zhēn guān yuán nián, tài zōng wèi fáng xuán líng děng yuē:" zhì zhì zhī běn, wéi zài yú shěn. liàng cái shòu zhí, wù shěng guān yuán. gù shū chēng:' rèn guān wéi xián cái.' yòu yún:' guān bù bì bèi, wéi qí rén.' ruò dé qí shàn zhě, suī shǎo yì zú yǐ qí bù shàn zhě, zòng duō yì xī wèi? gǔ rén yì yǐ guān bù dé qí cái, bǐ yú huà dì zuò bǐng, bù kě shí yě. shī yuē:' móu fū kǒng duō, shì yòng bù jiù.' yòu kǒng zǐ yuē:' guān shì bù shè, yān dé jiǎn?' qiě' qiān yáng zhī pí, bù rú yī hú zhī yè.' cǐ jiē zài zài jīng diǎn, bù néng jù dào. dāng xū gèng bìng shěng guān yuán, shǐ de gè dāng suǒ rèn, zé wú wéi ér zhì yǐ. qīng yí xiáng sī cǐ lǐ, liàng dìng shù guān yuán wèi." xuán líng děng yóu shì suǒ zhì wén wǔ zǒng liù bǎi sì shí yuán. tài zōng cóng zhī, yīn wèi xuán líng yuē:" zì cǐ tǎng yǒu yuè gōng zá lèi, jiǎ shǐ shù yú chái bèi zhě, zhǐ kě tè cì qián bó yǐ shǎng qí néng, bì bù kě chāo shòu guān jué, yǔ fū cháo xián jūn zǐ bǐ jiān ér lì, tóng zuò ér shí, qiǎn zhū yì guān yǐ wéi chǐ lèi."
贞观元年,太宗谓房玄龄等曰:“致治之本,惟在于审。量才授职,务省官员。故《书》称:‘任官惟贤才。’又云:‘官不必备,惟其人。’若得其善者,虽少亦足矣;其不善者,纵多亦奚为?古人亦以官不得其才,比于画地作饼,不可食也。《诗》曰:‘谋夫孔多,是用不就。’又孔子曰:‘官事不摄,焉得俭?’且‘千羊之皮,不如一狐之腋。’此皆载在经典,不能具道。当须更并省官员,使得各当所任,则无为而治矣。卿宜详思此理,量定庶官员位。”玄龄等由是所置文武总六百四十员。太宗从之,因谓玄龄曰:“自此倘有乐工杂类,假使术逾侪辈者,只可特赐钱帛以赏其能,必不可超授官爵,与夫朝贤君子比肩而立,同坐而食,遣诸衣冠以为耻累。”
zhēn guān èr nián, tài zōng wèi fáng xuán líng dù rú huì yuē:" gōng wèi pú yè, dāng zhù zhèn yōu láo, guǎng kāi ěr mù, qiú fǎng xián zhé. bǐ wén gōng děng tīng shòu cí sòng, rì yǒu shù bǎi. cǐ zé dú fú dié bù xiá, ān néng zhù zhèn qiú xián zāi?" yīn chì shàng shū shěng, xì suì wù jiē fù zuǒ yòu chéng, wéi yuān zhì dà shì hé wén zòu zhě, guān yú pú yè.
贞观二年,太宗谓房玄龄、杜如晦曰:“公为仆射,当助朕忧劳,广开耳目,求访贤哲。比闻公等听受辞讼,日有数百。此则读符牒不暇,安能助朕求贤哉?”因敕尚书省,细碎务皆付左右丞,惟冤滞大事合闻奏者,关于仆射。
zhēn guān èr nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" zhèn měi yè héng sī bǎi xìng jiān shì, huò zhì yè bàn bù mèi. wéi kǒng dū du cì shǐ kān yǎng bǎi xìng yǐ fǒu. gù yú píng fēng shàng lù qí xìng míng, zuò wò héng kàn, zài guān rú yǒu shàn shì, yì jù liè yú míng xià. zhèn jū shēn gōng zhī zhōng, shì tīng bù néng jí yuǎn, suǒ wěi zhě wéi dū du cì shǐ, cǐ bèi shí zhì luàn suǒ xì, yóu xū de rén."
