jīng
【經】

shí yǒu wǔ nián chūn, wáng zhēng yuè, gōng rú qí.
十有五年春，王正月，公如齊。

chǔ rén fá xú.
楚人伐徐。

sān yuè, gōng huì qí hóu sòng gōng chén hóu wèi hóu zhèng bó xǔ nán cáo bó, méng yú mǔ qiū, suì cì yú kuāng. gōng sūn áo shuài shī jí zhū hóu zhī dài fū jiù xú.
三月，公會齊侯、宋公、陳侯、衛侯、鄭伯、許男、曹伯，盟於牡丘，遂次於匡。公孫敖帥師及諸侯之大夫救徐。

xià wǔ yuè, rì yǒu shí zhī.
夏五月，日有食之。

qiū qī yuè, qí shī cáo shī fá lì.
秋七月，齊師、曹師伐厲。

bā yuè, zhōng.
八月，螽。

jiǔ yuè, gōng zhì zì huì. jì jī guī yú zēng.
九月，公至自會。季姬歸於鄫。

jǐ mǎo huì, zhèn yí bó zhī miào.
己卯晦，震夷伯之廟。

dōng, sòng rén fá cáo.
冬，宋人伐曹。

chǔ rén bài xú yú lóu lín.
楚人敗徐於婁林。

shí yǒu yī yuè rén xū, jìn hóu jí qín bó zhàn yú hán. huò jìn hóu.
十有一月壬戌，晉侯及秦伯戰於韓。獲晉侯。

chuán
【傳】

shí wǔ nián chūn, chǔ rén fá xú, xú jí zhū xià gù yě. sān yuè, méng yú mǔ qiū, xún kuí qiū zhī méng, qiě jiù xú yě. mèng mù bó shuài shī jí zhū hóu zhī shī jiù xú, zhū hóu cì yú kuāng yǐ dài zhī.
十五年春，楚人伐徐，徐即諸夏故也。三月，盟於牡丘，尋葵丘之盟，且救徐也。孟穆伯帥師及諸侯之師救徐，諸侯次於匡以待之。

xià wǔ yuè, rì yǒu shí zhī. bù shū shuò yǔ rì, guān shī zhī yě.
夏五月，日有食之。不書朔與日，官失之也。

qiū, fá lì, yǐ jiù xú yě.
秋，伐厲，以救徐也。

jìn hóu zhī rù yě, qín mù jī shǔ jiǎ jūn yān, qiě yuē: jǐn nà qún gōng zǐ. jìn hóu zhēng yú jiǎ jūn, yòu bù nà qún gōng zǐ, shì yǐ mù jī yuàn zhī. jìn hóu xǔ lù zhōng dài fū, jì ér jiē bèi zhī. lù qín bó yǐ hé wài liè chéng wǔ, dōng jǐn guó lüè, nán jí huá shān, nèi jí jiě liáng chéng, jì ér bù yǔ. jìn jī, qín shū zhī sù qín jī, jìn bì zhī dí, gù qín bó fá jìn.
晉侯之入也，秦穆姬屬賈君焉，且曰：「盡納群公子。」晉侯烝於賈君，又不納群公子，是以穆姬怨之。晉侯許賂中大夫，既而皆背之。賂秦伯以河外列城五，東盡虢略，南及華山，內及解梁城，既而不與。晉飢，秦輸之粟；秦飢，晉閉之糴，故秦伯伐晉。

