zhēn zōng huáng dì yù zhì xiān tiān jì xù
◎真宗皇帝御製《先天紀敘》
gài wén yōu tōng zào huà, shì wèi shén gōng xū jì fàn wéi, sī yún shèng jī. ruò nǎi liù hé wú wài, yì shì xiàng yīn. yǎng zhī ruò rì xīng, zūn zhī ruò shéng mò, shàng bīn zhī yù, mò zàn yú gāo mín zhǎng fā zhī xiáng, lóng xìng yú pī xù. gù dāng yù zhuī shèng liè, zhāo shì qún lún, guǎng wǔ diǎn zhī què yí, wèi liù jīng zhī shǒu guān zhě yě.
蓋聞幽通造化,是謂神功;胥洎範圍,斯雲聖跡。若乃六合無外,億世相因。仰之若日星,遵之若繩墨,上賓之御,默贊於高旻;長發之祥,隆興於丕緒。故當遹追盛烈,昭示群倫,廣五典之闕疑,為六經之首冠者也。
sī wén shèng zǔ, zhào chū shēng mín, shí shǔ hóng huāng, zhèng fāng pǔ lüè. chǔ jīng céng zhòu, xià fǔ yú bā hóng yīng yùn zhōng yāng, mào xuān yú sān tǒng. xiān jué yǐ huà shù huì, zǒng jǐ yǐ yù zhòng líng. zhuō lù guān bīng, jì rén ér dìng nán, liáng fēng jì hào, fèng tiān ér gào chéng. shùn bài dòng shān, suǒ yǐ zūn hū chōng miào qīng jǔ yě gǔ, suǒ yǐ dēng hū zǐ qīng. sú wèi qí shén, mín xí qí jiào. jiǔ guó chéng yú shì jì, sān dài jì yú dà zōng. yí hū zhú bó zhī wén, jì pī gōng ér wǎng jǐn chē shū zhī yù, yǎng yí jī ér xián zhōu. qǐ zhǐ táng yáo zhī xié hé wàn bāng, jī wén zhī běn zhī bǎi shì, páo xī zhī shǐ huà bā guà, gāo xīn zhī zhèng shì wǔ xíng zhě zāi! gù yǐ miǎo gōng, shào zī bǎo lì. yuán fú zhī jiàng, bǎo hé yú hóng rén zhēn yù zhī lín, huò wén yú zhūn huì. zhī kāi xiān zhī yǒu zì, huái jī lèi zhī wú jiāng.
思文聖祖,肇初生民,時屬洪荒,政方朴略。儲精曾宙,下撫於八紘;應運中央,茂宣於三統。先覺以化庶匯,總己以御眾靈。涿鹿觀兵,濟人而定難,梁峰紀號,奉天而告成。順拜峒山,所以尊乎沖妙;輕舉冶谷,所以登乎紫清。俗畏其神,民習其教。九國承於世紀,三代繼於大宗。宜乎竹帛之文,紀丕功而罔盡;車書之域,仰遺蹟而咸週。豈止唐堯之協和萬邦,姬文之本支百世,庖犧之始畫八卦,高辛之正是五行者哉!顧以眇躬,紹茲寶曆。元符之降,寶荷於鴻仁;真馭之臨,獲聞於諄誨。知開先之有自,懷積累之無疆。
yóu shì bǎo shòu yǐ fèng huī chēng, dòng yǔ yǐ xīn yuán miào. sù yè zhī yì, mí shě yú guī zūn qīng shì zhī xīn, mí sī hū shùn měi. shū mì shǐ jiǎn xiào tài wèi tóng píng zhāng shì wáng qīn ruò, shū jī xié zàn, wén shǐ bó tōng. yǎng xī xiàn yú yuán dōu, xùn zhuī chóng yú liáng dé. tán jīng? sù, jǐn quán lǔ bì zhī biān lǜ lì qiān huáng, gǎn zhèng jìn hé zhī wù. yǐ zhì láng hán qióng yùn, zhú jiǎn yún qiān, yuǎn fǎng míng shān, jìn guān cáng shì, qún fēn lèi jù, suǒ yǐn zào wēi. zuǎn jí chéng shū. gài wú hū yí lùn, fēng zhāng lái shàng, yóu jiàn hū zī zhōng, shù xié yǒng shì zhī qī, qiú nǎi guān piān zhī zuò. qìng jī shào zuò, sī zǔ dé zhī chuí hóng dūn shǐ yáng huī, biǎo sūn móu zhī jì zhì. suī yǒu cán yú lì báo, gài liáo xù hū huī yīn. shì zhì jiā míng, yòng biāo xiāng guǒ, tí yuē xiān tiān jì. jì fū huī lóng shì biǎo, pī xiǎn tiān zōng. lóng mén bǔ yì zhī yán, cháng chuán qí shí lù què lǐ shēng táng zhī shì, mò de ér cuò cí yún ěr!
由是寶綬以奉徽稱,棟宇以新原廟。夙夜之意,靡舍于歸尊;卿士之心,彌思乎順美。樞密使檢校太尉、同平章事王欽若,樞機協贊,文史博通。仰錫羨於元都,徇追崇於涼德。覃精?素,盡銓魯壁之編;率勵鉛黃,感正晉河之誤。以至琅函瓊蘊,竹簡芸簽,遠訪名山,近觀藏室,群分類聚,索隱造微。纘集成書。蓋無乎遺論,封章來上,尤見乎資忠,庶諧永世之期,求乃冠篇之作。慶基紹祚,思祖德之垂鴻;惇史楊輝,表孫謀之繼志。雖有慚於麗薄,蓋聊敘乎徽音。式制佳名,用標緗裹,題曰《先天紀》。冀夫恢隆世表,丕顯天宗。龍門補藝之言,常傳其實祿;闕里升堂之士,莫得而措辭云爾!
xuān yuán běn jì
◎軒轅本紀
xuān yuán, huáng dì. xìng gōng sūn zì zhōu zhì wǔ děng zhū hóu hòu, nǎi yǒu gōng sūn xìng. xuān yuán wèi huáng dì, zhǎng yú jī shuǐ, hé yǐ jī wèi xìng, bù zhī gǔ shǐ hé jù yě?, yǒu xióng guó jūn shǎo diǎn zhī cì zǐ yě fú xī shēng shǎo diǎn, shǎo diǎn shēng shén nóng. jí huáng dì xí dì wèi, jū yǒu xióng zhī fēng yān. qí mǔ xī qiáo shì nǚ, míng fù bǎo, míng jiàn dà diàn guāng rào běi dǒu, shū xīng zhào yú jiāo yě, fù bǎo gǎn zhī ér yǒu shēn, yǐ shū xīng jiàng, yòu míng yuē tiān shū. huái zhī èr shí sì yuè, shēng xuān yuán yú shòu qiū dì míng, zài lǔ dōng mén zhī wài. dì shēng ér shén líng, yòu ér xùn qí jí ér sù yě, ruò ér néng yán, zhǎng ér dūn mǐn, chéng ér cōng míng. lóng yán rì jiǎo. hé mù lóng sǎng, cāng sè dà jiān, shǐ xué yú dà xiàng, zhǎng yú jī shuǐ. dì nián shí wǔ, xīn lǜ wú suǒ bù tōng, nǎi shòu guó yú yǒu xióng, xí fēng jūn zhī dì zài zhèng zhōu xīn zhèng xiàn. yǐ zhì zuò xuān miǎn, nǎi hào xuān yuán, yǐ tǔ dé wáng, yuē huáng dì. dé shē lóng, biàn hū dōng fāng jiě zài xià wén. dé zhù róng, biàn hū nán fāng, xīn xīng yǐ huǒ, huǒ zài zhèng nán, dà míng yě. róng, guāng míng yě. zhǔ huǒ zhī guān hào zhù róng, nán zì cóng nán cóng wǔ. nán qiú yě, qiú zhèng duì wèi míng wèi àn. zé nán wèi yáng, běi wèi yīn yě. dé huǒ fēng biàn hū xī fāng, yǒu zhī bàn yě jī zhī míng dàn, zé wàng dōng ér shēn jū xī yě. yǒu, jī yě. yǐ shǎo rù shí míng zhī, yǒu bàn wèi xī yě. dé hòu tǔ, biàn hū běi fāng běi, yīn yě, bèi yě. gù yuē běi. sì fāng zhī míng yě. dōng zhě, dòng yě, rì chū wàn wù nǎi dòng yě. dōng zì cóng rì chuān mù, yǐ rì chū wàng zhī, rú chuān fú sāng zhī lín mù yě. rì suǒ chū zài fú sāng dōng shù shí wàn lǐ.
軒轅,黃帝。姓公孫自週制五等諸侯後,乃有公孫姓。軒轅為黃帝,長於姬水,合以姬為姓,不知古史何據也?,有熊國君少典之次子也伏羲生少典,少典生神農。及黃帝襲帝位,居有熊之封焉。其母西喬氏女,名附寶,瞑見大電光繞北斗,樞星照於郊野,附寶感之而有娠,以樞星降,又名曰天樞。懷之二十四月,生軒轅於壽丘地名,在魯東門之外。帝生而神靈,幼而徇齊疾而速也,弱而能言,長而敦敏,成而聰明。龍顏日角。河目隆顙,蒼色大肩,始學於大項,長於姬水。帝年十五,心慮無所不通,乃受國於有熊,襲封君之地在鄭州新鄭縣。以製作軒冕,乃號軒轅,以土德王,曰黃帝。得奢龍,辨乎東方解在下文。得祝融,辨乎南方,心星以火,火在正南,大明也。融,光明也。主火之官號祝融,南字從南從午。南求也,求正對為明為暗。則南為陽,北為陰也。得火封辨乎西方,酉之半也雞之鳴旦,則望東而身居西也。酉,雞也。以少入時名之,酉半為西也。得后土,辨乎北方北,陰也,背也。故曰北。四方之名也。東者,動也,日出萬物乃動也。東字從日穿木,以日出望之,如穿扶桑之林木也。日所出在扶桑東數十萬里。
dì qǔ xī líng shì yú dà liáng, yuē léi zǔ, wèi yuán fēi. shēng èr zi xuán xiāo chāng yì. chū xǐ tiān xià zhī dài jǐ yě, yǎng zhèng yú mìng, zì qǔ ān ér shùn zhī, wèi hóng huáng zhī dài, yǐ yī mín yě. shí rén wèi shǐ ér zì huà, wèi shǎng ér mín quàn, qí xīn yú ér bù wěi, qí shì sù ér bù shì, wèi zhī tài qīng zhī shǐ yě. gēng zhě bù qīn pàn, yú zhě bù zhēng àn, dǐ shì bù yù jià, shì bù bì bǐ, shāng lǚ zhī rén, xiāng ràng yǐ cái, wài hù bù bì, shì wèi dà tóng.
帝娶西陵氏於大梁,曰嫘祖,為元妃。生二子玄囂、昌意。初喜天下之戴己也,養正娛命,自取安而順之,為鴻黃之代,以一民也。時人未使而自化,未賞而民勸,其心愉而不偽,其事素而不飾,謂之太清之始也。耕者不侵畔,漁者不爭岸,抵市不預價,市不閉鄙,商旅之人,相讓以財,外戶不閉,是謂大同。
dì lǐ tiān xià shí wǔ nián zhī hòu, yōu niàn lí shù zhī bù lǐ, jié cōng míng, jìn zhì lì, yǐ yíng bǎi xìng, jù xiū dé yě. kǎo qí gōng dé, ér wù qí fǎ jiào. shí yuán fēi xī líng shì shǐ yǎng cán wèi sī jīn lǐ jì, huáng hòu jì xiān cán xī líng shì. gé zhì chuān xī jīng jì yuē: gōng nèi yǒu xiān cán tán.. nǎi yǒu tiān lǎo, wǔ shèng yǐ zuǒ lǐ huà. dì qǔ fú xī shì zhī guà xiàng, fǎ ér yòng zhī, jù shén nóng suǒ zhòng liù shí sì guà zhī yì, dì nǎi zuò bā guà zhī shuō, wèi zhī bā suǒ, qiú qí zhòng guà zhī yì yě. shí yǒu chén cáo hú zào yī, chén bó yú zào shang, chén yú zé zào lǚ, dì yīn zhī zuò guān miǎn guān zhě zé fú zhī, yòu míng miǎn zhě, zé guān zhōng zhī bié míng. yǐ qí hòu gāo qián xià, yǒu fǔ yǎng zhī xíng, yīn yuē guān kòu, miǎn yě. shǐ dài máo gé zhī bì, suǒ wèi huáng dì chuí yī shang ér tiān xià lǐ yě. dì yīn yǐ bié zūn bēi, lìng nán nǚ yì chù ér jū, qǔ fǎ qián kūn tiān zūn dì bēi zhī yì. dì jiàn fú yè fāng wèi zhōu, jí yǒu gòng gǔ huà dí sān chén zhù zuò zhōu jí, suǒ wèi kū mù wèi zhōu, shàn mù wèi jí yě. yǐ qǔ zhū huàn. huàn, sàn yě, wù dà tōng yě, suǒ yǐ jì bù tōng yě. dì yòu guān zhuǎn péng zhī xiàng yǐ zuò chē. shí yǒu shén mǎ chū, shēng zé zhōng, yīn míng zé mǎ. yī yuē jí guāng, yòu yuē jí liáng, chū dà fēng guó bó zhōu dōng, gǔ guó yě. wén mǎ gǎo shēn zhū liè, chéng zhī shòu qiān suì, yǐ shèng rén wèi zhèng, yīng ér chū jīn fēi lóng sī yǒu jí liáng jiù, yīn cǐ yě. xuē zōng yuē: yǔ téng huáng yī yě. suǒ chū zhī guó gè bié. gé zhì chuān yuē: téng huáng zhī mǎ, jí guāng zhī shòu. zé shòu mǎ gè yì. jīn jù jí guāng jí mǎ, téng huáng jí shòu, zhì chuān zhī shuō yòu bié. yòu yǒu téng huáng shén shòu, qí sè huáng, zhuàng rú hú, bèi shàng yǒu liǎng jiǎo, lóng yì yī běn yún lóng yì ér mǎ shēn, yī míng chéng huáng, yī míng fēi huáng, huò yuē gǔ huáng, yòu yuē cuì huáng, chū rì běn guó, shòu sān qiān suì, rì xíng wàn lǐ, chéng cǐ lìng rén shòu èr qiān suì chū rì běn guó, shòu èr qiān suì liù diǎn yuē: sòng qí liáng chén jiē yǒu chē fǔ chéng huáng zhī guān. jīn tài pú sì yǒu chéng huáng shǔ, jí qí shì. huáng dì dé ér chéng zhī, suì zhōu xuán liù hé, suǒ wèi chéng bā yì zhī lóng yóu tiān xià yě. gù qiān xǐ wǎng lái wú cháng. dì shǐ jiào rén chéng mǎ, yǒu chén hǎi zuò fú niú yǐ yòng zhī. shì běn yún: suǒ wèi fú niú chéng mǎ, yǐn zhòng zhì yuǎn, yǐ qǔ zhū suí, dé suí suǒ yí yě. yǒu chén huáng yōng fù shǐ zuò chōng, suǒ wèi duàn mù wèi chǔ, jué dì wèi jiù, yǐ jì wàn rén, qǔ zhū xiǎo guò yě. xiǎo guò zhě, guò ér tōng yě. dì zuò zào yǐ zhe jīng, shǐ lìng zhù fǔ zào zèng, nǎi zhēng fàn ér pēng zhōu, yǐ yì rú máo yǐn xuè zhī bì. yǒu chén huī shǐ zuò gōng, chén yí móu zuò shǐ, suǒ wèi xián mù wèi hú, shàn mù wèi shǐ yě shǐ jì yún, huáng dì wèi zhī yě. hú shǐ zhī lì, yǐ wēi tiān xià, qǔ zhū kuí. kuí, guāi yě, zhì bù shùn yě. dì shǐ zuò wū, zhú gōng shì, yǐ bì hán shǔ zào shī, wèi zhī gōng shì, yán chù yú zhōng yě. suǒ wèi shàng dòng xià yǔ, yǐ dài fēng yǔ, qǔ zhū dà zhuàng. dà zhě, zhuàng yě. dì yòu lìng zhú chéng yì yǐ jū zhī, shǐ gǎi cháo jū xué chù zhī bì. yòu zhòng mén jī tuò, yǐ dài bào kè, yǐ qǔ zhū yù, bèi bù yú yě. yòu yì gǔ zhī yī xīn, zàng yǐ guān guǒ, yǐ qǔ zhū dà guò yě.
