zhēn guān yuán nián, tài zōng wèi fáng xuán líng děng yuē: zhì zhì zhī běn, wéi zài yú shěn. liàng cái shòu zhí, wù shěng guān yuán. gù shū chēng: rèn guān wéi xián cái. yòu yún: guān bù bì bèi, wéi qí rén. ruò dé qí shàn zhě, suī shǎo yì zú yǐ qí bù shàn zhě, zòng duō yì xī wèi? gǔ rén yì yǐ guān bù dé qí cái, bǐ yú huà dì zuò bǐng, bù kě shí yě. shī yuē: móu fū kǒng duō, shì yòng bù jiù. yòu kǒng zǐ yuē: guān shì bù shè, yān dé jiǎn? qiě qiān yáng zhī pí, bù rú yī hú zhī yè. cǐ jiē zài zài jīng diǎn, bù néng jù dào. dāng xū gèng bìng shěng guān yuán, shǐ de gè dāng suǒ rèn, zé wú wèi ér zhì yǐ. qīng yí xiáng sī cǐ lǐ, liàng dìng shù guān yuán wèi. xuán líng děng yóu shì suǒ zhì wén wǔ zǒng liù bǎi sì shí yuán. tài zōng cóng zhī, yīn wèi xuán líng yuē: zì cǐ tǎng yǒu lè gōng zá lèi, jiǎ shǐ shù yú chái bèi zhě, zhǐ kě tè cì qián bó yǐ shǎng qí néng, bì bù kě chāo shòu guān jué, yǔ fū cháo xián jūn zǐ bǐ jiān ér lì, tóng zuò ér shí, qiǎn zhū yì guān yǐ wèi chǐ lèi.
貞觀元年,太宗謂房玄齡等曰:「致治之本,惟在於審。量才授職,務省官員。故《書》稱:『任官惟賢才。』又云:『官不必備,惟其人。』若得其善者,雖少亦足矣;其不善者,縱多亦奚為?古人亦以官不得其才,比於畫地作餅,不可食也。《詩》曰:『謀夫孔多,是用不就。』又孔子曰:『官事不攝,焉得儉?』且『千羊之皮,不如一狐之腋。』此皆載在經典,不能具道。當須更並省官員,使得各當所任,則無為而治矣。卿宜詳思此理,量定庶官員位。」玄齡等由是所置文武總六百四十員。太宗從之,因謂玄齡曰:「自此倘有樂工雜類,假使術逾儕輩者,只可特賜錢帛以賞其能,必不可超授官爵,與夫朝賢君子比肩而立,同坐而食,遣諸衣冠以為恥累。」
zhēn guān èr nián, tài zōng wèi fáng xuán líng dù rú huì yuē: gōng wèi pú shè, dāng zhù zhèn yōu láo, guǎng kāi ěr mù, qiú fǎng xián zhé. bǐ wén gōng děng tīng shòu cí sòng, rì yǒu shù bǎi. cǐ zé dú fú dié bù xiá, ān néng zhù zhèn qiú xián zāi? yīn chì shàng shū shěng, xì suì wù jiē fù zuǒ yòu chéng, wéi yuān zhì dà shì hé wén zòu zhě, guān yú pú shè.
貞觀二年,太宗謂房玄齡、杜如晦曰:「公為僕射,當助朕憂勞,廣開耳目,求訪賢哲。比聞公等聽受辭訟,日有數百。此則讀符牒不暇,安能助朕求賢哉?」因敕尚書省,細碎務皆付左右丞,惟冤滯大事合聞奏者,關於僕射。
zhēn guān èr nián, tài zōng wèi shì chén yuē: zhèn měi yè héng sī bǎi xìng jiān shì, huò zhì yè bàn bù mèi. wéi kǒng dū du cì shǐ kān yǎng bǎi xìng yǐ fǒu. gù yú píng fēng shàng lù qí xìng míng, zuò wò héng kàn, zài guān rú yǒu shàn shì, yì jù liè yú míng xià. zhèn jū shēn gōng zhī zhōng, shì tīng bù néng jí yuǎn, suǒ wěi zhě wéi dū du cì shǐ, cǐ bèi shí zhì luàn suǒ xì, yóu xū dé rén.