bo tú fù shì zhī, jí. shè hé, hóu chē bài. jié zhī. duì yuē: nǎi dà jí yě, sān bài bì huò jìn jūn. qí guà yù gǔ, yuē: qiān shèng sān qù, sān qù zhī yú, huò qí xióng hú. fū hú gǔ, bì qí jūn yě. gǔ zhī zhēn, fēng yě qí huǐ, shān yě. suì yún qiū yǐ, wǒ luò qí shí ér qǔ qí cái, suǒ yǐ kè yě. shí luò cái wáng, bù bài hé dài? sān bài jí hán. jìn hóu wèi qìng zhèng yuē: kòu shēn yǐ, ruò zhī hé? duì yuē: jūn shí shēn zhī, kě ruò hé? gōng yuē: bù sūn. bo yòu, qìng zhèng jí, fú shǐ. bù yáng yù róng, jiā pú tú wèi yòu, chéng xiǎo sì, zhèng rù yě. qìng zhèng yuē: gǔ zhě dà shì, bì chéng qí chǎn, shēng qí shuǐ tǔ ér zhī qí rén xīn, ān qí jiào xùn ér fú xí qí dào, wéi suǒ nà zhī, wú bù rú zhì. jīn chéng yì chǎn yǐ cóng róng shì, jí jù ér biàn, jiāng yǔ rén yì. luàn qì jiǎo fèn, yīn xuè zhōu zuò, zhāng mài fèn xìng, wài qiáng zhōng gān. jìn tuì bù kě, zhōu xuán bù néng, jūn bì huǐ zhī. fú tīng.
卜徒父筮之，吉。「涉河，侯車敗。」詰之。對曰：「乃大吉也，三敗必獲晉君。其卦遇《蠱》，曰：『千乘三去，三去之餘，獲其雄狐。』夫狐蠱，必其君也。《蠱》之貞，風也；其悔，山也。歲雲秋矣，我落其實而取其材，所以克也。實落材亡，不敗何待？」三敗及韓。晉侯謂慶鄭曰：「寇深矣，若之何？」對曰：「君實深之，可若何？」公曰：「不孫。」卜右，慶鄭吉，弗使。步揚御戎，家僕徒為右，乘小駟，鄭入也。慶鄭曰：「古者大事，必乘其產，生其水土而知其人心，安其教訓而服習其道，唯所納之，無不如志。今乘異產以從戎事，及懼而變，將與人易。亂氣狡憤，陰血周作，張脈僨興，外強中乾。進退不可，周旋不能，君必悔之。」弗聽。

jiǔ yuè, jìn hóu nì qín shī, shǐ hán jiǎn shì shī, fù yuē: shī shǎo yú wǒ, dòu shì bèi wǒ. gōng yuē: hé gù? duì yuē: chū yīn qí zī, rù yòng qí chǒng. jī shí qí sù, sān shī ér wú bào, shì yǐ lái yě. jīn yòu jī zhī, wǒ dài qín fèn, bèi yóu wèi yě. gōng yuē: yī fū bù kě niǔ, kuàng guó hū. suì shǐ qǐng zhàn, yuē: guǎ rén bù nìng, néng hé qí zhòng ér bù néng lí yě. jūn ruò bù hái, wú suǒ táo mìng. qín bó shǐ gōng sūn zhī duì yuē: jūn zhī wèi rù, guǎ rén jù zhī, rù ér wèi dìng liè, yóu wú yōu yě. gǒu liè dìng yǐ, gǎn bù chéng mìng. hán jiǎn tuì yuē: wú xìng ér dé qiú.
九月，晉侯逆秦師，使韓簡視師，復曰：「師少於我，鬥士倍我。」公曰：「何故？」對曰：「出因其資，入用其寵。飢食其粟，三施而無報，是以來也。今又擊之，我怠秦奮，倍猶未也。」公曰：「一夫不可狃，況國乎。」遂使請戰，曰：「寡人不佞，能合其眾而不能離也。君若不還，無所逃命。」秦伯使公孫枝對曰：「君之未入，寡人懼之，入而未定列，猶吾憂也。苟列定矣，敢不承命。」韓簡退曰：「吾幸而得囚。」

