rú rú xiōng nú yǔ wén mò huái tú hé duàn jiù liù juàn gāo chē
蠕蠕 匈奴宇文莫槐 徒何段就六眷 高車
rú rú xìng yù jiǔ lǘ shì. shǐ shén yuán zhī mò, lüè qí yǒu de yī nú, fā shǐ qí méi, wàng běn xìng míng, qí zhǔ zì zhī yuē mù gǔ lǘ. mù gǔ lǘ zhě, shǒu tū yě. mù gǔ lǘ yǔ yù jiǔ lǘ shēng xiāng jìn, gù hòu zi sūn yīn yǐ wèi shì. mù gǔ lǘ jì zhuàng, miǎn nú wèi qí zú. mù dì shí, zuò hòu qī dāng zhǎn, wáng nì guǎng mò xī gǔ jiān, shōu hé bū táo, dé bǎi yú rén, yī chún tū lín bù. mù gǔ lǘ sǐ, zi chē lù huì xióng jiàn, shǐ yǒu bù zhòng, zì hào róu rán. hòu tài wǔ yǐ qí wú zhī, zhuàng lèi yú chóng, gù gǎi qí hào wèi rú rú. chē lù huì jì wèi bù shuài, suì gòng mǎ chù diāo nà pí. dōng zé xǐ dù mò nán, xià zé hái jū mò běi. chē lù huì sǐ, zi tǔ nú guī lì. tǔ nú guī sǐ, zi bá tí lì. bá tí sǐ, zi dì sù yuán lì.
蠕蠕姓郁久閭氏。始神元之末,掠騎有得一奴,發始齊眉,忘本姓名,其主字 之曰木骨閭。「木骨閭」者,首禿也。「木骨閭」與「郁久閭」聲相近,故後子孫 因以為氏。木骨閭既壯,免奴為騎卒。穆帝時,坐後期當斬,亡匿廣漠谿谷間,收 合逋逃,得百餘人,依純突鄰部。木骨閭死,子車鹿會雄健,始有部眾,自號柔然。 後太武以其無知,狀類於蟲,故改其號為蠕蠕。車鹿會既為部帥,歲貢馬畜、貂豽 皮。冬則徙度漠南,夏則還居漠北。車鹿會死,子吐奴傀立。吐奴傀死,子跋提立。 跋提死,子地粟袁立。
dì sù yuán sǐ, qí bù fèn wèi èr. dì sù yuán zhǎng zi pǐ hòu bá jì fù, jū dōng biān cì zǐ yūn hé tí, bié jū xī biān. jí zhāo chéng bēng, yūn hé tí fù wèi chén ér èr yú wèi. wèi dēng guó zhōng tǎo zhī, rú rú yí bù dùn zǒu, zhuī zhī jí yú dà qì nán chuáng shān xià, dà pò zhī, lǔ qí bàn bù. pǐ hòu bá jí bù shuài wū jī, gè shōu yú luò dùn zǒu. qiǎn zhǎng sūn sōng jí zhǎng sūn féi zhuī zhī, dù qì. sōng zhì píng wàng chuān, dà pò wū jī, qín zhī, zhǎn yǐ xùn. féi zhì zhuō xié shān, jí pǐ hòu bá, jǔ luò qǐng jiàng. huò yūn hé tí zi hé duō hàn jí hé duō hàn xiōng gào guī zhī shè lún hú lǜ děng, bìng zōng dǎng shù bǎi rén, fēn pèi zhū bù. yūn hé tí xī dùn, jiāng guī wèi chén. dào wǔ zhuī zhī zhì bá nà shān, yūn hé tí fù jiàng, dào wǔ fǔ wèi rú jiù.
地粟袁死,其部分為二。地粟袁長子匹候跋繼父,居東邊;次子縕紇提,別居 西邊。及昭成崩,縕紇提附衛辰而貳於魏。魏登國中討之,蠕蠕移部遁走,追之及 於大磧南床山下,大破之,虜其半部。匹候跋及部帥屋擊,各收余落遁走。遣長孫 嵩及長孫肥追之,度磧。嵩至平望川,大破屋擊,禽之,斬以徇。肥至涿邪山,及 匹候跋,舉落請降。獲縕紇提子曷多汗及曷多汗兄誥歸之、社侖、斛律等,並宗黨 數百人,分配諸部。縕紇提西遁,將歸衛辰。道武追之至跋那山,縕紇提復降,道 武撫慰如舊。
jiǔ nián, hé duō hàn yǔ shè lún lǜ bù zhòng qì qí fù xī zǒu, zhǎng sūn féi qīng qí zhuī zhī, zhì shàng jùn bá nà shān, zhǎn hé duō hàn, jǐn dài qí zhòng, shè lún shù rén bēn pǐ hòu bá, pǐ hòu bá chù zhī nán bǐ, qù qí tíng wǔ bǎi lǐ, lìng qí zi sì rén jiān zhī. jì ér shè lún lǜ qí sī shǔ, zhí pǐ hòu bá sì zǐ ér pàn, xí pǐ hòu bá. zhū zi shōu yú zhòng, wáng yī gāo chē hú lǜ bù. shè lún xiōng jiǎo yǒu quán biàn, yuè yú, nǎi shì pǐ hòu bá, guī qí zhū zi, yù jù ér jiān zhī. mì jǔ bīng xí pǐ hòu bá, shā pǐ hòu bá. zi qǐ bá wú xié děng shí wǔ rén, guī yú dào wǔ. shè lún jì shā pǐ hòu bá, jù wáng shī tǎo zhī, nǎi lüè wǔ yuán yǐ xī zhū bù, běi dù dà mò. dào wǔ yǐ bá xié wèi ān yuǎn jiāng jūn, píng jí hóu. shè lún yǔ yáo xìng hé qīn, dào wǔ qiǎn cái guān jiāng jūn hé tū xí chù fú sù gǔ yán zhū bù, shè lún qiǎn qí sù gǔ yán, tū nì jī pò zhī.
九年,曷多汗與社侖率部眾棄其父西走,長孫肥輕騎追之,至上郡跋那山,斬 曷多汗,盡殆其眾,社侖數人奔匹候跋,匹候跋處之南鄙,去其庭五百里,令其子 四人監之。既而社侖率其私屬,執匹候跋四子而叛,襲匹候跋。諸子收餘眾,亡依 高車斛律部。社侖凶狡有權變,月余,乃釋匹候跋,歸其諸子,欲聚而殲之。密舉 兵襲匹候跋,殺匹候跋。子啟拔、吳頡等十五人,歸於道武。社侖既殺匹候跋,懼 王師討之,乃掠五原以西諸部,北度大漠。道武以拔、頡為安遠將軍,平棘侯。社 侖與姚興和親,道武遣材官將軍和突襲黜弗、素古延諸部,社侖遣騎素古延,突逆 擊破之。
shè lún yuǎn dùn mò běi, qīn gāo chē, shēn rù qí dì, suì bìng zhū bù, xiōng shì yì zhèn. běi xǐ ruò luò shuǐ, shǐ lì jūn fǎ qiān rén wèi jūn, jūn zhì jiāng yī rén bǎi rén wèi chuáng, chuáng zhì shuài yī rén. xiān dēng zhě cì yǐ lǔ huò, tuì nuò zhě yǐ shí jī shǒu shā zhī, huò lín shí chuí tà. wú wén jì, jiāng shuài yǐ yáng shǐ cū tǎo bīng shù, hòu pō zhī kè mù wèi jì. qí xī běi yǒu xiōng nú yú zhǒng, guó yóu fù qiáng, bù shuài rì bá yě jī jǔ bīng jī shè lún. nì zhàn yú è gēn hé, dà pò zhī. hòu jǐn wèi shè lún suǒ bìng. hào wèi qiáng shèng, suí shuǐ cǎo xù mù. qí xī zé yān qí zhī dì, dōng zé cháo xiān zhī dì, běi zé dù shā mò, qióng hàn hǎi, nán zé lín dà qì. qí cháng suǒ huì tíng, dūn huáng zhāng yē zhī běi. xiǎo guó jiē kǔ qí kòu chāo, jī mí fù zhī. yú shì zì hào dòu dài kè hán. dòu dài, yóu wèi yán jià yù kāi zhāng yě kè hán, yóu wèi yán huáng dì yě. rú rú zhī sú, jūn jí dà chén yīn qí xíng néng, jí wèi chēng hào, ruò zhōng guó lì shì. jì sǐ zhī hòu, bù fù zhuī chēng.
社侖遠遁漠北,侵高車,深入其地,遂並諸部,凶勢益振。北徙弱洛水,始立 軍法;千人為軍,軍置將一人;百人為幢,幢置帥一人。先登者賜以虜獲,退懦者 以石擊首殺之,或臨時垂撻。無文記,將帥以羊屎粗討兵數,後頗知刻木為記。其 西北有匈奴余種,國尤富強,部帥日拔也稽舉兵擊社侖。逆戰於頞根河,大破之。 後盡為社侖所並。號為強盛,隨水草畜牧。其西則焉耆之地,東則朝鮮之地,北則 渡沙漠,窮瀚海,南則臨大磧。其常所會庭,敦煌、張掖之北。小國皆苦其寇抄, 羈縻附之。於是自號豆代可汗。豆代,猶魏言駕馭開張也;可汗,猶魏言皇帝也。 蠕蠕之俗,君及大臣因其行能,即為稱號,若中國立諡。既死之後,不復追稱。
dào wǔ wèi shàng shū cuī hóng yuē: rú rú zhī rén, xī lái hào wèi wán xiāo, měi lái chāo lüè, jià zì niú bēn dùn, qū jiān niú suí zhī, zì niú fú bù néng qián. yì bù rén yǒu jiào qí yǐ jiān niú yì zhī lái zhě, rú rú yuē: qí mǔ shàng bù néng xíng, ér kuàng qí zi! zhōng yú bù yì, suì wèi dí suǒ lǔ. jīn shè lún xué zhōng guó, lì fǎ, zhì zhàn zhèn, zú chéng biān hài. dào jiā yán shèng rén shēng, dà dào qǐ, xìn yǐ.
道武謂尚書崔宏曰:「蠕蠕之人,昔來號為頑囂,每來抄掠,駕牸牛奔遁,驅 犍牛隨之,牸牛伏不能前。異部人有教其以犍牛易之來者,蠕蠕曰:『其母尚不能 行,而況其子!』終於不易,遂為敵所虜。今社侖學中國,立法,置戰陣,卒成邊 害。道家言『聖人生,大盜起』,信矣。」
tiān xìng wǔ nián, shè lún wén dào wǔ zhēng yáo xìng, suì fàn sāi, rù zì cān hé bēi, nán zhì chái shān jí shàn wú běi zé. shí qiǎn cháng shān wáng zūn yǐ wàn qí zhuī zhī, bù jí. tiān cì zhōng, shè lún cóng dì yuè dài dà nà děng móu shā shè lún ér lì dà nà. fā jué, dà nà děng lái bēn, yǐ dà nà wèi guān jūn jiāng jūn xī píng hóu, yuè dài wèi yuè qí xiào wèi yì yáng zi. sān nián xià, shè lún kòu biān. yǒng xìng yuán nián dōng, yòu fàn sāi. èr nián, míng yuán tǎo zhī, shè lún dùn zǒu, dào sǐ.
天興五年,社侖聞道武征姚興,遂犯塞,入自參合陂,南至豺山及善無北澤。 時遣常山王遵以萬騎追之,不及。天賜中,社侖從弟悅代、大那等謀殺社侖而立大 那。發覺,大那等來奔,以大那為冠軍將軍、西平侯,悅代為越騎校尉、易陽子。 三年夏,社侖寇邊。永興元年冬,又犯塞。二年,明元討之,社侖遁走,道死。
qí zi dù bá nián shào, wèi néng yù zhòng, bù luò lì shè lún dì hú lǜ, hào ǎi kǔ gài kè hán, wèi yán zī zhì měi hǎo yě. hú lǜ běi bìng hè shù yě gǔ guó, dōng pò pì lì chén bù luò. sān nián, hú lǜ zōng rén yuè hóu duō dǐ gān děng bǎi shù shí rén lái jiàng. hú lǜ wèi wēi zì shǒu, bù gǎn nán qīn, běi biān ān jìng. shén ruì yuán nián, yǔ féng bá hé yìng qīn, bá pīng hú lǜ nǚ wèi qī, jiāng wèi jiāo hūn. hú lǜ zhǎng xiōng zi bù lù zhēn wèi hú lǜ yuē: nǚ xiǎo yuǎn shì, yōu sī shēng jí, kě qiǎn dà chén shù lí wù dì yán děng nǚ wèi yìng. hú lǜ bù xǔ. bù lù zhēn chū, wèi shù lí děng yuē: hú lǜ yù lìng rǔ nǚ wèi yìng, yuǎn zhì tā guó. lí suì gòng jié móu, lìng yǒng shì yè jiù hú lǜ qióng lú hòu, cì qí chū zhí zhī, yǔ nǚ jù pín yú hé lóng. nǎi lì bù lù zhēn. bù lù zhēn lì, wěi zhèng shù lí.
其子度拔年少,未能御眾,部落立社侖弟斛律,號藹苦蓋可汗,魏言姿質美好 也。斛律北並賀術也骨國,東破譬歷辰部落。三年,斛律宗人悅侯咄牴乾等百數十 人來降。斛律畏威自守,不敢南侵,北邊安靜。神瑞元年,與馮跋和媵親,跋娉斛 律女為妻,將為交婚。斛律長兄子步鹿真謂斛律曰:「女小遠適,憂思生疾,可遣 大臣樹黎、勿地延等女為媵。」斛律不許。步鹿真出,謂樹黎等曰:「斛律欲令汝 女為媵,遠至他國。」黎遂共結謀,令勇士夜就斛律穹廬後,伺其出執之,與女俱 嬪於和龍。乃立步鹿真。步鹿真立,委政樹黎。
chū, gāo chē chì luò hóu zhě, pàn qí qú shuài, dǎo shè lún pò zhū bù luò, shè lún dé zhī, yǐ wèi dà rén. bù lù zhēn yǔ shè lún zi shè bá gòng zhì chì luò hòu jiā, yín qí shǎo qī. shǎo qī gào bù lù zhēn, chì luò hóu yù jǔ dà tán wèi zhǔ, yí dà tán jīn mǎ lēi wèi xìn. bù lù zhēn wén zhī, guī fā bā qiān qí wǎng wéi, chì luò hóu fén qí zhēn bǎo, zì wěn ér sǐ. bù lù zhēn suì yǎn dà tán. dà tán fā jūn zhí bù lù zhēn jí shè bá, jiǎo shā zhī, nǎi zì lì.
初,高車叱洛侯者,叛其渠帥,導社侖破諸部落,社侖德之,以為大人。步鹿 真與社侖子社拔共至叱洛侯家,淫其少妻。少妻告步鹿真,叱洛侯欲舉大檀為主, 遺大檀金馬勒為信。步鹿真聞之,歸發八千騎往圍,叱洛侯焚其珍寶,自刎而死。 步鹿真遂掩大檀。大檀發軍執步鹿真及社拔,絞殺之,乃自立。
dà tán zhě, shè lún jì fù pū hún zhī zǐ, xiān tǒng bié bù zhèn yú xī jiè, néng dé zhòng xīn, guó rén tuī dài zhī, hào móu hàn hé shēng gài kè hán, wèi yán zhì shèng yě. hú lǜ fù zǐ jì zhì hé lóng, féng bá fēng wèi shàng gǔ hóu. dà tán lǜ zhòng nán xǐ fàn sāi, míng yuán qīn tǎo zhī, dà tán jù ér dùn zǒu. qiǎn shān yáng hóu xī jīn děng zhuī zhī, yù hán xuě, shì zhòng dòng sǐ jí duò zhǐ zhě shí èr sān. jí míng yuán bēng, tài wǔ jí wèi, dà tán wén ér dà xǐ, shǐ guāng yuán nián qiū, nǎi kòu yún zhōng. tài wǔ qīn tǎo zhī, sān rì èr yè zhì yún zhōng. dà tán qí wéi tài wǔ wǔ shí yú zhòng, qí bī, mǎ shǒu xiàng cì rú dǔ yān. shì zú dà jù. tài wǔ yán sè zì ruò, zhòng qíng nǎi ān. xiān shì, dà tán dì dà nà yǔ shè lún zhēng guó, bài ér lái bēn. dà tán yǐ dà nà zi yú zhì jīn wèi bù shuài. jūn shì shè yú zhì jīn shā zhī, dà tán kǒng, nǎi hái. èr nián, tài wǔ dà jǔ zhēng zhī, dōng xī wǔ dào bìng jìn. píng yáng wáng zhǎng sūn hàn děng cóng hēi mò rǔ yīn gōng zhǎng sūn dào shēng cóng bái hēi liǎng mò jiān chē jià cóng zhōng dào dōng píng gōng é qīng cì xī, cóng lì yuán yí chéng wáng xī jīn jiāng jūn ān yuán děng xī dào, cóng ěr hán shān. zhū jūn zhì mò nán, shě zī zhòng, qīng qí jī shí wǔ rì liáng, jué mò tǎo zhī. dà tán bù luò hài jīng, běi zǒu.
