jīng
【经】
èr shí nián chūn, wáng zhēng yuè.
二十年春,王正月。
xià, cáo gōng sūn huì zì méng chū bēn sòng.
夏,曹公孙会自鄸出奔宋。
qiū, dào shā wèi hóu zhī xiōng zhí.
秋,盗杀卫侯之兄絷。
dōng shí yuè, sòng huá hài xiàng níng huá dìng chū bēn chén.
冬十月,宋华亥、向宁、华定出奔陈。
shí yǒu yī yuè xīn mǎo, cài hóu lú zú.
十有一月辛卯,蔡侯庐卒。
chuán
【传】
èr shí nián chūn, wáng èr yuè jǐ chǒu, rì nán zhì. zǐ shèn wàng fēn yuē:" jīn zī sòng yǒu luàn, guó jǐ wáng, sān nián ér hòu mǐ. cài yǒu dà sàng." shū sūn zhāo zǐ yuē:" rán zé dài huán yě! tài chǐ wú lǐ yǐ shèn, luàn suǒ zài yě."
二十年春,王二月己丑,日南至。梓慎望氛曰:“今兹宋有乱,国几亡,三年而后弭。蔡有大丧。”叔孙昭子曰:“然则戴、桓也!汰侈无礼已甚,乱所在也。”
fèi wú jí yán yú chǔ zǐ yuē:" jiàn yǔ wǔ shē jiāng yǐ fāng chéng zhī wài pàn. zì yǐ wéi yóu sòng zhèng yě, qí jìn yòu jiāo fǔ zhī, jiāng yǐ hài chǔ. qí shì jí yǐ." wáng xìn zhī, wèn wǔ shē. wǔ shē duì yuē:" jūn yī guò duō yǐ, hé xìn yú chán?" wáng zhí wǔ shē. shǐ chéng fù sī mǎ fèn yáng shā dà zi, wèi zhì, ér shǐ qiǎn zhī. sān yuè, dà zi jiàn bēn sòng. wáng zhào fèn yáng. fèn yáng shǐ chéng fù rén zhí jǐ yǐ zhì. wáng yuē:" yán chū yú yú kǒu, rù yú ěr ěr, shuí gào jiàn yě?" duì yuē:" chén gào zhī. jūn wáng mìng chén yuē:' shì jiàn rú shì yú.' chén bù nìng, bù néng gǒu èr. fèng chū yǐ huán, bù rěn hòu mìng, gù qiǎn zhī. jì ér huǐ zhī, yì wú jí yǐ." wáng yuē:" ér gǎn lái, hé yě?" duì yuē:" shǐ ér shī mìng, zhào ér bù lái, shì zài jiān yě. táo wú suǒ rù." wáng yuē:" guī." cóng zhèng rú tā rì.
费无极言于楚子曰:“建与伍奢将以方城之外叛。自以为犹宋、郑也,齐、晋又交辅之,将以害楚。其事集矣。”王信之,问伍奢。伍奢对曰:“君一过多矣,何信于谗?”王执伍奢。使城父司马奋扬杀大子,未至,而使遣之。三月,大子建奔宋。王召奋扬。奋扬使城父人执己以至。王曰:“言出于余口,入于尔耳,谁告建也?”对曰:“臣告之。君王命臣曰:‘事建如事余。’臣不佞,不能苟贰。奉初以还,不忍后命,故遣之。既而悔之,亦无及已。”王曰:“而敢来,何也?”对曰:“使而失命,召而不来,是再奸也。逃无所入。”王曰:“归。”从政如他日。
wú jí yuē:" shē zhī zǐ cái, ruò zài wú, bì yōu chǔ guó, hé yǐ miǎn qí fù zhào zhī. bǐ rén, bì lái. bù rán, jiāng wéi huàn." wáng shǐ zhào zhī, yuē:" lái, wú miǎn ér fù." táng jūn shàng wèi qí dì yuán yuē:" ěr shì wú, wǒ jiāng guī sǐ. wú zhī bù dǎi, wǒ néng sǐ, ěr néng bào. wén miǎn fù zhī mìng, bù kě yǐ mò zhī bēn yě. qīn qī wèi lù, bù kě yǐ mò zhī bào yě. bēn sǐ miǎn fù, xiào yě. dù gōng ér xíng, rén yě. zé rèn ér wǎng, zhī yě. zhī sǐ bù pì, yǒng yě. fù bù kě qì, míng bù kě fèi, ěr qí miǎn zhī, xiāng cóng wèi yù." wǔ shàng guī. shē wén yuán bù lái, yuē:" chǔ jūn dài fū qí gàn shí hū!" chǔ rén jiē shā zhī.
