tài zōng chū jí wèi, wèi shì chén yuē:" zhǔn lǐ, míng, zhōng jiāng huì zhī. qián gǔ dì wáng, yì bù shēng huì qí míng, gù zhōu wén wáng míng chāng, zhōu shī yún:' kè chāng jué hòu.' chūn qiū shí lǔ zhuāng gōng míng tóng, shí liù nián jīng shū:' qí hóu sòng gōng tóng méng yú yōu.' wéi jìn dài zhū dì, wàng wéi jié zhì, tè lìng shēng bì qí huì, lǐ fēi tōng yǔn, yí yǒu gǎi zhāng." yīn zhào yuē:" yī lǐ, èr míng yì bù piān huì, ní fù dá shèng, fēi wú qián zhǐ. jìn shì yǐ lái, qū wèi jié zhì, liǎng zì jiān bì, fèi quē yǐ duō, shuài yì ér xíng, yǒu wéi jīng yǔ. jīn yí yī jù lǐ diǎn, wù cóng jiǎn yuē, yǎng xiào xiān zhé, chuí fǎ jiāng lái, qí guān hào rén míng, jí gōng sī wén jí, yǒu' shì' jí' mín' liǎng zì bù lián dú, bìng bù xū bì."
太宗初即位,谓侍臣曰:“准《礼》,名,终将讳之。前古帝王,亦不生讳其名,故周文王名昌,《周诗》云:‘克昌厥后。’春秋时鲁庄公名同,十六年《经》书:‘齐侯、宋公同盟于幽。’惟近代诸帝,妄为节制,特令生避其讳,理非通允,宜有改张。”因诏曰:“依《礼》,二名义不偏讳,尼父达圣,非无前指。近世以来,曲为节制,两字兼避,废阙已多,率意而行,有违经语。今宜依据礼典,务从简约,仰效先哲,垂法将来,其官号人名,及公私文籍,有‘世’及‘民’两字不连读,并不须避。”
zhēn guān èr nián, zhōng shū shè rén gāo jì fǔ shàng shū yuē:" qiè jiàn mì wáng yuán xiǎo děng jù shì yì qīn, bì xià yǒu ài zhī huái, yì gāo gǔ xī, fēn yǐ chē fú, wěi yǐ fān wéi, xū yī lǐ yí, yǐ fù zhān wàng. bǐ jiàn dì zi bài zhū shū, zhū shū yì jí dá bài, wáng jué jì tóng, jiā rén yǒu lǐ, qǐ hé rú cǐ diān dǎo zhāo mù? fú yuàn yī chuí xùn jiè, yǒng xún yí zé." tài zōng nǎi zhào yuán xiǎo děng, bù dé dá wú wáng kè wèi wáng tài xiōng dì bài.
贞观二年,中书舍人高季辅上疏曰:“窃见密王元晓等俱是懿亲,陛下友爱之怀,义高古昔,分以车服,委以藩维,须依礼仪,以副瞻望。比见帝子拜诸叔,诸叔亦即答拜,王爵既同,家人有礼,岂合如此颠倒昭穆?伏愿一垂训诫,永循彝则。”太宗乃诏元晓等,不得答吴王恪、魏王泰兄弟拜。
zhēn guān sì nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" jīng wén jīng chéng shì shù jū fù mǔ sāng zhě, nǎi yǒu xìn wū shū zhī yán, chén rì bù kū, yǐ cǐ cí yú diào wèn, jū jì chuò āi, bài sú shāng fēng, jí guāi rén lǐ. yí lìng zhōu xiàn jiào dǎo, qí zhī yǐ lǐ diǎn."