大檀者,社侖季父仆渾之子,先統別部鎮於西界,能得眾心,國人推戴之,號 牟汗紇升蓋可汗,魏言制勝也。斛律父子既至和龍,馮跋封為上谷侯。大檀率眾南 徙犯塞,明元親討之,大檀懼而遁走。遣山陽侯奚斤等追之,遇寒雪,士眾凍死及 墮指者十二三。及明元崩,太武即位,大檀聞而大喜,始光元年秋,乃寇雲中。太 武親討之,三日二夜至雲中。大檀騎圍太武五十餘重,騎逼,馬首相次如堵焉。士 卒大懼。太武顏色自若,眾情乃安。先是,大檀弟大那與社侖爭國,敗而來奔。大 檀以大那子於陟斤為部帥。軍士射於陟斤殺之,大檀恐,乃還。二年,太武大舉征 之,東西五道並進。平陽王長孫翰等從黑漠;汝陰公長孫道生從白黑兩漠間;車駕 從中道;東平公娥清次西,從栗園;宜城王奚斤、將軍安原等西道,從爾寒山。諸 軍至漠南,舍輜重,輕騎齎十五日糧,絕漠討之。大檀部落駭驚,北走。
shén qiàn yuán nián bā yuè, dà tán qiǎn zi jiāng qí wàn yú rù sāi, shā lüè biān rén ér zǒu, fù guó gāo chē zhuī jī pò zhī. zì guǎng níng hái, zhuī zhī bù jí. èr nián sì yuè, tài wǔ liàn bīng yú nán jiāo, jiāng xí dà tán. gōng qīng dà chén jiē bù yuàn, shù shì zhāng shēn xú biàn yǐ tiān wén shuō zhǐ dì, dì cóng cuī hào jì ér xíng. huì jiāng nán shǐ hái, chēng sòng wén yù fàn hé nán, wèi xíng rén yuē: rǔ jí hái gào wèi zhǔ, guī wǒ hé nán dì, jí dāng bà bīng bù rán, jǐn wǒ jiāng shì zhī lì. dì wén ér dà xiào, gào gōng qīng yuē: guī biē xiǎo shù, zì jiù bù xiá, hé néng wèi yě? jiù shǐ néng lái, ruò bù xiān miè rú rú, biàn shì zuò dài kòu zhì, fù bèi shòu dí, fēi shàng cè yě. wú xíng jué yǐ! yú shì chē jià chū dōng dào, xiàng hēi shān píng yáng wáng zhǎng sūn hàn cóng xī dào, xiàng dà é shān. tóng huì zéi tíng. wǔ yuè, cì yú shā mò nán, shě zī zhòng qīng xí zhī. zhì lì shuǐ, dà tán zhòng xī bēn. dì pǐ lí xiān diǎn dōng luò, jiāng fù dà tán, yù hàn jūn, hàn zòng qí jī zhī, shā qí dà rén shù bǎi. dà tán wén zhī zhèn bù, jiāng qí zú dǎng, fén shāo lú shě, jué jī xī zǒu, mò zhī suǒ zhì. yú shì guó luò sì sàn, cuàn fú shān gǔ, chù chǎn bù yě, wú rén shōu shì. tài wǔ yuán lì shuǐ xī xíng, guò hàn jiāng dòu xiàn gù lěi. liù yuè, chē jià cì wū tú yuán shuǐ, qù píng chéng sān qiān qī bǎi yú lǐ. fēn jūn sōu tǎo, dōng zhì hàn hǎi, xī jiē zhāng yē shuǐ, běi dù yàn rán shān, dōng xī wǔ qiān yú lǐ, nán běi sān qiān lǐ. gāo chē zhū bù shā dà tán zhǒng lèi qián hòu guī jiàng sān shí yú wàn, fú huò shǒu lǔ jí róng mǎ bǎi yú wàn pǐ. bā yuè, tài wǔ wén dōng bù gāo chē tún sì ní bēi, rén chù shén zhòng, qù guān jūn qiān yú lǐ, suì qiǎn zuǒ pú shè ān yuán děng wǎng tǎo zhī. jì sì ní bēi, gāo chē zhū bù wàng jūn jiàng zhě shù shí wàn. dà tán bù luò shuāi ruò, yīn fā jí ér sǐ.
神蒨元年八月,大檀遣子將騎萬餘入塞,殺掠邊人而走,附國高車追擊破之。 自廣寧還,追之不及。二年四月,太武練兵於南郊,將襲大檀。公卿大臣皆不願, 術士張深、徐辯以天文說止帝,帝從崔浩計而行。會江南使還,稱宋文欲犯河南, 謂行人曰:「汝疾還告魏主,歸我河南地,即當罷兵;不然,盡我將士之力。」帝 聞而大笑,告公卿曰:「龜鱉小豎,自救不暇,何能為也?就使能來,若不先滅蠕 蠕,便是坐待寇至,腹背受敵,非上策也。吾行決矣!」於是車駕出東道,向黑山; 平陽王長孫翰從西道,向大娥山。同會賊庭。五月,次於沙漠南,舍輜重輕襲之。 至栗水,大檀眾西奔。弟匹黎先典東落,將赴大檀,遇翰軍,翰縱騎擊之,殺其大 人數百。大檀聞之震怖,將其族黨,焚燒廬舍,絕跡西走,莫知所至。於是國落四 散,竄伏山谷,畜產布野,無人收視。太武緣栗水西行,過漢將竇憲故壘。六月, 車駕次於菟園水,去平城三千七百餘里。分軍搜討,東至瀚海,西接張掖水,北度 燕然山,東西五千餘里,南北三千里。高車諸部殺大檀種類前後歸降三十餘萬,俘 獲首虜及戎馬百餘萬匹。八月,太武聞東部高車屯巳尼陂,人畜甚眾,去官軍千餘 里,遂遣左僕射安原等往討之。暨巳尼陂,高車諸部望軍降者數十萬。大檀部落衰 弱,因發疾而死。
zi wú tí lì, hào chì lián kè hán, wèi yán shén shèng yě. sì nián, qiǎn shǐ cháo xiàn. xiān shì, běi bǐ hòu qí huò wú tí nán piān luó zhě èr shí yú rén, tài wǔ cì zhī yī fú, qiǎn guī. wú tí shàng xià gǎn dé, gù cháo gòng yān. dì hòu bīn qí shǐ ér qiǎn zhī. yán hé sān nián èr yuè, yǐ wú tí shàng xī hǎi gōng zhǔ, yòu qiǎn shǐ zhě nà wú tí mèi wèi fū rén, yòu jìn wèi zuǒ zhāo yí. wú tí qiǎn qí xiōng tū lù guī jí zuǒ yòu shù bǎi rén lái cháo, xiàn mǎ èr qiān pǐ. dì dà yuè, bān cì shén hòu.
子吳提立,號敕連可汗,魏言神聖也。四年,遣使朝獻。先是,北鄙候騎獲吳 提南偏邏者二十餘人,太武賜之衣服,遣歸。吳提上下感德,故朝貢焉。帝厚賓其 使而遣之。延和三年二月,以吳提尚西海公主,又遣使者納吳提妹為夫人,又進為 左昭儀。吳提遣其兄禿鹿傀及左右數百人來朝,獻馬二千匹。帝大悅,班賜甚厚。
zhì tài yán èr nián, nǎi jué hé fàn sāi, sì nián, chē jià xìng wǔ yuán, suì zhēng zhī. lè píng wáng pī hé dōng gōng hè duō luó dū shí wǔ jiāng chū dōng dào, yǒng chāng wáng jiàn yí dū wáng mù shòu dū shí wǔ jiāng chū xī dào, chē jià chū zhōng dào. zhì jùn jī shān, fēn zhōng dào fù wèi èr dào, chén liú wáng chóng cóng dà zé xiàng zhuō xié shān, chē jià cóng jùn jī běi xiàng tiān shān. xī dēng zi fù, kè shí jì xíng, bù jiàn rú rú ér hái. shí mò běi dà hàn, wú shuǐ cǎo, jūn mǎ duō sǐ.
至太延二年,乃絕和犯塞,四年,車駕幸五原,遂征之。樂平王丕、河東公賀 多羅督十五將出東道,永昌王健、宜都王穆壽督十五將出西道,車駕出中道。至浚 稽山,分中道復為二道,陳留王崇從大澤向涿邪山,車駕從浚稽北向天山。西登子 阜,刻石記行,不見蠕蠕而還。時漠北大旱,無水草,軍馬多死。
wǔ nián, chē jià xī fá jǔ qú mù jiān, yí dū wáng mù shòu fǔ jǐng mù jū shǒu, zhǎng lè wáng jī jìng jiàn níng wáng chóng èr wàn rén zhèn mò nán, yǐ bèi rú rú. wú tí guǒ fàn sāi. shòu sù bù shè bèi, zéi zhì qī jiè shān, jīng yì dà hài, zhēng bēn zhōng chéng. sī kōng zhǎng sūn dào shēng jù zhī yú tǔ tuí shān. wú tí zhī kòu yě, liú qí xiōng qǐ liè guī yǔ běi zhèn zhū jūn xiāng shǒu, jìng chóng děng pò qǐ liè guī yú yīn shān zhī běi, huò qǐ liè guī. tàn yuē: jǔ qú xiàn wǒ yě! huò qí bó fù tā wú wú lù hú jí qí jiāng shuài wǔ bǎi rén, zhǎn shǒu wàn yú jí. wú tí wén ér dùn zǒu, dào shēng zhuī zhī, zhì yú mò nán ér hái.
五年,車駕西伐沮渠牧犍,宜都王穆壽輔景穆居守,長樂王嵇敬、建寧王崇二 萬人鎮漠南,以備蠕蠕。吳提果犯塞。壽素不設備,賊至七介山,京邑大駭,爭奔 中城。司空長孫道生拒之於吐頹山。吳提之寇也,留其兄乞列歸與北鎮諸軍相守, 敬、崇等破乞列歸於陰山之北,獲乞列歸。嘆曰:「沮渠陷我也!」獲其伯父他吾 無鹿胡及其將帥五百人,斬首萬餘級。吳提聞而遁走,道生追之,至於漠南而還。
zhēn jūn sì nián, chē jià xìng mò nán, fēn jūn wèi sì dào: lè ān wáng fàn jiàn níng wáng chóng gè tǒng shí wǔ jiāng chū dōng dào, lè píng wáng pī dū shí wǔ jiāng chū xī dào, chē jià chū zhōng dào, zhōng shān wáng chén lǐng shí wǔ jiāng wèi zhōng jūn hòu jì. chē hè zhì lù hún gǔ, yǔ zéi xiāng yù. wú tí dùn zǒu, zhuī zhì è gēn hé jī pò zhī. chē jià zhì shí shuǐ ér hái. wǔ nián, fù xìng mò nán, yù xí wú tí, wú tí yuǎn dùn, nǎi zhǐ.
真君四年,車駕幸漠南,分軍為四道:樂安王范、建寧王崇各統十五將出東道, 樂平王丕督十五將出西道,車駕出中道,中山王辰領十五將為中軍後繼。車賀至鹿 渾谷,與賊相遇。吳提遁走,追至頞根河擊破之。車駕至石水而還。五年,復幸漠 南,欲襲吳提,吳提遠遁,乃止。
wú tí sǐ, zi tǔ hè zhēn lì, hào chù kè hán, wèi yán wéi yě. shí nián zhēng yuè, chē hè běi fá, gāo liáng wáng nà chū dōng dào, lüè yáng wáng jié ér chū xī dào, chē jià yǔ jǐng mù zì zhōng dào chū zhuō xié shān. tǔ hè zhēn bié bù shuài ěr mián tā bá děng lǜ qiān yú jiā lái jiàng. shì shí, jūn xíng shù qiān lǐ, tǔ hè zhēn xīn lì, kǒng jù yuǎn dùn. jiǔ yuè, chē jià běi fá, gāo liáng wáng chū dōng dào, lüè yáng wáng jié ér chū zhōng dào, yǔ zhū jūn qī huì yú dì fú chí. tǔ hè zhēn xī guó jīng ruì, jūn zī shén shèng, wéi nà shù shí zhòng. nà jué zhǎng wéi jiān shǒu, xiāng chí shù rì. tǔ hè zhēn shù tiāo zhàn zhé bù lì, yǐ nà zhòng shǎo ér gù, yí dà jūn jiāng zhì, jiě wéi yè dùn. nà yǐn jūn zhuī zhī, jiǔ rì jiǔ yè, tǔ hè zhēn yì jù, qì zī zhòng, yú qióng lóng lǐng yuǎn dùn. nà shōu qí zī zhòng, yǐn jūn hái, yǔ chē jià huì yú guǎng zé. lüè yáng wáng jié ér jǐn shōu qí rén hù chù chǎn bǎi yú wàn. zì shì, tǔ hè zhēn suì dān ruò, yuǎn cuàn, biān jiāng xī jǐng yǐ. tài ān sì nián, chē jià běi zhēng, qí shí wàn, chē shí wǔ wàn liǎng, jīng qí qiān lǐ, suì dù dà mò. tǔ hè zhēn yuǎn dùn, qí mò fú wū zhū jià tuí lǜ zhòng shù qiān luò lái jiàng, nǎi kān shí jì gōng ér hái. tài wǔ zhēng fá zhī hòu, yì cún xiū xī rú rú yì bù wēi běi cuàn, bù gǎn fù nán.
吳提死,子吐賀真立,號處可汗,魏言唯也。十年正月,車賀北伐,高涼王那 出東道,略陽王羯兒出西道,車駕與景穆自中道出涿邪山。吐賀真別部帥爾綿他拔 等率千餘家來降。是時,軍行數千里,吐賀真新立,恐懼遠遁。九月,車駕北伐, 高涼王出東道,略陽王羯兒出中道,與諸軍期會於地弗池。吐賀真悉國精銳,軍資 甚盛,圍那數十重。那掘長圍堅守,相持數日。吐賀真數挑戰輒不利,以那眾少而 固,疑大軍將至,解圍夜遁。那引軍追之,九日九夜,吐賀真益懼,棄輜重,逾穹 隆嶺遠遁。那收其輜重,引軍還,與車駕會於廣澤。略陽王羯兒盡收其人戶、畜產 百餘萬。自是,吐賀真遂單弱,遠竄,邊疆息警矣。太安四年,車駕北征,騎十萬, 車十五萬兩,旌旗千里,遂渡大漠。吐賀真遠遁,其莫弗烏硃駕頹率眾數千落來降, 乃刊石記功而還。太武征伐之後,意存休息;蠕蠕亦怖威北竄,不敢復南。
hé píng wǔ nián, tǔ hè zhēn sǐ, zi yǔ chéng lì, hào shòu luó bù zhēn kè hán, wèi yán huì yě. zì chēng yǒng kāng yuán nián. lǜ bù qīn sāi, běi zhèn yóu jūn dà pò qí zhòng. huáng xìng sì nián, yǔ chéng fàn sāi, chē jià běi tǎo, jīng zhào wáng zǐ tuī dōng yáng gōng yuán pī dū zhū jūn chū xī dào, rèn chéng wáng yún děng dū jūn chū dōng dào, rǔ yīn wáng cì jì nán gōng luó wū bá dū jūn wèi qián fēng, lǒng xī wáng yuán hè dū zhū jūn wèi hòu jì. zhū jiāng huì chē jià yú nǚ shuǐ zhī bīn, xiàn wén qīn shì zhòng, zhào zhū jiāng yuē: yòng bīng zài qí, bù zài zhòng yě. qīng děng dàn wèi zhèn lì zhàn, fāng lüè yǐ zài zhèn xīn. nǎi xuǎn jīng bīng wǔ qiān rén tiāo zhàn, duō shè qí bīng yǐ huò zhī, lǔ zhòng bēn kuì, zhú běi sān shí yú lǐ, zhǎn shǒu wǔ wàn jí, jiàng zhě wàn yú rén, róng mǎ qì xiè, bù kě chēng jì. xún yǒu jiǔ rì, wǎng fǎn liù qiān yú lǐ. gǎi nǚ shuǐ yuē wǔ chuān, suì zuò běi zhēng sòng, kān shí jì gōng.
和平五年,吐賀真死,子予成立,號受羅部真可汗,魏言惠也。自稱永康元年。 率部侵塞,北鎮游軍大破其眾。皇興四年,予成犯塞,車駕北討,京兆王子推、東 陽公元丕督諸軍出西道,任城王雲等督軍出東道,汝陰王賜、濟南公羅烏拔督軍為 前鋒,隴西王源賀督諸軍為後繼。諸將會車駕於女水之濱,獻文親誓眾,詔諸將曰: 「用兵在奇,不在眾也。卿等但為朕力戰,方略已在朕心。」乃選精兵五千人挑戰, 多設奇兵以惑之,虜眾奔潰,逐北三十餘里,斬首五萬級,降者萬餘人,戎馬器械, 不可稱計。旬有九日,往返六千餘里。改女水曰武川,遂作《北征頌》,刊石紀功。
yán xìng wǔ nián, yǔ chéng qiú tōng hūn pìn, yǒu sī yǐ yǔ chéng shù fàn biān sāi, qǐng jué qí shǐ, fā bīng tǎo zhī. dì yuē: rú rú pì ruò qín shòu, tān ér wáng yì, zhèn yào dāng yǐ xìn chéng dài wù, bù kě yì jué yě. yǔ chéng zhī huǐ qián fēi, qiǎn shǐ qǐng hé, qiú jié yīn yuán, ān kě gū qí kuǎn yì? nǎi zhào bào yuē: suǒ lùn hūn shì, jīn shǐ yī fǎn, xún lǎn shì lǐ, wèi yǔn jué zhōng. fū nán ér xià nǚ, yáo xiàng suǒ míng, chū hūn zhī jí, dūn chóng lǐ pìn, jūn zǐ suǒ yǐ zhòng rén lún zhī běn. bù jìng qí chū, lìng zhōng nán yǐ. yǔ chéng huái jué zhà, zhōng xiàn wén shì, gèng bù qiú hūn.