帝里天下十五年之後,憂念黎庶之不理,竭聰明,進智力,以營百姓,具修德也。考其功德,而務其法教。時元妃西陵氏始養蠶為絲今《禮記》,皇后祭先蠶西陵氏。葛稚川《西京記》曰:「宮內有先蠶壇。」。乃有天老,五聖以佐理化。帝取伏犧氏之卦象,法而用之,據神農所重六十四卦之義,帝乃作八卦之說,謂之《八索》,求其重卦之義也。時有臣曹胡造衣,臣伯余造裳,臣於則造履,帝因之作冠冕冠者則服之,又名冕者,則冠中之別名。以其後高前下,有俯仰之形,因曰冠寇,冕也。始代毛革之弊,所謂黃帝垂衣裳而天下理也。帝因以別尊卑,令男女異處而居,取法乾坤天尊地卑之義。帝見浮葉方為舟,即有共鼓化狄三臣助作舟楫,所謂「刳木為舟,剡木為楫也」。以取諸渙。渙,散也,物大通也,所以濟不通也。帝又觀轉蓬之象以作車。時有神馬出,生澤中,因名澤馬。一曰吉光,又曰吉良,出大封國亳州東,古國也。文馬縞身硃鬣,乘之壽千歲,以聖人為政,應而出今飛龍司有吉良廄,因此也。薛綜曰:「與騰黃一也。」所出之國各別。葛稚川曰:「騰黃之馬,吉光之獸。」則獸馬各異。今據吉光即馬,騰黃即獸,稚川之說又別。又有騰黃神獸,其色黃,狀如狐,背上有兩角,龍翼一本雲龍翼而馬身,一名乘黃,一名飛黃,或曰古黃,又曰翠黃,出日本國,壽三千歲,日行萬里,乘此令人壽二千歲出日本國,壽二千歲《六典》曰:宋齊梁陳皆有車府乘黃之官。今太僕寺有乘黃署,即其事。黃帝得而乘之,遂週旋六合,所謂乘八翼之龍游天下也。故遷徙往來無常。帝始教人乘馬,有臣胲作服牛以用之。《世本》云:所謂服牛乘馬,引重致遠,以取諸《隨》,得隨所宜也。有臣黃雍父始作舂,所謂斷木為杵,掘地為臼,以濟萬人,取諸《小過》也。小過者,過而通也。帝作灶以著經,始令鑄釜造甑,乃蒸飯而烹粥,以易茹毛飲血之弊。有臣揮始作弓,臣夷牟作矢,所謂「弦木為弧,剡木為矢」也《史記》雲,黃帝為之也。弧矢之利,以威天下,取諸《睽》。睽,乖也,制不順也。帝始作屋,築宮室,以避寒暑燥濕,謂之宮室,言處於中也。所謂上棟下宇,以待風雨,取諸《大壯》。大者,壯也。帝又令築城邑以居之,始改巢居穴處之弊。又重門擊柝,以待暴客,以取諸《豫》,備不虞也。又易古之衣薪,葬以棺槨,以取諸《大過》也。
dì fú zhāi yú zhōng gōng, yú luò shuǐ shàng, zuò xuán hù shí shì, yǔ róng guāng děng guān. hū yǒu dà niǎo xián tú zhì yú dì qián, dì zài bài shòu zhī. shì niǎo zhuàng rú hè, ér jī tóu luán huì, guī jǐng lóng xíng, pián yì yú wěi, tǐ bèi wǔ sè, sān wén chéng zì. shǒu wén yuē shèn dé, bèi wén yuē xìn yì, yīng wén yuē rén zhì. tiān lǎo yuē: shì niǎo lín qián lù hòu shé jǐng, bèi yǒu lóng wén, zú lǚ zhèng, wěi xì wǔ. yǒu jiǔ bāo, yī yuē bāo mìng, èr xīn hé dù, sān ěr cōng dá, sì shé qū shēn, wǔ cǎi sè bèi, liù guān jù ruì gōu, qī jīn mù xiān míng, bā yīn jī yáng, jiǔ fù dà. yī míng ōu, qí xióng yuē fèng, qí cí yuē huáng, gāo wǔ liù chǐ, cháo míng yuē dēng chén, zhòu míng yuē shàng xiáng, xī míng yuē guī chāng, hūn míng yuē gù cháng, yè míng yuē bǎo zhǎng, jiē yīng lǜ lǚ, jiàn zé tiān xià ān níng. huáng dì yuē: shì niǎo yù luàn zé qù, jū jiǔ yí yǐ! chū yú dōng fāng jūn zǐ zhī guó, yòu chū dān xué zhī shān. yǒu chén jǔ sòng, cāng xié guān niǎo jī yǐ zuò wén zì, cǐ wén zì zhī shǐ yě xiān rú lùn wén zì zhī shǐ bù tóng, huò shǐ yú sān huáng, huò shǐ yú fú xī, huò yún yǔ tiān dì bìng xìng. jīn jù sī mǎ qiān bān gù wéi yán sòng zhōng fù xuán děng yún, cāng xié huáng dì chén, jīn jù cǐ zài zhī. zhū jiā shuō cāng xié, yì wú dìng jù.
帝服齋於中宮,於洛水上,坐玄扈石室,與容光等觀。忽有大鳥銜圖置於帝前,帝再拜受之。是鳥狀如鶴,而雞頭鸞喙,龜頸龍形,駢翼魚尾,體備五色,三文成字。首文曰「慎德」,背文曰「信義」,膺文曰「仁智」。天老曰:是鳥麟前鹿後蛇頸,背有龍文,足履正,尾系武。有九苞,一曰包命,二心合度,三耳聰達,四舌屈伸,五采色備,六冠鉅銳鈎,七金目鮮明,八音激揚,九腹大。一名鷗,其雄曰鳳,其雌曰凰,高五六尺,朝鳴曰登晨,晝鳴曰上祥,夕鳴曰歸昌,昏鳴曰固常,夜鳴曰保長,皆應律呂,見則天下安寧。黃帝曰:是鳥遇亂則去,居九夷矣!出於東方君子之國,又出丹穴之山。」有臣沮頌,蒼頡觀鳥跡以作文字,此文字之始也先儒論文字之始不同,或始於三皇,或始於伏羲,或雲與天地並興。今據司馬遷、班固、韋延、宋衷、傅玄等雲,蒼頡、黃帝臣,今據此載之。諸家說蒼頡,亦無定據。
huáng dì xiū dé yì, tiān xià dà lǐ. nǎi zhào tiān lǎo wèi zhī yuē: wú mèng liǎng lóng tǐng bái tú, chū yú hé, yǐ shòu yǔ, gǎn wèn yú zi. tiān lǎo duì yuē: cǐ hé tú luò shū jiāng chū zhī zhuàng, tiān qí shòu dì hū! shì zhāi jiè guān zhī. huáng dì nǎi zhāi yú zhōng gōng, yī huáng fú, dài huáng miǎn, jià huáng lóng zhī chéng, zài jiāo lóng zhī qí, yǔ tiān lǎo wǔ shèng yóu yú hé luò zhī jiān. qiú mèng wèi dé, dì suì chén bì yú hé, nǎi dà wù sān rì. yòu zhì cuì guī zhī quán, yǒu dà lú yú, hé zhōng sù liú ér zhì. shā sān shēng yǐ jiào zhī, jí shén yǔ, qī rì qī yè, yǒu huáng lóng fù tú ér chū yú hé. huáng dì wèi tiān lǎo wǔ shèng yuē: zi jiàn hé zhōng zhě hū? tiān lǎo wǔ shèng nǎi qián guì shòu zhī, qí tú wǔ sè bì jù, bái tú lán yè ér zhū wén, yǐ shòu huáng dì, nǎi shū shì zhī, míng yuē lǜ cuò tú, lìng shì chén xiě zhī, yǐ shì tiān xià. huáng dì yuē: cǐ wèi hé tú shū. shì suì zhī qiū yě, dì jì dé lóng fèng zhī tú shū, cāng xié zhī wén, jí zhì wén zhāng, shǐ dài jié shéng zhī zhèng, yǐ zuò shū qì, gài qǔ zhū guài. guài, jué yě, jué duàn wàn shì zì chuí yī shang zhì zhì wén zì, fán jiǔ shì. àn huáng fǔ mì dì wáng dài jì zài, cǐ jiǔ shì jiē huáng dì zhī gōng. jīn gè yǐ dāng shí shì jí zhòng shū suǒ zài, liè zhī rú qián yǐ míng zhī. rán yú yì xì shuō cǐ jiǔ shì, zé shàng zì huáng dì, xià zhì yáo shùn. yǐ qí xiān rú shuō zhě, huò yǐ wèi bù dú huáng dì. ruò yǐ huáng fǔ suǒ zài, jí jīn suǒ yǐn zhòng shū, zé jiǔ shì jiē huáng dì shǐ chuàng zhì zhī yǐ fú yòng, hòu dài shèng rén zhì yáo shùn, dàn jì zuò xiū shì ěr!. yú shì huáng dì dìng bǎi wù zhī míng, zuò bā guà zhī shuō, wèi zhī bā suǒ. yī hào dì hóng shì, yī hào guī cáng shì, nǎi míng suǒ zhì yuē guī cáng shū, cǐ yì zhī shǐ yě.
黃帝修德義,天下大理。乃召天老謂之曰:吾夢兩龍挺白圖,出於河,以授予,敢問於子。天老對曰:此《河圖》、《洛書》將出之狀,天其授帝乎!試齋戒觀之。黃帝乃齋於中宮,衣黃服,戴黃冕,駕黃龍之乘,載交龍之旗,與天老五聖游於河洛之間。求夢未得,帝遂沉璧於河,乃大霧三日。又至翠媯之泉,有大鱸魚,河中溯流而至。殺三牲以醮之,即甚雨,七日七夜,有黃龍負圖而出於河。黃帝謂天老五聖曰:子見河中者乎?天老五聖乃前跪受之,其圖五色畢具,白圖蘭葉而硃文,以授黃帝,乃舒視之,名曰《綠錯圖》,令侍臣寫之,以示天下。黃帝曰:此謂《河圖書》。是歲之秋也,帝既得龍鳳之圖書,蒼頡之文,即制文章,始代結繩之政,以作書契,蓋取諸夬。夬,決也,訣斷萬事自垂衣裳至制文字,凡九事。按皇甫謐《帝王代記》載,此九事皆黃帝之功。今各以當時事及眾書所載,列之如前以明之。然於《易系》說此九事,則上自黃帝,下至堯舜。以其先儒說者,或以為不獨黃帝。若以皇甫所載,及今所引眾書,則九事皆黃帝始創製之以服用,後代聖人至堯舜,但繼作修飾爾!。於是黃帝定百物之名,作八卦之說,謂之《八索》。一號帝鴻氏,一號歸藏氏,乃名所制曰《歸藏書》,此《易》之始也。
huáng dì chuí yī shang zhī hòu, zuò lóng gǔn zhī fú, huà rì yuè xīng chén yú yī shàng yǐ xiàng tiān, gù yǒu lóng gǔn zhī sòng. dì nà nǚ jié wèi fēi, qí hòu nǚ jié jiàn dà xīng rú hóng, xià lín huá zhū, nǚ jié gǎn ér jiē zhī, shēng shǎo hào dài jì yún, nǚ jié jí léi zǔ, fēi yě. dì yòu nà chǒu nǚ, hào mó mǔ, shǐ xùn gōng rén, ér yǒu shū dé, zòu liù dé zhī sòng. yòu nà fèi xiū shì wèi fū rén. shì shí shù mín gān qí shí, měi qí fú, lè qí sú, ān qí jū, wú xiàn yù zhī xīn. lín guó xiāng wàng, jī quǎn zhī yīn xiāng wén, zhì lǎo ér bù xiāng wǎng lái, wú qiú gù yě. suǒ wèi huáng dì lǐ tiān xià, biàn mín xīn, wèi zhī zhì lǐ zhī dài. shì shí fēng bù míng tiáo, wèi zhī tiān xià zhī xǐ fēng yě. yǔ bù pò kuài, wèi shí rì yī xiǎo yǔ, yīng tiān xià wén shí wǔ rì yī dà yǔ, yǐ yè yùn yě. yǐ jiā hé wèi liáng, wèi dà hé yě, qí suì yì cháng. yǐ lǐ quán wèi jiāng, wèi quán shuǐ wèi měi rú jiǔ, kě yǐ yǎng lǎo yě. yǐ wǔ zhī wèi fāng, wèi yǒu yì cǎo shēng yú pǔ, zé zhī yīng zǐ zhī jīn zhī hēi zhī, wǔ zhī cǎo shēng, jiē shén xiān shàng yào. shí yǒu shuǐ wù yáng yǒng, shān chē mǎn yě, yú shì dé gǎn shàng tiān, gù yǒu huáng xīng zhī xiáng, wèi zhī yì xīng, xíng zhuàng shì yuè, zhù yuè wèi guāng, míng yuē jǐng xīng. yòu yǒu chì fāng qì yǔ qīng fāng qì xiāng lián, chì fāng zhōng yǒu èr xīng, qīng fāng zhōng yǒu yī xīng, fán sān xīng. yòu yǒu yì cǎo shēng yú tíng, yuè yī rì shēng yī yè, zhì shí wǔ rì shēng shí wǔ yè, zhì shí liù rì yī yè luò, zhì sān shí rì luò jǐn. ruò xiǎo yuè, jí yī jiá yàn ér bù là, wèi zhī míng jiá, yǐ míng yú yuè yě, yì yuē lì jiá. dì yīn zhù jìng yǐ xiàng zhī, wèi shí wǔ miàn shén jìng, bǎo jìng yě.
