41 bǐng jí duàn cái hàn bǐng jí wèi tíng wèi shí, chén liú yǒu yī lǎo rén, nián bā shí yú. qián qī yǒu yī nǚ, yǐ shì rén. hòu qī shēng yī zi, ér wēng sǐ jiā shén fù, zi fāng shù suì, nǚ yù duó qí cái, nǎi wū:" hòu mǔ suǒ shēng fēi wǒ fù zhī zǐ." jùn xiàn jiē bù néng jué, wén yú tái shěng. jí nǎi yán yuē:" wú wén lǎo rén zhī zǐ bù nài hán, rì zhōng wú yǐng." shí fāng bā yuè, qǔ tóng suì ér, jūn fú dān yī, wéi lǎo rén zhī zǐ wèi hán biàn sè. yòu lìng yǔ zhū ér lì yú rì zhōng, wéi lǎo rén zhī zǐ wú yǐng. suì duó cái wù, guī hòu mǔ zhī nán. qián nǚ fú wū mǔ zhī zuì. jiù bù zháo chū chù.
41、丙吉断财汉丙吉为廷尉时,陈留有一老人,年八十余。前妻有一女,已适人。后妻生一子,而翁死家甚富,子方数岁,女欲夺其财,乃诬:“后母所生非我父之子。”郡县皆不能决,闻于台省。吉乃言曰:“吾闻老人之子不耐寒,日中无影。”时方八月,取同岁儿,均服单衣,唯老人之子畏寒变色。又令与诸儿立于日中,唯老人之子无影。遂夺财物,归后母之男。前女服诬母之罪。旧不着出处。
àn: huò yí wú yǐng, kǒng qí bù rán. nán shǐ xiāo yìng chuán:" jīng zhōu shàng jīn zhāng yuán shǐ, nián jiǔ shí qī shēng ér, suì wú yǐng." qián dài zhī rén gù cháng yàn cǐ, shàng yǒu yí zāi?
按:或疑无影,恐其不然。南史萧映传:“荆州上津张元始,年九十七生儿,遂无影。”前代之人固尝验此,尚有疑哉?
42 hán lǎng tíng zhēng hòu hàn hán lǎng, yǐ yè zhě shǒu shì yù shǐ, yǔ sān fǔ yuàn shǔ gòng kǎo àn chǔ yù yán zhōng wáng píng děng, cí lián gěng jiàn zāng xìn dèng lǐ liú jiàn sì hóu. jiàn děng cí wèi cháng yǔ zhōng píng xiāng jiàn. shì shí, xiǎn zōng nù shén, lì jiē huáng kǒng, zhū suǒ lián jí, lǜ yī qiè xiàn rù, wú gǎn yǐ qíng shù zhě. lǎng xīn shāng qí yuān, shì yǐ jiàn děng wù sè dú wèn zhōng píng, ér èr rén cuò è bù néng duì. lǎng zhī qí zhà, nǎi shàng yán:" jiàn děng wú jiān, zhuān wèi zhōng píng suǒ wū. yí tiān xià wú gū, lèi duō rú cǐ." dì nǎi zhào lǎng rù, wèn yuē:" jiàn děng jí rú shì, zhōng píng hé gù yǐn zhī?" lǎng duì yuē:" zhōng píng zì zhī suǒ fàn bù dào, gù duō yǒu xū yǐn, jì yǐ zì míng." dì yuē:" jí rú shì, sì hóu wú shì, hé bù zǎo zòu, yù jìng ér jiǔ xì zhì jīn xié?" lǎng duì yuē:" chén suī kǎo zhī wú shì, rán kǒng hǎi nèi bié yǒu fā qí jiān zhě, gù wèi gǎn shí shàng." dì nù mà yuē:" lì chí liǎng duān!" cù tí xià. zuǒ yòu fāng yǐn qù, lǎng yuē:" yuàn yī yán ér sǐ. xiǎo chén bù gǎn qī, yù zhù guó ěr." dì yuē:" shuí yǔ gòng wèi zhāng?" duì yuē:" chén zì zhī dāng bì zú miè, bù gǎn duō wū rǎn rén, chéng jì bì xià yī jiào wù ér yǐ. chén jiàn kǎo qiú zài shì zhě, xián gòng yán yāo è dà gù, chén zǐ suǒ yí tóng jí, jīn chū zhī bù rú rù zhī, kě wú hòu zé. shì yǐ kǎo yī lián shí, kǎo shí lián bǎi. yòu gōng qīng cháo huì, bì xià wèn yǐ dé shī, jiē cháng guì yán:' jiù zhì, dà zuì huò jí jiǔ zú. bì xià dà ēn, cái zhǐ yú shēn, tiān xià xìng shèn.' jí qí guī shě, kǒu suī bù yán, ér yǎng wū qiè tàn, mò bù zhī qí duō yuān, wú gǎn wǔ bì xià zhě. chén jīn suǒ chén, chéng sǐ wú huǐ." dì yì jiě, zhào qiǎn lǎng chū. hòu èr rì, chē jià zì xìng luò yáng yù, lù qiú tú, lǐ chū qiān yú rén. chū hòu hàn shū běn chuán. jiù jí bù zài.
42、寒朗廷争后汉寒朗,以谒者守侍御史,与三府掾属共考案楚狱颜忠、王平等,辞连耿建、臧信、邓鲤、刘建四侯。建等辞未尝与忠、平相见。是时,显宗怒甚,吏皆惶恐,诸所连及,率一切陷入,无敢以情恕者。朗心伤其冤,试以建等物色独问忠、平,而二人错愕不能对。朗知其诈,乃上言:“建等无奸,专为忠、平所诬。疑天下无辜,类多如此。”帝乃召朗入,问曰:“建等即如是,忠、平何故引之?”朗对曰:“忠、平自知所犯不道,故多有虚引,冀以自明。”帝曰:“即如是,四侯无事,何不早奏,狱竟而久系至今邪?”朗对曰:“臣虽考之无事,然恐海内别有发其奸者,故未敢时上。”帝怒骂曰:“吏持两端!”促提下。左右方引去,朗曰:“愿一言而死。小臣不敢欺,欲助国耳。”帝曰:“谁与共为章?”对曰:“臣自知当必族灭,不敢多污染人,诚冀陛下一觉悟而已。臣见考囚在事者,咸共言妖恶大故,臣子所宜同疾,今出之不如入之,可无后责。是以考一连十,考十连百。又公卿朝会,陛下问以得失,皆长跪言:‘旧制,大罪祸及九族。陛下大恩,裁止于身,天下幸甚。’及其归舍,口虽不言,而仰屋窃叹,莫不知其多冤,无敢牾陛下者。臣今所陈,诚死无悔。”帝意解,诏遣朗出。后二日,车驾自幸洛阳狱,录囚徒,理出千余人。出后汉书本传。旧集不载。
àn: chuán yán lǎng tíng zhēng yuān yù, fàn yè yǐ bǐ" yàn zǐ yī yán, qí hóu shěng xíng", yún:" dǔ yǐ hū, rén zhě zhī qíng yě!" bǐ qí huáng kǒng, yī qiè xiàn rù, wú gǎn yǐ qíng shù zhě, wéi wù yī jǐ táo zé, qǐ xù zhòng rén fù yuān, sī bù rén zāi!" rén zhě bì yǒu yǒng", yú lǎng jiàn zhī yǐ, shì gù néng biàn wū yě.
