zǒng xù dào dé
◎總敘道德
lǎo jūn zhǐ guī yuē: tài shàng zhī xiàng, mò gāo hū dào dé qí cì mò dà hū shén míng qí cì mò dà hū tài hé qí cì mò chóng hū tiān dì qí cì mò zhe hū yīn yáng qí cì mò míng hū dà shèng. fū dào dé, suǒ yǐ kě dào ér bù kě yuán yě. shén míng, suǒ yǐ kě cún ér bù kě shēn yě. tài hé, suǒ yǐ kě tǐ ér bù kě huà yě. tiān dì, suǒ yǐ kě xíng ér bù kě xuān yě. yīn yáng, suǒ yǐ kě yòng ér bù kě chuán yě. dà shèng, suǒ yǐ kě guān ér bù kě yán yě. gù dù zhī suǒ dù zhě zhī, ér shù zhī suǒ shù zhě shǎo, zhī zhī suǒ zhī zhě qiǎn, ér wèi zhī suǒ wèi zhě báo. zhì zhòng zhī zhòng bù kě shù, ér zhì dà zhī dà bù kě dù. wēi miào qióng lǐ, fēi zhī zhī suǒ néng cè, dà chéng zhī zhì, fēi wèi zhī suǒ néng dé, tiān dì zhī jiān huò luàn huàn jiù, fēi shì zhī suǒ néng kè yě. gù bù dào zhī dào, bù dé zhī dé, zhèng zhī yuán yě bù míng zhī míng, wáng gōng ér gōng, huà zhī gēn yě. shì gù wáng zhě yǒu wèi ér tiān xià yǒu yù, qù chún ér lí hòu, qīng huà ér wèi zhuó. kāi rén ěr mù, shì yǐ shēng sè, yǎng yǐ wǔ wèi, shuō yǐ gōng dé, jiào yǐ rén yì, dǎo yǐ lǐ jié, mín rú qǐn jué chū yú míng shì, dēng qiū líng ér pàn bā fāng, lǎn cān chén ér jiàn rì yuè. gù huà kě yán ér dé kě liè, gōng kě chén ér míng kě bié. shì yǐ zhī fàng liú ér xié wěi zuò, dào dé yōng bì, shén míng gé jué. bǎi cán méng shēng, tài hé xiāo jié. tiān xià huáng huáng mí huò, chí chěng shì fēi zhī jìng, shī qí zì rán zhī jié. qíng biàn zhì huà, róu yú wàn wù. cuì qiáo lí hēi, yōu huàn mǎn fù, bù ān qí shēng, bù lè qí sú. sàng qí tiān nián, jiē shāng bào nüè. shì yǐ jūn chén xiāng gù ér yíng yíng, fù zǐ xiāng niàn ér liàn liàn, xiōng dì xiāng yōu ér qī qī, mín rén kǒng jù ér xin shuāng shēn. xin shuāng shēn xiāng jié, sǐ bù xuán zhǒng, wèi huàn huò yě. fù zǐ liàn liàn, xiōng dì qī qī, hūn dìng chén xǐng, chū cí rù miàn, wèi yāo shāng yě. chén jiàn qí jūn, wǔ sè wú zhǔ, jí qū lì bài, xī jiān cù zhǒu, qǐ shǒu xī xíng yǐ yán qí shàng zhě, wèi bù xiāng qīn yě. gù kě dào zhī dào, dào dé zhāng ér fēi zì rán yě kě míng zhī míng, gōng míng xiǎn ér fēi sù zhēn yě.
《老君指歸》曰:太上之象,莫高乎道德;其次莫大乎神明;其次莫大乎太和;其次莫崇乎天地;其次莫著乎陰陽;其次莫明乎大聖。夫道德,所以可道而不可原也。神明,所以可存而不可伸也。太和,所以可體而不可化也。天地,所以可行而不可宣也。陰陽,所以可用而不可傳也。大聖,所以可觀而不可言也。故度之所度者知,而數之所數者少,知之所知者淺,而為之所為者薄。至眾之眾不可數,而至大之大不可度。微妙窮理,非知之所能測,大成之至,非為之所能得,天地之間禍亂患咎,非事之所能克也。故不道之道,不德之德,政之元也;不名之名,亡功而功,化之根也。是故王者有為而天下有欲,去醇而離厚,清化而為濁。開人耳目,示以聲色,養以五味,說以功德,教以仁義,導以禮節,民如寢覺出於冥室,登丘陵而盼八方,覽參辰而見日月。故化可言而德可列,功可陳而名可別。是以知放流而邪偽作,道德壅蔽,神明隔絕。百殘萌生,太和消竭。天下徨徨迷惑,馳騁是非之境,失其自然之節。情變至化,糅於萬物。悴憔黧黑,憂患滿腹,不安其生,不樂其俗。喪其天年,皆傷暴虐。是以君臣相顧而營營,父子相念而戀戀,兄弟相憂而淒淒,民人恐懼而忄雙身。忄雙身相結,死不旋踵,為患禍也。父子戀戀,兄弟淒淒,昏定晨省,出辭入面,為夭傷也。臣見其君,五色無主,疾趨力拜,翕肩促肘,稽首膝行以嚴其上者,為不相親也。故可道之道,道德彰而非自然也;可名之名,功名顯而非素真也。
lǎo jūn zhǐ guī lüè lì yuē: fū wù zhī suǒ yǐ shēng, gōng zhī suǒ yǐ chéng, bì shēng hū wú xíng, xíng yóu hū wú míng. wú xíng wú míng zhě, wàn wù zhī zōng yě. bù wēn bù liáng, bù gōng bù shāng, tīng zhī bù kě dé ér wén, shì zhī bù kě dé ér zhāng, tǐ zhī bù kě dé ér zhī, wèi zhī bù kě dé ér cháng. gù qí wèi wù yě zé hùn chéng, wèi xiàng yě zé wú xíng, wèi yīn yě zé xī shēng, wèi wèi yě zé wú chéng. gù néng wèi pǐn wù zhī zōng zhǔ, bāo tōng tiān dì, mí shǐ bù jīng yě. ruò wēn yě, zé bù néng liáng yǐ. gōng yě, zé bù néng shāng yǐ. xíng bì yǒu suǒ fēn, shēng bì yǒu suǒ shǔ. gù xiàng ér xíng zhě, fēi dà xiàng yě. yīn ér shēng zhě, fēi dà yīn yě. rán zé sì xiàng bù xíng, zé dà xiàng wú yǐ chàng wǔ yīn bù shēng, zé dà yīn wú yǐ zhì. sì xiàng xíng ér wù wú suǒ zhǔ yān, zé dà xiàng chàng yǐ. wǔ yīn shēng ér xīn wú suǒ shì yān, zé dà yīn zhì yǐ. gù zhí dà xiàng zé tiān xià wǎng, yòng dà yīn zé fēng sú yí. wú xíng chàng, tiān xià suī wǎng, wǎng ér bù néng shì yě xī shēng zhì, fēng sú suī yí, yí ér bù néng biàn yě. shì gù tiān shēng wǔ wù, wú wù wèi yòng shèng xíng wǔ jiào, bù yán wèi huà. shì yǐ dào kě dào, fēi cháng dào míng kě míng, fēi cháng míng yě. wǔ wù zhī mǔ, bù yán bù hán, bù róu bù gāng. wǔ jiào zhī mǔ, bù jiǎo bù mèi, bù ēn bù shāng. suī gǔ jīn bù tóng, shí yí sú yì, cǐ bù biàn yě. suǒ wèi zì gǔ jí jīn, qí míng bù qù zhě yě. tiān