黃帝垂衣裳之後,作龍袞之服,畫日月星辰於衣上以象天,故有《龍袞之頌》。帝納女節為妃,其後女節見大星如虹,下臨華諸,女節感而接之,生少皞《代記》雲,女節即嫘祖,非也。帝又納醜女,號嫫母,使訓宮人,而有淑德,奏《六德之頌》。又納費修氏為夫人。是時庶民甘其食,美其服,樂其俗,安其居,無羨欲之心。鄰國相望,雞犬之音相聞,至老而不相往來,無求故也。所謂黃帝理天下,便民心,謂之至理之代。是時風不鳴條,謂之天下之喜風也。雨不破塊,謂十日一小雨,應天下文;十五日一大雨,以葉運也。以嘉禾為糧,謂大禾也,其穗異常。以醴泉為漿,謂泉水味美如酒,可以養老也。以五芝為芳,謂有異草生於圃,則芝英、紫芝、金芝、黑芝,五芝草生,皆神仙上藥。時有水物洋涌,山車滿野,於是德感上天,故有黃星之祥,謂之異星,形狀似月,助月為光,名曰景星。又有赤方氣與青方氣相連,赤方中有二星,青方中有一星,凡三星。又有異草生於庭,月一日生一葉,至十五日生十五葉,至十六日一葉落,至三十日落盡。若小月,即一莢厭而不落,謂之蓂莢,以明於月也,亦曰歷莢。帝因鑄鏡以象之,為十五面神鏡,寶鏡也。
yú shí dà náo néng tàn wǔ xíng zhī qíng, zhàn běi dǒu héng suǒ zhǐ, nǎi zuò jiǎ yǐ shí gān yǐ míng rì, lì zǐ chǒu shí èr chén yǐ míng yuè, yǐ niǎo shòu pèi wèi shí èr chén shǔ zhī, yǐ chéng liù xún, wèi zào jiǎ zǐ yě. huáng dì guān fú xī zhī sān huà chéng guà, bā guà hé chéng èr shí sì qì, jí zuò jì lì, yǐ dìng nián yě. dì jìng dà náo yǐ wèi shī, yīn měi fāng pèi sān chén, lì mèng zhòng jì, zì shì yǒu yīn yáng zhī fǎ yān. huáng dì wén zhī, nǎi fú huáng yī, dài huáng shēn, shǒu huáng guān, zhāi yú zhōng gōng. jí yǒu fèng huáng bì rì ér zhì, dì nǎi jiàng jiē, dōng miàn zài bài qǐ shǒu yuē: tiān jiàng pī yòu, gǎn bù chéng mìng. fèng nǎi zhǐ dì dōng yuán, jí yú wú tóng, yòu cháo yú ā gé, fēi zhú shí bù shí, fēi lǐ quán bù yǐn, qí yǐn yě, zé zì míng wǔ, yīn rú shēng xiāo. dì jí shǐ líng lún wǎng dà xià zhī xī dà xià guó zài xī, qù zhǎng ān wàn lǐ. ruǎn yú zhī xī, kūn lún zhī yīn xiè gǔ, cǎi zhōng lóng zhī zhú, qǔ qí qiào hòu jūn zhě, duàn liǎng jié, jiān sān cùn qī fēn, chuī zhī wèi huáng zhōng zhī yīn shí yī yuè lǜ wèi huáng zhōng, wèi dōng zhì yī yáng shēng, wàn wù zhī shǐ yě. yǐ běn zhì lǐ zhī dài tiān dì zhī fēng qì. suǒ wèi huáng dì néng lǐ rì yuè zhī xíng, diào yīn yáng zhī qì, wèi shí èr lǜ lǚ, xióng cí gè liù yě jìn shū yún, lǜ guǎn zhǎng chǐ, liù kǒng, shí èr yuè zhī yīn. piào zhī yǐ zhú, qǔ zì rán yuán xū yě yǐ yù qǔ jiān zhēn wēn rùn yě. shí yǒu nǚ wā zhī hòu róng chéng shì, shàn zhī yīn lǜ, shǐ zào lǜ lì, yuán qǐ xīn mǎo. yòu tuī dōng zhì rì zài zhī xīng nán dòu hòu xīng yě. yòu wèn tiān lǎo, dé tiān yuán rì yuè xīng chén zhī shū. tiān wén kè lòu zhī shū yǐ jì shí. yǒu chén lì shǒu shàn suàn fǎ, shǐ zuò shù zhe suàn shù yān. chén líng lún zuò quán liàng quán, chèng yě, liàng jí dòu hú yě.
於時大撓能探五行之情,占北斗、衡所指,乃作甲乙十干以名日,立子丑十二辰以名月,以鳥獸配為十二辰屬之,以成六旬,謂造甲子也。黃帝觀伏犧之三畫成卦,八卦合成二十四氣,即作紀曆,以定年也。帝敬大撓以為師,因每方配三辰,立孟仲季,自是有陰陽之法焉。黃帝聞之,乃服黃衣,帶黃紳,首黃冠,齋於中宮。即有鳳凰蔽日而至,帝乃降階,東面再拜稽首曰:天降丕祐,敢不承命。鳳乃止帝東園,集於梧桐,又巢於阿閣,非竹實不食,非醴泉不飲,其飲也,則自鳴舞,音如笙簫。帝即使伶倫往大夏之西大夏國在西,去長安萬里。阮榆之溪,崑崙之陰嶰谷,采鍾龍之竹,取其竅厚均者,斷兩節,間三寸七分,吹之為黃鐘之音十一月律為黃鐘,謂冬至一陽生,萬物之始也。以本至理之代天地之風氣。所謂黃帝能理日月之行,調陰陽之氣,為十二律呂,雄雌各六也《晉書》雲,律管長尺,六孔,十二月之音。票之以竹,取自然圓虛也;以玉取堅貞溫潤也。時有女媧之後容成氏,善知音律,始造律歷,元起辛卯。又推冬至日在之星南斗後星也。又問天老,得天元日月星辰之書。天文刻漏之書以紀時。有臣隸首善算法,始作數著算術焉。臣伶倫作權量權,秤也,量即斗斛也。
huáng dì dé chī yóu, shǐ míng hū tiān wén jù guǎn zǐ yán zhī, chī yóu yǒu shù, hòu nǎi pàn. dì yòu huò bǎo dǐng, nǎi yíng rì tuī cè. yú shì shùn tiān dì zhī jì, páng luó rì yuè xīng chén, zuò gài tiān yí, cè xuán xiàng, tuī fēn xīng dù, yǐ èr shí bā xiù wèi shí èr cì. jiǎo kàng wèi shòu xīng zhī cì, fáng xīn wèi dà huǒ zhī cì, jī dòu wèi xī mù zhī cì, niú nǚ wèi xīng jì zhī cì, xū wēi wèi xuán xiāo zhī cì, shì bì wèi zōu zī zhī cì, kuí lóu wèi jiàng lóu zhī cì, mǎo bì wèi dà liáng zhī cì, zī cān wèi shí chén zhī cì, jǐng guǐ wèi chún shǒu zhī cì, xīng zhāng wèi zhū huǒ zhī cì, yì zhěn wèi chún wěi zhī cì. lì zhōng wài zhī xīng, zuò zhàn rì yuè zhī shū, cǐ shǐ wèi guān xiàng zhī fǎ yě. jiē zì hé tú ér yǎn zhī. yòu shǐ xī hé zhàn rì, cháng yí zhàn yuè, guǐ yú qū zhān xīng, dì zuò zhàn hòu zhī fǎ, zhàn rì zhī shū, yǐ míng xiū jiù yān.
黃帝得蚩尤,始明乎天文據《管子》言之,蚩尤有術,後乃叛。帝又獲寶鼎,乃迎日推策。於是順天地之紀,旁羅日月星晨,作蓋天儀,測玄象,推分星度,以二十八宿為十二次。角亢為壽星之次,房心為大火之次,箕斗為析木之次,牛女為星紀之次,虛危為玄枵之次,室壁為諏觜之次,奎婁為降婁之次,昴畢為大梁之次,觜參為實沉之次,井鬼為鶉首之次,星張為硃火之次,翼軫為鶉尾之次。立中外之星,作占日月之書,此始為觀象之法也。皆自《河圖》而演之。又使羲和占日,常儀占月,鬼臾區占星,帝作占候之法,占日之書,以明休咎焉。
huáng dì yǒu mào dé, gǎn zhēn rén lái yóu yù chí, zhì dé suǒ zhì yě. yǒu ruì shòu zài yòu, xuán xiāo zhī shòu yě. shàng shū zhōng hòu yún: mí shēn niú wěi, láng tí yī jiǎo, jiǎo duān yǒu ròu, shì bù shāng wù yě. yīn zhōng huáng zhōng, wén zhāng bīn bīn rán. pìn yuē qí, mǔ yuē lín. shēng yú huǒ, yóu yú tǔ. chūn míng yuē guī hé, xià míng yuē fú yòu, qiū dōng míng yuē yǎng xìn. dì yòu dé wēi chóng gū lóu, yǒu dà rú yáng zhě, dà rú niú zhě, chóng míng yǐn, dà rú hóng zhě, yīng tǔ dé zhī wáng yě. yǒu shòu míng? yàng, rú shī zi, shí hǔ, ér xún cháng jìn rén, huò lái rù shì, rén wèi ér huàn zhī. dì nǎi shàng zòu yú tiān, xǐ zhī běi huāng.
黃帝有茂德,感真人來游玉池,至德所致也。有瑞獸在囿,玄枵之獸也。《尚書·中候》云:麋身、牛尾,狼蹄、一角,角端有肉,示不傷物也。音中黃鐘,文章彬彬然。牝曰麒,牡曰麟。生於火,游於土。春鳴曰歸禾,夏鳴曰扶幼,秋冬鳴曰養信。帝又得微蟲蛄螻,有大如羊者,大如牛者,蟲名螾,大如虹者,應土德之王也。有獸名?恙,如師子,食虎,而循常近人,或來入室,人畏而患之。帝乃上奏於天,徙之北荒。
dì yǐ jǐng yún zhī ruì, qìng yún zhī xiáng, jí yǐ yún jì guān, guān yǐ yún wèi míng, gù yǒu jìn yún zhī guān huò yún dì liàn jīn dān, yǒu jìn yún zhī ruì, zì hào jìn yún shì. chì duō bái shǎo wèi jìn. yú shì shè guān fēn zhí, yǐ yún mìng guān, chūn wèi qīng yún guān, xià wèi jìn yún guān, qiū wèi bái yún guān, dōng wèi hēi yún guān. dì yǐ yún wèi shī yě. shì shí yán dì zhī yì jiāng xìng zhě yě. jìn yún zhě, dì zhī xiáng yún, qí yún fēi yún fēi yān, fēi hóng fēi zǐ. yòu yǐ dì liàn dān yú wù zhōu jìn yún zhī táng, yǒu cǐ xiáng yún yě.
帝以景雲之瑞,慶雲之祥,即以雲紀官,官以云為名,故有縉雲之官或雲帝煉金丹,有縉雲之瑞,自號縉雲氏。赤多白少為縉。於是設官分職,以雲命官,春為青雲官,夏為縉雲官,秋為白雲官,冬為黑雲官。帝以云為師也。是時炎帝之裔姜姓者也。縉雲者,帝之祥雲,其雲非雲非煙,非紅非紫。又以帝煉丹於婺州縉雲之堂,有此祥雲也。
dì zhì sì shǐ guān, lìng jǔ sòng cāng xié lì shǒu kǒng jiǎ jū qí zhí, zhǔ tú jí yě zhōu lǐ, zhǎng bǎn tú, rén hù bǎn jí yě. yòu lìng cāng xié zhǔ rén yí. kǒng jiǎ shǐ zuò pán yú, yǐ dài āo zūn pī yǐn zhī pǔ, zhe pán yú piān, pán yú zhī jiè yě. dì zuò jīn jǐ zhī fǎ yǐ zhe jīng, huáng dì shū zhōng tōng lǐ, huáng dì shǐ wèi zhī fén. fén, dà yě kǒng ān guó yuē: zāo qín fén zhī, bù kě wén yě. yǒu chén shǐ wáng shǐ zào huà, yòu jì nán rén gōng yù dài shàng huáng dì míng táng tú, yǒu fù dào, shàng yǒu lóu, cóng xī nán rù, cǐ lóu zhī shǐ yě. dì yī tú zhì zhī, yuē hé gōng, kě yǐ guān qí xíng yě. nǎi lì míng táng zhī yì, yǐ guān yú xián yě. shí yǒu xiān bó chū yú qí shān xià, hào qí bó, shàn shuō cǎo mù zhī yào xìng wèi, wèi dà yī. dì qǐng zhǔ fāng yào. dì nǎi xiū shén nóng suǒ cháng bǎi cǎo xìng wèi, yǐ lǐ jí zhě, zuò nèi wài jīng. yòu yǒu léi gōng shù pào zhì fāng, dìng yào xìng zhī shàn è. biǎn què yú fù èr chén dìng mài jīng, liáo wàn xìng suǒ jí. dì yǔ biǎn què lùn mài fǎ, zhuàn mài shū shàng xià jīng hàn wén lǐ yáng gōng chún yú yì néng zhī jí zhī shēng sǐ, àn mài jīng yě. dì wèn qí bó mài fǎ, yòu zhì sù wèn děng shū jí nèi jīng jīn yǒu èr zhì, gè jiǔ juǎn, hòu lái jiù xiū zhī, àn sù wèn xù yún qí bó zuò, jīn juǎn shù dà yuē què shǎo, qí bā shí yī nán, hòu lái zēng xiū. yòu yún tiān jiàng sù nǚ yǐ zhì rén jí, dì wèn zhī, suì zuò sù wèn yě. dì wèn shǎo yú zhēn zhù, nǎi zhì zhēn jīng míng táng tú jiǔ zhī fǎ, cǐ zhēn yào zhī shǐ yě.
