xī yù
西域
xià shū chēng: xī róng jí xù. bān gù yún: jiù ér xù zhī, fēi shèng wēi wǔ zhì qí gòng wù yě. hàn shì chū kāi xī yù, yǒu sān shí liù guó. qí hòu, fēn lì wǔ shí wǔ wáng, zhì xiào wèi dōu hù yǐ fǔ zhī. wáng mǎng cuàn wèi, xī yù suì jué. zhì yú hòu hàn bān chāo suǒ tōng zhě wǔ shí yú guó, xī zhì xī hǎi, dōng xī wàn lǐ, jiē lái cháo gòng. fù zhì dōu hù xiào wèi, yǐ xiāng tǒng shè. qí hòu huò jué huò tōng, hàn cháo yǐ wèi láo bì zhōng guó, qí guān shí zhì shí fèi. jì wèi jìn zhī hòu, hù xiāng tūn miè, bù kě fù xiáng jì yān.
《夏書》稱:「西戎即序。」班固云:「就而序之,非盛威武致其貢物也。」 漢氏初開西域,有三十六國。其後,分立五十五王,置校尉、都護以撫之。王莽篡 位,西域遂絕。至於後漢班超所通者五十餘國,西至西海,東西萬里,皆來朝貢。 復置都護、校尉,以相統攝。其後或絕或通,漢朝以為勞弊中國,其官時置時廢。 暨魏、晉之後,互相吞滅,不可復詳記焉。
dào wǔ chū, jīng yíng zhōng yuán, wèi xiá jí yú sì biǎo. jì ér xī róng zhī gòng bù zhì, yǒu sī zòu yī hàn shì gù shì, qǐng tōng xī yù, kě yǐ zhèn wēi dé yú huāng wài, yòu kě zhì qí huò yú tiān fǔ. dì yuē: hàn shì bù bǎo jìng ān rén, nǎi yuǎn kāi xī yù, shǐ hǎi nèi xū hào, hé lì zhī yǒu? jīn ruò tōng zhī, qián bì fù jiā bǎi xìng yǐ! suì bù cóng. lì míng yuán shì, jìng bù zhāo nà.
道武初,經營中原,未暇及於四表。既而西戎之貢不至,有司奏依漢氏故事, 請通西域,可以振威德於荒外,又可致奇貨於天府。帝曰:「漢氏不保境安人,乃 遠開西域,使海內虛耗,何利之有?今若通之,前弊復加百姓矣!」遂不從。歷明 元世,竟不招納。
tài yán zhōng, wèi dé yì yǐ yuǎn wén, xī yù guī zī shū lè wū sūn yuè bān kě pán tuó shàn shàn yān qí chē shī sù tè zhū guó wáng shǐ qiǎn shǐ lái xiàn. tài wǔ yǐ xī yù hàn shì suī tōng, yǒu qiú zé bēi cí ér lái, wú yù zé jiāo màn wáng mìng, cǐ qí zì zhī jué yuǎn, dà bīng bù kě zhì gù yě. ruò bào shǐ wǎng lái, zhōng wú suǒ yì, yù bù qiǎn shǐ. yǒu sī zòu: jiǔ guó bù dàn xiá xiǎn, yuǎn gòng fāng wù, dāng yǔ qí jìn, ān kě yù yì hòu lái? nǎi cóng zhī. yú shì shǐ qiǎn xíng rén wáng ēn shēng xǔ gāng děng xī shǐ. ēn shēng chū liú shā, wèi rú rú suǒ zhí, jìng bù guǒ dá. yòu qiǎn sàn qí shì láng dǒng wǎn gāo míng děng duō jī jǐn bó, chū shàn shàn, zhāo fǔ jiǔ guó, hòu cì zhī. chū, wǎn děng shòu zhào: biàn dào zhī guó, kě wǎng fù zhī. wǎn guò jiǔ guó, běi xíng zhì wū sūn guó. qí wáng dé wèi cì, bài shòu shén yuè. wèi wǎn děng yuē: chuán wén pò luò nà zhě shé jiē sī wèi dé, yù chēng chén zhì gòng, dàn huàn qí lù wú yóu ěr. jīn shǐ jūn děng jì dào cǐ, kě wǎng èr guó, fù qí mù yǎng zhī chéng. wǎn yú shì zì xiàng pò luò nà, qiǎn míng shǐ zhě shé. wū sūn wáng wèi fā dǎo yì, dá èr guó, wǎn děng xuān zhào wèi cì zhī. yǐ ér wǎn míng dōng hái, wū sūn pò luò nà zhī shǔ qiǎn shǐ yǔ wǎn jù lái gòng xiàn zhě, shí yǒu liù guó. zì hòu xiāng jì ér lái, bù jiān yú chéng, guó shǐ yì shù shí bèi yǐ.
太延中,魏德益以遠聞,西域龜茲、疏勒、烏孫、悅般、渴槃陀、鄯善、焉耆、 車師、粟特諸國王始遣使來獻。太武以西域漢世雖通,有求則卑辭而來,無欲則驕 慢王命,此其自知絕遠,大兵不可至故也。若報使往來,終無所益,欲不遣使。有 司奏:「九國不憚遐險,遠貢方物,當與其進,安可豫抑後來?」乃從之。於是始 遣行人王恩生、許綱等西使。恩生出流沙,為蠕蠕所執,竟不果達。又遣散騎侍郎 董琬、高明等多齎錦帛,出鄯善,招撫九國,厚賜之。初,琬等受詔:便道之國, 可往赴之。琬過九國,北行至烏孫國。其王得魏賜,拜受甚悅。謂琬等曰:「傳聞 破洛那、者舌皆思魏德,欲稱臣致貢,但患其路無由耳。今使君等既到此,可往二 國,副其慕仰之誠。」琬於是自向破洛那,遣明使者舌。烏孫王為發導譯,達二國, 琬等宣詔慰賜之。已而琬、明東還,烏孫、破洛那之屬遣使與琬俱來貢獻者,十有 六國。自後相繼而來,不間於城,國使亦數十輩矣。
chū, tài wǔ měi qiǎn shǐ xī yù, cháng zhào hé xī wáng jǔ qú mù jiān, lìng hù sòng. zhì gū zāng, mù jiān héng fā shǐ dǎo lù, chū yú liú shā. hòu shǐ zhě zì xī yù hái zhì wǔ wēi, mù jiān zuǒ yòu wèi shǐ zhě yuē: wǒ jūn chéng rú rú wú tí wàng shuō, yún: qù suì wèi tiān zǐ zì lái fá wǒ, shì mǎ yì sǐ, dà bài ér hái, wǒ qín qí zhǎng dì lè píng wáng pī. wǒ jūn dà xǐ, xuān yán guó zhōng. yòu wén wú tí qiǎn shǐ gào xī yù zhū guó: wèi yǐ xuē ruò, jīn tiān xià wéi wǒ wèi qiáng. ruò gèng yǒu wèi shǐ, wù fù gōng fèng. xī yù zhū guó, yì yǒu èr. qiě mù jiān shì zhǔ, shāo yǐ màn duò. shǐ hái, jù yǐ zhuàng wén. tài wǔ suì yì tǎo mù jiān. liáng zhōu jì píng, shàn shàn guó yǐ wèi rǔ wáng chǐ hán, zì rán zhī dào yě. jīn wǔ wēi wèi wèi suǒ miè. cì jí wǒ yǐ. ruò tōng qí shǐ rén, zhī wǒ guó shì, qǔ wáng bì jìn bù rú jué zhī, kě yǐ zhī jiǔ. nǎi duàn sāi xíng lù, xī yù gòng xiàn, lì nián bù rù. hòu píng shàn shàn, xíng rén fù tōng.
初,太武每遣使西域,常詔河西王沮渠牧犍,令護送。至姑臧,牧犍恆發使導 路,出於流沙。後使者自西域還至武威,牧犍左右謂使者曰:「我君承蠕蠕吳提妄 說,云:『去歲魏天子自來伐我,士馬疫死,大敗而還,我擒其長弟樂平王丕。』 我君大喜,宣言國中。又聞吳提遣使告西域諸國:『魏已削弱,今天下唯我為強。 若更有魏使,勿復恭奉。』西域諸國,亦有貳。」且牧犍事主,稍以慢墮。使還, 具以狀聞。太武遂議討牧犍。涼州既平,鄯善國以為辱亡齒寒,自然之道也。今武 威為魏所滅。次及我矣。若通其使人,知我國事,取亡必近;不如絕之,可以支久。 乃斷塞行路,西域貢獻,歷年不入。後平鄯善,行人復通。
shǐ, wǎn děng shǐ hái jīng shī, jù yán fán suǒ jīng jiàn jí chuán wén bàng guó, yún: xī yù zì hàn wǔ shí wǔ shí yú guó, hòu shāo xiāng bìng, zhì tài yán zhōng wèi shí liù guó. fēn qí dì wèi sì yù: zì cōng lǐng yǐ dōng, liú shā yǐ xī wèi yī yù cōng lǐng yǐ xī, hǎi qǔ yǐ dōng wèi yī yù zhě shé yǐ nán, ròu zhī yǐ běi wèi yī yù liǎng hǎi zhī jiān, shuǐ zé yǐ nán wèi yī yù. nèi zhū xiǎo qú zhǎng, gài yǐ bǎi shù. qí chū xī yù, běn yǒu èr dào, hòu gèng wèi sì: chū zì yù mén, dù liú shā, xī xíng èr qiān lǐ zhì shàn shàn, wèi yī dào zì yù mén dù liú shā, běi xíng èr qiān èr bǎi lǐ zhì chē shī, wèi yī dào cóng shā chē xī xíng yī bǎi lǐ zhì cōng lǐng, cōng lǐng xī yī qiān sān bǎi lǐ zhì jiā bèi, wèi yī dào zì shā chē xī nán wǔ bǎi lǐ, cōng lǐng xī nán yī qiān sān bǎi lǐ zhì bō lù, wèi yī dào yān. zì wǎn suǒ bù chuán ér gèng yǒu zhāo gòng zhě, jì qí míng, bù néng jù guó sú yě.