延興五年,予成求通婚聘,有司以予成數犯邊塞,請絕其使,發兵討之。帝曰: 「蠕蠕譬若禽獸,貪而亡義,朕要當以信誠待物,不可抑絕也。予成知悔前非,遣 使請和,求結姻援,安可孤其款意?」乃詔報曰:「所論婚事,今始一反,尋覽事 理,未允厥中。夫男而下女,爻象所明,初婚之吉,敦崇禮聘,君子所以重人倫之 本。不敬其初,令終難矣。」予成懷譎詐,終獻文世,更不求婚。
tài hé yuán nián sì yuè, qiǎn mò hé qù fén bǐ bá děng lái xiàn liáng mǎ diāo qiú. bǐ bá děng chēng: fú chéng tiān cháo zhēn bǎo huá lì shén jī, qiú yī guān zhī. nǎi chì yǒu sī, chū yù fǔ zhēn wán jīn yù wén xiù qì wù, yù jiù wén mǎ qí qín yì shòu jí rén jiān suǒ yí yòng zhě, liè zhī jīng sì, lìng qí lì guān yān. bǐ bá jiàn zhī, zì xiāng wèi yuē: dà guó fù lì, yī shēng suǒ wèi jiàn yě. èr nián èr yuè, yòu qiǎn bǐ bá děng cháo gòng, xún fù qǐng hūn yān. xiào wén zhì zài zhāo nà, xǔ zhī. yǔ chéng suī suì gòng bù jué, ér kuǎn yuē bù zhe, hūn shì yì tíng.
太和元年四月,遣莫何去汾比拔等來獻良馬、貂裘。比拔等稱:「伏承天朝珍 寶華麗甚積,求一觀之。」乃敕有司,出御府珍玩、金玉、文繡、器物,御廄文馬、 奇禽、異獸及人間所宜用者,列之京肆,令其歷觀焉。比拔見之,自相謂曰:「大 國富麗,一生所未見也。」二年二月,又遣比拔等朝貢,尋復請婚焉。孝文志在招 納,許之。予成雖歲貢不絕,而款約不著,婚事亦停。
jiǔ nián, yǔ chéng sǐ, zi dòu lún lì, hào fú gǔ dūn kè hán, wèi yán héng yě. zì chēng tài píng yuán nián. dòu lún xìng cán bào hǎo shā. qí míng chén hóu yī yīn shí luò hòu shù yǐ zhōng yán jiàn zhī, yòu quàn yǔ wèi tōng hé, wù qīn zhōng guó. dòu lún nù, wū shí luò hòu móu fǎn, shā zhī, yí qí sān zú.
九年,予成死,子豆侖立,號伏古敦可汗,魏言恆也。自稱太平元年。豆侖性 殘暴好殺。其名臣侯醫垔、石洛候數以忠言諫之,又勸與魏通和,勿侵中國。豆侖 怒,誣石洛候謀反,殺之,夷其三族。
shí liù nián bā yuè, xiào wén qiǎn yáng píng wáng yí zuǒ pú shè lù ruì bìng wèi dū du, lǐng jūn hú lǜ huán děng shí èr jiāng qī wàn qí tǎo dòu lún. bù nèi gāo chē ā fú zhì luó lǜ zhòng shí yú wàn xī zǒu, zì lì wèi zhǔ. dòu lún yǔ shū fù nà gài wèi èr dào zhuī zhī. dòu lún chū zì jùn jī shān běi ér xī, nà gài chū zì jīn shān. dòu lún pín wèi ā fú zhì luó suǒ bài, nà gài lèi yǒu shèng jié. sì rén xián yǐ nà gài wèi tiān suǒ zhù, yù tuī nà gài wèi zhǔ. nà gài bù cóng, zhòng qiáng zhī. nà gài yuē: wǒ wèi chén bù kě, yān néng wèi zhǔ? zhòng nǎi shā dòu lún mǔ zǐ, yǐ shī shì nà gài, nǎi xí wèi.
十六年八月,孝文遣陽平王頤、左僕射陸睿並為都督,領軍斛律桓等十二將七 萬騎討豆侖。部內高車阿伏至羅率眾十餘萬西走,自立為主。豆侖與叔父那蓋為二 道追之。豆侖出自浚稽山北而西,那蓋出自金山。豆侖頻為阿伏至羅所敗,那蓋累 有勝捷。四人咸以那蓋為天所助,欲推那蓋為主。那蓋不從,眾強之。那蓋曰: 「我為臣不可,焉能為主?」眾乃殺豆侖母子,以屍示那蓋,乃襲位。
nà gài hào hòu qí fú dài kù zhě kè hán, wèi yán yuè lè yě. zì chēng tài ān yuán nián.
那蓋號候其伏代庫者可汗,魏言悅樂也。自稱太安元年。
nà gài sǐ, zi fú tú lì, hào tā hàn kè hán, wèi yán xù yě. zì chēng shǐ píng yuán nián. zhèng shǐ sān nián, fú tú qiǎn shǐ hé xī wù liù bá cháo xiàn, qǐng qiú tōng hé. xuān wǔ bù bào qí shǐ, zhào yǒu sī chì wù liù bá yuē: rú rú yuǎn zǔ shè lún shì dà wèi pàn chén, wǎng zhě bāo róng, zàn shí tōng shǐ. jīn rú rú shuāi wēi, yǒu sǔn chóu rì dà wèi zhī dé, fāng lóng zhōu hàn, kuà jù zhōng yuán, zhǐ qīng bā biǎo. zhèng yǐ jiāng nán wèi píng, quán kuān běi lüè. tōng hé zhī shì, wèi róng xiāng xǔ. ruò xiū fān lǐ, kuǎn chéng zhāo zhù zhě, dāng bù gū ěr yě. yǒng píng yuán nián, fú tú yòu qiǎn wù liù bá fèng hán shū yī fēng, bìng xiàn diāo qiú. xuān wǔ bù nà, yī qián yù qiǎn.
那蓋死,子伏圖立,號他汗可汗,魏言緒也。自稱始平元年。正始三年,伏圖 遣使紇奚勿六跋朝獻,請求通和。宣武不報其使,詔有司敕勿六跋曰:「蠕蠕遠祖 社侖是大魏叛臣,往者包容,暫時通使。今蠕蠕衰微,有損疇日;大魏之德,方隆 周、漢,跨據中原,指清八表。正以江南未平,權寬北略。通和之事,未容相許。 若修蕃禮,款誠昭著者,當不孤爾也。」永平元年,伏圖又遣勿六跋奉函書一封, 並獻貂裘。宣武不納,依前喻遣。
fú tú xī zhēng gāo chē, wèi gāo chē wáng mí é tū suǒ shā. zǐ chǒu nú lì, hào dòu luó fú bá dòu fá kè hán, wèi yán zhāng zhì yě, zì chēng jiàn chāng yuán nián. yǒng píng sì nián jiǔ yuè, chǒu nú qiǎn shā mén hóng xuān fèng xiàn zhū xiàng. yán chāng sān nián dōng, xuān wǔ qiǎn xiāo qí jiāng jūn mǎ yì shū shǐ yú chǒu nú, wèi fā ér bēng, shì suì tíng qǐn. chǒu nú zhuàng jiàn, shàn yòng bīng. sì nián, qiǎn shǐ qí jīn wèi bǐ jiàn cháo gòng. xī píng yuán nián, xī zhēng gāo chē dà pò zhī, qín qí zhǔ mí é tū, shā zhī, jǐn bìng pàn zhě, guó suì qiáng shèng. èr nián, yòu qiǎn shǐ qí jīn wèi bǐ jiàn hé xī wù liù bá gǒng gù lǐ děng cháo gòng. shén guī yuán nián èr yuè, míng dì lín xiǎn yáng diàn, yǐn gù lǐ děng èr shí rén yú diàn xià, qiǎn zhōng shū shè rén xú hé xuān zhào, ràng yǐ rú rú fān lǐ bù bèi zhī yì.
伏圖西征高車,為高車王彌俄突所殺。子丑奴立,號豆羅伏拔豆伐可汗,魏言 彰制也,自稱建昌元年。永平四年九月,丑奴遣沙門洪宣奉獻珠像。延昌三年冬, 宣武遣驍騎將軍馬義舒使於丑奴,未發而崩,事遂停寢。丑奴壯健,善用兵。四年, 遣使俟斤尉比建朝貢。熙平元年,西征高車大破之,禽其主彌俄突,殺之,盡並叛 者,國遂強盛。二年,又遣使俟斤尉比建、紇奚勿六跋、鞏顧禮等朝貢。神龜元年 二月,明帝臨顯陽殿,引顧禮等二十人於殿下,遣中書舍人徐紇宣詔,讓以蠕蠕蕃 禮不備之意。
chū, dòu lún zhī sǐ yě, nà gài wèi zhǔ, fú tú nà dòu lún zhī qī hòu lǚ líng shì, shēng chǒu nú ā nà huán děng liù rén. chǒu nú lì hòu, hū wáng yī zi, zì zǔ huì, qiú mù bù néng dé. yǒu wū yǐn fù shēng móu qī shì dòu hún dì wàn, nián èr shí xǔ, wèi yī wū, jiǎ tuō shén guǐ, xiān cháng wèi chǒu nú suǒ xìn, chū rù qù lái. nǎi yán: cǐ ér jīn zài tiān shàng, wǒ néng hū dé. chǒu nú mǔ zǐ xīn yuè. hòu suì zhòng qiū, zài dà zé zhōng shī zhàng wū, zhāi jié qī rì, qí qǐng tiān shén. jīng yī xiǔ, zǔ huì hū zài zhàng zhōng, zì yún héng zài tiān shàng. chǒu nú mǔ zǐ bào zhī bēi xǐ, dà huì guó rén, hào dì wàn wèi shèng nǚ, nà wèi kě hè dūn. shòu fū fù shēng móu jué wèi, cì niú mǎ yáng sān qiān tóu. dì wàn jì xié zuǒ dào, yì shì yǒu zī sè, chǒu nú shén jiā zhòng ài, xìn yòng qí yán, luàn qí guó zhèng. rú shì jī suì, zǔ huì nián zhǎng, qí mǔ wèn zhī. zǔ huì yán: wǒ héng zài dì wàn jiā, bù cháng shàng tiān. shàng tiān zhě, dì wàn jiào yě. qí mǔ jù yǐ zhuàng gào chǒu nú. chǒu nú yán dì wàn xuán jiàn yuǎn shì, bù kě bù xìn, wù yòng chán yán yě. jì ér dì wàn kǒng jù, zèn zǔ huì yú chǒu nú, chǒu nú yīn shā zhī.
初,豆侖之死也,那蓋為主,伏圖納豆侖之妻候呂陵氏,生丑奴、阿那環等六 人。丑奴立後,忽亡一子,字祖惠,求募不能得。有屋引副升牟妻是豆渾地萬,年 二十許,為醫巫,假託神鬼,先常為丑奴所信,出入去來。乃言:「此兒今在天上, 我能呼得。」丑奴母子欣悅。後歲仲秋,在大澤中施帳屋,齋潔七日,祈請天神。 經一宿,祖惠忽在帳中,自雲恆在天上。丑奴母子抱之悲喜,大會國人,號地萬為 聖女,納為可賀敦。授夫副升牟爵位,賜牛、馬、羊三千頭。地萬既挾左道,亦是 有姿色,丑奴甚加重愛,信用其言,亂其國政。如是積歲,祖惠年長,其母問之。 祖惠言:「我恆在地萬家,不嘗上天。上天者,地萬教也。」其母具以狀告丑奴。 丑奴言地萬懸鑒遠事,不可不信,勿用讒言也。既而地萬恐懼,譖祖惠於丑奴,丑 奴陰殺之。
zhèng guāng chū, chǒu nú mǔ qiǎn mò hé qù fén lǐ jù liè děng jiǎo shā dì wàn. chǒu nú nù, yù zhū jù liè děng. yòu ā zhì luó qīn chǒu nú, chǒu nú jī zhī, jūn bài hái, wèi mǔ yǔ qí dà chén suǒ shā, lì chǒu nú dì ā nà guī wèi zhǔ. ā nà guī lì jīng shí rì, qí zú xiōng jùn lì fā shì fā lǜ zhòng shù wàn yǐ fá, ā nà guī zhàn bài, jiāng dì yǐ jū fá qīng qí nán zǒu guī wèi. ā nà guī mǔ hòu lǚ líng shì jí qí èr dì xún wèi shì fā suǒ shā, ér ā nà guī wèi zhī zhī yě.
正光初,丑奴母遣莫何去汾李具列等絞殺地萬。丑奴怒,欲誅具列等。又阿至 羅侵丑奴,丑奴擊之,軍敗還,為母與其大臣所殺,立丑奴弟阿那瑰為主。阿那瑰 立經十日,其族兄俊力發示發率眾數萬以伐,阿那瑰戰敗,將弟乙居伐輕騎南走歸 魏。阿那瑰母候呂陵氏及其二弟尋為示發所殺,而阿那瑰未之知也。
jiǔ yuè, ā nà guī jiāng zhì, míng dì qiǎn jiān shì zhōng lù xī dào wèi shǐ zhǔ, jiān sàn qí cháng shì mèng wēi wèi shǐ fù, yíng láo jìn jī. shǐ sī kōng gōng jīng zhào wáng jì zhì běi zhōng, shì zhōng cuī guāng huáng mén láng yuán zuǎn zài jìn jiāo, bìng shēn yàn láo, yǐn zhì què xià. shí yuè, míng dì lín xiǎn yáng diàn, yǐn cóng wǔ pǐn yǐ shàng qīng guān huáng zōng fān guó shǐ kè děng, liè yú diàn tíng. wáng gōng yǐ xià jí ā nà guī děng rù jiù tíng zhōng, běi miàn. wèi dìng, yè zhě yǐn wáng gōng yǐ xià shēng diàn, ā nà guī wèi yú fān wáng zhī xià, yòu yǐn tè mìng zhī guān jí ā nà guī dì bìng èr shū shēng, wèi yú qún guān zhī xià. qiǎn zhōng shū shè rén cáo dào xuān zhào láo wèn. ā nà guī qǐ yún: bì xià yōu lóng, mìng chén dì shū děng shēng diàn yù huì. dàn chén yǒu cóng xiōng, zài běi zhī rì, guān gāo yú èr shū, qǐ mìng shēng diàn. zhào tīng zhī, nǎi wèi yú ā nà guī dì zhī xià, èr shū zhī shàng.
九月,阿那瑰將至,明帝遣兼侍中陸希道為使主,兼散騎常侍孟威為使副,迎 勞近畿。使司空公、京兆王繼至北中,侍中崔光、黃門郎元纂在近郊,並申宴勞, 引至闕下。十月,明帝臨顯陽殿,引從五品已上清官、皇宗、籓國使客等,列於殿 庭。王公已下及阿那瑰等入就庭中,北面。位定,謁者引王公已下升殿,阿那瑰位 於籓王之下,又引特命之官及阿那瑰弟並二叔升,位於群官之下。遣中書舍人曹道 宣詔勞問。阿那瑰啟云:「陛下優隆,命臣弟、叔等升殿預會。但臣有從兄,在北 之日,官高於二叔,乞命升殿。」詔聽之,乃位於阿那瑰弟之下,二叔之上。
yàn jiāng bà, ā nà guī zhí suǒ qǐ lì yú zuò hòu. zhào qiǎn shè rén cháng jǐng wèn suǒ yù yán. ā nà guī qiú yì dì qián, zhào yǐn zhī. ā nà guī zài bài jì yuē: chén xiān shì yuán yóu, chū yú dà wèi. zhào yuē: zhèn yǐ jù zhī. ā nà guī qǐ ér yán yuē: chén zhī xiān, zhú cǎo fàng mù, suì jū mò běi. zhào yuē: qīng yán wèi jǐn, kě jù chén zhī. ā nà guī yòu yán yuē: chén zǔ xiān yǐ lái, shì jū běi tǔ, suī fù gé yuè shān jīn, ér nǎi gōng xīn mù huà, wèi néng shí xuān zhě, zhèng yǐ gāo chē bèi nì, chén guó rǎo rǎng, bù xiá qiǎn shǐ yǐ yí yuǎn chéng. zì qǐng nián yǐ qián, jiàn dìng gāo chē, jí chén xiōng wèi zhǔ, gù qiǎn gǒng gù lǐ děng shǐ lái dà wèi, shí yù qián xiū fān lǐ. shì yǐ cáo dào zhī běi shǐ zhī rì, chén yǔ zhǔ xiōng, jí qiǎn dà chén wǔ rén, bài shòu zhào mìng. chén xiōng dì běn xīn, wèi jí shàng chè. dàn gāo chē cóng ér qīn bào, zhōng yǒu jiān chén, yīn luàn zuò nì, shā chén xiōng, lì chén wèi zhǔ. cái guò xún rì, chén yǐ bì xià ēn cí rú tiān, shì gù cāng zú qīng shēn tóu guó, guī mìng bì xià. zhào yuē: jù qīng suǒ chén, lǐ yóu wèi jǐn, kě gèng yán zhī. ā nà guī zài bài shòu zhào, qǐ ér yán yuē: chén yǐ jiā nán, qīng lái tóu què, lǎo mǔ zài bǐ, wàn lǐ fēn zhāng, běn guó chén rén, jiē yǐ bèng sàn. bì xià lóng ēn, yǒu guò tiān dì, qiú qǐ bīng mǎ, hái xiàng běn guó, zhū jiǎn pàn nì, shōu jí wáng sàn. bì xià cí niàn, cì jiè bīng mǎ, lǎo mǔ ruò zài, dé shēng xiàng jiàn, yǐ shēn mǔ zǐ zhī ēn rú qí sǐ yě, jí dé bào chóu, yǐ xuě dà chǐ. chén dāng tǒng lín yú rén, fèng shì bì xià, sì shí zhī gòng, bù gǎn què jué. bì xià shèng yán nán dǔ, gǎn bù pī chén? dàn suǒ yù yán zhě, kǒu bù néng jǐn yán. bié yǒu cí qǐ, jǐn yǐ yǎng chéng, yuán chuí zhāo lǎn. réng yǐ qǐ fù shè rén cháng jǐng, jù yǐ zòu wén.