rén xū, zhàn yú hán yuán, jìn róng mǎ hái nìng ér zhǐ. gōng hào qìng zhèng. qìng zhèng yuē: bì jiàn wéi bo, gù bài shì qiú, yòu hé táo yān. suì qù zhī. liáng yóu mí yù hán jiǎn, guó shè wèi yòu, hé qín bó, jiāng zhǐ zhī. zhèng yǐ jiù gōng wù zhī, suì shī qín bó. qín huò jìn hóu yǐ guī. jìn dài fū fǎn shǒu bá shě cóng zhī. qín bó shǐ cí yān, yuē: èr sān zi hé qí qī yě? guǎ rén zhī cóng jūn ér xī yě, yì jìn zhī yāo mèng shì jiàn, qǐ gǎn yǐ zhì. jìn dài fū sān bài qǐ shǒu yuē: jūn lǚ hòu tǔ ér dài huáng tiān, huáng tiān hòu tǔ shí wén jūn zhī yán, qún chén gǎn zài xià fēng.
壬戌，戰於韓原，晉戎馬還濘而止。公號慶鄭。慶鄭曰：「愎諫違卜，固敗是求，又何逃焉。」遂去之。梁由靡御韓簡，虢射為右，輅秦伯，將止之。鄭以救公誤之，遂失秦伯。秦獲晉侯以歸。晉大夫反首拔舍從之。秦伯使辭焉，曰：「二三子何其慼也？寡人之從君而西也，亦晉之妖夢是踐，豈敢以至。」晉大夫三拜稽首曰：「君履后土而戴皇天，皇天后土實聞君之言，群臣敢在下風。」

mù jī wén jìn hóu jiāng zhì, yǐ dà zi luò hóng yǔ nǚ jiǎn bì dēng tái ér lǚ xīn yān. shǐ yǐ miǎn fú shuāi dié nì, qiě gào yuē: shàng tiān jiàng zāi, shǐ wǒ liǎng jūn fěi yǐ yù bó xiāng jiàn, ér yǐ xìng róng. ruò jìn jūn cháo yǐ rù, zé bì zǐ xī yǐ sǐ xī yǐ rù, zé cháo yǐ sǐ. wéi jūn cái zhī. nǎi shě zhū líng tái.
穆姬聞晉侯將至，以大子犖、弘與女簡、璧登台而履薪焉。使以免服衰絰逆，且告曰：「上天降災，使我兩君匪以玉帛相見，而以興戎。若晉君朝以入，則婢子夕以死；夕以入，則朝以死。唯君裁之。」乃舍諸靈台。

dài fū qǐng yǐ rù. gōng yuē: huò jìn hóu, yǐ hòu guī yě, jì ér sàng guī, yān yòng zhī? dài fū qí hé yǒu yān? qiě jìn rén qī yōu yǐ zhòng wǒ, tiān dì yǐ yào wǒ. bù tú jìn yōu, zhòng qí nù yě wǒ shí wú yán, bèi tiān dì yě. zhòng nù nán rèn, bèi tiān bù xiáng, bì guī jìn jūn. gōng zǐ zhí yuē: bù rú shā zhī, wú jù tè yān. zǐ sāng yuē: guī zhī ér zhì qí dà zi, bì děi dà chéng. jìn wèi kě miè, ér shā qí jūn, qí yǐ chéng è. qiě shǐ yì yǒu yán yuē: wú shǐ huò, wú hù luàn, wú zhòng nù. zhòng nù nán rèn, líng rén bù xiáng. nǎi xǔ jìn píng.
大夫請以入。公曰：「獲晉侯，以厚歸也，既而喪歸，焉用之？大夫其何有焉？且晉人慼憂以重我，天地以要我。不圖晉憂，重其怒也；我食吾言，背天地也。重怒難任，背天不祥，必歸晉君。」公子縶曰：「不如殺之，無聚慝焉。」子桑曰：「歸之而質其大子，必得大成。晉未可滅，而殺其君，祇以成惡。且史佚有言曰：『無始禍，無怙亂，無重怒。』重怒難任，陵人不祥。」乃許晉平。