始,琬等使還京師,具言凡所經見及傳聞傍國,云:西域自漢武時五十餘國, 後稍相併,至太延中為十六國。分其地為四域:自蔥嶺以東,流沙以西為一域;蔥 嶺以西,海曲以東為一域;者舌以南,月氏以北為一域;兩海之間,水澤以南為一 域。內諸小渠長,蓋以百數。其出西域,本有二道,後更為四:出自玉門,度流沙, 西行二千里至鄯善,為一道;自玉門度流沙,北行二千二百里至車師,為一道;從 莎車西行一百里至蔥嶺,蔥嶺西一千三百里至伽倍,為一道;自莎車西南五百里, 蔥嶺西南一千三百里至波路,為一道焉。自琬所不傳而更有朝貢者,紀其名,不能 具國俗也。
dōng xī wèi shí, zhōng guó fāng rǎo, jí yú qí zhōu, bù wén yǒu shì xī yù, gù èr dài shū bìng bù lì jì lù.
東西魏時,中國方擾,及於齊、周,不聞有事西域,故二代書並不立記錄。
suí kāi huáng rén shòu zhī jiān, shàng wèi yún jīng lüè. yáng dì shí, nǎi qiǎn shì yù shǐ wéi jié sī lì cóng shì dù xíng mǎn shǐ yú xī fān zhū guó, zhì jì bīn dé mǎ nǎo bēi, wáng shè chéng dé fú jīng, shǐ guó dé shí wǔ nǚ shī zi pí huǒ shǔ máo ér hái. dì fù lìng wén xǐ gōng péi jǔ yú wǔ wēi zhāng yē jiān wǎng lái yǐ yǐn zhì zhī. qí yǒu jūn zhǎng zhě sì shí sì guó, jǔ yīn qí shǐ zhě rù cháo, dàn yǐ hòu lì, lìng qí zhuǎn xiāng fěng yù. dà yè zhōng, xiāng shuài ér lái cháo zhě sì shí yú guó, dì yīn zhì xī róng xiào wèi yǐ yīng jiē zhī. xún shǔ zhōng guó dà luàn, cháo gòng suì jué. rán shì wáng shī, shū suǒ cún lù zhě èr shí guó yān. wèi shí suǒ lái zhě, zài suí yì yǒu bù zhì, jīn zǒng ér biān cì, yǐ bèi qián shū zhī xī yù chuán yún. zhì yú dào lù yuǎn jìn, wù chǎn fēng sú, xiáng zhū qián shǐ, huò yǒu bù tóng. sī jiē lù qí dāng shí, gài yǐ bèi qí yí què ěr.
隋開皇、仁壽之間,尚未雲經略。煬帝時,乃遣侍御史韋節、司隸從事杜行滿 使於西籓諸國,至罽賓得瑪瑙杯,王舍城得佛經,史國得十舞女、師子皮、火鼠毛 而還。帝復令聞喜公裴矩於武威、張掖間往來以引致之。其有君長者四十四國,矩 因其使者入朝,啖以厚利,令其轉相諷諭。大業中,相率而來朝者四十餘國,帝因 置西戎校尉以應接之。尋屬中國大亂,朝貢遂絕。然事亡失,書所存錄者二十國焉。 魏時所來者,在隋亦有不至,今總而編次,以備前書之《西域傳》雲。至於道路遠 近,物產風俗,詳諸前史,或有不同。斯皆錄其當時,蓋以備其遺闕爾。
shàn shàn guó, dōu gǎn ní chéng, gǔ lóu lán guó yě. qù dài qī qiān liù bǎi lǐ. suǒ dū chéng fāng yī lǐ. dì duō shā lǔ, shǎo shuǐ cǎo, běi jí bái lóng duī lù. zhì tài yán chū, shǐ qiǎn qí dì sù yán qí rù shì. jí tài wǔ píng liáng zhōu, jǔ qú mù jiān dì wú huì zǒu bǎo dūn huáng. wú huì hòu móu dù liú shā, qiǎn qí dì ān zhōu jī shàn shàn, wáng bǐ lóng kǒng jù yù jiàng. huì wèi shǐ zhě zì tiān zhú jì bīn hái, jù huì shàn shàn, quàn bǐ lóng jù zhī, suì yǔ lián zhàn. ān zhōu bù néng kè, tuì bǎo dōng chéng. hòu bǐ lóng jù, lǜ zhòng xī bēn qiě mò, qí shì zǐ nǎi yīng ān zhōu.
鄯善國,都扞泥城,古樓蘭國也。去代七千六百里。所都城方一里。地多沙鹵, 少水草,北即白龍堆路。至太延初,始遣其弟素延耆入侍。及太武平涼州,沮渠牧 犍弟無諱走保敦煌。無諱後謀渡流沙,遣其弟安周擊鄯善,王比龍恐懼欲降。會魏 使者自天竺、罽賓還,俱會鄯善,勸比龍拒之,遂與連戰。安周不能克,退保東城。 後比龍懼,率眾西奔且末,其世子乃應安周。
shàn shàn rén pō piāo jié zhī, lìng bù dé tōng, tài wǔ zhào sàn qí cháng shì chéng zhōu gōng wàn dù guī chéng chuán fā liáng zhōu bīng tǎo zhī. dù guī dào dūn huáng, liú zī zhòng, yǐ qīng qí wǔ qiān dù liú shā, zhì qí jìng. shí shàn shàn rén zhòng bù yě, dù guī chì lì zú bù dé yǒu suǒ qīn lüè. biān shǒu gǎn zhī, jiē wàng qí jī fú. qí wáng zhēn dá miàn fù chū jiàng, dù guī shì qí fù, liú jūn tún shǒu, yǔ zhēn dá yì jīng dū. tài wǔ dà yuè, hòu dài zhī. shì suì, bài jiāo zhǐ gōng hán bá wèi jiǎ jié zhēng xī jiāng jūn lǐng hù xī róng xiào wèi shàn shàn wáng yǐ zhèn zhī, fù yì qí rén, bǐ zhī jùn xiàn.
鄯善人頗剽劫之,令不得通,太武詔散騎常侍、成周公萬度歸乘傳發涼州兵討 之。度歸到敦煌,留輜重,以輕騎五千度流沙,至其境。時鄯善人眾布野,度歸敕 吏卒不得有所侵掠。邊守感之,皆望旗稽服。其王真達面縛出降,度歸釋其縛,留 軍屯守,與真達詣京都。太武大悅,厚待之。是歲,拜交趾公韓拔為假節、征西將 軍、領護西戎校尉、鄯善王以鎮之,賦役其人,比之郡縣。
qiě mò guó, dōu qiě mò chéng, zài shàn shàn sì, qù dài bā qiān sān bǎi èr shí lǐ. zhēn jūn sān nián, shàn shàn wáng bǐ lóng bì jǔ qú ān zhōu zhī nán, lǜ guó rén zhī bàn bēn qiě mò. hòu yì shǔ shàn shàn. qiě mò xī běi yǒu liú shā shù bǎi lǐ, xià rì yǒu rè fēng, wèi xíng lǚ zhī huàn. fēng zhī suǒ zhì, wéi lǎo tuó yù zhī zhī, jí chēn ér jù lì, mái qí kǒu bí yú shā zhōng. rén měi yǐ wèi hòu, yì jí jiāng zhān yōng bì bí kǒu. qí fēng xùn jué, sī xū guò jǐn, ruò bù fáng zhě, bì zhì wēi bì.
且末國,都且末城,在鄯善四,去代八千三百二十里。真君三年,鄯善王比龍 避沮渠安周之難,率國人之半奔且末。後役屬鄯善。且末西北有流沙數百里,夏日 有熱風,為行旅之患。風之所至,唯老駝預知之,即嗔而聚立,埋其口鼻於沙中。 人每以為候,亦即將氈擁蔽鼻口。其風迅駃,斯須過盡,若不防者,必至危斃。
dà tǒng bā nián, qí xiōng shàn shàn mǐ lǜ zhòng nèi fù.