贞观二年,太宗谓侍臣曰:“朕每夜恒思百姓间事,或至夜半不寐。惟恐都督、刺史堪养百姓以否。故于屏风上录其姓名,坐卧恒看,在官如有善事,亦具列于名下。朕居深宫之中,视听不能及远,所委者惟都督、刺史,此辈实治乱所系,尤须得人。”
zhēn guān èr nián, tài zōng wèi yòu pú yè fēng dé yí yuē:" zhì ān zhī běn, wéi zài dé rén. bǐ lái mìng qīng jǔ xián, wèi cháng yǒu suǒ tuī jiàn. tiān xià shì zhòng, qīng yí fēn zhèn yōu láo, qīng jì bù yán, zhèn jiāng ān jì?" duì yuē:" chén yú qǐ gǎn bù jìn qíng, dàn jīn wèi jiàn yǒu qí cái yì néng." tài zōng yuē:" qián dài míng wáng shǐ rén rú qì, jiē qǔ shì yú dāng shí, bù jiè cái yú yì dài. qǐ dé dài mèng fù shuō, féng lǚ shàng, rán hòu wéi zhèng hū? qiě hé dài wú xián, dàn huàn yí ér bù zhī ěr!" dé yí cán nǎn ér tuì.
贞观二年,太宗谓右仆射封德彝曰:“致安之本,惟在得人。比来命卿举贤,未尝有所推荐。天下事重,卿宜分朕忧劳,卿既不言,朕将安寄?”对曰:“臣愚岂敢不尽情,但今未见有奇才异能。”太宗曰:“前代明王使人如器,皆取士于当时,不借才于异代。岂得待梦傅说,逢吕尚,然后为政乎?且何代无贤,但患遗而不知耳!”德彝惭赧而退。
zhēn guān sān nián, tài zōng wèi lì bù shàng shū dù rú huì yuē:" bǐ jiàn lì bù zé rén, wéi qǔ qí yán cí dāo bǐ, bù xī qí jǐng xíng. shù nián zhī hòu, è jī shǐ zhāng, suī jiā xíng lù, ér bǎi xìng yǐ shòu qí bì. rú hé kě huò shàn rén?" rú huì duì yuē:" liǎng hàn qǔ rén, jiē xíng zhe xiāng lǘ, zhōu jùn gòng zhī, rán hòu rù yòng, gù dāng shí hào wèi duō shì. jīn měi nián xuǎn jí, xiàng shù qiān rén, hòu mào shì cí, bù kě zhī xī, xuǎn sī dàn pèi qí jiē pǐn ér yǐ. quán jiǎn zhī lǐ, shí suǒ wèi jīng, suǒ yǐ bù néng dé cái." tài zōng nǎi jiāng yī hàn shí fǎ lìng, běn zhōu pì zhào, huì gōng chén děng jiāng xíng shì fēng shì, suì zhǐ.
贞观三年,太宗谓吏部尚书杜如晦曰:“比见吏部择人,惟取其言词刀笔,不悉其景行。数年之后,恶迹始彰,虽加刑戮,而百姓已受其弊。如何可获善人?”如晦对曰:“两汉取人,皆行著乡闾,州郡贡之,然后入用,故当时号为多士。今每年选集,向数千人,厚貌饰词,不可知悉,选司但配其阶品而已。铨简之理,实所未精,所以不能得才。”太宗乃将依汉时法令,本州辟召,会功臣等将行世封事,遂止。
zhēn guān liù nián, tài zōng wèi wèi zhēng yuē:" gǔ rén yún, wáng zhě xū wèi guān zé rén, bù kě zào cì jí yòng. zhèn jīn xíng yī shì, zé wèi tiān xià suǒ guān chū yī yán, zé wèi tiān xià suǒ tīng. yòng dé zhèng rén, wéi shàn zhě jiē quàn wù yòng è rén, bù shàn zhě jìng jìn. shǎng dāng qí láo, wú gōng zhě zì tuì fá dāng qí zuì, wèi è zhě jiè jù. gù zhī shǎng fá bù kě qīng xíng, yòng rén mí xū shèn zé." zhēng duì yuē:" zhī rén zhī shì, zì gǔ wéi nán, gù kǎo jī chù zhì, chá qí shàn è. jīn yù qiú rén, bì xū shěn fǎng qí xíng. ruò zhī qí shàn, rán hòu yòng zhī, shè lìng cǐ rén bù néng jì shì, zhǐ shì cái lì bù jí, bù wéi dà hài. wù yòng è rén, jiǎ lìng qiáng gàn, wéi hài jí duō. dàn luàn shì wéi qiú qí cái, bù gù qí xíng. tài píng zhī shí, bì xū cái xíng jù jiān, shǐ kě rèn yòng."