贞观四年,太宗谓侍臣曰:“经闻京城士庶居父母丧者,乃有信巫书之言,辰日不哭,以此辞于吊问,拘忌辍哀,败俗伤风,极乖人理。宜令州县教导,齐之以礼典。”
zhēn guān wǔ nián, tài zōng wèi shì chén yuē: fú dào shè jiào, běn háng shàn shì, qǐ qiǎn sēng ní dào shì děng wàng zì zūn chóng, zuò shòu fù mǔ zhī bài, sǔn hài fēng sú, bèi luàn lǐ jīng? yí jí jìn duàn, réng lìng zhì bài yú fù mǔ."
贞观五年,太宗谓侍臣曰:佛道设教,本行善事,岂遣僧尼道士等妄自尊崇,坐受父母之拜,损害风俗,悖乱礼经?宜即禁断,仍令致拜于父母。”
zhēn guān liù nián, tài zōng wèi shàng shū zuǒ pú yè fáng xuán líng yuē:" bǐ yǒu shān dōng cuī lú lǐ zhèng sì xìng, suī lèi yè líng chí, yóu shì qí jiù dì, hǎo zì jīn dà, chēng wéi shì dài fū. měi jià nǚ tā zú, bì guǎng suǒ pìn cái, yǐ duō wèi guì, lùn shù dìng yuē, tóng yú shì jiǎ, shén sǔn fēng sú, yǒu wěn lǐ jīng. jì qīng zhòng shī yí, lǐ xū gǎi gé." nǎi zhào lì bù shàng shū gāo shì lián yù shǐ dài fū wéi tǐng zhōng shū shì láng cén wén běn lǐ bù shì láng líng hú dé fēn děng, kān zhèng xìng shì, pǔ zé tiān xià pǔ dié, jiān jù píng shǐ chuán, jiǎn qí fú huá, dìng qí zhēn wěi, zhōng xián zhě bāo jìn, bèi nì zhě biǎn chù, zhuàn wèi shì zú zhì . shì lián děng jí jìn dìng shì zú děng dì, suì yǐ cuī gàn wèi dì yī děng. tài zōng wèi yuē:" wǒ yǔ shān dōng cuī lú lǐ zhèng, jiù jì wú xián, wèi qí shì dài shuāi wēi, quán wú guān huàn, yóu zì yún shì dài fū, hūn yīn zhī jì, zé duō suǒ cái wù, huò cái shí yōng xià, ér yǎn yǎng zì gāo, fàn yù sōng jiǎ, yī tuō fù guì, wǒ bù jiě rén jiān hé wéi zhòng zhī? qiě shì dài fū yǒu néng lì gōng, jué wèi chóng zhòng, shàn shì jūn fù, zhōng xiào kě chēng, huò dào yì qīng sù, xué yì tōng bó, cǐ yì zú wèi mén hù, kě wèi tiān xià shì dài fū. jīn cuī lú zhī shǔ, wéi jīn yuǎn yè yì guān, níng bǐ dāng cháo zhī guì? gōng qīng yǐ xià, hé xiá duō shū qián wù, jiān yǔ tā qì shì, xiàng shēng bèi shí, yǐ dé wèi róng. wǒ jīn dìng shì zú zhě, chéng yù chóng shù jīn zhāo guān miǎn, hé yīn cuī gàn yóu wèi dì yī děng, zhǐ kàn qīng děng bù guì wǒ guān jué yé? bù lùn shù dài yǐ qián, zhǐ qǔ jīn rì guān pǐn rén cái zuò děng jí, yí yī liàng dìng, yòng wèi yǒng zé." suì yǐ cuī gàn wèi dì sān děng. zhì shí èr nián, shū chéng, fán bǎi juǎn, bān tiān xià. yòu zhào yuē:" shì zú zhī měi, shí xì yú guān miǎn, hūn yīn zhī dào, mò xiān yú rén yì. zì yǒu wèi shī yù, qí shì yún wáng, shì cháo jì qiān, fēng sú líng tì, yān zhào gǔ xìng, duō shī yì guān zhī xù, qí hán jiù zú, huò guāi lǐ yì zhī fēng. míng bù zhe yú zhōu lǘ, shēn wèi miǎn yú pín jiàn, zì hào gāo mén zhī zhòu, bù dūn pǐ dí zhī yí, wèn míng wéi zài yú qiè zī, jié lí bì guī yú fù shì. nǎi yǒu xīn guān zhī bèi, fēng cái zhī jiā, mù qí zǔ zōng, jìng jié hūn yīn, duō nà huò huì, yǒu rú fàn yù. huò zì biǎn jiā mén, shòu rǔ yú yīn yà huò jīn qí jiù wàng, xíng wú lǐ yú jiù gū. jī xí chéng sú, qì jīn wèi yǐ, jì wěn rén lún, shí kuī míng jiào. zhèn sù yè jīng tì, yōu qín zhèng dào, wǎng dài dù hài, xián yǐ chéng gé, wéi cǐ bì fēng, wèi néng jǐn biàn. zì jīn yǐ hòu, míng jiā gào shì, shǐ shí jià qǔ zhī xù, wù hé lǐ diǎn, chēng zhèn yì yān."