宴將罷,阿那瑰執所啟立於座後。詔遣舍人常景問所欲言。阿那瑰求詣帝前, 詔引之。阿那瑰再拜跽曰:「臣先世源由,出於大魏。」詔曰:「朕已具知。」阿 那瑰起而言曰:「臣之先,逐草放牧,遂居漠北。」詔曰:「卿言未盡,可具陳之。」 阿那瑰又言曰:「臣祖先已來,世居北土,雖復隔越山津,而乃恭心慕化,未能時 宣者,正以高車悖逆,臣國擾攘,不暇遣使以宜遠誠。自頃年已前,漸定高車,及 臣兄為主,故遣鞏顧禮等使來大魏,實欲虔修籓禮。是以曹道芝北使之日,臣與主 兄,即遣大臣五人,拜受詔命。臣兄弟本心,未及上徹。但高車從而侵暴,中有奸 臣,因亂作逆,殺臣兄,立臣為主。裁過旬日,臣以陛下恩慈如天,是故倉卒輕身 投國,歸命陛下。」詔曰:「具卿所陳,理猶未盡,可更言之。」阿那瑰再拜受詔, 起而言曰:「臣以家難,輕來投闕,老母在彼,萬里分張,本國臣人,皆已迸散。 陛下隆恩,有過天地,求乞兵馬,還向本國,誅翦叛逆,收集亡散。陛下慈念,賜 借兵馬,老母若在,得生相見,以申母子之恩;如其死也,即得報讎,以雪大恥。 臣當統臨餘人,奉事陛下,四時之貢,不敢闕絕。陛下聖顏難睹,敢不披陳?但所 欲言者,口不能盡言。別有辭啟,謹以仰呈,原垂昭覽。」仍以啟付舍人常景,具 以奏聞。
xún fēng ā nà guī shuò fāng jùn gōng rú rú wáng, cì yǐ yī miǎn, jiā zhī yáo gài, lù cóng yí wèi, tóng yú qī fān. shí èr yuè, míng dì yǐ ā nà guī guó wú dìng zhǔ, sī hái suī jí, zhàn qǐng qiē zhì, zhào yì zhī. shí cháo chén yì yǒu tóng yì, huò yán tīng hái, huò yán bù kě. lǐng jūn yuán chā wèi zǎi xiàng, ā nà guī sī yǐ jīn bǎi jīn huò zhī, suì guī běi.
尋封阿那瑰朔方郡公、蠕蠕王,賜以衣冕,加之軺、蓋,祿從儀衛,同於戚籓。 十二月,明帝以阿那瑰國無定主,思還綏集,占請切至,詔議之。時朝臣意有同異, 或言聽還,或言不可。領軍元叉為宰相,阿那瑰私以金百斤貨之,遂歸北。
èr nián zhēng yuè, ā nà guī děng wǔ shí sì rén qǐng cí, míng dì lín xī táng, yǐn jiàn ā nà guī jí qí shū bó xiōng dì wǔ rén, shēng jiē cì zuò, qiǎn zhōng shū shè rén mù bì xuān láo. ā nà guī děng bài cí. zhào cì ā nà guī xì míng guāng rén mǎ kǎi yī jù, tiě rén mǎ kǎi liù jù, lù sī yín chán shuò èr zhāng bìng bái mào, chì qī shuò shí zhāng bìng bái mào, hēi qī shuò shí zhāng bìng fān, lù sī gōng èr zhāng bìng jiàn, zhū qī zhè gōng liù zhāng bìng jiàn, hēi qī gōng shí zhāng bìng jiàn, chì qī dùn fān bìng dāo, hēi qī dùn liù fān bìng dāo, chì qī gǔ jiǎo èr shí jù, wǔ sè jǐn bèi èr lǐng, huáng bèi rù sān shí jù, sī fǔ xiù páo yī lǐng bìng mào, nèi zhě fēi nà ǎo yī lǐng fēi páo èr shí lǐng bìng mào, nèi zhě zá cǎi qiān duàn, fēi nà xiǎo kǒu kù zhě yī jù nèi zhōng wǎn jù, zǐ nà dà kǒu kù zhě yī jù nèi zhōng wǎn jù, bǎi zǐ zhàng shí bā jù, huáng bù mù liù zhāng, xīn gān fàn yī bǎi shí, mài bā shí, zhēn wǔ shí, tóng wū yù sì méi róu tiě wū yù èr méi gè shòu èr hú. hēi qī zhú kē sì méi gè shòu wǔ shēng, bì èr kǒu, fù cǎo mǎ wǔ bǎi pǐ, tuó bǎi èr shí tóu, zì niú yī bǎi tóu, yáng wǔ qiān kǒu, zhū huà pán qì shí hé, sù èr shí wàn shí, zhì zhèn gěi zhī. zhào shì zhōng cuī guāng huáng mén yuán zuǎn, guō wài láo qiǎn.
二年正月,阿那瑰等五十四人請辭,明帝臨西堂,引見阿那瑰及其叔伯兄弟五 人,升階賜坐,遣中書舍人穆弼宣勞。阿那瑰等拜辭。詔賜阿那瑰細明光人馬鎧一 具,鐵人馬鎧六具,露絲銀纏槊二張並白眊,赤漆槊十張並白眊,黑漆槊十張並幡, 露絲弓二張並箭,硃漆柘弓六張並箭,黑漆弓十張並箭,赤漆楯幡並刀,黑漆楯六 幡並刀,赤漆鼓角二十具,五色錦被二領,黃被褥三十具,私府繡袍一領並帽, 內者緋納襖一領、緋袍二十領並帽,內者雜彩千段,緋納小口袴褶一具內中宛具, 紫納大口袴褶一具內中宛具,百子帳十八具,黃布幕六張,新乾飯一百石,麥八石, 榛五石,銅烏錥四枚、柔鐵烏錥二枚各受二斛。黑漆竹榼四枚各受五升,婢二口, 父草馬五百疋,駝百二十頭,牸牛一百頭,羊五千口,硃畫盤器十合,粟二十萬石, 至鎮給之。詔侍中崔光、黃門元纂,郭外勞遣。
ā nà guī lái bēn zhī hòu, qí cóng fù xiōng qí lì fā pó luó mén lǜ shù wàn rén rù tǎo shì fā, pò zhī. shì fā zǒu bēn dì dòu gān, wèi qí suǒ shā. tuī pó luó mén wèi zhǔ, hào mí ǒu kě shè jù kè hán, wèi yán ān jìng yě. shí ān běi jiāng jūn huái shuò zhèn jiāng yáng jūn biǎo: chuán wén bǐ rén yǐ lì zhǔ, shì ā nà guī tóng táng xiōng dì. yí rén shòu xīn, yǐ xiāng jūn zhǎng, kǒng wèi kěn yǐ shā xiōng zhī rén, jiāo yíng qí dì. qīng wǎng xū fǎn, tú sǔn guó wēi. zì fēi guǎng jiā bīng zhòng, wú yǐ sòng qí rù běi. èr yuè, míng dì zhào jiù jīng rú rú, shǐ zhě dié yún jù rén wǎng, yù pó luó mén yíng ā nà guī fù fān zhī yì. pó luó mén shū zì jiāo màn, wú xùn bì zhī xīn, zé jù rén lǐ jìng, jù rén zhí jié bù qū. pó luó mén qiǎn dà guān mò hé qù fén qí jīn qiū shēng tóu liù rén, jiāng bīng èr qiān suí jù rén yíng ā nà guī. wǔ yuè, jù rén hái zhèn, lùn bǐ shì shì. ā nà guī lǜ bù gǎn rù, biǎo qiú hái jīng.
阿那瑰來奔之後,其從父兄俟力發婆羅門率數萬人入討示發,破之。示發走奔 地豆乾,為其所殺。推婆羅門為主,號彌偶可社句可汗,魏言安靜也。時安北將軍、 懷朔鎮將楊鈞表:「傳聞彼人已立主,是阿那瑰同堂兄弟。夷人獸心,已相君長, 恐未肯以殺兄之人,郊迎其弟。輕往虛反,徒損國威。自非廣加兵眾,無以送其入 北。」二月,明帝詔舊經蠕蠕,使者牒雲具仁往,喻婆羅門迎阿那瑰復籓之意。婆 羅門殊自驕慢,無遜避之心,責具仁禮敬,具仁執節不屈。婆羅門遣大官莫何去汾、 俟斤丘升頭六人,將兵二千隨具仁迎阿那瑰。五月,具仁還鎮,論彼事勢。阿那瑰 慮不敢入,表求還京。
huì pó luó mén wèi gāo chē suǒ zhú, lǜ shí bù luò yì liáng zhōu guī jiàng. yú shì rú rú shù wàn, xiāng shuài yíng ā nà guī. qī yuè, ā nà guī qǐ yún: tóu huà ā nà guī rú rú yuán tuì shè hún hé zhān děng èr rén, yǐ jīn yuè èr shí liù rì dào zhèn, yún guó tǔ dà luàn, xìng xìng bié zhù, dié xiāng chāo lüè, dāng jīn běi rén, hú wàng dài zhěng. jīn qǐ yī qián ēn, cì gěi jīng bīng yī wàn, hái lìng dū shuài lǐng, sòng chén qì běi, fǔ dìng huāng rén. tuō méng suǒ qǐng, shì bì kè jì. zhào fù shàng shū mén xià bó yì. bā yuè, zhào jiān sàn qí cháng shì wáng zūn yè chí yì xuān zhǐ wèi yù ā nà guī, bìng shēn cì lài. jiǔ yuè, rú rú hòu zhǔ qí nì fá lái bēn huái shuò zhèn, ā nà guī xiōng yě, liè chēng guī wàng qǐ jūn, bìng qǐng ā nà guī.
會婆羅門為高車所逐,率十部落詣涼州歸降。於是蠕蠕數萬,相率迎阿那瑰。 七月,阿那瑰啟云:「投化阿那瑰蠕蠕元退社、渾河旃等二人,以今月二十六日到 鎮,雲國土大亂,姓姓別住,迭相抄掠,當今北人,鵠望待拯。今乞依前恩,賜給 精兵一萬,還令督率領,送臣磧北,撫定荒人。脫蒙所請,事必克濟。」詔付尚書、 門下博議。八月,詔兼散騎常侍王遵業馳驛宣旨慰喻阿那瑰,並申賜賚。九月,蠕 蠕後主俟匿伐來奔懷朔鎮,阿那瑰兄也,列稱規望乞軍,並請阿那瑰。
shí yuè, lù shàng shū shì gāo yáng wáng yōng shàng shū lìng lǐ chóng shì zhōng hóu gāng shàng shū zuǒ pú shè yuán qīn shì zhōng yuán chā shì zhōng ān fēng wáng yán míng lì bù shàng shū yuán xiū yì shàng shū lǐ yàn gěi shì huáng mén shì láng yuán zuǎn gěi shì huáng mén shì láng zhāng liè gěi shì huáng mén shì xù lú tóng děng zòu yuē: qiè wén hàn lì nán běi dān yú, jìn yǒu dōng xī zhī chēng, jiē suǒ yǐ xiāng wéi yù nán, wèi guó fān lí. jīn chén děng cān yì, yǐ wèi huái shuò zhèn běi, tǔ míng wú jié shān tǔ ruò xī quán, dūn huáng běi xī hǎi jùn, jí hàn jìn jiù zhāng, èr chù kuān píng, yuán yě mí wò. ā nà guī yí zhì xī tǔ ruò xī quán, pó luó mén yí zhì xī hǎi jùn. gè lìng zǒng lǜ bù luò, shōu lí jù sàn. qí jué hào jí zī gěi suǒ xū, wéi ēn cái chù. bǐ chén xià zhī guān, rèn qí jiù sú. ā nà guī suǒ jū jì shì jìng wài, yí shǎo yōu qiǎn, yǐ shì wēi xíng. jì wò yě huái shuò wǔ chuān zhèn gè chà èr bǎi rén, lìng dāng zhèn jūn zhǔ jiān lǜ, gěi qí liáng zhàng, sòng zhì qián suǒ. réng yú bǐ wèi qí zào gòu, gōng jiù tīng hái. zhū yú běi lái zài pó luó mén qián tóu huà zhě, lìng zhōu zhèn shàng zuǒ, zhǔn chéng gěi liáng, sòng yì huái shuò ā nà guī, zhèn yǔ shǐ rén, liàng gěi shí bǐng zài jīng guǎn zhě, rèn qí qù liú. ā nà guī cǎo chuàng, xiān wú chǔ jī, qǐng gěi shuò zhōu má zi gān fàn èr qiān hú, guān tuó yùn sòng. pó luó mén jū yú sì hǎi, jì shì jìng nèi, zī wèi bù dé tóng zhī. ā nà guī děng xīn zào fān píng, yí gè qiǎn shǐ chí jié chí yì, xiān yì wèi yù, bìng wěi jīng lüè. míng dì cóng zhī.
十月,錄尚書事高陽王雍、尚書令李崇、侍中侯剛、尚書左僕射元欽、侍中元 叉、侍中安豐王延明、吏部尚書元修義、尚書李彥、給事黃門侍郎元纂、給事黃門 侍郎張烈、給事黃門侍序盧同等奏曰:「竊聞漢立南北單于,晉有東西之稱,皆所 以相維御難,為國籓籬。今臣等參議,以為懷朔鎮北,土名無結山吐若奚泉,敦煌 北西海郡,即漢、晉舊鄣,二處寬平,原野彌沃。阿那瑰宜置西吐若奚泉,婆羅門 宜置西海郡。各令總率部落,收離聚散。其爵號及資給所須,唯恩裁處。彼臣下之 官,任其舊俗。阿那瑰所居既是境外,宜少優遣,以示威刑。計沃野、懷朔、武川 鎮各差二百人,令當鎮軍主監率,給其糧仗,送至前所。仍於彼為其造構,功就聽 還。諸於北來在婆羅門前投化者,令州鎮上佐,准程給糧,送詣懷朔阿那瑰,鎮與 使人,量給食稟;在京館者,任其去留。阿那瑰草創,先無儲積,請給朔州麻子乾 飯二千斛,官駝運送。婆羅門居於四海,既是境內,資衛不得同之。阿那瑰等新造 籓屏,宜各遣使持節馳驛,先詣慰喻,並委經略。」明帝從之。
shí èr yuè, zhào ān xī jiāng jūn tíng wèi yuán hóng chāo jiān shàng shū xíng tái, yì dūn huáng ān zhì pó luó mén. pó luó mén xún yǔ bù zhòng móu pàn tóu yè dā. yè dā sān qī, jiē pó luó mén zǐ mèi yě. réng wèi zhōu jūn suǒ tǎo, qín zhī.
十二月,詔安西將軍、廷尉元洪超兼尚書行台,詣敦煌安置婆羅門。婆羅門尋 與部眾謀叛投嚈噠。嚈噠三妻,皆婆羅門姊妹也。仍為州軍所討,禽之。
sān nián shí èr yuè, ā nà guī shàng biǎo, qǐ sù yǐ wèi tián zhǒng. zhào gěi wàn shí. sì nián, ā nà guī zhòng dà jī. rù sāi kòu chāo. míng dì zhào shàng shū zuǒ chéng yuán fú jiān xíng tái shàng shū, chí jié yù zhī, fú jiàn ā nà guī. wèi qí suǒ zhí. yǐ fú zì suí, qū lüè liáng kǒu èr qiān bìng gōng sī yì mǎ niú yáng shù shí wàn běi dùn, xiè fú fàng hái. zhào biāo qí dà jiāng jūn shàng shū lìng lǐ chóng děng lǜ qí shí wàn tǎo zhī, chū sài sān qiān yú lǐ, zhì hàn hǎi, bù jí ér hái. qí nì fá zhì luò yáng, míng dì lín xī táng yǐn jiàn zhī. wǔ nián, pó luó mén sǐ yú luò nán zhī guǎn, zhào zèng shǐ chí jié zhèn xī jiāng jūn qín zhōu cì shǐ guǎng mù gōng.
三年十二月,阿那瑰上表,乞粟以為田種。詔給萬石。四年,阿那瑰眾大飢。 入塞寇抄。明帝詔尚書左丞元孚兼行台尚書,持節喻之,孚見阿那瑰。為其所執。 以孚自隨,驅掠良口二千並公私驛馬、牛羊數十萬北遁,謝孚放還。詔驃騎大將軍、 尚書令李崇等率騎十萬討之,出塞三千餘里,至瀚海,不及而還。俟匿伐至洛陽, 明帝臨西堂引見之。五年,婆羅門死於洛南之館,詔贈使持節、鎮西將軍、秦州刺 史、廣牧公。
shì suì, wò yě zhèn rén pò liù hán bá líng fǎn, zhū zhèn xiāng yīng. xiào chāng yuán nián chūn, ā nà guī lǜ zhòng tǎo zhī. zhào qiǎn dié yún jù rén jī zá wù láo cì. ā nà guī bài shòu zhào mìng, lēi zhòng shí wàn, cóng wǔ chuān zhèn xī xiàng wò yě, pín zhàn kè jié. sì yuè, míng dì yòu qiǎn tōng zhí sàn qí cháng shì zhōng shū shè rén féng jùn shǐ ā nà guī, xuān láo bān cì yǒu chà. ā nà guī bù luò jì hé, tǔ mǎ shāo shèng, nǎi hào chì lián tóu bīng fá kè hán, wèi yán bǎ lǎn yě. shí yuè, ā nà guī fù qiǎn yù jiǔ lǘ mí é děng cháo gòng. sān nián sì yuè, ā nà guī qiǎn rén gǒng fèng jǐng děng cháo gòng. jí hái, míng dì zhào zhī yuē: běi zhèn qún dí, wèi nì bù xī, rú rú zhǔ wèi guó lì zhōng, zhù jiā zhū tǎo, yán niàn chéng xīn, wú wàng qǐn shí. jīn zhī tíng zài shuò chuí, yǔ ěr zhū róng lín jiē, qí yán lēi bù qǔ, wù xiāng bào lüè. yòu jìn dé rú rú zhǔ qǐ, gèng yù wèi guó dōng tǎo. dàn rú rú zhǔ shì jū běi mò, bù yí yán xià, jīn kě qiě tíng, tīng dài hòu chì. gài cháo tíng lǜ qí fǎn fù yě. cǐ hòu pín shǐ cháo gòng.