大統八年,其兄鄯善米率眾內附。
yú tián guó, zài qiě mò xī běi, cōng lǐng zhī běi èr bǎi yú lǐ. dōng qù shàn shàn qiān wǔ bǎi lǐ, nán qù nǚ guó sān qiān lǐ, qù zhū jù bō qiān lǐ, běi qù guī zī qiān sì bǎi lǐ, qù dài jiǔ qiān bā bǎi lǐ. qí dì fāng gèn qiān lǐ, lián shān xiāng cì, suǒ dū chéng fāng bā jiǔ lǐ. bù nèi yǒu dài chéng wǔ, xiǎo chéng shù shí. yú tián chéng dōng sān shí lǐ yǒu shǒu bá hé, zhōng chū yù shí. tǔ yí wǔ gǔ bìng sāng má. shān duō měi yù. yǒu hǎo mǎ tuó luó. qí xíng fǎ, shā rén zhě sǐ, yú zuì gè suí qīng zhòng chéng fá zhī. zì wài fēng sú wù chǎn, yǔ guī zī lüè tóng. sú zhòng fó fǎ, sì tǎ sēng ní shén zhòng. wáng yóu xìn shàng, měi shè zhāi rì, bì qīn zì sǎ sǎo kuì shí yān. chéng nán wǔ shí lǐ yǒu zàn mó sì, jí xī luó hàn bǐ qiū lú zhān wèi qí wáng zào fù pén fú tú zhī suǒ. shí shàng yǒu pì zhī fó xiǎn chù, shuāng jī yóu cún. yú tián xī wǔ bǎi lǐ yǒu bǐ mó sì, yún shì lǎo zi huà hú chéng fó zhī suǒ. sú wú lǐ yì, duō dào zéi yín zòng. zì gāo chāng yǐ xī zhū guó rén děng, shēn mù gāo bí, wéi cǐ yī guó, mào bù shèn hú, pō lèi huá xià. chéng dōng èr shí lǐ yǒu dà shuǐ běi liú, hào shù zhī shuǐ, jí huáng hé yě, yī míng jì shì shuǐ. chéng xī shí wǔ lǐ yì yǒu dà shuǐ míng dá lì shuǐ, yǔ shù zhī shuǐ huì, jù běi liú.
于闐國,在且末西北,蔥嶺之北二百餘里。東去鄯善千五百里,南去女國三千 里,去硃俱波千里,北去龜茲千四百里,去代九千八百里。其地方亘千里,連山相 次,所都城方八九里。部內有大城五,小城數十。于闐城東三十里有首拔河,中出 玉石。土宜五穀並桑、麻。山多美玉。有好馬、駝、騾。其刑法,殺人者死,餘罪 各隨輕重懲罰之。自外風俗物產,與龜茲略同。俗重佛法,寺塔、僧尼甚眾。王尤 信尚,每設齋日,必親自灑掃饋食焉。城南五十里有贊摩寺,即昔羅漢比丘盧旃為 其王造覆盆浮圖之所。石上有辟支佛跣處,雙跡猶存。于闐西五百里有比摩寺,雲 是老子化胡成佛之所。俗無禮義,多盜賊淫縱。自高昌以西諸國人等,深目高鼻, 唯此一國,貌不甚胡,頗類華夏。城東二十里有大水北流,號樹枝水,即黃河也, 一名計式水。城西十五里亦有大水名達利水,與樹枝水會,俱北流。
zhēn jūn zhōng, tài wǔ zhào gāo liáng wáng nà jī tǔ gǔ hún mù lì yán, mù lì yán jù, qū qí bù luò dù liú shā. nà jìn jūn jí zhuī zhī, mù lì yán suì xī rù yú tián, shā qí wáng, sǐ zhě shén zhòng. xiàn wén mò, rú rú kòu yú tián. yú tián huàn zhī, qiǎn shǐ sù mù jiā shàng biǎo yuē: xī fāng zhū guó, jīn jiē yǐ shǔ rú rú. nú shì fèng dà guó, zhì jīn wú yì. jīn rú rú jūn mǎ dào chéng xià, nú jù bīng zì gù, gù qiǎn shǐ fèng xiàn, yáo wàng jiù yuán. dì zhào gōng qīng yì zhī. gōng qīng zòu yuē: yú tián qù jīng shī jǐ wàn lǐ, rú rú zhī xìng, wéi xí yě lüè, bù néng gōng chéng. ruò wèi hài, dāng shí yǐ xuán yǐ, suī yù qiǎn shī, shì wú suǒ jí. dì yǐ gōng qīng yì shì qí shǐ zhě, yì yǐ wèi rán. yú shì zhào zhī yuē: zhèn chéng tiān lǐ wù, yù lìng wàn fāng gè ān qí suǒ, yīng chì zhū jūn, yǐ zhěng rǔ nán. dàn qù rǔ xiá zǔ, zhèng fù qiǎn yuán, bù jiù dāng shí zhī jí, shì yǐ tíng shī bù xíng, rǔ yí zhī zhī. zhèn jīn liàn jiǎ yǎng zú, yī èr suì jiān, dāng gōng lǜ měng jiāng, wèi rǔ chú huàn. rǔ qí jǐn jìng hòu, yǐ dài dà jǔ. xiān shì, cháo tíng qiǎn shǐ zhě hán yáng pí shǐ bō sī, bō sī wáng qiǎn shǐ xiàn xún xiàng jí zhēn wù. jīng yú tián, yú tián zhōng yú wáng qiū rén zhé liú zhī, jiǎ yán lǜ yǒu kòu bù dá. yáng pí yán zhuàng, dì nù, yòu qiǎn yáng pí fèng zhào zé ràng zhī. zì hòu měi shǐ cháo gòng.
真君中,太武詔高涼王那擊吐谷渾慕利延,慕利延懼,驅其部落渡流沙。那進 軍急追之,慕利延遂西入于闐,殺其王,死者甚眾。獻文末,蠕蠕寇于闐。于闐患 之,遣使素目伽上表曰:「西方諸國,今皆已屬蠕蠕。奴世奉大國,至今無異。今 蠕蠕軍馬到城下,奴聚兵自固,故遣使奉獻,遙望救援。」帝詔公卿議之。公卿奏 曰:「于闐去京師幾萬里,蠕蠕之性,唯習野掠,不能攻城。若為害,當時已旋矣, 雖欲遣師,勢無所及。」帝以公卿議示其使者,亦以為然。於是詔之曰:「朕承天 理物,欲令萬方各安其所,應敕諸軍,以拯汝難。但去汝遐阻,政復遣援,不救當 時之急,是以停師不行,汝宜知之。朕今練甲養卒,一二歲間,當躬率猛將,為汝 除患。汝其謹敬候,以待大舉。」先是,朝廷遣使者韓羊皮使波斯,波斯王遣使獻 馴象及珍物。經于闐,于闐中於王秋仁輒留之,假言慮有寇不達。羊皮言狀,帝怒, 又遣羊皮奉詔責讓之。自後每使朝貢。
zhōu jiàn dé sān nián, qí wáng qiǎn shǐ xiàn míng mǎ.
周建德三年,其王遣使獻名馬。
suí dà yè zhōng, pín shǐ cháo gòng. qí wáng xìng wáng, zì zǎo shì mén. liàn jǐn mào, jīn shǔ guān, qī dài jīn huā. qí wáng fā bù lìng rén jiàn, sú yán ruò jiàn wáng fā, qí nián bì jiǎn yún.
隋大業中,頻使朝貢。其王姓王,字早示門。練錦帽,金鼠冠,妻戴金花。其 王發不令人見,俗言若見王發,其年必儉雲。
pú shān guó, gù pí shān guó yě. jū pí chéng, zài yú tián nán, qù dài yī wàn èr qiān lǐ. qí guó xī nán sān lǐ yǒu dòng líng shān. hòu yì shǔ yú tián.
蒲山國,故皮山國也。居皮城,在于闐南,去代一萬二千里。其國西南三里有 凍凌山。後役屬于闐。
xī jū bàn guó, gù xī yè guó yě, yī míng zǐ hé. qí wáng hào zi. zhì hū jiān. zài yú tián xī, qù dài wàn èr qiān jiǔ bǎi qī shí lǐ. tài yán chū, qiǎn shǐ lái xiàn, zì hòu gòng shǐ bù jué.
悉居半國,故西夜國也,一名子合。其王號子。治呼犍。在于闐西,去代萬二 千九百七十里。太延初,遣使來獻,自後貢使不絕。
quán yú mó guó, gù wū chá guó yě. qí wáng jū wū chá chéng. zài xī jū bàn xī nán, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi qī shí lǐ.
權於摩國,故烏秅國也。其王居烏秅城。在悉居半西南,去代一萬二千九百七 十里。
qú shā guó, jū gù shā chē chéng, zài zi hé xī běi, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi bā shí lǐ.
