn. gǎo yún: yì cóng xià ér shàng, bìng cóng yáng míng lái yě. lǜ fēi wǔ sè zhī zhèng, dài fèi yǔ shèn hé ér wèi bìng xié. nǎi xiè fèi shèn zhī xié, ér yǐ rù yáng míng zhī yào wèi zhī shǐ. jì xiào yǐ, ér tā rì bìng fù zuò zhě sān, qí suǒ cóng lái zhī jīng, yǔ yì sè gè yì. nǎi yuē: zhū mài jiē shǔ yú mù, mài bìng zé mù cóng zhī. cǐ bì jīng luò bù diào, jīng bù diào, zé mù bìng wèi yǐ yě. wèn zhī guǒ rán, yīn rú suǒ lùn ér zhì zhī, jí suì bù zuò.
魏邦彥之妻,目翳暴生,從下而上,其色綠,腫痛不可忍。杲云:「翳從下而上,病從陽明來也。綠非五色之正,殆肺與腎合而為病邪。」乃瀉肺腎之邪,而以入陽明之藥為之使。既效矣,而他日病復作者三,其所從來之經,與翳色各異。乃曰:「諸脈皆屬於目,脈病則目從之。此必經絡不調,經不調,則目病未已也。」問之果然,因如所論而治之,疾遂不作。
féng shū xiàn zhī zhí lì, nián shí wǔ liù, bìng shāng hán, mù chì ér dùn kě, mài qī bā zhì, yī yù yǐ chéng qì tāng xià zhī, yǐ zhǔ yào, ér gǎo shì cóng wài lái, féng gào zhī gù. gǎo qiè mài, dà hài yuē: jǐ shā cǐ ér. nèi jīng yǒu yán: zài mài, zhū shù wèi rè, zhū chí wèi hán. jīn mài bā jiǔ zhì, shì rè jí yě. ér huì yào dà lùn yún: bìng yǒu mài cóng ér bìng fǎn zhě hé yě? mài zhì ér cóng, àn zhī bù gǔ, zhū yáng jiē rán. cǐ chuán ér wèi yīn zhèng yǐ. lìng chí jiāng fù lái, wú dāng yǐ rè yīn hán yòng fǎ chù zhī. yào wèi jiù ér bìng zhě zhǎo jiǎ biàn, dùn fú zhě bā liǎng, hàn xún chū ér yù.
馮叔獻之侄櫟,年十五六,病傷寒,目赤而頓渴,脈七八至,醫欲以承氣湯下之,已煮藥,而杲適從外來,馮告之故。杲切脈,大駭曰:「幾殺此兒。《內經》有言:『在脈,諸數為熱,諸遲為寒。』今脈八九至,是熱極也。而《會要大論》云:『病有脈從而病反者何也?脈至而從,按之不鼓,諸陽皆然。』此傳而為陰證矣。令持姜、附來,吾當以熱因寒用法處之。」藥未就而病者爪甲變,頓服者八兩,汗尋出而愈。
shǎn shuài guō jù jì bìng piān kū, èr zhǐ zhe zú dǐ bù néng shēn, gǎo yǐ zhǎng zhēn cì wěi zhōng, shēn zhì gǔ ér bù zhī tòng, chū xuè yī èr shēng, qí sè rú mò, yòu qiě miù cì zhī. rú cǐ zhě liù qī, fú yào sān yuè, bìng liáng yǐ. péi zé zhī qī bìng hán rè, yuè shì bù zhì zhě shù nián, yǐ chuǎn sòu yǐ. yī zhě lǜ yǐ gé jiè guì fù zhī yào tóu zhī, gǎo yuē: bù rán, fū bìng yīn wèi yáng suǒ bó, wēn jì tài guò, gù wú yì ér fǎn hài. tóu yǐ hán xuè zhī yào, zé jīng xíng yǐ. yǐ ér guǒ rán. gǎo zhī shè shī duō lèi cǐ. dāng shí zhī rén, jiē yǐ shén yī mù zhī. suǒ zhe shū, jīn duō chuán yú shì yún.