无极曰:“奢之子材,若在吴,必忧楚国,盍以免其父召之。彼仁,必来。不然,将为患。”王使召之,曰:“来,吾免而父。”棠君尚谓其弟员曰:“尔適吴,我将归死。吾知不逮,我能死,尔能报。闻免父之命,不可以莫之奔也。亲戚为戮,不可以莫之报也。奔死免父,孝也。度功而行,仁也。择任而往,知也。知死不辟,勇也。父不可弃,名不可废,尔其勉之,相从为愈。”伍尚归。奢闻员不来,曰:“楚君大夫其旰食乎!”楚人皆杀之。
yuán rú wú, yán fá chǔ zhī lì yú zhōu yú. gōng zǐ guāng yuē:" shì zōng wèi lù ér yù fǎn qí chóu, bù kě cóng yě." yuán yuē:" bǐ jiāng yǒu tā zhì. yú gū wèi zhī qiú shì, ér bǐ yǐ dài zhī." nǎi jiàn zhuān shè zhū yān, ér gēng yú bǐ.
员如吴,言伐楚之利于州于。公子光曰:“是宗为戮而欲反其仇,不可从也。”员曰:“彼将有他志。余姑为之求士,而鄙以待之。”乃见鱄设诸焉,而耕于鄙。
sòng yuán gōng wú xìn duō sī, ér è huá xiàng. huá dìng huá hài yǔ xiàng níng móu yuē:" wáng yù yú sǐ, xiān zhū." huá hài wěi yǒu jí, yǐ yòu qún gōng zǐ. gōng zǐ wèn zhī, zé zhí zhī. xià liù yuè bǐng shēn, shā gōng zǐ yín gōng zǐ yù róng gōng zǐ zhū gōng zǐ gù gōng sūn yuán gōng sūn dīng, jū xiàng shèng xiàng xíng yú qí lǐn. gōng rú huá shì qǐng yān, fú xǔ, suì jié zhī. guǐ mǎo, qǔ dà zi luán yǔ mǔ dì chén gōng zǐ dì yǐ wéi zhì. gōng yì qǔ huá hài zhī zǐ wú qī xiàng níng zhī zǐ luó huá dìng zhī zǐ qǐ, yǔ huá shì méng yǐ wéi zhì.
宋元公无信多私,而恶华、向。华定、华亥与向宁谋曰:“亡愈于死,先诸。”华亥伪有疾,以诱群公子。公子问之,则执之。夏六月丙申,杀公子寅、公子御戎、公子朱、公子固、公孙援、公孙丁,拘向胜、向行于其廪。公如华氏请焉,弗许,遂劫之。癸卯,取大子栾与母弟辰、公子地以为质。公亦取华亥之子无慼、向宁之子罗、华定之子启,与华氏盟以为质。
wèi gōng mèng zhí xiá qí bào, duó zhī sī kòu yǔ juàn, yǒu yì zé fǎn zhī, wú zé qǔ zhī. gōng mèng è běi gōng xǐ chǔ shī pǔ, yù qù zhī. gōng zǐ cháo tōng yú xiāng fū rén xuān jiāng, jù ér yù yǐ zuò luàn. gù qí bào běi gōng xǐ chǔ shī pǔ gōng zǐ cháo zuò luàn.
卫公孟絷狎齐豹,夺之司寇与鄄,有役则反之,无则取之。公孟恶北宫喜、褚师圃,欲去之。公子朝通于襄夫人宣姜,惧而欲以作乱。故齐豹、北宫喜、褚师圃、公子朝作乱。
chū, qí bào jiàn zōng lǔ yú gōng mèng, wèi cān chéng yān. jiāng zuò luàn, ér wèi zhī yuē:" gōng mèng zhī bù shàn, zi suǒ zhī yě. wù yǔ chéng, wú jiāng shā zhī." duì yuē:" wú yóu zi shì gōng mèng, zi jiǎ wú míng yān, gù bù wú yuǎn yě. suī qí bù shàn, wú yì zhī zhī. yì yǐ lì gù, bù néng qù, shì wú guò yě. jīn wén nán ér táo, shì jiàn zi yě. zi xíng shì hū, wú jiāng sǐ zhī, yǐ zhōu shì zi, ér guī sǐ yú gōng mèng, qí kě yě."