bù yǐ cǐ zé wù bù shēng, zhì bù yǐ cǐ zé gōng bù chéng. gù gǔ jīn tōng, zhōng shǐ tóng. zhí gǔ kě yǐ yù jīn, zhèng jīn kě yǐ zhī gǔ shǐ, cǐ suǒ wèi cháng zhě yě. wú jiǎo mèi zhī zhuàng, wēn liáng zhī xiàng, gù zhī cháng yuē míng yě. wù shēng gōng chéng, mò bù yóu hū cǐ, gù yǐ yuè zhòng fǔ. fū bēn diàn zhī jí, yóu bù zú yǐ yī shí zhōu yù fēng zhī xíng, yóu bù zú yǐ yī xī qī. shàn sù zài bù jí, shàn zhì zài bù xíng. gù kě dào zhī shèng, wèi zú yǐ guān tiān dì yǒu xíng zhī jí, wèi zú yǐ fǔ wàn wù. shì gù tàn zhī zhě bù néng jǐn hū sī měi, yǒng zhī zhě bù néng chàng hū sī hóng. míng zhī bù néng dāng, chēng zhī bù néng jì. míng bì yǒu suǒ fēn, chēng bì yǒu suǒ yóu. yǒu fèn zé yǒu bù jiān, yǒu yóu zé yǒu bù jǐn. bù jiān zé dà shū qí zhēn, bù jǐn zé bù kě yǐ míng. cǐ kě yǎn ér míng yě. fū dào yě zhě, qǔ hū wàn wù zhī suǒ yóu yě. xuán yě zhě, qǔ hū yōu míng zhī suǒ chū yě. shēn yě zhě, qǔ hū tàn zé ér bù kě jiū yě. dà yě zhě, qǔ hū mí lún ér bù kě jí yě. yuǎn yě zhě, qǔ hū miǎn miǎo ér bù kě jí yě. wēi yě zhě, qǔ hū yōu wēi ér bù kě dǔ yě. rán zé dào xuán shēn dà miào yuǎn zhī yán, gè yǒu qí yì, wèi jǐn qí jí zhě yě. rán mí lún wú jí, bù kě míng xì wēi miào wú xíng, bù kě míng dà. shì yǐ jīng yún: zì zhī yuē dào, wèi zhī yuē xuán, ér bù míng yě. rán zé yán zhī zhě shī qí cháng, míng zhī zhě lí qí zhēn, wèi zhī zé zhì qí xìng, zhí zhī zé shī qí yuán yǐ. shì yǐ shèng rén bù yǐ yán wèi zhǔ, zé bù wéi qí cháng bù yǐ míng wèi cháng, zé bù lí qí zhēn bù yǐ wèi wèi shì, zé bù bài qí xìng bù yǐ zhí wèi zhì, zé bù shī qí yuán yǐ. rán zé lǎo jūn zhī wén, yù biàn ér jié zhě, zé shī qí zhǐ yě yù míng ér zé zhě, zé wéi qí yì yě. gù qí dà guī yě, lùn tài shǐ zhī yuán yǐ míng zì rán zhī xìng yǎn yōu míng zhī jí yǐ dìng huò wǎng zhī mí. yīn ér bù wèi, sǔn ér bù shī, chóng běn yǐ xī mò, shǒu mǔ yǐ cún zi jiàn fū qiǎo shù, wèi zài wèi yǒu, wú zé yú rén, bì qiú zhū jǐ cǐ qí dà yào yě. ér fǎ zhě shàng hū qí tóng, ér xíng yǐ jiǎn zhī míng zhě shàng hū dìng zhēn, ér yán yǐ zhèng zhī rú zhě shàng hū quán ài, ér yù yǐ jìn zhī mò zhě shàng hū jiǎn sè, ér zhì yǐ lì zhī zá zhě shàng hū zhòng měi, ér zǒng yǐ xíng zhī. fū xíng yǐ jiǎn wù, qiǎo wěi bì shēng míng yǐ dìng wù, lǐ shù bì shī yù yǐ jìn wù, zhēng shàng bì qǐ jiǎo yǐ lì wù, guāi wéi bì zuò zá yǐ xíng wù, huì luàn bì xìng. sī jiē yòng qí zi ér qì qí mǔ, wù shī suǒ zài, wèi zú shǒu yě. rán zhì tóng tú ér yì zhì, hé zhǐ ér qū guāi, ér xué zhě huò qí suǒ zhì, mí qí suǒ qū. guān qí qí tóng zé wèi zhī fǎ, dǔ qí dìng zhēn zé wèi zhī míng, chá qí chún ài zé wèi zhī rú, jiàn qí jiǎn sè zé wèi zhī mò, jiàn qí bù xì zé wèi zhī zá. suí qí suǒ jiàn ér zhèng míng yān, shùn qí suǒ hǎo ér zhí yì yān. gù shǐ yǒu fēn yún fèn cuò zhī lùn, shū qū biàn xī zhī zhēng, gài yóu sī yǐ. yòu qí wèi wén yě, jǔ zhōng yǐ zhèng shǐ, běn shǐ yǐ jǐn zhōng. kāi ér fú dá, dǎo ér fú qiān. xún ér hòu jì qí yì, tuī ér hòu jǐn qí lǐ. shàn fǎ shì shǐ yǐ shǒu qí lùn, míng fū huì guī yǐ zhōng qí wén. gù shǐ tóng qū ér gǎn fā yú shì zhě, mò bù měi qí xìng yán zhī shǐ, yīn ér yǎn yān yì zhǐ ér dú gòu zhě, mò bù shuō qí huì guī zhī zhēng, yǐ wèi zhèng yān. fū tú suī shū bì tóng qí guī, lǜ suī bǎi bì jūn qí zhì, ér jǔ fū guī zhì yǐ míng zhì lǐ, gù shǐ chù lèi ér sī zhě, mò bù xīn qí sī zhī suǒ yīng, yǐ wèi dé qí yì yān. fán wù zhī suǒ yǐ cún, nǎi fǎn qí xíng gōng zhī suǒ yǐ kè, nǎi fǎn qí míng. fū cún zhě bù yǐ cún wèi cún, yǐ qí bù wàng wáng yě ān zhě bù yǐ ān wèi ān, yǐ qí bù wàng wēi yě. gù bǎo qí cún zhě wáng, bù wàng wáng zhě cún ān qí wèi zhě wēi, bù wàng wēi zhě ān. shàn lì jǔ qiū háo, shàn tīng wén léi tíng, cǐ dào zhī yǔ xíng fǎn yě. ān zhě shí ān, ér yuē fēi ān zhī suǒ ān cún zhě shí cún, ér yuē fēi cún zhī suǒ cún hóu wáng shí zūn, ér yuē fēi zūn zhī suǒ zūn, jiē lǐ zhī dà zhě yě. míng hào shēng hū xíng zhuàng, chēng wèi chū hū shè qiú. míng hào bù xū shēng, chēng wèi bù xū chū. gù míng hào zé dà shī qí zhǐ, chēng wèi zé wèi jǐn qí jí. shì yǐ wèi xuán, zé xuán zhī yòu xuán chēng dào, zé yù zhōng yǒu sì dà yě.