贞观六年,太宗谓尚书左仆射房玄龄曰:“比有山东崔、卢、李、郑四姓,虽累叶陵迟,犹恃其旧地,好自矜大,称为士大夫。每嫁女他族,必广索聘财,以多为贵,论数定约,同于市贾,甚损风俗,有紊礼经。既轻重失宜,理须改革。”乃诏吏部尚书高士廉、御史大夫韦挺、中书侍郎岑文本、礼部侍郎令狐德棻等,刊正姓氏,普责天下谱牒,兼据凭史传,剪其浮华,定其真伪,忠贤者褒进,悖逆者贬黜, 撰为《氏族志》 。士廉等及进定氏族等第,遂以崔干为第一等。太宗谓曰:“我与山东崔、卢、李、郑,旧既无嫌,为其世代衰微,全无官宦,犹自云士大夫,婚姻之际,则多索财物,或才识庸下,而偃仰自高,贩鬻松槚,依托富贵,我不解人间何为重之?且士大夫有能立功,爵位崇重,善事君父,忠孝可称,或道义清素,学艺通博,此亦足为门户,可谓天下士大夫。今崔、卢之属,惟矜远叶衣冠,宁比当朝之贵?公卿已下,何暇多输钱物,兼与他气势,向声背实,以得为荣。我今定氏族者,诚欲崇树今朝冠冕,何因崔干犹为第一等,只看卿等不贵我官爵耶?不论数代已前,只取今日官品、人才作等级,宜一量定,用为永则。”遂以崔干为第三等。至十二年,书成,凡百卷,颁天下。又诏曰:“氏族之美,实系于冠冕,婚姻之道,莫先于仁义。自有魏失御,齐氏云亡,市朝既迁,风俗陵替,燕、赵古姓,多失衣冠之绪,齐、韩旧族,或乖礼义之风。名不著于州闾,身未免于贫贱,自号高门之胄,不敦匹嫡之仪,问名惟在于窃赀,结褵必归于富室。乃有新官之辈,丰财之家,慕其祖宗,竞结婚姻,多纳货贿,有如贩鬻。或自贬家门,受辱于姻娅;或矜其旧望,行无礼于舅姑。积习成俗,迄今未已,既紊人伦,实亏名教。朕夙夜兢惕,忧勤政道,往代蠹害,咸已惩革,唯此弊风,未能尽变。自今以后,明加告示,使识嫁娶之序,务合礼典,称朕意焉。”
lǐ bù shàng shū wáng guī zi jìng zhí, shàng tài zōng nǚ nán píng gōng zhǔ. guī yuē:" lǐ yǒu fù jiàn jiù gū zhī yí, zì jìn dài fēng sú bì báo, gōng zhǔ chū jiàng, cǐ lǐ jiē fèi. zhǔ shàng qīn míng, dòng xún fǎ zhì, wú shòu gōng zhǔ yè jiàn, qǐ wèi shēn róng, suǒ yǐ chéng guó jiā zhī měi ěr." suì yǔ qí qī jiù wèi ér zuò, lìng gōng zhǔ qīn zhí jīn, xíng guàn kuì zhī dào, lǐ chéng ér tuì. tài zōng wén ér chēng shàn. shì hòu gōng zhǔ xià jiàng yǒu jiù gū zhě, jiē qiǎn bèi xíng cǐ lǐ.