貞觀二年,太宗謂侍臣曰:「朕每夜恆思百姓間事,或至夜半不寐。惟恐都督、刺史堪養百姓以否。故於屏風上錄其姓名,坐臥恆看,在官如有善事,亦具列於名下。朕居深宮之中,視聽不能及遠,所委者惟都督、刺史,此輩實治亂所系,尤須得人。」
zhēn guān èr nián, tài zōng wèi yòu pú shè fēng dé yí yuē: zhì ān zhī běn, wéi zài dé rén. bǐ lái mìng qīng jǔ xián, wèi cháng yǒu suǒ tuī jiàn. tiān xià shì zhòng, qīng yí fēn zhèn yōu láo, qīng jì bù yán, zhèn jiāng ān jì? duì yuē: chén yú qǐ gǎn bù jǐn qíng, dàn jīn wèi jiàn yǒu qí cái yì néng. tài zōng yuē: qián dài míng wáng shǐ rén rú qì, jiē qǔ shì yú dāng shí, bù jiè cái yú yì dài. qǐ dé dài mèng fù shuō, féng lǚ shàng, rán hòu wèi zhèng hū? qiě hé dài wú xián, dàn huàn yí ér bù zhī ěr! dé yí cán nǎn ér tuì.
貞觀二年,太宗謂右僕射封德彝曰:「致安之本,惟在得人。比來命卿舉賢,未嘗有所推薦。天下事重,卿宜分朕憂勞,卿既不言,朕將安寄?」對曰:「臣愚豈敢不盡情,但今未見有奇才異能。」太宗曰:「前代明王使人如器,皆取士於當時,不借才於異代。豈得待夢傅說,逢呂尚,然後為政乎?且何代無賢,但患遺而不知耳!」德彝慚赧而退。
zhēn guān sān nián, tài zōng wèi lì bù shàng shū dù rú huì yuē: bǐ jiàn lì bù zé rén, wéi qǔ qí yán cí dāo bǐ, bù xī qí jǐng xíng. shù nián zhī hòu, è jī shǐ zhāng, suī jiā xíng lù, ér bǎi xìng yǐ shòu qí bì. rú hé kě huò shàn rén? rú huì duì yuē: liǎng hàn qǔ rén, jiē xíng zhe xiāng lǘ, zhōu jùn gòng zhī, rán hòu rù yòng, gù dāng shí hào wèi duō shì. jīn měi nián xuǎn jí, xiàng shù qiān rén, hòu mào shì cí, bù kě zhī xī, xuǎn sī dàn pèi qí jiē pǐn ér yǐ. quán jiǎn zhī lǐ, shí suǒ wèi jīng, suǒ yǐ bù néng dé cái. tài zōng nǎi jiāng yī hàn shí fǎ lìng, běn zhōu pì zhào, huì gōng chén děng jiāng xíng shì fēng shì, suì zhǐ.
貞觀三年,太宗謂吏部尚書杜如晦曰:「比見吏部擇人,惟取其言詞刀筆,不悉其景行。數年之後,惡跡始彰,雖加刑戮,而百姓已受其弊。如何可獲善人?」如晦對曰:「兩漢取人,皆行著鄉閭,州郡貢之,然後入用,故當時號為多士。今每年選集,向數千人,厚貌飾詞,不可知悉,選司但配其階品而已。銓簡之理,實所未精,所以不能得才。」太宗乃將依漢時法令,本州辟召,會功臣等將行世封事,遂止。
zhēn guān liù nián, tài zōng wèi wèi zhēng yuē: gǔ rén yún, wáng zhě xū wèi guān zé rén, bù kě zào cì jí yòng. zhèn jīn xíng yī shì, zé wèi tiān xià suǒ guān chū yī yán, zé wèi tiān xià suǒ tīng. yòng dé zhèng rén, wèi shàn zhě jiē quàn wù yòng è rén, bù shàn zhě jìng jìn. shǎng dāng qí láo, wú gōng zhě zì tuì fá dāng qí zuì, wèi è zhě jiè jù. gù zhī shǎng fá bù kě qīng xíng, yòng rén mí xū shèn zé. zhēng duì yuē: zhī rén zhī shì, zì gǔ wèi nán, gù kǎo jī chù zhì, chá qí shàn è. jīn yù qiú rén, bì xū shěn fǎng qí xíng. ruò zhī qí shàn, rán hòu yòng zhī, shè lìng cǐ rén bù néng jì shì, zhǐ shì cái lì bù jí, bù wèi dà hài. wù yòng è rén, jiǎ lìng qiáng gàn, wèi hài jí duō. dàn luàn shì wéi qiú qí cái, bù gù qí xíng. tài píng zhī shí, bì xū cái xíng jù jiān, shǐ kě rèn yòng.