渠莎國,居故莎車城,在子合西北,去代一萬二千九百八十里。
chē shī guó, yī míng qián bù, qí wáng jū jiāo hé chéng. qù dài wàn wǔ shí lǐ. qí dì běi jiē rú rú, běn tōng shǐ jiāo yì. tài wǔ chū, shǐ qiǎn shǐ cháo xiàn, zhào xíng rén wáng ēn shēng xǔ gāng děng chū shǐ. ēn shēng děng shǐ dù liú shā, wèi rú rú suǒ zhí. ēn shēng jiàn rú rú wú tí, chí wèi jié bù wèi zhī qū. hòu tài wǔ qiè ràng wú tí, wú tí jù, nǎi qiǎn ēn shēng děng guī. xǔ gāng dào dūn huáng bìng sǐ, cháo tíng zhuàng qí jié, cì shì yuē zhēn.
車師國,一名前部,其王居交河城。去代萬五十里。其地北接蠕蠕,本通使交 易。太武初,始遣使朝獻,詔行人王恩生、許綱等出使。恩生等始度流沙,為蠕蠕 所執。恩生見蠕蠕吳提,持魏節不為之屈。後太武切讓吳提,吳提懼,乃遣恩生等 歸。許綱到敦煌病死,朝廷壯其節,賜諡曰貞。
chū, jǔ qú wú huì xiōng dì zhī dù liú shā yě, jiū jí yí rén, pò chē shī guó. zhēn jūn shí yī nián, chē shī wáng chē yí luò qiǎn shǐ zuó jìn xuē zhí shàng shū yuē: chén wáng fù pì chù sài wài, yǎng mù tiān zǐ wēi dé, qiǎn shǐ fèng xiàn, bù kōng yú suì. tiān zǐ jiàng niàn, cì qiǎn shén hòu. jí chén jì lì, yì bù què cháng gòng, tiān zǐ chuí jīn, yì bù yì qián shì. gǎn yuán zhì ēn, zhé chén sī kěn. chén guó zì wú huì suǒ gōng jī, jīng jīn bā suì, rén mín jī huāng, wú yǐ cún huó. zéi jīn gōng chén shén jí, chén bù néng zì quán, suì shě guó dōng bēn, sān fēn miǎn yī. jí rì yǐ dào yān qí dōng jiè, sī guī tiān què, xìng chuí zhèn jiù. yú shì xià zhào fǔ wèi zhī, kāi yān qí cāng gěi zhī. zhèng píng chū, qiǎn zi rù shì, zì hòu měi shǐ cháo gòng bù jué.
初,沮渠無諱兄弟之渡流沙也,鳩集遺人,破車師國。真君十一年,車師王車 夷落遣使琢進薛直上書曰:「臣亡父僻處塞外,仰慕天子威德,遣使奉獻,不空於 歲。天子降念,賜遣甚厚。及臣繼立,亦不闕常貢,天子垂矜,亦不異前世。敢緣 至恩,輒陳私懇。臣國自無諱所攻擊,經今八歲,人民饑荒,無以存活。賊今攻臣 甚急,臣不能自全,遂舍國東奔,三分免一。即日已到焉耆東界,思歸天闕,幸垂 賑救。」於是下詔撫慰之,開焉耆倉給之。正平初,遣子入侍,自後每使朝貢不絕。
gāo chāng zhě, chē shī qián wáng zhī gù dì, hàn zhī qián bù dì yě. dōng xī èr bǎi lǐ, nán běi wǔ bǎi lǐ, sì miàn duō dà shān. huò yún: xī hàn wǔ qiǎn bīng xī tǎo, shī lǚ dùn bì, qí zhōng yóu kùn zhě yīn zhù yān. dì shì gāo chǎng, rén shù chāng shèng, yīn míng gāo chāng. yì yún: qí dì yǒu hàn shí gāo chāng lěi, gù yǐ wèi guó hào. dōng qù zhǎng ān sì qiān jiǔ bǎi lǐ. hàn xī yù zhǎng shǐ jí wù sì xiào wèi bìng jū yú cǐ. jìn yǐ qí dì wèi gāo chāng jùn. zhāng guǐ lǚ guāng jǔ qú méng xùn jù hé xī, jiē zhì tài shǒu yǐ tǒng zhī. dūn huáng shí sān rì xíng.
高昌者,車師前王之故地,漢之前部地也。東西二百里,南北五百里,四面多 大山。或云:昔漢武遣兵西討,師旅頓弊,其中尤困者因住焉。地勢高敞,人庶昌 盛,因名高昌。亦云:其地有漢時高昌壘,故以為國號。東去長安四千九百里。漢 西域長史及戊巳校尉並居於此。晉以其地為高昌郡。張軌、呂光、沮渠蒙遜據河西, 皆置太守以統之。敦煌十三日行。
guó yǒu bā chéng, jiē yǒu huá rén. dì duō shí qì, qì hòu wēn nuǎn, jué tǔ liáng wò, gǔ mài yī suì zài shú, yí cán, duō wǔ guǒ, yòu ráo qī. yǒu cǎo míng yáng cì, qí shàng shēng mì. ér wèi shèn jiā. yǐn shuǐ gài tián. chū chì yán, qí wèi shén měi, fù yǒu bái yán, qí xíng rú yù, gāo chāng rén qǔ yǐ wèi zhěn, gòng zhī zhōng guó. duō pú táo jiǔ. sú shì tiān shén, jiān xìn fó fǎ. guó zhōng yáng mǎ, mù zài yǐn pì chù yǐ bì kòu, fēi guì rén bù zhī qí chù. běi yǒu chì shí shān, shān běi qī shí lǐ yǒu tān hàn shān, xià yǒu jī xuě. cǐ shān běi, tiě lēi jiè yě.
國有八城,皆有華人。地多石磧,氣候溫暖,厥土良沃,谷麥一歲再熟,宜蠶, 多五果,又饒漆。有草名羊刺,其上生蜜。而味甚佳。引水溉田。出赤鹽,其味甚 美,復有白鹽,其形如玉,高昌人取以為枕,貢之中國。多蒲桃酒。俗事天神,兼 信佛法。國中羊、馬,牧在隱僻處以避寇,非貴人不知其處。北有赤石山,山北七 十里有貪汗山,夏有積雪。此山北,鐵勒界也。
tài wǔ shí yǒu kàn shuǎng zhě, zì wèi gāo chāng tài shǒu. tài yán zhōng, qiǎn sàn qí shì láng wáng ēn shēng děng shǐ gāo chāng, wèi rú rú suǒ zhí. zhēn jūn zhōng, shuǎng wèi jǔ qú wú huì suǒ xí, duó jù zhī. wú huì sǐ, dì ān zhōu dài lì. hé píng yuán nián, wèi rú rú suǒ bìng. rú rú yǐ kàn bó zhōu wèi gāo chāng wáng, qí chēng wáng zì cǐ shǐ yě.
太武時有闞爽者,自為高昌太守。太延中,遣散騎侍郎王恩生等使高昌,為蠕 蠕所執。真君中,爽為沮渠無諱所襲,奪據之。無諱死,弟安周代立。和平元年, 為蠕蠕所並。蠕蠕以闞伯周為高昌王,其稱王自此始也。
tài hé chū, bó zhōu sǐ, zi yì chéng lì. suì yú, wèi cóng xiōng shǒu guī suǒ shā, zì lì wèi gāo chāng wáng. wǔ nián, gāo chē wáng ā zhì luó shā shǒu guī xiōng dì, yǐ dūn huáng rén zhāng mèng míng wèi wáng. hòu wèi guó rén suǒ shā, lì mǎ rú wèi wáng, yǐ gǒng gù lǐ qū jiā wèi zuǒ yòu zhǎng shǐ. èr shí yī nián, qiǎn sī mǎ wáng tǐ xuán fèng biǎo cháo gòng, qǐng shī nì jiē, qiú jǔ guó nèi xǐ. xiào wén nà zhī, qiǎn míng wēi jiāng jūn hán ān bǎo lǜ qí qiān yú fù zhī, gē yī wú wǔ bǎi lǐ, yǐ rú jū zhī. zhì yáng zhēn shuǐ, rú qiǎn jiā lǐ lǜ bù qí yī qiān wǔ bǎi yíng ān bǎo. qù gāo chāng sì bǎi lǐ ér ān bǎo bù zhì. lǐ děng hái gāo chāng, ān bǎo yì hái yī wú. ān bǎo qiǎn shǐ hán xìng ān děng shí èr rén shǐ gāo chāng, rú fù qiǎn gù lǐ jiāng qí shì zǐ yì shū yíng ān bǎo. zhì bái jí chéng, qù gāo chāng bǎi liù shí lǐ. ér gāo chāng jiù rén qíng liàn běn tǔ, bù yuàn dōng qiān, xiāng yǔ shā rú ér lì qū jiā wèi wáng.