帝置四史官,令沮誦、倉頡、隸首、孔甲居其職,主圖籍也《週禮》,掌版圖,人戶版籍也。又令蒼頡主人儀。孔甲始作盤盂,以代凹尊坯飲之朴,著《盤盂篇》,盤盂之誡也。帝作巾幾之法以著經,黃帝書中通理,黃帝史謂之《墳》。墳,大也孔安國曰:遭秦焚之,不可聞也。有臣史王始造畫,又濟南人公玉帶上黃帝明堂圖,有復道,上有樓,從西南入,此樓之始也。帝依圖制之,曰合宮,可以觀其行也。乃立明堂之議,以觀於賢也。時有仙伯出於岐山下,號岐伯,善說草木之藥性味,為大醫。帝請主方藥。帝乃修神農所嘗百草性味,以理疾者,作《內外經》。又有雷公述《砲炙方》,定藥性之善惡。扁鵲、俞附二臣定《脈經》,療萬姓所疾。帝與扁鵲論脈法,撰《脈書上下經》漢文里陽公淳于意能知疾之生死,按《脈經》也。帝問岐伯脈法,又制《素問》等書及《內經》今有二帙,各九卷,後來就修之,按《素問》序雲岐伯作,今卷數大約闕少,其八十一難,後來增修。又雲天降素女以治人疾,帝問之,遂作《素問》也。帝問少俞針注,乃制《針經》明堂圖灸之法,此針藥之始也。
huáng dì lǐ tiān xià, shǐ yǐ zhōng fāng zhī sè chēng hào. chū jū yǒu xióng zhī guó, yuē yǒu xióng dì rú zhuān xū wèi gāo yáng dì, dì kù wèi gāo xīn dì, táng yáo wèi táo táng dì yě, bù hǎo zhàn zhēng. dāng shén nóng zhī bā dài yú gāng shǐ shuāi, zhū hóu xiāng qīn. yǐ huáng dì chēng zhōng fāng, gù sì fāng jiàn hào, yì gè yǐ fāng sè chēng shǐ zài ér bù yán míng hào, jí qīng dì tài hào, chì dì shén nóng, bái dì shǎo hào, hēi dì zhuān xū, shí yǒu sì dì zhī hòu, zi sūn jiàn yuè ér wàng yǒu chēng zhě yě. qiān gòng móu zhī, biān chéng rì hài. huáng dì nǎi bà tái xiè zhī yì, shěng mí lì zhī cái, zhōu róng shì, zhú yíng lěi. dì wèn yú shǒu yáng shān zài hé zhōng jùn, bù ān qí jū. lìng cǎi shǒu shān zhī jīn, shǐ zhù dāo zào nǔ. yǒu yú dōng hǎi liú bō shān dé qí shòu, zhuàng rú niú, cāng shēn wú jiǎo yī zú, néng chū rù shuǐ, tǔ shuǐ zé shēng fēng yǔ, guāng rú rì yuè, qí yīn rú léi, míng yuē kuí niú. dì lìng shā zhī, yǐ qí pí mào zhī, yǐ wèi gǔ, yǐ jī zhī, shēng wén wǔ bǎi lǐ shì běn yún, yīn wū xián shǐ zuò gǔ, zé fēi yě. dì lìng jūn rén chuī jiǎo wèi lóng míng, cǐ gǔ jiǎo zhī shǐ yě. yú shì yòu lìng zuò cù jū zhī xì, yǐ liàn wǔ shì. jīn jī qiú yě. xī jīng jì yuē, jū chǎng jí qiú yě. huáng dì yún: rì zhōng bì wèi, cāo dāo bì gē. kuáng qū shù wén zhī yuē: huáng dì zhī yán yě.
黃帝理天下,始以中方之色稱號。初居有熊之國,曰有熊帝如顓頊為高陽帝,帝嚳為高辛帝,唐堯為陶唐帝也,不好戰爭。當神農之八代榆岡始衰,諸侯相侵。以黃帝稱中方,故四方僭號,亦各以方色稱史載而不言名號,即青帝太皞,赤帝神農,白帝少昊,黑帝顓頊,時有四帝之後,子孫僭越而妄有稱者也。僉共謀之,邊城日駭。黃帝乃罷台榭之役,省靡麗之財,週戎士,築營壘。帝問於首陽山在河中郡,不安其居。令采首山之金,始鑄刀造弩。有於東海流波山得奇獸,狀如牛,蒼身無角一足,能出入水,吐水則生風雨,光如日月,其音如雷,名曰夔牛。帝令殺之,以其皮冒之,以為鼓,以擊之,聲聞五百里《世本》雲,殷巫咸始作鼓,則非也。帝令軍人吹角為龍鳴,此鼓角之始也。於是又令作蹴踘之戲,以練武士。今擊球也。《西京記》曰,踘場即球也。黃帝云:「日中必熭,操刀必割。狂屈豎聞之曰:黃帝知言也。
dì yǒu tiān xià zhī èr shí yǒu èr nián, hū yǒu chī yóu shì bù gōng dì mìng, zhū hóu zhōng qiáng bào zhě yě. xiōng dì bā shí rén, bìng shòu shēn rén yǔ, tóng tóu tiě é, bù shí wǔ gǔ, dàn shā cán shí chī yóu shǐ zuò kǎi jiǎ dōu móu, shí rén bù shí, wèi shì tóng tóu tiě é. lǐ tài bái yuē: nán rén bīng shì jiàn běi dì rén suǒ shí mài fàn qiǔ liáng, bù shí, wèi zhī dàn shā tūn shí, yǐ yù yú cǐ. bù yòng dì mìng, zuò wǔ nüè zhī xíng, yǐ hài lí shù. yú gé lú shān fā jīn zuò yě, zhì wèi kǎi jiǎ jí jiàn, zào lì bīng zhàng dāo jǐ dà nǔ děng, wēi zhèn tiān xià, bù shùn dì mìng. dì yù fá zhī, zhēng zhū hóu, yī shí wǔ xún wèi kè dí, sī niàn xián zhé yǐ fǔ zuǒ, jiāng zhēng bù yì. nǎi mèng jiàn dà fēng chuī tiān xià chén gòu, yòu mèng yī rén zhí qiān jūn zhī nǔ, qū yáng shù wàn qún. jué ér sī yuē: fēng hào lìng, zhí zhèng zhě yě gòu qù tǔ, jiě huà qīng zhě yě, tiān xià dāng yǒu xìng fēng míng hòu zhě. fū qiān jūn zhī nǔ, jì lì néng yuǎn zhě yě qū yáng wàn qún, shì mù rén wèi shàn zhě yě, qǐ yǒu xìng lì míng mù zhě hū? dì zuò cǐ èr mèng jí qián shù mèng lóng shén zhī yàn, jí zuò mèng zhī shū. lìng yī èr mèng qiú qí rén, dé fēng hòu yú hǎi yú, dé lì mù yú dà zé. jí jǔ fēng hòu yǐ lǐ mín, chū wèi shì zhōng, hòu dēng wèi xiāng, lì mù yǐ wèi jiāng. cǐ jiāng xiāng zhī shǐ yě. yǐ dà hóng wèi zuǒ lǐ. yú shì shùn tiān xià zhī jì, yōu míng zhī shù, shēng sǐ zhī shuō, shì wèi dì zhī móu chén yě.
帝有天下之二十有二年,忽有蚩尤氏不恭帝命,諸侯中強暴者也。兄弟八十人,並獸身人語,銅頭鐵額,不食五穀,啖沙蠶石蚩尤始作鎧甲兜牟,時人不識,謂是銅頭鐵額。李太白曰:南人兵士見北地人所食麥飯糗糧,不識,謂之啖沙吞石,以喻於此。不用帝命,作五虐之刑,以害黎庶。於葛盧山發金作冶,制為鎧甲及劍,造立兵仗刀戟大弩等,威震天下,不順帝命。帝欲伐之,征諸侯,一十五旬未克敵,思念賢哲以輔佐,將征不義。乃夢見大風吹天下塵垢,又夢一人執千鈞之弩,驅羊數萬群。覺而思曰:風號令,執政者也;垢去土,解化清者也,天下當有姓風名後者。夫千鈞之弩,冀力能遠者也;驅羊萬群,是牧人為善者也,豈有姓力名牧者乎?帝作此二夢及前數夢龍神之驗,即作夢之書。令依二夢求其人,得風后於海隅,得力牧於大澤。即舉風后以理民,初為侍中,後登為相,力牧以為將。此將相之始也。以大鴻為佐理。於是順天下之紀,幽明之數,生死之說,是謂帝之謀臣也。
dì wèn zhāng ruò móu dí zhī shì, zhāng ruò yuē: bù rú lì mù, néng yú tuī bù zhī shù, zhe bīng fǎ shí sān juǎn, kě yòng zhī. nǎi xí qí gān gē, yǐ zhēng fú xiǎng. shǐ zhì sān gōng zhī zhí, yǐ xiàng sān tái tiān xiàng yǒu sān tái xīng. fēng hòu pèi shàng tái, tiān lǎo pèi zhōng tái, wǔ shèng pèi xià tái tài gōng liù tāo yuē: fēng hòu lì mù wǔ shèng wèi qī gōng. zé wǔ shèng wǔ rén yě. huáng dì yú shì qǔ hé jǐ zhě sì rén, wèi zhī sì miàn ér lǐ. shí huò bǎo dǐng, yíng rì tuī cè. yòu dé fēng hú wèi jiāng, zuò wǔ yá qí jí fēng huǒ zhàn gōng zhī jù, zhe bīng fǎ wǔ piān. yòu yǐ shén huáng wèi jiāng, dì zhī fū rén fèi xiū zhī zǐ wèi tài zǐ, hǎo zhāng luó jí gōng shǐ, yǐ dà jiāng wèi zhī fǔ jūn dà yuán shuài, wèi wáng qián dí zhāng ruò lì mù wèi xíng jūn zuǒ yòu bié chéng yǐ róng guāng wèi dà sī mǎ, tǒng liù shī jiān zhǎng bāng guó zhī jiǔ fǎ róng guāng yī yuē cháng guāng. yòu zhì zuǒ yòu dà jiān, jiān yú wàn guó. chén lóng yū zhě, yǒu yǒng yǒu yì, yì wèi jiāng.
帝問張若謀敵之事,張若曰:不如力牧,能於推步之術,著《兵法》十三卷,可用之。乃習其干戈,以征弗享。始制三公之職,以象三台天象有三台星。風后配上台,天老配中台,五聖配下台太公《六韜》曰:風后、力牧、五聖為七公。則五聖五人也。黃帝於是取合己者四人,謂之四面而理。時獲寶鼎,迎日推策。又得風胡為將,作五牙旗及烽火戰攻之具,著《兵法》五篇。又以神皇為將,帝之夫人費修之子為太子,好張羅及弓矢,以大將謂之撫軍大元帥,為王前敵;張若、力牧為行軍左右別乘;以容光為大司馬,統六師兼掌邦國之九法容光一曰常光。又置左右大監,監於萬國。臣龍紆者,有勇有義,亦為將。
dì zhī xíng yě, yǐ shī bīng wèi yíng wèi, nǎi yǔ yú gāng hé móu, gòng jī chī yóu. dì yǐ yù wèi bīng yù shì bīng qì. dì fú huáng miǎn, jià xiàng chē, jiāo liù lóng, dà bǐng tài yī wèi yù, zài jiāo lóng zhī qí, zhāng wǔ yá cǎi qí yǐn zhī, yǐ dìng fāng wèi. dōng fāng qīng yá qí, yú gè yī fāng sè. dì zhī xíng yě, cháng yǒu wǔ sè yún qì, zhuàng rú jīn zhī yù yè, zhǐ yú dì shàng, rú pā huá zhī xiàng, dì yīn lìng zuò huá gài jīn zhī sǎn gài shì yě. huáng dì jí yǔ chī yóu dà zhàn yú zhuō lù zhī yě dì zài shàng gǔ jùn, nán yǒu zhuō lù chéng. dì wèi kè dí, chī yóu zuò bǎi lǐ dà wù, mí sān rì, dì zhī jūn rén jiē mí huò. nǎi lìng fēng hòu fǎ dòu jī, zuò zhǐ nán chē, yǐ bié sì fāng cuī bào gǔ jīn zhù yuē: zhōu gōng zuò zhǐ nán zhī chē. jù cǐ, shí yǐ yǒu zhǐ nán chē, jí zhōu gōng zài xiū zhī ěr. dì nǎi zhàn, wèi shèng, guī tài shān zhī ā, cǎn rán ér mèi. mèng jiàn xī wáng mǔ qiǎn dào rén, pī xuán hú zhī yī, yǐ fú shòu dì yuē: tài yī zài qián, tiān yī zài hòu, dé zhī zhě shèng, zhàn zé kè yǐ. dì jué ér sī zhī, wèi xī qí yì, jí zhào fēng hòu gào zhī. hòu yuē: cǐ tiān yīng yě, zhàn bì kè yǐ! zhì tán qí zhī. dì yī yǐ shè tán, qǐ shǒu zài bài, guǒ dé fú, guǎng sān cùn, zhǎng yī chǐ, qīng sè, yǐ xuè wèi wén, jí pèi zhī. yǎng tiān tàn suǒ wèi jié, yǐ jīng sī zhī, gǎn tiān dà wù, míng míng sān rì sān yè. tiān jiàng yī fù rén, rén shǒu niǎo shēn, dì jiàn qǐ shǒu, zài bài ér fú. fù rén yuē: wú xuán nǚ yě, yǒu yí wèn zhī. dì yuē: chī yóu bào rén cán wù, xiǎo zi yù wàn zhàn wàn shèng yě. xuán nǚ jiào dì sān gōng mì lüè wǔ yīn quán móu yīn yáng zhī shù bīng fǎ wèi xuán nǚ zhàn shù yě. wèi gōng lǐ jìng yòng jiǔ tiān xuán nǚ fǎ shì yě. yòu shén fú, huáng dì zhī fú yě. yīn yáng shù jí liù rén tài yī dùn jiǎ yùn shì fǎ yě. xuán nǚ chuán yīn fú jīng sān bǎi yán, dì guān zhī shí xún, tǎo fú chī yóu. shòu dì líng bǎo wǔ fú zhēn wén jí bīng xìn fú, dì fú pèi zhī, miè chī yóu. yòu lìng fēng hòu yǎn hé tú fǎ ér wèi shì yòng zhī, chuàng shí bā jú, míng yuē dùn jiǎ zhōu gōng shí yuē wèi qī shí èr jú, hàn zhāng zǐ fáng gòng xiàng yìng, yī yún sì hào yì zhī wèi shí bā jú. àn shén lóng fù tú wén, dùn qí jiǎ, nǎi míng zhī dùn jiǎ, jīn wèi yī jú, jiē tiě shì yě. yǐ tuī zhǔ kè shèng fù zhī shù.