初,齐豹见宗鲁于公孟,为骖乘焉。将作乱,而谓之曰:“公孟之不善,子所知也。勿与乘,吾将杀之。”对曰:“吾由子事公孟,子假吾名焉,故不吾远也。虽其不善,吾亦知之。抑以利故,不能去,是吾过也。今闻难而逃,是僭子也。子行事乎,吾将死之,以周事子,而归死于公孟,其可也。”
bǐng chén, wèi hóu zài píng shòu, gōng mèng yǒu shì yú gài huò zhī mén wài, qí zi shì wéi yú mén wài ér fú jiǎ yān. shǐ zhù wā zhì gē yú chē xīn yǐ dāng mén, shǐ yī chéng cóng gōng mèng yǐ chū. shǐ huá qí yù gōng mèng, zōng lǔ cān chéng. jí hóng zhōng, qí shì yòng gē jī gōng mèng, zōng lǔ yǐ bèi bì zhī, duàn gōng, yǐ zhōng gōng mèng zhī jiān, jiē shā zhī.
丙辰,卫侯在平寿,公孟有事于盖获之门外,齐子氏帷于门外而伏甲焉。使祝鼃寘戈于车薪以当门,使一乘从公孟以出。使华齐御公孟,宗鲁骖乘。及闳中,齐氏用戈击公孟,宗鲁以背蔽之,断肱,以中公孟之肩,皆杀之。
gōng wén luàn, chéng qū zì yuè mén rù, qìng bǐ yù gōng, gōng nán chǔ cān chéng, shǐ huá yín chéng èr chē. jí gōng gōng, hóng chā tú tuí sì chéng yú gōng, gōng zài bǎo yǐ chū. chǔ shī zi shēn yù gōng yú mǎ lù zhī qú, suì cóng. guò qí shì, shǐ huá yín ròu tǎn zhí gài, yǐ dāng qí quē. qí shì shè gōng, zhōng nán chǔ zhī bèi. gōng suì chū. yín bì guō mén, yú ér cóng gōng. gōng rú sǐ niǎo, xī zhū chú xiāo cóng dòu chū, tú xíng cóng gōng.
公闻乱,乘驱自阅门入,庆比御公,公南楚骖乘,使华寅乘贰车。及公宫,鸿[插图]魋驷乘于公,公载宝以出。褚师子申遇公于马路之衢,遂从。过齐氏,使华寅肉袒执盖,以当其阙。齐氏射公,中南楚之背。公遂出。寅闭郭门,踰而从公。公如死鸟,析朱鉏宵从窦出,徒行从公。
qí hóu shǐ gōng sūn qīng pìn yú wèi. jì chū, wén wèi luàn, shǐ qǐng suǒ pìn. gōng yuē:" yóu zài jìng nèi, zé wèi jūn yě." nǎi jiāng shì yān. suì cóng zhū sǐ niǎo, qǐng jiāng shì. cí yuē:" wáng rén bù nìng, shī shǒu shè jì, yuè zài cǎo mǎng. wú zi wú suǒ rǔ jūn mìng." bīn yuē:" guǎ jūn mìng xià chén yú cháo, yuē, ā xià zhí shì. chén bù gǎn èr." zhǔ rén yuē:" jūn ruò huì gù xiān jūn zhī hǎo, zhào lín bì yì, zhèn fǔ qí shè jì, zé yǒu zōng tiāo zài." nǎi zhǐ. wèi hóu gù qǐng jiàn zhī, bù huò mìng, yǐ qí liáng mǎ jiàn, wèi wèi zhì shǐ gù yě. wèi hóu yǐ wéi chéng mǎ. bīn jiāng zhōu, zhǔ rén cí yuē:" wáng rén zhī yōu, bù kě yǐ jí wú zi. cǎo mǎng zhī zhōng, bù zú yǐ rǔ cóng zhě. gǎn cí." bīn yuē:" guǎ jūn zhī xià chén, jūn zhī mù yǔ yě. ruò bù huò gǎn wài yì, shì bù yǒu guǎ jūn yě. chén jù bù miǎn yú lì, qǐng yǐ chú sǐ." qīn zhí duó, zhōng xī yǔ yú liáo.