礼部尚书王珪子敬直,尚太宗女南平公主。珪曰:“《礼》有妇见舅姑之仪,自近代风俗弊薄,公主出降,此礼皆废。主上钦明,动循法制,吾受公主谒见,岂为身荣,所以成国家之美耳。”遂与其妻就位而坐,令公主亲执巾,行盥馈之道,礼成而退。太宗闻而称善。是后公主下降有舅姑者,皆遣备行此礼。
zhēn guān shí èr nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" gǔ zhě zhū hóu rù cháo, yǒu tāng mù zhī yì, chú hé bǎi chē, dài yǐ kè lǐ. zhòu zuò zhèng diàn, yè shè tíng liáo, sī yǔ xiāng jiàn, wèn qí láo kǔ. yòu hàn jiā jīng chéng yì wèi zhū jùn lì dǐ shě. qǐng wén kǎo shǐ zhì jīng zhě, jiē lìn fáng yǐ zuò, yǔ shāng rén zá jū, cái dé róng shēn ér yǐ. jì dài lǐ zhī bù zú, bì shì rén duō yuàn tàn, qǐ kěn jié qíng yú gòng lǐ zāi." nǎi lìng jiù jīng chéng xián fāng, wèi zhū zhōu kǎo shǐ gè zào dǐ dì. jí chéng, tài zōng qīn xìng guān yān.
贞观十二年,太宗谓侍臣曰:“古者诸侯入朝,有汤沐之邑,刍禾百车,待以客礼。昼坐正殿,夜设庭燎,思与相见,问其劳苦。又汉家京成亦为诸郡立邸舍。顷闻考使至京者,皆赁房以坐,与商人杂居,才得容身而已。既待礼之不足,必是人多怨叹,岂肯竭情于共理哉。”乃令就京城闲坊,为诸州考使各造邸第。及成,太宗亲幸观焉。
zhēn guān shí sān nián, lǐ bù shàng shū wáng guī zòu yán:" zhǔn lìng, sān pǐn yǐ shàng, yù qīn wáng yú lù, bù hé xià mǎ, jīn jiē wéi fǎ shēn jìng, yǒu guāi cháo diǎn." tài zōng yuē:" qīng bèi yù zì chóng guì, bēi wǒ ér zi yé?" wèi zhēng duì yuē:" hàn wèi yǐ lái, qīn wáng bān jiē cì sān gōng xià. jīn sān pǐn bìng tiān zǐ liù shàng shū jiǔ qīng, wèi wáng xià mǎ, wáng suǒ bù yí dāng yě. qiú zhū gù shì, zé wú kě píng, xíng zhī yú jīn, yòu guāi guó xiàn, lǐ chéng bù kě." dì yuē:" guó jiā lì tài zǐ zhě, nǐ yǐ wéi jūn. rén zhī xiū duǎn, bù zài lǎo yòu. shè wú tài zǐ, zé mǔ dì cì lì. yǐ cǐ ér yán, ān dé qīng wǒ zi yé?" zhēng yòu yuē:" yīn rén shàng zhì, yǒu xiōng zhōng dì jí zhī yì. zì zhōu yǐ jiàng, lì dí bì zhǎng, suǒ yǐ jué shù niè zhī kuī yú, sāi huò luàn zhī yuán běn. wèi guó jiā zhě, suǒ yí shēn shèn." tài zōng suì kě wáng guī zhī zòu.