帝之行也,以師兵為營衛,乃與榆岡合謀,共擊蚩尤。帝以玉為兵玉飾兵器。帝服黃冕,駕象車,交六龍,大丙、太一為御,載交龍之旗,張五牙彩旗引之,以定方位。東方青牙旗,余各依方色。帝之行也,常有五色雲氣,狀如金枝玉葉,止於帝上,如葩華之象,帝因令作華蓋今之傘蓋是也。黃帝即與蚩尤大戰於涿鹿之野地在上谷郡,南有涿鹿城。帝未克敵,蚩尤作百里大霧,彌三日,帝之軍人皆迷惑。乃令風后法斗機,作指南車,以別四方崔豹《古今注》曰:「週公作指南之車。」據此,時已有指南車,即週公再修之爾。帝乃戰,未勝,歸太山之阿,慘然而寐。夢見西王母遣道人,披玄狐之衣,以符受帝曰:太一在前,天一在後,得之者勝,戰則克矣。帝覺而思之,未悉其意,即召風后告之。後曰:此天應也,戰必克矣!置壇祈之。帝依以設壇,稽首再拜,果得符,廣三寸,長一尺,青色,以血為文,即佩之。仰天嘆所未捷,以精思之,感天大霧,冥冥三日三夜。天降一婦人,人首鳥身,帝見稽首,再拜而伏。婦人曰:「吾玄女也,有疑問之。」帝曰:「蚩尤暴人殘物,小子欲萬戰萬勝也。」玄女教帝《三宮秘略五音權謀陰陽之術》」兵法謂玄女戰術也。衛公李靖用九天玄女法是也。又神符,黃帝之符也。《陰陽術》即《六壬太一遁甲運式法》也。玄女傳《陰符經》三百言,帝觀之十旬,討伏蚩尤。授帝《靈寶五符真文》及《兵信符》,帝服佩之,滅蚩尤。又令風后演《河圖》法而為式用之,創十八局,名曰《遁甲》週公時約為七十二局,漢張子房共向映,一雲四皓議之為十八局。案神龍負圖文,遁其甲,乃名之《遁甲》,今為一局,揭帖是也。以推主客勝負之術。
huáng dì yòu zhe shí liù shén lì, tuī tài yī liù rén děng fǎ. yòu shù liù jiǎ yīn yáng zhī dào, zuò shèng fù wò jī zhī tú jí fǎ yào jué huáng dì bīng fǎ sān juǎn sòng wǔ chuán yún: shén rén chū zhī. hé tú chū jūn jué chēng huáng dì dé wáng mǔ bīng fú. yòu yǒu chū jūn dà shuài nián mìng lì chéng gè yī juàn, tài yī bīng lì yī juàn, huáng dì chū jūn xīn yòng jué yī shí èr juǎn, huáng dì xià shì zhàn bīng qì liù juǎn, cǐ shū zhì xià hòu shí chóng xiū zhī yě. huáng dì shí bā zhèn tú èr juǎn zhū gé liàng chóng xiū wèi bā zhèn zhī tú. huáng dì wèn xuán nǚ zhī fǎ sān juǎn, fēng hòu gū xū jué èr shí juǎn, wù chéng zi xuán bīng zāi yì zhàn shí sì juǎn, guǐ yú qū bīng fǎ sān juǎn tú yī juàn huò zuò guǐ gǔ qū. shè bīng fǎ yǐ lái, jiē qǐ yú huáng dì, yì hòu lái zēng xiū yě.
黃帝又著《十六神歷》,推《太一》、《六壬》等法。又述六甲陰陽之道,作勝負握機之圖及《法要訣黃帝兵法》三卷《宋武傳》云:神人出之。《河圖出軍訣》稱黃帝得《王母兵符》。又有《出軍大帥》、《年命立成》各一卷,《太一兵歷》一卷,《黃帝出軍新用訣》一十二卷,《黃帝夏氏占兵氣》六卷,此書至夏後時重修之也。《黃帝十八陣圖》二卷諸葛亮重修為八陣之圖。《黃帝問玄女之法》三卷,《風后孤虛訣》二十卷,《務成子玄兵災異占》十四卷,《鬼臾區兵法》三卷、圖一卷或作《鬼谷區》。設兵法以來,皆起於黃帝,亦後來增修也。
huáng dì yú shì nà wǔ yīn zhī cè, yǐ shěn gōng zhàn zhī shì. fù lǜ zhū hóu zài fá chī yóu yú jì zhōu. chī yóu lǜ chī mèi wǎng liǎng, qǐng fēng bó yǔ shī, cóng tiān dà fēng ér lái, mìng yīng lóng xù shuǐ yǐ gōng huáng dì. huáng dì qǐng fēng bó yǔ shī jí tiān xià nǚ ǎo, yǐ zhǐ yǔ yú dōng huāng zhī dì, běi yú zhū shān, lí tǔ qiāng bīng, qū yīng lóng yǐ chù nán jí, shā chī yóu yǔ kuā fù. bù dé fù shàng, gù qí xià hàn, suǒ jū jiē bù yǔ. chī yóu nǎi bài yú gù quán, suì shā zhī yú zhōng jì, qí dì yīn míng jué pèi zhī yě zài guī zhōu yě. jì qín shā chī yóu, nǎi qiān qí shù lèi shàn zhě yú zōu tú zhī xiāng, qí è zhě yǐ mù xiè zhī. dì lìng huà chī yóu zhī xíng yú qí shàng, yǐ yàn xié mèi, míng chī yóu qí. shā chī yóu yú lí shān zhī qiū dōng huāng zhī běi yú yě. zhì xiè yú dà huāng zhī zhōng, sòng shān zhī shàng, qí xiè hòu huà wèi fēng mù zhī lín shān hǎi jīng yuē: róng tiān shān yǒu fēng mù zhī lín, chī yóu zhī zhì gù suǒ huà yě. suǒ shā chī yóu, shēn shǒu yì chù, dì mǐn zhī, lìng zàng qí shǒu zhǒng yú shòu zhāng xiàn míng, zài yùn zhōu, zhǒng gāo qī chǐ, tǔ rén cháng yǐ shí yuè sì zhī, zé chì qì rú jiàng jiàn, wèi zhī chī yóu qí. qí jiān lǚ zhǒng zài shān yáng xiàn míng, zài chǔ zhōu, jiān lǚ, fǔ cáng yě. qí bì zhǒng zài jù lù xíng zhōu jù lù xiàn yě. shōu de chī yóu bīng shū xíng jūn mì shù yī juàn, chī yóu bīng fǎ èr juǎn. huáng dì dū yú zhuō lù chéng shàng gǔ jùn zhuō zhōu, dì míng dú lù, yòu yuē zhuó lù, shēng chuán jì wù yě.
黃帝於是納五音之策,以審攻戰之事。復率諸侯再伐蚩尤於冀州。蚩尤率魑魅魍魎,請風伯雨師,從天大風而來,命應龍蓄水以攻黃帝。黃帝請風伯雨師及天下女襖,以止雨於東荒之地,北隅諸山,黎土羌兵,驅應龍以處南極,殺蚩尤與夸父。不得復上,故其下旱,所居皆不雨。蚩尤乃敗於顧泉,遂殺之於中冀,其地因名絕轡之野在媯州也。既擒殺蚩尤,乃遷其庶類善者於鄒屠之鄉,其惡者以木械之。帝令畫蚩尤之形於旗上,以厭邪魅,名蚩尤旗。殺蚩尤於黎山之丘東荒之北隅也。擲械於大荒之中,宋山之上,其械後化為楓木之林《山海經》曰:融天山有楓木之林,蚩尤之桎梏所化也。所殺蚩尤,身首異處,帝閔之,令葬其首冢於壽張縣名,在鄆州,冢高七尺,土人常以十月祀之,則赤氣如絳見,謂之蚩尤旗。其肩膂冢在山陽縣名,在楚州,肩膂,府藏也。其髀冢在鉅鹿邢州鉅鹿縣也。收得蚩尤《兵書行軍秘術》一卷,《蚩尤兵法》二卷。黃帝都於涿鹿城上谷郡涿州,地名獨鹿,又曰濁鹿,聲傳記誤也。
huáng dì yòu yǔ yú gāng zhēng tiān xià, yú gāng shì shén nóng dì zhī hòu, gù zhēng zhī. huáng dì shǐ yǐ diāo hé yīng zhān, yī yún sǔn zhī yǔ, wèi qí zhì liù diǎn yuē: jīn xùn yí qí yě. yǐ xióng bà xì hǔ wèi qián qū, zhàn yú bǎn quán zhī yě dì míng, zài shàng gǔ jùn, jīn guī zhōu yě. sān zhàn ér hòu kè zhī. dì yòu běi zhú xūn yù zhī róng jí xiōng nú yě. zhū hóu yǒu bù cóng zhě, dì jiē lǜ ér zhēng zhī. fán wǔ shí èr zhàn, tiān xià dà dìng.
黃帝又與榆岡爭天下,榆岡恃神農帝之後,故爭之。黃帝始以雕鶡鷹鸇,一雲隼之羽,為旗幟《六典》曰:今鵕鸃旗也。以熊罷郤虎為前驅,戰於阪泉之野地名,在上谷郡,今媯州也。三戰而後克之。帝又北逐獯鬻之戎即匈奴也。諸侯有不從者,帝皆率而征之。凡五十二戰,天下大定。
dì yǐ fá pàn zhī gōng, shǐ lìng qí bó zuò chē lè gǔ chuī, wèi zhī xiāo náo gē, yǐ wèi jūn zhī jǐng wèi.? gǔ qū líng kuí hǒu diāo è zhēng shí zhuì yá zhuàng shì nù xuán yún zhū lù děng qū, suǒ yǐ yáng wǔ dé yě, wèi zhī kǎi gē liù diǎn yuē: hàn shí zhāng qiān dé zhī yú xī yù, fán bā qū, jūn lè zhī yí yīn. xiāo jiā yě, jīn náo rú líng ér wú shé, yǒu bǐng, zhí zhī yǐ zhǐ gǔ yě.
帝以伐叛之功,始令岐伯作車樂鼓吹,謂之簫鐃歌,以為軍之警衛。《?鼓曲》、《靈夔吼》、《鵰鶚爭》、《石墜崖》、《壯士怒》、《玄雲》、《硃鷺》等曲,所以揚武德也,謂之凱歌《六典》曰:漢時張騫得之於西域,凡八曲,軍樂之遺音。簫、笳也,金鐃如鈴而無舌,有柄,執之以止鼓也。
yú shì zhū hóu xián zūn xuān yuán wèi tiān zǐ. dì yǐ jǐ yǒu suì lì, chéng shén nóng zhī hòu, huǒ shēng tǔ, dì yǐ tǔ dé, chēng wáng tiān xià, hào huáng dì. wèi jū zhōng yāng, lín zhì sì fāng. dì pò shān tōng dào, wèi cháng níng jū. lìng fēng hòu fù shòu shū, bó cháng hé jiàn, dàn chū liú shā, xī guī yīn pǔ, xíng wàn lǐ ér yī xī, fǎn zhuō lù zhī ā. dì yòu shì bǎi shén ér cháo zhī. dì wèn fēng hòu: yǔ yù zhī hé suǒ xiè. duì yuē: hé fán yǒu wǔ, jiē shǐ yú kūn lún zhī xū. huáng hé chū yú kūn lún shān dōng nán jiǎo xià, jí qí yī yě. yú sì hé, shuō zài yú dōng fāng shuò shí zhōu jì.
於是諸侯咸尊軒轅為天子。帝以己酉歲立,承神農之後,火生土,帝以土德,稱王天下,號黃帝。位居中央,臨制四方。帝破山通道,未嘗寧居。令風后負壽書,伯常荷劍,旦出流沙,夕歸陰浦,行萬里而一息,反涿鹿之阿。帝又試百神而朝之。帝問風后:「予欲知河所泄。」對曰:「河凡有五,皆始於崑崙之墟。黃河出於崑崙山東南腳下,即其一也。」餘四河,說在於東方朔《十洲記》。
dì lìng shù hài bù zì dōng jí, zhì yú xī jí, dé wǔ yì shí xuǎn jiǔ qiān bā bǎi bā bù yī yún èr yì sān wàn sān qiān. nán běi èr yì sān wàn yī qiān sān bǎi lǐ èr yì èr shí wàn. shù hài zuǒ shǒu bà suàn, yòu shǒu zhǐ qīng qiū běi, dōng jǐn tài yuǎn, xī qióng bīn guó, dōng xī dé èr wàn bā qiān lǐ, nán běi dé èr wàn liù qiān lǐ wàn lǐ yuē xuǎn. shén nóng shí dōng xī jiǔ qiān wàn lǐ, nán běi bā qiān wàn lǐ, yú sì hǎi zhī wài. wéi zhāo zhù hàn shū, bù xìn cǐ kuò yuǎn yú hǎi wài. chén zàn jù dào shū, shén nóng chéng lóng yóu yuǎn yě, huáng dì chéng mǎ yǐ lǐ tǔ jìng, zhǐ sì hǎi nèi yě. huái nán zǐ yún: běi jí zhì yú nán jí, èr yì sān wàn sān qiān wǔ bǎi qī shí lǐ yě. huái nán wáng xué dào, cǐ yán jué yuǎn, yì jù dào shū yě. huáng dì shǐ huà yě fēn zhōu, lìng bǎi jùn dà chén shòu dé jiào zhě, xiān liè guī yù yú lán pú xí shàng, shǐ chōng zá bǎo wèi xiè, yǐ chén yú zhī jiāo hé zhī wèi ní, yǐ fēn tǔ bié zūn bēi zhī wèi, yǔ huá róng zhī yì. wén chū fēng chán jì.