贞观六年,太宗谓魏征曰:“古人云,王者须为官择人,不可造次即用。朕今行一事,则为天下所观;出一言,则为天下所听。用得正人,为善者皆劝;误用恶人,不善者竞进。赏当其劳,无功者自退;罚当其罪,为恶者戒惧。故知赏罚不可轻行,用人弥须慎择。”征对曰:“知人之事,自古为难,故考绩黜陟,察其善恶。今欲求人,必须审访其行。若知其善,然后用之,设令此人不能济事,只是才力不及,不为大害。误用恶人,假令强干,为害极多。但乱世惟求其才,不顾其行。太平之时,必须才行俱兼,始可任用。”
zhēn guān shí yī nián, shì yù shǐ mǎ zhōu shàng shū yuē:" zhì tiān xià zhě yǐ rén wéi běn, yù lìng bǎi xìng ān lè, wéi zài cì shǐ xiàn lìng. xiàn lìng jì zhòng, bù kě jiē xián, ruò měi zhōu dé liáng cì shǐ, zé hé jìng sū xī. tiān xià cì shǐ xī chēng shèng yì, zé bì xià kě duān gǒng yán láng zhī shàng, bǎi xìng bù lǜ bù ān. zì gǔ jùn shǒu xiàn lìng, jiē miào xuǎn xián dé, yù yǒu qiān zhuó wèi jiàng xiàng, bì xiān shì yǐ lín rén, huò cóng èr qiān dàn rù wèi chéng xiàng jí sī tú tài wèi zhě. cháo tíng bì bù kě dú zhòng nèi chén, wài cì shǐ xiàn lìng, suì qīng qí xuǎn. suǒ yǐ bǎi xìng wèi ān, dài yóu yú cǐ." tài zōng yīn wèi shì chén yuē:" cì shǐ zhèn dāng zì jiǎn zé xiàn lìng zhào jīng guān wǔ pǐn yǐ shàng, gè jǔ yī rén."
贞观十一年,侍御史马周上疏曰:“治天下者以人为本,欲令百姓安乐,惟在刺史、县令。县令既众,不可皆贤,若每州得良刺史,则合境苏息。天下刺史悉称圣意,则陛下可端拱岩廊之上,百姓不虑不安。自古郡守、县令,皆妙选贤德,欲有迁擢为将相,必先试以临人,或从二千石入为丞相及司徒、太尉者。朝廷必不可独重内臣,外刺史、县令,遂轻其选。所以百姓未安,殆由于此。”太宗因谓侍臣曰:“刺史朕当自简择;县令诏京官五品已上,各举一人。”
zhēn guān shí yī nián, zhì shū shì yù shǐ liú jì yǐ wéi zuǒ yòu chéng yí tè jiā jīng jiǎn, shàng shū yuē:" chén wén shàng shū wàn jī, shí wéi zhèng běn, fú xún cǐ xuǎn, shòu rèn chéng nán. shì yǐ bā zuò bǐ yú wén chāng, èr chéng fāng yú guǎn xiá, yuán zhì cáo láng, shàng yīng liè sù, gǒu fēi chèn zhí, qiè wèi xìng jī. fú jiàn bǐ lái shàng shū shěng zhào chì jī tíng, wén àn yōng zhì, chén chéng yōng liè, qǐng shù qí yuán. zhēn guān zhī chū, wèi yǒu lìng pū, yú shí shěng wù fán zá, bèi duō yú jīn. ér zuǒ chéng dài zhòu yòu chéng wèi zhēng bìng xiǎo dá lì fāng, zhì xìng píng zhí, shì yīng dàn jǔ, wú suǒ huí bì, bì xià yòu jiǎ yǐ ēn cí, zì rán sù wù. bǎi sī fěi xiè, yì cǐ zhī yóu. jí dù zhèng lún xù rèn yòu chéng, pō yì lì xià. bǐ zhě gāng wéi bù jǔ, bìng wèi xūn qīn zài wèi, qì fēi qí rèn, gōng