齐侯使公孙青聘于卫。既出,闻卫乱,使请所聘。公曰:“犹在竟内,则卫君也。”乃将事焉。遂从诸死鸟,请将事。辞曰:“亡人不佞,失守社稷,越在草莽。吾子无所辱君命。”宾曰:“寡君命下臣于朝,曰,阿下执事。臣不敢贰。”主人曰:“君若惠顾先君之好,照临敝邑,镇抚其社稷,则有宗祧在。”乃止。卫侯固请见之,不获命,以其良马见,为未致使故也。卫侯以为乘马。宾将掫,主人辞曰:“亡人之忧,不可以及吾子。草莽之中,不足以辱从者。敢辞。”宾曰:“寡君之下臣,君之牧圉也。若不获扞外役,是不有寡君也。臣惧不免于戾,请以除死。”亲执铎,终夕与于燎。
qí shì zhī zǎi qú zi zhào běi gōng zi. běi gōng shì zhī zǎi bù yù wén móu, shā qú zi, suì fá qí shì, miè zhī. dīng sì huì, gōng rù. yǔ běi gōng xǐ méng yú péng shuǐ zhī shàng. qiū qī yuè wù wǔ shuò, suì méng guó rén. bā yuè xīn hài, gōng zǐ cháo chǔ shī pǔ zi yù xiāo zi gāo fáng chū bēn jìn. rùn yuè wù chén, shā xuān jiāng. wèi hóu cì běi gōng xǐ shì yuē zhēn zǐ, cì xī zhū chú shì yuē chéng zi, ér yǐ qí shì zhī mù yǔ zhī.
齐氏之宰渠子召北宫子。北宫氏之宰不与闻谋,杀渠子,遂伐齐氏,灭之。丁巳晦,公入。与北宫喜盟于彭水之上。秋七月戊午朔,遂盟国人。八月辛亥,公子朝、褚师圃、子玉霄、子高鲂出奔晋。闰月戊辰,杀宣姜。卫侯赐北宫喜谥曰贞子,赐析朱鉏谥曰成子,而以齐氏之墓予之。
wèi hóu gào níng yú qí, qiě yán zi shí. qí hóu jiāng yǐn jiǔ, biàn cì dài fū yuē:" èr sān zi zhī jiào yě." yuàn hé jì cí yuē:" yǔ yú qīng zhī shǎng, bì jí yú qí fá. zài kāng gào yuē:' fù zǐ xiōng dì, zuì bù xiāng jí.' kuàng zài qún chén. chén gǎn tān jūn cì, yǐ gàn xiān wáng?"
卫侯告宁于齐,且言子石。齐侯将饮酒,徧赐大夫曰:“二三子之教也。”苑何忌辞曰:“与于青之赏,必及于其罚。在《康诰》曰:‘父子兄弟,罪不相及。’况在群臣。臣敢贪君赐,以干先王?”
qín zhāng wén zōng lǔ sǐ, jiāng wǎng diào zhī. zhòng ní yuē:" qí bào zhī dào, ér mèng zhí zhī zéi, nǚ hé diào yān? jūn zǐ bù shí jiān, bù shòu luàn, bù wéi lì jiù yú huí, bù yǐ huí dài rén, bù gài bú yì, bù fàn fēi lǐ."