是歲,沃野鎮人破六韓拔陵反,諸鎮相應。孝昌元年春,阿那瑰率眾討之。詔 遣牒雲具仁齎雜物勞賜。阿那瑰拜受詔命,勒眾十萬,從武川鎮西向沃野,頻戰克 捷。四月,明帝又遣通直散騎常侍、中書舍人馮俊使阿那瑰,宣勞班賜有差。阿那 瑰部落既和,土馬稍盛,乃號敕連頭兵伐可汗,魏言把攬也。十月,阿那瑰復遣郁 久閭彌娥等朝貢。三年四月,阿那瑰遣人鞏鳳景等朝貢。及還,明帝詔之曰:「北 鎮群狄,為逆不息,蠕蠕主為國立忠,助加誅討,言念誠心,無忘寢食。今知停在 朔垂,與爾硃榮鄰接,其嚴勒部曲,勿相暴掠。又近得蠕蠕主啟,更欲為國東討。 但蠕蠕主世居北漠,不宜炎夏,今可且停,聽待後敕。」蓋朝廷慮其反覆也。此後 頻使朝貢。
jiàn yì chū, xiào zhuāng zhào yuē: fū xūn gāo zhě shǎng zhòng, dé hòu zhě míng lóng. rú rú zhǔ ā nà guī zhèn wèi běi fān, yù wǔ shuò biǎo, suì shǐ yīn shān xī jǐng, ruò shuǐ wú chén, kān jī láng shān, míng míng hàn hǎi. zhì chéng jì dǔ, xūn xù mò chóu, gù yí biāo yǐ shū lǐ, hé róng gé yǐ héng shì. zì jīn yǐ hòu, zàn bài bù yán míng, shàng shū bù chēng chén.
建義初,孝莊詔曰:「夫勛高者賞重,德厚者名隆。蠕蠕主阿那瑰鎮衛北籓, 禦侮朔表,遂使陰山息警,弱水無塵,刊跡狼山,銘名瀚海。至誠既篤,勛緒莫酬, 故宜標以殊禮,何容格以恆式。自今以後,贊拜不言名,上書不稱臣。」
tài chāng yuán nián liù yuè, ā nà guī qiǎn wū gōu lán shù shēng fá děng cháo gòng, bìng wèi zhǎng zi qǐng shàng gōng zhǔ. yǒng xī èr nián sì yuè, xiào wǔ zhào yǐ fàn yáng wáng huì zhī zhǎng nǚ láng yá gōng zhǔ xǔ zhī, wèi jí chéng hūn, dì rù guān. dōng xī wèi jìng jié ā nà guī wèi hūn hǎo. xī wèi wén dì nǎi yǐ xiào wǔ shí shè rén yuán yì nǚ chēng wèi huà zhèng gōng zhǔ, qī ā nà guī xiōng dì tǎ hán, yòu zì nà ā nà guī nǚ wèi hòu, jiā yǐ jīn bó yòu zhī. ā nà guī suì liú dōng wèi shǐ yuán zhěng, bù bào xìn mìng. hòu suì lǜ zhòng dù hé, yòu fèi hòu wèi yán, wén dì bù dé yǐ, suì chì fèi hòu zì shā.
太昌元年六月,阿那瑰遣烏勾蘭樹升伐等朝貢,並為長子請尚公主。永熙二年 四月,孝武詔以范陽王誨之長女琅邪公主許之,未及成婚,帝入關。東、西魏競 結阿那瑰為婚好。西魏文帝乃以孝武時舍人元翌女稱為化政公主,妻阿那瑰兄弟塔 寒,又自納阿那瑰女為後,加以金帛誘之。阿那瑰遂留東魏使元整,不報信命。後 遂率眾度河,又廢后為言,文帝不得已,遂敕廢后自殺。
yuán xiàng yuán nián wǔ yuè, ā nà guī lüè yōu zhōu fàn yáng, nán zhì yì shuǐ. jiǔ yuè, yòu lüè sì zhōu xiù róng, zhì yú sān tuī. yòu shā yuán zhěng, zhuǎn móu qīn hài. dōng wèi nǎi qiú ā nà guī shǐ wēn dòu bá děng. zǔ wǔ yǐ ā nà guī xiōng jiǎo, jiāng fǔ huái zhī, nǎi qiǎn qí shǐ rén lóng wú jū běi hái, yǐ tōng wēn dòu bá děng yīn wèn. shǐ ā nà guī shā yuán zhěng, yì wèi wēn dòu bá děng bù cún, jì jiàn wú jū, wēi huái gǎn kuì. xìng hé èr nián chūn, fù qiǎn lóng wú jū děng cháo gòng dōng wèi. rán yóu wèi kuǎn chéng.
元象元年五月,阿那瑰掠幽州范陽,南至易水。九月,又掠肆州秀容,至於三 推。又殺元整,轉謀侵害。東魏乃囚阿那瑰使溫豆拔等。祖武以阿那瑰凶狡,將撫 懷之,乃遣其使人龍無駒北還,以通溫豆拔等音問。始阿那瑰殺元整,亦謂溫豆拔 等不存,既見無駒,微懷感愧。興和二年春,復遣龍無駒等朝貢東魏。然猶未款誠。
ā nà guī nǚ qī wén dì zhě yù jí sǐ, qí shén wǔ yīn qiǎn xiāng fǔ gōng cáo cān jūn zhāng huī zuǎn shǐ yú ā nà guī, jiān shuō zhī. yún wén dì jí zhōu wén jì hài xiào wǔ, yòu shā ā nà guī zhī nǚ, wàng yǐ shū shǔ jiǎ gōng zhǔ zhī hào, jià bǐ wèi qīn. yòu ā nà guī dù hé xī tǎo shí, zhōu wén shāo cǎo, shǐ qí mǎ jī, bù dé nán jìn, cǐ qí nì zhà fǎn fù nán xìn zhī zhuàng. yòu lùn dōng wèi zhèng tǒng suǒ zài, yán qí wǎng zhě pò wáng guī mìng, wèi cháo bǎo hù, dé cún qí guó, yǐ dà yì shì zhī. jiān zhà ā nà guī yún: jìn yǒu chì pù bù luò jiān hú xíng yú hé xī, wèi rú rú zhǔ suǒ huò. yún rú rú zhǔ wèn zhī: rǔ cóng gāo wáng? wèi cóng hēi tǎ? yī rén yán cóng hēi tǎ, rú rú zhǔ shā zhī èr rén yán cóng gāo wáng, rú rú zhǔ fàng qiǎn. cǐ jí rú rú zhǔ cún dà guó sù xī rén yì. bǐ nǚ jì jiàn hài, qī zhà xiāng dài, bù rén bù xìn, yí jiàn tǎo fá. qiě shǒu nì yī fāng, wèi zhī guī shùn, cháo tíng yì yù jiā zhū. bǐ ruò shēn niàn jiù ēn, yǐ cún hé mù, dāng yǐ tiān zǐ yì qīn gōng zhǔ jié chéng yīn gòu, wèi qiǎn bīng jiāng, fá bǐ pàn chén, wèi rú rú zhǔ xuě chǐ bào è.
阿那瑰女妻文帝者遇疾死,齊神武因遣相府功曹參軍張徽纂使於阿那瑰,間說 之。雲文帝及周文既害孝武,又殺阿那瑰之女,妄以疏屬假公主之號,嫁彼為親。 又阿那瑰度河西討時,周文燒草,使其馬飢,不得南進,此其逆詐反覆難信之狀。 又論東魏正統所在,言其往者破亡歸命,魏朝保護,得存其國,以大義示之。兼詐 阿那瑰云:近有赤鋪步落堅胡行於河西,為蠕蠕主所獲。雲蠕蠕主問之:「汝從高 王?為從黑獺?」一人言從黑獺,蠕蠕主殺之;二人言從高王,蠕蠕主放遣。此即 蠕蠕主存大國宿昔仁義。彼女既見害,欺詐相待,不仁不信,宜見討伐。且守逆一 方,未知歸順,朝廷亦欲加誅。彼若深念舊恩,以存和睦,當以天子懿親公主結成 姻媾,為遣兵將,伐彼叛臣,為蠕蠕主雪恥報惡。
huī zuǎn jì shēn qí shén wǔ yì, ā nà guī nǎi zhào qí dà chén yǔ yì zhī, biàn guī chéng yú dōng wèi. qiǎn qí qí lì mò hé mò yuán yóu dà lì děng cháo gòng, yīn wèi qí zi ān luó chén qǐng hūn. jìng dì zhào jiān sàn qí cháng shì tài fǔ qīng luó niàn jiān tōng zhí sàn qí cháng shì zhōng shū shè rén mù jǐng xiāng děng shǐ yú ā nà guī. bā yuè, ā nà guī qiǎn mò hé qù zhé dòu hún shí shēng děng cháo gòng, fù yīn qiú hūn. qí shén wǔ qǐng suì qí yì, yǐ zhāo sì yuǎn. zhào yǐ cháng shān wáng zhì mèi lè ān gōng zhǔ xǔ zhī, gǎi fēng wèi lán líng jùn zhǎng gōng zhǔ. shí èr yuè, ā nà guī fù qiǎn zhé dòu hún shí shēng yì dōng wèi qǐng hūn. sān nián sì yuè, ā nà guī qiǎn tǔ dòu dēng yù jiǔ lǘ pì hún jùn lì mò hé zhé dòu cháng hóu fán děng fèng mǎ qiān pǐ, yǐ wèi pìn lǐ, qǐng yíng gōng zhǔ. zhào jiān zōng zhèng qīng yuán shòu jiān tài cháng qīng mèng sháo děng sòng gōng zhǔ zì jìn yáng běi mài, zī yòng qì wù, qí shén wǔ qīn zì jīng jì, xián chū fēng shui wū. ā nà guī qiǎn qí tǔ dòu dēng yù jiǔ lǘ nì fú jùn lì ā yí pǔ jué pú tí qì zhī fú děng yíng gōng zhǔ yú xīn chéng zhī nán. liù yuè, qí shén wǔ lǜ ā nà guī nán xìn, yòu yǐ guó shì jiā zhòng, gōng sòng gōng zhǔ yú lóu fán zhī běi, jiē láo qí shǐ, měi jiē lóng hòu. ā nà guī dà xǐ, zì shì cháo gòng dōng wèi xiāng xún. sì nián, ā nà guī qǐng yǐ qí sūn nǚ hào lín hé gōng zhǔ qī qí shén wǔ dì jiǔ zǐ zhǎng guǎng gōng zhàn, jìng dì zhào wèi hūn yān. ā nà guī qiǎn qí tǔ dòu dēng yù jiǔ lǘ pì jué jùn lì mò hé yóu dà dāo sòng nǚ yú jìn yáng. wǔ dìng sì nián, ā nà guī yǒu ài nǚ, hào wèi gōng zhǔ, yǐ qí shén wǔ wēi dé rì shèng, yòu qǐng zhì zhī, jìng dì wén ér zhào shén wǔ nà zhī. ā nà guī qiǎn qí tǔ dòu fā yù jiǔ lǘ hàn bá yīn jī děng sòng nǚ yú jìn yáng. zì cǐ dōng wèi biān sāi wú shì, zhì yú wǔ dìng mò, shǐ gòng xiāng xún.
徽纂既申齊神武意,阿那瑰乃召其大臣與議之,便歸誠於東魏。遣其俟利、莫 何莫緣游大力等朝貢,因為其子庵羅辰請婚。靜帝詔兼散騎常侍太府卿羅念、兼通 直散騎常侍中書舍人穆景相等使於阿那瑰。八月,阿那瑰遣莫何去折豆渾十升等朝 貢,復因求婚。齊神武請遂其意,以招四遠。詔以常山王騭妹樂安公主許之,改封 為蘭陵郡長公主。十二月,阿那瑰復遣折豆渾十升詣東魏請婚。三年四月,阿那瑰 遣吐豆登郁久閭譬渾、俊利莫何折豆常侯煩等奉馬千疋,以為聘禮,請迎公主。詔 兼宗正卿元壽、兼太常卿孟韶等送公主自晉陽北邁,資用器物,齊神武親自經紀, 咸出豐氵屋。阿那瑰遣其吐豆登郁久閭匿伏、俊利阿夷普掘、蒱提棄之伏等迎公主 於新城之南。六月,齊神武慮阿那瑰難信,又以國事加重,躬送公主於樓煩之北, 接勞其使,每皆隆厚。阿那瑰大喜,自是朝貢東魏相尋。四年,阿那瑰請以其孫女 號鄰和公主妻齊神武第九子長廣公湛,靜帝詔為婚焉。阿那瑰遣其吐豆登郁久閭譬 掘、俊利莫何游大刀送女於晉陽。武定四年,阿那瑰有愛女,號為公主,以齊神武 威德日盛,又請致之,靜帝聞而詔神武納之。阿那瑰遣其吐豆發郁久閭汗拔姻姬等 送女於晉陽。自此東魏邊塞無事,至於武定末,使貢相尋。
shǐ ā nà guī chū fù qí guó, jǐn lǐ cháo tíng. míng dì zhī hòu, zhōng yuán sàng luàn, wèi néng wài lüè, ā nà guī tǒng lǜ běi fāng, pō wèi qiáng shèng, shāo gǎn jiāo dà, lǐ jìng pō què, qiǎn shǐ cháo gòng, bù fù chēng chén. tiān píng yǐ lái, yú zì jù màn. rǔ yáng wáng xiān zhī wèi qín zhōu yě, qiǎn qí diǎn qiān qí rén chún yú tán shǐ yú ā nà guī. suì liú zhī, qīn chǒng rèn shì. ā nà guī yīn rù luò yáng, xīn mù zhōng guó, lì guān hào, jiàn nǐ wáng zhě, suì yǒu shì zhōng huáng mén zhī shǔ. yǐ tán wèi mì shū jiān huáng mén láng, zhǎng qí wén mò. tán jiào ā nà guī, zhuǎn zhì bù xùn, měi fèng guó shū, lín dí kàng lǐ. jí qí shòu dōng wèi chán, yì suì shí wǎng lái bù jué.
始阿那瑰初復其國,盡禮朝廷。明帝之後,中原喪亂,未能外略,阿那瑰統率 北方,頗為強盛,稍敢驕大,禮敬頗闕,遣使朝貢,不復稱臣。天平以來,逾自踞 慢。汝陽王暹之為秦州也,遣其典簽齊人淳于覃使於阿那瑰。遂留之,親寵任事。 阿那瑰因入洛陽,心慕中國,立官號,僭擬王者,遂有侍中、黃門之屬。以覃為秘 書監、黃門郎,掌其文墨。覃教阿那瑰,轉至不遜,每奉國書,鄰敵抗禮。及齊受 東魏禪,亦歲時往來不絕。
tiān bǎo sān nián, ā nà guī wèi tū jué suǒ pò, zì shā. qí tài zǐ ān luó chén jí guī cóng dì dēng zhù qí lì dēng zhù zi kù tí, bìng yōng zhòng bēn qí. qí yú zhòng lì zhù cì zǐ tiě fá wèi zhǔ. sì nián, qí wén xuān sòng dēng zhù jí zi kù tí hái běi. tiě fá xún wèi qì dān suǒ shā, qí guó rén réng lì dēng zhù wèi zhǔ. yòu wèi dà rén ā fù tí děng suǒ shā, qí guó rén fù lì kù tí wèi zhǔ. shì suì, fù wèi tū jué suǒ gōng, jǔ guó bēn qí. wén xuān nǎi běi tǎo tū jué, yíng nà rú rú, fèi qí zhǔ kù tí, lì ā nà guī zi ān luó chén wèi zhǔ, zhì zhī mǎ yì chuān, gěi qí lǐn xì zēng bó. qīn zhuī tū jué yú shuò fāng, tū jué qǐng jiàng, xǔ zhī ér hái. yú shì rú rú gòng xiàn bù jué.