《老君指歸略例》曰:夫物之所以生,功之所以成,必生乎無形,形由乎無名。無形無名者,萬物之宗也。不溫不涼,不宮不商,聽之不可得而聞,視之不可得而彰,體之不可得而知,味之不可得而嘗。故其為物也則混成,為象也則無形,為音也則希聲,為味也則無呈。故能為品物之宗主,包通天地,靡使不經也。若溫也,則不能涼矣。宮也,則不能商矣。形必有所分,聲必有所屬。故象而形者,非大象也。音而聲者,非大音也。然則四象不形,則大象無以暢;五音不聲,則大音無以至。四象形而物無所主焉,則大象暢矣。五音聲而心無所適焉,則大音至矣。故執大象則天下往,用大音則風俗移。無形暢,天下雖往,往而不能釋也;希聲至,風俗雖移,移而不能辯也。是故天生五物,無物為用;聖行五教,不言為化。是以「道可道,非常道;名可名,非常名」也。五物之母,不炎不寒,不柔不剛。五教之母,不皦不昧,不恩不傷。雖古今不同,時移俗易,此不變也。所謂自古及今,其名不去者也。天不以此則物不生,治不以此則功不成。故古今通,終始同。執古可以御今,證今可以知古始,此所謂常者也。無皎昧之狀,溫涼之象,故知常曰明也。物生功成,莫不由乎此,故以閱眾甫。夫奔電之疾,猶不足以一時週;御風之行,猶不足以一息期。善速在不疾,善至在不行。故可道之盛,未足以官天地;有形之極,未足以府萬物。是故嘆之者不能盡乎斯美,詠之者不能暢乎斯弘。名之不能當,稱之不能既。名必有所分,稱必有所由。有分則有不兼,有由則有不盡。不兼則大殊其真,不盡則不可以名。此可演而明也。夫道也者,取乎萬物之所由也。玄也者,取乎幽冥之所出也。深也者,取乎探賾而不可究也。大也者,取乎彌綸而不可極也。遠也者,取乎緬邈而不可及也。微也者,取乎幽微而不可睹也。然則道玄深大妙遠之言,各有其義,未盡其極者也。然彌綸無極,不可名細;微妙無形,不可名大。是以《經》云:字之曰「道」,謂之曰「玄」,而不名也。然則言之者失其常,名之者離其真,為之則窒其性,執之則失其原矣。是以聖人不以言為主,則不違其常;不以名為常,則不離其真;不以為為事,則不敗其性;不以執為制,則不失其原矣。然則老君之文,欲辯而詰者,則失其旨也;欲名而責者,則違其義也。故其大歸也,論太始之原以明自然之性;演幽冥之極以定惑罔之迷。因而不為,損而不施,崇本以息末,守母以存子;賤夫巧術,為在未有,無責於人,必求諸己;此其大要也。而法者尚乎齊同,而形以檢之;名者尚乎定真,而言以正之;儒者尚乎全愛,而譽以進之;墨者尚乎儉嗇,而智以立之;雜者尚乎眾美,而總以行之。夫形以檢物,巧偽必生;名以定物,理恕必失;譽以進物,爭尚必起;矯以立物,乖違必作;雜以行物,穢亂必興。斯皆用其子而棄其母,物失所載,未足守也。然致同塗而異至,合旨而趨乖,而學者惑其所致,迷其所趨。觀其齊同則謂之法,睹其定真則謂之名,察其純愛則謂之儒,鑒其儉嗇則謂之墨,見其不系則謂之雜。隨其所鑒而正名焉,順其所好而執意焉。故使有紛紜憤錯之論,殊趨辨析之爭,蓋由斯矣。又其為文也,舉終以證始,本始以盡終。開而弗達,導而弗牽。尋而後既其義,推而後盡其理。善法事始以首其論,明夫會歸以終其文。故使同趨而感發於事者,莫不美其興言之始,因而演焉;異旨而獨構者,莫不說其會歸之徵,以為證焉。夫塗雖殊必同其歸,慮雖百必均其致,而舉夫歸致以明至理,故使觸類而思者,莫不欣其思之所應,以為得其義焉。凡物之所以存,乃反其形;功之所以克,乃反其名。夫存者不以存為存,以其不忘亡也;安者不以安為安,以其不忘危也。故保其存者亡,不忘亡者存;安其位者危,不忘危者安。善力舉秋毫,善聽聞雷霆,此道之與形反也。安者實安,而曰非安之所安;存者實存,而曰非存之所存;侯王實尊,而曰非尊之所尊,皆理之大者也。名號生乎形狀,稱謂出乎涉求。名號不虛生,稱謂不虛出。故名號則大失其旨,稱謂則未盡其極。是以謂玄,則玄之又玄;稱道,則域中有四大也。
hán fēi zi zhǔ dào piān yuē: dào zhě, wàn wù zhī shǐ wù cóng dào shēng, gù yuē shǐ, shì fēi zhī jì yě shì fēi yīn dào zhāng, gù yuē jì, shì yǐ míng jūn shǒu shǐ yǐ zhī wàn wù zhī yuán, zhì jì yǐ zhī shàn bài zhī duān. gù xū jìng yǐ dài lìng, chén jiāng zì biǎo yì jūn jiàn qí zhì, chén yòng qí yì yǐ chēng zhī. gù yuē: qù hǎo qù è, chén nǎi jiàn sù qù xián qù zhì, chén nǎi zì bèi. gù yǒu zhì ér bù yǐ lǜ, shǐ wàn wù zhī qí chù yǒu xíng ér bù yǐ xián, guān chén xià zhī suǒ yīn yǒu yǒng ér bù yǐ nù, shǐ qún chén jǐn qí wǔ. shì gù qù zhì ér yǒu míng, qù xián ér yǒu gōng, qù yǒng ér yǒu qiáng. qún chén shǒu zhí, bǎi guān yǒu cháng, yīn néng ér shǐ zhī, shì wèi xí cháng. gù yuē: jì hū qí wú wèi ér chù, liáo hū mò de qí suǒ míng. míng jūn wú wèi yú shàng, qún chén sǒng jù yú xià. míng jūn zhī dào, shǐ zhì zhě jǐn qí lǜ, ér jūn yīn yǐ duàn shì, gù jūn bù qióng yú zhì xián zhě chì qí cái, jūn yīn ér rèn zhī, gù jūn bù qióng yú néng. yǒu gōng zé jūn yǒu qí xián, yǒu guò zé chén rèn qí zuì, gù jūn bù qióng yú míng. shì gù bù xián ér wèi xián zhě shī, bù zhì ér wèi zhì zhě zhèng. chén yǒu qí láo, jūn yǒu qí chéng gōng, cǐ zhī wèi xián zhǔ zhī jīng yě.