陝帥郭巨濟病偏枯,二指著足底不能伸,杲以長針刺骫中,深至骨而不知痛,出血一二升,其色如墨,又且謬刺之。如此者六七,服藥三月,病良已。裴擇之妻病寒熱,月事不至者數年,已喘嗽矣。醫者率以蛤蚧、桂、附之藥投之,杲曰:「不然,夫病陰為陽所搏,溫劑太過,故無益而反害。投以寒血之藥,則經行矣。」已而果然。杲之設施多類此。當時之人,皆以神醫目之。所著書,今多傳於世雲。
gōng yì
工藝
sūn wēi, hún yuán rén. yòu chén zhì, yǒu qiǎo sī. jīn zhēn yòu jiān, yīng mù wèi bīng, yǐ xiāo yǒng chēng. jí yún zhōng lái fù, shǒu shuài biǎo shòu yì jūn qiān hù, cóng jūn gōng lù zhōu, pò fèng xiáng, jiē yǒu gōng. shàn wèi jiǎ, cháng yǐ yì zhì tí jīn líng gēn kǎi yǐ xiàn, tài zǔ qīn shè zhī, bù néng chè, dà yuè. cì míng yě kě wù lán, pèi yǐ jīn fú, shòu shùn tiān ān píng huái zhōu hé nán píng yáng zhū lù gōng jiàng dōu zǒng guǎn. cóng gōng bīn gān, tū zhàn bù bì shǐ shí, dì láo zhī yuē: rǔ zòng bù zì ài, dú bù wèi wú jiǎ zhòu jì hū! yīn mìng zhū jiāng yī qí jiǎ zhě wèn yuē: rǔ děng zhī suǒ ài zhòng fǒu? zhū jiāng duì, jiē shī zhǐ yì. tài zōng yuē: néng hàn bì ěr bèi yǐ yǔ wǒ guó jiā lì gōng zhě, fēi wēi zhī jiǎ yé! ér ěr bèi yán bù jí cǐ, hé yě? fù yǐ jǐn yī cì wēi. měi cóng zhàn fá, kǒng mín yǒu héng bèi tú lù zhě, zhé yǐ sōu jiǎn gōng jiàng wèi yán, ér quán huó zhī. suì gēng zǐ, zú, nián wǔ shí bā. zhì dà èr nián, zèng zhōng fèng dài fū wǔ bèi yuàn shǐ shén chuān jùn gōng, shì zhōng huì.
孫威,渾源人。幼沉鷙,有巧思。金貞祐間,應募為兵,以驍勇稱。及雲中來附,守帥表授義軍千戶,從軍攻潞州,破鳳翔,皆有功。善為甲,嘗以意制蹄筋翎根鎧以獻,太祖親射之,不能徹,大悅。賜名也可兀蘭,佩以金符,授順天安平懷州河南平陽諸路工匠都總管。從攻邠、乾,突戰不避矢石,帝勞之曰:「汝縱不自愛,獨不為吾甲冑計乎!」因命諸將衣其甲者問曰:「汝等知所愛重否?」諸將對,皆失旨意。太宗曰:「能捍蔽爾輩以與我國家立功者,非威之甲耶!而爾輩言不及此,何也?」復以錦衣賜威。每從戰伐,恐民有橫被屠戮者,輒以搜簡工匠為言,而全活之。歲庚子,卒,年五十八。至大二年,贈中奉大夫、武備院使、神川郡公,諡忠惠。
zi gǒng, wèi jiān chá yù shǐ, hòu xí shùn tiān ān píng huái zhōu hé nán děng lù jiǎ jiàng dōu zǒng guǎn. qiǎo sī rú qí fù, cháng zhì jiǎ èr bǎi bā shí xí yǐ xiàn. zhì yuán shí yī nián, bié zhì dié dùn, qí zhì, zhāng zé wèi dùn, liǎn zé hé ér yì chí. shì zǔ yǐ wèi gǔ suǒ wèi yǒu, cì yǐ bì bó. chéng xiàng bó yán nán zhēng, yǐ jiǎ zhòu bù zú, zhào zhū lù jí jiàng mín fēn zhì. gǒng dǒng shùn tiān hé jiān jiǎ jiàng, xiān qī bì gōng, qiě xiàng hǔ bào yì shòu zhī xíng, gè shū qí zhì, jiē chēng zhǐ. shí wǔ nián, shòu bǎo dìng lù zhì zhōng. shì suì jī, yì kāi cāng zhèn mín, huò