天保三年,阿那瑰為突厥所破,自殺。其太子庵羅辰及瑰從弟登注俟利、登注 子庫提,並擁眾奔齊。其餘眾立注次子鐵伐為主。四年,齊文宣送登注及子庫提還 北。鐵伐尋為契丹所殺,其國人仍立登注為主。又為大人阿富提等所殺,其國人復 立庫提為主。是歲,復為突厥所攻,舉國奔齊。文宣乃北討突厥,迎納蠕蠕,廢其 主庫提,立阿那瑰子庵羅辰為主,致之馬邑川,給其廩餼、繒帛。親追突厥於朔方, 突厥請降,許之而還。於是蠕蠕貢獻不絕。
wǔ nián sān yuè, ān luó chén pàn, wén xuān qīn tǎo, dà pò zhī. ān luó chén fù zǐ běi dùn. sì yuè, kòu sì zhōu. dì zì jìn yáng tǎo zhī, zhì héng zhōu huáng guā duī, lǔ sàn zǒu. shí dà jūn yǐ hái. dì huī xià qiān yú qí, yù rú rú bié bù shù wàn, sì miàn wéi bī. dì shén sè zì ruò, zhǐ huà xíng shì, lǔ zhòng pī mǐ, suì zòng bīng kuì wéi ér chū. lǔ tuì zǒu, zhuī jī zhī, fú shī èr shí wǔ lǐ, huò ān luó chén qī zǐ jí shēng kǒu sān wàn yú rén. wǔ yuè, dì yòu běi tǎo rú rú, dà pò zhī. liù yuè, rú rú shuài bù zhòng dōng xǐ, jiāng nán qīn, dì shuài qīng qí yú jīn chuān xià yāo jī, rú rú wén ér yuǎn dùn. liù nián liù yuè, wén xuān yòu qīn tǎo rú rú. qī yuè, dì dùn bái dào, liú zī zhòng, qīn lǜ qīng qí wǔ qiān zhuī rú rú, gōng fàn shǐ shí, pín dà pò zhī, suì zhì wò yě, dà huò ér hái.
五年三月,庵羅辰叛,文宣親討,大破之。庵羅辰父子北遁。四月,寇肆州。 帝自晉陽討之,至恆州黃瓜堆,虜散走。時大軍已還。帝麾下千餘騎,遇蠕蠕別部 數萬,四面圍逼。帝神色自若,指畫形勢,虜眾披靡,遂縱兵潰圍而出。虜退走, 追擊之,伏屍二十五里,獲庵羅辰妻子及生口三萬餘人。五月,帝又北討蠕蠕,大 破之。六月,蠕蠕帥部眾東徙,將南侵,帝帥輕騎於金川下邀擊,蠕蠕聞而遠遁。 六年六月,文宣又親討蠕蠕。七月,帝頓白道,留輜重,親率輕騎五千追蠕蠕,躬 犯矢石,頻大破之,遂至沃野,大獲而還。
shì shí, rú rú jì lèi wèi tū jué suǒ pò, yǐ xī wèi gōng dì èr nián, suì lǜ bù qiān yú jiā bēn guān zhōng. tū jué jì shì bīng qiáng, yòu jí xī wèi hé hǎo, kǒng qí yí lèi yī píng dà guó, shǐ yì xiāng jì, qǐng jǐn shā yǐ gān xīn. zhōu wén yì xǔ zhī, suì shōu fù rú rú zhǔ yǐ xià sān qiān yú rén fù tū jué shǐ, yú qīng mén wài zhǎn zhī. zhōng nán yǐ xià miǎn, bìng pèi wáng gōng jiā.
是時,蠕蠕既累為突厥所破,以西魏恭帝二年,遂率部千餘家奔關中。突厥既 恃兵強,又藉西魏和好,恐其遺類依憑大國,使驛相繼,請盡殺以甘心。周文議許 之,遂收縛蠕蠕主已下三千餘人付突厥使,於青門外斬之。中男以下免,並配王公 家。
xiōng nú yǔ wén mò huái, chū liáo dōng sài wài, qí xiān nán dān yú zhī yuǎn shǔ yě, shì wèi dōng bù dà rén. qí yǔ yǔ xiān bēi pō yì. rén jiē jiǎn fā ér liú qí dǐng shàng, yǐ wèi shǒu shì, zhǎng guò shù cùn zé jié duǎn zhī. fù nǚ bèi zhǎng rú jí zú, ér wú shang yān. qiū shōu wū tóu wèi dú yào, yǐ shè qín shòu. mò huái nüè yòng qí rén, wèi bù xià suǒ shā, gèng lì qí dì pǔ bō wèi dà rén. gài bō sǐ, zi qiū bù qín lì, shàng píng dì nǚ. bīng bù qín sǐ, zi mò guī lì. běn míng fàn dào wǔ huì. mò guī qiǎn dì qū yún gōng mù róng guī, mù róng guī jī pò zhī. yòu qiǎn bié bù sù yán fá mù róng guī yú jí chéng, fù wèi mù róng guī suǒ pò, shí mò guī bù zhòng qiáng shèng, zì chēng dān yú, sài wài zhū bù xián dàn zhī.
匈奴宇文莫槐,出遼東塞外,其先南單于之遠屬也,世為東部大人。其語與鮮 卑頗異。人皆翦發而留其頂上,以為首飾,長過數寸則截短之。婦女被長襦及足, 而無裳焉。秋收烏頭為毒藥,以射禽獸。莫槐虐用其人,為部下所殺,更立其弟普 撥為大人。蓋撥死,子丘不勤立,尚平帝女。兵不勤死,子莫廆立。本名犯道武諱。 莫廆遣弟屈雲攻慕容廆,慕容廆擊破之。又遣別部素延伐慕容廆於棘城,復為慕容 廆所破,時莫廆部眾強盛,自稱單于,塞外諸部咸憚之。
mò guī sǐ, zi xùn nì yán lì, lǜ zhòng gōng mù róng guī yú jí chéng. guī zi hàn xiān shù yú wài, xùn nì yán wèi qí zhòng yuē: hàn sù guǒ yǒng, bì wèi rén huàn, yí xiān qǔ zhī, chéng bù zú yōu yě. nǎi fēn qí shù qiān xí hàn, hàn wén zhī, shǐ rén zhà wèi duàn mò bō shǐ zhě, nì wèi xùn nì yán yuē: hàn shù wèi wú huàn, jiǔ sī chú zhī, jīn wén lái tǎo, shén shàn. jiè yán xiāng dài, yí jiān lù zǎo fù. hàn shè fú dài zhī. xùn nì yán yǐ wèi xìn rán. zhǎng qū bù bèi, zhì yú fú suǒ, wèi hàn suǒ lǔ. hàn chí shǐ gào, chéng shèng suì jìn, jí chén ér zhì. guī yì jǐn ruì yīng zhī. xùn nì yán jiàn ér fāng yán, lǜ zhòng nì jī zhàn, qián fēng shǐ jiāo, ér hàn yǐ rù qí yíng, zòng huǒ liǎo zhī, zhòng nǎi dà kuì, xùn nì yán dān mǎ bēn hái, xī fú qí zhòng. xùn nì yán fù zǐ shì xióng mò běi, yòu xiān dé yù xǐ sān niǔ, zì yán wèi tiān suǒ xiāng, měi zì kuā dà. jí cǐ bài yě, nǎi bēi cí hòu bì, qiǎn shǐ cháo gòng yú zhāo dì, dì jiā zhī, yǐ nǚ qī yān.
莫廆死,子遜昵延立,率眾攻慕容廆於棘城。廆子翰先戍於外,遜昵延謂其眾 曰:「翰素果勇,必為人患,宜先取之,城不足憂也。」乃分騎數千襲翰,翰聞之, 使人詐為段末波使者,逆謂遜昵延曰:「翰數為吾患,久思除之,今聞來討,甚善。 戒嚴相待,宜兼路早赴。」翰設伏待之。遜昵延以為信然。長驅不備,至於伏所, 為翰所虜。翰馳使告,乘勝遂進,及晨而至。廆亦盡銳應之。遜昵延見而方嚴,率 眾逆擊戰,前鋒始交,而翰已入其營,縱火燎之,眾乃大潰,遜昵延單馬奔還,悉 俘其眾。遜昵延父子世雄漠北,又先得玉璽三紐,自言為天所相,每自誇大。及此 敗也,乃卑辭厚幣,遣使朝貢於昭帝,帝嘉之,以女妻焉。
xùn nì yán sǐ, zi qǐ dé guī lì. fù fá mù róng guī, guī jù zhī. huì dì sān nián, qǐ dé guī tún bǎo jiāo shuǐ, gù lěi bù zhàn, qiǎn qí xiōng xī bá duī xí guī zi rén yú bó lín. rén nì jī, zhǎn xī bá duī. guī yòu gōng qǐ dé guī kè zhī, qǐ dé guī dān qí yè bēn, xī lǔ qí zhòng. chéng shèng zhǎng qū, rù qí gù chéng, shōu zī cái yì jì, xǐ bù rén shù wàn hù yǐ guī. xiān shì, hǎi chū dà guī, kū sǐ yú píng guō, zhì shì ér qǐ dé guī bài.
遜昵延死,子乞得龜立。復伐慕容廆,廆拒之。惠帝三年,乞得龜屯保澆水, 固壘不戰,遣其兄悉跋堆襲廆子仁於柏林。仁逆擊,斬悉跋堆。廆又攻乞得龜克之, 乞得龜單騎夜奔,悉虜其眾。乘勝長驅,入其固城,收資財億計,徙部人數萬戶以 歸。先是,海出大龜,枯死於平郭,至是而乞得龜敗。
bié bù rén yì dòu guī shā qǐ dé guī ér zì lì, yǔ mù róng huǎng dié xiāng gōng jī. qiǎn qí guó xiāng mò hún fá huǎng, ér mò hún huāng jiǔ zòng liè, wèi huǎng suǒ pò, sǐ zhě wàn yú rén. jiàn guó bā nián, huǎng fá yì dòu guī, yì dòu guī jù zhī. wèi huǎng suǒ bài, shā qí xiāo jiāng shè yì gàn. yì dòu guī yuǎn dùn mò běi, suì bēn gāo lì. huǎng xǐ qí bù zhòng wǔ qiān yú luò yú chāng lí, zì shì sàn miè yǐ.
別部人逸豆歸殺乞得龜而自立,與慕容晃迭相攻擊。遣其國相莫渾伐晃,而莫 渾荒酒縱獵,為晃所破,死者萬餘人。建國八年,晃伐逸豆歸,逸豆歸拒之。為晃 所敗,殺其驍將涉亦干。逸豆歸遠遁漠北,遂奔高麗。晃徙其部眾五千餘落於昌黎, 自是散滅矣。
tú hé duàn jiù liù juàn, chū yú liáo xī. qí bó zǔ rì lù juàn, yīn luàn bèi mài wèi yú yáng wū wán dà rén kù rǔ guān jiā nú. zhū dà rén jí huì yōu zhōu, jiē chí tuò hú, wéi kù rǔ guān dú wú, nǎi tuò rì lù juàn kǒu zhōng. rì lù juàn yīn yàn zhī, xī xiàng bài tiān yuē: yuàn shǐ zhǔ jūn zhī zhì huì lù xiāng, jǐn yí rù wǒ fù zhōng. qí hòu yú yáng dà jī. kù rǔ guān yǐ rì lù juàn wèi jiàn, shǐ jiāng rén yì liáo xī zhú shí, zhào yòu wáng pàn, suì zhì qiáng shèng. rì lù juàn sǐ, dì qǐ zhēn dài lì. qǐ zhēn sǐ, zi wù mù chén dài lì, jí jiù liù juàn fù yě. jù liáo xī zhī dì ér chén yú jìn. qí suǒ tǒng sān wàn yú jiā, kòng xián shàng mǎ sì wǔ wàn qí. mù dì shí, yōu zhōu cì shǐ wáng jùn yǐ duàn shì shù wèi jǐ yòng, shēn dé zhī, nǎi biǎo fēng wù mù chén wèi liáo xī gōng, jiǎ dà dān yú yìn shòu. jùn shǐ wù mù chén lǜ wàn yú qí fá shí lè yú cháng shān fēng lóng shān xià, dà pò zhī.
徒何段就六眷,出於遼西。其伯祖日陸眷,因亂被賣為漁陽烏丸大人庫辱官家 奴。諸大人集會幽州,皆持唾壺,唯庫辱官獨無,乃唾日陸眷口中。日陸眷因咽之, 西向拜天曰:「願使主君之智慧祿相,盡移入我腹中。」其後漁陽大飢。庫辱官以 日陸眷為健,使將人詣遼西逐食,詔誘亡叛,遂至強盛。日陸眷死,弟乞珍代立。 乞珍死,子務目塵代立,即就六眷父也。據遼西之地而臣於晉。其所統三萬餘家, 控弦上馬四五萬騎。穆帝時,幽州刺史王浚以段氏數為己用,深德之,乃表封務目 塵為遼西公,假大單于印綬。浚使務目塵率萬餘騎伐石勒於常山封龍山下,大破之。
wù mù chén sǐ, jiù liù juàn lì. jiù liù juàn yǔ dì pǐ dī cóng dì mò bō děng lǜ wǔ wàn yú qí wéi shí lè yú xiāng guó. lēi dēng chéng wàng zhī, jiàn jiāng shì jiē shì fú qǐn wò, wú jǐng bèi zhī yì. lēi yīn qí xiè dài, xuǎn mù yǒng jiàn, chuān chéng tū chū, zhí chōng mò bō, shēng qín zhī. zhì zhī zuò shàng, yǔ yǐn yàn jǐn huān, yuē wèi fù zǐ, méng shì ér qiǎn zhī. mò bō jì dé miǎn, jiù liù juàn děng suì shè jūn ér hái, bù fù bào jùn, guī yú liáo xī. zì cǐ yǐ hòu, mò bō cháng bù gǎn nán xiàng sōu yān. rén wèn qí gù, mò bō yuē: wú fù zài nán. qí gǎn lēi bù hài jǐ yě rú cǐ.
務目塵死,就六眷立。就六眷與弟疋磾、從弟末波等率五萬餘騎圍石勒於襄國。 勒登城望之,見將士皆釋伏寢臥,無警備之意。勒因其懈怠,選募勇健,穿城突出, 直衝末波,生禽之。置之座上,與飲宴盡歡,約為父子,盟誓而遣之。末波既得免, 就六眷等遂攝軍而還,不復報浚,歸於遼西。自此以後,末波常不敢南向溲焉。人 問其故,末波曰:「吾父在南。」其感勒不害己也如此。
jiù liù juàn sǐ, qí zi yòu ruò, pǐ dī yǔ liú kūn shì zǐ qún bēn sàng. pǐ dī yīn juǎn jiǎ ér wǎng, yù shā qí shū yǔ lín jí mò bō ér duó qí guó. mò bō děng zhī zhī, qiǎn jūn nì jī pǐ dī. liú qún wèi mò bō suǒ huò. pǐ dī zǒu hái jì, jù kūn qín jǐ, qǐng kūn yàn huì, yīn zhí ér hài zhī. pǐ dī jì shā liú kūn, yǔ yǔ lín mò bō zì xiāng gōng jī, bù zhòng guāi lí. yù yōng qí zhòng xǐ bǎo shàng gǔ, zǔ jūn dōu zhī xiǎn, yǐ jù mò bō děng. píng wén dì wén zhī, yīn yán jīng qí, jiāng jī zhī. pǐ dī kǒng jù, nán bēn lè líng. hòu shí lè qiǎn shí jì lóng jī duàn wén yāng yú lè líng, pò zhī, shēng qín wén yāng. pǐ dī suì lǜ qí shǔ jí zhū wù bì jiàng yú shí lè.
就六眷死,其子幼弱,疋磾與劉琨世子群奔喪。疋磾陰卷甲而往,欲殺其叔羽 鱗及末波而奪其國。末波等知之,遣軍逆擊疋磾。劉群為末波所獲。疋磾走還薊, 懼琨禽己,請琨宴會,因執而害之。疋磾既殺劉琨,與羽鱗、末波自相攻擊,部眾 乖離。欲擁其眾徙保上谷,阻軍都之險,以距末波等。平文帝聞之,陰嚴精騎,將 擊之。疋磾恐懼,南奔樂陵。後石勒遣石季龍擊段文鴦於樂陵,破之,生禽文鴦。 疋磾遂率其屬及諸塢壁降於石勒。
mò bō zì chēng yōu zhōu cì shǐ, tún liáo xī. mò bō sǐ, guó rén yīn lì lù juàn dì hù liáo wèi zhǔ. liè dì shí, jiǎ hù liáo biāo qí dà jiāng jūn yōu zhōu cì shǐ dà dān yú běi píng gōng, dì yù lán fǔ jūn jiāng jūn jì zhōu cì shǐ bó hǎi gōng. jiàn guó yuán nián, shí jì lóng zhēng hù liáo yú liáo xī, hù liáo bēn yú píng gāng shān, suì tóu mù róng huǎng, huǎng shā zhī. yù lán bēn shí jì lóng, yǐ suǒ xǐ xiān bēi wǔ qiān rén pèi zhī, shǐ tún lìng zhī. yù lán sǐ, zi kān dài zhī. jí rǎn mǐn zhī luàn, kān lǜ zhòng nán yí, suì jù qí dì. mù róng jùn shǐ dì xuán gōng lǜ zhòng fá kān yú guǎng gù, zhí kān sòng zhī jì. jùn dú qí mù ér shā zhī, kēng qí tú sān qiān yú rén.
