yǒu qín kè wèn yú dōng yě zhǔ rén yuē:" wén zhī qián lùn yuē:' zhì shì zhī yīn ān yǐ lè, wáng guó zhī yīn āi yǐ sī
有秦客問於東野主人曰:「聞之前論曰:『治世之音安以樂,亡國之音哀以思。
' fū zhì luàn zài zhèng, ér yīn shēng yīng zhī gù āi sī zhī qíng, biǎo yú jīn shí ān lè zhī xiàng, xíng yú guǎn xián yě
』夫治亂在政,而音聲應之;故哀思之情,表於金石;安樂之象,形於管弦也。
yòu zhòng ní wén sháo, shí yú shùn zhī dé jì zhá tīng xián, zhī zhòng guó zhī fēng
又仲尼聞韶,識虞舜之德;季札聽弦,知眾國之風。
sī yǐ rán zhī shì, xiān xián suǒ bù yí yě
斯已然之事,先賢所不疑也。
jīn zi dú yǐ wéi shēng wú āi yuè, qí lǐ hé jū? ruò yǒu jiā xùn, jīn qǐng wén qí shuō
今子獨以為聲無哀樂,其理何居?若有嘉訊,今請聞其說。
" zhǔ rén yīng zhī yuē:" sī yì jiǔ zhì, mò kěn zhěng jiù, gù lìng lì shì làn yú míng shí
」主人應之曰:「斯義久滯,莫肯拯救,故令歷世濫於名實。
jīn méng qǐ dǎo, jiāng yán qí yī yú yān
今蒙啟導,將言其一隅焉。
fū tiān dì hé dé, wàn wù guì shēng, hán shǔ dài wǎng, wǔ xíng yǐ chéng
夫天地合德,萬物貴生,寒暑代往,五行以成。
gù zhāng wèi wǔ sè, fā wèi wǔ yīn yīn shēng zhī zuò, qí yóu chòu wèi zài yú tiān dì zhī jiān
故章為五色,發為五音;音聲之作,其猶臭味在於天地之間。
qí shàn yǔ bù shàn, suī zāo yù zhuó luàn, qí tǐ zì ruò ér bù biàn yě
其善與不善,雖遭遇濁亂,其體自若而不變也。
qǐ yǐ ài zēng yì cāo āi yuè gǎi dù zāi? jí gōng shāng jí bǐ, shēng yīn kè xié, cǐ rén xīn zhì yuàn, qíng yù zhī suǒ zhōng
豈以愛憎易操、哀樂改度哉?及宮商集比,聲音克諧,此人心至願,情慾之所鍾。
gù rén zhī qíng bù kě zì, yù bù kě jí gù, yīn qí suǒ yòng, měi wèi zhī jié, shǐ āi bù zhì shāng, lè bù zhì yín, sī qí dà jiào yě
故人知情不可恣,欲不可極故,因其所用,每為之節,使哀不至傷,樂不至淫,斯其大較也。
rán' lè yún lè yún, zhōng gǔ yún hū zāi? āi yún āi yún, kū qì yún hū zāi? yīn zī ér yán, yù bó fēi lǐ jìng zhī shí, gē wǔ fēi bēi āi zhī zhǔ yě
然『樂雲樂雲,鍾鼓云乎哉?哀雲哀雲,哭泣云乎哉?因茲而言,玉帛非禮敬之實,歌舞非悲哀之主也。
hé yǐ míng zhī? fū shū fāng yì sú, gē kū bù tóng
何以明之?夫殊方異俗,歌哭不同。
shǐ cuò ér yòng zhī, huò wén kū ér huān, huò tīng gē ér qī, rán ér āi yuè zhī qíng jūn yě
使錯而用之,或聞哭而歡,或聽歌而戚,然而哀樂之情均也。
jīn yòng jūn tóng zhī qíng, àn," qī" běn zuò" gǎn", yòu tuō tóng zì, yī shì shuō wén xué piān zhù gǎi bǔ
今用均同之情,案,「戚」本作「感」,又脫同字,依《世說·文學篇》注改補。
ér fā wàn shū zhī shēng, sī fēi yīn shēng zhī wú cháng zāi? rán shēng yīn hé bǐ, gǎn rén zhī zuì shēn zhě yě
)而發萬殊之聲,斯非音聲之無常哉?然聲音和比,感人之最深者也。
láo zhě gē qí shì, lè zhě wǔ qí gōng
勞者歌其事,樂者舞其功。
fū nèi yǒu bēi tòng zhī xīn, zé jī qiè āi yán
夫內有悲痛之心,則激切哀言。
yán bǐ chéng shī, shēng bǐ chéng yīn
言比成詩,聲比成音。
zá ér yǒng zhī, jù ér tīng zhī, xīn dòng yú hé shēng, qíng gǎn yú kǔ yán
雜而詠之,聚而聽之,心動於和聲,情感於苦言。
jiē tàn wèi jué, ér qì tì liú lián yǐ
嗟嘆未絕,而泣涕流漣矣。
fū āi xīn cáng yú kǔ xīn nèi, yù hé shēng ér hòu fā
夫哀心藏於苦心內,遇和聲而後發。
hé shēng wú xiàng, ér āi xīn yǒu zhǔ
和聲無象,而哀心有主。
fū yǐ yǒu zhǔ zhī āi xīn, yīn hū wú xiàng zhī hé shēng, qí suǒ jué wù, wéi āi ér yǐ
夫以有主之哀心,因乎無象之和聲,其所覺悟,唯哀而已。
qǐ fù zhī' chuī wàn bù tóng, ér shǐ qí zì yǐ' zāi
豈復知『吹萬不同,而使其自已』哉。
fēng sú zhī liú, suì chéng qí zhèng shì gù guó shǐ míng zhèng jiào zhī dé shī, shěn guó fēng zhī shèng shuāi, yín yǒng qíng xìng yǐ fěng qí shàng, gù yuē' wáng guó zhī yīn āi yǐ sī' yě
風俗之流,遂成其政;是故國史明政教之得失,審國風之盛衰,吟詠情性以諷其上,故曰『亡國之音哀以思』也。
fū xǐ nù āi yuè ài zēng cán jù, fán cǐ bā zhě, shēng mín suǒ yǐ jiē wù chuán qíng, qū bié yǒu shǔ, ér bù kě yì zhě yě
夫喜、怒、哀、樂、愛、憎、慚、懼,凡此八者,生民所以接物傳情,區別有屬,而不可溢者也。
fū wèi yǐ gān kǔ wèi chēng, jīn yǐ jiǎ xián ér xīn ài, yǐ yǐ yú ér qíng zēng, zé ài zēng yí shǔ wǒ, ér xián yú yí shǔ bǐ yě
夫味以甘苦為稱,今以甲賢而心愛,以乙愚而情憎,則愛憎宜屬我,而賢愚宜屬彼也。
kě yǐ wǒ ài ér wèi zhī ài rén, wǒ zēng ér wèi zhī zēng rén, suǒ xǐ zé wèi zhī xǐ wèi, suǒ nù ér wèi zhī nù wèi zāi? yóu cǐ yán zhī, zé wài nèi shū yòng, bǐ wǒ yì míng
可以我愛而謂之愛人,我憎而謂之憎人,所喜則謂之喜味,所怒而謂之怒味哉?由此言之,則外內殊用,彼我異名。
shēng yīn zì dāng yǐ shàn è wéi zhǔ, zé wú guān yú āi yuè āi yuè zì dāng yǐ qíng gǎn, zé wú xì yú shēng yīn
聲音自當以善惡為主,則無關於哀樂;哀樂自當以情感,則無繫於聲音。
míng shí jù qù, zé jìn rán kě jiàn yǐ
名實俱去,則盡然可見矣。
qiě jì zǐ zài lǔ, cǎi shī guān lǐ, yǐ bié fēng yǎ, qǐ tú rèn shēng yǐ jué zāng pǐ zāi? yòu zhòng ní wén sháo, tàn qí yī zhì, shì yǐ zī jiē, hé bì yīn shēng yǐ zhī yú shùn zhī dé, rán hòu tàn měi xié? jīn cū míng qí yī duān, yì kě sī guò bàn yǐ