贞观十三年,礼部尚书王珪奏言:“准令,三品以上,遇亲王于路,不合下马,今皆违法申敬,有乖朝典。”太宗曰:“卿辈欲自崇贵,卑我儿子耶?”魏征对曰:“汉、魏已来,亲王班皆次三公下。今三品并天子六尚书九卿,为王下马,王所不宜当也。求诸故事,则无可凭,行之于今,又乖国宪,理诚不可。”帝曰:“国家立太子者,拟以为君。人之修短,不在老幼。设无太子,则母弟次立。以此而言,安得轻我子耶?”征又曰:“殷人尚质,有兄终弟及之义。自周已降,立嫡必长,所以绝庶孽之窥窬,塞祸乱之源本。为国家者,所宜深慎。”太宗遂可王珪之奏。
zhēn guān shí sì nián, tài zōng wèi lǐ guān yuē:" tóng cuàn shàng yǒu sī má zhī ēn, ér sǎo shū wú fú, yòu jiù zhī yǔ yí, qīn shū xiāng sì, ér fú zhī yǒu shū, wèi wèi dé lǐ, yí jí xué zhě xiáng yì. yú yǒu qīn zhòng ér fú qīng zhě, yì fù zòu wén." shì yuè shàng shū bā zuò yǔ lǐ guān dìng yì yuē:
贞观十四年,太宗谓礼官曰:“同爨尚有缌麻之恩,而嫂叔无服,又舅之与姨,亲疏相似,而服之有殊,未为得礼,宜集学者详议。余有亲重而服轻者,亦附奏闻。”是月尚书八座与礼官定议曰:
chén qiè wén zhī, lǐ suǒ yǐ jué xián yí dìng yóu yù bié tóng yì míng shì fēi zhě yě, fēi cóng tiān xià, fēi cóng dì chū, rén qíng ér yǐ yǐ. rén dào suǒ xiān, zài hu dūn mù jiǔ zú. jiǔ zú dūn mù, yóu hū qīn qīn, yǐ jìn jí yuǎn. qīn shǔ yǒu děng chà, gù sàng jì yǒu lóng shā, suí ēn zhī bó hòu, jiē chēng qíng yǐ lì wén. yuán fū jiù zhī yǔ yí, suī wèi tóng qì, tuī zhī yú mǔ, qīng zhòng xiāng xuán. hé zé? jiù wèi mǔ zhī běn zōng, yí nǎi wài qī tā xìng, qiú zhī mǔ zú, yí bù yǔ yān, kǎo zhī jīng shǐ, jiù chéng wéi zhòng. gù zhōu wáng niàn qí, shì chēng jiù shēng zhī guó qín bó huái jìn, shí qiè wèi yáng zhī shī. jīn zài jiù fú zhǐ yī shí zhī qíng, wèi yí jū sāng wǔ yuè, xùn míng sàng shí, zhú mò qì běn, cǐ gǔ rén zhī qíng huò yǒu wèi dá, suǒ yí sǔn yì, shí zài zī hū.