按:传言朗廷争冤狱,范晔以比“晏子一言,齐侯省刑”,云:“笃矣乎,仁者之情也!”彼其惶恐,一切陷入,无敢以情恕者,唯务一己逃责,岂恤众人负冤,斯不仁哉!“仁者必有勇”,于朗见之矣,是故能辨诬也。
43 sūn liàng pò shǐ wú fèi dì sūn liàng, shǔ yuè yóu xī yuàn, shí shēng méi, shǐ huáng mén yǐ yín wǎn bìng gài, jiù zhōng cáng lì qǔ mì. huáng mén sù yuàn cáng lì, nǎi yǐ shǔ shǐ tóu mì zhōng, qǐ yán cáng lì bù jǐn. liàng jí hū lì chí mì píng rù, wèn yuē:" jì gài fù zhī, wú yuán yǒu cǐ, huáng mén bù yǒu qiú yú ěr hū?" lì kòu tóu yuē:" bǐ cháng cóng chén dài gōng xí, bù yǔ." liàng yuē:" bì wèi cǐ yě, yì yì zhī ěr." nǎi lìng pò shǔ shǐ, nèi zào. liàng xiào yuē:" ruò xiān zài mì zhōng, dāng nèi wài jù shī, jīn nèi zào zhě, nǎi wǎng zhī ěr." yú shì huáng mén fú zuì. jiù chū wú zhì zhù. xiān yǐn wú lì yún: liàng chū xī yuàn, shí shēng méi, shǐ huáng mén zhì zhōng cáng qǔ mì zì méi. mì zhōng yǒu shǔ shǐ, zhào wèn cáng lì, cáng lì kòu tóu. liàng wèn yuē:" huáng mén cóng rǔ qiú mì xié?" lì yuē:" xiàng qiú, shí bù gǎn yǔ." huáng mén bù fú, shì zhōng zhāng bīn děng qǐ:" huáng mén cáng lì cí yǔ bù tóng, qǐng fù yù tuī jiū." liàng yuē:" cǐ yì zhī ěr." lìng pò shǔ shǐ, shǐ lǐ zào. liàng dà xiào, wèi bīn děng yuē:" ruò shǐ xiān zài mì zhōng, zhōng wài dāng jù shī. jīn wài shī lǐ zào, bì shì huáng mén suǒ wéi." huáng mén shǒu fú, zuǒ yòu mò bù jīng sǒng. yòu yǐn jiāng biǎo chuán yún: liàng shǐ huáng mén yǐ yín wǎn bìng gài, jiù zhōng cáng lì qǔ jiāo zhōu suǒ xiàn gān shù táng. huáng mén xiān hèn cáng lì, yǐ shǔ shǐ tóu táng zhōng, qǐ yán cáng lì bù jǐn. liàng hū lì chí táng qì rù, wèn yuē:" cǐ qì jì gài zhī, qiě yǒu yǎn fù, wú yuán yǒu cǐ. huáng mén jiāng yǒu hèn yú rǔ yé?" lì kòu tóu yuē:" cháng cóng chén qiú gōng zhōng guǎn xí, gōng xí yǒu shù, bù gǎn yǔ." liàng yuē:" bì shì cǐ yě." fù wèn huáng mén, huáng mén shǒu fú. liǎng shuō xiǎo yì, níng zá qǔ zhī, gù pò shǐ shì chū wú lì, qiú xí shì chū jiāng biǎo chuán.
43、孙亮破矢吴废帝孙亮,暑月游西苑,食生梅,使黄门以银碗并盖,就中藏吏取蜜。黄门素怨藏吏,乃以鼠矢投蜜中,启言藏吏不谨。亮即呼吏持蜜瓶入,问曰:“既盖覆之,无缘有此,黄门不有求于尔乎?”吏叩头曰:“彼尝从臣贷宫席,不与。”亮曰:“必为此也,亦易知耳。”乃令破鼠矢,内燥。亮笑曰:“若先在蜜中,当内外俱湿,今内燥者,乃枉之耳。”于是黄门服罪。旧出吴志注。先引吴历云:亮出西苑,食生梅,使黄门至中藏取蜜渍梅。蜜中有鼠矢,召问藏吏,藏吏叩头。亮问曰:“黄门从汝求蜜邪?”吏曰:“向求,实不敢与。”黄门不服,侍中张邠等启:“黄门、藏吏辞语不同,请付狱推究。”亮曰:“此易知耳。”令破鼠矢,矢里燥。亮大笑,谓邠等曰:“若矢先在蜜中,中外当俱湿。今外湿里燥,必是黄门所为。”黄门首服,左右莫不惊悚。又引江表传云:亮使黄门以银碗并盖,就中藏吏取交州所献甘庶饧。黄门先恨藏吏,以鼠矢投饧中,启言藏吏不谨。亮呼吏持饧器入,问曰:“此器既盖之,且有掩覆,无缘有此。黄门将有恨于汝耶?”吏叩头曰:“尝从臣求宫中莞席,宫席有数,不敢与。”亮曰:“必是此也。”覆问黄门,黄门首服。两说小异,凝杂取之,故破矢事出吴历,求席事出江表传。
àn: péi sōng zhī yǐ wéi:" shǔ shǐ xīn zhě, yì biǎo lǐ jiē shī. huáng mén qǔ xīn shǐ zé wú yǐ dé qí jiān, yuán yù zào shǐ, gù chéng liàng zhī huì. rán yóu wèi wú lì cǐ yán, bù rú jiāng biǎo chuán wèi shí." fū liàng suǒ yán zhě, jué dìng zhī lǐ yě sōng zhī suǒ yán zhě, ǒu hé zhī shì yě. lǐ suī jué dìng, shì huò ǒu hé. gù zhí lǐ yǐ yù shì, yì yǒu shí hū bù tōng ér qióng lǐ zhī rén, fǎn wèi xiǎo shì zhě suǒ xiào, gài yǐ cǐ ěr. wéi yuán zhū bù zhì, jiàn zhào nán qī, zé shì lǐ jiān míng, ér qíng zhuàng bì děi. gù níng zá qǔ liǎng shuō, jīn fù bèi zài qí běn mò yě.
按:裴松之以为:“鼠矢新者,亦表里皆湿。黄门取新矢则无以得其奸,缘遇燥矢,故成亮之慧。然犹谓吴历此言,不如江表传为实。”夫亮所言者,决定之理也;松之所言者,偶合之事也。理虽决定,事或偶合。故执理以御事,亦有时乎不通;而穷理之人,反为晓事者所笑,盖以此耳。惟圆珠不滞,鉴照难欺,则事理兼明,而情状必得。故凝杂取两说,今复备载其本末也。
44 fú róng yàn zǒu xuē yán yī shì fù qián qín fú róng, wèi jì zhōu mù. yǒu lǎo mǔ yú lù yù jié, hē zéi, lù rén wéi zhú qín zhī, zéi fǎn wū lù rén. shí yǐ hūn hēi, mò zhī qí shú shì, nǎi jù sòng zhī. róng jiàn ér xiào yuē:" cǐ yì zhī ěr. kě èr rén bìng zǒu, xiān chū fèng yáng mén zhě fēi zéi." jì ér hái rù, róng zhèng sè wèi hòu chū zhě yuē:" rǔ zhēn zéi yě, hé wū rén hū!" zéi suì fú zuì. gài yǐ zéi ruò shàn zǒu, bì bù bèi qín, gù zhī bù shàn zǒu zhě zéi yě. jiù chū jìn shū zài jì běn chuán.
44、苻融验走(薛颜一事附)前秦苻融,为冀州牧。有老姥于路遇劫,喝贼,路人为逐擒之,贼反诬路人。时已昏黑,莫知其孰是,乃俱送之。融见而笑曰:“此易知耳。可二人并走,先出凤阳门者非贼。”既而还入,融正色谓后出者曰:“汝真贼也,何诬人乎!”贼遂服罪。盖以贼若善走,必不被擒,故知不善走者贼也。旧出晋书载记本传。
àn: xuē yán dà qīng, zhī jiāng níng fǔ. luó zhě zhòu jié rén, fǎn zhí píng rén yǐ gào. yán shì qí yán sè jǔ dòng, chì yuē:" ěr dào yě." xiè zhī, guǒ fú. pō yì lèi cǐ. jiàn běn chuán.
按:薛颜大卿,知江宁府。逻者昼劫人,反执平人以告。颜视其颜色、举动,叱曰:“尔盗也。”械之,果服。颇亦类此。见本传。
gài biàn wū zhī shù, wéi bó wén shēn chá, bù kě qī huò, nǎi néng jīng yān. bǐng jí, suǒ wèi bó wén yě sūn liàng, suǒ wèi shēn chá yě. fú róng yàn zǒu ér dé qí shí, xuē yán shì sè ér dé qí qíng, jiē kě wèi chá zhī shēn ér biàn zhī míng yǐ. ruò wū fēi nàn biàn, ér shì yǒu bù gǎn, zé wéi yǒng yú yì zhě néng zhī, hán lǎng shì yě.