琴张闻宗鲁死,将往吊之。仲尼曰:“齐豹之盗,而孟絷之贼,女何吊焉?君子不食奸,不受乱,不为利疚于回,不以回待人,不盖不义,不犯非礼。”
sòng huá xiàng zhī luàn, gōng zǐ chéng gōng sūn jì lè shě sī mǎ jiàng xiàng yí xiàng zhèng chǔ jiàn ní shēn chū bēn zhèng. qí tú yǔ huá shì zhàn yú guǐ yán, bài zǐ chéng. zǐ chéng shì jìn. huá hài yǔ qí qī bì guàn ér shí suǒ zhì gōng zǐ zhě ér hòu shí. gōng yǔ fū rén měi rì bì shì huá shì, shí gōng zǐ ér hòu guī. huá hài huàn zhī, yù guī gōng zǐ. xiàng níng yuē:" wéi bù xìn, gù zhì qí zi. ruò yòu guī zhī, sǐ wú rì yǐ." gōng qǐng yú huá fèi suì, jiāng gōng huá shì. duì yuē:" chén bù gǎn ài sǐ, wú nǎi qiú qù yōu ér zī zhǎng hū? chén shì yǐ jù, gǎn bù tīng mìng." gōng yuē:" zi sǐ wáng yǒu mìng, yú bù rěn qí gòu."
宋华、向之乱,公子城、公孙忌、乐舍、司马彊、向宜、向郑、楚建、郳申出奔郑。其徒与华氏战于鬼阎,败子城。子城適晋。华亥与其妻必盥而食所质公子者而后食。公与夫人每日必適华氏,食公子而后归。华亥患之,欲归公子。向宁曰:“唯不信,故质其子。若又归之,死无日矣。”公请于华费遂,将攻华氏。对曰:“臣不敢爱死,无乃求去忧而滋长乎?臣是以惧,敢不听命。”公曰:“子死亡有命,余不忍其訽。”
dōng shí yuè, gōng shā huá xiàng zhī zhì ér gōng zhī. wù chén, huá xiàng bēn chén, huá dēng bēn wú. xiàng níng yù shā dà zi. huá hài yuē:" gàn jūn ér chū, yòu shā qí zi, qí shuí nà wǒ? qiě guī zhī yǒu yōng." shǐ shǎo sī kòu kēng yǐ guī, yuē:" zi zhī chǐ zhǎng yǐ, bù néng shì rén, yǐ sān gōng zǐ wèi zhì, bì miǎn." gōng zǐ jì rù, huá kēng jiāng zì mén xíng. gōng jù jiàn zhī, zhí qí shǒu yuē:" yú zhī ér wú zuì yě, rù fù ér suǒ."
冬十月,公杀华、向之质而攻之。戊辰,华、向奔陈,华登奔吴。向宁欲杀大子。华亥曰:“干君而出,又杀其子,其谁纳我?且归之有庸。”使少司寇牼以归,曰:“子之齿长矣,不能事人,以三公子为质,必免。”公子既入,华牼将自门行。公遽见之,执其手曰:“余知而无罪也,入复而所。”
qí hóu jiè, suì shān. qī ér bù chōu, zhū hóu zhī bīn wèn jí zhě duō zài. liáng qiū jù yǔ yì kuǎn yán yú gōng yuē:" wú shì guǐ shén fēng, yú xiān jūn yǒu jiā yǐ. jīn jūn jí bìng, wèi zhū hóu yōu, shì zhù shǐ zhī zuì yě. zhū hóu bù zhī, qí wèi wǒ bù jìng. jūn hé zhū yú zhù gù shǐ yín yǐ cí bīn?"
齐侯疥,遂痁。期而不瘳,诸侯之宾问疾者多在。粱丘據与裔款言于公曰:“吾事鬼神丰,于先君有加矣。今君疾病,为诸侯忧,是祝史之罪也。诸侯不知,其谓我不敬。君盍诛于祝固、史嚚以辞宾?”