太和初,伯周死,子義成立。歲余,為從兄首歸所殺,自立為高昌王。五年, 高車王阿至羅殺首歸兄弟,以敦煌人張孟明為王。後為國人所殺,立馬儒為王,以 鞏顧禮、麴嘉為左右長史。二十一年,遣司馬王體玄奉表朝貢,請師逆接,求舉國 內徙。孝文納之,遣明威將軍韓安保率騎千餘赴之,割伊吾五百里,以儒居之。至 羊榛水,儒遣嘉、禮率步騎一千五百迎安保。去高昌四百里而安保不至。禮等還高 昌,安保亦還伊吾。安保遣使韓興安等十二人使高昌,儒復遣顧禮將其世子義舒迎 安保。至白棘城,去高昌百六十里。而高昌舊人情戀本土,不願東遷,相與殺儒而 立麴嘉為王。
jiā zì líng fèng, jīn chéng yú zhōng rén. jì lì, yòu chén yú rú rú nà gài. gù lǐ yǔ yì shū suí ān bǎo zhì luò yáng. jí rú rú zhǔ fú tú wèi gāo chē suǒ shā, jiā yòu chén gāo chē. chū, qián bù hú rén xī wèi gāo chē suǒ xǐ, rù yú yān qí, yòu wèi yè dā suǒ pò miè, guó rén fēn sǎn, zhòng bù zì lì, qǐng zhǔ yú jiā. jiā qiǎn dì èr zi wèi yān qí wáng yǐ zhǔ zhī. yǒng píng yuán nián, jiā qiǎn xiōng zi sī shǔ zuǒ wèi jiāng jūn tián dì tài shǒu xiào liàng cháo jīng shī, réng qiú nèi xǐ, qǐ jūn yíng yuán. yú shì qiǎn lóng xiāng jiāng jūn mèng wēi fā liáng zhōu bīng sān qiān rén yíng zhī, zhì yī wú, shī qī ér fǎn. yú hòu shí yú qiǎn shǐ xiàn zhū xiàng bái hēi diāo qiú míng mǎ yán zhěn děng, kuǎn chéng bèi zhì. wéi cì yōu zhǐ, zú bù zhòng yíng. sān nián, jiā qiǎn shǐ cháo gòng, xuān wǔ yòu qiǎn mèng wēi shǐ zhào láo zhī. yán chāng zhōng, yǐ jiā wèi chí jié píng xī jiāng jūn guā zhōu cì shǐ tài lín xiàn kāi guó bó, sī shǔ wáng rú gù. xī píng chū, qiǎn shǐ cháo xiàn. zhào yuē: qīng dì gé guān shān, jìng jiē huāng mò, pín qǐng cháo yuán, xǐ guó nèi qiān. suī lái chéng kě jiā, jí yú lǐ wèi tiē. hé zhě? bǐ zhī shù, shì hàn wèi yí lí, zì jìn shì bù gāng, yīn nán bō yuè, chéng jiā lì guó, shì jī yǐ jiǔ. è xǐ zhòng qiān, rén huái liàn jiù. jīn ruò dòng zhī, kǒng yì tóng zhī biàn, yuán zài zhǒu yè, bù dé biàn rú lái biǎo yě. shén guī yuán nián dōng, xiào liàng fù biǎo qiú yuán nèi xǐ, cháo tíng bù xǔ. zhèng guāng yuán nián, míng dì yí jiǎ yuán wài jiāng jūn zhào yì děng shǐ yú jiā. jiā cháo gòng bù jué, yòu qiǎn shǐ fèng biǎo, zì yǐ biān xiá, bù xí diǎn gào, qiú jiè wǔ jīng zhū shǐ, bìng qǐng guó zi zhù jiào liú xiè yǐ wèi bó shì, míng dì xǔ zhī. jiā sǐ, zèng zhèn xī jiāng jūn liáng zhōu cì shǐ.
嘉字靈鳳,金城榆中人。既立,又臣於蠕蠕那蓋。顧禮與義舒隨安保至洛陽。 及蠕蠕主伏圖為高車所殺,嘉又臣高車。初,前部胡人悉為高車所徙,入於焉耆, 又為嚈噠所破滅,國人分散,眾不自立,請主於嘉。嘉遣第二子為焉耆王以主之。 永平元年,嘉遣兄子私署左衛將軍、田地太守孝亮朝京師,仍求內徙,乞軍迎援。 於是遣龍驤將軍孟威發涼州兵三千人迎之,至伊吾,失期而反。於後十餘遣使獻珠 像、白黑貂裘、名馬、鹽枕等,款誠備至。唯賜優旨,卒不重迎。三年,嘉遣使朝 貢,宣武又遣孟威使詔勞之。延昌中,以嘉為持節、平西將軍、瓜州刺史、泰臨縣 開國伯,私署王如故。熙平初,遣使朝獻。詔曰:「卿地隔關山,境接荒漠,頻請 朝援,徙國內遷。雖來誠可嘉,即於理未帖。何者?彼之庶,是漢、魏遺黎,自 晉氏不綱,因難播越,成家立國,世積已久。惡徙重遷,人懷戀舊。今若動之,恐 異同之變,爰在肘腋,不得便如來表也。」神龜元年冬,孝亮復表求援內徙,朝廷 不許。正光元年,明帝遺假員外將軍趙義等使於嘉。嘉朝貢不絕,又遣使奉表,自 以邊遐,不習典誥,求借《五經》、諸史,並請國子助教劉燮以為博士,明帝許之。 嘉死,贈鎮西將軍、涼州刺史。
zi jiān lì. yú hòu guān zhōng zéi luàn, shǐ mìng suì jué. pǔ tài chū, jiān qiǎn shǐ cháo gòng, chú píng xī jiāng jūn guā zhōu cì shǐ, tài lín xiàn bó, wáng rú gù. yòu jiā wèi jiāng jūn. zhì yǒng xī zhōng, tè chú yí tóng sān sī, jìn wèi jùn gōng. hòu suì gé jué. zhì dà tǒng shí sì nián, zhào yǐ qí shì zǐ xuán jiā wèi wáng. gōng dì èr nián, yòu yǐ qí tián dì gōng mào sì wèi. wǔ chéng yuán nián, qí wáng qiǎn shǐ xiàn fāng wù. bǎo dìng chū, yòu qiǎn shǐ lái gòng.
子堅立。於後關中賊亂,使命遂絕。普泰初,堅遣使朝貢,除平西將軍、瓜州 刺史,泰臨縣伯,王如故。又加衛將軍。至永熙中,特除儀同三司,進為郡公。後 遂隔絕。至大統十四年,詔以其世子玄嘉為王。恭帝二年,又以其田地公茂嗣位。 武成元年,其王遣使獻方物。保定初,又遣使來貢。
qí guó, zhōu shí, chéng yǒu yī shí liù. hòu zhì suí shí, chéng yǒu shí bā. qí dū chéng zhōu huí yī qiān bā bǎi sì shí bù, yú zuò shì huà lǔ āi gōng wèn zhèng yú kǒng zǐ zhī xiàng. guān yǒu lìng yǐn yī rén, bǐ zhōng xià xiāng guó cì yǒu gōng èr rén, jiē wáng zi yě, yī wèi jiāo hé gōng, yī wèi tián dì gōng cì yǒu zuǒ yòu wèi cì yǒu bā zhǎng shǐ, yuē lì bù cí bù kù bù cāng bù zhǔ kè lǐ bù hù bù bīng bù děng zhǎng shǐ yě cì yǒu wǔ jiāng jūn, yuē jiàn wǔ wēi yuǎn líng jiāng diàn zhōng fú bō děng jiāng jūn yě cì yǒu bā sī mǎ, zhǎng shǐ zhī fù yě cì yǒu shì láng xiào láng zhǔ bù cóng shì, jiē wèi xiàng cì, fēn zhǎng zhū shì. cì yǒu shěng shì, zhuān zhǎng dǎo yǐn. qí dà shì jué zhī yú wáng, xiǎo shì zé shì zǐ jí èr gōng suí zhuàng duàn jué. píng zhāng lù jì, shì qì jí chú, jí shū zhī wài, wú jiǔ zhǎng wén àn. guān rén suī yǒu liè wèi, bìng wú cáo fǔ, wéi yǒu měi zǎo jí yú yá mén, píng yì zhòng shì. zhū chéng gè yǒu hù cáo shuǐ cáo tián cáo. chéng qiǎn sī mǎ shì láng xiāng jiān jiǎn xiào, míng wèi lìng. fú shì, zhàng fū cóng hú fǎ, fù rén qún rú, tóu shàng zuò jì. qí fēng sú zhèng lìng, yǔ huá xià lüè tóng, bīng qì yǒu gōng dāo jiàn dùn jiǎ shuò. wén zì yì tóng huá xià, jiān yòng hú shū. yǒu máo shī lùn yǔ xiào jīng, zhì xué guān dì zǐ, yǐ xiāng jiào shòu. suī xí dú zhī, ér jiē wèi hú yǔ. fù shuì zé jì tián shū yín qián, wú zhě shū má bù. qí xíng fǎ fēng sú hūn yīn sàng zàng yǔ huá xià xiǎo yì ér dà tóng. zì dūn huáng xiàng qí guó, duō shā qì, máng rán wú yǒu qī jìng, yù wǎng zhě, xún qí rén chù hái gǔ ér qù. lù zhōng huò wén gē kū shēng, xíng rén xún zhī, duō zhì wáng shī, gài chī mèi wǎng liǎng yě. gù shāng kè wǎng lái, duō qǔ yī wú lù.