《韓非子·主道篇》曰:道者,萬物之始物從道生,故曰始,是非之紀也是非因道彰,故曰紀,是以明君守始以知萬物之源,治紀以知善敗之端。故虛靜以待令,臣將自表異君見其志,臣用其意以稱之。故曰:去好去惡,臣乃見素;去賢去智,臣乃自備。故有智而不以慮,使萬物知其處;有行而不以賢,觀臣下之所因;有勇而不以怒,使群臣盡其武。是故去智而有明,去賢而有功,去勇而有強。群臣守職,百官有常,因能而使之,是謂習常。故曰:寂乎其無位而處,寥乎莫得其所名。明君無為於上,群臣悚懼於下。明君之道,使智者盡其慮,而君因以斷事,故君不窮於智;賢者敕其材,君因而任之,故君不窮於能。有功則君有其賢,有過則臣任其罪,故君不窮於名。是故不賢而為賢者師,不智而為智者正。臣有其勞,君有其成功,此之謂賢主之經也。
huái nán hóng liè yuē: fū dào zhě fù tiān zài dì, kuò sì fāng, chāi bā jí gāo bù kě jì, shēn bù kě cè bāo guǒ tiān dì, bǐng shòu wú xíng yuán liú quán bó, chōng ér xú yíng hùn hùn gǔ gǔ, zhuó ér xú qīng. gù zhí zhī ér sāi yú tiān dì, héng zhī ér mí yú sì hǎi, shī zhī wú qióng ér wú suǒ zhāo xī shū zhī mì yú liù hé, juǎn zhī bù yíng yú yī wò. yuē ér néng zhāng, yōu ér néng míng, ruò ér néng qiáng, róu ér néng gāng héng sì wéi ér hán yīn yáng, hóng yǔ zhòu ér zhāng sān guāng shén nào ér gē, shén xiān ér wēi. shān yǐ zhī gāo, yuān yǐ zhī shēn shòu yǐ zhī zǒu, niǎo yǐ zhī fēi rì yuè yǐ zhī míng, xīng chén yǐ zhī xíng lín yǐ zhī yóu, fèng yǐ zhī xiáng.
《淮南·洪烈》曰:「夫道者覆天載地,廓四方,拆八極;高不可際,深不可測;包裹天地,稟授無形;原流泉浡,沖而徐盈;混混汩汩,濁而徐清。故植之而塞於天地,橫之而彌於四海,施之無窮而無所朝夕;舒之幎於六合,卷之不盈於一握。約而能張,幽而能明,弱而能強,柔而能剛;橫四維而含陰陽,紘宇宙而章三光;甚淖而滒,甚纖而微。山以之高,淵以之深;獸以之走,鳥以之飛;日月以之明,星辰以之行;麟以之游,鳳以之翔。
tài gǔ èr huáng, dé dào zhī bǐng, lì yú zhōng yāng shén yǔ huà yóu, yǐ fǔ sì fāng. shì gù néng tiān yùn dì zhì, lún zhuǎn ér wú fèi, shuǐ liú ér bù zhǐ, yǔ wàn wù zhōng shǐ. fēng xìng yún zhēng, shì wú bù yīng léi shēng yǔ jiàng, bìng yīng wú qióng guǐ chū diàn rù, lóng xìng luán jí jūn xuán gǔ zhuǎn, zhōu ér fù zā yǐ diāo yǐ zuó, hái fǎn yú pǔ. wú wèi wèi zhī ér hé yú dào, wú wèi yán zhī ér tōng hū dé tián yú wú jīn ér dé yú hé, yǒu wàn bù tóng ér biàn yú xìng shén tuō yú qiū háo zhī mò, ér dà yǔ yǔ zhòu zhī zǒng. qí dé yōu tiān dì ér hé yīn yáng, jié sì shí ér diào wǔ xíng jù yú fù yù, wàn wù qún shēng rùn yú cǎo mù, jìn yú jīn shí qín shòu shuò dà, háo máo rùn zé yǔ yì fèn yě, jiǎo gé shēng yě, shòu tāi bù dú, niǎo luǎn bù xù fù wú sàng zi zhī yōu, xiōng wú kū dì zhī āi tóng zǐ bù gū, fù rén bù shuāng, hóng zī bù chū, zéi xīng bù xíng hán dé zhī suǒ zhì.