臣窃闻之,礼所以决嫌疑、定犹豫、别同异、明是非者也,非从天下,非从地出,人情而已矣。人道所先,在乎敦睦九族。九族敦睦,由乎亲亲,以近及远。亲属有等差,故丧纪有隆杀,随恩之薄厚,皆称情以立文。原夫舅之与姨,虽为同气,推之于母,轻重相悬。何则?舅为母之本宗,姨乃外戚他姓,求之母族,姨不与焉,考之经史,舅诚为重。故周王念齐,是称舅甥之国;秦伯怀晋,实切《渭阳》之诗。今在舅服止一时之情,为姨居丧五月,徇名丧实,逐末弃本,此古人之情或有未达,所宜损益,实在兹乎。
lǐ jì yuē:" xiōng dì zhī zǐ yóu zǐ yě, gài yǐn ér jìn zhī yě. sǎo shū zhī wú fú, gài tuī ér yuǎn zhī yě." lǐ, jì fù tóng jū zé wèi zhī qī, wèi cháng tóng jū zé bù wéi fú. cóng mǔ zhī fū, jiù zhī qī, èr rén xiāng wèi fú. huò yuē" tóng cuàn sī má". rán zé jì fù qiě fēi gǔ ròu, fú zhòng yóu hū tóng cuàn, ēn qīng zài hu yì jū. gù zhī zhì fú suī xì yú míng wén, gài yì yuán ēn zhī hòu bó zhě yě. huò yǒu cháng nián zhī sǎo, yù hái tóng zhī shū, qú láo jū yǎng, qíng ruò suǒ shēng, fēn jī gòng hán, qì kuò xié lǎo, pì tóng jū zhī jì fù, fāng tā rén zhī tóng cuàn, qíng yì zhī shēn qiǎn, nìng kě tóng rì ér yán zāi? zài qí shēng yě, nǎi ài tóng gǔ ròu, yú qí sǐ yě, zé tuī ér yuǎn zhī, qiú zhī běn yuán, shēn suǒ wèi yù. ruò tuī ér yuǎn zhī wéi shì, zé bù kě shēng ér gòng jū shēng ér gòng jū wéi shì, zé bù kě sǐ tóng háng lù. zhòng qí shēng ér qīng qí sǐ, hòu qí shǐ ér báo qí zhōng, chēng qíng lì wén, qí yì ān zài? qiě shì sǎo jiàn chēng, zǎi jí fēi yī. zhèng zhòng yú zé ēn lǐ shén dǔ, yán hóng dōu zé jié chéng zhì gǎn, mǎ yuán zé jiàn zhī bì guān, kǒng jí zé kū zhī wèi wèi, cǐ gài bìng gōng jiàn jiào yì, rén shēn xiào yǒu, chá qí suǒ xíng zhī zhǐ, qǐ fēi xiān jué zhě yú? dàn yú shí shàng wú zhé wáng, lǐ fēi xià zhī suǒ yì, suì shǐ shēn qíng yù yú qiān zǎi, zhì lǐ cáng yú wàn gǔ, qí lái jiǔ yǐ, qǐ bù xī zāi!
《礼记》曰:“兄弟之子犹子也,盖引而进之也。嫂叔之无服,盖推而远之也。”礼,继父同居则为之期,未尝同居则不为服。从母之夫,舅之妻,二人相为服。或曰“同爨缌麻”。然则继父且非骨肉,服重由乎同爨,恩轻在乎异居。固知制服虽系于名文,盖亦缘恩之厚薄者也。或有长年之嫂,遇孩童之叔,劬劳鞠养,情若所生,分饥共寒,契阔偕老,譬同居之继父,方他人之同爨,情义之深浅,宁可同日而言哉?在其生也,乃爱同骨肉,于其死也,则推而远之,求之本源,深所未喻。若推而远之为是,则不可生而共居;生而共居为是,则不可死同行路。重其生而轻其死,厚其始而薄其终,称情立文,其义安在?且事嫂见称,载籍非一。郑仲虞则恩礼甚笃,颜弘都则竭诚致感,马援则见之必冠,孔伋则哭之为位,此盖并躬践教义,仁深孝友,察其所行之旨,岂非先觉者欤?但于时上无哲王,礼非下之所议,遂使深情郁于千载,至理藏于万古,其来久矣,岂不惜哉!
jīn bì xià yǐ wéi zūn bēi zhī xù, suī huàn hū yǐ bèi, sàng jì zhī zhì, huò qíng lǐ wèi ān, yuán mìng zhì zōng, xiáng yì sǔn yì. chén děng fèng zūn míng zhǐ, chù lèi bàng qiú, cǎi zhí qún jīng, tǎo lùn zhuàn jì, huò yì huò yǐn, jiān míng jiān shí, sǔn qí yǒu yú, yì qí bù zú, shǐ wú wén zhī lǐ xián zhì, dūn mù zhī qíng bì jǔ, biàn báo sú yú jì wǎng, chuí dǔ yì yú jiāng lái, xìn liù jí suǒ bù néng tán, chāo bǎi wáng ér dú de zhě yě.