且季子在魯,采《詩》觀禮,以別《風》、《雅》,豈徒任聲以決臧否哉?又仲尼聞《韶》,嘆其一致,是以咨嗟,何必因聲以知虞舜之德,然後嘆美邪?今粗明其一端,亦可思過半矣。
" qín kè nán yuē:" bā fāng yì sú, gē kū wàn shū, rán qí āi yuè zhī qíng, bù dé bú jiàn yě
」秦客難曰:「八方異俗,歌哭萬殊,然其哀樂之情,不得不見也。
fū xīn dòng yú zhōng, ér shēng chū yú xīn
夫心動於中,而聲出於心。
suī tuō zhī yú tā yīn, jì zhī yú yú shēng, shàn tīng chá zhě, yào zì jué zhī bù shǐ de guò yě
雖托之於他音,寄之於餘聲,善聽察者,要自覺之不使得過也。
xī bó yá lǐ qín ér zhōng zi zhī qí suǒ zhì lì rén jī qìng ér zǐ chǎn shí qí xīn āi lǔ rén chén kū ér yán yuān shěn qí shēng lí
昔伯牙理琴而鍾子知其所志;隸人擊磬而子產識其心哀;魯人晨哭而顏淵審其生離。
fū shù zi zhě, qǐ fù jiǎ zhì yú cháng yīn, jiè yàn yú qǔ dù zāi? xīn qī zhě zé xíng wèi zhī dòng, qíng bēi zhě zé shēng wèi zhī āi
夫數子者,豈復假智於常音,借驗於曲度哉?心戚者則形為之動,情悲者則聲為之哀。
cǐ zì rán xiāng yìng, bù kě dé táo, wéi shén míng zhě néng jīng zhī ěr
此自然相應,不可得逃,唯神明者能精之耳。
fū néng zhě bù yǐ shēng zhòng wéi nán, bù néng zhě bù yǐ shēng guǎ wèi yì
夫能者不以聲眾為難,不能者不以聲寡為易。
jīn bù kě yǐ wèi yù shàn tīng, ér wèi zhī shēng wú kě chá zhī lǐ jiàn fāng sú zhī duō biàn, ér wèi shēng yīn wú āi yuè yě
今不可以未遇善聽,而謂之聲無可察之理;見方俗之多變,而謂聲音無哀樂也。
" yòu yún:" xián bù yí yán ài, yú bù yí yán zēng
」又云:「賢不宜言愛,愚不宜言憎。
rán zé yǒu xián rán hòu ài shēng, yǒu yú rán hòu zēng chéng, dàn bù dàng gòng qí míng ěr
然則有賢然後愛生,有愚然後憎成,但不當共其名耳。
āi yuè zhī zuò, yì yǒu yóu ér rán
哀樂之作,亦有由而然。
cǐ wèi shēng shǐ wǒ āi, yīn shǐ wǒ lè yě
此為聲使我哀,音使我樂也。
gǒu āi yuè yóu shēng, gèng wéi yǒu shí, hé dé míng shí jù qù xié?" yòu yún:" jì zǐ cǎi shī guān lǐ, yǐ bié fēng yǎ zhòng ní tàn sháo yīn zhī yī zhì, shì yǐ zī jiē
苟哀樂由聲,更為有實,何得名實俱去邪?」又云:「季子采《詩》觀禮,以別《風》、《雅》;仲尼嘆《韶》音之一致,是以咨嗟。
shì hé yán yú? qiě shī xiāng zòu cāo, ér zhòng ní dǔ wén wáng zhī róng shī juān jìn qū, ér zi yě shí wáng guó zhī yīn
是何言歟?且師襄奏操,而仲尼睹文王之容;師涓進曲,而子野識亡國之音。
níng fù jiǎng shī ér hòu xià yán, xí lǐ rán hòu lì píng zāi? sī jiē shén miào dú jiàn, bù dài liú wén jī rì, ér yǐ zōng qí jí xiōng yǐ shì yǐ qián shǐ yǐ wéi měi tán
寧復講詩而後下言,習禮然後立評哉?斯皆神妙獨見,不待留聞積日,而已綜其吉凶矣;是以前史以為美談。
jīn zi yǐ qū qū zhī jìn zhī, qí suǒ jiàn ér wéi xiàn, wú nǎi wū qián xián zhī shí wēi, fù fū zǐ zhī miào chá xié?" zhǔ rén dá yuē:" nán yún: suī gē kū wàn shū, shàn tīng chá zhě yào zì jué zhī, bù jiǎ zhì yú cháng yīn, bù jiè yàn yú qǔ dù, zhōng zi zhī tú yún yún shì yě
今子以區區之近知,齊所見而為限,無乃誣前賢之識微,負夫子之妙察邪?」主人答曰:「難云:雖歌哭萬殊,善聽察者要自覺之,不假智於常音,不借驗於曲度,鍾子之徒云云是也。
cǐ wèi xīn bēi zhě, suī tán xiào gǔ wǔ, qíng huān zhě, suī fǔ yīng zī jiē, yóu bù néng yù wài xíng yǐ zì nì, kuáng chá zhě yú yí sì yě
此為心悲者,雖談笑鼓舞,情歡者,雖拊膺咨嗟,猶不能御外形以自匿,誑察者於疑似也。
yǐ wéi jiù lìng shēng yīn zhī wú cháng, yóu wèi dāng yǒu āi yuè ěr
以為就令聲音之無常,猶謂當有哀樂耳。
yòu yuē:" jì zǐ tīng shēng, yǐ zhī zhòng guó zhī fēng shī xiāng zòu cāo, ér zhòng ní dǔ wén wáng zhī róng
又曰:「季子聽聲,以知眾國之風;師襄奏操,而仲尼睹文王之容。
àn rú suǒ yún, cǐ wéi wén wáng zhī gōng dé, yǔ fēng sú zhī shèng shuāi, jiē kě xiàng zhī yú shēng yīn: shēng zhī qīng zhòng, kě yí yú hòu shì xiāng juān zhī qiǎo, néng dé zhī yú jiāng lái
案如所云,此為文王之功德,與風俗之盛衰,皆可象之於聲音:聲之輕重,可移於後世;襄涓之巧,能得之於將來。
ruò rán zhě, sān huáng wǔ dì, kě bù jué yú jīn rì, hé dú shù shì zāi? ruò cǐ guǒ rán yě
若然者,三皇五帝,可不絕於今日,何獨數事哉?若此果然也。
zé wén wáng zhī cāo yǒu cháng dù, sháo wǔ zhī yīn yǒu dìng shù, bù kě zá yǐ tā biàn, cāo yǐ yú shēng yě
則文王之操有常度,韶武之音有定數,不可雜以他變,操以餘聲也。
zé xiàng suǒ wèi shēng yīn zhī wú cháng, zhōng zi zhī chù lèi, yú shì hū zhì yǐ
則向所謂聲音之無常,鍾子之觸類,於是乎躓矣。
ruò yīn shēng wú cháng, zhōng zi chù lèi, qí guǒ rán xié? zé zhòng ní zhī shí wēi, jì zhá zhī shàn tīng, gù yì wū yǐ
若音聲無常,鍾子觸類,其果然邪?則仲尼之識微,季札之善聽,固亦誣矣。
cǐ jiē sú rú wàng jì, yù shén qí shì ér zhuī wèi ěr, yù lìng tiān xià huò shēng yīn zhī dào, bù yán lǐ yǐ jǐn cǐ, ér tuī shǐ shén miào nán zhī, hèn bù yù qí tīng yú dāng shí, mù gǔ rén ér zì tàn, sī suǒ dà wǎng hòu shēng yě