盖辨诬之术,唯博闻、深察,不可欺惑,乃能精焉。丙吉,所谓博闻也;孙亮,所谓深察也。苻融验走而得其实,薛颜视色而得其情,皆可谓察之深而辨之明矣。若诬非难辨,而势有不敢,则唯勇于义者能之,寒朗是也。
45 lǐ chóng dài bīng yǐ jiàn shì yuān mén.
45、李崇绐兵已见释冤门。
46 yù shǐ zhì zhuàng táng gāo zǔ jǔ yì shī yú tài yuán. lǐ jìng yǔ wèi wén shēng shì suí, shǒu cháng ān, nǎi shōu huáng zú hài zhī. jí píng guān zhōng, zhū wén shēng děng, jí jìng. jìng yán yuē:" gōng dìng guān zhōng, wéi fù sī chóu, yì wèi tiān xià yé? ruò wéi tiān xià, wèi dé shā jìng." nǎi shě zhī. jí wèi qí zhōu cì shǐ, huò yǒu rén xī zhǐ gào jìng móu fǎn zhě, gāo zǔ mìng yī yù shǐ wǎng àn zhī, wèi yuē:" lǐ jìng fǎn zhuàng shí, biàn kě chǔ fèn." yù shǐ zhī qí wū wǎng, qǐng yǔ gào shì zhě xié xíng. xíng shù yì, yù shǐ yáng shī gào zhuàng, jīng jù yì cháng, biān tà xíng diǎn, nǎi qí gào shì zhě yuē:" lǐ jìng fǎn zhuàng fēn míng, qīn fèng shèng zhǐ, jīn shī gào zhuàng, xìng jiù qí mìng." gào shì zhě nǎi bié shū zhuàng yǔ yù shǐ. yàn qí zhuàng, yǔ yuán zhuàng bù tóng. jí rì hái jīng yǐ wén, gào shì zhě fú zhū. shī yù shǐ míng. jiù bù zháo chū chù, gài táng rén xiǎo shuō suǒ zài yě. yǐ zhèng shǐ kǎo zhī, lǜ jiē bù hé. táng shū zōng shì chuán yán: huái ān wáng shén tōng, suí dà yè mò zài cháng ān, huì gāo zǔ bīng xìng, lì dài bǔ, wáng mìng rù hù nán shān. xiāng yì wáng shén fú, wèi wèi wén shēng suǒ qiú, jīng shī píng, fēng ān jí jùn gōng. zhū gōng zhǔ chuán yán: gāo zǔ nǚ zhǎng guǎng gōng zhǔ, xià jià zhào cí jǐng. dì qǐ bīng, huò quàn wáng qù, duì yuē:" mǔ yǐ wǒ wéi mìng, qiě ān wǎng." lì bǔ xì yú yù. dì píng jīng shī, bài kāi huà jùn gōng. shì jìng wèi cháng yǔ wén shēng hài huáng zú yě. běi shǐ wèi wén shēng chuán yán: yì shī rù guān, zì zhī bù néng shǒu, yōu jù chēng jí, bù zhī zhèng shì. chéng xiàn, guī yú jiā, yì níng zhōng zú. shì gāo zǔ wèi cháng zhū wén shēng děng yě. táng shū lǐ jìng chuán yán: gāo zǔ jī tū jué, jìng wèi mǎ yì chéng, chá yǒu fēi cháng zhì, zì qiú, shàng jí biàn, chuán sòng jiāng dū. zhì cháng ān, dào gěng. gāo zǔ yǐ dìng jīng shī, jiāng zhǎn zhī, jìng hū yuē:" gōng qǐ bīng wèi tiān xià chú bào luàn yù jiù dà shì, yǐ sī yuàn shā yì shì hū?" qín wáng yì wèi qǐng, dé shì. shì jìng zhī shì suí, chū bù yǔ shǒu cháng ān shì yě, chuán yòu yán: gāo zǔ zhào jìng ān jí jiāng nán, zhì xiá zhōu, zǔ zéi bù dé qián, dì wèi dòu liú, zhào dū du xǔ shào zhǎn jìng. shào wèi qǐng ér miǎn. qí hòu pò rǎn zhào zé, dì xǐ wèi" shǐ gōng bù rú shǐ guò". zì shì wěi yǐ zhēng tǎo, jiàng xiāo xǐ, qín fǔ gōng shí. shì wèi cháng wèi qí zhōu cì shǐ, yì wèi cháng yǒu rén gào qí móu fǎn yě. fán xiǎo shuō zài shì, duō shī qí shí, bù zú shēn xìn. rán biàn wū zhī shù, gǒu yǒu kě qǔ, yì bù dàng fèi yě.
46、御史质状唐高祖举义师于太原。李靖与卫文升仕隋,守长安,乃收皇族害之。及平关中,诛文升等,及靖。靖言曰:“公定关中,唯复私仇,亦为天下耶?若为天下,未得杀靖。”乃舍之。及为岐州刺史,或有人希旨告靖谋反者,高祖命一御史往案之,谓曰:“李靖反状实,便可处分。”御史知其诬罔,请与告事者偕行。行数驿,御史佯失告状,惊惧异常,鞭挞行典,乃祈告事者曰:“李靖反状分明,亲奉圣旨,今失告状,幸救其命。”告事者乃别疏状与御史。验其状,与元状不同。即日还京以闻,告事者伏诛。失御史名。旧不着出处,盖唐人小说所载也。以正史考之,率皆不合。唐书宗室传言:淮安王神通,隋大业末在长安,会高祖兵兴,吏逮捕,亡命入鄠南山。襄邑王神符,为卫文升所囚,京师平,封安吉郡公。诸公主传言:高祖女长广公主,下嫁赵慈景。帝起兵,或劝亡去,对曰:“母以我为命,且安往。”吏捕系于狱。帝平京师,拜开化郡公。是靖未尝与文升害皇族也。北史卫文升传言:义师入关,自知不能守,忧惧称疾,不知政事。城陷,归于家,义宁中卒。是高祖未尝诛文升等也。唐书李靖传言:高祖击突厥,靖为马邑丞,察有非常志,自囚,上急变,传送江都。至长安,道梗。高祖已定京师,将斩之,靖呼曰:“公起兵为天下除暴乱欲就大事,以私怨杀谊士乎?”秦王亦为请,得释。是靖之仕隋,初不与守长安事也,传又言:高祖诏靖安辑江南,至峡州,阻贼不得前,帝谓逗留,诏都督许绍斩靖。绍为请而免。其后破冉肇则,帝喜谓“使功不如使过”。自是委以征讨,降萧铣,禽辅公祏。是未尝为岐州刺史,亦未尝有人告其谋反也。凡小说载事,多失其实,不足深信。然辨诬之术,苟有可取,亦不当废也。
àn: biàn wū zhī shù, yǒu zhèng yǒu jué. lǐ chóng yí qí wū yě, gù jué yǐ qiú qíng yù shǐ zhī qí wū yě, gù jué yǐ qǔ zhì. gǒu fēi jìn xīn zhě, zé yì qǐ néng jīng yé.
按:辨诬之术,有正、有谲。李崇疑其诬也,故谲以求情;御史知其诬也,故谲以取质。苟非尽心者,则亦岂能精耶。
47 zhāng chǔ jīn jiě zì táng chuí gǒng nián, luó zhī shì qǐ. hú zhōu zuǒ shǐ jiāng chēn, qǔ cì shǐ péi guāng pàn shū, gē qǔ qí zì, còu hé chéng wén, yǐ wéi yǔ xú jìng yè fǎn shū, gào zhī. zé tiān chà yù shǐ wǎng tuī. guāng yí yún:" shū shì guāng shū, yǔ fēi guāng yǔ." qián hòu sān shǐ, jiē bù néng jué. huò jiàn zhāng chǔ jīn néng tuī shì, nǎi lìng zài hé, yòu bù yí qián yí. chǔ jīn yōu mèn, yǎn wò chuāng biān, rì guāng chuān tòu, yīn qǔ fǎn shū xiàng rì kàn zhī, nǎi jiàn shū zì bǔ qì ér chéng, píng kàn zé bù jué, xiàng rì zé jiē jiàn. suì jí zhōu xiàn guān lì, suǒ shuǐ yī pén, lìng chēn yǐ shū tóu yú shuǐ zhōng, zì zì jiě sàn. chēn kòu tóu fú zuì. chì jué yī bǎi, rán hòu zhǎn zhī. jiù bù zháo chū chù.
