zhēn guān yuán nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" zì gǔ dì wáng fán yǒu xìng zào, bì xū guì shùn wù qíng. xī dà yǔ záo jiǔ shān, tōng jiǔ jiāng, yòng rén lì jí guǎng, ér wú yuàn dú zhě, wù qíng suǒ yù, ér zhòng suǒ gòng yǒu gù yě. qín shǐ huáng yíng jiàn gōng shì, ér rén duō bàng yì zhě, wèi xùn qí sī yù, bù yǔ zhòng gòng gù yě. zhèn jīn yù zào yī diàn, cái mù yǐ jù, yuǎn xiǎng qín huáng zhī shì, suì bù fù zuò yě. gǔ rén yún:' bù zuò wú yì hài yǒu yì.'' bú jiàn kě yù, shǐ mín xīn bù luàn.' gù zhī jiàn kě yù, qí xīn bì luàn yǐ. zhì rú diāo lòu qì wù, zhū yù fú wán, ruò zì qí jiāo shē, zé wēi wáng zhī qī kě lì dài yě. zì wáng gōng yǐ xià, dì zhái chē fú hūn jià sāng zàng, zhǔn pǐn zhì bù hé fú yòng zhě, yí yī qiè jìn duàn." yóu shì èr shí nián jiān, fēng sú jiǎn piáo, yī wú jǐn xiù, cái bó fù ráo, wú jī hán zhī bì.
贞观元年,太宗谓侍臣曰:“自古帝王凡有兴造,必须贵顺物情。昔大禹凿九山,通九江,用人力极广,而无怨讟者,物情所欲,而众所共有故也。秦始皇营建宫室,而人多谤议者,为徇其私欲,不与众共故也。朕今欲造一殿,材木已具,远想秦皇之事,遂不复作也。古人云:‘不作无益害有益。’‘不见可欲,使民心不乱。’固知见可欲,其心必乱矣。至如雕镂器物,珠玉服玩,若恣其骄奢,则危亡之期可立待也。自王公以下,第宅、车服、婚嫁、丧葬,准品秩不合服用者,宜一切禁断。”由是二十年间,风俗简朴,衣无锦绣,财帛富饶,无饥寒之弊。
zhēn guān èr nián, gōng qīng zòu yuē:" yī lǐ, jì xià zhī yuè, kě yǐ jū tái xiè. jīn xià shǔ wèi tuì, qiū lín fāng shǐ, gōng zhōng bēi shī, qǐng yíng yī gé yǐ jū zhī." tài zōng yuē:" zhèn yǒu qì jí, qǐ yí xià shī? ruò suì lái qǐng, mí fèi liáng duō. xī hàn wén jiāng qǐ lù tái, ér xī shí jiā zhī chǎn, zhèn dé bù dǎi yú hàn dì, ér suǒ fèi guò zhī, qǐ wéi rén fù mǔ zhī dào yě?" gù qǐng zhì yú zài sān, jìng bù xǔ.
贞观二年,公卿奏曰:“依《礼》,季夏之月,可以居台榭。今夏暑未退,秋霖方始,宫中卑湿,请营一阁以居之。”太宗曰:“朕有气疾,岂宜下湿?若遂来请,糜费良多。昔汉文将起露台,而惜十家之产,朕德不逮于汉帝,而所费过之,岂为人父母之道也?”固请至于再三,竟不许。
zhēn guān sì nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" chóng shì gōng yǔ, yóu shǎng chí tái, dì wáng zhī suǒ yù, bǎi xìng zhī suǒ bù yù. dì wáng suǒ yù zhě fàng yì, bǎi xìng suǒ bù yù zhě láo bì. kǒng zǐ yún:' yǒu yī yán kě yǐ zhōng shēn xíng zhī zhě, qí shù hū! yǐ suǒ bù yù, wù shī yú rén.' láo bì zhī shì, chéng bù kě shī yú bǎi xìng. zhèn zūn wèi dì wáng, fù yǒu sì hǎi, měi shì yóu jǐ, chéng néng zì jié, ruò bǎi xìng bù yù, bì néng shùn qí qíng yě." wèi zhēng yuē:" bì xià běn lián bǎi xìng, měi jié jǐ yǐ shùn rén. chén wén' yǐ yù cóng rén zhě chāng, yǐ rén lè jǐ zhě wáng.' suí yáng dì zhì zài wú yàn, wéi hǎo shē chǐ, suǒ sī měi yǒu gòng fèng yíng zào, xiǎo bù chēng yì, zé yǒu jùn fá yán xíng. shàng zhī suǒ hǎo, xià bì yǒu shèn, jìng wèi wú xiàn, suì zhì miè wáng. cǐ fēi shū jí suǒ chuán, yì bì xià mù suǒ qīn jiàn. wèi qí wú dào, gù tiān mìng bì xià dài zhī. bì xià ruò yǐ wéi zú, jīn rì bù chì zú yǐ ruò yǐ wéi bù zú, gèng wàn bèi guò cǐ, yì bù zú." tài zōng yuē:" gōng suǒ zòu duì shén shàn. fēi gōng, zhèn ān dé wén cǐ yán?"