shì xiāng qīng. fán zài guān liáo, wèi xún gōng dào, suī yù zì qiáng, xiān jù xiāo bàng. suǒ yǐ láng zhōng yǔ duó, wéi shì zī bǐng shàng shū yī wéi, bù néng duàn jué. huò jiū dàn wén zòu, gù shì jī yán, àn suī lǐ qióng, réng gèng pán xià. qù wú chéng xiàn, lái bù zé chí, yī jīng chū shǒu, biàn shè nián zǎi. huò xī zhǐ shī qíng, huò bì xián yì lǐ. gōu sī yǐ àn chéng wéi shì le, bù jiù shì fēi shàng shū yòng biàn pì wèi fèng gōng, mò lùn dāng fǒu. hù xiāng gū xī, wéi shì mí féng. qiě xuǎn zhòng shòu néng, fēi cái mò jǔ, tiān gōng rén dài, yān kě wàng jiā? zhì yú yì qī yuán xūn, dàn yí yōu qí lǐ zhì, huò nián gāo jí mào, huò jī bìng zhì hūn, jì wú yì yú shí yí, dāng zhì zhī yǐ xián yì. jiǔ fáng xián lù, shū wèi bù kě. jiāng jiù zī bì, qiě yí jīng jiǎn shàng shū zuǒ yòu chéng jí zuǒ yòu láng zhōng. rú bìng dé rén, zì rán gāng wéi bèi jǔ, yì dāng jiǎo zhèng qū jìng, qǐ wéi xī qí jī zhì zāi!" shū zòu, xún yǐ jì wèi shàng shū zuǒ chéng.
贞观十一年,治书侍御史刘洎以为左右丞宜特加精简,上疏曰:“臣闻尚书万机,实为政本,伏寻此选,授任诚难。是以八座比于文昌,二丞方于管辖,爰至曹郎,上应列宿,苟非称职,窃位兴讥。伏见比来尚书省诏敕稽停,文案壅滞,臣诚庸劣,请述其源。贞观之初,未有令、仆,于时省务繁杂,倍多于今。而左丞戴胄、右丞魏征并晓达吏方,质性平直,事应弹举,无所回避,陛下又假以恩慈,自然肃物。百司匪懈,抑此之由。及杜正伦续任右丞,颇亦厉下。比者纲维不举,并为勋亲在位,器非其任,功势相倾。凡在官寮,未循公道,虽欲自强,先惧嚣谤。所以郎中予夺,惟事咨禀;尚书依违,不能断决。或纠弹闻奏,故事稽延,案虽理穷,仍更盘下。去无程限,来不责迟,一经出手,便涉年载。或希旨失情,或避嫌抑理。勾司以案成为事了,不究是非;尚书用便僻为奉公,莫论当否。互相姑息,惟事弥缝。且选众授能,非才莫举,天工人代,焉可妄加?至于懿戚元勋,但宜优其礼秩,或年高及耄,或积病智昏,既无益于时宜,当置之以闲逸。久妨贤路,殊为不可。将救兹弊,且宜精简尚书左右丞及左右郎中。如并得人,自然纲维备举,亦当矫正趋竞,岂惟息其稽滞哉!”疏奏,寻以洎为尚书左丞。
zhēn guān shí sān nián, tài zōng wèi shì chén yuē:" zhèn wén tài píng hòu bì yǒu dà luàn, dà luàn hòu bì yǒu tài píng. dà luàn zhī hòu, jí shì tài píng zhī yùn yě. néng ān tiān xià zhě, wéi zài yòng dé xián cái. gōng děng jì bù zhī xián, zhèn yòu bù kě biàn shí, rì fù yī rì, wú de rén zhī lǐ. jīn yù lìng rén zì jǔ, yú shì hé rú?" wèi zhēng duì yuē:" zhī rén zhě zhì, zì zhī zhě míng. zhī rén jì yǐ wéi nán, zì zhī chéng yì bù yì. qiě yú àn zhī rén, jiē jīn néng fá shàn, kǒng zhǎng jiāo jìng zhī fēng, bù kě lìng qí zì jǔ."