帝令豎亥步自東極,至於西極,得五億十選九千八百八步一雲二億三萬三千。南北二億三萬一千三百里二億二十萬。豎亥左手把算,右手指青丘北,東盡泰遠,西窮邠國,東西得二萬八千里,南北得二萬六千里萬里曰選。神農時東西九千萬里,南北八千萬里,逾四海之外。韋昭注《漢書》,不信此闊遠於海外。臣瓚據道書,神農乘龍游遠也,黃帝乘馬以理土境,只四海內也。《淮南子》云:北極至於南極,二億三萬三千五百七十里也。淮南王學道,此言絕遠,亦據道書也。黃帝始畫野分州,令百郡大臣授德教者,先列圭玉於蘭蒲蓆上,使舂雜寶為屑,以沉榆之膠和之為泥,以分土別尊卑之位,與華戎之異。文出《封禪記》。
dì páng xíng tiān xià, dé bǎi lǐ zhī guó zhě wàn qū. jīn zhī xiàn yì zhě yě. suǒ wèi shǒu chū shù wù, wàn guó xián níng. yǒu qīng wū zi néng xiāng dì lǐ, dì wèn zhī yǐ zhì jīng. dì yòu wèn dì lǎo, shuō wǔ fāng zhī lì hài. shí yǒu ruì cǎo shēng dì tíng, míng qū yì, nìng rén rù zé zhǐ zhī, shì yǐ nìng rén bù gǎn jìn. shí wài guó yǒu yǐ shén shòu lái jìn, míng xiè zhì, rú lù, yī jiǎo. zhì yú cháo, bù yí zhī chén, shòu jí chù zhī. dì wèn shí hé wù? duì yuē: chūn xià chù shuǐ zé, qiū dōng chù sōng zhú. cǐ shòu liǎng mù shì xióng.
帝旁行天下,得百里之國者萬區。今之縣邑者也。所謂「首出庶物,萬國咸寧。」有青烏子能相地理,帝問之以制經。帝又問地老,說五方之利害。時有瑞草生帝庭,名屈軼,佞人入則指之,是以佞人不敢進。時外國有以神獸來進,名獬豸,如鹿,一角。置於朝,不宜之臣,獸即觸之。帝問食何物?對曰:春夏處水澤,秋冬處松竹。此獸兩目似熊。
róng chéng zi, yǒu dào, zhī lǜ zhě, nǚ wā zhī hòu. chū wèi huáng dì zào lǜ lì, yuán qǐ xīn mǎo, zhì cǐ shí zào shēng yǐ xiàng fèng míng. sù nǚ yú guǎng dōu lái, jiào dì yǐ gǔ wǔ shí xián sè gǔ shǐ kǎo yuē qín zé fēi yě. huáng dì sǔn zhī wèi èr shí wǔ xián, qí sè zhǎng qī chǐ èr cùn. fú xī zhì qín, nǚ wā hé zhī. huáng dì zhī qín míng hào zhōng, zuò qīng jiǎo zhī nòng. dì shǐ zhì qī qíng, xíng shí yì zhī jiào. qī qíng zhě, xǐ nù āi lè jù è yù qī qíng yě. shí yì zhě, jūn rén chén zhōng fù cí zǐ xiào xiōng liáng dì tì fū yì fù tīng zhǎng huì yòu shùn, shí yì yě. dì zhì lǐ zuò lè zhī shǐ yě. huáng dì shū shuō dōng hǎi yǒu dù suǒ shān, huò yuē dù shuò shān, wěi hū yě cǐ shān jiān yǐ zhú suǒ xuán ér dù yě. shān yǒu shén tú yù lěi, shén néng yù xiōng guǐ, wèi bǎi xìng chú huàn, zhì qū nuó zhī lǐ yǐ xiàng zhī. dì yǐ róng chéng zi wèi lè shī, dì zuò yún mén dà juàn xián chí zhī lè. nǎi zhāng lè yú dòng tíng zhī yě. běi mén chéng yuē: qí zòu yě, yīn yáng yǐ zhī hé, rì yuè yǐ zhī míng, hé fēng sú yě táng zhì dé èr nián, dòng tíng cè yǒu rén chuān dì dé gǔ zhōng, yǒu gǔ zhuàn wén, huáng dì shí lè qì yě. yǒng tài èr nián, bā líng lìng kāng tōng zhōng de cǎi yào rén shí jì dé, yú dòng tíng xiāng cǎi yào, dé gǔ zhōng, shàng yǒu zhuàn. yuè zhōu cì shǐ lǐ è jìn zhī. kě míng zhuāng zi suǒ wèi huáng dì yú dòng tíng zhāng lè, chéng bù wàng zhě yě.
容成子,有道,知律者,女媧之後。初為黃帝造律歷,元起辛卯,至此時造笙以象鳳鳴。素女於廣都來,教帝以鼓五十弦瑟《古史考》曰琴則非也。黃帝損之為二十五弦,其瑟長七尺二寸。伏羲置琴,女媧和之。黃帝之琴名號鍾,作清角之弄。帝始制七情,行十義之教。七情者,喜、怒、哀、樂、懼、惡、欲七情也。十義者,君仁、臣忠、父慈、子孝、兄良、弟悌、夫義、婦聽、長惠、幼順,十義也。帝制禮作樂之始也。《黃帝書》說東海有度索山,或曰度朔山,偽呼也此山間以竹索懸而度也。山有神荼、鬱壘,神能御凶鬼,為百姓除患,制驅儺之禮以象之。帝以容成子為樂師,帝作《雲門》、《大卷》、《咸池》之樂。乃張樂於洞庭之野。北門成曰:其奏也,陰陽以之和,日月以之明,和風俗也唐至德二年,洞庭側有人穿地得古鐘,有古篆文,黃帝時樂器也。永泰二年,巴陵令康通中得採藥人石季德,於洞庭鄉採藥,得古鐘,上有篆。岳州刺史李萼進之。可明《莊子》所謂黃帝於洞庭張樂,誠不妄者也。
huáng dì jiāng huì shén líng yú xī shān zhī shàng, nǎi jià xiàng chē liù jiāo lóng, bì fāng bìng xiá, chī yóu jū qián chī yóu qí yě. fēng bó jìn sǎo, yǔ shī sǎ dào, fèng huáng fù shàng, nǎi dào shān dà hé guǐ shén. dì yǐ hào zhōng zhī qín, zòu qīng jiǎo zhī yīn shī kuàng shàn yú qín, jìn píng gōng qiáng qǐng zòu jiǎo nòng, shī kuàng bù dé yǐ, yī zòu yún cóng xī běi qǐ, zài zòu dà fēng qǐ dà yǔ zuò, píng gōng jù ér chéng jí yān. wèi kūn lún shān zhī líng fēng, zhì fēng dà zhī jì, yǐ zhào hòu dài, sī fēng chán zhī lǐ yě. yú shí kūn lún shān běi yù shān zhī shén rén yě. xī wáng mǔ tài yīn zhī jīng, tiān dì zhī nǚ yě. rén shēn hǔ shǒu shān hǎi jīng yuē hǔ yán, yī yún hǔ sè. bào wěi, péng tóu dài shèng, hào rán bái shǒu, shàn xiào, shí chéng jīn tái ér xué jū, zuò yú shǎo guǎng zhī shān, yǒu sān qīng niǎo cháng qǔ shí, cǐ shén rén xī wáng mǔ yě. mù huáng dì zhī dé, chéng bái lù lái xiàn bái yù huán. yòu yǒu shén rén zì nán lái, chéng bái lù xiàn chàng, dì dé zhì dì, jù chàng nǎi chū. huáng dì xí lè yǐ wǔ zhòng shén, yòu gǎn xuán hè èr bā xiáng wǔ zuǒ yòu. dì yú xī shān cháng mù guǒ, wèi rú lǐ, zhuàng rú táng huá, chì wú hé, yīn míng shā táng, shí zhī yù shuǐ bù nì. dì lì tái yú wò rén guó xī wáng mǔ zhī shān, míng xuān yuán tái. dì nǎi xiū yú míng bó zhī qiū, kūn lún zhī xū.
黃帝將會神靈於西山之上,乃駕象車六交龍,畢方並轄,蚩尤居前蚩尤旗也。風伯進掃,雨師灑道,鳳凰覆上,乃到山大合鬼神。帝以號鍾之琴,奏清角之音師曠善於琴,晉平公強請奏角弄,師曠不得已,一奏雲從西北起,再奏大風起、大雨作,平公懼而成疾焉。謂崑崙山之靈封,致豐大之祭,以詔後代,斯封禪之禮也。於時崑崙山北玉山之神人也。西王母太陰之精,天帝之女也。人身虎首《山海經》曰虎顏,一雲虎色。豹尾,蓬頭戴勝,顥然白首,善嘯,石城金台而穴居,坐於少廣之山,有三青鳥常取食,此神人西王母也。慕黃帝之德,乘白鹿來獻白玉環。又有神人自南來,乘白鹿獻鬯,帝德至地,秬鬯乃出。黃帝習樂以舞眾神,又感玄鶴二八翔舞左右。帝於西山嘗木果,味如李,狀如棠華,赤無核,因名沙棠,食之御水不溺。帝立台於沃人國西王母之山,名軒轅台。帝乃休於冥伯之丘,崑崙之墟。
dì yóu huá xū guó, cǐ guó shén xiān guó yě fú xī shēng yú cǐ guó, fú xī mǔ cǐ guó rén, dì wǎng tiān dú guó jū zhī, yīn míng xuān yuán guó hòu lái yuē tiān zhú, qù zhǎng ān yī wàn èr qiān lǐ, gǔ shǐ kǎo yuē zài hǎi wài, wàng yě.
帝游華胥國,此國神仙國也伏羲生於此國,伏羲母此國人,帝往天毒國居之,因名軒轅國後來曰天竺,去長安一萬二千里,《古史考》曰在海外,妄也。
dì yòu xī zhì qióng shān nǚ zǐ guó, běi yòu fù yóu yì yú kūn lún gōng chì shuǐ běi, jí nán wàng hái guī ér yí qí xuán zhū. shǐ míng mù rén lí lóu qiú zhī, bù de shǐ wǎng xiàng qiú ér dé zhī. hòu wèi méng shì zhī nǚ qí xiāng shì qiè qí xuán zhū, chén hǎi qù wèi shén xuán zhū yù dào, méng shì nǚ dé zhī wèi shuǐ shén.
帝又西至窮山女子國,北又復游逸於崑崙宮赤水北,及南望還歸而遺其玄珠。使明目人離婁求之,不得;使罔象求而得之。後為蒙氏之女奇相氏竊其玄珠,沉海去為神玄珠喻道,蒙氏女得之為水神。
dì xún shòu dōng zhì hǎi, dēng huán shān, yú hǎi bīn dé bái zé shén shòu, néng yán, dá yú wàn wù zhī qíng. yīn wèn tiān xià guǐ shén zhī shì, zì gǔ jīng qì wèi wù, yóu hún wèi biàn zhě, fán wàn yī qiān wǔ bǎi èr shí zhǒng, bái zé yán zhī, dì lìng yǐ tú xiě zhī yǐ shì tiān xià, dì nǎi zuò zhù xié zhī wén yǐ zhù zhī.
帝巡狩東至海,登桓山,於海濱得白澤神獸,能言,達於萬物之情。因問天下鬼神之事,自古精氣為物,遊魂為變者,凡萬一千五百二十種,白澤言之,帝令以圖寫之以示天下,帝乃作《祝邪之文》以祝之。
dì zhōu yóu xíng shí, yuán fēi léi zǔ sǐ yú dào, dì jì zhī yǐ wèi zǔ shén. lìng cì fēi mó mǔ jiān hù yú dào, yǐ shí jì zhī, yīn yǐ mó mǔ wèi fāng xiāng shì xiàng qí fāng yě, yǐ hù sàng, yì yuē fáng sàng shì. jīn rén jiāng xíng, shè jiǔ shí xiān jì dào, wèi zhī zǔ jiàn. zǔ, sòng yě. yán shī gǔ zhù hàn shū yún huáng dì zi wèi dào shén, guāi wàng yě. cuī shí sì mín yuè lìng fù yuē huáng dì zhī zǐ, yì wàng yě. jiē bù dé shěn xiáng zǔ léi zǔ zhī yì yě.
帝週遊行時,元妃嫘祖死於道,帝祭之以為祖神。令次妃嫫母監護於道,以時祭之,因以嫫母為方相氏向其方也,以護喪,亦曰防喪氏。今人將行,設酒食先祭道,謂之祖餞。祖,送也。顏師古注《漢書》雲黃帝子為道神,乖妄也。崔實《四民月令》復曰黃帝之子,亦妄也。皆不得審詳祖嫘祖之義也。
huáng dì yǐ tiān xià dà dìng, fú ruì bìng zhēn, nǎi dēng fēng tài shān, chán yú tíng tíng shān tài shān xià xiǎo shān yě. yòu chán yú jǐ jǐ shān, lēi gōng yú qiáo yuè, zuò xià zhì yǐ jì yán dì. yǐ guān tiān wén chá dì lǐ jià gōng shì zhì yī fú hòu qì lǜ zào bǎi gōng zhī dé, gù tiān shòu yú fú fǔ yuè huá gài yǔ yí. tiān shén zhī qiū, huáng dì zhe xuān yú zhī míng.
黃帝以天下大定,符瑞並臻,乃登封太山,禪於亭亭山泰山下小山也。又禪於几几山,勒功於喬嶽,作下畤以祭炎帝。以觀天文、察地理、駕宮室、製衣服、候氣律、造百工之德,故天授輿服、斧鉞、華蓋、羽儀。天神之丘,黃帝著《軒輿之銘》。
dì yǐ shì zhōu bì, jí tuī lǜ dìng xìng kǒng zǐ jīng fáng jiē xíng cǐ shì. jì zhōng zhēn shēng. dì zhī sì fēi léi zǔ mó mǔ fèi xiū nǚ jié shì yě. shēng èr shí wǔ zǐ, dé xìng zhě shí èr rén yī yún shí sān rén, jī yǒu qí sì téng zhēn rèn gǒu xī jié xuán yī shǐ jì yún liù shí yī xìng, wéi lí huán èr xìng bù tóng. suǒ yún huáng dì xìng gōng sūn zhě shí bā dài, hé yī qiān wǔ bǎi nián, qí shí èr xìng shí sān dài, hé yī qiān qī shí èr nián. shǐ yòu yún: shí èr xìng dé báo bù jì lù, yì bù kě yě. jī qí téng rèn xī jié jiē yǒu dé yǒu míng zhě yě. suǒ yún huáng dì xìng gōng sūn, suī gǔ shǐ xiāng chuán, lǐ zhōng bù tōng. qiě huáng dì shēng yú yǒu xióng, zhǎng yú jī shuǐ, zhǐ hé yǐ jī wèi xìng. zhì zhōu wǔ wáng chēng huáng dì shí jiǔ dài sūn, jī xìng zhī hòu, jí huáng dì jī xìng, fēi gōng sūn yě. qiě zhōu zhì wǔ děng zhū hóu, yǐ gōng hóu bó zǐ nán, hòu zhū hóu zi sūn duō chēng gōng sūn, yán gōng zhī zǐ sūn yě. gù lián gōng zǐ wèi xìng zhě, qiě yǒu bā shí wǔ shì, jiē fēi huáng dì shí rén. huáng dì jiǔ zǐ, gè fēng yī guó pān ān rén shī yán zhī, wèi zhī qí yuán. yuán fēi léi zǔ shēng èr zi, xuán xiāo chāng yì, bìng bù jū dì wèi. xuán xiāo dé dào, wèi běi fāng shuǐ shén. chāng yì qǔ shǔ shān shì zhī nǚ, shēng zhuān xū, jū dì wèi, jí huáng dì dí sūn yě, hào gāo yáng shì. zhì zì qīng yáng, jí dì wèi, hào jīn tiān shì, huáng dì zhī xiǎo zi yě. shǎo hào hòu yǒu zi qī rén, zhuān xū shí, yǐ qí yī zi yǒu dé yè, gāo yáng dì cì xìng màn shì, yú bù wén.