太古二皇,得道之柄,立於中央;神與化游,以撫四方。是故能天運地滯,輪轉而無廢,水流而不止,與萬物終始。風興雲蒸,事無不應;雷聲雨降,並應無窮;鬼出電入,龍興鸞集;鈞旋轂轉,週而復匝;已雕已琢,還反於朴。無為為之而合於道,無為言之而通乎德;恬愉無矜而得於和,有萬不同而便於性;神托於秋毫之末,而大與宇宙之總。其德優天地而合陰陽,節四時而調五行;句俞覆育,萬物群生;潤於草木,浸於金石;禽獸碩大,毫毛潤澤;羽翼奮也,角觡生也,獸胎不殰,鳥卵不殈;父無喪子之憂,兄無哭弟之哀;童子不孤,婦人不孀,虹姿不出,賊星不行;含德之所致。
fū tài shàng zhī dào, shēng wàn wù ér bù yǒu, chéng huà xiàng ér fú zǎi. qí xíng huì xī, wà fēi rú dòng, dài ér hòu shēng, mò zhī zhī dé dài zhī hòu sǐ, mò zhī néng yuàn. dé yǐ lì zhě bù néng yù, yòng ér bài zhě bù néng fēi shōu jù chù jī ér bù jiā fù, bù shī bǐng shòu ér bù yì pín zhōu xuán ér bù kě jiū, xiān wēi ér bù kě qín lèi zhī ér bù gāo, duò zhī ér bù píng yì zhī ér bù zhòng, sǔn zhī ér bù guǎ zhuó zhī ér bù báo, shā zhī ér bù cán záo zhī ér bù shēn, tián zhī ér bù qiǎn. hū xī huǎng xī, bù kě wèi xiàng xī huǎng xī hū xī, yòng bù qū xī yōu xī míng xī, yīng wú xíng xī suì xī dòng xī, bù xū dòng xī yǔ róu gāng juǎn shū xī yǔ yīn yáng fǔ yǎng xī. gé xiān gōng wǔ qiān wén jīng xù yuē: lǎo jūn tǐ zì rán ér rán, shēng hū tài wú zhī xiān, qǐ hū wú yīn, jīng lì tiān dì zhōng shǐ, bù kě chēng zài qióng hū wú qióng, jí hū wú jí yě. yǔ dà dào ér lún huà, wèi tiān dì ér lì gēn. bù qì yú shí fāng, bào dào dé zhī zhì chún. hào hào dàng dàng, bù kě míng yě. huàn hū qí yǒu wén zhāng, wēi hū qí yǒu chéng gōng, yuān hū qí bù kě liàng, táng táng hū wèi shén míng zhī zōng. sān guāng chí yǐ lǎng zhào, tiān dì bǐng zhī dé shēng, qián kūn yùn yǐ tǔ jīng. gāo ér wú mín, guì ér wú wèi, fù zài wú qióng. shì gù bā fāng zhū tiān, pǔ hóng dà dào. kāi pì yǐ qián, fù xià wèi guó shī, dài dài bù xiū, rén mò néng zhī zhī. jiàng chéng wàn wù ér bù yán wǒ, wèi xuán zhī dé yě. gù zhòng shèng suǒ gòng zōng. dào zūn dé guì, fū mò zhī jué ér cháng zì rán, wéi lǎo shì hū! zhōu shí fù tuō shén lǐ mǔ, pōu zuǒ yè ér shēng, shēng jí hào rán, hào yuē lǎo zi. lǎo zi zhī hào, yīn xuán ér chū, zài tiān dì zhī xiān, wú shuāi lǎo zhī qī, gù yuē lǎo zi. shì rén wèi lǎo zi dāng shǐ yú zhōu dài. lǎo zi zhī hào, shǐ yú wú shù zhī jié, yǎo yǎo míng míng, miǎo miǎo jiǔ yuǎn yǐ. zhōu shì shì shuāi, dà dào bù xíng, xī yóu tiān xià. guān lìng yǐn xǐ yuē: dà dào jiāng yǐn hū, yuàn wèi wǒ zhe shū. yú shì zuò dào dé èr piān wǔ qiān wén shàng xià jīng yān.
夫太上之道,生萬物而不有,成化象而弗宰。跂行喙息,膃飛蠕動,待而後生,莫之知德;待之後死,莫之能怨。得以利者不能譽,用而敗者不能非;收聚畜積而不加富,布施稟授而不益貧;週旋而不可究,纖微而不可勤;累之而不高,墮之而不平;益之而不眾,損之而不寡;斫之而不薄,殺之而不殘;鑿之而不深,填之而不淺。惚兮恍兮,不可為象兮;恍兮惚兮,用不屈兮;幽兮冥兮,應無形兮;邃兮洞兮,不虛動兮;與柔剛卷舒兮;與陰陽俯仰兮。葛仙公《五千文經序》曰:老君體自然而然,生乎太無之先,起乎無因,經歷天地終始,不可稱載;窮乎無窮,極乎無極也。與大道而輪化,為天地而立根。布氣於十方,抱道德之至純。浩浩蕩蕩,不可名也。煥乎其有文章,巍乎其有成功,淵乎其不可量,堂堂乎為神明之宗。三光持以朗照,天地稟之得生,乾坤運以吐精。高而無民,貴而無位,覆載無窮。是故八方諸天,普弘大道。開闢已前,復下為國師,代代不休,人莫能知之。匠成萬物而不言我,為玄之德也。故眾聖所共宗。道尊德貴,夫莫之爵而常自然,惟老氏乎!週時復托神李母,剖左腋而生,生即皓然,號曰「老子」。老子之號,因玄而出,在天地之先,無衰老之期,故曰老子。世人謂老子當始於週代。老子之號,始於無數之劫,窈窈冥冥,眇邈久遠矣。週室世衰,大道不行,西遊天下。關令尹喜曰:「大道將隱乎,願為我著書。」於是作《道德》二篇五千文上下經焉。
lǎo jūn jiè wén yún: lǎo jūn shēng xuán hóng shèng táng. ěr shí wèi yǒu tiān dì rì yuè, shǒu wú suǒ pān, zú wú suǒ niè, xuán shēn ér chù, bù duò bù là shēn zhuó sān guāng zhī yī, zhào yú xū máng, rú jīn rì yuè zhī guāng yě.
《老君戒文》云:老君生玄洪聖堂。爾時未有天地日月,手無所攀,足無所躡,懸身而處,不墮不落;身著三光之衣,照於虛芒,如今日月之光也。
hùn yuán huáng dì shèng jì xù yuē: yuán fū dà dào xuán jì, lǐ jí wú wèi shàng dé chōng xū, yì gāi zhòng miào. shì yǐ jīng níng zhēn yī, fēi jiǎ wù yǐ chēng shēng xíng jié jiǔ kōng, bù dài yǒu ér chéng tǐ. hán shén tài hùn, yù cuì yōu yuán, huǎng hū dì xiān, xī wēi zhì jí. gù néng zhēn róng jīn què, jiào yì bù yán huì huàn yù jīng, cí guāng yǒu wù. èr yí chí yǐ fù zài, wàn pǐn lài yǐ zī róng. shén guān yīn yáng, gōng chéng zào huà. xiān tiān dì ér dú lì, hòu chén jié ér wú mèi.