yuē: yí qǐng yú cháo. gǒng yuē: jiù huāng shì bù kě huǎn yě, ruò dé qǐng ér hòu fā sù yǐ zhèn zhī, zé mín něi sǐ yǐ. gǒu jiàn zuì, wú zì rèn zhī. suì fā sù sì qiān wǔ bǎi shí yǐ zhèn jī mín. gāo yáng tǔ háo jù shā hé qiáo qǔ xíng zhě qián, rén yǐ wèi bìng, gǒng zhí ér zuì zhī. èr shí èr nián, chú wǔ bèi shǎo qīng, qiān dà dū lù jūn qì rén jiàng zǒng guǎn, shēng gōng bù shì láng. chéng zōng jí wèi, diǎn cháo huì gōng gěi, cì yín bǎi liǎng zhī wén duàn wǔ shí pǐ bó èr shí wǔ pǐ chāo wàn guàn. yuán zhēn èr nián, shòu dà tóng lù zǒng guǎn, jiān fǔ yǐn. dà dé wǔ nián, qiān liǎng zhè dōu zhuǎn yùn shǐ. yán kè jiù èr shí wǔ wàn yǐn, suì bù néng zú, gǒng zhì zēng wǔ wàn yǐn, suì wèi dìng é. jiǔ nián, gǎi yì dōu lù zǒng guǎn, jiān fǔ yǐn, réng chū nèi fǔ gōng shǐ bǎo dāo cì zhī. zú yú guān. zèng dà sī nóng shén chuān jùn gōng, shì wén zhuāng.
子拱,為監察御史,後襲順天安平懷州河南等路甲匠都總管。巧思如其父,嘗制甲二百八十襲以獻。至元十一年,別制疊盾,其制,張則為盾,斂則合而易持。世祖以為古所未有,賜以幣帛。丞相伯顏南征,以甲冑不足,詔諸路集匠民分制。拱董順天、河間甲匠,先期畢工,且象虎豹異獸之形,各殊其制,皆稱旨。十五年,授保定路治中。適歲飢,議開倉賑民,或曰:「宜請於朝。」拱曰:「救荒事不可緩也,若得請而後發粟以賑之,則民餒死矣。苟見罪,吾自任之。」遂發粟四千五百石以賑饑民。高陽土豪據沙河橋取行者錢,人以為病,拱執而罪之。二十二年,除武備少卿,遷大都路軍器人匠總管,升工部侍郎。成宗即位,典朝會供給,賜銀百兩、織紋段五十匹、帛二十五匹、鈔萬貫。元貞二年,授大同路總管,兼府尹。大德五年,遷兩浙都轉運使。鹽課舊二十五萬引,歲不能足,拱至增五萬引,遂為定額。九年,改益都路總管,兼府尹,仍出內府弓矢寶刀賜之。卒於官。贈大司農、神川郡公,諡文莊。
ā lǎo wǎ dīng, huí huí shì, xī yù mù fā lǐ rén yě. zhì yuán bā nián, shì zǔ qiǎn shǐ pào jiàng yú zōng wáng ā bù gē, wáng yǐ ā lǎo wǎ dīng yì sī mǎ yīn yīng zhào, èr rén jǔ jiā chí yì zhì jīng shī, gěi yǐ guān shě. shǒu zào dà pào shù yú wǔ mén qián, dì mìng shì zhī, gè cì yī duàn. shí yī nián, guó bīng dù jiāng, píng zhāng a lǐ hǎi yá qiǎn shǐ qiú pào shǒu jiàng, mìng ā lǎo wǎ dīng wǎng, pò tán zhōu jìng jiāng děng jùn, xī lài qí lì. shí wǔ nián, shòu xuān wǔ jiāng jūn guǎn jūn zǒng guǎn. shí qī nián, bì jiàn, cì chāo wǔ qiān guàn. shí bā nián, mìng tún tián yú nán jīng. èr shí èr nián, shū mì yuàn fèng zhǐ, gǎi yuán shuài fǔ wèi huí huí pào shǒu jūn jiàng shàng wàn hù fǔ, yǐ ā lǎo wǎ dīng wèi fù wàn hù. dà dé sì nián gào lǎo. zi fù móu zhǐ, xí fù wàn hù. huáng qìng yuán nián zú, zi mǎ hā mǎ shā xí.