贞观四年,太宗谓侍臣曰:“崇饰宫宇,游赏池台,帝王之所欲,百姓之所不欲。帝王所欲者放逸,百姓所不欲者劳弊。孔子云:‘有一言可以终身行之者,其恕乎!已所不欲,勿施于人。’劳弊之事,诚不可施于百姓。朕尊为帝王,富有四海,每事由己,诚能自节,若百姓不欲,必能顺其情也。”魏征曰:“陛下本怜百姓,每节己以顺人。臣闻‘以欲从人者昌,以人乐己者亡。’隋炀帝志在无厌,惟好奢侈,所司每有供奉营造,小不称意,则有峻罚严刑。上之所好,下必有甚,竞为无限,遂至灭亡。此非书籍所传,亦陛下目所亲见。为其无道,故天命陛下代之。陛下若以为足, 今日不啻足矣; 若以为不足,更万倍过此,亦不足。”太宗曰:“公所奏对甚善。非公,朕安得闻此言?”
zhēn guān shí liù nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" zhèn jìn dú liú cōng chuán, cōng jiāng wèi liú hòu qǐ yí diàn, tíng wèi chén yuán dá qiè jiàn, cōng dà nù, mìng zhǎn zhī. liú hòu shǒu shū qǐ qǐng, cí qíng shén qiè, cōng nù nǎi jiě, ér shén kuì zhī. rén zhī dú shū, yù guǎng wén jiàn yǐ zì yì ěr, zhèn jiàn cǐ shì, kě yǐ wéi shēn jiè. bǐ zhě yù zào yī diàn, réng gòu zhòng gé, jīn yú lán tián cǎi mù, bìng yǐ bèi jù, yuǎn xiǎng cōng shì, sī zuò suì zhǐ."
贞观十六年,太宗谓侍臣曰:“朕近读《刘聪传》,聪将为刘后起仪殿,廷尉陈元达切谏,聪大怒,命斩之。刘后手疏启请,辞情甚切,聪怒乃解,而甚愧之。人之读书,欲广闻见以自益耳,朕见此事,可以为深诫。比者欲造一殿,仍构重阁,今于蓝田采木,并已备具,远想聪事,斯作遂止。”
zhēn guān shí yī nián, zhào yuē:" zhèn wén sǐ zhě zhōng yě, yù wù zhī fǎn zhēn yě zàng zhě cáng yě, yù lìng rén zhī bù dé jiàn yě. shàng gǔ chuí fēng, wèi wén yú fēng shù hòu shì yí zé, nǎi bèi yú guān guǒ. jī jiàn chǐ zhě, fēi ài qí hòu fèi měi jiǎn bó zhě, shí guì qí wú wēi. shì yǐ táng yáo, shèng dì yě, gǔ lín yǒu tōng shù zhī shuō qín mù, míng jūn yě, tuó quán wú qiū lǒng zhī chù. zhòng ní, xiào zǐ yě, fáng mù bù fén yán líng, cí fù yě, yíng bó kě yǐn. sī jiē huái wú qióng zhī lǜ, chéng dú jué zhī míng, nǎi biàn tǐ yú jiǔ quán, fēi xùn míng yú bǎi dài yě. jì hū hé lǘ wéi lǐ, zhū yù wèi fú yàn shǐ huáng wú dù, shuǐ yín wèi jiāng hǎi jì sūn shàn lǔ, liǎn yǐ yú fán huán tuí zhuān sòng, zàng yǐ shí guǒ, mò bù yīn duō cáng yǐ sù huò, yóu yǒu lì ér zhāo rǔ. xuán lú jì fā, zhì fén rú yú yè tái huáng cháng zài kāi, tóng bào hái yú zhōng yě. xiáng sī nǎng shì, qǐ bù bēi zāi? yóu cǐ guān zhī, shē chǐ zhě kě yǐ wéi jiè, jié jiǎn zhě kě yǐ wéi shī yǐ. zhèn jū sì hǎi zhī zūn, chéng bǎi wáng zhī bì, wèi míng sī huà, zhōng xiāo zhàn tì. suī sòng wǎng zhī diǎn xiáng zhū yí zhì, shī lǐ zhī jìn zhe zài xíng shū, ér xūn qī zhī jiā duō liú dùn yú xí sú, lǘ yán zhī nèi huò chǐ mí ér shāng fēng, yǐ hòu zàng wèi fèng zhōng, yǐ gāo fén wèi xíng xiào, suì shǐ yī qīn guān guǒ jí diāo kè zhī huá, líng ér míng qì qióng jīn yù zhī shì. fù zhě yuè fǎ dù yǐ xiāng shàng, pín zhě pò zī chǎn ér bù dǎi, tú shāng jiào yì, wú yì quán rǎng, wéi hài jì shēn, yí wèi chéng gé. qí wáng gōng yǐ xià, yuán jí lí shù, zì jīn yǐ hòu, sòng zàng zhī jù yǒu bù yī lìng shì zhě, yǎng zhōu fǔ xiàn guān míng jiā jiǎn chá, suí zhuàng kē zuì. zài jīng wǔ pǐn yǐ shàng jí xūn qī jiā, réng lù zòu wén."