贞观十三年,太宗谓侍臣曰:“朕闻太平后必有大乱,大乱后必有太平。大乱之后,即是太平之运也。能安天下者,惟在用得贤才。公等既不知贤,朕又不可遍识,日复一日,无得人之理。今欲令人自举,于事何如?”魏征对曰:“知人者智,自知者明。知人既以为难,自知诚亦不易。且愚暗之人,皆矜能伐善,恐长浇竞之风,不可令其自举。”
zhēn guān shí sì nián, tè jìn wèi zhēng shàng shū yuē:
贞观十四年,特进魏征上疏曰:
chén wén zhī chén mò ruò jūn, zhī zi mò ruò fù. fù bù néng zhī qí zi, zé wú yǐ mù yī jiā jūn bù néng zhī qí chén, zé wú yǐ qí wàn guó. wàn guó xián níng, yī rén yǒu qìng, bì jí zhōng liáng zuò bì, jùn yì zài guān, zé shù jī qí níng, wú wéi ér huà yǐ. gù yáo shùn wén wǔ jiàn chēng qián zài, xián yǐ zhī rén zé zhé, duō shì yíng cháo, yuán kǎi yì wēi wēi zhī gōng, zhōu zhào guāng huàn hū zhī měi. rán zé sì yuè jiǔ guān wǔ chén shí luàn, qǐ wéi shēng zhī yú nǎng dài, ér dú wú yú dāng jīn zhě zāi? zài hu qiú yǔ bù qiú, hǎo yǔ bù hǎo ěr! hé yǐ yán zhī? fū měi yù míng zhū, kǒng cuì xī xiàng, dà yuān zhī mǎ, xī lǚ zhī áo, huò wú zú yě, huò wú qíng yě, shēng yú bā huāng zhī biǎo, tú yáo wàn lǐ zhī wài, chóng yì rù gòng, dào lù bù jué zhě, hé zāi? gài yóu hū zhōng guó zhī suǒ hǎo yě. kuàng cóng shì zhě huái jūn zhī róng, shí jūn zhī lù, lǜ zhī yǐ yì, jiāng hé wǎng ér bù zhì zāi? chén yǐ wéi yǔ zhī wèi xiào, zé kě shǐ tóng hū zēng shēn zi qiān yǐ yǔ zhī wèi zhōng, zé kě shǐ tóng hū lóng páng bǐ gàn yǐ yǔ zhī wèi xìn, zé kě shǐ tóng hū wěi shēng zhǎn qín yǐ yǔ zhī wèi lián, zé kě shǐ tóng hū bó yí shū qí yǐ.