此皆俗儒妄記,欲神其事而追為耳,欲令天下惑聲音之道,不言理以盡此,而推使神妙難知,恨不遇奇聽於當時,慕古人而自嘆,斯所□大罔後生也。
fū tuī lèi biàn wù, dāng xiān qiú zhī zì rán zhī lǐ lǐ yǐ dìng, rán hòu jiè gǔ yì yǐ míng zhī ěr
夫推類辨物,當先求之自然之理;理已定,然後借古義以明之耳。
jīn wèi dé zhī yú xīn, ér duō shì qián yán yǐ wéi tán zhèng, zì cǐ yǐ wǎng, kǒng qiǎo lì bù néng jì
今未得之於心,而多恃前言以為談證,自此以往,恐巧曆不能紀。
"" yòu nán yún:" āi yuè zhī zuò, yóu ài zēng zhī yóu xián yú, cǐ wèi shēng shǐ wǒ āi ér yīn shǐ wǒ lè gǒu āi yuè yóu shēng, gèng wéi yǒu shí yǐ
」「又難云:「哀樂之作,猶愛憎之由賢愚,此為聲使我哀而音使我樂;苟哀樂由聲,更為有實矣。
fū wǔ sè yǒu hǎo chǒu chǒu, wǔ shēng yǒu shàn è, cǐ wù zhī zì rán yě
夫五色有好醜丑,五聲有善惡,此物之自然也。
zhì yú ài yǔ bù ài, xǐ yǔ bù xǐ, rén qíng zhī biàn, tǒng wù zhī lǐ, wéi zhǐ yú cǐ rán jiē wú yù yú nèi, dài wù ér chéng ěr
至於愛與不愛,喜與不喜,人情之變,統物之理,唯止於此;然皆無豫於內,待物而成耳。
zhì fū āi yuè zì yǐ shì huì, xiān gòu yú xīn, dàn yīn hé shēng yǐ zì xiǎn fā
至夫哀樂自以事會,先遘於心,但因和聲以自顯發。
gù qián lùn yǐ míng qí wú cháng, jīn fù jiǎ cǐ tán yǐ zhèng míng hào ěr
故前論已明其無常,今復假此談以正名號耳。
bù wéi āi yuè fā yú shēng yīn, rú ài zēng zhī shēng yú xián yú yě
不為哀樂發於聲音,如愛憎之生於賢愚也。
rán hé shēng zhī gǎn rén xīn, yì yóu jiǔ lǐ zhī fā rén qíng yě
然和聲之感人心,亦猶酒醴之發人情也。
jiǔ yǐ gān kǔ wéi zhǔ, ér zuì zhě yǐ xǐ nù wèi yòng
酒以甘苦為主,而醉者以喜怒為用。
qí jiàn huān qī wèi shēng fā, ér wèi shēng yǒu āi yuè, bù kě jiàn xǐ nù wèi jiǔ shǐ, ér wèi jiǔ yǒu xǐ nù zhī lǐ yě
其見歡戚為聲發,而謂聲有哀樂,不可見喜怒為酒使,而謂酒有喜怒之理也。
" qín kè nán yuē:" fū guān qì cǎi sè, tiān xià zhī tōng yòng yě
」秦客難曰:「夫觀氣采色,天下之通用也。
xīn biàn yú nèi ér sè yīng yú wài, jiào rán kě jiàn, gù wú zi bù yí
心變於內而色應於外,較然可見,故吾子不疑。
fū shēng yīn, qì zhī jī zhě yě
夫聲音,氣之激者也。
xīn yīng gǎn ér dòng, shēng cóng biàn ér fā
心應感而動,聲從變而發。
xīn yǒu shèng shuāi, shēng yì lóng shā
心有盛衰,聲亦隆殺。
tóng jiàn yì yú yī shēn, hé dú yú shēng biàn dāng yí xié! fū xǐ nù zhāng yú sè zhěn, āi yuè yì yí xíng yú shēng yīn
同見役於一身,何獨於聲便當疑邪!夫喜怒章於色診,哀樂亦宜形於聲音。
shēng yīn zì dāng yǒu āi yuè, dàn àn zhě bù néng shí zhī
聲音自當有哀樂,但暗者不能識之。
zhì zhōng zi zhī tú, suī zāo wú cháng zhī shēng, zé yǐng rán dú jiàn yǐ, jīn méng gǔ miàn qiáng ér bù wù, lí lóu zhāo qiū háo yú bǎi xún, yǐ cǐ yán zhī, zé míng àn shū néng yǐ
至鍾子之徒,雖遭無常之聲,則穎然獨見矣,今蒙瞽面牆而不悟,離婁昭秋毫於百尋,以此言之,則明暗殊能矣。
bù kě shǒu zhǐ chǐ zhī dù, ér yí lí lóu zhī chá zhí zhōng tòng zhī tīng, ér cāi zhōng zi zhī cōng jiē wèi gǔ rén wéi wàng jì yě
不可守咫尺之度,而疑離婁之察;執中痛之聽,而猜鍾子之聰;皆謂古人為妄記也。
" zhǔ rén dá yuē:" nán yún: xīn yīng gǎn ér dòng, shēng cóng biàn ér fā, xīn yǒu shèng shuāi, shēng yì jiàng shā, āi yuè zhī qíng, bì xíng yú shēng yīn, zhōng zi zhī tú, suī zāo wú cháng zhī shēng, zé yǐng rán dú jiàn yǐ
」主人答曰:「難云:心應感而動,聲從變而發,心有盛衰,聲亦降殺,哀樂之情,必形於聲音,鍾子之徒,雖遭無常之聲,則穎然獨見矣。
bì ruò suǒ yán, zé zhuó zhì zhī bǎo, shǒu yáng zhī jī, biàn hé zhī yuān, bó qí zhī bēi, xiàng rú zhī hán nù, bù zhàn zhī bù zhī, qiān biàn bǎi tài, shǐ gè fā yī yǒng zhī gē, tóng qǐ shù dàn zhī wēi, zé zhōng zi zhī tú, gè shěn qí qíng yǐ
必若所言,則濁質之飽,首陽之飢,卞和之冤,伯奇之悲,相如之含怒,不占之怖祗,千變百態,使各發一詠之歌,同啟數彈之微,則鍾子之徒,各審其情矣。
ěr wèi tīng shēng zhě bù yǐ guǎ zhòng yì sī, chá qíng zhě bù yǐ dà xiǎo wèi yì, tóng chū yī shēn zhě, qī yú shí zhī yě
爾為聽聲者不以寡眾易思,察情者不以大小為異,同出一身者,期於識之也。
shè shǐ cóng xià, zé zi yě zhī tú, yì dāng fù cāo lǜ míng guǎn, yǐ kǎo qí yīn, zhī nán fēng zhī shèng shuāi, bié yǎ zhèng zhī yín zhèng yě? fū shí xīn zhī yǔ shén jué, xūn mù zhī yǔ āi qì, tóng yòng chū lèi, shǐ dí yá cháng zhī, bì bù yán lè lèi tián ér āi lèi kǔ, sī kě zhī yǐ
設使從下,則子野之徒,亦當復操律鳴管,以考其音,知南風之盛衰,別雅、鄭之淫正也?夫食辛之與甚噱,薰目之與哀泣,同用出淚,使狄牙嘗之,必不言樂淚甜而哀淚苦,斯可知矣。
hé zhě? jī yè ròu hàn,? zé biàn chū, wú zhǔ yú āi yuè, yóu? jiǔ zhī náng lù, suī zé jù bù tóng, ér jiǔ wèi bù biàn yě
何者?肌液肉汗,?笮便出,無主於哀樂,猶?酒之囊漉,雖笮具不同,而酒味不變也。
shēng jù yī tǐ zhī suǒ chū, hé dú dāng hán āi yuè zhī lǐ yě? qiě fú xián chí liù jīng, dà zhāng sháo xià, cǐ xiān wáng zhī zhì lè, suǒ yǐ dòng tiān dì gǎn guǐ shén