贞观十一年,诏曰:“朕闻死者终也,欲物之反真也;葬者藏也,欲令人之不得见也。上古垂风,未闻于封树;后世贻则,乃备于棺槨。讥僭侈者,非爱其厚费;美俭薄者,实贵其无危。是以唐尧,圣帝也,谷林有通树之说;秦穆,明君也,橐泉无丘陇之处。仲尼,孝子也,防墓不坟;延陵,慈父也,嬴、博可隐。斯皆怀无穷之虑,成独决之明,乃便体于九泉,非徇名于百代也。洎乎阖闾违礼,珠玉为凫雁;始皇无度,水银为江海;季孙擅鲁,敛以玙璠;桓魋专宋,葬以石槨,莫不因多藏以速祸,由有利而招辱。玄庐既发,致焚如于夜台;黄肠再开,同暴骸于中野。详思曩事,岂不悲哉?由此观之,奢侈者可以为戒,节俭者可以为师矣。朕居四海之尊,承百王之弊,未明思化,中宵战惕。虽送往之典详诸仪制,失礼之禁著在刑书,而勋戚之家多流遁于习俗,闾阎之内或侈靡而伤风,以厚葬为奉终,以高坟为行孝,遂使衣衾棺槨极雕刻之华,灵輀冥器穷金玉之饰。富者越法度以相尚,贫者破资产而不逮,徒伤教义,无益泉壤,为害既深,宜为惩革。其王公以下,爰及黎庶,自今以后,送葬之具有不依令式者,仰州府县官明加检察,随状科罪。在京五品以上及勋戚家,仍录奏闻。”
cén wén běn wèi zhōng shū lìng, zhái bēi shī, wú wéi zhàng zhī shì. yǒu quàn qí yíng chǎn yè zhě, wén běn tàn yuē:" wú běn hàn nán yī bù yī ěr, jìng wú hàn mǎ zhī láo, tú yǐ wén mò zhì wèi zhōng shū lìng, sī yì jí yǐ. hé fèng lù zhī zhòng, wèi jù yǐ duō, gèng dé yán chǎn yè hū?" yán zhě tàn xī ér tuì.
岑文本为中书令,宅卑湿,无帷帐之饰。有劝其营产业者,文本叹曰:“吾本汉南一布衣耳,竟无汗马之劳,徒以文墨致位中书令,斯亦极矣。荷俸禄之重,为惧已多,更得言产业乎?”言者叹息而退。
hù bù shàng shū dài zhòu zú, tài zōng yǐ qí jū zhái bì lòu, jì xiǎng wú suǒ, lìng yǒu sī tè wèi zhī zào miào.
户部尚书戴胄卒,太宗以其居宅弊陋,祭享无所,令有司特为之造庙。
wēn yàn bó wèi shàng shū yòu pú yè, jiā pín wú zhèng qǐn, jí hōng, bìn yú páng shì. tài zōng wén ér jiē tàn, jù mìng suǒ sī wèi zào, dāng hòu jiā fù zèng.
温彦博为尚书右仆射,家贫无正寝,及薨,殡于旁室。太宗闻而嗟叹,遽命所司为造,当厚加赙赠。
wèi zhēng zhái nèi, xiān wú zhèng táng. jí yù jí, tài zōng shí yù zào xiǎo diàn, ér chuò qí cái wèi zhēng yíng gòu, wǔ rì ér jiù. qiǎn zhōng shǐ sù rù bù bèi ér cì zhī, yǐ suì qí suǒ shàng.
魏征宅内,先无正堂。及遇疾,太宗时欲造小殿,而辍其材为征营构,五日而就。遣中使素褥布被而赐之,以遂其所尚。