jìn hóu shǐ xì qǐ gào xiá lǚ yí shēng, qiě zhào zhī. zǐ jīn jiào zhī yán yuē: cháo guó rén ér yǐ jūn mìng shǎng, qiě gào zhī yuē: gū suī guī, rǔ shè jì yǐ. qí bo èr yǔ yě. zhòng jiē kū. jìn yú shì hū zuò yuán tián. lǚ shēng yuē: jūn wáng zhī bù xù, ér qún chén shì yōu, huì zhī zhì yě. jiāng ruò jūn hé? zhòng yuē: hé wèi ér kě? duì yuē: zhēng shàn yǐ fǔ rú zǐ. zhū hóu wén zhī, sàng jūn yǒu jūn, qún chén jí mù, jiǎ bīng yì duō, hǎo wǒ zhě quàn, è wǒ zhě jù, shù yǒu yì hū! zhòng shuō. jìn yú shì hū zuò zhōu bīng.
晉侯使郤乞告瑕呂飴甥，且召之。子金教之言曰：「朝國人而以君命賞，且告之曰：『孤雖歸，辱社稷矣。其卜貳圉也。』」眾皆哭。晉於是乎作爰田。呂甥曰：「君亡之不恤，而群臣是憂，惠之至也。將若君何？」眾曰：「何為而可？」對曰：「征繕以輔孺子。諸侯聞之，喪君有君，群臣輯睦，甲兵益多，好我者勸，惡我者懼，庶有益乎！」眾說。晉於是乎作州兵。

chū, jìn xiàn gōng shì jià bó jī yú qín, yù guī mèi zhī kuí. shǐ sū zhàn zhī yuē: bù jí. qí yáo yuē: shì kuī yáng, yì wú wáng yě. nǚ chéng kuāng, yì wú kuàng yě. xī lín zé yán, bù kě cháng yě. guī mèi zhī kuí, yóu wú xiāng yě. zhèn zhī lí, yì lí zhī zhèn, wèi léi wèi huǒ, wèi yíng bài jī, chē shuō qí fù, huǒ fén qí qí, bù lì xíng shī, bài yú zōng qiū. guī mèi kuí gū, kòu zhāng zhī hú, zhí qí cóng gū, liù nián qí bū, táo guī qí guó, ér qì qí jiā, míng nián qí sǐ yú gāo liáng zhī xū.
初，晉獻公筮嫁伯姬於秦，遇《歸妹》之《睽》。史蘇占之曰：「不吉。其繇曰：『士刲羊，亦無亡也。女承筐，亦無貺也。西鄰責言，不可償也。《歸妹》之《睽》，猶無相也。』《震》之《離》，亦《離》之《震》，為雷為火，為嬴敗姬，車說其輹，火焚其旗，不利行師，敗於宗丘。《歸妹》《睽》孤，寇張之弧，姪其從姑，六年其逋，逃歸其國，而棄其家，明年其死於高梁之虛。」

jí huì gōng zài qín, yuē: xiān jūn ruò cóng shǐ sū zhī zhàn, wú bù jí cǐ fū. hán jiǎn shì, yuē: guī, xiàng yě shì, shù yě. wù shēng ér hòu yǒu xiàng, xiàng ér hòu yǒu zī, zī ér hòu yǒu shù. xiān jūn zhī bài dé jí, kě shù hū? shǐ sū shì zhàn, wù cóng hé yì? shī yuē: xià mín zhī niè, fěi jiàng zì tiān, zǔn dá bèi zēng, zhí jìng yóu rén.
及惠公在秦，曰：「先君若從史蘇之占，吾不及此夫。」韓簡侍，曰：「龜，象也；筮，數也。物生而後有象，象而後有滋，滋而後有數。先君之敗德及，可數乎？史蘇是占，勿從何益？《詩》曰：『下民之孽，匪降自天，僔沓背憎，職競由人。』」