47、张楚金解字唐垂拱年,罗织事起。湖州佐史江琛,取刺史裴光判书,割取其字,辏合成文,以为与徐敬业反书,告之。则天差御史往推。光疑云:“书是光书,语非光语。”前后三使,皆不能决。或荐张楚金能推事,乃令再劾,又不移前疑。楚金忧闷,偃卧窗边,日光穿透,因取反书向日看之,乃见书字补葺而成,平看则不觉,向日则皆见。遂集州县官吏,索水一盆,令琛以书投于水中,字字解散。琛叩头服罪。敕决一百,然后斩之。旧不着出处。
àn: cǐ fēi zhì suàn suǒ jí, ǒu rán jiàn zhī ěr. xún qīng yǒu yán:" jīn fū wáng zhēn zhě, zhōng rì qiú zhī ér bù dé, qí dé zhī fēi mù yì míng yě, móu ér jiàn zhī yě." xīn zhī yú lǜ yì rán, yào zài zhì chéng qiú zhī bù yǐ yě. chǔ jīn zhī qiú yù qíng, hé yǐ yì yú cǐ zāi? shì yì jìn xīn zhī xiào yě. chǔ jīn shì jī, jiàn táng shū zhāng dào yuán chuán, nǎi qí zú sūn yě. yǐ chuán kǎo zhī, chǔ jīn yí fèng chū jìn xíng bù shì láng, zhì chuí gǒng chū fán lì shí nián, zī wàng yǐ gāo yǐ, yóu bèi jiàn tuī shì, sī yì kě yí yě.
按:此非智算所及,偶然见之耳。荀卿有言:“今夫亡针者,终日求之而不得,其得之非目益明也,眸而见之也。”心之于虑亦然,要在至诚求之不已也。楚金之求狱情,何以异于此哉?是亦尽心之效也。楚金事迹,见唐书张道源传,乃其族孙也。以传考之,楚金仪凤初进刑部侍郎,至垂拱初凡历十年,资望已高矣,犹被荐推事,斯亦可疑也。
48 zhāng xíng jí bī fǎng táng zé tiān cháo, yǒu gào fù mǎ cuī xuān móu fǎn zhě, xiān yòu cáng xuān qiè, yún qiè jiāng fā qí móu, xuān shā zhī, tóu shī yú luò shuǐ. yù shǐ zhāng xíng jí àn zhī, lüè wú jī zhuàng. zé tiān nù, lìng zhòng àn, xíng jí zòu rú chū. zé tiān yuē:" cuī xuān fǎn zhuàng fēn míng, wǒ lìng lái jùn chén àn hé, rǔ dāng wù huǐ yě." xíng jí yuē:" chén tuī shì chéng bù ruò jùn chén. rán bì xià wěi chén tuī shì, bì xū shí zhuàng, ruò shùn zhǐ wàng zú píng rén, qǐ fǎ guān suǒ shǒu? chén yǐ wéi bì xià shì chén ěr." zé tiān lì sè yuē:" cuī xuān jì shā qí qiè, fǎn zhuàng zì rán míng yǐ. qiè jīn bù huò, rú hé kě xuě? nǎi yù kuān zòng zhī yé!" xíng jí jù, bī xuān jiā fǎng qiè. xuān zài cóng dì sī jīng yú zhōng qiáo nán běi duō zhì qián bó mù nì qiè zhě, jì wú suǒ wén. ér xuān jiā měi qiè yì shì, zé yù zhōng gào rén zhé zhī chuāi qí jiā yǒu tóng móu zhě. yīn zhà yǔ xuān qī yuē:" xū juàn sān bǎi pǐ, gù xiá kè shā gào rén." jí dàn, wēi fú cì yú tái cè. xuān yǒu mén kè, wèi xuān suǒ xìn, tóng yú zǐ dì. shì rì, zhì tái, lù hūn zhě tōng xiāo xī. gào rén jù yán:" cuī jiā gù kè cì wǒ, qǐng yǐ wén." tái zhōng jīng rǎo. sī jīng mì suí mén kè zhì tiān jīn qiáo, mà yuē:" ruò xiàn cuī xuān, yǐn rǔ tóng móu, hé lù zì tuō? rǔ chū cuī jiā qiè, yǔ rǔ wǔ bǎi jiān, zú yǐ guī xiāng chéng bǎi nián jì. bù rán, shā rǔ bì yǐ!" kè huǐ xiè, suì yǐn sī jīng yú gào zhě dǎng, huò qí qiè, xuān nǎi miǎn. jiù bù zháo chū chù, yǐ táng shǐ kǎo zhī, gāo zōng sān nǚ, tài zōng èr shí yī nǚ, qí fù mǎ jiē wú cuī xìng. gāo zǔ shí jiǔ nǚ, qí fù mǎ yǒu cuī gōng lǐ cuī xuān qìng. chuán yán: xuān qìng qī guǎn táo gōng zhǔ, yǔ zhào qī cháng lè gōng zhǔ zǐ mèi yě. wèi shòu zhōu cì shǐ, yuè wáng zhēn jiāng jǔ bīng, yí shū jiǎ dào, jiāng yīng zhī. zhǔ jìn qí shǐ, yǔ yǐ miǎn wáng" shě shēng qǔ yì". qí hòu wáng bài, zhōu xìng hé yǔ zhǔ lián móu, jiē bèi shā. rán zé xuān qǐ xuān qìng yé? qí huò wū gào, dài yǐ shì yú?
48、张行岌逼访唐则天朝,有告驸马崔宣谋反者,先诱藏宣妾,云妾将发其谋,宣杀之,投尸于洛水。御史张行岌案之,略无迹状。则天怒,令重案,行岌奏如初。则天曰:“崔宣反状分明,我令来俊臣案劾,汝当勿悔也。”行岌曰:“臣推事诚不若俊臣。然陛下委臣推事,必须实状,若顺旨妄族平人,岂法官所守?臣以为陛下试臣耳。”则天厉色曰:“崔宣既杀其妾,反状自然明矣。妾今不获,如何可雪?乃欲宽纵之耶!”行岌惧,逼宣家访妾。宣再从弟思兢于中桥南北多致钱帛募匿妾者,寂无所闻。而宣家每窃议事,则狱中告人辄知揣其家有同谋者。因诈语宣妻曰:“须绢三百疋,雇侠客杀告人。”诘旦,微服伺于台侧。宣有门客,为宣所信,同于子弟。是日,至台,赂阍者通消息。告人遽言:“崔家雇客刺我,请以闻。”台中惊扰。思兢密随门客至天津桥,骂曰:“若陷崔宣,引汝同谋,何路自脱?汝出崔家妾,与汝五百缣,足以归乡成百年计。不然,杀汝必矣!”客悔谢,遂引思兢于告者党,获其妾,宣乃免。旧不着出处,以唐史考之,高宗三女,太宗二十一女,其驸马皆无崔姓。高祖十九女,其驸马有崔恭礼、崔宣庆。传言:宣庆妻馆陶公主,与赵妻常乐公主姊妹也。为寿州刺史,越王贞将举兵,遗书假道,将应之。主进其使,语以勉王“舍生取义”。其后王败,周兴劾与主连谋,皆被杀。然则宣岂宣庆耶?其或诬告,殆以是欤?
àn: xíng jí dāng kù lì rèn shì zhī shí, dú bù shùn zhǐ wàng zú píng rén, suī zài bèi jié zé, yì quán qí suǒ shǒu, gù zú néng biàn wū yě. qí bù jí xú yǒu gōng zhě, wèi néng wú jù ěr. rán qí jù yě, dàn bī xuān jiā fǎng qiè ér yǐ, zé yì hū jù ér shī shǒu zhě, kě bù wèi zhī xián zāi! shǐ yì qí shì, gù bèi yán zhī.
按:行岌当酷吏任事之时,独不顺旨妄族平人,虽再被诘责,亦全其所守,故卒能辨诬也。其不及徐有功者,未能无惧耳。然其惧也,但逼宣家访妾而已,则异乎惧而失守者,可不谓之贤哉!史逸其事,故备言之。
49 zhāng zhuó kuò zì táng zhāng zhuó, wèi hé yáng wèi. yǒu lǚ yuán zhě, wěi zuò cāng dū féng chén shū, dào tiào guān sù. chén bù rèn, yuán jiān zhí, jiǔ bù néng jué. zhuó nǎi qǔ gào dié, kuò liǎng tóu, liú yī zì, wèn yuán:" shì rǔ shū, jí zhù yún shì bú shì, jí zhù yún fēi." yuán zhù yún:" fēi." qù kuò, nǎi shì yuán gào dié, suì jué wǔ xià. yòu qǔ wěi shū kuò zì wèn zhī, yuán zhù yún:" shì." qù kuò, nǎi shì wěi zuò féng chén shū yě, yuán suì fú zuì. jiù bù zháo chū chù.
49、张鷟括字唐张鷟,为河阳尉。有吕元者,伪作仓督冯忱书,盗粜官粟。忱不认,元坚执,久不能决。鷟乃取告牒,括两头,留一字,问元:“是汝书,即注云是;不是,即注云非。”元注云:“非。”去括,乃是元告牒,遂决五下。又取伪书括字问之,元注云:“是。”去括,乃是伪作冯忱书也,元遂服罪。旧不着出处。
àn: zhuó gài yǐ zhī qí wū, ér yù shǐ zhī fú, gù kuò zì yǐ hé qí jiān, wèn shū yǐ zhèng qí tè, sī bù kě yǐn huì yǐ, yì ān dé bù fú hū?
按:鷟盖已知其诬,而欲使之服,故括字以核其奸,问书以正其慝,斯不可隐讳矣,亦安得不服乎?
50 lǐ dé yù hé sēng táng lǐ dé yù, zhèn zhè xī. yǒu gān lù sì zhǔ sēng, sù jiāo gē cháng zhù wù, bèi qián zhī shì sēng méi jīn ruò gān liǎng, yǐn qián shù bèi wèi zhèng, dì xiāng jiāo fù, wén jí zài yān. xīn shòu dài zhě yǐ fú dào qǔ zhī zuì, wèi qióng pò yòng zhī suǒ. dé yù yí qí fēi shí, sēng nǎi sù yuān yuē:" jū sì zhě lè yú zhī shì, jī nián yǐ lái, kōng jiāo fēn liǎng wén shū, qí shí wú jīn yǐ. zhòng rén yǐ mǒu gū lì, bù xiá liú bèi, yù chéng cǐ jǐ zhī." dé yù cè rán yuē:" cǐ bù nán zhī yě." nǎi yǐ dōu zǐ shù chéng, mìng guān lián sēng rù duì, zuò dōu zǐ zhōng, mén jiē xiàng bì, bù dé xiāng jiàn. gè yǔ huáng ní, lìng mó qián hòu jiāo fù xià cì jīn xíng zhuàng, yǐ píng zhèng jù. ér xíng zhuàng jiē bù tóng, yú shì hé qí wū wǎng, yī yī fú zuì. jiù bù zháo chū chù.
50、李德裕劾僧唐李德裕,镇浙西。有甘露寺主僧,诉交割常住物,被前知事僧没金若干两,引前数辈为证,递相交付,文籍在焉。新受代者已服盗取之罪,未穷破用之所。德裕疑其非实,僧乃诉冤曰:“居寺者乐于知事,积年以来,空交分两文书,其实无金矣。众人以某孤立,不狎流辈,欲乘此挤之。”德裕恻然曰:“此不难知也。”乃以兜子数乘,命关连僧入对,坐兜子中,门皆向壁,不得相见。各与黄泥,令模前后交付下次金形状,以凭证据。而形状皆不同,于是劾其诬罔,一一服罪。旧不着出处。
51 dù yà jí shāng táng dù yà, zhèn wéi yáng. yǒu fù mín, fù wáng wèi jǐ, fèng jì mǔ bù yǐ dào. yuán rì, shàng shòu yú mǔ, yīn fù cì shāng yú zi. jì shòu, jiāng yǐn, nǎi yí yǒu dú, fù yú dì ér dì fén, nǎi gòu qí mǔ yuē:" yǐ zhèn shā rén, shàng tiān hé yòu!" mǔ fǔ yīng yuē:" tiān jiàn zài shàng, hé dāng hòu wū!" zhí zhě zhí yì gōng fǔ. yà jí zhī yuē:" ěr shàng mǔ shòu jiǔ cóng hé lái?" yuē:" zhǎng fù zhí jué ér zhì yě."" mǔ cì ěr shāng yòu cóng hé lái?" yuē:" yì zhǎng fù suǒ zhí zhī jué yě."" zhǎng fù wèi shuí?" yuē:" cǐ zi zhī fù yě." yà hē zhī yuē:" dú yīn fù qǐ, nài hé wū mǔ!" suì fēn yú tīng cè hé zhī. nǎi shì fū fù tóng móu, yǐ wū qí mǔ yě. jiù bù zháo chū chù.
51、杜亚诘觞唐杜亚,镇维扬。有富民,父亡未几,奉继母不以道。元日,上寿于母,因复赐觞于子。既受,将饮,乃疑有毒,覆于地而地坟,乃诟其母曰:“以酖杀人,上天何佑!”母拊膺曰:“天鉴在上,何当厚诬!”职者执诣公府。亚诘之曰:“尔上母寿酒从何来?”曰:“长妇执爵而致也。”“母赐尔觞又从何来?”曰:“亦长妇所执之爵也。”“长妇为谁?”曰:“此子之妇也。”亚诃之曰:“毒因妇起,奈何诬母!”遂分于厅厕劾之。乃是夫妇同谋,以诬其母也。旧不着出处。
àn: biàn wū zhī shù, huò yǐ wù zhèng qí tè, lǐ dé yù yǔ ní mó jīn shì yě huò yǐ shì hé qí jiān, dù yà jí shāng hé zhèn shì yě: cǐ jiē qí zhèng ér bù jué zhě yě.
按:辨诬之术,或以物正其慝,李德裕与泥模金是也;或以事核其奸,杜亚诘觞劾酖是也:此皆其正而不谲者也。
52 wǔ xíng dé biàn yán xuē jū zhèng yī shì fù wǔ xíng dé zhī shǒu luò jīng yě, guó jiā fāng shè yán fǎ, yǒu néng zhuō huò yī jīn yǐ shàng zhě, bì jiā hòu shǎng. shí bù chěng zhī tú, wǎng wǎng yǐ sī yán zhōng rén zhě. cháng yǒu cūn tóng, fù cài rù chéng. tú zhōng, zhí yī ní zì hé yáng lái, yǔ zhī xié xíng. qù chéng jìn, ní zhé xiān rù. jì ér, mén sī sōu yuè, yú cài lán zhōng huò yán shù jīn, suì xì zhī yǐ yì fǔ. xíng dé qǔ qí yán shì zhī, guǒ yǐ bái xiāo shǒu pà zǐ, ér lóng shè zhī qì xí rén, jīng yuē:" wú shì cūn tóng, bì yī bǎi jié, lán lǚ zhī shèn zhě yě. qǐ yǒu xūn xiāng pà zǐ? bì shì jiān rén wéi zhī ěr." yīn wèn yuē:" rǔ lí jiā yǐ lái, yǔ hé rén tóng tú?" cūn tóng yǐ shí duì. xíng dé wén zhī, xǐ yuē:" wú zhī zhī yǐ. cǐ bì tiān nǚ sì ní yǔ mén sī jì xìng yǐ qiú shǎng yě." suì wèn qí zhuàng, mìng qīn xìn bǔ zhī, jí rì ér huò. qí shì guǒ lián mén sī, ér cūn tóng huò miǎn. zì shì guān lì wèi fú ér bù gǎn qī, jīng shī sù rán. xiān shì, xíng dé yǐ cǎi xīn wèi yè, qì xióng lì zhuàng, yī gǔ zhī xīn, kě yǐ jǐn fù. zhì huī xià, pān lín fù yì, suì zhì fù guì, rán tīng sòng shén fēi suǒ zhǎng. zhì shì míng biàn rú cǐ, lùn zhě yì zhī.