帝以事週畢,即推律定姓孔子京房皆行此事。紀鍾甄聲。帝之四妃嫘祖、嫫母、費修、女節是也。生二十五子,得姓者十二人一雲十三人,姬、酉、祈、巳、滕、箴、任、苟、僖、詰、旋、依《史記》雲六十一姓,惟厘、嬛二姓不同。所云黃帝姓公孫者十八代,合一千五百年,其十二姓十三代,合一千七十二年。《史》又云:「十二姓德薄不記錄,」亦不可也。姬、祁、滕、任、僖、詰皆有德有名者也。所云黃帝姓公孫,雖古史相傳,理終不通。且黃帝生於有熊,長於姬水,只合以姬為姓。至週武王稱黃帝十九代孫,姬姓之後,即黃帝姬姓,非公孫也。且週置五等諸侯,以公侯伯子男,後諸侯子孫多稱公孫,言公之子孫也。故連公子為姓者,且有八十五氏,皆非黃帝時人。黃帝九子,各封一國潘安仁詩言之,未知其源。元妃嫘祖生二子,玄囂、昌意,並不居帝位。玄囂得道,為北方水神。昌意娶蜀山氏之女,生顓頊,居帝位,即黃帝嫡孫也,號高陽氏。摯字青陽,即帝位,號金天氏,黃帝之小子也。少昊後有子七人,顓頊時,以其一子有德業,高陽帝賜姓曼氏,余不聞。
huáng dì yǐ tiān xià jì lǐ, wù yòng jù bèi, nǎi xún zhēn fǎng yǐn, wèn dào qiú xiān, jì huò zhǎng shēng jiǔ shì, suǒ wèi xiān lǐ dài ér hòu dēng xiān zhě yě. shí yǒu níng zi wèi táo zhèng, yǒu shén rén guò, jiào huǒ fǎ, chū wǔ sè yān, néng suí zhī shàng xià, dào chéng xiān qù, wǎng liú shā zhī suǒ, shí fēi yú, zàn sǐ, èr bǎi suì gēng shēng, zuò shā tóu sòng yuē: qīng qú zhuó shuò qiān zài shū, wàn líng zàn sǐ ěr fēi yú. yǒu wù guāng zǐ zhě, shēn zhǎng bā chǐ qī cùn, shén xiān zhě yě zhì xià shí, ěr yào yǎng xìng gǔ qín, yǒu dào shòu yǒng zhě. yǒu chì jiǎng zi yú, bù shí wǔ gǔ, dàn bǎi huā ér zhǎng nián yáo shí wèi mù gōng, néng suí fēng shàng xià, jí yǐ èr qiān suì yǐ. yǒu róng chéng gōng shàn bǔ dǎo zhī shù, shǒu shēng yǎng qì, gǔ shén bù sǐ, néng shǐ bái fà fù hēi, chǐ luò fù shēng. huáng dì mù qí dào, nǎi zào wǔ chéng shí èr lóu yǐ hòu shén rén. jí fǎng dào yóu huá shān shǒu shān, dōng zhī tài shān, shí zhì guài wù, ér yǔ shén xiān tōng. jiē shén rén yú péng lái, huí nǎi jiē wàn líng yú míng tíng jīng zhào zhòng shān gān quán hán mén gǔ kǒu zài zhǎng ān běi, gān quán, yún yáng. huáng dì yú shì jì tiān yuán qiū, jiāng qiú zhì dào, jí shī shì jiǔ yuán zǐ, yǐ dì huáng yuán nián zhēng yuè shàng yín rì zhāi yú shǒu shān zài hé dōng pú bǎn xiàn. fù zhōu yóu yǐ fǎng zhēn dào. lìng fāng míng wèi yù, chāng yǔ cān chéng, zhāng ruò miù yí dào yān miù yīn xí, yí, shū shì qiè, huò zuò míng. kūn hūn huá jī cóng chē, ér zhì xiāng chéng zhī yě, qī shèng jù mí, jiàn mù mǎ tóng zǐ, huáng dì wèn yuē: wèi tiān xià ruò hé? xiǎo tóng yuē: lǐ tiān xià hé yì mù mǎ? qù qí hài mǎ ér yǐ. huáng dì chēng tiān shī ér tuì. zhì yú yuán qiū, qí guó yǒu bù sǐ shù, shí qí zi yǔ yè, rén jiē bù sǐ. yǒu dān luán zhī quán, yǐn zhī ér shòu. yǒu jù shé hài rén, huáng dì yǐ xióng huáng què zhú zhī, qí shé liú yī shí ér fǎn wài guó jì yún, liú jiǔ nián yě. dì lìng sān zi xí fú zhī, jiē shòu sān bǎi suì. běi dào hóng dī, shàng jù cí shān zài yú yáng dí. jiàn dà kuí jūn mì xiàn dà kuí shén yě. yòu jiàn huáng gài tóng zǐ, shòu shén zhī tú qī shí èr juǎn. shì zhōng dài, jiàn zhōng huáng zi zhōng, shòu jiǔ jiā zhī fāng yī yún zhì kōng tóng shān jiàn zhōng huáng zhēn rén, qí fāng yuán zhōu yǒu kōng tóng zhī shān. yīng shào yún: zài lǒng yòu, fēi yě. dēng kōng tóng shān, jiàn guǎng chéng zi wèn zhì dào sī mǎ biāo zhù zhuāng zi yún: kōng tóng, dāng dòu zhī shān yě. yī fāng zài liáng guó yú chéng dōng sān shí lǐ shì yě. guǎng chéng zi bù dá. dì tuì, sǔn tiān xià, zhú tè shì, jí bái máo, jiān jū sān yuè, fāng wǎng zài wèn xiū shēn zhī dào, nǎi shòu yǐ zì rán jīng yī juàn.
黃帝以天下既理,物用具備,乃尋真訪隱,問道求仙,冀獲長生久視,所謂先理代而後登仙者也。時有甯子為陶正,有神人過,教火法,出五色煙,能隨之上下,道成仙去,往流沙之所,食飛魚,暫死,二百歲更生,作《沙頭頌》曰:「青蕖灼爍千載舒,萬齡暫死餌飛魚。」有務光子者,身長八尺七寸,神仙者也至夏時,餌藥養性鼓琴,有道壽永者。有赤蔣子輿,不食五穀,啖百花而長年堯時為木工,能隨風上下,即已二千歲矣。有容成公善補導之術,守生養氣,穀神不死,能使白髮復黑,齒落復生。黃帝慕其道,乃造五城十二樓以候神人。即訪道游華山、首山,東之太山,時致怪物,而與神仙通。接神人於蓬萊,回乃接萬靈於明庭、京兆、仲山、甘泉、寒門、谷口在長安北,甘泉,雲陽。黃帝於是祭天圓丘,將求至道,即師事九元子,以地皇元年正月上寅日齋於首山在河東蒲坂縣。復週游以訪真道。令方明為御,昌宇驂乘,張若謬扅道焉謬音習,扅,舒氏切,或作明。昆閽、滑稽從車,而至襄城之野,七聖俱迷,見牧馬童子,黃帝問曰:為天下若何?小童曰:理天下何異牧馬?去其害馬而已。黃帝稱天師而退。至於圜丘,其國有不死樹,食其子與葉,人皆不死。有丹巒之泉,飲之而壽。有巨蛇害人,黃帝以雄黃卻逐之,其蛇留一時而反《外國記》雲,留九年也。帝令三子習服之,皆壽三百歲。北到洪堤,上具茨山在於陽翟。見大隗君密縣大隗神也。又見黃蓋童子,受《神芝圖》七十二卷。適中岱,見中黃子中,受《九茄之方》一雲至崆峒山見中黃真人,其方原州有崆峒之山。應劭云:在隴右,非也。登崆峒山,見廣成子問至道司馬彪注《莊子》云:「崆峒,當斗之山也。一方在梁國虞城東三十里是也。廣成子不答。帝退,損天下,築特室,藉白茅,間居三月,方往再問修身之道,乃授以《自然經》一卷。
huáng dì shě dì wáng zhī zūn, tuō jiā tún zhī wén, dēng jī shān, zhì wáng wū shān, kāi shí hán, fā yù jí, dé jiǔ dǐng shén dān zhù jué. nán zhì jiāng, dēng xióng xiāng shān xióng shān zài shào líng zhǎng shā yě, xiāng shān zài zhǎng shā yì yáng xiàn. wǎng tiān tāi shān, shòu jīn yè shén dān. dōng dào qīng qiū shān, jiàn zǐ fǔ xiān shēng, shòu sān huáng nèi wén dà zì bào piáo zi yún: yǒu èr shí juǎn, yǐ hé zhào wàn shén. nán zhì wǔ zhī xuán jiàn, dēng huán lǒng yìn, jiàn mù guān, bǎi líng suǒ dēng, jiàng cǎi ruò gān zhī zhī yī yún huā. yǐn dān luán zhī shuǐ. nán zhì qīng chéng shān, lǐ yè zhōng huáng zhàng rén. nǎi jiān dēng yún tái shān, jiàn níng xiān shēng, shòu lóng juē jīng. wèn zhēn yī zhī dào, huáng rén yuē: zi jì jū hǎi nèi, fù yù qiú zhǎng shēng bù sǐ, bù yì tān hū! pín xiāng fǎn fù, ér fù shòu dào, jí zhōng huáng zhēn rén, huáng dì bài xiè qì, dōng guò lú shān, wèi shǐ zhě yǐ cì qīng chéng zhàng rén yě. lú shān shǐ zhě zhì bǐ yù shǐ, zhǔ zǒng xiān guān zhī dào, shì wǔ yuè jiān sī yě. yòu fēng qián shān jūn wèi jiǔ tiān sī mìng, zhǔ shēng sǐ zhī lù. huáng dì yǐ sì yuè jiē yǒu zuǒ mìng zhī shān, ér nán yuè gū tè wú fǔ, nǎi zhāng cí sān tiān tài shàng dào jūn, mìng huò shān wèi chǔ jūn, mìng qián shān wèi héng yuè zhī fù yǐ chéng zhī, shí cān zhèng shì, yǐ fǔ zuǒ zhī. dì nǎi zào shān gōng xiě xíng xiàng, yǐ wèi wǔ yuè zhēn xíng zhī tú.
黃帝舍帝王之尊,托猳豚之文,登雞山,陟王屋山,開石函,發玉笈,得《九鼎神丹注訣》。南至江,登熊、湘山熊山在召陵長沙也,湘山在長沙益陽縣。往天台山,受《金液神丹》。東到青丘山,見紫府先生,受《三皇內文大字》《抱朴子》云:有二十卷,以劾召萬神。南至五芝玄澗,登圜壠廕,建木觀,百靈所登,降采若乾之芝一雲花。飲丹巒之水。南至青城山,禮謁中黃丈人。乃間登雲台山,見甯先生,受《龍蹻經》。問真一之道,皇人曰:子既居海內,復欲求長生不死,不亦貪乎!頻相反覆,而復受道,即中黃真人,黃帝拜謝訖,東過廬山,為使者以次青城丈人也。廬山使者秩比御史,主總仙官之道,是五嶽監司也。又封潛山君為九天司命,主生死之錄。黃帝以四岳皆有佐命之山,而南嶽孤特無輔,乃章詞三天太上道君,命霍山為儲君,命潛山為衡岳之副以成之,時參政事,以輔佐之。帝乃造山躬寫形象,以為《五嶽真形之圖》。
huáng dì wǎng liàn shí yú jìn yún táng, yú dì liàn dān, shí yǒu fēi hóng fēi zǐ zhī yún jiàn, shì yuē jìn yún, yīn míng jìn yún shān zài wù zhōu jīn huá xiàn, yī yún yǒng kāng xiàn yě. dì cáng bīng fǎ shèng fù zhī tú, liù jiǎ yīn yáng zhī shū yú miáo shān yǔ huì jì gōng yú cǐ jí zhū hóu, yīn míng huì jī yě. huáng dì hé fú ruì yú fǔ shān, dé bù sǐ zhī dào. fèng shì tài yī yuán jūn, shòu yào jì, xiū dào yǎng shēng zhī fǎ. yú xuán nǚ sù nǚ shòu fáng zhōng zhī shù, néng yù sān bǎi nǚ. xuán nǚ shòu dì rú yì shén fāng, jí cáng zhī kōng tóng shān. dì jīng tuī bù zhī shù, yú shān jī lì mù zhe tǐ zhěn zhī jué, yú qí bó léi gōng jiǎng zhàn hòu, yú fēng hòu xiān shēng jiù shāng cán zhuì jīn yě zhī shì, gù néng mì yào, qióng jǐn dào zhēn yě. huáng dì dé xuán nǚ shòu yīn fú jīng yì, néng nèi hé tiān jī, wài hé rén shì.