貞觀六年,太宗謂魏徵曰:「古人云,王者須為官擇人,不可造次即用。朕今行一事,則為天下所觀;出一言,則為天下所聽。用得正人,為善者皆勸;誤用惡人,不善者競進。賞當其勞,無功者自退;罰當其罪,為惡者戒懼。故知賞罰不可輕行,用人彌須慎擇。」征對曰:「知人之事,自古為難,故考績黜陟,察其善惡。今欲求人,必須審訪其行。若知其善,然後用之,設令此人不能濟事,只是才力不及,不為大害。誤用惡人,假令強幹,為害極多。但亂世惟求其才,不顧其行。太平之時,必須才行俱兼,始可任用。」
zhēn guān shí yī nián, shì yù shǐ mǎ zhōu shàng shū yuē: zhì tiān xià zhě yǐ rén wèi běn, yù lìng bǎi xìng ān lè, wéi zài cì shǐ xiàn lìng. xiàn lìng jì zhòng, bù kě jiē xián, ruò měi zhōu dé liáng cì shǐ, zé hé jìng sū xī. tiān xià cì shǐ xī chēng shèng yì, zé bì xià kě duān gǒng yán láng zhī shàng, bǎi xìng bù lǜ bù ān. zì gǔ jùn shǒu xiàn lìng, jiē miào xuǎn xián dé, yù yǒu qiān zhuó wèi jiāng xiāng, bì xiān shì yǐ lín rén, huò cóng èr qiān dàn rù wèi chéng xiàng jí sī tú tài wèi zhě. cháo tíng bì bù kě dú zhòng nèi chén, wài cì shǐ xiàn lìng, suì qīng qí xuǎn. suǒ yǐ bǎi xìng wèi ān, dài yóu yú cǐ. tài zōng yīn wèi shì chén yuē: cì shǐ zhèn dāng zì jiǎn zé xiàn lìng zhào jīng guān wǔ pǐn yǐ shàng, gè jǔ yī rén.
貞觀十一年,侍御史馬周上疏曰:「治天下者以人為本,欲令百姓安樂,惟在刺史、縣令。縣令既眾,不可皆賢,若每州得良刺史,則合境蘇息。天下刺史悉稱聖意,則陛下可端拱岩廊之上,百姓不慮不安。自古郡守、縣令,皆妙選賢德,欲有遷擢為將相,必先試以臨人,或從二千石入為丞相及司徒、太尉者。朝廷必不可獨重內臣,外刺史、縣令,遂輕其選。所以百姓未安,殆由於此。」太宗因謂侍臣曰:「刺史朕當自簡擇;縣令詔京官五品已上,各舉一人。」
zhēn guān shí yī nián, zhì shū shì yù shǐ liú jì yǐ wèi zuǒ yòu chéng yí tè jiā jīng jiǎn, shàng shū yuē: chén wén shàng shū wàn jī, shí wèi zhèng běn, fú xún cǐ xuǎn, shòu rèn chéng nán. shì yǐ bā zuò bǐ yú wén chāng, èr chéng fāng yú guǎn xiá, yuán zhì cáo láng, shàng yīng liè sù, gǒu fēi chēng zhí, qiè wèi xìng jī. fú jiàn bǐ lái shàng shū shěng zhào chì jī tíng, wén àn yōng zhì, chén chéng yōng liè, qǐng shù qí yuán. zhēn guān zhī chū, wèi yǒu lìng pū, yú shí shěng wù fán zá, bèi duō yú jīn. ér zuǒ chéng dài zhòu yòu chéng wèi zhēng bìng xiǎo dá lì fāng, zhì xìng píng zhí, shì yīng dàn jǔ, wú suǒ huí bì, bì xià yòu jiǎ yǐ ēn cí, zì rán sù wù. bǎi sī fěi xiè, yì cǐ zhī yóu. jí dù zhèng lún xù rèn yòu chéng, pō yì lì xià. bǐ zhě gāng wéi bù jǔ, bìng wèi xūn qīn zài wèi, qì fēi qí rèn, gōng