gōng shuō, gào yàn zǐ. yàn zǐ yuē:" rì sòng zhī méng, qū jiàn wèn fàn huì zhī dé yú zhào wǔ. zhào wǔ yuē:' fū zǐ zhī jiā shì zhì, yán yú jìn guó, jié qíng wú sī. qí zhù shǐ jì sì, chén xìn bù kuì. qí jiā shì wú cāi, qí zhù shǐ bù qí.' jiàn yǐ yǔ kāng wáng. kāng wáng yuē:' shén rén wú yuàn, yí fū zǐ zhī guāng fǔ wǔ jūn, yǐ wéi zhū hóu zhǔ yě.'" gōng yuē:" jù yǔ kuǎn wèi guǎ rén néng shì guǐ shén, gù yù zhū yú zhù shǐ. zi chēng shì yǔ, hé gù?" duì yuē:" ruò yǒu dé zhī jūn, wài nèi bù fèi, shàng xià wú yuàn, dòng wú wéi shì, qí zhù shǐ jiàn xìn, wú kuì xīn yǐ. shì yǐ guǐ shén yòng xiǎng, guó shòu qí fú, zhù shǐ yǔ yān. qí suǒ yǐ fān zhǐ lǎo shòu zhě, wèi xìn jūn shǐ yě, qí yán zhōng xìn yú guǐ shén. qí shì yù yín jūn, wài nèi pō xié, shàng xià yuàn jí, dòng zuò pì wéi, cóng yù yàn sī. gāo tái shēn chí, zhuàng zhōng wǔ nǚ, zhǎn yì mín lì, shū lüè qí jù, yǐ chéng qí wéi, bù xù hòu rén. bào nüè yín cóng, sì xíng fēi dù, wú suǒ hái jì, bù sī bàng dú, bù dàn guǐ shén, shén nù mín tòng, wú quān yú xīn. qí zhù shǐ jiàn xìn, shì yán zuì yě. qí gài shī shù měi, shì jiǎo wū yě. jìn tuì wú cí, zé xū yǐ qiú mèi. shì yǐ guǐ shén bù xiǎng qí guó yǐ huò zhī, zhù shǐ yǔ yān. suǒ yǐ yāo hūn gū jí zhě, wèi bào jūn shǐ yě, qí yán jiàn mān yú guǐ shén." gōng yuē:" rán zé ruò zhī hé?" duì yuē:" bù kě wèi yě. shān lín zhī mù, héng lù shǒu zhī. zé zhī huán pú, zhōu jiāo shǒu zhī. sǒu zhī xīn zhēng, yú hòu shǒu zhī. hǎi zhī yán shèn, qí wàng shǒu zhī. xiàn bǐ zhī rén, rù cóng qí zhèng. bī jiè zhī guān, bào zhēng qí sī. chéng sì dài fū, qiáng yì qí huì. bù cháng wú yì, zhēng liǎn wú dù, gōng shì rì gèng, yín lè bù wéi. nèi chǒng zhī qiè, sì duó yú shì. wài chǒng zhī chén, jiàn lìng yú bǐ. sī yù yǎng qiú, bù gěi zé yīng. mín rén kǔ bìng, fū fù jiē zǔ. zhù yǒu yì yě, zǔ yì yǒu sǔn. liáo shè yǐ dōng, gū yóu yǐ xī, qí wéi rén yě duō yǐ! suī qí shàn zhù, qǐ néng shèng yì zhào rén zhī zǔ? jūn ruò yù zhū yú zhù shǐ, xiū dé ér hòu kě." gōng shuō, shǐ yǒu sī kuān zhèng, huǐ guān, qù jìn, báo liǎn, yǐ zé.
公说,告晏子。晏子曰:“日宋之盟,屈建问范会之德于赵武。赵武曰:‘夫子之家事治,言于晋国,竭情无私。其祝史祭祀,陈信不愧。其家事无猜,其祝史不祈。’建以语康王。康王曰:‘神人无怨,宜夫子之光辅五君,以为诸侯主也。’”公曰:“據与款谓寡人能事鬼神,故欲诛于祝史。子称是语,何故?”对曰:“若有德之君,外内不废,上下无怨,动无违事,其祝史荐信,无愧心矣。是以鬼神用飨,国受其福,祝史与焉。其所以蕃祉老寿者,为信君使也,其言忠信于鬼神。其適遇淫君,外内颇邪,上下怨疾,动作辟违,从欲厌私。高台深池,撞钟舞女,斩刈民力,输掠其聚,以成其违,不恤后人。暴虐淫从,肆行非度,无所还忌,不思谤讟,不惮鬼神,神怒民痛,无悛于心。其祝史荐信,是言罪也。其盖失数美,是矫诬也。进退无辞,则虚以求媚。是以鬼神不飨其国以祸之,祝史与焉。所以夭昏孤疾者,为暴君使也,其言僭嫚于鬼神。”公曰:“然则若之何?”对曰:“不可为也。山林之木,衡鹿守之。泽之萑蒲,舟鲛守之。薮之薪蒸,虞候守之。海之盐蜃,祈望守之。县鄙之人,入从其政。偪介之关,暴征其私。承嗣大夫,强易其贿。布常无艺,征敛无度,宫室日更,淫乐不违。内宠之妾,肆夺于市。外宠之臣,僭令于鄙。私欲养求,不给则应。民人苦病,夫妇皆诅。祝有益也,诅亦有损。聊、摄以东,姑、尤以西,其为人也多矣!虽其善祝,岂能胜亿兆人之诅?君若欲诛于祝史,修德而后可。”公说,使有司宽政,毁关,去禁,薄敛,已责。
shí èr yuè, qí hóu tián yú pèi, zhāo yú rén yǐ gōng, bù jìn. gōng shǐ zhí zhī, cí yuē:" xī wǒ xiān jūn zhī tián yě, zhān yǐ zhāo dài fū, gōng yǐ zhāo shì, pí guàn yǐ zhāo yú rén. chén bú jiàn pí guān, gù bù gǎn jìn." nǎi shě zhī. zhòng ní yuē:" shǒu dào bù rú shǒu guān, jūn zǐ wěi zhī."