阿老瓦丁,回回氏,西域木發里人也。至元八年,世祖遣使炮匠於宗王阿不哥,王以阿老瓦丁、亦思馬因應詔,二人舉家馳驛至京師,給以官舍。首造大炮豎於五門前,帝命試之,各賜衣段。十一年,國兵渡江,平章阿里海牙遣使求炮手匠,命阿老瓦丁往,破潭州、靜江等郡,悉賴其力。十五年,授宣武將軍、管軍總管。十七年,陛見,賜鈔五千貫。十八年,命屯田於南京。二十二年,樞密院奉旨,改元帥府為回回炮手軍匠上萬戶府,以阿老瓦丁為副萬戶。大德四年告老。子富謀只,襲副萬戶。皇慶元年卒,子馬哈馬沙襲。
yì sī mǎ yīn, huí huí shì, xī yù xù liè rén yě. shàn zào pào, zhì yuán bā nián yǔ ā lǎo wǎ dīng zhì jīng shī. shí nián, cóng guó bīng gōng xiāng yáng wèi xià, yì sī mǎ yīn xiāng dì shì, zhì pào yú chéng dōng nán yú, zhòng yī bǎi wǔ shí jīn, jī fā, shēng zhèn tiān dì, suǒ jī wú bù cuī xiàn, rù dì qī chǐ. sòng ān fǔ lǚ wén huàn jù, yǐ chéng jiàng. jì ér yǐ gōng cì yín èr bǎi wǔ shí liǎng, mìng wèi huí huí pào shǒu zǒng guǎn, pèi hǔ fú. shí yī nián, yǐ jí zú. zi bù bó xí zhí.
亦思馬因,回回氏,西域旭烈人也。善造炮,至元八年與阿老瓦丁至京師。十年,從國兵攻襄陽未下,亦思馬因相地勢,置炮於城東南隅,重一百五十斤,機發,聲震天地,所擊無不摧陷,入地七尺。宋安撫呂文煥懼,以城降。既而以功賜銀二百五十兩,命為回回炮手總管,佩虎符。十一年,以疾卒。子布伯襲職。
shí guó bīng dù jiāng, sòng bīng chén yú nán àn, yōng zhōu shī yíng zhàn, bù bó yú běi àn shù pào yǐ jī zhī, zhōu xī chén méi. hòu měi zhàn yòng zhī, jiē yǒu gōng. shí bā nián, pèi sān zhū hǔ fú, jiā zhèn guó shàng jiāng jūn huí huí pào shǒu dōu yuán shuài. míng nián, gǎi jūn jiàng wàn hù fǔ wàn hù. qiān xíng bù shàng shū, yǐ dì yì bù lá jīn wèi wàn hù, pèi yuán jiàng hǔ fú, guān guǎng wēi jiāng jūn. bù bó é jìn tōng fèng dài fū zhè dōng dào xuān wèi shǐ, cì chāo èr wàn wǔ qiān guàn, bǐ yǎng lǎo yān.
時國兵渡江,宋兵陳於南岸,擁舟師迎戰,布伯於北岸豎炮以擊之,舟悉沉沒。後每戰用之,皆有功。十八年,佩三珠虎符,加鎮國上將軍、回回炮手都元帥。明年,改軍匠萬戶府萬戶。遷刑部尚書,以弟亦不剌金為萬戶,佩元降虎符,官廣威將軍。布伯俄進通奉大夫、浙東道宣慰使,賜鈔二萬五千貫,俾養老焉。
zi hā sàn, yīn shòu zhāo xìn xiào wèi gāo yóu fǔ tóng zhī. zhì hé yuán nián bā yuè, shū mì yuàn xí yì bù lá jīn suǒ bù jūn jiàng zhì jīng shī, cì chāo èr qiān wǔ bǎi guàn jīn qǐ sì duān, yǔ mǎ hā mǎ shā zào pào. tiān lì èr nián, yǐ jí zú. zi yà gǔ xí.