臣闻知臣莫若君,知子莫若父。父不能知其子,则无以睦一家;君不能知其臣,则无以齐万国。万国咸宁,一人有庆,必藉忠良作弼,俊乂在官,则庶绩其凝,无为而化矣。故尧、舜、文、武见称前载,咸以知人则哲,多士盈朝,元、凯翼巍巍之功,周、召光焕乎之美。然则四岳、九官、五臣、十乱,岂惟生之于曩代,而独无于当今者哉?在乎求与不求,好与不好耳!何以言之?夫美玉明珠,孔翠犀象,大宛之马,西旅之獒,或无足也,或无情也,生于八荒之表,途遥万里之外,重译入贡,道路不绝者,何哉?盖由乎中国之所好也。况从仕者怀君之荣,食君之禄,率之以义,将何往而不至哉?臣以为与之为孝,则可使同乎曾参、子骞矣;与之为忠,则可使同乎龙逄、比干矣;与之为信,则可使同乎尾生、展禽矣;与之为廉,则可使同乎伯夷、叔齐矣。
rán ér jīn zhī qún chén, hǎn néng zhēn bái zhuō yì zhě, gài qiú zhī bù qiè, lì zhī wèi jīng gù yě. ruò xù zhī yǐ gōng zhōng, qī zhī yǐ yuǎn dà, gè yǒu zhí fèn, de xíng qí dào guì zé guān qí suǒ jǔ, fù zé guān qí suǒ yǎng, jū zé guān qí suǒ hǎo, xí zé guān qí suǒ yán, qióng zé guān qí suǒ bù shòu, jiàn zé guān qí suǒ bù wéi yīn qí cái yǐ qǔ zhī, shěn qí néng yǐ rèn zhī, yòng qí suǒ cháng, yǎn qí suǒ duǎn jìn zhī yǐ liù zhèng, jiè zhī yǐ liù xié, zé bù yán ér zì lì, bù quàn ér zì miǎn yǐ. gù shuō yuàn yuē:" rén chén zhī xíng, yǒu liù zhèng liù xié. xíng liù zhèng zé róng, fàn liù xié zé rǔ. hé wèi liù zhèng? yī yuē méng yá wèi dòng, xíng zhào wèi jiàn, zhāo rán dú jiàn cún wáng zhī jī, dé shī zhī yào, yù jìn hū wèi rán zhī qián, shǐ zhǔ chāo rán lì hū xiǎn róng zhī chù, rú cǐ zhě, shèng chén yě. èr yuē xū xīn jìn yì, rì jìn shàn dào, miǎn zhǔ yǐ lǐ yì, yù zhǔ yǐ cháng cè, jiāng shùn qí měi, kuāng jiù qí è, rú cǐ zhě, liáng chén yě. sān yuē sù xīng yè mèi, jìn xián bù xiè, shù chēng wǎng gǔ zhī xíng shì, yǐ lì zhǔ yì, rú cǐ zhě, zhōng chén yě. sì yuē míng chá chéng bài, zǎo fáng ér jiù zhī, sāi qí jiān, jué qí yuán, zhuǎn huò yǐ wéi fú, shǐ jūn zhōng yǐ wú yōu, rú cǐ zhě, zhì chén yě. wǔ yuē shǒu wén fèng fǎ, rèn guān zhí shì, bù shòu zèng yí, cí lù ràng cì, yǐn shí jié jiǎn, rú cǐ zhě, zhēn chén yě. liù yuē jiā guó hūn luàn, suǒ wéi bù yú, gǎn fàn zhǔ zhī yán yán, miàn yán zhǔ zhī guò shī, rú cǐ zhě, zhí chén yě. shì wèi liù zhèng. hé wèi liù xié? yī yuē ān guān tān lù, bù wù gōng shì, yǔ shì fú chén, zuǒ yòu guān wàng, rú cǐ zhě, jù chén yě, èr yuē zhǔ suǒ yán jiē yuē shàn, zhǔ suǒ wéi jiē yuē kě, yǐn ér qiú zhǔ zhī suǒ hǎo ér jìn zhī, yǐ kuài zhǔ zhī ěr mù, tōu hé gǒu róng, yǔ zhǔ wéi lè, bù gù qí hòu hài, rú cǐ zhě, yú chén yě. sān yuē nèi shí xiǎn bì, wài mào xiǎo jǐn, qiǎo yán lìng sè, dù shàn jí xián, suǒ yù jìn, zé míng qí měi yǐn qí è, suǒ yù tuì, zé míng qí guò nì qí měi, shǐ zhǔ shǎng fá bù dàng, hào lìng bù xíng, rú cǐ zhě, jiān chén yě. sì yuē zhì zú yǐ shì fēi, biàn zú yǐ xíng shuō, nèi lí gǔ ròu zhī qīn, wài gòu cháo tíng zhī luàn, rú cǐ zhě, chán chén yě. wǔ yuē zhuān quán shàn shì, yǐ qīng wéi zhòng, sī mén chéng dǎng, yǐ fù qí jiā, shàn jiǎo zhǔ mìng, yǐ zì guì xiǎn, rú cǐ zhě, zéi chén yě. liù yuē chǎn zhǔ yǐ nìng xié, xiàn zhǔ yú bú yì, péng dǎng bǐ zhōu, yǐ bì zhǔ míng, shǐ bái hēi wú bié, shì fēi wú jiàn, shǐ zhǔ è bù yú jìng nèi, wén yú sì lín, rú cǐ zhě, wáng guó zhī chén yě. shì wèi liù xié. xián chén chù liù zhèng zhī dào, bù xíng liù xié zhī shù, gù shàng ān ér xià zhì. shēng zé jiàn lè, sǐ zé jiàn sī, cǐ rén chén zhī shù yě." lǐ jì yuē:" quán héng chéng xuán, bù kě qī yǐ qīng zhòng. shéng mò chéng chén, bù kě qī yǐ qū zhí. guī jǔ chéng shè, bù kě qī yǐ fāng yuán. jūn zǐ shěn lǐ, bù kě wū yǐ jiān zhà." rán zé chén zhī qíng wěi, zhī zhī bù nán yǐ. yòu shè lǐ yǐ dài zhī, zhí fǎ yǐ yù zhī, wéi shàn zhě méng shǎng, wèi è zhě shòu fá, ān gǎn bù qǐ jí hū? ān gǎn bù jìn lì hū?
然而今之群臣,罕能贞白卓异者,盖求之不切,励之未精故也。若勖之以公忠,期之以远大,各有职分,得行其道;贵则观其所举,富则观其所养,居则观其所好,习则观其所言,穷则观其所不受,贱则观其所不为;因其材以取之,审其能以任之,用其所长,掩其所短;进之以六正,戒之以六邪,则不严而自励,不劝而自勉矣。故《说苑》曰:“人臣之行,有六正六邪。行六正则荣,犯六邪则辱。何谓六正?一曰萌芽未动,形兆未见,昭然独见存亡之机,得失之要,预禁乎未然之前,使主超然立乎显荣之处,如此者,圣臣也。二曰虚心尽意,日进善道,勉主以礼义,谕主以长策,将顺其美,匡救其恶,如此者,良臣也。三曰夙兴夜寐,进贤不懈,数称往古之行事,以厉主意,如此者,忠臣也。四曰明察成败,早防而救之,塞其间,绝其源,转祸以为福,使君终以无忧,如此者,智臣也。五曰守文奉法,任官职事,不受赠遗,辞禄让赐,饮食节俭,如此者,贞臣也。六曰家国昏乱,所为不谀,敢犯主之严颜,面言主之过失,如此者,直臣也。是谓六正。何谓六邪?一曰安官贪禄,不务公事,与世浮沉,左右观望,如此者,具臣也,二曰主所言皆曰善,主所为皆曰可,隐而求主之所好而进之,以快主之耳目,偷合苟容,与主为乐,不顾其后害,如此者,谀臣也。三曰内实险诐,外貌小谨,巧言令色,妒善嫉贤,所欲进,则明其美、隐其恶,所欲退,则明其过、匿其美,使主赏罚不当,号令不行,如此者,奸臣也。四曰智足以饰非,辩足以行说,内离骨肉之亲,外构朝廷之乱,如此者,谗臣也。五曰专权擅势,以轻为重,私门成党,以富其家,擅矫主命,以自贵显,如此者,贼臣也。六曰谄主以佞邪,陷主于不义,朋党比周,以蔽主明,使白黑无别,是非无间,使主恶布于境内,闻于四邻,如此者,亡国之臣也。是谓六邪。贤臣处六正之道,不行六邪之术,故上安而下治。生则见乐,死则见思,此人臣之术也。”《礼记》曰:“权衡诚悬,不可欺以轻重。绳墨诚陈,不可欺以曲直。规矩诚设,不可欺以方圆。君子审礼,不可诬以奸诈。”然则臣之情伪,知之不难矣。又设礼以待之,执法以御之,为善者蒙赏,为恶者受罚,安敢不企及乎?安敢不尽力乎?