末波自稱幽州刺史,屯遼西。末波死,國人因立陸眷弟護遼為主。烈帝時,假 護遼驃騎大將軍、幽州刺史、大單于、北平公,弟郁蘭撫軍將軍、冀州刺史、勃海 公。建國元年,石季龍征護遼於遼西,護遼奔於平岡山,遂投慕容晃,晃殺之。郁 蘭奔石季龍,以所徙鮮卑五千人配之,使屯令支。郁蘭死,子龕代之。及冉閔之亂, 龕率眾南移,遂據齊地。慕容俊使弟玄恭率眾伐龕於廣固,執龕送之薊。俊毒其目 而殺之,坑其徒三千餘人。
gāo chē, gài gǔ chì dí zhī yú zhǒng yě. chū hào wèi dí lì, běi fāng yǐ wèi gāo chē dīng líng. qí yǔ lüè yǔ xiōng nú tóng ér shí yǒu xiǎo yì. huò yún: qí xiān xiōng nú shēng yě. qí zhǒng yǒu dí shì yuán hé shì hú lǜ shì jiě pī shì hù gǔ shì yì qí jīn shì. sú yún: xiōng nú dān yú shēng èr nǚ, zī róng shén měi, guó rén jiē yǐ wèi shén. dān yú yuē: wú yǒu cǐ nǚ, ān kě pèi rén? jiāng yǐ yǔ tiān. nǎi yú guó běi wú rén zhī dì zhú gāo tái, zhì èr nǚ qí shàng yuē: qǐng tiān zì yíng zhī. jīng sān nián, qí mǔ yù yíng zhī. dān yú yuē: bù kě, wèi chè zhī jiān ěr. fù yī nián, nǎi yǒu yī lǎo láng, zhòu yè shǒu tái háo hū, yīn chuān tái xià wèi kōng xué, jīng shí bù qù. qí xiǎo nǚ yuē: wú fù chù wǒ yú cǐ, yù yǐ yǔ tiān, ér jīn láng lái, huò shì shén wù, wú shǐ zhī rán. jiāng xià jiù zhī. qí zǐ fū jīng yuē: cǐ shì chù shēng, wú nǎi rǔ fù mǔ? mèi bù cóng, xià wèi láng qī ér chǎn zi. hòu suì zī fán chéng guó. gù qí rén hǎo yǐn shēng zhǎng gē, yòu shì láng háo.
高車,蓋古赤狄之餘種也。初號為狄歷,北方以為高車、丁零。其語略與匈奴 同而時有小異。或云:其先匈奴甥也。其種有狄氏、袁紇氏、斛律氏、解批氏、護 骨氏、異奇斤氏。俗云:匈奴單于生二女,姿容甚美,國人皆以為神。單于曰: 「吾有此女,安可配人?將以與天。」乃於國北無人之地築高台,置二女其上曰: 「請天自迎之。」經三年,其母欲迎之。單于曰:「不可,未徹之間耳。」復一年, 乃有一老狼,晝夜守台嗥呼,因穿台下為空穴,經時不去。其小女曰:「吾父處我 於此,欲以與天,而今狼來,或是神物,無使之然。」將下就之。其姊夫驚曰: 「此是畜生,無乃辱父母?」妹不從,下為狼妻而產子。後遂滋繁成國。故其人好 引聲長歌,又似狼嗥。
wú dōu tǒng dà shuài, dāng zhǒng gè yǒu jūn zhǎng. wèi xìng cū měng, dǎng lèi tóng xīn, zhì yú kòu nán, xī rán xiāng yī. dòu wú xíng zhèn, tóu bié chōng tū, zhà chū zhà rù, bù néng jiān zhàn. qí sú, dūn jù xiè dú, wú suǒ jì bì. hūn yīn yòng niú mǎ nà pìn yǐ wèi róng, jié yán jì dìng, nán dǎng yíng chē lán mǎ, lìng nǚ dǎng zì qǔ shàng mǎ, tǎn chéng chū lán, mǎ zhǔ lì lán wài, zhèn shǒu jīng mǎ, bù zhuì zhě jí qǔ zhī, zhuì zé gèng qǔ, shù mǎn nǎi zhǐ. sú wú gǔ, bù zuò jiǔ. yíng fù zhī rì, nán nǚ xiāng jiāng, zhèn mǎ lào shú ròu jié jiě. zhǔ rén yán bīn, yì wú xíng wèi, qióng lú qián cóng zuò, yǐn yàn zhōng rì, fù liú qí sù. míng rì, jiāng fù guī. jì ér fū dǎng hái rù qí jiā mǎ qún, jí qǔ liáng mǎ, fù mǔ dì xiōng suī xī, zhōng wú yán zhě. pō huì qǔ guǎ fù, ér yōu lián zhī. qí chù chǎn zì yǒu jì shí, suī lán zòng zài yě, zhōng wú wàng qǔ. sú bù qīng jié, xǐ zhì zhèn tíng. měi zhèn, zé jiào hū shè tiān ér qì zhī yí qù. lái suì qiū, mǎ féi, fù xiāng shuài hòu yú zhèn suǒ, mái gǔ yáng, rán huǒ bá dāo, nǚ wū zhù shuō, shì rú zhōng guó fú chú, ér qún duì chí mǎ xuán rào, bǎi zā nǎi zhǐ. rén chí yī shù liǔ yí huí, shù zhī, yǐ rǔ lào guàn yān. fù rén yǐ pí guǒ yáng hái, dài zhī shǒu shàng, yíng qū fà bìn ér zhuì zhī, yǒu shì xuān miǎn. qí sǐ wáng zàng sòng, jué dì zuò kǎn, zuò shī yú zhōng, zhāng bì yǐn gōng, pèi dāo xié shuò, wú yì yú shēng, ér lù kǎn bù yǎn. shí yǒu zhèn sǐ jí yì lì, zé wèi zhī qí fú ruò ān quán wú tā, zé wèi bào sài. duō shā zá chù, shāo gǔ yǐ liáo, zǒu mǎ rào xuán, duō zhě shù bǎi zā. nán nǚ wú xiǎo dà, jiē jí huì. píng jí zhī rén, zé gē wǔ zuò lè sǐ sàng zhī jiā, zé bēi yín kū qì. qí qiān xǐ suí shuǐ cǎo, yī pí shí ròu, niú yáng chù chǎn, jǐn yǔ rú rú tóng. wéi chē lún gāo dà, fú shù zhì duō.
無都統大帥,當種各有君長。為性粗猛,黨類同心,至於寇難,翕然相依。斗 無行陣,頭別衝突,乍出乍入,不能堅戰。其俗,蹲踞褻黷,無所忌避。婚姻用牛 馬納聘以為榮,結言既定,男黨營車闌馬,令女黨恣取上馬,袒乘出闌,馬主立闌 外,振手驚馬,不墜者即取之,墜則更取,數滿乃止。俗無谷,不作酒。迎婦之日, 男女相將,振馬酪熟肉節解。主人延賓,亦無行位,穹廬前叢坐,飲宴終日,復留 其宿。明日,將婦歸。既而夫黨還入其家馬群,極取良馬,父母弟兄雖惜,終無言 者。頗諱取寡婦,而優憐之。其畜產自有記識,雖闌縱在野,終無妄取。俗不清潔, 喜致震霆。每震,則叫呼射天而棄之移去。來歲秋,馬肥,復相率候于震所,埋羖 羊,燃火拔刀,女巫祝說,似如中國祓除,而群隊馳馬旋繞,百匝乃止。人持一束 柳桋回,豎之,以乳酪灌焉。婦人以皮裹羊骸,戴之首上,縈屈髮鬢而綴之,有似 軒冕。其死亡葬送,掘地作坎,坐屍於中,張臂引弓,佩刀挾槊,無異於生,而露 坎不掩。時有震死及疫癘,則為之祈福;若安全無他,則為報賽。多殺雜畜,燒骨 以燎,走馬繞旋,多者數百匝。男女無小大,皆集會。平吉之人,則歌舞作樂;死 喪之家,則悲吟哭泣。其遷徙隨水草,衣皮食肉,牛、羊畜產,盡與蠕蠕同。唯車 輪高大,輻數至多。
xǐ yú lù hún hǎi xī běi bǎi yú lǐ, bù luò qiáng dà, cháng yǔ rú rú wèi dí, yì měi qīn dào yú wèi. wèi dào wǔ xí zhī, dà pò qí zhū bù. hòu dào wǔ fù dù ruò luò shuǐ, xī xíng zhì lù hún hǎi, tíng jià jiǎn qīng qí, xī běi xíng bǎi yú lǐ, xí pò zhī, lǔ huò shēng kǒu niú mǎ yáng èr shí yú wàn. fù tǎo qí yú zhǒng yú láng shān, dà pò zhī. chē jià běi xún, fēn mìng zhū jiāng wèi dōng xī èr dào, dào wǔ qīn lēi liù jūn cóng zhōng dào, zì bó rán shuǐ xī běi, xùn lüè qí bù, zhū jūn tóng shí yún hé, pò qí zá zhǒng sān shí yú luò. wèi wáng yí bié dū zhū jiāng cóng xī běi jué mò qiān yú lǐ, fù pò qí yí bèng qī bù. yú shì gāo chē dà jù, zhū bù zhèn hài. dào wǔ zì niú chuān nán yǐn, dà xiào liè, yǐ gāo chē wèi wéi, qí tú zhē liè, zhōu qī bǎi yú lǐ, jù zá shòu yú qí zhōng, yīn qū zhì píng chéng, jí yǐ gāo chē zhòng qǐ lù yuàn, nán yīn tái yīn, běi jù zhǎng chéng, dōng bāo bái dēng, shǔ zhī xī shān. xún ér gāo chē zhí lì hé mò fú chì lì jiān lǜ qí jiǔ bǎi yú luò nèi fù, bài chì lì jiān wèi yáng wēi jiāng jūn, zhì sī mǎ cān jūn, cì gǔ èr wàn hú. hòu gāo chē jiě pī mò fú fān dòu jiàn fù lǜ qí bù sān shí yú luò nèi fù, yì bài wèi wēi yuǎn jiāng jūn, zhì sī mǎ cān jūn, cì yī fú, suì gěi lǐn shí.
徙於鹿渾海西北百餘里,部落強大,常與蠕蠕為敵,亦每侵盜於魏。魏道武襲 之,大破其諸部。後道武復度弱洛水,西行至鹿渾海,停駕簡輕騎,西北行百餘里, 襲破之,虜獲生口、牛馬羊二十餘萬。復討其餘種於狼山,大破之。車駕北巡,分 命諸將為東西二道,道武親勒六軍從中道,自駁髯水西北,徇略其部,諸軍同時雲 合,破其雜種三十餘落。衛王儀別督諸將從西北絕漠千餘里,復破其遺迸七部。於 是高車大懼,諸部震駭。道武自牛川南引,大校獵,以高車為圍,騎徒遮列,周七 百餘里,聚雜獸於其中,因驅至平城,即以高車眾起鹿苑,南因台陰,北距長城, 東包白登,屬之西山。尋而高車侄利曷莫弗敕力犍率其九百餘落內附,拜敕力犍為 揚威將軍,置司馬、參軍,賜谷二萬斛。後高車解批莫弗幡豆建復率其部三十餘落 內附,亦拜為威遠將軍,置司馬、參軍,賜衣服,歲給廩食。
rú rú shè lún pò bài zhī hòu, shōu shí bù luò, zhuǎn xǐ guǎng mò zhī běi, qīn rù gāo chē zhī dì. hú lǜ bù shuài bèi hóu lì huàn zhī, yuē: xīn lún xīn jí, bīng pín mǎ shǎo, yì yǔ ěr! nǎi jǔ zhòng yǎn jī, rù qí guó luò. gāo chē mèi lì, bù gù hòu huàn, fēn qí lú shì, qī qí fù nǚ, ān xī qǐn wò bù qǐ. shè lún dēng gāo wàng jiàn, nǎi zhāo jí wáng sàn dé qiān rén, chén zhèn shā zhī, zǒu ér tuō zhě shí èr sān. bèi hóu lì suì bēn wèi, cì jué mèng dōu gōng. hóu lì zhì zhí, yǒng jiàn guò rén, fèn gē xiàn zhèn, yǒu yì yú zhòng. běi fāng rén shàn yòng wǔ shí shī shì jí xiōng, měi zhōng, gù dé qīn xìng, shǎng cì fēng hòu, mìng qí shǎo zǐ hé táng nèi shì. jí bèi hóu lì zú, dào wǔ dào xī, zàng yǐ wèi lǐ, shì yuē zhōng zhuàng wáng. hòu zhào jiāng jūn yī wèi shuài èr wàn qí běi xí gāo chē yú zhǒng yuán hé wū, pín pò zhī. dào wǔ shí, fēn sǎn zhū bù, wéi gāo chē yǐ lèi cū guǎng, bù rèn shǐ yì, gù dé bié wèi bù luò.
蠕蠕社侖破敗之後,收拾部落,轉徙廣漠之北,侵入高車之地。斛律部帥倍侯 利患之,曰:「新侖新集,兵貧馬少,易與耳!」乃舉眾掩擊,入其國落。高車昧 利,不顧後患,分其廬室,妻其婦女,安息寢臥不起。社侖登高望見,乃招集亡散 得千人,晨振殺之,走而脫者十二三。倍侯利遂奔魏,賜爵孟都公。侯利質直,勇 健過人,奮戈陷陣,有異於眾。北方人善用五十蓍筮吉凶,每中,故得親幸,賞賜 豐厚,命其少子曷堂內侍。及倍侯利卒,道武悼惜,葬以魏禮,諡曰忠壯王。後詔 將軍伊謂帥二萬騎北襲高車余種袁紇烏,頻破之。道武時,分散諸部,唯高車以類 粗獷,不任使役,故得別為部落。
hòu tài wǔ zhēng rú rú, pò zhī ér hái. zhì mò nán, wén gāo chē dōng bù zài sì ní bēi, rén chù shén zhòng, qù guān jūn qiān yú lǐ, jiāng qiǎn zuǒ pú shè ān yuán děng tǎo zhī. sī tú zhǎng sūn hàn shàng shū lìng liú jié děng jiàn, tài wǔ bù tīng. nǎi qiǎn yuán děng bìng fā xīn fù gāo chē hé wàn qí, zhì yú sì ní bēi, gāo chē zhū bù wàng jūn ér jiàng zhě shù shí wàn luò, huò mǎ niú yáng yì bǎi yú wàn, jiē xǐ zhì mò nán qiān lǐ zhī dì. chéng gāo chē, zhú shuǐ cǎo, xù mù fān xī, shù nián zhī hòu, jiàn zhī lì shí, suì zhì xiàn gòng. yóu shì guó jiā mǎ jí niú yáng suì zhì yú jiàn, zhān pí wěi jī. wén chéng shí, wǔ bù gāo chē hé jù jì tiān, zhòng zhì shù wàn, dà huì zǒu mǎ, shā shēng yóu rào, gē yín xīn xīn. qí sú chēng zì qián shì yǐ lái, wú shèng yú cǐ huì. chē jià lín xìng, mò bù xīn yuè. hòu xiào wén zhào gāo chē zhī zhòng, suí chē hè nán tǎo, gāo chē bù yuàn nán xíng, suì tuī yuán hé shù zhě wèi zhǔ, xiāng shuài běi pàn, yóu jiàn jīn líng. dū du yǔ wén fú zhuī tǎo, dà bài ér hái. yòu zhào píng běi jiāng jūn jiāng yáng wáng jì wèi dū du tǎo zhī. jì xiān qiǎn rén wèi láo shù zhě. shù zhě rù rú rú. xún huǐ, xiāng shuài ér jiàng.
後太武征蠕蠕,破之而還。至漠南,聞高車東部在巳尼陂,人畜甚眾,去官軍 千餘里,將遣左僕射安原等討之。司徒長孫翰、尚書令劉潔等諫,太武不聽。乃遣 原等並發新附高車合萬騎,至於巳尼陂,高車諸部望軍而降者數十萬落,獲馬牛羊 亦百餘萬,皆徙置漠南千里之地。乘高車,逐水草,畜牧蕃息,數年之後,漸知粒 食,歲致獻貢。由是國家馬及牛、羊遂至於賤,氈皮委積。文成時,五部高車合聚 祭天,眾至數萬,大會走馬,殺牲游繞,歌吟忻忻。其俗稱自前世以來,無盛於此 會。車駕臨幸,莫不忻悅。後孝文召高車之眾,隨車賀南討,高車不願南行,遂推 袁紇樹者為主,相率北叛,游踐金陵。都督宇文福追討,大敗而還。又詔平北將軍、 江陽王繼為都督討之。繼先遣人慰勞樹者。樹者入蠕蠕。尋悔,相率而降。
gāo chē zhī zú yòu yǒu shí èr xìng: yī yuē qì fú lì shì, èr yuē tǔ lú shì, sān yuē yǐ zhān shì, sì yuē dà lián shì, wǔ yuē kū hè shì, liù yuē dá báo shì, qī yuē ā lún shì, bā yuē mò yǔn shì, jiǔ yuē qí fēn shì, shí yuē fù fú luó shì, shí yī yuē qǐ yuán shì, shí èr yuē yòu shū pèi shì.
高車之族又有十二姓:一曰泣伏利氏,二曰吐盧氏,三曰乙旃氏,四曰大連氏, 五曰窟賀氏,六曰達薄氏,七曰阿侖氏,八曰莫允氏,九曰俟分氏,十曰副伏羅氏, 十一曰乞袁氏,十二曰右叔沛氏。
xiān shì, fù fú luó bù wèi rú rú suǒ yì shǔ. dòu lún zhī shì, rú rú luàn lí, guó bù fèn sàn, fù fú luó ā fú zhì luó yǔ cóng dì qióng qí jù tǒng lǐng gāo chē zhī zhòng shí yú wàn luò. tài hé shí yī nián, dòu lún fàn sāi, ā fú zhì luó děng gù jiàn bù cóng, nù lǜ suǒ bù zhī zhòng xī pàn, zhì qián bù xī běi, zì lì wèi wáng. guó rén hào zhī yuē hòu lóu fú lēi, yóu wèi yán dà tiān zǐ yě qióng qí hào hòu bèi, yóu wèi yán chǔ zhǔ yě. èr rén hé mù, fēn bù ér lì, ā fú zhì luó jū běi, qióng qí zài nán. dòu lún zhuī tǎo zhī, pín wèi ā fú zhì luó suǒ bài, nǎi yǐn zhòng dōng xǐ. shí sì nián, ā fú zhì luó qiǎn shāng hú yuè zhě zhì jīng shī, yǐ èr jiàn fèng gòng. yún: rú rú wèi tiān zǐ zhī zéi, chén jiàn zhī bù cóng, suì pàn lái cǐ, ér zì shù lì, dāng wèi tiān zǐ tǎo chú rú rú. xiào wén wèi zhī xìn yě, qiǎn shǐ zhě yú tí wǎng guān xū shí. ā fú zhì luó yǔ qióng qí qiǎn shǐ zhě báo xié suí tí lái cháo, gòng qí fāng wù. zhào yuán wài sàn qí shì láng kě zú hún zhǎng shēng fù yǔ yú tí shǐ gāo chē, gè cì xiù kù zhě yī jù, zá cǎi bǎi pǐ.