聲俱一體之所出,何獨當含哀樂之理也?且夫《咸池》、《六莖》,《大章》、《韶夏》,此先王之至樂,所以動天地、感鬼神。
jīn bì yún shēng yīn mò bù xiàng qí tǐ ér chuán qí xīn, cǐ bì wèi zhì lè bù kě tuō zhī yú gǔ shǐ, bì xū shèng rén lǐ qí xián guǎn, ěr nǎi yǎ yīn dé quán yě
今必雲聲音莫不象其體而傳其心,此必為至樂不可托之於瞽史,必須聖人理其弦管,爾乃雅音得全也。
shùn mìng kuí" jī shí fǔ shí, bā yīn kè xié, shén rén yǐ hé
舜命夔「擊石拊石,八音克諧,神人以和。
" yǐ cǐ yán zhī, zhì lè suī dài shèng rén ér zuò, bù bì shèng rén zì zhí yě
」以此言之,至樂雖待聖人而作,不必聖人自執也。
hé zhě? yīn shēng yǒu zì rán zhī hé, ér wú xì yú rén qíng
何者?音聲有自然之和,而無繫於人情。
kè xié zhī yīn, chéng yú jīn shí zhì hé zhī shēng, dé yú guǎn xián yě
克諧之音,成於金石;至和之聲,得於管弦也。
fū xiān háo zì yǒu xíng kě chá, gù lí gǔ yǐ míng àn yì gōng ěr
夫纖毫自有形可察,故離瞽以明暗異功耳。
ruò nǎi yǐ shuǐ jǐ shuǐ, shú yì zhī zāi?" qín kè nán yuē:" suī zhòng yù yǒu yǐn, zú zhāo gōng nàn, rán qí dà lǐ, dāng yǒu suǒ jiù
若乃以水濟水,孰異之哉?」秦客難曰:「雖眾喻有隱,足招攻難,然其大理,當有所就。
ruò gé lú wén niú míng, zhī qí sān zi wèi xī shī kuàng chuī lǜ, zhī nán fēng bù jìng, chǔ shī bì bài yáng shé mǔ tīng wén ér tí, ér shěn qí sàng jiā
若葛盧聞牛鳴,知其三子為犧;師曠吹律,知南風不競,楚師必敗;羊舌母聽聞兒啼,而審其喪家。
fán cǐ shù shì, jiē xiào yú shàng shì, shì yǐ xián jiàn lù zài
凡此數事,皆效於上世,是以咸見錄載。
tuī cǐ ér yán, zé shèng shuāi jí xiōng, mò bù cún hū shēng yīn yǐ
推此而言,則盛衰吉凶,莫不存乎聲音矣。
jīn ruò fù wèi zhī wū wǎng, zé qián yán wǎng jì, jiē wèi qì wù, wú yòng zhī yě
今若復謂之誣罔,則前言往記,皆為棄物,無用之也。
yǐ yán tōng lùn, wèi zhī huò ān
以言通論,未之或安。
ruò néng míng sī suǒ yǐ, xiǎn qí suǒ yóu, shè èr lùn jù jì, yuàn zhòng wén zhī
若能明斯所以,顯其所由,設二論俱濟,願重聞之。
" zhǔ rén dá yuē:" wú wèi néng fǎn sān yú zhě, dé yì ér wàng yán, shì yǐ qián lùn lüè ér wèi xiáng
」主人答曰:「吾謂能反三隅者,得意而忘言,是以前論略而未詳。
jīn fù fán xún huán zhī nán, gǎn bù zì yī jié xié? fū lǔ niú néng zhī xī lì zhī sàng shēng, āi sān zi zhī bù cún, hán bēi jīng nián, sù yuàn gé lú cǐ wèi xīn yú rén tóng, yì yú shòu xíng ěr
今復煩循環之難,敢不自一竭邪?夫魯牛能知犧歷之喪生,哀三子之不存,含悲經年,訴怨葛盧;此為心與人同,異於獸形耳。
cǐ yòu wú zhī suǒ yí yě
此又吾之所疑也。
qiě niú fēi rén lèi, wú dào xiāng tōng, ruò wèi míng shòu jiē néng yǒu yán, gé lú shòu xìng dú xiǎo zhī, cǐ wèi chēng qí yǔ ér lùn qí shì, yóu yì chuán yì yán ěr, bù wéi kǎo shēng yīn ér zhī qí qíng, zé fēi suǒ yǐ wéi nán yě
且牛非人類,無道相通,若謂鳴獸皆能有言,葛盧受性獨曉之,此為稱其語而論其事,猶譯傳異言耳,不為考聲音而知其情,則非所以為難也。
ruò wèi zhī zhě wèi dāng chù wù ér dá, wú suǒ bù zhī, jīn qiě xiān yì qí suǒ yì zhě
若謂知者為當觸物而達,無所不知,今且先議其所易者。
qǐng wèn: shèng rén zú rén hú yù, dāng zhī qí suǒ yán fǒu hū? nán zhě bì yuē zhī zhī
請問:聖人卒人胡域,當知其所言否乎?難者必曰知之。
zhī zhī zhī lǐ hé yǐ míng zhī? yuàn jiè zi zhī nán yǐ lì jiàn shí zhī yù
知之之理何以明之?願借子之難以立鑑識之域。
huò dāng yǔ guān jiē shí qí yán xié? jiāng chuī lǜ míng guǎn xiào qí yīn xié? guān qì cǎi sè hé qí xīn xié? cǐ wèi zhī xīn zì yóu qì sè, suī zì bù yán, yóu jiāng zhī zhī, zhī zhī zhī dào, kě bù dài yán yě
或當與關接識其言邪?將吹律鳴管校其音邪?觀氣采色和其心邪?此為知心自由氣色,雖自不言,猶將知之,知之之道,可不待言也。
ruò chuī lǜ xiào yīn yǐ zhī qí xīn, jiǎ lìng xīn zhì yú mǎ ér wù yán lù, chá zhě gù dāng yóu lù yǐ zhī mǎ yě
若吹律校音以知其心,假令心志於馬而誤言鹿,察者固當由鹿以知馬也。
cǐ wèi xīn bù xì yú suǒ yán, yán huò bù zú yǐ zhèng xīn yě
此為心不繫於所言,言或不足以證心也。
ruò dāng guān jiē ér zhī yán, cǐ wèi rú zǐ xué yán yú suǒ shī, rán hòu zhī zhī, zé hé guì yú cōng míng zāi? fū yán, fēi zì rán yí dìng zhī wù, wǔ fāng shū sú, tóng shì yì hào, jǔ yī míng yǐ wéi biāo shí ěr
若當關接而知言,此為孺子學言於所師,然後知之,則何貴於聰明哉?夫言,非自然一定之物,五方殊俗,同事異號,舉一名以為標識耳。
fū shèng rén qióng lǐ, wèi zì rán kě xún, wú wēi bù zhào
夫聖人窮理,謂自然可尋,無微不照。
gǒu wú wēi bù zhào, lǐ bì zé suī jìn bú jiàn, gù yì yù zhī yán bù dé qiáng tōng
苟無微不照,理蔽則雖近不見,故異域之言不得強通。
tuī cǐ yǐ wǎng, gé lú zhī bù zhī niú míng, dé bù quán hū?" yòu nán yún:" shī kuàng chuī lǜ, zhī nán fēng bù jìng, chǔ duō sǐ shēng
推此以往,葛盧之不知牛鳴,得不全乎?」又難云:「師曠吹律,知南風不競,楚多死聲。
cǐ yòu wú zhī suǒ yí yě
此又吾之所疑也。