shì xiāng qīng. fán zài guān liáo, wèi xún gōng dào, suī yù zì qiáng, xiān jù xiāo bàng. suǒ yǐ láng zhōng yǔ duó, wéi shì zī bǐng shàng shū yī wéi, bù néng duàn jué. huò jiū dàn wén zòu, gù shì jī yán, àn suī lǐ qióng, réng gèng pán xià. qù wú chéng xiàn, lái bù zé chí, yī jīng chū shǒu, biàn shè nián zài. huò xī zhǐ shī qíng, huò bì xián yì lǐ. gōu sī yǐ àn chéng wèi shì le, bù jiù shì fēi shàng shū yòng biàn pì wèi fèng gōng, mò lùn dāng fǒu. hù xiāng gū xī, wéi shì mí fèng. qiě xuǎn zhòng shòu néng, fēi cái mò jǔ, tiān gōng rén dài, yān kě wàng jiā? zhì yú yì qī yuán xūn, dàn yí yōu qí lǐ zhì, huò nián gāo jí mào, huò jī bìng zhì hūn, jì wú yì yú shí yí, dāng zhì zhī yǐ xián yì. jiǔ fáng xián lù, shū wèi bù kě. jiāng jiù zī bì, qiě yí jīng jiǎn shàng shū zuǒ yòu chéng jí zuǒ yòu láng zhōng. rú bìng dé rén, zì rán gāng wéi bèi jǔ, yì dāng jiǎo zhèng qū jìng, qǐ wéi xī qí jī zhì zāi! shū zòu, xún yǐ jì wèi shàng shū zuǒ chéng.
貞觀十一年,治書侍御史劉洎以為左右丞宜特加精簡,上疏曰:「臣聞尚書萬機,實為政本,伏尋此選,授任誠難。是以八座比於文昌,二丞方於管轄,爰至曹郎,上應列宿,苟非稱職,竊位興譏。伏見比來尚書省詔敕稽停,文案壅滯,臣誠庸劣,請述其源。貞觀之初,未有令、仆,於時省務繁雜,倍多於今。而左丞戴胄、右丞魏徵並曉達吏方,質性平直,事應彈舉,無所迴避,陛下又假以恩慈,自然肅物。百司匪懈,抑此之由。及杜正倫續任右丞,頗亦厲下。比者綱維不舉,並為勛親在位,器非其任,功勢相傾。凡在官寮,未循公道,雖欲自強,先懼囂謗。所以郎中予奪,惟事咨稟;尚書依違,不能斷決。或糾彈聞奏,故事稽延,案雖理窮,仍更盤下。去無程限,來不責遲,一經出手,便涉年載。或希旨失情,或避嫌抑理。勾司以案成為事了,不究是非;尚書用便僻為奉公,莫論當否。互相姑息,惟事彌縫。且選眾授能,非才莫舉,天工人代,焉可妄加?至於懿戚元勛,但宜優其禮秩,或年高及耄,或積病智昏,既無益於時宜,當置之以閒逸。久妨賢路,殊為不可。將救茲弊,且宜精簡尚書左右丞及左右郎中。如並得人,自然綱維備舉,亦當矯正趨競,豈惟息其稽滯哉!」疏奏,尋以洎為尚書左丞。
zhēn guān shí sān nián, tài zōng wèi shì chén yuē: zhèn wén tài píng hòu bì yǒu dà luàn, dà luàn hòu bì yǒu tài píng. dà luàn zhī hòu, jí shì tài píng zhī yùn yě. néng ān tiān xià zhě, wéi zài yòng dé xián cái. gōng děng jì bù zhī xián, zhèn yòu bù kě biàn shí, rì fù yī rì, wú dé rén zhī lǐ. jīn yù lìng rén zì jǔ, yú shì hé rú? wèi zhēng duì yuē: zhī rén zhě zhì, zì zhī zhě míng. zhī rén jì yǐ wèi nán, zì zhī chéng yì bù yì. qiě yú àn zhī rén, jiē jīn néng fá shàn, kǒng zhǎng jiāo jìng zhī fēng, bù kě lìng qí zì jǔ.