52、武行德辨盐(薛居正一事附)武行德之守洛京也,国家方设盐法,有能捉获一斤以上者,必加厚赏。时不逞之徒,往往以私盐中人者。常有村童,负菜入城。途中,值一尼自河阳来,与之偕行。去城近,尼辄先入。既而,门司搜阅,于菜篮中获盐数斤,遂系之以诣府。行德取其盐视之,裹以白绡手帕子,而龙麝之气袭人,惊曰:“吾视村童,弊衣百结,蓝缕之甚者也。岂有薰香帕子?必是奸人为之耳。”因问曰:“汝离家以来,与何人同途?”村童以实对。行德闻之,喜曰:“吾知之矣。此必天女寺尼与门司冀幸以求赏也。”遂问其状,命亲信捕之,即日而获。其事果连门司,而村童获免。自是官吏畏服而不敢欺,京师肃然。先是,行德以采薪为业,气雄力壮,一谷之薪,可以尽负。置麾下,攀鳞附翼,遂至富贵,然听讼甚非所长。至是明辨如此,论者异之。
àn: xuē jū zhèng chéng xiàng, hàn gàn yòu zhōng wèi kāi fēng fǔ pàn guān shí, lì yǒu gào mín yǐ yán mào fǎ zhě, yù jù, dāng sǐ. jū zhèng yí zhī, zhào jí qí zhuàng, nǎi shì yǒu hàn yǐ yán wū zhī yě. dài bǔ jù fú, jí dǐ lì fǎ. yǔ xíng dé shì pō xiāng lèi yǐ. bǐ yǐ xī shǎng ér rán, cǐ yǐ shì hàn ér rán, jiē néng biàn míng qí wū zhě, wéi zài shēn chá qí shì yě. èr shì bìng jiàn běn chuán.
按:薛居正丞相,汉干佑中为开封府判官时,吏有告民以盐冒法者,狱具,当死。居正疑之,召诘其状,乃是有憾以盐诬之也。逮捕具服,即抵吏法。与行德事颇相类矣。彼以希赏而然,此以释憾而然,皆能辨明其诬者,唯在深察其事也。二事并见本传。
53 zhāng bǎo yōng xuě yuān zhāng bǎo yōng xíng bù wèi hú běi zhuǎn yùn shǐ shí, hàn yáng lǐ mín fàn chá, zhī jūn luò yǔ jīng wū qí hàn xún jiǎn, èr shí rén fǎ dāng sǐ, bǎi yú rén dāng cóng zuò. bǎo yōng qīn wǎng lǜ zhī, suì míng qí wū. shǒu dé bù sǐ, cóng zhě jiē shì. jiàn zēng gǒng shè rén suǒ zhuàn shén dào bēi.
53、张保雍雪冤张保雍刑部为湖北转运使时,汉阳俚民贩茶,知军骆与京诬其捍巡检,二十人法当死,百余人当从坐。保雍亲往虑之,遂明其诬。首得不死,从者皆贳。见曾巩舍人所撰神道碑。
àn: wū rén dà pì, bì bù tú rán, huò yǐ xī shǎng, huò yǐ shì hàn, sī bù rén zāi! yí hū bǎo yōng lì wèi biàn xuě yě.
按:诬人大辟,必不徒然,或以希赏,或以释憾,斯不仁哉!宜乎保雍力为辨雪也。
54 wáng cháng jí shàng yán jiāng nán tí diǎn xíng yù wáng cháng jí děng yán: nán ān jūn shàng yóu xiàn sēng fǎ duān shǒu gōng, fèn yú rén suǒ yú zhí, wū yǐ xíng jié, lù xiàn xū, jí qí bǎo, yǎn bǔ qí jiā, sì rén zāo shā, sān rén bèi shāng, yǐ shā huò jié zéi gào yú guān. xiàn wèi yàn shī, shòu qiú, yǐn qí mí fù zhī jī. xiàn lìng fù shì, lǎo mào, yòu wèi diǎn lì suǒ wǎng. běn jūn hé dé shí, sēng jiē zuò sǐ, yú dāng yuán shè. qíng lǐ jù dù, yǐ qí zhuàng wén. zhào: xiàn wèi zhàng jí, pèi dào zhōu yá qián xiàn lìng biǎn wén xué cān jūn yú pèi guǎng nán zhě shí wǔ rén. yǐ sēng sī tián gěi yú zhě jiā. jiàn xiáng fú jiǔ nián zhào lìng. àn: sēng wū yú zhě, běn fēi nàn biàn, yōng lì màn bù xǐng chá, jiān lì xiāng yǔ wèi shì, gù rú cǐ ěr. zhǎng jí hé zhèng qí zuì, suī yǐ wú jí, rán yóu yù yú zòng è bù zhì. tè zhe yú piān, shù kě jiàn yě.
54、王长吉上言江南提点刑狱王长吉等言:南安军上犹县僧法端、守肱,忿渔人索鱼直,诬以行劫,赂县胥,集耆保,掩捕其家,四人遭杀,三人被伤,以杀获劫贼告于官。县尉验尸,受赇,隐其縻缚之迹。县令覆视,老眊,又为典吏所罔。本军劾得实,僧皆坐死,余当原赦。情理巨蠹,以其状闻。诏:县尉杖脊,配道州衙前;县令贬文学参军;余配广南者十五人。以僧私田给渔者家。见祥符九年诏令。按:僧诬渔者,本非难辨,庸吏漫不省察,奸吏相与为市,故如此耳。长吉劾正其罪,虽已无及,然犹愈于纵恶不治。特着于篇,庶可鉴也。
55 wáng zhēn wèn shāng jiǎ chāng líng yī shì fù wáng zhēn jiàn yì zhī fú zhōu shí, mǐn rén yù bào chóu, huò xiān shí yě gě ér hòu dòu, jí sǐ qí jiā, suì wū gào zhī. zhēn wèn:" suǒ shāng guǒ zhì mìng yé?" lì chí yàn zhuàng yuē:" shāng wú shén yě." zhēn yǐ wéi yí. fǎn xùn gào zhě, nǎi dé qí shí.
55、王臻问伤(贾昌龄一事附)王臻谏议知福州时,闽人欲报仇,或先食野葛而后斗,即死其家,遂诬告之。臻问:“所伤果致命耶?”吏持验状曰:“伤无甚也。”臻以为疑。反讯告者,乃得其实。
àn: jiǎ chāng líng shǎo qīng, chū wèi ráo zhōu fú liáng wèi. qí sú qīng sǐ, yú rén yǒu yuàn, wǎng wǎng xiān shí yě gě, yǐ wū yuàn zhě. chāng líng zhé néng biàn jiū zhī, yǔ zhēn wèn shāng lèi yǐ. shì jiē shēn chá zhě yě.
按:贾昌龄少卿,初为饶州浮梁尉。其俗轻死,与人有怨,往往先食野葛,以诬怨者。昌龄辄能辨究之,与臻问伤类矣。是皆深察者也。
56 qián wéi jì gěi shí qián wéi jì liú hòu, zhī jiàng zhōu. mín yǒu tiáo sāng zhě, dào qiáng duó zhī bù néng dé, nǎi zì zhuó qí yòu bì, wū yǐ shā rén. guān sī mò néng biàn. wéi jì yǐn wèn, miàn gěi yǐ shí, ér dào yǐ zuǒ shǒu jǔ bǐ zhù, yīn yǔ zhī yuē:" tā rén xíng rèn, zé shàng zhòng xià qīng. jīn xià zhòng shàng qīng, zhèng yòng zuǒ shǒu shāng yòu bì yě." wū zhě yǐn fú. yǐ shàng sān shì, bìng jiàn běn chuán.
56、钱惟济给食钱惟济留后,知绛州。民有条桑者,盗强夺之不能得,乃自斫其右臂,诬以杀人。官司莫能辨。惟济引问,面给以食,而盗以左手举匕箸,因语之曰:“他人行刃,则上重下轻。今下重上轻,正用左手伤右臂也。”诬者引服。已上三事,并见本传。
àn: cǐ yǐ qí shāng xià zhòng shàng qīng, zhī wèi zì yòng rèn yǐ. dàn yí zài yòu bì, gù gěi zhī shí yǐ yàn qí shǒu, ér wū zhuàng zhuó rán, bǐ ān dé bù fú yé!
按:此以其伤下重上轻,知为自用刃矣。但疑在右臂,故给之食以验其手,而诬状灼然,彼安得不服耶!