《混元皇帝聖紀序》曰:原夫大道玄寂,理極無為;上德沖虛,義該眾妙。是以精凝真一,非假物以稱生;形結九空,不待有而成體。含神太混,毓粹幽原,恍惚帝先,希微至極。故能真融金闕,教逸不言;惠渙玉京,慈光有物。二儀持以覆載,萬品賴以滋榮。神冠陰陽,功成造化。先天地而獨立,後塵劫而無昧。
táng kāi yuán huáng dì dào dé jīng xù yuē: xī zài yuán shèng, qiáng zhe xuán yán. quán yú zhēn zōng, qǐ dí lái yì. yí wén chéng zài, jīng yì pō guāi. cuō qí zhǐ guī, suī shǔ yán ér yóu bìng zhāi qí zhāng jù, zì hé gōng ér huò lüè. qí yú jìn wēi, gù bù zú shù. zé wǒ xuán yuán miào zhǐ, qǐ qí jiāng zhuì? zhèn chéng guǎ báo, cháng gǎn sī wén, wěi chéng yǒu hòu zhī qìng, kǒng shī wú wèi zhī lǐ. měi yīn qīng yàn, zhé kòu xuán guān suí suǒ yì de, suì wèi jiān zhù. qǐ chéng yī jiā zhī shuō, dàn bèi yí què zhī wén. jīn zī jué bǐ, shì xún yú zhòng gōng qīng chén shù dào shì èr mén, yǒu néng qǐ yǔ lèi yú bo shāng, zhēn jí tóng yú zuǒ shì. kě yú nà shàn, zhèn suǒ xū huái gǒu fù sī yán, bì jiā hòu shǎng. qiě rú yú chén, zì shèng xìng fēi cǐ liú. xuán shì xiāng jīn, yì yún xiǎo dào. jì qí bù huì, xián kě zhí yán. wù wèi lái zhě suǒ chī, yǐ zhòng zhèn zhī bù dé.
唐開元皇帝《道德經序》曰:昔在元聖,強著玄言。權輿真宗,啟迪來裔。遺文誠在,精義頗乖。撮其指歸,雖蜀嚴而猶病;摘其章句,自河公而或略。其餘浸微,固不足數。則我玄元妙旨,豈其將墜?朕誠寡薄,常感斯文,猥承有後之慶,恐失無為之理。每因清宴,輒叩玄關;隨所意得,遂為箋注。豈成一家之說,但備遺闕之文。今茲絕筆,是詢於眾公卿臣庶、道釋二門,有能起予類於卜商,針疾同於左氏。渴於納善,朕所虛懷;苟副斯言,必加厚賞。且如諛臣,自聖幸非此流。懸市相矜,亦云小道。既其不諱,咸可直言。勿為來者所嗤,以重朕之不德。
táng wú yún xuán gāng lùn dào piān yuē: dào zhě hé yě? xū wú zhī xì, zào huà zhī gēn, shén míng zhī běn, tiān dì zhī yuán. qí dà wú wài, qí wēi wú nèi, hào kuàng wú duān, yǎo míng wú jì. zhì yōu mí chá ér dà míng chuí guāng, zhì jìng wú xīn ér pǐn wù yǒu fāng. hùn mò wú xíng, jì liáo wú shēng wàn xiàng yǐ zhī shēng, wǔ xíng yǐ zhī chéng. shēng zhě wú jí, chéng zhě yǒu kuī. shēng shēng chéng chéng, jīn gǔ bù yí. cǐ zhī wèi dào yě. dé zhě hé yě? tiān dì suǒ bǐng, yīn yáng suǒ zī jīng yǐ wǔ xíng, wěi yǐ sì shí mù zhī yǐ jūn, xùn zhī yǐ shī yōu míng dòng zhí, xián chàng qí yí zé liú wú qióng, qún shēng bù zhī xiè qí gōng huì jiā wú jí, bǎi xìng bù zhī lài qí lì. cǐ zhī wèi dé yě. rán zé tōng ér shēng zhī wèi zhī dào, dào gù wú míng yān chù ér chéng zhī wèi zhī dé, dé gù wú chēng yān. cháng shì lùn zhī: tiān dì rén wù xiān líng guǐ shén, fēi dào wú yǐ shēng, fēi dé wú yǐ chéng. shēng zhě bù zhī qí shǐ, chéng zhě bù jiàn qí zhōng. tàn ào suǒ yǐn, shú kuī qí zōng? rù yǒu zhī mò, chū wú zhī xiān. mò jiū qí zhèn, wèi zhī zì rán. zì rán zhě, dào dé zhī cháng, tiān dì zhī gāng yě. yòu yuē: dào dé zhě, tiān dì zhī zǔ tiān dì zhě, wàn wù zhī fù dì wáng zhě, sān cái zhī zhǔ. rán zé dào dé tiān dì dì wáng yī yě, ér yǒu jīn gǔ jiāo chún zhī yì, yáo jié lǐ luàn zhī shū zhě hé zāi? fū dào dé wú xìng shuāi, rén lún yǒu fǒu tài, gǔ jīn wú biàn yì, qíng xìng yǒu tuī qiān. gù yùn jiāng tài hū zé zhì yáng zhēn jīng jiàng ér wèi zhǔ, xián liáng fǔ ér jiān xié fú yǐ shí jiāng fǒu hū zé tài yīn chún jīng shēng ér wèi zhǔ, jiān xié bì ér xián liáng yǐn yǐ. tiān dì zhī dào, yīn yáng yǒu shù, gù lǐ luàn zhī shū yě. suǒ yǐ gǔ chún ér jīn jiāo zhě, yì yóu rén yòu yú ér zhǎng huì yě. yīng ér wèi hái, zé shàng gǔ zhī hán chún cuì yě jiàn yǒu suǒ biàn, zé zhōng gǔ zhī shàng rén yì yě chéng tóng kě xué, zé xià gǔ zhī chóng lǐ zhì yě zhuàng chǐ duō yù, zé jì shì zhī jìng fú wěi yě. biàn huà zhī lǐ, shì sú zhī yí, gù yǒu jiāo chún zhī yì yě. hé qí suǒ yǐ, yuán qí suǒ yóu, zi yǐ xí jiào ér xìng yí, rén yǐ suí shí ér pǔ sàn. suī rán, fù bù kě bù jiào yú zi, jūn bù kě bù lǐ yú rén. jiào zǐ zài yú yì fāng, lǐ rén zài yú dào dé. yì fāng shī zé shī yǒu bù kě xùn yě dào dé sàng, zé lǐ lè bù néng lǐ yě. suī jiā yǐ xíng fá, yì yǐ biān chǔ, nán zhì yú jiān rén zéi zi yǐ. shì yǐ shì tóng ér yǐ wú kuáng, zé bǎo yú zhōng xìn huà shí sú yǐ chún sù, zé ān yú tiān hé. gù fēi zhí dào dé yǐ huà rén zhě, wèi wén qí zhì lǐ yě.