qǐng wèn shī kuàng chuī lǜ zhī shí, chǔ guó zhī fēng xié, zé xiāng qù qiān lǐ, shēng bù zú dá ruò zhèng shí chǔ fēng lái rù lǜ zhòng xié, zé chǔ nán yǒu wú yuè, běi yǒu liáng sòng, gǒu bú jiàn qí yuán, xī yǐ shí zhī zāi? fán yīn yáng fèn jī, rán hòu chéng fēng
請問師曠吹律之時,楚國之風邪,則相去千里,聲不足達;若正識楚風來入律中邪,則楚南有吳、越,北有梁、宋,苟不見其原,奚以識之哉?凡陰陽憤激,然後成風。
qì zhī xiāng gǎn, chù dì ér fā, hé dé fā chǔ tíng, lái rù jìn hū? qiě yòu lǜ lǚ fēn sì shí zhī qì ěr, shí zhì ér qì dòng, lǜ yīng ér huī yí, jiē zì rán xiāng dài, bù jiǎ rén yǐ wéi yòng yě
氣之相感,觸地而發,何得發楚庭,來入晉乎?且又律呂分四時之氣耳,時至而氣動,律應而灰移,皆自然相待,不假人以為用也。
shàng shēng xià shēng, suǒ yǐ jūn wǔ shēng zhī hé, xù gāng róu zhī fēn yě
上生下生,所以均五聲之和,敘剛柔之分也。
rán lǜ yǒu yí dìng zhī shēng, suī dōng chuī zhōng lǚ, qí yīn zì mǎn ér wú sǔn yě
然律有一定之聲,雖冬吹中呂,其音自滿而無損也。
jīn yǐ jìn rén zhī qì, chuī wú yùn zhī lǜ, chǔ fēng ān de lái rù qí zhōng, yǔ wèi yíng suō xié? fēng wú xíng, shēng yǔ lǜ bù tōng, zé xiào lǐ zhī dì, wú qǔ yú fēng lǜ, bù qí rán hū? qǐ dú shī kuàng duō shí bó wù, zì yǒu yǐ zhī shèng bài zhī xíng, yù gù zhòng xīn ér tuō yǐ shén wēi, ruò bó cháng qiān zhī xǔ jǐng gōng shòu zāi?" yòu nán yún:" yáng shé mǔ tīng wén ér tí ér shěn qí sàng jiā
今以晉人之氣,吹無韻之律,楚風安得來入其中,與為盈縮邪?風無形,聲與律不通,則校理之地,無取於風律,不其然乎?豈獨師曠多識博物,自有以知勝敗之形,欲固眾心而托以神微,若伯常騫之許景公壽哉?」又難云:「羊舌母聽聞兒啼而審其喪家。
fù qǐng wèn hé yóu zhī zhī? wèi shén xīn dú wù àn yǔ ér dāng xié? cháng wén ér tí ruò cǐ qí dà ér è, jīn zhī tí shēng shì xī zhī tí shēng, gù zhī qí sàng jiā xié? ruò shén xīn dú wù àn yǔ zhī dāng, fēi lǐ zhī suǒ de yě
復請問何由知之?為神心獨悟暗語而當邪?嘗聞兒啼若此其大而惡,今之啼聲似昔之啼聲,故知其喪家邪?若神心獨悟暗語之當,非理之所得也。
suī yuē tīng tí, wú qǔ yàn yú ér shēng yǐ
雖曰聽啼,無取驗於兒聲矣。
ruò yǐ cháng wén zhī shēng wèi è, gù zhī jīn tí dāng è, cǐ wèi yǐ jiǎ shēng wèi dù, yǐ xiào yǐ zhī tí yě
若以嘗聞之聲為惡,故知今啼當惡,此為以甲聲為度,以校乙之啼也。
fū shēng zhī yú yīn, yóu xíng zhī yú xīn yě
夫聲之於音,猶形之於心也。
yǒu xíng tóng ér qíng guāi, mào shū ér xīn jūn zhě
有形同而情乖,貌殊而心均者。
hé yǐ míng zhī? shèng rén qí xīn děng dé ér xíng zhuàng bù tóng yě
何以明之?聖人齊心等德而形狀不同也。
gǒu xīn tóng ér xíng yì, zé hé yán hū guān xíng ér zhī xīn zāi? qiě kǒu zhī jī qì wèi shēng, hé yì yú lài? nà qì ér míng xié? tí shēng zhī shàn è, bù yóu ér kǒu jí xiōng, yóu qín sè zhī qīng zhuó bù zài cāo zhě zhī gōng zhuō yě
苟心同而形異,則何言乎觀形而知心哉?且口之激氣為聲,何異於籟?納氣而鳴邪?啼聲之善惡,不由兒口吉凶,猶琴瑟之清濁不在操者之工拙也。
xīn néng biàn lǐ shàn tán, ér bù néng lìng nèi? diào lì, yóu gǔ zhě néng shàn qí qǔ dù, ér bù néng lìng qì bì qīng hé yě
心能辨理善談,而不能令內?調利,猶瞽者能善其曲度,而不能令器必清和也。
qì bù jiǎ miào gǔ ér liáng,? bù yīn huì xīn ér diào, rán zé xīn zhī yǔ shēng, míng wèi èr wù
器不假妙瞽而良,?不因惠心而調,然則心之與聲,明為二物。
èr wù zhī chéng rán, zé qiú qíng zhě bù liú guān yú xíng mào, kuí xīn zhě bù jiè tīng yú shēng yīn yě
二物之誠然,則求情者不留觀於形貌,揆心者不借聽於聲音也。
chá zhě yù yīn shēng yǐ zhī xīn, bù yì wài hū? jīn jìn mǔ wèi dài zhī yú lǎo chéng, ér zhuān xìn zuó rì zhī shēng, yǐ zhèng jīn rì zhī tí, qǐ bù wù zhōng yú qián shì hào qí zhě cóng ér chēng zhī zāi?" qín kè nán yuē:" wú wén bài zhě bù xiū zǒu, suǒ yǐ quán yě
察者欲因聲以知心,不亦外乎?今晉母未待之於老成,而專信昨日之聲,以證今日之啼,豈不誤中於前世好奇者從而稱之哉?」秦客難曰:「吾聞敗者不羞走,所以全也。
wú xīn wèi yàn ér yán, nán fù gèng cóng qí yú
吾心未厭而言,難復更從其餘。
jīn píng hé zhī rén, tīng zhēng dí pí pá, zé xíng zào ér zhì yuè wén qín sè zhī yīn, zé tīng jìng ér xīn xián
今平和之人,聽箏笛琵琶,則形躁而志越;聞琴瑟之音,則聽靜而心閒。
tóng yī qì zhī zhōng, qū yòng měi shū, zé qíng suí zhī biàn: zòu qín shēng zé tàn xiàn ér kāng kǎi lǐ qí chǔ zé qíng yī ér sī zhuān, sì jiāo nòng zé huān fàng ér yù qiè xīn wèi shēng biàn, ruò cǐ qí zhòng
同一器之中,曲用每殊,則情隨之變:奏秦聲則嘆羨而慷慨;理齊楚則情一而思專,肆姣弄則歡放而欲愜;心為聲變,若此其眾。
gǒu zào jìng yóu shēng, zé hé wéi xiàn qí āi yuè, ér dàn yún zhì hé zhī shēng, wú suǒ bù gǎn, tuō dà tóng yú shēng yīn, guī zhòng biàn yú rén qíng? dé wú zhī bǐ bù míng cǐ zāi?" zhǔ rén dá yuē:" nán yún: pí pá zhēng dí lìng rén zào yuè
苟躁靜由聲,則何為限其哀樂,而但云至和之聲,無所不感,托大同於聲音,歸眾變於人情?得無知彼不明此哉?」主人答曰:「難云:琵琶、箏、笛令人躁越。
yòu yún: qū yòng měi shū ér qíng suí zhī biàn
又云:曲用每殊而情隨之變。