先是,副伏羅部為蠕蠕所役屬。豆侖之世,蠕蠕亂離,國部分散,副伏羅阿伏 至羅與從弟窮奇俱統領高車之眾十餘萬落。太和十一年,豆侖犯塞,阿伏至羅等固 諫不從,怒率所部之眾西叛,至前部西北,自立為王。國人號之曰候婁匐勒,猶魏 言大天子也;窮奇號候倍,猶魏言儲主也。二人和穆,分部而立,阿伏至羅居北, 窮奇在南。豆侖追討之,頻為阿伏至羅所敗,乃引眾東徙。十四年,阿伏至羅遣商 胡越者至京師,以二箭奉貢。云:「蠕蠕為天子之賊,臣諫之不從,遂叛來此,而 自豎立,當為天子討除蠕蠕。」孝文未之信也,遣使者於提往觀虛實。阿伏至羅與 窮奇遣使者薄頡隨提來朝,貢其方物。詔員外散騎侍郎可足渾長生復與於提使高車, 各賜繡褲褶一具,雜彩百匹。
qióng qí hòu wèi yè dā suǒ shā, lǔ qí zi mí é tū děng. qí zhòng fēn sǎn, huò lái bēn fù, huò tóu rú rú. zhào qiǎn xuān wēi jiāng jūn yǔ lín jiān mèng wēi fǔ nà jiàng rén, zhì zhī gāo píng zhèn. ā fú zhì luó zhǎng zi zhēng ā fú zhì luó yú qī, móu hài ā fú zhì luó, ā fú zhì luó shā zhī. ā fú zhì luó yòu cán bào, dà shī zhòng xīn, zhòng gòng shā zhī, lì qí zōng rén bá lì yán wèi zhǔ. suì yú, yè dā fá gāo chē, jiāng nà mí é tū. guó rén shā bá lì yán, yíng mí é tū ér lì zhī.
窮奇後為嚈噠所殺,虜其子彌俄突等。其眾分散,或來奔附,或投蠕蠕。詔遣 宣威將軍、羽林監孟威撫納降人,置之高平鎮。阿伏至羅長子蒸阿伏至羅余妻,謀 害阿伏至羅,阿伏至羅殺之。阿伏至羅又殘暴,大失眾心,眾共殺之,立其宗人跋 利延為主。歲余,嚈噠伐高車,將納彌俄突。國人殺跋利延,迎彌俄突而立之。
mí é tū jì lì, fù qiǎn cháo gòng, yòu fèng biǎo xiàn jīn fāng yī yín fāng yī jīn zhàng èr mǎ qī pǐ tuó shí tóu. zhào shǐ zhě mù róng tǎn cì mí é tū zá cǎi liù shí pǐ. xuān wǔ zhào zhī yuē: qīng yuǎn jù shā wài, pín shēn chéng kuǎn, lǎn juān zhōng zhì, tè suǒ qīn jiā. rú rú yè dā tǔ gǔ hún suǒ yǐ jiāo tōng zhě, jiē lù yóu gāo chāng, jǐ jiǎo xiāng jiē. jīn gāo chāng nèi fù, qiǎn shǐ yíng yǐn. rú rú wǎng lái lù jué, jiān shì. bù dé wàng lìng qún xiǎo gǎn yǒu líng fàn, yōng sāi wáng rén, zuì zài bù shè. mí é tū xún yǔ rú rú zhǔ fú tú zhàn yú pú lèi hǎi běi, wèi fú tú suǒ bài, xī zǒu sān bǎi yú lǐ. fú tú cì yú yī wú běi shān. xiān shì, gāo chāng wáng qū jiā biǎo qiú nèi xǐ, xuān wǔ qiǎn mèng wēi yíng zhī. zhì yī wú, rú rú jiàn wēi jūn, bù ér dùn zǒu. mí é tū wén qí lí hài zhuī jī dà pò zhī, shā fú tú yú báo lèi hǎi běi, gē qí fā, sòng yú mèng wēi. yòu qiǎn shǐ xiàn lóng mǎ wǔ pǐ, jīn yín diāo pí jí zhū fāng wù. zhào dōng chéng zi yú liàng bào zhī, cì lè qì yī bù lè gōng bā shí rén chì shí pǐ, zá cǎi liù shí pǐ. mí é tū qiǎn qí mò hé qù fén wū yǐn chì hè zhēn gòng qí fāng wù.
彌俄突既立,復遣朝貢,又奉表獻金方一、銀方一、金杖二、馬七匹、駝十頭。 詔使者慕容坦賜彌俄突雜彩六十匹。宣武詔之曰:「卿遠據沙外,頻申誠款,覽捐 忠志,特所欽嘉。蠕蠕、嚈噠、吐谷渾所以交通者,皆路由高昌,掎角相接。今高 昌內附,遣使迎引。蠕蠕往來路絕,奸勢。不得妄令群小敢有陵犯,擁塞王人,罪 在不赦。彌俄突尋與蠕蠕主伏圖戰於蒲類海北,為伏圖所敗,西走三百餘里。伏圖 次於伊吾北山。先是,高昌王麴嘉表求內徙,宣武遣孟威迎之。至伊吾,蠕蠕見威 軍,怖而遁走。彌俄突聞其離駭;追擊大破之,殺伏圖於薄類海北,割其發,送於 孟威。又遣使獻龍馬五匹,金、銀、貂皮及諸方物。詔東城子於亮報之,賜樂器一 部、樂工八十人、赤十匹,雜彩六十匹。彌俄突遣其莫何去汾屋引叱賀真貢其方 物。
míng dì chū, mí é tū yǔ rú rú zhǔ chǒu nú zhàn bài, bèi qín. chǒu nú xì qí liǎng jiǎo yú nú mǎ zhī shàng, dùn yè shā zhī, qī qí tóu wèi yǐn qì. qí bù zhòng xī rù yè dā. jīng shù nián, yè dā tīng mí é tū dì yī fú hái guó. yī fú jì fù guó, qiǎn shǐ fèng biǎo, yú shì zhào qiǎn shǐ zhě gǔ kǎi děng bài wèi zhèn xī jiāng jūn xī hǎi jùn kāi guó gōng gāo chē wáng. yī fú fù dà pò rú rú, rú rú zhǔ pó luó mén zǒu tóu liáng zhōu. zhèng guāng zhōng, yī fú qiǎn shǐ cháo gòng, yīn qǐ zhū huà bù wǎn yī chéng bìng màn rù qiū bì yī fù sǎn shàn gè yī méi qīng qū gài wǔ méi chì qī shàn wǔ méi gǔ jiǎo shí méi, zhào gěi zhī. yī fú hòu yǔ rú rú zhàn, bài guī, qí dì yuè jū shā yī fú ér zì lì. tiān píng zhōng, yuè jū fù wèi rú rú suǒ pò, yī fú zi bǐ shì fù shā yuè jū ér zì lì. xìng hé zhōng, bǐ shì yòu wèi rú rú suǒ pò, yuè jū zi qù bīn zì rú rú bēn dōng wèi. qí shén wǔ yù zhāo nà yuǎn rén, shàng yán fēng qù bīn wèi gāo chē wáng, bài ān běi jiāng jūn sì zhōu cì shǐ. jì ér bìng sǐ.
明帝初,彌俄突與蠕蠕主丑奴戰敗,被禽。丑奴系其兩腳於駑馬之上,頓曳殺 之,漆其頭為飲器。其部眾悉入嚈噠。經數年,嚈噠聽彌俄突弟伊匐還國。伊匐既 復國,遣使奉表,於是詔遣使者谷楷等拜為鎮西將軍、西海郡開國公、高車王。伊 匐復大破蠕蠕,蠕蠕主婆羅門走投涼州。正光中,伊匐遣使朝貢,因乞硃畫步挽一 乘並幔褥、鞦必一副、傘扇各一枚、青曲蓋五枚、赤漆扇五枚、鼓角十枚,詔給 之。伊匐後與蠕蠕戰,敗歸,其弟越居殺伊匐而自立。天平中,越居復為蠕蠕所破, 伊匐子比適復殺越居而自立。興和中,比適又為蠕蠕所破,越居子去賓自蠕蠕奔東 魏。齊神武欲招納遠人,上言封去賓為高車王,拜安北將軍、肆州刺史。既而病死。
chū, dào wǔ shí yǒu tǔ tū lín bù zài nǚ shuǐ shàng, cháng yǔ jiě rú bù xiāng wèi chún chǐ, bù gōng zhí shì. dēng guó sān nián, dào wǔ qīn xī zhēng, dù ruò luò shuǐ, fù xī xíng qù qí guó. zhì nǚ shuǐ shàng, tǎo jiě rú bù luò, pò zhī. míng nián chūn, jǐn lüè xǐ qí bù luò chù chǎn ér hái.
初,道武時有吐突鄰部在女水上,常與解如部相為脣齒,不供職事。登國三年, 道武親西征,度弱洛水,復西行趣其國。至女水上,討解如部落,破之。明年春, 盡略徙其部落畜產而還。
yòu yǒu hé tū lín, yǔ hé xī shì tóng bù luò, ér gè yǒu dà rén zhǎng shuài, yōng jí zhǒng lèi, cháng wèi kòu yú yì xīn shān, dēng guó wǔ nián, dào wǔ lēi zhòng qīn tǎo yān. mù róng líng lǜ shī lái huì, dà pò zhī. hé tū lín dà rén wū dì jiān, hé xī dà rén kù hán děng jiē jǔ bù guī jiàng. huáng shǐ èr nián, chē jià fá zhōng shān, jūn yú bǎi sì. mù róng bǎo yè lái gōng yíng, jūn rén jīng, zǒu hái yú guó. lù yóu bīng zhōu, suì fǎn, jiāng gōng jìn yáng, bīng zhōu cì shǐ yuán yán tǎo píng zhī. hé tū lín bù shuài nì wù ní hé xī bù shuài chì nú gēn děng fù jù dǎng fǎn yú yīn guǎn, nán ān gōng yuán shùn tǎo zhī bù kè, sǐ zhě shù qiān rén. dào wǔ wén zhī, qiǎn ān yuǎn jiāng jūn yǔ yuè hái tǎo nì wù ní děng, jiē tiǎn zhī.
又有紇突鄰,與紇奚世同部落,而各有大人長帥,擁集種類,常為寇於意辛山, 登國五年,道武勒眾親討焉。慕容駖率師來會,大破之。紇突鄰大人屋地鞬,紇奚 大人庫寒等皆舉部歸降。皇始二年,車駕伐中山,軍於柏肆。慕容寶夜來攻營,軍 人驚,走還於國。路由并州,遂反,將攻晉陽,并州刺史元延討平之。紇突鄰部帥 匿物尼、紇奚部帥叱奴根等復聚黨反於陰館,南安公元順討之不克,死者數千人。 道武聞之,遣安遠將軍庾岳還討匿物尼等,皆殄之。
yòu yǒu hóu lǚ lín bù, zhòng wàn yú kǒu, cháng yī xiǎn xù mù. dēng guó zhōng, qí dà rén chì fá wèi kòu yú kǔ shuǐ hé. bā nián xià, dào wǔ dà pò zhī, bìng qín qí bié shuài yān gǔ yán děng.
又有侯呂鄰部,眾萬餘口,常依險畜牧。登國中,其大人叱伐為寇於苦水河。 八年夏,道武大破之,並禽其別帥焉古延等。
xuē gàn bù cháng tún jù yú sān chéng zhī jiān, jí miè wèi chén hòu, qí bù shuài tài xī fú wàng jūn guī shùn, dào wǔ fǔ ān zhī. chē jià hái, wèi chén zi qū gài bēn qí bù. dào wǔ wén zhī, shǐ shǐ zhào tài xī fú zhí sòng zhī. tài xī fú chū qū gài yǐ shì shǐ zhě yuē: jīn qióng ér jiàn tóu, níng yǔ jù wáng, hé rěn sòng zhī! suì bù qiǎn. dào wǔ dà nù, chē jià qīn tǎo zhī. huì tài xī fú xiān chū jī cáo fù yín, guān jūn chéng xū, suì tú qí chéng, huò tài xī fú qī zǐ zhēn bǎo, xǐ qí rén ér hái. tài xī fú lái fù bù jí, sòng bēn yáo xìng. wèi jǐ, wáng guī lǐng běi. shàng jùn yǐ xī zhū xiān bēi zá hú wén ér jiē yīng zhī. tiān cì wǔ nián, qū gài jǐn jié lüè zǒng fú zhī. jí píng tǒng wàn, xuē gàn zhǒng lèi jiē dé wèi biān hù yǐ.
薛幹部常屯聚於三城之間,及滅衛辰後,其部帥太悉伏望軍歸順,道武撫安之。 車駕還,衛辰子屈丐奔其部。道武聞之,使使詔太悉伏執送之。太悉伏出屈丐以示 使者曰:「今窮而見投,寧與俱亡,何忍送之!」遂不遣。道武大怒,車駕親討之。 會太悉伏先出擊曹覆寅,官軍乘虛,遂屠其城,獲太悉伏妻子、珍寶,徙其人而還。 太悉伏來赴不及,送奔姚興。未幾,亡歸嶺北。上郡以西諸鮮卑、雜胡聞而皆應之。 天賜五年,屈丐盡劫掠總服之。及平統萬,薛干種類皆得為編戶矣。
ér qiān tún shān xiān bēi bié zhǒng pò duō lán bù shì chuán zhǔ bù luò. zhì mù yì gàn, yǒu wǔ lì zhuàng yǒng, jié lüè zuǒ yòu, xī jí jīn chéng, dōng qīn ān dìng, shù nián jiān, zhū zhǒng huàn zhī. tiān xìng sì nián, qiǎn cháng shān wáng zūn tǎo zhī yú gāo píng. mù yì gàn jiāng shù qiān qí qì guó dùn zǒu, jǐn xǐ qí rén yú jīng shī yú zhǒng fēn bèng, qí hòu, wèi hè lián qū gài suǒ miè.
而牽屯山鮮卑別種破多蘭部世傳主部落。至木易干,有武力壯勇,劫掠左右, 西及金城,東侵安定,數年間,諸種患之。天興四年,遣常山王遵討之於高平。木 易干將數千騎棄國遁走,盡徙其人於京師、余種分迸,其後,為赫連屈丐所滅。
yòu chù fú sù gǔ yán děng zhū bù, fù ér bù gōng. tiān xìng wǔ nián, cái guān jiāng jūn hé tū lǜ liù qiān qí xí ér huò zhī.
又黜弗、素古延等諸部,富而不恭。天興五年,材官將軍和突率六千騎襲而獲 之。
yòu yuè qín bèi ní bù, yǒng xìng wǔ nián, zhuǎn mù bá nà shān xī. qī yuè, qiǎn xī jīn tǎo pò zhī, xǐ qí rén ér hái.
又越勤倍泥部,永興五年,轉牧跋那山西。七月,遣奚斤討破之,徙其人而還。
lùn yuē: zhōu zhī xiǎn yǔn, hàn zhī xiōng nú. qí zuò hài zhōng guó, gù jiǔ yǐ. wèi jìn zhī shì, zhǒng zú guā fēn, qù lái shā mò zhī chuí, kuī rǎo zhāng sāi zhī jì, yóu jiē dōng hú zhī xù yú, mào dùn zhī zhī yè. zhì rú rú rú zhě, xiōng nú zhī yì, gēn běn mò xún, táo xíng jí chǒu, zì xiǎo wèi dà, fēng chí niǎo fù, shū lái hū wǎng, dài jīng yóu zhī lǚ hài, róng chē suǒ yǐ bù níng. shì gù wèi shì zǔ zōng, yáng wēi yào wǔ, qū qí chù chǎn, shōu qí bù luò, jiǎn zhī qióng fà zhī yě, zhú zhī wú rén zhī xiāng. qǐ hǎo sì bīng jí ruì, xiōng qì bù jí? gài yì jí bìng chú è, shì bù dé yǐ. qí jiǎo dí qiáng ruò zhī yóu, huá lǔ fú pàn zhī jī, gù bèi lù yún.
論曰:周之獫狁,漢之匈奴。其作害中國,故久矣。魏、晉之世,種族瓜分, 去來沙漠之陲,窺擾鄣塞之際,猶皆東胡之緒餘,冒頓之枝葉。至如蠕蠕者,匈奴 之裔,根本莫尋,逃形集丑,自小為大,風馳鳥赴,倏來忽往,代京由之屢駭,戎 車所以不寧。是故魏氏祖宗,揚威曜武,驅其畜產,收其部落,翦之窮髮之野,逐 之無人之鄉。豈好肆兵極銳,兇器不戢?蓋亦急病除惡,事不得已。其狡狄強弱之 由,猾虜服叛之跡,故備錄雲。