jīng
【經】
yuán nián chūn, wáng zhēng yuè, gōng jí wèi.
元年春,王正月,公即位。
chǔ zi chén hóu suí hóu xǔ nán wéi cài.
楚子、陳侯、隨侯、許男圍蔡。
xī shǔ shí jiāo niú, gǎi bo niú.
鼷鼠食郊牛,改卜牛。
xià sì yuè xīn sì, jiāo.
夏四月辛巳,郊。
qiū, qí hóu wèi hóu fá jìn.
秋,齊侯、衛侯伐晉。
dōng, zhòng sūn hé jì shuài shī fá zhū.
冬,仲孫何忌帥師伐邾。
chuán
【傳】
yuán nián chūn, chǔ zi wéi cài, bào bó jǔ yě. lǐ ér zāi, guǎng zhàng gāo bèi. fū tún zhòu yè jiǔ rì, rú zi xī zhī sù. cài rén nán nǚ yǐ biàn, shǐ jiāng yú jiāng rǔ zhī jiān ér hái. cài yú shì hū qǐng qiān yú wú.
元年春,楚子圍蔡,報伯舉也。里而栽,廣丈高倍。夫屯晝夜九日,如子西之素。蔡人男女以辨,使疆於江、汝之間而還。蔡於是乎請遷於吳。
wú wáng fū chāi bài yuè yú fū jiāo, bào zuì lǐ yě. suì rù yuè. yuè zi yǐ jiǎ dùn wǔ qiān, bǎo yú huì jī. shǐ dài fū zhǒng yīn wú dà zǎi pǐ yǐ xíng chéng, wú zi jiāng xǔ zhī. wǔ yuán yuē: bù kě. chén wén shù dé mò rú zī, qù jí mò rú jǐn. xī yǒu guò jiāo shā zhēn guàn yǐ fá zhēn chā tú, miè xià hòu xiāng. hòu chā tú fāng shēn, táo chū zì dòu, guī yú yǒu réng, shēng shào kāng yān, wèi réng mù zhèng. jì jiāo, néng jiè zhī. jiāo shǐ jiāo qiú zhī, táo bèn yǒu yú, wèi zhī páo zhèng, yǐ chú qí hài. yú sī yú shì qī zhī yǐ èr yáo, ér yì zhū lún. yǒu tián yī chéng, yǒu zhòng yī lǚ, néng bù qí dé, ér zhào qí móu, yǐ shōu xià zhòng, fǔ qí guān zhí. shǐ nǚ ài dié jiāo, shǐ jì zhù yòu yì, suì miè guò gē, fù yǔ zhī jī. sì xià pèi tiān, bù shī jiù wù. jīn wú bù rú guò, ér yuè dà yú shào kāng, huò jiāng fēng zhī, bù yì nán hū. jù jiàn néng qīn ér wù shī, shī bù shī rén, qīn bù qì láo, yǔ wǒ tóng rǎng ér shì wèi chóu chóu, yú shì hū kè ér fú qǔ, jiāng yòu cún zhī, wéi tiān ér zhǎng kòu chóu, hòu suī huǐ zhī, bù kě shí yǐ. jī zhī shuāi yě, rì kě qí yě. jiè zài mán yí, ér zhǎng kòu chóu, yǐ shì qiú bó, bì bù xíng yǐ. fú tīng. tuì ér gào rén yuē: yuè shí nián shēng jù, ér shí nián jiào xùn, èr shí nián zhī wài, wú qí wèi zhǎo hū! sān yuè, yuè jí wú píng. wú rù yuè, bù shū, wú bù gào qìng, yuè bù gào bài yě.
吳王夫差敗越於夫椒,報槜李也。遂入越。越子以甲楯五千,保於會稽。使大夫種因吳大宰嚭以行成,吳子將許之。伍員曰:「不可。臣聞樹德莫如滋,去疾莫如盡。昔有過澆殺斟灌以伐斟[插圖],滅夏後相。後[插圖]方娠,逃出自竇,歸於有仍,生少康焉,為仍牧正。惎澆,能戒之。澆使椒求之,逃奔有虞,為之庖正,以除其害。虞思於是妻之以二姚,而邑諸綸。有田一成,有眾一旅,能布其德,而兆其謀,以收夏眾,撫其官職。使女艾諜澆,使季杼誘豷,遂滅過、戈,復禹之績。祀夏配天,不失舊物。今吳不如過,而越大於少康,或將豐之,不亦難乎。句踐能親而務施,施不失人,親不棄勞,與我同壤而世為仇讎,於是乎克而弗取,將又存之,違天而長寇讎,後雖悔之,不可食已。姬之衰也,日可俟也。介在蠻夷,而長寇讎,以是求伯,必不行矣。」弗聽。退而告人曰:「越十年生聚,而十年教訓,二十年之外,吳其為沼乎!」三月,越及吳平。吳入越,不書,吳不告慶,越不告敗也。
xià sì yuè, qí hóu wèi hóu jiù hán dān, wéi wǔ lù.