今陛下以为尊卑之叙,虽焕乎已备,丧纪之制,或情理未安,爰命秩宗,详议损益。臣等奉遵明旨,触类傍求,采摭群经,讨论传记,或抑或引,兼名兼实,损其有余,益其不足,使无文之礼咸秩,敦睦之情毕举,变薄俗于既往,垂笃义于将来,信六籍所不能谈,超百王而独得者也。
jǐn àn zēng zǔ fù mǔ, jiù fú qí shuāi sān yuè, qǐng jiā wèi qí shuāi wǔ yuè dí zǐ fù, jiù fú dà gōng, qǐng jiā wéi qī zhòng zi fù, jiù fú xiǎo gōng, jīn qǐng yǔ xiōng dì zǐ fù tóng wèi dà gōng jiǔ yuè sǎo shū, jiù wú fú, jīn qǐng fú xiǎo gōng wǔ yuè. qí dì qī jí fū xiōng yì xiǎo gōng wǔ yuè. jiù, jiù fú sī má, qǐng jiā yǔ cóng mǔ tóng fú xiǎo gōng wǔ yuè.
谨按曾祖父母,旧服齐衰三月,请加为齐衰五月;嫡子妇,旧服大功,请加为期;众子妇,旧服小功,今请与兄弟子妇同为大功九月;嫂叔,旧无服,今请服小功五月。其弟妻及夫兄亦小功五月。舅,旧服缌麻,请加与从母同服小功五月。
zhào cóng qí yì. cǐ bìng wèi zhēng zhī cí yě.
诏从其议。此并魏征之词也。
zhēn guān shí qī nián shí èr yuè guǐ chǒu, tài zōng wèi shì chén yuē:" jīn rì shì zhèn shēng rì. sú jiān yǐ shēng rì kě wèi xǐ lè, zài zhèn qíng, fān chéng gǎn sī. jūn lín tiān xià, fù yǒu sì hǎi, ér zhuī qiú shì yǎng, yǒng bù kě dé. zhòng yóu huái fù mǐ zhī hèn, liáng yǒu yǐ yě. kuàng shī yún:' āi āi fù mǔ, shēng wǒ qú láo.' nài hé yǐ qú láo zhī chén, suì wèi yàn lè zhī shì! shèn shì guāi yú lǐ dù." yīn ér qì xià jiǔ zhī.
贞观十七年十二月癸丑,太宗谓侍臣曰:“今日是朕生日。俗间以生日可为喜乐,在朕情,翻成感思。君临天下,富有四海,而追求侍养,永不可得。仲由怀负米之恨,良有以也。况《诗》云:‘哀哀父母,生我劬劳。’奈何以劬劳之辰,遂为宴乐之事!甚是乖于礼度。”因而泣下久之。
tài cháng shǎo qīng zǔ xiào sūn zòu suǒ dìng xīn lè. tài zōng yuē:" lǐ yuè zhī zuò, shì shèng rén yuán wù shè jiào, yǐ wéi zǔn jié, zhì zhèng shàn è, qǐ cǐ zhī yóu?" yù shǐ dài fū dù yān duì yuē:" qián dài xīng wáng, shí yóu yú lè. chén jiāng wáng yě wèi yù shù hòu tíng huā, qí jiāng wáng yě ér wèi bàn lǚ qū, xíng lù wén zhī, mò bù bēi qì, suǒ wèi wáng guó zhī yīn. yǐ shì guān zhī, shí yóu yú lè." tài zōng yuē:" bù rán, fū yīn shēng qǐ néng gǎn rén? huān zhě wén zhī zé yuè, āi zhě tīng zhī zé bēi. bēi yuè zài yú rén xīn, fēi yóu lè yě. jiāng wáng zhī zhèng, qí rén xīn kǔ, rán kǔ xīn xiāng gǎn, gù wén zhī zé bēi ěr. hé yuè shēng āi yuàn, néng shǐ yuè zhě bēi hū? jīn yù shù bàn lǚ zhī qū, qí shēng jù cún, zhèn néng wéi gōng zòu zhī, zhī gōng bì bù bēi ěr." shàng shū yòu chéng wèi zhēng jìn yuē:" gǔ rén chēng: lǐ yún, lǐ yún, yù bó yún hū zāi! lè yún, lè yún, zhōng gǔ yún hū zāi! lè zài rén hé, bù yóu yīn diào." tài zōng rán zhī.