十二月,齐侯田于沛,招虞人以弓,不进。公使执之,辞曰:“昔我先君之田也,旃以招大夫,弓以招士,皮冠以招虞人。臣不见皮冠,故不敢进。”乃舍之。仲尼曰:“守道不如守官,君子韪之。”
qí hóu zhì zì tián, yàn zǐ shì yú chuán tái. zi yóu chí ér zào yān. gōng yuē:" wéi jù yǔ wǒ hé fū." yàn zǐ duì yuē:" jù yì tóng yě, yān dé wèi hé?" gōng yuē:" hé yǔ tóng yì hū?" duì yuē:" yì. hé rú gēng yān, shuǐ huǒ xī hǎi yán méi yǐ pēng yú ròu, chǎn zhī yǐ xīn. zǎi fū hé zhī, qí zhī yǐ wèi, jì qí bù jí, yǐ xiè qí guò. jūn zǐ shí zhī, yǐ píng qí xīn. jūn chén yì rán. jūn suǒ wèi kě ér yǒu fǒu yān, chén xiàn qí fǒu yǐ chéng qí kě. jūn suǒ wèi fǒu ér yǒu kě yān, chén xiàn qí kě yǐ qù qí fǒu. shì yǐ zhèng píng ér bù gàn, mín wú zhēng xīn. gù shī yuē:' yì yǒu hé gēng, jì jiè jì píng. zōng gǔ wú yán, shí mí yǒu zhēng.' xiān wáng zhī jì wǔ wèi, hé wǔ shēng yě, yǐ píng qí xīn, chéng qí zhèng yě. shēng yì rú wèi, yī qì, èr tǐ, sān lèi, sì wù, wǔ shēng, liù lǜ, qī yīn, bā fēng, jiǔ gē, yǐ xiāng chéng yě. qīng zhuó, xiǎo dà, duǎn cháng, jí xú, āi yuè, gāng róu, chí sù, gāo xià, chū rù, zhōu shū, yǐ xiāng jì yě. jūn zǐ tīng zhī, yǐ píng qí xīn. xīn píng dé hé. gù shī yuē:' dé yīn bù xiá.' jīn jù bù rán. jūn suǒ wèi kě, jù yì yuē kě. jūn suǒ wèi fǒu, jù yì yuē fǒu. ruò yǐ shuǐ jǐ shuǐ, shuí néng shí zhī? ruò qín sè zhī zhuān yī, shuí néng tīng zhī? tóng zhī bù kě yě rú shì."