zhèn yí bó zhī miào, zuì zhī yě. yú shì zhǎn shì yǒu yǐn tè yān.
震夷伯之廟，罪之也。於是展氏有隱慝焉。

dōng, sòng rén fá cáo, tǎo jiù yuàn yě.
冬，宋人伐曹，討舊怨也。

chǔ bài xú yú lóu lín, xú shì jiù yě.
楚敗徐於婁林，徐恃救也。

shí yuè, jìn yīn yí shēng huì qín bó, méng yú wáng chéng. qín bó yuē: jìn guó hé hū? duì yuē: bù hé. xiǎo rén chǐ shī qí jūn ér dào sàng qí qīn, bù dàn zhēng shàn yǐ lì yǔ yě, yuē: bì bào chóu, níng shì róng dí. jūn zǐ ài qí jūn ér zhī qí zuì, bù dàn zhēng shàn yǐ dài qín mìng, yuē: bì bào dé, yǒu sǐ wú èr. yǐ cǐ bù hé. qín bó yuē: guó wèi jūn hé? duì yuē: xiǎo rén qī, wèi zhī bù miǎn. jūn zǐ shù, yǐ wèi bì guī. xiǎo rén yuē: wǒ dú qín, qín qǐ guī jūn? jūn zǐ yuē: wǒ zhī zuì yǐ. qín bì guī jūn. èr ér zhí zhī, fú ér shě zhī, dé mò hòu yān, xíng mò wēi yān. fú zhě huái dé, èr zhě wèi xíng. cǐ yī yì yě, qín kě yǐ bà. nà ér bù dìng, fèi ér bù lì, yǐ dé wèi yuàn, qín bù qí rán. qín bó yuē: shì wú xīn yě. gǎi guǎn jìn hóu, kuì qī láo yān.
十月，晉陰飴甥會秦伯，盟於王城。秦伯曰：「晉國和乎？」對曰：「不和。小人恥失其君而悼喪其親，不憚征繕以立圉也，曰：『必報仇，寧事戎狄。』君子愛其君而知其罪，不憚征繕以待秦命，曰：『必報德，有死無二。』以此不和。」秦伯曰：「國謂君何？」對曰：「小人慼，謂之不免。君子恕，以為必歸。小人曰：『我毒秦，秦豈歸君？』君子曰：『我知罪矣。秦必歸君。貳而執之，服而舍之，德莫厚焉，刑莫威焉。服者懷德，貳者畏刑。此一役也，秦可以霸。納而不定，廢而不立，以德為怨，秦不其然。』」秦伯曰：「是吾心也。」改館晉侯，饋七牢焉。

é xī wèi qìng zhèng yuē: hé xíng hū? duì yuē: xiàn jūn yú bài, bài ér bù sǐ, yòu shǐ shī xíng, fēi rén chén yě. chén ér bù chén, xíng jiāng yān rù? shí yī yuè jìn hóu guī. dīng chǒu, shā qìng zhèng ér hòu rù. shì suì, jìn yòu jī, qín bó yòu xì zhī sù, yuē: wú yuàn qí jūn ér jīn qí mín. qiě wú wén táng shū zhī fēng yě, jī zǐ yuē qí hòu bì dà. jìn qí yōng kě jì hū! gū shù dé yān, yǐ dài néng zhě. yú shì qín shǐ zhēng jìn hé dōng, zhì guān sī yān.
蛾析謂慶鄭曰：「盍行乎？」對曰：「陷君於敗，敗而不死，又使失刑，非人臣也。臣而不臣，行將焉入？」十一月晉侯歸。丁丑，殺慶鄭而後入。是歲，晉又飢，秦伯又餼之粟，曰：「吾怨其君而矜其民。且吾聞唐叔之封也，箕子曰『其後必大。』晉其庸可冀乎！姑樹德焉，以待能者。」於是秦始征晉河東，置官司焉。