唐吳筠《玄綱論·道篇》曰:道者何也?虛無之系,造化之根,神明之本,天地之元。其大無外,其微無內,浩曠無端,杳冥無際。至幽靡察而大明垂光,至靜無心而品物有方。混漠無形,寂寥無聲;萬象以之生,五行以之成。生者無極,成者有虧。生生成成,今古不移。此之謂道也。德者何也?天地所稟,陰陽所資;經以五行,緯以四時;牧之以君,訓之以師;幽明動植,咸暢其宜;澤流無窮,群生不知謝其功;惠加無極,百姓不知賴其力。此之謂德也。然則通而生之謂之道,道固無名焉;畜而成之謂之德,德固無稱焉。嘗試論之:天地人物、仙靈鬼神,非道無以生,非德無以成。生者不知其始,成者不見其終。探奧索隱,孰窺其宗?入有之末,出無之先。莫究其朕,謂之自然。自然者,道德之常,天地之綱也。又曰:道德者,天地之祖;天地者,萬物之父;帝王者,三才之主。然則道德、天地、帝王一也,而有今古澆淳之異,堯桀理亂之殊者何哉?夫道德無興衰,人倫有否泰,古今無變易,情性有推遷。故運將泰乎則至陽真精降而為主,賢良輔而奸邪伏矣;時將否乎則太陰純精升而為主,奸邪弼而賢良隱矣。天地之道,陰陽有數,故理亂之殊也。所以古淳而今澆者,亦猶人幼愚而長慧也。嬰兒未孩,則上古之含純粹也;漸有所辯,則中古之尚仁義也;成童可學,則下古之崇禮智也;壯齒多欲,則季世之競浮偽也。變化之理,世俗之宜,故有澆淳之異也。核其所以,原其所由,子以習教而性移,人以隨時而朴散。雖然,父不可不教於子,君不可不理於人。教子在於義方,理人在於道德。義方失則師友不可訓也;道德喪,則禮樂不能理也。雖加以刑罰,益以鞭楚,難制於奸人賊子矣。是以示童兒以無誑,則保於忠信;化時俗以純素,則安於天和。故非執道德以化人者,未聞其至理也。
táng lù xī shēng dào dé jīng chuán xù yuē: dà dào yǐn, shì jiào shuāi, tiān xià fāng dà luàn. dāng shì shí, tiān bì shēng shèng rén. shèng rén yōu sī mín zhī bù dǐ yú zhì, ér fú shuāi jiù luàn zhī shù zuò, zhōu zhī mò shì qí jǐ yǐ. yú shì zhòng ní chǎn sān dài zhī wén yǐ fú qí shuāi, lǎo shì jù sān huáng zhī zhì yǐ jiù qí luàn, qí kuí yī yě. gài zhòng ní zhī shù xìng yú wén, wén yǐ zhì qíng lǎo shì zhī shù běn yú zhì, zhì yǐ fù xìng. xìng qíng zhī jí, shèng rén suǒ bù néng yì wén zhì zhī biàn, wàn shì suǒ bù néng yī yě. yì yuē: xiǎn zhū rén. yǐ wén wèi jiào zhī wèi yě. wén zhī wèi jiào, qí shì zhāng, gù tǎn rán míng bái. tǎn rán míng bái, zé yǎ yán zhě xiáng yǐ. yì yuē: cáng zhū yòng. yǐ zhì wèi jiào zhī wèi yě. zhì zhī wèi jiào, qí lǐ wēi, gù shēn bù kě shí. shēn bù kě shí, zé wàng zuò zhě zhòng yǐ. fū wéi lǎo shì zhī shù, dào yǐ wèi tǐ, míng yǐ wèi yòng, wú wèi wú bù wèi, ér gé yú huáng jí zhě yě. yáng zhū zōng lǎo shì zhī tǐ, shī yú bù jí, yǐ zhì yú guì shēn jiàn wù. zhuāng zhōu shù lǎo shì zhī yòng, shī yú tài guò, gù wù yù jué shèng qì zhì. shēn hán shī lǎo shì zhī míng, ér bì yú kē jiǎo kè jí. wáng hé shī lǎo shì zhī dào, ér liú yú xū wú fàng dàn. cǐ liù zǐ zhě, jiē lǎo shì zhī zuì rén yě. ér shì yīn wèi lǎo shì zhī zhǐ, qí guī bù hé yú zhòng ní. gù zī qí míng, zé yuē chuí tí rén yì, jué miè lǐ xué bìng qí dào, zé yuē dú rèn qīng xū, bù kě yǐ wèi zhì. yú xì! shì zhī mí, qí lái yuǎn yǐ! shì shǐ lǎo shì shòu wū yú qiān zài, dào dé bù xíng yú dāng shì, liáng yǒu yǐ yě. qiě lǎo shì běn yuán tiān dì zhī shǐ, lì chén gǔ jīn zhī biàn, xiān míng dào dé, cì shuō rén yì, xià chén lǐ xué zhī shī, xíng zhèng zhī fán, yán qí xún zhì ér rán ěr. qí bǐng yào zhí běn, zài hu qíng xìng zhī jí. gù qí dào, shǐ yú shēn xīn, xíng yú jiā guó, zhōng yú tiān xià, rú cǐ qí bèi yě, ér huò zhě shàng duō yún yún, qǐ bù wèi hòu wū zāi! xī fú xī shì huà bā guà, xiàng wàn wù, qióng xìng mìng zhī lǐ, shùn dào dé zhī hé. lǎo shì yì xiān tiān dì, běn yīn yáng, tuī xìng mìng zhī jí, yuán dào dé zhī ào. cǐ yǔ fú xī tóng qí yuán yě. wén wáng guān tài yì jiǔ liù zhī dòng, guì gāng shàng biàn, ér yào zhī yǐ zhōng. lǎo shì yì chá tài yì qī bā zhī zhèng, zhì róu shǒu jìng, ér tǒng zhī yǐ dà. cǐ yǔ wén wáng tōng qí zōng yě. kǒng zǐ zǔ shù yáo shùn, xiàn zhāng wén wǔ, dǎo sī mín yǐ rén yì zhī jiào. lǎo shì yì nǐ yì fú xī, mí lún huáng dì, mào tiān xià yǐ dào dé zhī huà, cǐ yǔ kǒng zǐ hé qí quán yě. cǐ sān jūn zǐ zhě, shèng rén zhī jí yě. lǎo shì jiē biàn ér tōng zhī, fǎn ér hé zhī, yán zhì biàn zhī jī, tàn zhì jīng zhī guī, sī kě wèi zhì shén zhě yǐ. ér wáng bì yǐ wèi shèng rén yǔ dào hé tǐ, lǎo shì wèi néng tǐ dào, gù ruǎn jí wèi zhī shàng xián yà shèng zhī rén, gài tóng yú fǔ sì. qǐ yǐ lǎo shì jīng shì zhī jī wèi zú chōng qí suǒ yán yé? sī bù rán yě. yú xì! shèng rén zhī zài shì yě, yǒu yǒu jī, yǒu wú jī. gù dào zhī bù xíng yě, huò wēi shēn lì pìn, yǐ tiān xià wèi qí yōu huò cáng míng fēi dùn, shì shì gù bù néng lèi. yǒu jī wú jī, shū tú tóng guī. sī shí dào yì zhī mén, fēi tú xiāng fǎn ér yǐ. rán zé zhòng ní zhī suǒ yǐ chū, lǎo shì zhī suǒ yǐ chù lǎo shì zhī suǒ yǐ mò, zhòng ní zhī suǒ yǐ yǔ, gài qū shēn yǐn xiǎn zhī jí yě. èr zǐ ān néng shí zhī zāi? sī mǎ qiān tǒng xù zhòng jiā, yǐ dào dé wèi shǒu, kě wèi zhī běn mò yǐ. bān gù zuò gǔ jīn rén biǎo, nǎi qū lǎo shì yú dì sān pǐn. suī qí míng kě qū, ér dào kě biǎn hū zāi? yú xì! lǎo shì zhī shù, jiàn qì yú dāng dài jiǔ yǐ, sī shù zi zhě zhī yóu yě. qiě zhòng ní qīn jiàn lǎo shì, tàn qí dào yuē yóu lóng hū. cóng zhī wèn lǐ. chéng wú jiān rán, zhe zài jì chuán, hòu shì bù néng tàn qí yì, shì yǐ yì duān zhī shuō fēn rán, gài mí zhī zhě bù qióng qí yuán, gù fēi zhī zhě bù jǐn qí zhì. yī! sī chuán zhī bù zuò, zé lǎo shì zhī zhǐ huò jǐ hū xī yǐ. jīn gù jí qí zhì, xiǎn qí wēi, shǐ zhāo zhāo rán yǔ qún shèng rén yì xiāng hé. yǒu néng tǐ qí dào, yòng qí míng, zhí gǔ yǐ yù jīn, zhì lǐ rú fǎn zhǎng ěr. zì xī yán lǎo shì shù zhě, dú tài shǐ gōng jìn zhī wèi zhì shǎo dé qí dào, wéi hàn wén ěr. qí tā pí fù guǐ shuō, jiē bù zú qǔ.
唐陸希聲《道德經傳序》曰:大道隱,世教衰,天下方大亂。當是時,天必生聖人。聖人憂斯民之不底於治,而扶衰救亂之術作,週之末世其幾矣。於是仲尼闡三代之文以扶其衰,老氏據三皇之質以救其亂,其揆一也。蓋仲尼之術興於文,文以治情;老氏之術本於質,質以復性。性情之極,聖人所不能異;文質之變,萬世所不能一也。《易》曰:顯諸仁。以文為教之謂也。文之為教,其事彰,故坦然明白。坦然明白,則雅言者詳矣。《易》曰:藏諸用。以質為教之謂也。質之為教,其理微,故深不可識。深不可識,則妄作者眾矣。夫惟老氏之術,道以為體,名以為用,無為無不為,而格於皇極者也。楊硃宗老氏之體,失於不及,以至於貴身賤物。莊週術老氏之用,失於太過,故務欲絕聖棄智。申、韓失老氏之名,而弊於苛繳刻急。王、何失老氏之道,而流於虛無放誕。此六子者,皆老氏之罪人也。而世因謂老氏之指,其歸不合於仲尼。故訾其名,則曰槌提仁義,絕滅禮學;病其道,則曰獨任清虛,不可以為治。於戲!世之迷,其來遠矣!是使老氏受誣於千載,道德不行於當世,良有以也。且老氏本原天地之始,歷陳古今之變,先明道德,次說仁義,下陳禮學之失,刑政之煩,言其馴致而然耳。其秉要執本,在乎情性之極。故其道,始於身心,形於家國,終於天下,如此其備也,而惑者尚多云云,豈不謂厚誣哉!昔伏羲氏畫八卦,象萬物,窮性命之理,順道德之和。老氏亦先天地,本陰陽,推性命之極,原道德之奧。此與伏羲同其原也。文王觀太《易》九六之動,貴剛尚變,而要之以中。老氏亦察太《易》七八之正,致柔守靜,而統織以大。此與文王通其宗也。孔子祖述堯舜,憲章文武,導斯民以仁義之教。老氏亦擬議伏羲,彌綸黃帝,冒天下以道德之化,此與孔子合其權也。此三君子者,聖人之極也。老氏皆變而通之,反而合之,研至變之機,探至精之歸,斯可謂至神者矣。而王弼以為聖人與道合體,老氏未能體道,故阮籍謂之上賢亞聖之人,蓋同於輔嗣。豈以老氏經世之跡未足充其所言耶?斯不然也。於戲!聖人之在世也,有有跡,有無跡。故道之不行也,或危身歷聘,以天下為其憂;或藏名飛遁,示世故不能累。有跡無跡,殊途同歸。斯實道義之門,非徒相反而已。然則仲尼之所以出,老氏之所以處;老氏之所以默,仲尼之所以語,蓋屈伸隱顯之極也。二子安能識之哉?司馬遷統序眾家,以道德為首,可謂知本末矣。班固作《古今人表》,乃詘老氏於第三品。雖其名可詘,而道可貶乎哉?於戲!老氏之術,見棄於當代久矣,斯數子者之由也。且仲尼親見老氏,嘆其道曰「猶龍乎」。從之問禮。誠無間然,著在紀傳,後世不能探其意,是以異端之說紛然,蓋迷之者不窮其源,故非之者不盡其致。噫!斯傳之不作,則老氏之旨或幾乎息矣。今故極其致,顯其微,使昭昭然與群聖人意相合。有能體其道,用其名,執古以御今,致理如反掌耳。自昔言老氏術者,獨太史公近之;為治少得其道,唯漢文耳。其他皮傅詭說,皆不足取。