貞觀十三年,太宗謂侍臣曰:「朕聞太平後必有大亂,大亂後必有太平。大亂之後,即是太平之運也。能安天下者,惟在用得賢才。公等既不知賢,朕又不可遍識,日復一日,無得人之理。今欲令人自舉,於事何如?」魏徵對曰:「知人者智,自知者明。知人既以為難,自知誠亦不易。且愚暗之人,皆矜能伐善,恐長澆競之風,不可令其自舉。」
zhēn guān shí sì nián, tè jìn wèi zhēng shàng shū yuē:
貞觀十四年,特進魏徵上疏曰:
chén wén zhī chén mò ruò jūn, zhī zi mò ruò fù. fù bù néng zhī qí zi, zé wú yǐ mù yī jiā jūn bù néng zhī qí chén, zé wú yǐ qí wàn guó. wàn guó xián níng, yī rén yǒu qìng, bì jí zhōng liáng zuò bì, jùn yì zài guān, zé shù jī qí níng, wú wèi ér huà yǐ. gù yáo shùn wén wǔ jiàn chēng qián zài, xián yǐ zhī rén zé zhé, duō shì yíng cháo, yuán kǎi yì wēi wēi zhī gōng, zhōu zhào guāng huàn hū zhī měi. rán zé sì yuè jiǔ guān wǔ chén shí luàn, qǐ wéi shēng zhī yú nǎng dài, ér dú wú yú dāng jīn zhě zāi? zài hu qiú yǔ bù qiú, hǎo yǔ bù hǎo ěr! hé yǐ yán zhī? fū měi yù míng zhū, kǒng cuì xī xiàng, dà yuān zhī mǎ, xī lǚ zhī áo, huò wú zú yě, huò wú qíng yě, shēng yú bā huāng zhī biǎo, tú yáo wàn lǐ zhī wài, zhòng yì rù gòng, dào lù bù jué zhě, hé zāi? gài yóu hū zhōng guó zhī suǒ hǎo yě. kuàng cóng shì zhě huái jūn zhī róng, shí jūn zhī lù, lǜ zhī yǐ yì, jiāng hé wǎng ér bù zhì zāi? chén yǐ wèi yǔ zhī wèi xiào, zé kě shǐ tóng hū céng cān zi qiān yǐ yǔ zhī wèi zhōng, zé kě shǐ tóng hū lóng páng bǐ gàn yǐ yǔ zhī wèi xìn, zé kě shǐ tóng hū wěi shēng zhǎn qín yǐ yǔ zhī wèi lián, zé kě shǐ tóng hū bó yí shū qí yǐ.