子哈散,蔭授昭信校尉、高郵府同知。致和元年八月,樞密院檄亦不剌金所部軍匠至京師,賜鈔二千五百貫、金綺四端,與馬哈馬沙造炮。天曆二年,以疾卒。子亞古襲。
ā ní gē, ní bō luó guó rén yě, qí guó rén chēng zhī yuē bā lǔ bù. yòu mǐn wù yì fán ér, shāo zhǎng, sòng xí fú shū, qī nián néng xiǎo qí yì. tóng xué yǒu wèi huì huà zhuāng sù yè zhě, dú chǐ cùn jīng, ā ní gē yī wén, jí néng jì. zhǎng shàn huà sù, jí zhù jīn wèi xiàng. zhōng tǒng yuán nián, mìng dì shī bā hé sī bā jiàn huáng jīn tǎ yú tǔ bō, ní bō luó guó xuǎn jiàng bǎi rén wǎng chéng zhī, dé bā shí rén, qiú bù sòng zhī rén wèi dé. ā ní gē nián shí qī, qǐng xíng, zhòng yǐ qí yòu, nán zhī. duì yuē: nián yòu xīn bù yòu yě. nǎi qiǎn zhī. dì shī yī jiàn qí zhī, mìng jiān qí yì. míng nián, tǎ chéng, qǐng guī, dì shī miǎn yǐ rù cháo, nǎi zhù fà shòu jù wèi dì zǐ, cóng dì shī rù jiàn. dì shì zhī jiǔ, wèn yuē: rǔ lái dà guó, dé wú jù hū? duì yuē: shèng rén zǐ yù wàn fāng, zi zhì fù qián, hé jù zhī yǒu. yòu wèn: rǔ lái hé wèi? duì yuē: chén jiā xī yù, fèng mìng zào tǎ tǔ bō, èr zài ér chéng. jiàn bǐ tǔ bīng nán, mín bù kān mìng, yuàn bì xià ān jí zhī, bù yuǎn wàn lǐ, wèi shēng líng ér lái ěr. yòu wèn: rǔ hé suǒ néng? duì yuē: chén yǐ xīn wèi shī, pō zhī huà sù zhù jīn zhī yì. dì mìng qǔ míng táng zhēn jiǔ tóng xiàng shì zhī yuē: cǐ xuān fǔ wáng jí shǐ sòng shí suǒ jìn, suì jiǔ què huài, wú néng xiū wán zhī zhě, rǔ néng xīn zhī hū? duì yuē: chén suī wèi cháng wèi cǐ, qǐng shì zhī. zhì yuán èr nián, xīn xiàng chéng, guān gé mài luò jiē bèi, jīn gōng tàn qí tiān qiǎo, mò bù kuì fú. fán liǎng jīng sì guān zhī xiàng, duō chū qí shǒu. wèi qī bǎo bīn tiě fǎ lún, chē jià xíng xìng, yòng yǐ qián dǎo. yuán miào liè shèng yù róng, zhī jǐn wèi zhī, tú huà fú jí yě. zhì yuán shí nián, shǐ shòu rén jiàng zǒng guǎn, yín zhāng hǔ fú. shí wǔ nián, yǒu zhào fǎn chū fú, shòu guāng lù dài fū, dà sī tú, lǐng jiāng zuò yuàn shì, chǒng yù shǎng cì, wú yǔ wèi bǐ. zú, zèng tài shī kāi fǔ yí tóng sān sī liáng guó gōng shàng zhù guó, shì mǐn huì.