其國,周時,城有一十六。後至隋時,城有十八。其都城周回一千八百四十步, 於坐室畫魯哀公問政於孔子之像。官有令尹一人,比中夏相國;次有公二人,皆王 子也,一為交河公,一為田地公;次有左右衛;次有八長史,曰吏部、祠部、庫部、 倉部、主客、禮部、戶部、兵部等長史也;次有五將軍,曰建武、威遠、陵江、殿 中、伏波等將軍也;次有八司馬,長史之副也;次有侍郎、校郎、主簿、從事,階 位相次,分掌諸事。次有省事,專掌導引。其大事決之於王,小事則世子及二公隨 狀斷決。評章錄記,事訖即除,籍書之外,無久掌文案。官人雖有列位,並無曹府, 唯有每早集於牙門,評議眾事。諸城各有戶曹、水曹、田曹。城遣司馬、侍郎相監 檢校,名為令。服飾,丈夫從胡法,婦人裙襦,頭上作髻。其風俗政令,與華夏略 同,兵器有弓、刀、箭、楯、甲、槊。文字亦同華夏,兼用胡書。有《毛詩》、 《論語》、《孝經》,置學官弟子,以相教授。雖習讀之,而皆為胡語。賦稅則計 田輸銀錢,無者輸麻布。其刑法、風俗、昏姻、喪葬與華夏小異而大同。自敦煌向 其國,多沙磧,茫然無有蹊徑,欲往者,尋其人畜骸骨而去。路中或聞歌哭聲,行 人尋之,多致亡失,蓋魑魅魍魎也。故商客往來,多取伊吾路。
kāi huáng shí nián, tū jué pò qí sì chéng, yǒu èr qiān rén lái guī zhōng guó.
開皇十年,突厥破其四城,有二千人來歸中國。
jiān sǐ, zi bó yǎ lì. qí dà mǔ běn tū jué kè hán nǚ, qí fù sǐ, tū jué lìng yī qí sú. bó yǎ bù cóng zhě jiǔ zhī. tū jué bī zhī, bù dé yǐ ér cóng. yáng dì jí wèi, yǐn zhì zhū fān.
堅死,子伯雅立。其大母本突厥可汗女,其父死,突厥令依其俗。伯雅不從者 久之。突厥逼之,不得已而從。煬帝即位,引致諸蕃。
dà yè sì nián, qiǎn shǐ gòng xiàn, dì dài qí shǐ shén hòu. míng nián bó yǎ lái cháo, yīn cóng jī gāo lì. hái, shàng zōng shì nǚ huá róng gōng zhǔ. bā nián dōng, guī fān, xià lìng guó zhōng yuē: xiān zhě, yǐ guó chù biān huāng jìng, bèi fà zuǒ rèn. jīn dà suí tǒng yù, yǔ zhòu píng yī. gū jì mù yù hé fēng, shù jūn dà huà. qí shù rén yǐ shàng, jiē yí jiě biàn xuē rèn. dì wén ér shàn zhī, xià zhào yuē: guāng lù dài fū biàn guó gōng gāo chāng wáng bó yǎ, běn zì zhū huá, shì zuò xī rǎng, xī yīn duō nán, jiǎn wèi hú fú. zì wǒ huáng suí, píng yī yǔ zhòu, bó yǎ yú shā wàng zǔ, fèng gòng lái tíng, xuē rèn yè jū, biàn yí cóng xià, kě cì yì guān, réng bān zhì zào zhī shì. rán bó yǎ xiān chén tiě lēi, héng qiǎn zhòng chén zài gāo chāng guó, yǒu shāng hú wǎng lái zhě zé shuì zhī, sòng yú tiě lēi. suī yǒu cǐ lìng qǔ yuè zhōng huá, rán jìng wèi tiě lēi, bù gǎn gǎi yě. zì shì suì lìng gòng fāng wù.
大業四年,遣使貢獻,帝待其使甚厚。明年伯雅來朝,因從擊高麗。還,尚宗 室女華容公主。八年冬,歸蕃,下令國中曰:「先者,以國處邊荒境,被髮左衽。 今大隋統御,宇宙平一。孤既沐浴和風,庶均大化。其庶人以上,皆宜解辮削衽。」 帝聞而善之,下詔曰:「光祿大夫、弁國公、高昌王伯雅,本自諸華,世祚西壤, 昔因多難,翦為胡服。自我皇隋,平一宇宙,伯雅逾沙忘阻,奉貢來庭,削衽曳裾, 變夷從夏,可賜衣冠,仍班製造之式。」然伯雅先臣鐵勒,恆遣重臣在高昌國,有 商胡往來者則稅之,送於鐵勒。雖有此令取悅中華,然竟畏鐵勒,不敢改也。自是 歲令貢方物。
qiě mí guó, dōu tiān shān dōng yú dà gǔ, zài chē shī běi, qù dài yī wàn wǔ bǎi qī shí lǐ. běn yì shǔ chē shī.
且彌國,都天山東於大谷,在車師北,去代一萬五百七十里。本役屬車師。
yān qí guó, zài chē shī nán dōu yuán qú chéng, bái shān nán qī shí lǐ, hàn shí jiù guó yě, qù dài yī wàn èr bǎi lǐ. qí wáng xìng lóng, míng jiū shī bì nà, jí qián liáng zhāng guǐ suǒ tǎo lóng xī zhī yìn. suǒ dū chéng fāng èr lǐ. guó nèi fán yǒu jiǔ chéng. guó xiǎo rén pín, wú gāng jì fǎ lìng. bīng yǒu gōng dāo jiǎ shuò. hūn yīn lüè tóng huá xià. sǐ wáng zhě, jiē fén ér hòu zàng, qí fú zhì mǎn qī rì zé chú zhī. zhàng fū bìng jiǎn fā yǐ wèi shǒu shì. wén zì yǔ pó luó mén tóng. sú shì tiān shén, bìng chóng xìn fó fǎ yě. yóu zhòng èr yuè bā rì sì yuè bā rì. shì rì yě, qí guó xián yī shì jiào, zhāi jiè háng dào yān. qì hòu hán, tǔ tián liáng wò, gǔ yǒu dào sù shū mài, chù yǒu tuó mǎ. yǎng cán, bù yǐ wèi sī, wéi chōng mián kuàng. sú shàng pú táo jiǔ, jiān ài yīn lè. nán qù hǎi shí yú lǐ, yǒu yú yán pú wěi zhī ráo. dōng qù gāo chāng jiǔ bǎi lǐ, xī qù guī zī jiǔ bǎi lǐ, jiē shā qì. dōng nán qù guā zhōu èr qiān èr bǎi lǐ.
焉耆國,在車師南都員渠城,白山南七十里,漢時舊國也,去代一萬二百里。 其王姓龍,名鳩屍畢那,即前涼張軌所討龍熙之胤。所都城方二里。國內凡有九城。 國小人貧,無綱紀法令。兵有弓、刀、甲、槊。婚姻略同華夏。死亡者,皆焚而後 葬,其服制滿七日則除之。丈夫並翦發以為首飾。文字與婆羅門同。俗事天神,並 崇信佛法也。尤重二月八日、四月八日。是日也,其國咸依釋教,齋戒行道焉。氣 候寒,土田良沃,谷有稻、粟、菽、麥,畜有駝、馬。養蠶,不以為絲,唯充綿纊。 俗尚蒲桃酒,兼愛音樂。南去海十餘里,有魚鹽蒲葦之饒。東去高昌九百里,西去 龜茲九百里,皆沙磧。東南去瓜州二千二百里。
shì dì duō xiǎn, pō piāo jié zhōng guó shǐ. tài wǔ nù zhī, zhào chéng zhōu gōng wàn dù guī tǎo zhī, yuē jī qīng liáng, qǔ shí lù cì. dù guī rù yān qí dōng jiè, jī qí biān shǒu zuǒ huí yù lí èr chéng, bá zhī, jìn jūn wéi yuán qú. jiū shī bì nà yǐ sì wǔ wàn rén chū chéng, shǒu xiǎn yǐ jù. dù guī mù zhuàng yǒng, duǎn bīng zhí wǎng chōng, jiū shī bì nà zhòng dà kuì, jǐn lǔ zhī, dān qí zǒu rù shān zhōng. dù guī jìn tú qí chéng, sì bǐ zhū róng jiē xiáng fú. yān qí wèi guó, dòu jué yī yú, bù luàn rì jiǔ, huò qí zhēn qí yì wán, shū fāng jué guǐ nán shí zhī wù, tuó tuó mǎ niú zá chù jù wàn. shí tài wǔ xìng yīn shān běi gōng, dù guī pò yān qí lù bǎn zhì, dì shěng qì, cì sī tú cuī hào shū yuē: wàn dù guī yǐ wǔ qiān qí, jīng wàn yú lǐ, bá yān qí sān chéng, huò qí zhēn qí yì wù jí zhū wěi jī bù kě shèng shù. zì gǔ dì wáng, suī yún jí xù xī róng, yǒu rú zhǐ zhù, bù néng kòng yǐn yě. zhèn jīn shǒu bà ér yǒu zhī, rú hé? hào shàng shū chēng měi. suì mìng dù guī zhèn fǔ qí rén. chū, jiū shī bì nà zǒu shān zhōng, yóu jì chéng bù bá, dé hái qí guó. jì jiàn jǐn wèi dù guī suǒ kè, nǎi bēn guī zī. guī zī yǐ qí xù, hòu dài zhī.