57 fāng xié shū míng fāng xié dà qīng wèi yù shǐ tái tuī zhí guān shí, lǐ zhōu táo zú yǔ fù mín yǒu chóu, wū yǐ suì shā rén shí èr jì mó shén. dài bǔ xì yù, ér jiǔ bù jué, zhào xié jiù jū zhī. xié mìng gào rén shū suǒ shā zhǔ míng, xún fǎng kǎo yàn, shàng duō wú yàng, shì suì biàn bái. jiàn tiān shèng míng chén chuán.
57、方偕疏名方偕大卿为御史台推直官时,澧州逃卒与富民有仇,诬以岁杀人十二祭磨神。逮捕系狱,而久不决,诏偕就鞫之。偕命告人疏所杀主名,寻访考验,尚多无恙,事遂辨白。见天圣名臣传。
àn: wáng guī chéng xiàng zhuàn táng jiè cān zhèng mù zhì yán: jiè wèi yuè zhōu yuán jiāng lìng. zhōu mín lǐ shì yǒu zī jù, lì shù yǐ shì dòng zhī, jì bù yàn suǒ qiú, nǎi yán qí jiā suì shā rén cí guǐ. huì zhī zhōu shì mèng hé xǐ kè shēn, xī bǔ xì lǐ shì jiā wú shào zhǎng, bàng chī jiǔ, mò fú. yǐ jiè zhì xiàn yǒu néng míng, mìng gèng xùn zhī. jiè àn hé wú tā zhuàng. hé nù, yǐ qí shì wén cháo tíng. zhào qiǎn diàn zhōng shì yù shǐ fāng xié, xǐ qí yù yú lǐ zhōu. yǐ ér, bù yì jiè suǒ hé. qí hòu zhōu lì jiē zuò zuì qù, xié yǐ huó sǐ zhě dé guān. jiè zhōng bù zì yán. cǐ yǔ zhāng pín yàn zhì wěi quàn, ér huáng mèng sōng zhuó yòng lèi yǐ. jiē dǔ hòu jūn zǐ yě. pín shì jiàn chá jiān mén.
按:王圭丞相撰唐介参政墓志言:介为岳州沅江令。州民李氏有赀钜,吏数以事动之,既不厌所求,乃言其家岁杀人祠鬼。会知州事孟合喜刻深,悉捕系李氏家无少长,榜笞久,莫伏。以介治县有能名,命更讯之。介按劾无他状。合怒,以其事闻朝廷。诏遣殿中侍御史方偕,徙其狱于澧州。已而,不异介所劾。其后州吏皆坐罪去,偕以活死者得官。介终不自言。此与章频验治伪券,而黄梦松擢用类矣。皆笃厚君子也。频事见察奸门。
rán zé wū gào zhě fēi lǐ zhōu táo zú, ér fù mín nǎi yuè zhōu rén, tè xǐ qí yù yú lǐ zhōu jū zhī ěr. qiě xié shì shí bù wéi tuī zhí guān yě. míng chén chuán suǒ shū, bù ruò cǐ zhì běn mò xiáng bèi, dài wèi dé qí shí yú? wéi shǐ gào rén jù shū zhǔ míng, biàn wū zhī shù, yǒu zú qǔ zhě, gù tè zhe zhī.
然则诬告者非澧州逃卒,而富民乃岳州人,特徙其狱于澧州鞫之耳。且偕是时不为推直官也。名臣传所书,不若此志本末详备,殆未得其实欤?惟使告人具疏主名,辨诬之术,有足取者,故特着之。
58 dù yǎn àn wū lǐ hóng yī shì fù dù yǎn chéng xiàng tí diǎn hé dōng xíng yù shí, gāo jì shēng zhī shí zhōu, wèi qí pū suǒ gào, yún yǔ xī hé fān bù móu pàn. bǔ xì shù bǎi rén, jiǔ bù jué. zhào yǎn fù àn, dé pū wū zhuàng, zú lùn shā zhī.
58、杜衍按诬(李纮一事附)杜衍丞相提点河东刑狱时,高继升知石州,为其仆所告,云与西河蕃部谋叛。捕系数百人,久不决。诏衍覆案,得仆诬状,卒论杀之。
àn: lǐ hóng lóng xué wèi diàn zhōng shì yù shǐ shí, huáng chéng sī zú yǒu gào gǔ rén wèi qì dān cì shì zhě. bǔ xì qǐ dà yù. gèng zhào hóng xùn zhī, jǐn dé qí yuān zhuàng, gào zhě suì fú gū. pō yì lèi cǐ. wū gào rén zuì, fǎ dāng fǎn zuò. gǒu fēi míng chá, qǐ néng rán yé? yǐ shàng èr shì, bìng jiàn běn chuán.
按:李纮龙学为殿中侍御史时,皇城司卒有告贾人为契丹刺事者。捕系起大狱。更诏纮讯之,尽得其冤状,告者遂伏辜。颇亦类此。诬告人罪,法当反坐。苟非明察,岂能然耶?已上二事,并见本传。
59 chéng kān dé móu chéng kān xuān huī, zhī chù zhōu. mín yǒu jī wèi chóu zhě, yī rì, zhū zǐ sī wèi qí mǔ yuē:" jīn mǔ lǎo qiě bìng, kǒng bù dé gèng shòu, qǐng yǐ mǔ sǐ bào chóu." nǎi shā qí mǔ, zhì chóu rén zhī mén, ér sù yú guān. chóu zhě bù néng zì míng, ér kān yí zhī. liáo shǔ jiē yán lǐ wú zú yí, kān yuē:" shā rén ér zhì qí mén, fēi kě yí yé?" nǎi qīn hé zhì, jù dé běn móu. jiàn wáng guī chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì.
59、程戡得谋程戡宣徽,知处州。民有积为仇者,一日,诸子私谓其母曰:“今母老且病,恐不得更寿,请以母死报仇。”乃杀其母,置仇人之门,而诉于官。仇者不能自明,而戡疑之。僚属皆言理无足疑,戡曰:“杀人而置其门,非可疑耶?”乃亲劾治,具得本谋。见王圭丞相所撰墓志。
60 sū huàn yí jiān lù guǎng yī shì fù sū huàn láng zhōng zhī héng zhōu shí, lěi yáng mín wèi dào suǒ shā, ér dào bù huò. wèi zhí yī rén, zhǐ wèi dào. huàn chá ér yí zhī, wèn suǒ cóng dé, yuē:" gōng shǒu jiàn xuè yī cǎo zhōng, hū qí chái shì zhī, dé qí rén yǐ xiàn." huàn yuē:" gōng shǒu jiàn xuè yī, dāng zì qǔ zhī yǐ wéi gōng, shàng hé hū tā rén? cǐ bì wèi jiān." xùn zhī ér fú. tā rì, guǒ dé zhēn dào. jiàn sū zhé mén xià suǒ zhuàn mù zhì.
60、苏涣疑奸(陆广一事附)苏涣郎中知衡州时,耒阳民为盗所杀,而盗不获。尉执一人,指为盗。涣察而疑之,问所从得,曰:“弓手见血衣草中,呼其侪视之,得其人以献。”涣曰:“弓手见血衣,当自取之以为功,尚何呼他人?此必为奸。”讯之而服。他日,果得真盗。见苏辙门下所撰墓志。
àn: biàn wū zhě huò yǐ qíng lǐ chá zhī, chéng kān shì yě huò yǐ cí lǐ chá zhī, sū huàn shì yě: jiē kě wèi zhī míng yǐ.
按:辨诬者或以情理察之,程戡是也;或以辞理察之,苏涣是也:皆可谓之明矣。
rán lù guǎng xiào lǐ zhī dǎo jiāng xiàn shí, dào tú mín jiā, wèi wū yī rén, zhí yǐ yì xiàn. guǎng shì ér yán yuē:" fēi yě." shì zhī. wèi lì zhēng, zhòng yì yí, zhōng bù tīng. hòu guǒ huò zhēn dào. jiàn wáng ān shí chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì. cǐ hé yǐ zhī zhī? gài guǎng néng bù ěr mù, chá mín shì, ér xiān zhī wèi suǒ zhí fēi dào, zé bù bì rú huàn wèn suǒ cóng de yě. zhòng jì mò xiǎo, gù yì yí yān. zhì yú huò zhēn dào zhōng bù yǐ yǔ rén, gài bù ěr mù chá mín shì zhě, bù kě shǐ zhòng jiē zhī yě.
然陆广校理知导江县时,盗屠民家,尉诬一人,执以诣县。广视而言曰:“非也。”释之。尉力争,众亦疑,终不听。后果获真盗。见王安石丞相所撰墓志。此何以知之?盖广能布耳目,察民事,而先知尉所执非盗,则不必如涣问所从得也。众既莫晓,故亦疑焉。至于获真盗终不以语人,盖布耳目、察民事者,不可使众皆知也。
61 guō quàn lǐ wū guō quàn jǐ shì tōng pàn lái zhōu shí, yǒu mín wèi chóu rén suǒ wū, zuì dāng sǐ, lì shòu qiú qiě fù zhì. quàn wèi biàn lǐ dé miǎn, mín jiā huà qí xiàng ér shēng cí zhī. jiàn běn chuán.
61、郭劝理诬郭劝给事通判莱州时,有民为仇人所诬,罪当死,吏受赇且傅致。劝为辨理得免,民家画其像而生祠之。见本传。
62 kòu píng gèng xùn kòu píng shǎo qīng, zhī huái yáng jūn. shǐ zhì, huì yù yǒu xì qiú, dāng shū sǐ. yí wèi dé shí, ér gèng xùn zhī, guǒ wèi lì suǒ wū. qiú qiě shì, lì jǐn dé jiǎn sǐ. zhòng xiāng jiè chì, bù gǎn wéi qī. jiàn wáng guī chéng xiàng suǒ zhuàn mù zhì. àn: quàn yǔ píng suǒ yǐ biàn wū, bù dé zhī qí cí, zé dé zhī qí qíng yě. míng kě zhī yǐ! shì gù zào wū zhě jù yān, bèi wū zhě huái yān, jiē qí jìn xīn chá yù zhī xiào yě.
62、寇平更讯寇平少卿,知淮阳军。始至,会狱有系囚,当殊死。疑未得实,而更讯之,果为吏所诬。囚且释,吏仅得减死。众相戒敕,不敢为欺。见王圭丞相所撰墓志。按:劝与平所以辨诬,不得之其辞,则得之其情也。明可知矣!是故造诬者惧焉,被诬者怀焉,皆其尽心察狱之效也。
63 dān mèng yáng jū zāng dān mèng yáng dà qīng wèi yù shǐ tái tuī zhí guān shí, yǒu yǐ zāng wū jiāng nán zhuǎn yùn shǐ lǚ chāng líng zhě, zhōng chéng zhāng biàn yì yán zhī. lèi jū bù chéng, zhào mèng yáng yǐ zhì yù àn zhì. mèng yáng suī yù shǐ shǔ, bù ā zhǎng, ér zú zhí zhī. yīn qǐng bì, dé zhī pú zhōu. jiàn běn chuán.
63、单孟阳鞫赃单孟阳大卿为御史台推直官时,有以赃诬江南转运使吕昌龄者,中丞张昪亦言之。累鞫不承,诏孟阳以制狱案治。孟阳虽御史属,不阿长,而卒直之。因请避,得知濮州。见本传。
64 bì zhòng yóu àn jié bì zhòng yóu dài fū tí diǎn hé dōng xíng yù shí, hán zhěn chéng xiàng chū zhèn tài yuán, jiā nú hú tóng zì chén, yǒu zú piāo jié qí yī fú yú huáng táng zhī cè. nù yǐ fù lì, jiāng qíng pèi zhī. zhòng yóu wèi:" xiǎo tóng yī fú xiān báo, ér piāo jié yú dà shuài gù xiāng zhī yǔ xià, fēi rén qíng yě." yì lì àn zhì, qí wū nǎi biàn. jiàn chén tián zhí gé suǒ zhuàn mù zhì.
64、毕仲游案劫毕仲游大夫提点河东刑狱时,韩缜丞相出镇太原,家奴胡童自陈,有卒剽劫其衣服于黄堂之侧。怒以付吏,将黥配之。仲游谓:“小童衣服鲜薄,而剽劫于大帅、故相之宇下,非人情也。”易吏案治,其诬乃辨。见陈恬直阁所撰墓志。
àn: wū yǒu nán zhī zhě, yǒu yì zhī zhě. zhì bù zú, zé yǒu suǒ huò, ér yú nán zhī zhě bù néng biàn yǐ yǒng bù zú, zé yǒu suǒ jù, ér yú yì zhī zhě bù gǎn biàn yǐ. gǒu bù néng biàn, yì xī zú zé. ruò bù gǎn biàn, sī shí kě zuì. mèng yáng zhī jū zāng, bù ā zhōng chéng yì zhòng yóu zhī àn jié, bù bì dà shuài nù: suǒ wèi yǒng yú yì zhě yě. 65 wèi tāo qiú shí jǐng dé yì zú yī shì fù wèi tāo cháo fèng, zhī yí zhōu zhěng xiàn. liǎng chóu dòu ér shāng, jué qiǎn, ér shāng zhě sǐ. tāo qiú qí gù ér wèi dé, sǐ zhě zi sù yú jiān sī. jiān sī nù, yǒu è yǔ. tāo tàn yuē:" guān kě duó, ér qiú bù kě shā." hòu dé qí shí: shì xī bà guī, qí jí mén, zhuì ér sǐ. lín zhèng jì míng, qí wū nǎi biàn. jiàn chén shī dào zhèng zì suǒ zhuàn mù zhì. àn: cǐ gài sǐ zhě zi yīn qí cháng dòu yǐ wū qí chóu rén yě. fū dòu ér jí jué zhě, shāng bù zhì shén, fǎ wú bǎo gū, jīn nǎi wū qí shāng ér sǐ yě. qiě gū xiàn nèi sǐ, ruò yǒu tā gù, wéi zuò shāng zuì, bǐ qí ér zhuì shì tā gù yě, kě jiàn qí shāng bù yīng bǎo gū yě. tāo néng qiú dé qí shí, biàn míng qí wū, kě wèi jìn xīn yǐ.
按:诬有难知者,有易知者。智不足,则有所惑,而于难知者不能辨矣;勇不足,则有所惧,而于易知者不敢辨矣。苟不能辨,亦奚足责。若不敢辨,斯实可罪。孟阳之鞫赃,不阿中丞意;仲游之案劫,不避大帅怒:所谓勇于义者也。65魏涛求实(景德驿卒一事附)魏涛朝奉,知沂州氶县。两仇斗而伤,决遣,而伤者死。涛求其故而未得,死者子诉于监司。监司怒,有恶语。涛叹曰:“官可夺,而囚不可杀。”后得其实:是夕罢归,骑及门,坠而死。邻证既明,其诬乃辨。见陈师道正字所撰墓志。 按:此盖死者子因其常斗以诬其仇人也。夫斗而即决者,伤不致甚,法无保辜,今乃诬其伤而死也。且辜限内死,若有他故,唯坐伤罪,彼骑而坠是他故也,可见其伤不应保辜也。涛能求得其实,辨明其诬,可谓尽心矣。
jǐng dé jiān, yǒu xiàn xū zuì, yǔ yì zú xiāng ōu. yè guī, xū pū yú lù. huò yǐ gào zú, dì hán kǒng jiāng sǐ. zú wǎng shì zhī, zé yǐ sǐ yǐ. lǐ xū zhí sòng guān, yǐ wéi ōu shā rén, qí shí hán dòng sǐ yě. zú zhī mǔ sù yú zhōu, yòu sù yú cháo, jiē fǎn dé zuì. zhēn zōng yǐ cǐ yù zǎi chén, lìng jǐn zé xíng yù zhī guān.
景德间,有县胥醉,与驿卒相殴。夜归,胥仆于路。或以告卒,地寒恐僵死。卒往视之,则已死矣。里胥执送官,以为殴杀人,其实寒冻死也。卒之母诉于州,又诉于朝,皆反得罪。真宗以此谕宰臣,令谨择刑狱之官。
ruò dòu shāng zhě bù yù wèi tāo, zé yì zú hé yǐ yì zāi? qí néng jìn xīn, yì zú wèi xián yě.
若斗伤者不遇魏涛,则驿卒何以异哉?其能尽心,亦足为贤也。