夏四月,齊侯、衛侯救邯鄲,圍五鹿。
wú zhī rù chǔ yě, shǐ zhào chén huái gōng. huái gōng cháo guó rén ér wèn yān, yuē: yù yǔ chǔ zhě yòu, yù yǔ wú zhě zuǒ. chén rén cóng tián, wú tián cóng dǎng. féng huá dāng gōng ér jìn, yuē: chén wén guó zhī xìng yě yǐ fú, qí wáng yě yǐ huò. jīn wú wèi yǒu fú, chǔ wèi yǒu huò. chǔ wèi kě qì, wú wèi kě cóng. ér jìn, méng zhǔ yě, ruò yǐ jìn cí wú, ruò hé? gōng yuē: guó shèng jūn wáng, fēi huò ér hé? duì yuē: guó zhī yǒu shì duō yǐ, hé bì bù fù. xiǎo guó yóu fù, kuàng dà guó hū? chén wén guó zhī xìng yě, shì mín rú shāng, shì qí fú yě. qí wáng yě, yǐ mín wèi tǔ jiè, shì qí huò yě. chǔ suī wú dé, yì bù ài shā qí mín. wú rì bì yú bīng, bào gǔ rú mǎng, ér wèi jiàn dé yān. tiān qí huò zhě zhèng xùn chǔ yě! huò zhī shì wú, qí hé rì zhī yǒu? chén hóu cóng zhī. jí fū chāi kè yuè, nǎi xiū xiān jūn zhī yuàn.
吳之入楚也,使召陳懷公。懷公朝國人而問焉,曰:「欲與楚者右,欲與吳者左。」陳人從田,無田從黨。逢滑當公而進,曰:「臣聞國之興也以福,其亡也以禍。今吳未有福,楚未有禍。楚未可棄,吳未可從。而晉,盟主也,若以晉辭吳,若何?」公曰:「國勝君亡,非禍而何?」對曰:「國之有是多矣,何必不復。小國猶復,況大國乎?臣聞國之興也,視民如傷,是其福也。其亡也,以民為土芥,是其禍也。楚雖無德,亦不艾殺其民。吳日敝於兵,暴骨如莽,而未見德焉。天其或者正訓楚也!禍之適吳,其何日之有?」陳侯從之。及夫差克越,乃修先君之怨。
qiū bā yuè, wú qīn chén, xiū jiù yuàn yě.
秋八月,吳侵陳,修舊怨也。
qí hóu wèi hóu huì yú gān hóu, jiù fàn shì yě. shī jí qí shī wèi kǒng yǔ xiān yú rén fá jìn, qǔ jí pú.
齊侯、衛侯會於乾侯,救范氏也。師及齊師、衛孔圉、鮮虞人伐晉,取棘蒲。
wú shī zài chén, chǔ dài fū jiē jù, yuē: hé lú wéi néng yòng qí mín, yǐ bài wǒ yú bǎi jǔ. jīn wén qí sì yòu shén yān. jiāng ruò zhī hé? zi xī yuē: èr sān zi xù bù xiāng mù, wú huàn wú yǐ. xī hé lú shí bù èr wèi, jū bù chóng xí, shì bù chóng tán, qì bù tóng lòu, gōng shì bù guān, zhōu chē bù shì, yī fú cái yòng, zé bù qǔ fèi. zài guó, tiān yǒu zāi lì, qīn xún gū guǎ, ér gòng qí fá kùn. zài jūn, shú shí zhě fēn, ér hòu gǎn shí. qí suǒ cháng zhě, zú chéng yǔ yān. qín xù qí mín ér yǔ zhī láo yì, shì yǐ mín bù bà láo, sǐ zhī bù kuàng. wú xiān dài fū zi cháng yì zhī, suǒ yǐ bài wǒ yě. jīn wén fū chāi cì yǒu tái xiè bēi chí yān, sù yǒu fēi qiáng pín yù yān. yī rì zhī xíng, suǒ yù bì chéng, wán hǎo bì cóng. zhēn yì shì jù, guān lè shì wù, shì mín rú chóu, ér yòng zhī rì xīn. fū xiān zì bài yě yǐ, ān néng bài wǒ?
吳師在陳,楚大夫皆懼,曰:「闔廬惟能用其民,以敗我於柏舉。今聞其嗣又甚焉。將若之何?」子西曰:「二三子恤不相睦,無患吳矣。昔闔廬食不二味,居不重席,室不崇壇,器不彤鏤,宮室不觀,舟車不飾,衣服財用,擇不取費。在國,天有菑癘,親巡孤寡,而共其乏困。在軍,熟食者分,而後敢食。其所嘗者,卒乘與焉。勤恤其民而與之勞逸,是以民不罷勞,死知不曠。吾先大夫子常易之,所以敗我也。今聞夫差次有台榭陂池焉,宿有妃嬙嬪御焉。一日之行,所欲必成,玩好必從。珍異是聚,觀樂是務,視民如讎,而用之日新。夫先自敗也已,安能敗我?」
dōng shí yī yuè, jìn zhào yāng fá zhāo gē.
冬十一月,晉趙鞅伐朝歌。