恃地多險,頗剽劫中國使。太武怒之,詔成周公萬度歸討之,約齎輕糧,取食 路次。度歸入焉耆東界,擊其邊守左回、尉犁二城,拔之,進軍圍員渠。鳩屍畢那 以四五萬人出城,守險以距。度歸募壯勇,短兵直往沖,鳩屍畢那眾大潰,盡虜之, 單騎走入山中。度歸進屠其城,四鄙諸戎皆降服。焉耆為國,斗絕一隅,不亂日久, 獲其珍奇異玩,殊方譎詭難識之物,橐駝、馬、牛、雜畜巨萬。時太武幸陰山北宮, 度歸破焉耆露板至,帝省訖,賜司徒崔浩書曰:「萬度歸以五千騎,經萬餘里,拔 焉耆三城,獲其珍奇異物及諸委積不可勝數。自古帝王,雖雲即序西戎,有如指注, 不能控引也。朕今手把而有之,如何?」浩上書稱美。遂命度歸鎮撫其人。初,鳩 屍畢那走山中,猶覬城不拔,得還其國。既見盡為度歸所克,乃奔龜茲。龜茲以其 婿,厚待之。
zhōu bǎo dìng sì nián, qí wáng qiǎn shǐ xiàn míng yān.
周保定四年,其王遣使獻名焉。
suí dà yè zhōng, qí wáng lóng tū qí zhī qiǎn shǐ gòng fāng wù. shì shí, qí guó shèng bīng qiān yú rén ér yǐ.
隋大業中,其王龍突騎支遣使貢方物。是時,其國勝兵千餘人而已。
guī zī guó, zài yù lí xī běi, bái shān zhī nán yī bǎi qī shí lǐ, dōu yán chéng, hàn shí jiù guó yě, qù dài yī wàn èr bǎi bā shí lǐ. qí wáng xìng bái, jí hòu liáng lǚ guāng suǒ lì bái zhèn zhī hòu. qí wáng tóu xì cǎi dài, chuí zhī yú hòu, zuò jīn shī zi chuáng. suǒ jū chéng fāng wǔ liù lǐ. qí xíng fǎ, shā rén zhě sǐ, jié zéi zé duàn qí yī bì, bìng yuè yī zú. fù shuì, zhǔn dì zhēng zū, wú tián zhě zé shuì yín. fēng sú hūn yīn sàng zàng wù chǎn yǔ yān qí lüè tóng, wéi qì hòu shǎo wēn wèi yì. yòu chū xì zhān shāo tóng tiě qiān jīng pí qú shū náo shā yán lǜ cí huáng hú fěn ān xī xiāng liáng mǎ fēng niú děng. dōng yǒu lún tái, jí hàn èr shī jiāng jūn lǐ guǎng lì suǒ tú zhě. qí nán sān bǎi lǐ, yǒu dà hé dōng liú, hào jì shù shuǐ, jí huáng hé yě. dōng qù yān qí jiǔ bǎi lǐ, nán qù yú tián yī qiān sì bǎi lǐ, xī qù shū lè yī qiān wǔ bǎi lǐ, běi qù tū jué yá liù bǎi yú lǐ, dōng nán qù guā zhōu sān qiān yī bǎi lǐ. qí dōng guān chéng shù, kòu qiè fēi yī, tài wǔ zhào wàn dù guī lǜ qí yī qiān yǐ jī zhī. guī zī qiǎn wū jié mù tí děng lǐng bīng sān qiān jù zhàn, dù guī jī zǒu zhī, zhǎn èr bǎi yú jí, dà huò tuó mǎ ér hái. sú xìng duō yín, zhì nǚ shì, shōu nán zǐ qián yǐ rù guān. tǔ duō kǒng què, qún fēi shān gǔ jiān, rén qǔ ér shí zhī, zī rǔ rú jī wù, qí wáng jiā héng yǒu qiān yú zhǐ yún. qí guó xī běi dà shān zhōng yǒu rú gāo zhě, liú chū chéng chuān, xíng shù lǐ rù dì, zhuàng rú shí dì hú, shén chòu. fú zhī, fā chǐ yǐ luò zhě, néng lìng gēng shēng, lì rén fú zhī, jiē yù. zì hòu měi shǐ cháo gòng.
龜茲國,在尉犁西北,白山之南一百七十里,都延城,漢時舊國也,去代一萬 二百八十里。其王姓白,即後涼呂光所立白震之後。其王頭系彩帶,垂之於後,坐 金師子床。所居城方五六里。其刑法,殺人者死,劫賊則斷其一臂,並刖一足。賦 稅,准地征租,無田者則稅銀。風俗、婚姻、喪葬、物產與焉耆略同,唯氣候少溫 為異。又出細氈、燒銅、鐵、鉛、麖皮、氍毹、鐃沙、鹽綠、雌黃、胡粉、安息香、 良馬、犎牛等。東有輪台,即漢貳師將軍李廣利所屠者。其南三百里,有大河東流, 號計戍水,即黃河也。東去焉耆九百里,南去于闐一千四百里,西去疏勒一千五百 里,北去突厥牙六百餘里,東南去瓜州三千一百里。其東關城戍,寇竊非一,太武 詔萬度歸率騎一千以擊之。龜茲遣烏羯目提等領兵三千距戰,度歸擊走之,斬二百 余級,大獲駝馬而還。俗性多淫,置女市,收男子錢以入官。土多孔雀,群飛山谷 間,人取而食之,孳乳如雞鶩,其王家恆有千餘只雲。其國西北大山中有如膏者, 流出成川,行數里入地,狀如飠弟糊,甚臭。服之,發齒已落者,能令更生,癘人 服之,皆愈。自後每使朝貢。
zhōu bǎo dìng yuán nián, qí wáng qiǎn shǐ lái xiàn.
周保定元年,其王遣使來獻。
suí dà yè zhōng, qí wáng bái sū ní wū qiǎn shǐ cháo, gòng fāng wù. shì shí, qí guó shèng bīng kě shù qiān rén.
隋大業中,其王白蘇尼巫遣使朝,貢方物。是時,其國勝兵可數千人。
gū mò guó, jū nán chéng, zài guī zī xī, qù dài yī wàn wǔ bǎi lǐ. yì shǔ guī zī.
姑默國,居南城,在龜茲西,去代一萬五百里。役屬龜茲。
wēn sù guó, jū wēn sù chéng, zài gū mò xī běi, qù dài yī wàn wǔ bǎi wǔ shí lǐ. yì shǔ guī zī.
溫宿國,居溫宿城,在姑默西北,去代一萬五百五十里。役屬龜茲。
wèi tóu guó, jū wèi tóu chéng, zài wēn sù běi, qù dài yī wàn liù bǎi wǔ shí lǐ. yì shǔ guī zī.
尉頭國,居尉頭城,在溫宿北,去代一萬六百五十里。役屬龜茲。
wū sūn guó, jū chì gǔ chéng, zài guī zī xī běi, qù dài yī wàn bā shí lǐ. qí guó shù wèi rú rú suǒ qīn, xī xǐ cōng lǐng shān zhōng. wú chéng guō, suí xù mù zhú shuǐ cǎo.
烏孫國,居赤谷城,在龜茲西北,去代一萬八十里。其國數為蠕蠕所侵,西徙 蔥嶺山中。無城郭,隨畜牧逐水草。
tài yán sān nián, qiǎn shǐ zhě dǒng wǎn děng shǐ qí guó, hòu měi shǐ cháo gòng.
太延三年,遣使者董琬等使其國,後每使朝貢。
shū lè guó, zài gū mò xī, bái shān nán bǎi yú lǐ, hàn shí jiù guó yě. qù dài yī wàn yī qiān èr bǎi wǔ shí lǐ. wén chéng mò, qí wáng qiǎn shǐ sòng shì jiā mù ní fú jiā shā yī, zhǎng èr zhàng yú. dì yǐ shěn shì fú yī, yīng yǒu líng yì, suì shāo zhī yǐ yàn xū shí, zhì yú měng huǒ zhī shàng, jīng rì bù rán, guān zhě mò bù sǒng hài, xīn xíng jù sù. qí wáng dài jīn shī zi guān. tǔ duō dào sù má mài tóng tiě xī cí huáng, měi suì cháng gōng sòng yú tū jué. qí dū chéng fāng wǔ lǐ. guó nèi yǒu dài chéng shí èr, xiǎo chéng shù shí. rén shǒu zú jiē liù zhǐ, chǎn zi fēi liù zhǐ zhě jí bù yù. shèng bīng zhě èr qiān rén. nán yǒu huáng hé, xī dài cōng lǐng, dōng qù guī zī qiān wǔ bǎi lǐ, xī qù hàn guó qiān lǐ, nán qù zhū jù bō bā jiǔ bǎi lǐ, dōng běi zhì tū jué yá qiān yú lǐ, dōng nán qù guā zhōu sì qiān liù bǎi lǐ.