cǐ chéng suǒ yǐ shǐ rén cháng gǎn yě
此誠所以使人常感也。
pí pá zhēng dí, jiān cù ér shēng gāo, biàn zhòng ér jié shù, yǐ gāo shēng yù shù jié, gù shǐ rén xíng zào ér zhì yuè
琵琶、箏、笛,間促而聲高,變眾而節數,以高聲御數節,故使人形躁而志越。
yóu líng duó jǐng ěr, zhōng gǔ hài xīn, gù' wén gǔ pí zhī yīn, sī jiàng shuài zhī chén', gài yǐ shēng yīn yǒu dà xiǎo, gù dòng rén yǒu měng jìng yě
猶鈴鐸警耳,鍾鼓駭心,故『聞鼓鼙之音,思將帥之臣』,蓋以聲音有大小,故動人有猛靜也。
qín sè zhī tǐ, jiān liáo ér yīn pí, biàn xī ér shēng qīng, yǐ pí yīn yù xī biàn, bù xū xīn jìng tīng, zé bù jìn qīng hé zhī jí, shì yǐ tīng jìng ér xīn xián yě
琴瑟之體,間遼而音埤,變希而聲清,以埤音御希變,不虛心靜聽,則不盡清和之極,是以聽靜而心閒也。
fū qū yòng bù tóng, yì yóu shū qì zhī yīn ěr
夫曲用不同,亦猶殊器之音耳。
qí chǔ zhī qū, duō chóng gù qíng yī, biàn miào gù sī zhuān
齊楚之曲,多重故情一,變妙故思專。
jiāo nòng zhī yīn, yì zhòng shēng zhī měi, huì wǔ yīn zhī hé, qí tǐ shàn ér yòng bó, gù xīn chǐ yú zhòng lǐ wǔ yīn huì, gù huān fàng ér yù qiè
姣弄之音,挹眾聲之美,會五音之和,其體贍而用博,故心侈於眾理;五音會,故歡放而欲愜。
rán jiē yǐ dān fù gāo pí shàn è wèi tǐ, ér rén qíng yǐ zào jìng ér róng duān, cǐ wèi shēng yīn zhī tǐ, jǐn yú shū jí
然皆以單、復、高、埤、善、惡為體,而人情以躁、靜而容端,此為聲音之體,盡於舒疾。
qíng zhī yīng shēng, yì zhǐ yú zào jìng ěr
情之應聲,亦止於躁靜耳。
fū qū yòng měi shū, ér qíng zhī chù biàn, yóu zī wèi yì měi, ér kǒu zhé shí zhī yě
夫曲用每殊,而情之處變,猶滋味異美,而口輒識之也。
wǔ wèi wàn shū, ér dà tóng yú měi qū biàn suī zhòng, yì dà tóng yú hé
五味萬殊,而大同於美;曲變雖眾,亦大同於和。
měi yǒu gān, hé yǒu lè
美有甘,和有樂。
rán suí qū zhī qíng, jǐn yú hé yù yīng měi zhī kǒu, jué yú gān jìng, ān dé āi yuè yú qí jiān zāi? rán rén qíng bù tóng, gè shī suǒ jiě
然隨曲之情,盡於和域;應美之口,絕於甘境,安得哀樂於其間哉?然人情不同,各師所解。
zé fā qí suǒ huái ruò yán píng hé, āi yuè zhèng děng, zé wú suǒ xiān fā, gù zhōng dé zào jìng
則發其所懷;若言平和,哀樂正等,則無所先發,故終得躁靜。
ruò yǒu suǒ fā, zé shì yǒu zhǔ yú nèi, bù wéi píng hé yě
若有所發,則是有主於內,不為平和也。
yǐ cǐ yán zhī, zào jìng zhě, shēng zhī gōng yě āi yuè zhě, qíng zhī zhǔ yě
以此言之,躁靜者,聲之功也;哀樂者,情之主也。
bù kě jiàn shēng yǒu zào jìng zhī yīng, yīn wèi āi yuè zhě jiē yóu shēng yīn yě
不可見聲有躁靜之應,因謂哀樂者皆由聲音也。
qiě shēng yīn suī yǒu měng jìng, měng jìng gè yǒu yī hé, hé zhī suǒ gǎn, mò bù zì fā
且聲音雖有猛靜,猛靜各有一和,和之所感,莫不自發。
hé yǐ míng zhī? fū huì bīn yíng táng, jiǔ hān zòu qín, huò xīn rán ér huān, huò cǎn ěr qì, fēi jìn āi yú bǐ, dǎo lè yú cǐ yě
何以明之?夫會賓盈堂,酒酣奏琴,或忻然而歡,或慘爾泣,非進哀於彼,導樂於此也。
qí yīn wú biàn yú xī, ér huān qī bìng yòng, sī fēi' chuī wàn bù tóng' xié? fū wéi wú zhǔ yú xǐ nù, yì yīng wú zhǔ yú āi yuè, gù huān qī jù jiàn
其音無變於昔,而歡戚並用,斯非『吹萬不同』邪?夫唯無主於喜怒,亦應無主於哀樂,故歡戚俱見。
ruò zī piān gù zhī yīn, hán yī zhì zhī shēng, qí suǒ fā míng, gè dāng qí fēn, zé yān néng jiān yù qún lǐ, zǒng fā zhòng qíng xié? yóu shì yán zhī, shēng yīn yǐ píng hé wèi tǐ, ér gǎn wù wú cháng xīn zhì yǐ suǒ qí wéi zhǔ, yīng gǎn ér fā
若資偏固之音,含一致之聲,其所發明,各當其分,則焉能兼御群理,總發眾情邪?由是言之,聲音以平和為體,而感物無常;心志以所俟為主,應感而發。
rán zé shēng zhī yǔ xīn, shū tú yì guǐ, bù xiāng jīng wěi, yān dé rǎn tài hé yú huān qī, zhuì xū míng yú āi yuè zāi? qín kè nán yuē:" lùn yún: měng jìng zhī yīn, gè yǒu yī hé, hé zhī suǒ gǎn, mò bù zì fā, shì yǐ jiǔ hān zòu qín ér huān qī bìng yòng
然則聲之與心,殊塗異軌,不相經緯,焉得染太和於歡戚,綴虛名於哀樂哉?秦客難曰:「論云:猛靜之音,各有一和,和之所感,莫不自發,是以酒酣奏琴而歡戚並用。
cǐ yán piān bìng zhī qíng xiān jī yú nèi, gù huái huān zhě zhí āi yīn ér fā, nèi qī zhě yù yuè shēng ér gǎn yě
此言偏並之情先積於內,故懷歡者值哀音而發,內戚者遇樂聲而感也。
fū yīn shēng zì dāng yǒu yí dìng zhī āi yuè, dàn shēng huà chí huǎn bù kě cāng cù, bù néng duì yì
夫音聲自當有一定之哀樂,但聲化遲緩不可倉卒,不能對易。
piān zhòng zhī qíng, chù wù ér zuò, gù jīn āi yuè tóng shí ér yīng ěr suī èr qíng jù jiàn, zé hé sǔn yú shēng yīn yǒu dìng lǐ xié? zhǔ rén dá yuē:" nán yún: āi yuè zì yǒu dìng shēng, dàn piān zhòng zhī qíng, bù kě zú yí
偏重之情,觸物而作,故今哀樂同時而應耳;雖二情俱見,則何損於聲音有定理邪?主人答曰:「難云:哀樂自有定聲,但偏重之情,不可卒移。
gù huái qī zhě yù yuè shēng ér āi ěr
故懷戚者遇樂聲而哀耳。
jí rú suǒ yán, shēng yǒu dìng fēn, jiǎ shǐ lù míng chóng zòu, shì yuè shēng yě