阿尼哥,尼波羅國人也,其國人稱之曰八魯布。幼敏悟異凡兒,稍長,誦習佛書,期年能曉其義。同學有為繪畫妝塑業者,讀《尺寸經》,阿尼哥一聞,即能記。長善畫塑,及鑄金為像。中統元年,命帝師八合斯巴建黃金塔於吐蕃,尼波羅國選匠百人往成之,得八十人,求部送之人未得。阿尼哥年十七,請行,眾以其幼,難之。對曰:「年幼心不幼也。」乃遣之。帝師一見奇之,命監其役。明年,塔成,請歸,帝師勉以入朝,乃祝髮受具為弟子,從帝師入見。帝視之久,問曰:「汝來大國,得無懼乎?」對曰:「聖人子育萬方,子至父前,何懼之有。」又問:「汝來何為?」對曰:「臣家西域,奉命造塔吐蕃,二載而成。見彼土兵難,民不堪命,願陛下安輯之,不遠萬里,為生靈而來耳。」又問:「汝何所能?」對曰:「臣以心為師,頗知畫塑鑄金之藝。」帝命取明堂針灸銅像示之曰:「此宣撫王楫使宋時所進,歲久闕壞,無能修完之者,汝能新之乎?」對曰:「臣雖未嘗為此,請試之。」至元二年,新像成,關鬲脈絡皆備,金工嘆其天巧,莫不愧服。凡兩京寺觀之像,多出其手。為七寶鑌鐵法輪,車駕行幸,用以前導。原廟列聖御容,織錦為之,圖畫弗及也。至元十年,始授人匠總管,銀章虎符。十五年,有詔返初服,授光祿大夫,大司徒,領將作院事,寵遇賞賜,無與為比。卒,贈太師、開府儀同三司、涼國公、上柱國,諡敏慧。
zi liù rén, yuē ā sēng gē, dà sī tú ā shù là, zhū sè rén jiàng zǒng guǎn fǔ dá lǔ huā chì.
子六人,曰阿僧哥,大司徒;阿述臘,諸色人匠總管府達魯花赤。
yǒu liú yuán zhě, cháng cóng ā ní gē xué xī tiān fàn xiāng, yì chēng jué yì. yuán zì bǐng yuán, jì zhī bǎo chí rén. shǐ wèi huáng guān, shī shì qīng zhōu bǎ dào lù, chuán qí yì fēi yī. zhì yuán zhōng, fán liǎng dōu míng shā, sù tǔ fàn jīn bó huàn wèi fó xiàng, chū yuán shǒu zhě, shén sī miào hé, tiān xià chēng zhī. qí shàng dōu sān huáng yóu gǔ cuì, shí zhě yǐ wèi zào yì de sān shèng rén zhī wēi zhě. yóu shì liǎng cì gōng nǚ wèi qī, mìng yǐ guān zhǎng qí shǔ, xíng xìng bì cóng. rén zōng cháng chì yuán fēi yǒu zhǐ bù xǔ wèi rén zào tā shén xiàng. hòu dà dū nán chéng zuò dōng yuè miào, yuán wèi zào rén shèng dì xiàng, wēi wēi rán yǒu dì wáng zhī dù, qí shì chén xiàng, nǎi ruò yōu shēn sī yuǎn zhě. shǐ yuán yù zuò shì chén xiàng, jiǔ zhī wèi cuò shǒu, shì yuè mì shū tú huà, jiàn táng wèi zhēng xiàng, jué rán yuē: dé zhī yǐ, fēi ruò cǐ, mò chēng wèi xiāng chén zhě. jù zǒu miào zhōng wèi zhī, jí rì chéng, shì dài fū guān zhě, xián tàn yì yān. qí suǒ wèi xī fān fó xiàng duō mì, rén hǎn dé jiàn zhě. yuán guān wèi zhāo wén guǎn dà xué shì zhèng fèng dài fū mì shū qīng, yǐ shòu zhōng. bó huàn zhě, màn bó tǔ ǒu shàng ér xiū zhī, yǐ ér qù qí tǔ, xiū bó yǎn rán chéng xiàng yún.
有劉元者,嘗從阿尼哥學西天梵相,亦稱絕藝。元字秉元,薊之寶坻人。始為黃冠,師事青州把道錄,傳其藝非一。至元中,凡兩都名剎,塑土、範金、搏換為佛像,出元手者,神思妙合,天下稱之。其上都三皇尤古粹,識者以為造意得三聖人之微者。由是兩賜宮女為妻,命以官長其屬,行幸必從。仁宗嘗敕元非有旨不許為人造他神像。後大都南城作東嶽廟,元為造仁聖帝像,巍巍然有帝王之度,其侍臣像,乃若憂深思遠者。始元欲作侍臣像,久之未措手,適閱秘書圖畫,見唐魏徵像,矍然曰:「得之矣,非若此,莫稱為相臣者。」遽走廟中為之,即日成,士大夫觀者,咸嘆異焉。其所為西番佛像多秘,人罕得見者。元官為昭文館大學士、正奉大夫、秘書卿,以壽終。搏換者,漫帛土偶上而髹之,已而去其土,髹帛儼然成像雲。