臣聞知臣莫若君,知子莫若父。父不能知其子,則無以睦一家;君不能知其臣,則無以齊萬國。萬國咸寧,一人有慶,必藉忠良作弼,俊乂在官,則庶績其凝,無為而化矣。故堯、舜、文、武見稱前載,咸以知人則哲,多士盈朝,元、凱翼巍巍之功,周、召光煥乎之美。然則四岳、九官、五臣、十亂,豈惟生之於曩代,而獨無於當今者哉?在乎求與不求,好與不好耳!何以言之?夫美玉明珠,孔翠犀象,大宛之馬,西旅之獒,或無足也,或無情也,生於八荒之表,途遙萬里之外,重譯入貢,道路不絕者,何哉?蓋由乎中國之所好也。況從仕者懷君之榮,食君之祿,率之以義,將何往而不至哉?臣以為與之為孝,則可使同乎曾參、子騫矣;與之為忠,則可使同乎龍逄、比干矣;與之為信,則可使同乎尾生、展禽矣;與之為廉,則可使同乎伯夷、叔齊矣。
rán ér jīn zhī qún chén, hǎn néng zhēn bái zhuō yì zhě, gài qiú zhī bù qiè, lì zhī wèi jīng gù yě. ruò xù zhī yǐ gōng zhōng, qī zhī yǐ yuǎn dà, gè yǒu zhí fēn, de xíng qí dào guì zé guān qí suǒ jǔ, fù zé guān qí suǒ yǎng, jū zé guān qí suǒ hǎo, xí zé guān qí suǒ yán, qióng zé guān qí suǒ bù shòu, jiàn zé guān qí suǒ bù wèi yīn qí cái yǐ qǔ zhī, shěn qí néng yǐ rèn zhī, yòng qí suǒ zhǎng, yǎn qí suǒ duǎn jìn zhī yǐ liù zhèng, jiè zhī yǐ liù xié, zé bù yán ér zì lì, bù quàn ér zì miǎn yǐ. gù shuō yuàn yuē: rén chén zhī xíng, yǒu liù zhèng liù xié. xíng liù zhèng zé róng, fàn liù xié zé rǔ. hé wèi liù zhèng? yī yuē méng yá wèi dòng, xíng zhào wèi jiàn, zhāo rán dú jiàn cún wáng zhī jī, dé shī zhī yào, yù jìn hū wèi rán zhī qián, shǐ zhǔ chāo rán lì hū xiǎn róng zhī chù, rú cǐ zhě, shèng chén yě. èr yuē xū xīn jǐn yì, rì jìn shàn dào, miǎn zhǔ yǐ lǐ yì, yù zhǔ yǐ zhǎng cè, jiāng shùn qí měi, kuāng jiù qí è, rú cǐ zhě, liáng chén yě. sān yuē sù xìng yè mèi, jìn xián bù xiè, shù chēng wǎng gǔ zhī xíng shì, yǐ lì zhǔ yì, rú cǐ zhě, zhōng chén yě. sì yuē míng chá chéng bài, zǎo fáng ér jiù zhī, sāi qí jiān, jué qí yuán, zhuǎn huò yǐ wèi fú, shǐ jūn zhōng yǐ wú yōu, rú cǐ zhě, zhì chén yě. wǔ yuē shǒu wén fèng fǎ, rèn guān zhí shì, bù shòu zèng yí, cí lù ràng cì, yǐn shí jié jiǎn, rú cǐ zhě, zhēn chén yě. liù yuē jiā guó hūn luàn, suǒ wèi bù yú, gǎn fàn zhǔ zhī yán yán, miàn yán zhǔ zhī guò shī, rú cǐ zhě, zhí chén yě. shì wèi liù zhèng. hé wèi liù xié? yī yuē ān guān tān lù, bù wù gōng shì, yǔ shì fú chén, zuǒ yòu guān wàng, rú cǐ zhě, jù chén yě, èr yuē zhǔ suǒ yán jiē yuē shàn, zhǔ suǒ wèi jiē yuē kě, yǐn ér qiú zhǔ zhī suǒ hǎo ér jìn zhī, yǐ kuài zhǔ zhī ěr mù, tōu hé gǒu róng, yǔ zhǔ wèi lè, bù gù qí hòu hài, rú cǐ zhě, yú chén yě. sān yuē nèi shí xiǎn bì, wài mào xiǎo jǐn, qiǎo yán lìng sè, dù shàn jí xián, suǒ yù jìn, zé míng qí měi yǐn qí è, suǒ yù tuì, zé míng qí guò nì qí měi, shǐ zhǔ shǎng fá bù dāng, hào lìng bù xíng, rú cǐ zhě, jiān chén yě. sì yuē zhì zú yǐ shì fēi, biàn zú yǐ xíng shuō, nèi lí gǔ ròu zhī qīn, wài gòu cháo tíng zhī luàn, rú cǐ zhě, chán chén yě. wǔ yuē zhuān quán shàn shì, yǐ qīng wèi zhòng, sī mén chéng dǎng, yǐ fù qí jiā, shàn jiǎo zhǔ mìng, yǐ zì guì xiǎn, rú cǐ zhě, zéi chén yě. liù yuē chǎn zhǔ yǐ nìng xié, xiàn zhǔ yú bù yì, péng dǎng bǐ zhōu, yǐ bì zhǔ míng, shǐ bái hēi wú bié, shì fēi wú jiān, shǐ zhǔ è bù yú jìng nèi, wén yú sì lín, rú cǐ zhě, wáng guó zhī chén yě. shì wèi liù xié. xián chén chù liù zhèng zhī dào, bù xíng liù xié zhī shù, gù shàng ān ér xià zhì. shēng zé jiàn lè, sǐ zé jiàn sī, cǐ rén chén zhī shù yě. lǐ jì yuē: quán héng chéng xuán, bù kě qī yǐ qīng zhòng. shéng mò chéng chén, bù kě qī yǐ qū zhí. guī jǔ chéng shè, bù kě qī yǐ fāng yuán. jūn zǐ shěn lǐ, bù kě wū yǐ jiān zhà. rán zé chén zhī qíng wěi, zhī zhī bù nán yǐ. yòu shè lǐ yǐ dài zhī, zhí fǎ yǐ yù zhī, wèi shàn zhě méng shǎng, wèi è zhě shòu fá, ān gǎn bù qǐ jí hū? ān gǎn bù jǐn lì hū?
然而今之群臣,罕能貞白卓異者,蓋求之不切,勵之未精故也。若勖之以公忠,期之以遠大,各有職分,得行其道;貴則觀其所舉,富則觀其所養,居則觀其所好,習則觀其所言,窮則觀其所不受,賤則觀其所不為;因其材以取之,審其能以任之,用其所長,掩其所短;進之以六正,戒之以六邪,則不嚴而自勵,不勸而自勉矣。故《說苑》曰:「人臣之行,有六正六邪。行六正則榮,犯六邪則辱。何謂六正?一曰萌芽未動,形兆未見,昭然獨見存亡之機,得失之要,預禁乎未然之前,使主超然立乎顯榮之處,如此者,聖臣也。二曰虛心盡意,日進善道,勉主以禮義,諭主以長策,將順其美,匡救其惡,如此者,良臣也。三曰夙興夜寐,進賢不懈,數稱往古之行事,以厲主意,如此者,忠臣也。四曰明察成敗,早防而救之,塞其間,絕其源,轉禍以為福,使君終以無憂,如此者,智臣也。五曰守文奉法,任官職事,不受贈遺,辭祿讓賜,飲食節儉,如此者,貞臣也。六曰家國昏亂,所為不諛,敢犯主之嚴顏,面言主之過失,如此者,直臣也。是謂六正。何謂六邪?一曰安官貪祿,不務公事,與世浮沉,左右觀望,如此者,具臣也,二曰主所言皆曰善,主所為皆曰可,隱而求主之所好而進之,以快主之耳目,偷合苟容,與主為樂,不顧其後害,如此者,諛臣也。三曰內實險詖,外貌小謹,巧言令色,妒善嫉賢,所欲進,則明其美、隱其惡,所欲退,則明其過、匿其美,使主賞罰不當,號令不行,如此者,奸臣也。四曰智足以飾非,辯足以行說,內離骨肉之親,外構朝廷之亂,如此者,讒臣也。五曰專權擅勢,以輕為重,私門成黨,以富其家,擅矯主命,以自貴顯,如此者,賊臣也。六曰諂主以佞邪,陷主於不義,朋黨比周,以蔽主明,使白黑無別,是非無間,使主惡布於境內,聞於四鄰,如此者,亡國之臣也。是謂六邪。賢臣處六正之道,不行六邪之術,故上安而下治。生則見樂,死則見思,此人臣之術也。」《禮記》曰:「權衡誠懸,不可欺以輕重。繩墨誠陳,不可欺以曲直。規矩誠設,不可欺以方圓。君子審禮,不可誣以奸詐。」然則臣之情偽,知之不難矣。又設禮以待之,執法以御之,為善者蒙賞,為惡者受罰,安敢不企及乎?安敢不盡力乎?