guó jiā sī yù jìn zhōng liáng, tuì bù xiào, shí yǒu yú zài yǐ, tú wén qí yǔ, bú jiàn qí rén, hé zāi? gài yán zhī shì yě, xíng zhī fēi yě. yán zhī shì, zé chū hū gōng dào, xíng zhī fēi, zé shè hū xié jìng. shì fēi xiāng luàn, hào wù xiāng gōng. suǒ ài suī yǒu zuì, bù jí yú xíng suǒ è suī wú gū, bù miǎn yú fá. cǐ suǒ wèi ài zhī yù qí shēng, è zhī yù qí sǐ zhě yě. huò yǐ xiǎo è qì dà shàn, huò yǐ xiǎo guò wàng dà gōng. cǐ suǒ wèi jūn zhī shǎng bù kě yǐ wú gōng qiú, jūn zhī fá bù kě yǐ yǒu zuì miǎn zhě yě. shǎng bù yǐ quàn shàn, fá bù yǐ chéng è, ér wàng xié zhèng bù huò, qí kě dé hū? ruò shǎng bù yí shū yuǎn, fá bù ā qīn guì, yǐ gōng píng wèi guī jǔ, yǐ rén yì wéi zhǔn shéng, kǎo shì yǐ zhèng qí míng, xún míng yǐ qiú qí shí, zé xié zhèng mò yǐn, shàn è zì fēn. rán hòu qǔ qí shí, bù shàng qí huá, chù qí hòu, bù jū qí báo, zé bù yán ér huà, qī yuè ér kě zhī yǐ. ruò tú ài měi jǐn, ér bù wéi mín zé guān, yǒu zhì gōng zhī yán, wú zhì gōng zhī shí, ài ér bù zhī qí è, zēng ér suì wàng qí shàn, xùn sī qíng yǐ jìn xié nìng, bèi gōng dào ér yuǎn zhōng liáng, zé suī sù yè bù dài, láo shén kǔ sī, jiāng qiú zhì lǐ, bù kě de yě.
国家思欲进忠良,退不肖,十有余载矣,徒闻其语,不见其人,何哉?盖言之是也,行之非也。言之是,则出乎公道,行之非,则涉乎邪径。是非相乱,好恶相攻。所爱虽有罪,不及于刑;所恶虽无辜,不免于罚。此所谓爱之欲其生,恶之欲其死者也。或以小恶弃大善,或以小过忘大功。此所谓君之赏不可以无功求,君之罚不可以有罪免者也。赏不以劝善,罚不以惩恶,而望邪正不惑,其可得乎?若赏不遗疏远,罚不阿亲贵,以公平为规矩,以仁义为准绳,考事以正其名,循名以求其实,则邪正莫隐,善恶自分。然后取其实,不尚其华,处其厚,不居其薄,则不言而化,期月而可知矣。若徒爱美锦,而不为民择官,有至公之言,无至公之实,爱而不知其恶,憎而遂忘其善,徇私情以近邪佞,背公道而远忠良,则虽夙夜不怠,劳神苦思,将求至理,不可得也。
shū zòu, shén jiā nà zhī.
书奏,甚嘉纳之。
zhēn guān èr shí yī nián, tài zōng zài cuì wēi gōng, shòu sī nóng qīng lǐ wěi hù bù shàng shū. fáng xuán líng shì shí liú shǒu jīng chéng. huì yǒu zì jīng shī lái zhě, tài zōng wèn yuē:" xuán líng wén lǐ wěi bài shàng shū, rú hé?" duì yuē:" dàn yún' lǐ wěi dà hǎo zī xū', gèng wú tā yǔ." yóu shì gǎi shòu luò zhōu cì shǐ.
贞观二十一年,太宗在翠微宫,授司农卿李纬户部尚书。房玄龄是时留守京城。会有自京师来者,太宗问曰:“玄龄闻李纬拜尚书,如何?”对曰:“但云‘李纬大好髭须’,更无他语。”由是改授洛州刺史。