齐侯至自田,晏子侍于遄台。子犹驰而造焉。公曰:“唯據与我和夫。”晏子对曰:“據亦同也,焉得为和?”公曰:“和与同异乎?”对曰:“异。和如羹焉,水火醯醢盐梅以烹鱼肉,燀之以薪。宰夫和之,齐之以味,济其不及,以洩其过。君子食之,以平其心。君臣亦然。君所谓可而有否焉,臣献其否以成其可。君所谓否而有可焉,臣献其可以去其否。是以政平而不干,民无争心。故《诗》曰:‘亦有和羹,既戒既平。鬷嘏无言,时靡有争。’先王之济五味,和五声也,以平其心,成其政也。声亦如味,一气,二体,三类,四物,五声,六律,七音,八风,九歌,以相成也。清浊,小大,短长,疾徐,哀乐,刚柔,迟速,高下,出入,周疏,以相济也。君子听之,以平其心。心平德和。故《诗》曰:‘德音不瑕。’今據不然。君所谓可,據亦曰可。君所谓否,據亦曰否。若以水济水,谁能食之?若琴瑟之专壹,谁能听之?同之不可也如是。”
yǐn jiǔ lè. gōng yuē:" gǔ ér wú sǐ, qí lè ruò hé?" yàn zǐ duì yuē:" gǔ ér wú sǐ, zé gǔ zhī lè yě, jūn hé dé yān? xī shuǎng jiū shì shǐ jū cǐ dì, jì zé yīn zhī, yǒu féng bó líng yīn zhī, pú gū shì yīn zhī, ér hòu dà gōng yīn zhī. gǔ ruò wú sǐ, shuǎng jiū shì zhī lè, fēi jūn suǒ yuàn yě."
饮酒乐。公曰:“古而无死,其乐若何?”晏子对曰:“古而无死,则古之乐也,君何得焉?昔爽鸠氏始居此地,季荝因之,有逢伯陵因之,蒲姑氏因之,而后大公因之。古若无死,爽鸠氏之乐,非君所愿也。”
zhèng zǐ chǎn yǒu jí, wèi zi dà shū yuē:" wǒ sǐ, zi bì wéi zhèng. wéi yǒu dé zhě néng yǐ kuān fú mín, qí cì mò rú měng. fū huǒ liè, mín wàng ér wèi zhī, gù xiān sǐ yān. shuǐ nuò ruò, mín xiá ér wán zhī, zé duō sǐ yān. gù kuān nán." jí shù yuè ér zú. dà shū wéi zhèng, bù rěn měng ér kuān. zhèng guó duō dào, qǔ rén yú huán fú zhī zé. dà shū huǐ zhī yuē:" wú zǎo cóng fū zǐ, bù jí cǐ." xìng tú bīng yǐ gōng huán fú zhī dào, jǐn shā zhī. dào shǎo zhǐ.
郑子产有疾,谓子大叔曰:“我死,子必为政。唯有德者能以宽服民,其次莫如猛。夫火烈,民望而畏之,故鲜死焉。水懦弱,民狎而玩之,则多死焉。故宽难。”疾数月而卒。大叔为政,不忍猛而宽。郑国多盗,取人于萑苻之泽。大叔悔之曰:“吾早从夫子,不及此。”兴徒兵以攻萑苻之盗,尽杀之。盗少止。
zhòng ní yuē:" shàn zāi, zhèng kuān zé mín màn, màn zé jiū zhī yǐ měng. měng zé mín cán, cán zé shī zhī yǐ kuān. kuān yǐ jì měng, měng yǐ jì kuān, zhèng shì yǐ hé. shī yuē:' mín yì láo zhǐ, qì kě xiǎo kāng. huì cǐ zhōng guó, yǐ suí sì fāng.' shī zhī yǐ kuān yě.' wú cóng guǐ suí, yǐ jǐn wú liáng. shì è kòu nüè, cǎn bù wèi míng.' jiū zhī yǐ měng yě.' róu yuǎn néng ěr, yǐ dìng wǒ wáng.' píng zhī yǐ hé yě. yòu yuē:' bù jìng bù qiú, bù gāng bù róu. bù zhèng yōu yōu, bǎi lù shì qiú.' hé zhī zhì yě." jí zǐ chǎn zú, zhòng ní wén zhī, chū tì yuē:" gǔ zhī yí ài yě."
仲尼曰:“善哉,政宽则民慢,慢则纠之以猛。猛则民残,残则施之以宽。宽以济猛,猛以济宽,政是以和。《诗》曰:‘民亦劳止,汔可小康。惠此中国,以绥四方。’施之以宽也。‘毋从诡随,以谨无良。式遏寇虐,惨不畏明。’纠之以猛也。‘柔远能迩,以定我王。’平之以和也。又曰:‘不竞不絿,不刚不柔。布政优优,百禄是遒。’和之至也。”及子产卒,仲尼闻之,出涕曰:“古之遗爱也。”