黃帝往練石於縉雲堂,於地練丹,時有非紅非紫之雲見,是曰縉雲,因名縉雲山在婺州金華縣,一雲永康縣也。帝藏兵法勝負之圖,六甲陰陽之書於苗山禹會計功於此集諸侯,因名會稽也。黃帝合符瑞於釜山,得不死之道。奉事太一元君,受要記,修道養生之法。於玄女素女受房中之術,能御三百女。玄女授帝《如意神方》,即藏之崆峒山。帝精推步之術,於山稽、力牧著體診之訣,於岐伯、雷公講占候,於風后先生救傷殘綴金冶之事,故能秘要,窮盡道真也。黃帝得玄女授《陰符經》義,能內合天機,外合人事。
dì suǒ lǐ tiān xià, nán jí jiāo zhǐ, běi zhì yōu líng, xī zhì liú shā, dōng jí pán mù pán táo zài dù suǒ shān, jù zài shān hǎi jīng yě. dì yù qì tiān xià yuē: wú wén zài yòu tiān xià, bù wén lǐ tiān xià. wǒ láo tiān xià jiǔ yǐ, jiāng xī jià yú xuán pǔ, yǐ fǎn wú zhēn yǐ kūn lún shān shàng yǒu xuán pǔ yě. huáng dì xiū xìng fēng chán lǐ bì, cǎi shǒu shān zhī tóng, jiāng zhù jiǔ dǐng yú jīng shān zhī xià, yǐ xiàng tài yī yú yōng zhōu guó zhōu hú chéng xiàn yǒu shí jì shù huáng dì zhù dǐng yú cǐ, jiù yuē dǐng zhōu hóng nóng jùn, dì lǐ zhì yún, féng yì huái dé xiàn nán zhī jīng shān shì yě. shì dǐng shén zhì wén jīng yě, zhī jí zhī xiōng, zhī cún zhī wáng, néng qīng néng zhòng, néng xī néng xíng, bù zhuó ér fèi, bù jí zì mǎn, zhōng shēng wǔ wèi, zhēn shén wù yě. huáng dì liàn jiǔ dǐng dān fú zhī. dǎi zhì liàn dān chéng hòu, yǐ fǎ chuán yú xuán zǐ, cǐ dào zhì zhòng, méng yǐ jiè zhī. dì yǐ zhōng jīng suǒ jì, cáng yú jiǔ yí shān dōng, hào wěi yǔ, chéng yǐ wén yù, fù yǐ pán shí. qí shū jīn jiǎn yù zì, huáng dì zhī yí chèn yě xià yǔ dé zhī, yì xiān huà qù. yòu yún cáng zhī yú huì jī fù fǔ shān zhōng yě. dì yòu yǐ suǒ pèi líng bǎo wǔ fú zhēn wén shū jīn jiǎn yī tòng, fēng yú zhōng shān, yī tòng cáng yú wǎn wěi zhī shān.
帝所理天下,南及交趾,北至幽陵,西至流沙,東及蟠木蟠桃在度索山,具在《山海經》也。帝欲棄天下曰:吾聞在宥天下,不聞理天下。我勞天下久矣,將息駕於玄圃,以返吾真矣崑崙山上有玄圃也。黃帝修興封禪禮畢,采首山之銅,將鑄九鼎於荊山之下,以象太一於雍州虢州湖城縣有石記述黃帝鑄鼎於此,舊曰鼎州弘農郡,《地理志》雲,馮翊懷德縣南之荊山是也。是鼎神質文精也,知吉知凶,知存知亡,能輕能重,能息能行,不灼而沸,不汲自滿,中生五味,真神物也。黃帝煉九鼎丹服之。逮至煉丹成後,以法傳於玄子,此道至重,盟以誡之。帝以《中經》所紀,藏於九嶷山東,號委羽,承以文玉,覆以盤石。其書金簡玉字,黃帝之遺讖也夏禹得之,亦仙化去。又雲藏之於會稽覆釜山中也。帝又以所佩《靈寶五符真文》書金簡一通,封於鐘山,一通藏於宛委之山。
dì cháng yǐ jīn zhù qì, jiē yǒu míng, tí shàng gǔ zhī zì yě, yǐ jì nián yuè, huò yǒu cí yě. shí yǒu xūn fēng zhì, shén rén jí, chéng yàn dài zhī zhì, jí liú guān jiàn pèi xì yú dǐng hú jí jùn chù kūn tái zhī shàng, lì guǎn qí xià, kūn lún shān zhī xuān yuán tái yě.
帝嘗以金鑄器,皆有名,題上古之字也,以記年月,或有祠也。時有薰風至,神人集,成厭代之志,即留冠劍珮舄於鼎湖極峻處昆台之上,立館其下,崑崙山之軒轅台也。
shí yǒu mǎ shī huáng shàn yī mǎ, yǒu tōng shén zhī miào sī. yǒu lóng xià yú tíng, fú dì zhāng kǒu bì mù, shī huáng shì zhī yuē: cǐ lóng bìng qiú wǒ yī yě. shī huáng nǎi yǐn zhēn yú lóng kǒu shàng xià, yǐ niú rǔ jiān gān cǎo guàn zhī. lóng bìng yù, shī huáng chéng cǐ lóng xiān qù. huáng dì wén zhī, zì zé rì bo yún, hái zhái shēng xiān zhī rì, dé wù wǔ, guǒ yǒu lóng lái. chuí hú rán xià yíng, huáng dì nǎi chéng lóng yǔ yǒu rén wú wèi zi jí chén liáo děng cóng shàng, qī shí èr rén tóng qù. xiǎo chén bù dé shàng zhě, jiāng lóng rán bá zhuì rán jí dì zhī gōng, xiǎo chén bào qí gōng yǔ lóng rán ér hào qì, gōng yīn yuē wū hào, zhù dǐng zhī dì hòu yuē dǐng hú zhì zhōu wáng shí fēng guó shū yú cǐ, yīn míng yuē hào zhōu, gǔ yuē dǐng zhōu, yú hàn yuē hú chéng xiàn yě. qí hòu yǒu chén zuǒ chè xuē mù wèi huáng dì xiàng, lǜ zhū hóu cháo fèng zhī. chén liáo zhuī mù, mí suǒ cuò sī, huò qǔ jǐ zhàng lì miào ér jì, huò qǔ yì guān zhì mù ér shǒu, shì yǐ yǒu qiáo shān zhī zhǒng zài shàng gǔ jùn zhōu yáng xiàn. yòu fū shī xiàn yǒu huáng dì cí sì suǒ, fāng zhōu qiáo shān, huáng dì zhǒng zài yān. huáng dì céng yóu chù jiē yǒu cí, wǔ bǎi nián hòu, qiáo shān mù bēng, wéi jiàn yǔ chì xì zài yān, yī dàn yì shī jīng shān jì lóng shǒu jì jù zài zhī yě. huáng dì jū dài zǒng bǎi yī shí yī nián, zài wèi yī bǎi nián. zì shàng xiān hòu, shēng tiān wèi tài yī jūn, qí shén wèi xuān yuán zhī sù, zài nán gōng. huáng lóng zhī tǐ xiàng huǒ tǐ, jì tiān shén, xuān yuán xīng yī yě. hòu lái xiǎng zhī, liè wèi wǔ dì zhī zhōng fāng jūn yě, yǐ pèi tiān. huáng dì tǔ dé, jū zhōng yāng zhī wèi, yǐ zhǔ sì fāng dōng fāng qīng dì tài hào, nán fāng chì dì shén nóng, xī fāng bái dì shǎo hào, běi fāng hēi dì zhuān xū. yǐ zhèn xīng pèi wèi zi, míng shū niǔ zhī shén, wèi zuǒ pèi xiǎng yú huáng dì.
時有馬師皇善醫馬,有通神之妙思。有龍下於庭,伏地張口閉目,師皇視之曰:此龍病求我醫也。師皇乃引針於龍口上下,以牛乳煎甘草灌之。龍病癒,師皇乘此龍仙去。黃帝聞之,自擇日卜雲,還宅升仙之日,得戊午,果有龍來。垂鬍髯下迎,黃帝乃乘龍與友人無為子及臣僚等從上,七十二人同去。小臣不得上者,將龍髯拔墜髯及帝之弓,小臣抱其弓與龍髯而號泣,弓因曰烏號,鑄鼎之地後曰鼎湖至週王時封虢叔於此,因名曰號州,古曰鼎州,於漢曰湖城縣也。其後有臣左徹削木為黃帝象,率諸侯朝奉之。臣僚追慕,靡所措思,或取几杖立廟而祭,或取衣冠置墓而守,是以有喬山之冢在上谷郡週陽縣。又膚施縣有黃帝祠四所,邡州喬山,黃帝冢在焉。黃帝曾游處皆有祠,五百年後,喬山墓崩,惟劍與赤舄在焉,一旦亦失《荊山記》、《龍首記》具載之也。黃帝居代總百一十一年,在位一百年。自上仙后,升天為太一君,其神為軒轅之宿,在南宮。黃龍之體象火體,祭天神,軒轅星一也。後來享之,列為五帝之中方君也,以配天。黃帝土德,居中央之位,以主四方東方青帝太昊,南方赤帝神農,西方白帝少昊,北方黑帝顓頊。以鎮星配為子,名樞紐之神,為佐配享於黃帝。
dì zhī zǐ chāng yì jū ruò shuǐ. chāng yì dì shǎo hào, dì fēi nǚ jié suǒ shēng yě. dì zhī nǚ nì yú dōng hǎi, huà wèi niǎo, míng jīng wèi, cháng xián xī shān mù shí yǐ yīn dōng hǎi. shǎo hào míng zhì, zì qīng yáng, jí dì wèi, hào jīn tiān shì, huáng dì zhī zǐ yě. zhuān xū gāo yáng shì, huáng dì zhī sūn yě, gè yǒu shèng dé, zài wèi qī shí bā nián zhōng, mǔ shǔ shān shì suǒ shēng dōu shāng qiū. pú yáng yú qiáng, huáng dì zhī yìn, bù jū dì wèi, yǔ zhuān xū jù dé dào, jū běi fāng wèi shuǐ shén zhuān xū yǐ lái, yǐ suǒ diǎn zhī dì wèi míng hào. dì kù gāo xīn shì, huáng dì zhī sūn jiǎo jí shēng gāo xīn yě, dì kù gāo xīn shén líng, zì yán qí míng, dōu yǎn shī bó zhōu, hé nán. zài wèi qī shí nián, shòu yī bǎi wǔ suì. dì yáo táo táng shì, huáng dì zhī xuán sūn yě. xìng yī qí, míng fàng xūn, xìng yú dìng táo, yǐ táng hóu wèi dì jì yīn dìng táo, yòu yún dìng zhōu táng xiàn. dōu yú píng yáng jùn zài jìn zhōu. zài wèi jiǔ shí bā nián, yī bǎi yī shí bā suì. shùn yǒu yú shì, huáng dì bā dài sūn. yǔ wèi xuán sūn yě. àn dùn jiǎ kāi shān tú yuē: yǔ dé dào xiān rén yě. gǔ yǒu dà yǔ, nǚ wā shí jiǔ dài sūn, dà yǔ shòu sān bǎi liù shí suì, rù jiǔ yí shān, xiān fēi qù. hòu sān qiān liù bǎi suì, yáo lǐ tiān xià, hóng shuǐ jì shén, rén mín diàn nì, dà yǔ niàn zhī, nǎi huà shēng yú shí niǔ shān. quán nǚ dí mù jí shuǐ, dé shí zǐ rú zhū, ài ér tūn zhī yǒu shēn, shí sì yuè shēng zǐ. jí zhǎng, néng zhī quán yuán, dài fù gǔn lǐ hóng shuǐ, sān nián gōng chéng. yáo dì zhī qí gōng, rú gǔ dà yǔ, zhī shuǐ yuán, nǎi cì hào yǔ. tuī zhī, shì huáng dì xuán sūn wú yí yě. yīn tāng, huáng dì shí qī dài sūn huáng dì zi shǎo hào shēng jiǎo jí, jiǎo jí shēng gāo xīn, shí sì shì hòu, jí tiān yī wèi yīn wáng shì yě.
帝之子昌意居弱水。昌意弟少昊,帝妃女節所生也。帝之女溺於東海,化為鳥,名精衛,常銜西山木石以堙東海。少昊名摯,字青陽,即帝位,號金天氏,黃帝之子也。顓頊高陽氏,黃帝之孫也,各有聖德,在位七十八年終,母蜀山氏所生都商丘。濮陽禺強,黃帝之胤,不居帝位,與顓頊俱得道,居北方為水神顓頊已來,以所典之地為名號。帝嚳高辛氏,黃帝之孫蟜極生高辛也,帝嚳高辛神靈,自言其名,都偃師亳州,河南。在位七十年,壽一百五歲。帝堯陶唐氏,黃帝之玄孫也。姓伊祁,名放勛,興於定陶,以唐侯為帝濟陰定陶,又雲定州唐縣。都於平陽郡在晉州。在位九十八年,一百一十八歲。舜有虞氏,黃帝八代孫。禹為玄孫也。按《遁甲開山圖》曰:禹得道仙人也。古有大禹,女媧十九代孫,大禹壽三百六十歲,入九嶷山,仙飛去。後三千六百歲,堯理天下,洪水既甚,人民墊溺,大禹念之,乃化生於石紐山。泉女狄暮汲水,得石子如珠,愛而吞之有娠,十四月生子。及長,能知泉源,代父鯀理洪水,三年功成。堯帝知其功,如古大禹,知水源,乃賜號禹。推之,是黃帝玄孫無疑也。殷湯,黃帝十七代孫黃帝子少昊生蟜極,蟜極生高辛,十四世後,即天一為殷王是也。
huáng dì zi sūn gè dé xìng yú shì, dì tuī lǜ dìng xìng zhě shí èr jù zài zhōng juǎn. shǎo hào yǒu zi xìng màn, zhuān xū jī xìng yǐ huáng dì jū jī shuǐ, dì kù zi hòu jì, jī xìng yě. yáo xìng yī qí, shùn xìng yáo, yǔ xìng sì, tāng xìng zi. yòu zhāng dèng xuān lù huáng kòu sòng lì bái xuē yú zī yī qí shēn tú huáng gōng tuō bá chāng yì shǎo zǐ fēng běi tǔ, yǐ huáng dì tǔ dé huà sú, yǐ tǔ wèi tuō, yǐ jūn wèi bá, nǎi yǐ tuō bá wèi xìng. huáng dì yǒu jiǔ zǐ, gè fēng yī guó jù zài zhōng juǎn. zǒng sān shí sān shì, chū huáng dì zhī hòu. huáng dì xiāng chéng fán yī qiān èr bǎi wǔ shí nián, zì huáng dì jǐ yǒu suì zhì jīn.
黃帝子孫各得姓於事,帝推律定姓者十二具在中卷。少昊有子姓曼,顓頊姬姓以黃帝居姬水,帝嚳子后稷,姬姓也。堯姓伊祁,舜姓姚,禹姓姒,湯姓子。又張、鄧、軒、路、黃、寇、宋、酈、白、薛、虞、資、伊、祁、申、屠、黃公、托拔昌意少子封北土,以黃帝土德化俗,以土為托,以君為拔,乃以托拔為姓。黃帝有九子,各封一國具在中卷。總三十三氏,出黃帝之後。黃帝相承凡一千二百五十年,自黃帝己酉歲至今。