太常少卿祖孝孙奏所定新乐。太宗曰:“礼乐之作,是圣人缘物设教,以为撙节,治政善恶,岂此之由?”御史大夫杜淹对曰:“前代兴亡,实由于乐。陈将亡也为《玉树后庭花》,齐将亡也而为《伴侣曲》,行路闻之,莫不悲泣,所谓亡国之音。以是观之,实由于乐。”太宗曰:“不然,夫音声岂能感人?欢者闻之则悦,哀者听之则悲。悲悦在于人心,非由乐也。将亡之政,其人心苦,然苦心相感,故闻之则悲耳。何乐声哀怨,能使悦者悲乎?今《玉树》、《伴侣》之曲,其声具存,朕能为公奏之,知公必不悲耳。”尚书右丞魏征进曰:“古人称:礼云,礼云,玉帛云乎哉!乐云,乐云,钟鼓云乎哉!乐在人和,不由音调。”太宗然之。
zhēn guān qī nián, tài cháng qīng xiāo yǔ zòu yán:" jīn pò chén yuè wǔ, tiān xià zhī suǒ gòng chuán, rán měi shèng dé zhī xíng róng, shàng yǒu suǒ wèi jǐn. qián hòu zhī suǒ pò liú wǔ zhōu xuē jǔ dòu jiàn dé wáng shì chōng děng, chén yuàn tú qí xíng zhuàng, yǐ xiě zhàn shèng gōng qǔ zhī róng." tài zōng yuē:" zhèn dāng sì fāng wèi dìng, yīn wèi tiān xià jiù fén zhěng nì, gù bù huò yǐ, nǎi xíng zhàn fá zhī shì, suǒ yǐ rén jiān suì yǒu cǐ wǔ, guó jiā yīn zī yì zhì qí qū. rán yǎ yuè zhī róng, zhǐ dé chén qí gěng gài, ruò wěi qū xiě zhī, zé qí zhuàng yì shí. zhèn yǐ jiàn zài jiàng xiàng, duō yǒu céng jīng shòu bǐ qū shǐ zhě, jì jīng wèi yī rì jūn chén, jīn ruò zhòng jiàn qí bèi qín huò zhī shì, bì dāng yǒu suǒ bù rěn, wǒ wèi cǐ děng, suǒ yǐ bù wéi yě." xiāo yǔ xiè yuē:" cǐ shì fēi chén sī lǜ suǒ jí."
贞观七年,太常卿萧瑀奏言:“今《破陈乐舞》,天下之所共传,然美盛德之形容,尚有所未尽。前后之所破刘武周、薛举、窦建德、王世充等,臣愿图其形状,以写战胜攻取之容。”太宗曰:“朕当四方未定,因为天下救焚拯溺,故不获已,乃行战伐之事,所以人间遂有此舞,国家因兹亦制其曲。然雅乐之容,止得陈其梗概,若委曲写之,则其状易识。朕以见在将相,多有曾经受彼驱使者,既经为一日君臣,今若重见其被擒获之势,必当有所不忍,我为此等,所以不为也。”萧瑀谢曰:“此事非臣思虑所及。”