即如所言,聲有定分,假使《鹿鳴》重奏,是樂聲也。
ér lìng qī zhě yù zhī, suī shēng huà chí huǎn, dàn dāng bù néng shǐ biàn lìng huān ěr, hé dé gèng yǐ āi xié? yóu yī jué zhī huǒ, suī wèi néng wēn yī shì, bù yí fù zēng qí hán yǐ
而令戚者遇之,雖聲化遲緩,但當不能使變令歡耳,何得更以哀邪?猶一爝之火,雖未能溫一室,不宜復增其寒矣。
fū huǒ fēi lóng hán zhī wù, lè fēi zēng āi zhī jù yě
夫火非隆寒之物,樂非增哀之具也。
lǐ xián gāo táng ér huān qī bìng yòng zhě, zhí zhì hé zhī fā zhì dǎo qíng, gù lìng wài wù suǒ gǎn dé zì jìn ěr
理弦高堂而歡戚並用者,直至和之發滯導情,故令外物所感得自盡耳。
nán yún: piān zhòng zhī qíng, chù wù ér zuò, gù lìng āi yuè tóng shí ér yīng ěr
難云:偏重之情,觸物而作,故令哀樂同時而應耳。
fū yán āi zhě, huò jiàn jī zhàng ér qì, huò dǔ yú fú ér bēi, tú yǐ gǎn rén wáng ér wù cún, tòng shì xiǎn ér xíng qián, qí suǒ yǐ huì zhī, jiē zì yǒu yóu, bù wéi chù dì ér shēng āi, dāng xí ér lèi chū yě
夫言哀者,或見機杖而泣,或睹輿服而悲,徒以感人亡而物存,痛事顯而形潛,其所以會之,皆自有由,不為觸地而生哀,當席而淚出也。
jīn jiàn jī zhàng yǐ zhì gǎn, tīng hé shēng ér liú tì zhě, sī fēi hé zhī suǒ gǎn, mò bù zì fā yě
今見機杖以致感,聽和聲而流涕者,斯非和之所感,莫不自發也。
" qín kè nán yuē:" lùn yún: jiǔ hān zòu qín ér huān qī bìng yòng
」秦客難曰:「論云:酒酣奏琴而歡戚並用。
yù tōng cǐ yán, gù dá yǐ piān qíng gǎn wù ér fā ěr
欲通此言,故答以偏情感物而發耳。
jīn qiě yǐn xīn ér yán, míng zhī yǐ chéng xiào
今且隱心而言,明之以成效。
fū rén xīn bù huān zé qī, bù qī zé huān, cǐ qíng zhì zhī dà yù yě
夫人心不歡則戚,不戚則歡,此情志之大域也。
rán qì shì qī zhī shāng, xiào shì huān zhī yòng
然泣是戚之傷,笑是歡之用。
gài wén qí chǔ zhī qū zhě, wéi dǔ qí āi tì zhī róng, ér wèi zēng jiàn xiào jué zhī mào
蓋聞齊、楚之曲者,唯睹其哀涕之容,而未曾見笑噱之貌。
cǐ bì qí chǔ zhī qū, yǐ āi wèi tǐ, gù qí suǒ gǎn, jiē yīng qí dù liàng qǐ tú yǐ duō chóng ér shǎo biàn, zé zhì qíng yī ér sī zhuān xié? ruò chéng néng zhì qì, zé shēng yīn zhī yǒu āi yuè, duàn kě zhī yǐ
此必齊、楚之曲,以哀為體,故其所感,皆應其度量;豈徒以多重而少變,則致情一而思專邪?若誠能致泣,則聲音之有哀樂,斷可知矣。
" zhǔ rén dá yuē:" suī rén qíng gǎn yú āi yuè, āi yuè gè yǒu duō shǎo
」主人答曰:「雖人情感於哀樂,哀樂各有多少。
yòu āi yuè zhī jí, bù bì tóng zhì yě
又哀樂之極,不必同致也。
fū xiǎo āi róng huài, shén bēi ér qì, āi zhī fāng yě xiǎo huān yán yuè, zhì lè xīn yù, lè zhī lǐ yě
夫小哀容壞,甚悲而泣,哀之方也;小歡顏悅,至樂心喻,樂之理也。
hé yǐ míng zhī? fū zhì qīn ān yù, zé tián ruò zì rán, suǒ zì de yě
何以明之?夫至親安豫,則恬若自然,所自得也。
jí zài wēi jí, jǐn rán hòu jì, zé? bù jí rén wǔ
及在危急,僅然後濟,則?不及亻舞。
yóu cǐ yán zhī, rén wǔ zhī bù ruò xiàng zhī zì dé, qǐ bù rán zāi?, zhì fū xiào jué suī chū yú huān qíng, rán zì yǐ lǐ chéng yòu fēi zì rán yīng shēng zhī jù yě
由此言之,亻舞之不若向之自得,豈不然哉?,至夫笑噱雖出於歡情,然自以理成又非自然應聲之具也。
cǐ wéi lè zhī yīng shēng, yǐ zì dé wéi zhǔ āi zhī yīng gǎn, yǐ chuí tì wèi gù
此為樂之應聲,以自得為主;哀之應感,以垂涕為故。
chuí tì zé xíng dòng ér kě jué, zì dé zé shén hé ér wú yōu, shì yǐ guān qí yì ér bù shí qí tóng, bié qí wài ér wèi chá qí nèi ěr
垂涕則形動而可覺,自得則神合而無憂,是以觀其異而不識其同,別其外而未察其內耳。
rán xiào jué zhī bù xiǎn yú shēng yīn, qǐ dú qí chǔ zhī qū xié? jīn bù qiú lè yú zì dé zhī yù, ér yǐ wú xiào jué wèi qí chǔ tǐ āi, qǐ bù zhī āi ér bù shí lè hū?" qín kè wèn yuē:" zhòng ní yǒu yán:' yí fēng yì sú, mò shàn yú lè
然笑噱之不顯於聲音,豈獨齊楚之曲邪?今不求樂於自得之域,而以無笑噱謂齊、楚體哀,豈不知哀而不識樂乎?」秦客問曰:「仲尼有言:『移風易俗,莫善於樂。
' jí rú suǒ lùn, fán bǎi āi yuè, jiē bù zài shēng, jí yí fēng yì sú, guǒ yǐ hé wù xié? yòu gǔ rén shèn mǐ mǐ zhī fēng, yì xin yǎo ěr zhī shēng, gù yuē:' fàng zhèng shēng, yuǎn nìng rén
』即如所論,凡百哀樂,皆不在聲,即移風易俗,果以何物邪?又古人慎靡靡之風,抑忄舀耳之聲,故曰:『放鄭聲,遠佞人。
' rán zé zhèng wèi zhī yīn jī míng qiú yǐ xié shén rén, gǎn wèn zhèng yǎ zhī tǐ, lóng bì suǒ jí fēng sú chēng yì, xī yóu ér jì? xìng zhòng wén zhī, yǐ wù suǒ yí
』然則鄭衛之音擊鳴球以協神人,敢問鄭雅之體,隆弊所極;風俗稱易,奚由而濟?幸重聞之,以悟所疑。
" zhǔ rén yīng zhī yuē:" fū yán yí fēng yì sú zhě, bì chéng shuāi bì zhī hòu yě
」主人應之曰:「夫言移風易俗者,必承衰弊之後也。
gǔ zhī wáng zhě, chéng tiān lǐ wù, bì chóng jiǎn yì zhī jiào, yù wú wéi zhī zhì, jūn jìng yú shàng, chén shùn yú xià, xuán huà qián tōng, tiān rén jiāo tài, kū gǎo zhī lèi, jìn yù líng yè, liù hé zhī nèi, mù yù hóng liú, dàng dí chén gòu, qún shēng ān yì, zì qiú duō fú, mò rán cóng dào, huái zhōng bào yì, ér bù jué qí suǒ yǐ rán yě
古之王者,承天理物,必崇簡易之教,御無為之治,君靜於上,臣順於下,玄化潛通,天人交泰,枯槁之類,浸育靈液,六合之內,沐浴鴻流,蕩滌塵垢,群生安逸,自求多福,默然從道,懷忠抱義,而不覺其所以然也。
hé xīn zú yú nèi, hé qì jiàn yú wài, gù gē yǐ xù zhì, rén wǔ yǐ xuān qíng
和心足於內,和氣見於外,故歌以敘志,亻舞以宣情。
rán hòu wén zhī yǐ cǎi zhāng, zhào zhī yǐ fēng yǎ, bō zhī yǐ bā yīn, gǎn zhī yǐ tài hé, dǎo qí shén qì, yǎng ér jiù zhī
然後文之以采章,照之以風雅,播之以八音,感之以太和,導其神氣,養而就之。
yíng qí qíng xìng, zhì ér míng zhī, shǐ xīn yǔ lǐ xiāng shùn, qì yǔ shēng xiāng yìng, hé hū huì tōng, yǐ jì qí měi
迎其情性,致而明之,使心與理相順,氣與聲相應,合乎會通,以濟其美。
gù kǎi lè zhī qíng, jiàn yú jīn shí, hán hóng guāng dà, xiǎn yú yīn shēng yě
故凱樂之情,見於金石,含弘光大,顯於音聲也。
ruò yǐ wǎng zé wàn guó tóng fēng, fāng róng jì mào, fù rú qiū lán, bù qī ér xìn, bù móu ér chéng, mù rán xiāng ài, yóu shū jǐn cǎi, ér càn bǐng kě guān yě
若以往則萬國同風,芳榮濟茂,馥如秋蘭,不期而信,不謀而誠,穆然相愛,猶舒錦彩,而粲炳可觀也。
dà dào zhī lóng, mò shèng yú zī, tài píng zhī yè, mò xiǎn yú cǐ
大道之隆,莫盛於茲,太平之業,莫顯於此。
gù yuē"' yí fēng yì sú, mò shàn yú lè
故曰「『移風易俗,莫善於樂。
' lè zhī wèi tǐ, yǐ xīn wéi zhǔ
』樂之為體,以心為主。
gù wú shēng zhī lè, mín zhī fù mǔ yě
故無聲之樂,民之父母也。
zhì bā yīn huì xié, rén zhī suǒ yuè, yì zǒng wèi zhī lè, rán fēng sú yí yì, bù zài cǐ yě
至八音會諧,人之所悅,亦總謂之樂,然風俗移易,不在此也。
fū yīn shēng hé bǐ, rén qíng suǒ bù néng yǐ zhě yě
夫音聲和比,人情所不能已者也。
shì yǐ gǔ rén zhī qíng zhī bù kě fàng, gù yì qí suǒ dùn zhī yù zhī bù kě jué, gù yīn qí suǒ zì
是以古人知情之不可放,故抑其所遁;知欲之不可絕,故因其所自。
wèi kě fèng zhī lǐ, zhì kě dǎo zhī lè
為可奉之禮,制可導之樂。
kǒu bù jìn wèi, lè bù jí yīn
口不盡味,樂不極音。
kuí zhōng shǐ zhī yí, dù xián yú zhī zhōng
揆終始之宜,度賢愚之中。
wèi zhī jiǎn zé, shǐ yuǎn jìn tóng fēng, yòng ér bù jié, yì suǒ yǐ jié zhōng xìn, zhe bù qiān yě
為之檢則,使遠近同風,用而不竭,亦所以結忠信,著不遷也。
gù xiāng xiào xiáng shú yì suí zhī biàn, sī zhú yǔ zǔ dòu bìng cún, yǔ máo yǔ yī ràng jù yòng, zhèng yán yǔ hé shēng tóng fā
故鄉校庠塾亦隨之變,絲竹與俎豆並存,羽毛與揖讓俱用,正言與和聲同發。
shǐ jiāng tīng shì shēng yě, bì wén cǐ yán jiāng guān shì róng yě, bì chóng cǐ lǐ
使將聽是聲也,必聞此言;將觀是容也,必崇此禮。
lǐ yóu bīn zhǔ shēng jiàng, rán hòu chóu zuò xíng yān
禮猶賓主升降,然後酬酢行焉。
yú shì yán yǔ zhī jié, shēng yīn zhī dù, yī ràng zhī yí, dòng zhǐ zhī shù, jìn tuì xiāng xū, gòng wèi yī tǐ
於是言語之節,聲音之度,揖讓之儀,動止之數,進退相須,共為一體。
jūn chén yòng zhī yú cháo, shù shì yòng zhī yú jiā, shǎo ér xí zhī, zhǎng ér bù dài, xīn ān zhì gù, cóng shàn rì qiān, rán hòu lín zhī yǐ jìng, chí zhī yǐ jiǔ ér bù biàn, rán hòu huà chéng, cǐ yòu xiān wáng yòng lè zhī yì yě
君臣用之於朝,庶士用之於家,少而習之,長而不怠,心安志固,從善日遷,然後臨之以敬,持之以久而不變,然後化成,此又先王用樂之意也。
gù cháo yàn pìn xiǎng, jiā lè bì cún
故朝宴聘享,嘉樂必存。
shì yǐ guó shǐ cǎi fēng sú zhī shèng shuāi, jì zhī yuè gōng, xuān zhī guǎn xián, shǐ yán zhī zhě wú zuì, wén zhī zhě zú yǐ zì jiè
是以國史採風俗之盛衰,寄之樂工,宣之管弦,使言之者無罪,聞之者足以自誡。
cǐ yòu xiān wáng yòng lè zhī yì yě
此又先王用樂之意也。
ruò fú zhèng shēng, shì yīn shēng zhī zhì miào
若夫鄭聲,是音聲之至妙。
miào yīn gǎn rén, yóu měi sè huò zhì
妙音感人,猶美色惑志。
dān? huāng jiǔ, yì yǐ sàng yè, zì fēi zhì rén, shú néng yù zhī? xiān wáng kǒng tiān xià liú ér bù fǎn, gù jù qí bā yīn, bù dú qí shēng jué qí dà hé, bù qióng qí biàn juān yǎo tiǎo zhī shēng, shǐ lè ér bù yín, yóu dà gēng bù hé, bù jí sháo yào zhī wèi yě
耽?荒酒,易以喪業,自非至人,孰能御之?先王恐天下流而不反,故具其八音,不瀆其聲;絕其大和,不窮其變;捐窈窕之聲,使樂而不淫,猶大羹不和,不極勺藥之味也。
ruò liú sú qiǎn jìn, zé shēng bù zú yuè, yòu fēi suǒ huān yě
若流俗淺近,則聲不足悅,又非所歡也。
ruò shàng shī qí dào, guó sāng qí jì, nán nǚ bēn suí, yín huāng wú dù, zé fēng yǐ cǐ biàn, sú yǐ hǎo chéng
若上失其道,國喪其紀,男女奔隨,淫荒無度,則風以此變,俗以好成。
shàng qí suǒ zhì, zé qún néng sì zhī, lè qí suǒ xí, zé hé yǐ zhū zhī? tuō yú hé shēng, pèi ér zhǎng zhī, chéng dòng yú yán, xīn gǎn yú hé, fēng sú yī chéng, yīn ér míng zhī
尚其所志,則群能肆之,樂其所習,則何以誅之?托於和聲,配而長之,誠動於言,心感於和,風俗一成,因而名之。
rán suǒ míng zhī shēng, wú zhōng yú yín xié yě
然所名之聲,無中於淫邪也。
yín zhī yǔ zhèng tóng hū xīn, yǎ zhèng zhī tǐ, yì zú yǐ guān yǐ
淫之與正同乎心,雅、鄭之體,亦足以觀矣。
"
」。