guó jiā sī yù jìn zhōng liáng, tuì bù xiào, shí yǒu yú zài yǐ, tú wén qí yǔ, bù jiàn qí rén, hé zāi? gài yán zhī shì yě, xíng zhī fēi yě. yán zhī shì, zé chū hū gōng dào, xíng zhī fēi, zé shè hū xié jìng. shì fēi xiāng luàn, hǎo è xiāng gōng. suǒ ài suī yǒu zuì, bù jí yú xíng suǒ è suī wú gū, bù miǎn yú fá. cǐ suǒ wèi ài zhī yù qí shēng, è zhī yù qí sǐ zhě yě. huò yǐ xiǎo è qì dà shàn, huò yǐ xiǎo guò wàng dà gōng. cǐ suǒ wèi jūn zhī shǎng bù kě yǐ wú gōng qiú, jūn zhī fá bù kě yǐ yǒu zuì miǎn zhě yě. shǎng bù yǐ quàn shàn, fá bù yǐ chéng è, ér wàng xié zhèng bù huò, qí kě dé hū? ruò shǎng bù yí shū yuǎn, fá bù ā qīn guì, yǐ gōng píng wèi guī jǔ, yǐ rén yì wèi zhǔn shéng, kǎo shì yǐ zhèng qí míng, xún míng yǐ qiú qí shí, zé xié zhèng mò yǐn, shàn è zì fēn. rán hòu qǔ qí shí, bù shàng qí huá, chù qí hòu, bù jū qí báo, zé bù yán ér huà, qī yuè ér kě zhī yǐ. ruò tú ài měi jǐn, ér bù wèi mín zé guān, yǒu zhì gōng zhī yán, wú zhì gōng zhī shí, ài ér bù zhī qí è, zēng ér suì wàng qí shàn, xùn sī qíng yǐ jìn xié nìng, bèi gōng dào ér yuǎn zhōng liáng, zé suī sù yè bù dài, láo shén kǔ sī, jiāng qiú zhì lǐ, bù kě de yě.
國家思欲進忠良,退不肖,十有餘載矣,徒聞其語,不見其人,何哉?蓋言之是也,行之非也。言之是,則出乎公道,行之非,則涉乎邪徑。是非相亂,好惡相攻。所愛雖有罪,不及於刑;所惡雖無辜,不免於罰。此所謂愛之欲其生,惡之欲其死者也。或以小惡棄大善,或以小過忘大功。此所謂君之賞不可以無功求,君之罰不可以有罪免者也。賞不以勸善,罰不以懲惡,而望邪正不惑,其可得乎?若賞不遺疏遠,罰不阿親貴,以公平為規矩,以仁義為準繩,考事以正其名,循名以求其實,則邪正莫隱,善惡自分。然後取其實,不尚其華,處其厚,不居其薄,則不言而化,期月而可知矣。若徒愛美錦,而不為民擇官,有至公之言,無至公之實,愛而不知其惡,憎而遂忘其善,徇私情以近邪佞,背公道而遠忠良,則雖夙夜不怠,勞神苦思,將求至理,不可得也。
shū zòu, shén jiā nà zhī.
書奏,甚嘉納之。
zhēn guān èr shí yī nián, tài zōng zài cuì wēi gōng, shòu sī nóng qīng lǐ wěi hù bù shàng shū. fáng xuán líng shì shí liú shǒu jīng chéng. huì yǒu zì jīng shī lái zhě, tài zōng wèn yuē: xuán líng wén lǐ wěi bài shàng shū, rú hé? duì yuē: dàn yún lǐ wěi dà hǎo zī xū, gèng wú tā yǔ. yóu shì gǎi shòu luò zhōu cì shǐ.
貞觀二十一年,太宗在翠微宮,授司農卿李緯戶部尚書。房玄齡是時留守京城。會有自京師來者,太宗問曰:「玄齡聞李緯拜尚書,如何?」對曰:「但云『李緯大好髭鬚』,更無他語。」由是改授洛州刺史。