疏勒國,在姑默西,白山南百餘里,漢時舊國也。去代一萬一千二百五十里。 文成末,其王遣使送釋迦牟尼佛袈裟一,長二丈余。帝以審是佛衣,應有靈異,遂 燒之以驗虛實,置於猛火之上,經日不然,觀者莫不悚駭,心形俱肅。其王戴金師 子冠。土多稻、粟、麻、麥、銅、鐵、錫、雌黃,每歲常供送於突厥。其都城方五 里。國內有大城十二,小城數十。人手足皆六指,產子非六指者即不育。勝兵者二 千人。南有黃河,西帶蔥嶺,東去龜茲千五百里,西去汗國千里,南去硃俱波八 九百里,東北至突厥牙千餘里,東南去瓜州四千六百里。
yuè bān guó, zài wū sūn xī běi, qù dài yī wàn jiǔ bǎi sān shí lǐ. qí xiān, xiōng nú běi dān yú zhī bù luò yě. wèi hàn chē qí jiāng jūn dòu xiàn suǒ zhú, běi dān yú dù jīn wēi shān xī zǒu kāng jū, qí léi ruò bù néng qù zhě, zhù guī zī běi. dì fāng shù qiān lǐ, zhòng kě èr shí yú wàn, liáng zhōu rén yóu wèi zhī dān yú wáng. qí fēng sú yán yǔ yǔ gāo chē tóng, ér qí rén qīng jié yú hú. sú jiǎn fā qí méi, yǐ shí dì hú tú zhī, yù yù rán guāng zé. rì sān zǎo shù, rán hòu yǐn shí. qí guó nán jiè yǒu huǒ shān, shān bàng shí jiē jiāo róng, liú dì shù shí lǐ nǎi níng jiān, rén qǔ yǐ wèi yào, jí shí liú huáng yě.
悅般國,在烏孫西北,去代一萬九百三十里。其先,匈奴北單于之部落也。為 漢車騎將軍竇憲所逐,北單于度金微山西走康居,其羸弱不能去者,住龜茲北。地 方數千里,眾可二十餘萬,涼州人猶謂之單于王。其風俗言語與高車同,而其人清 潔於胡。俗翦發齊眉,以飠弟糊塗之,昱昱然光澤。日三澡漱,然後飲食。其國南 界有火山,山傍石皆燋鎔,流地數十里乃凝堅,人取以為藥,即石流黃也。
yǔ rú rú jié hǎo, qí wáng cháng jiāng shù qiān rén rù rú rú guó, yù yǔ dà tán xiāng jiàn. rù qí jiè bǎi yú lǐ, jiàn qí bù rén bù huàn yī, bù bàn fā, bù xǐ shǒu, fù rén kǒu shì qì wù. wáng wèi qí cóng chén yuē: rǔ cáo kuáng wǒ, jiāng wǒ rù cǐ gǒu guó zhōng. nǎi chí hái. dà tán qiǎn qí zhuī zhī, bù jí. zì shì xiāng chóu chóu, shù xiāng zhēng tǎo.
與蠕蠕結好,其王嘗將數千人入蠕蠕國,欲與大檀相見。入其界百餘里,見其 部人不浣衣,不絆發,不洗手,婦人口舐器物。王謂其從臣曰:「汝曹誑我,將我 入此狗國中。」乃馳還。大檀遣騎追之,不及。自是相仇讎,數相征討。
zhēn jūn jiǔ nián, qiǎn shǐ cháo xiàn. bìng sòng huàn rén, chēng néng gē rén hóu mài lìng duàn, jī rén tóu lìng gǔ xiàn, jiē xuè chū huò shù shēng huò yíng dòu, yǐ cǎo yào nèi qí kǒu zhōng, lìng jué yàn zhī, xū yú xuè zhǐ, yǎng chuāng yī yuè fù cháng, yòu wú hén bān. shì yí qí xū, nǎi qǔ sǐ zuì qiú shì zhī, jiē yàn. yún zhōng guó zhū míng shān jiē yǒu cǐ cǎo, nǎi shǐ rén shòu qí shù ér hòu yù zhī. yòu yán: qí guó yǒu dà shù zhě, rú rú lái chāo lüè, shù rén néng zuò lín yǔ máng fēng dà xuě jí xíng lǎo, rú rú dòng sǐ piào wáng zhě shí èr sān. shì suì, zài qiǎn shǐ cháo gòng, qiú yǔ guān jūn dōng xī qí qì tǎo rú rú. tài wǔ jiā qí yì, mìng zhòng wài zhū jūn jiè yán, yǐ huái nán wáng tuó wèi qián fēng, xí rú rú. réng zhào yǒu sī, yǐ qí gǔ wǔ zhī jié, shī yú lè fǔ. zì hòu měi shǐ cháo gòng.
真君九年,遣使朝獻。並送幻人,稱能割人喉脈令斷,擊人頭令骨陷,皆血出 或數升或盈斗,以草藥內其口中,令嚼咽之,須臾血止,養瘡一月復常,又無痕瘢。 世疑其虛,乃取死罪囚試之,皆驗。雲中國諸名山皆有此草,乃使人受其術而厚遇 之。又言:其國有大術者,蠕蠕來抄掠,術人能作霖雨、盲風、大雪及行潦,蠕蠕 凍死漂亡者十二三。是歲,再遣使朝貢,求與官軍東西齊契討蠕蠕。太武嘉其意, 命中外諸軍戒嚴,以淮南王佗為前鋒,襲蠕蠕。仍詔有司,以其鼓舞之節,施於樂 府。自後每使朝貢。
zhě zhì bá guó, dōu zhě zhì bá chéng, zài shū lè xī, qù dài yī wàn yī qiān liù bǎi èr shí lǐ. qí guó dōng yǒu pān hè nà shān, chū měi tiě jí shī zi.
者至拔國,都者至拔城,在疏勒西,去代一萬一千六百二十里。其國東有潘賀 那山,出美鐵及師子。
mí mì guó, dōu mí mì chéng, zài zhě zhì bá xī, qù dài yī wàn èr qiān yī bǎi lǐ. zhèng píng yuán nián, qiǎn shǐ xiàn yī fēng hēi tuó tuó. qí guó dōng yǒu shān míng yù xī mǎn shān, chū jīn yù, yì duō tiě.
迷密國,都迷密城,在者至拔西,去代一萬二千一百里。正平元年,遣使獻一 峰黑橐駝。其國東有山名郁悉滿山,出金、玉,亦多鐵。
xī wàn jīn guó, dōu xī wàn jīn chéng, zài mí mì xī, qù dài yī wàn èr qiān qī bǎi èr shí lǐ. qí guó nán yǒu shān míng jiā sè nà shān, chū shī zi. měi shǐ cháo gòng.
悉萬斤國,都悉萬斤城,在迷密西,去代一萬二千七百二十里。其國南有山名 伽色那山,出師子。每使朝貢。
niǔ mì guó, dōu niǔ mì chéng, zài xī wàn jīn xī, qù dài èr wàn èr qiān bā bǎi èr shí bā lǐ.
忸密國,都忸密城,在悉萬斤西,去代二萬二千八百二十八里。
pò luò nà guó, gù dà yuān guó yě. dōu guì shān chéng, zài shū lè xī běi, qù dài wàn sì qiān sì bǎi wǔ shí lǐ.
破洛那國,故大宛國也。都貴山城,在疏勒西北,去代萬四千四百五十里。
tài hé sān nián, qiǎn shǐ xiàn hàn xuè mǎ, zì cǐ měi shǐ cháo gòng.
太和三年,遣使獻汗血馬,自此每使朝貢。
sù tè guó, zài cōng lǐng zhī xī, gǔ zhī yǎn cài, yī míng wēn nà shā, jū yú dà zé, zài kāng jū xī běi, qù dài yī wàn liù qiān lǐ. xiān shì, xiōng nú shā qí wáng ér yǒu qí guó, zhì wáng hū ní, yǐ sān shì yǐ. qí guó shāng rén xiān duō yì liáng tǔ fàn huò, jí wèi kè gū zāng, xī jiàn lǔ. wén chéng chū, sù tè wáng qiǎn shǐ qǐng shú zhī, zhào tīng yān. zì hòu wú shǐ cháo xiàn.
粟特國,在蔥嶺之西,古之奄蔡,一名溫那沙,居於大澤,在康居西北,去代 一萬六千里。先是,匈奴殺其王而有其國,至王忽倪,已三世矣。其國商人先多詣 涼土販貨,及魏克姑臧,悉見虜。文成初,粟特王遣使請贖之,詔聽焉。自後無使 朝獻。
zhōu bǎo dìng sì nián, qí wáng qiǎn shǐ gòng fāng wù.
周保定四年,其王遣使貢方物。
bō sī guó, dōu sù lì chéng, zài niǔ mì xī, gǔ tiáo zhī guó yě. qù dài èr wàn sì qiān èr bǎi èr shí bā lǐ. chéng fāng shí lǐ, hù shí yú wàn, hé jīng qí chéng zhōng nán liú. tǔ dì píng zhèng, chū jīn yín jīn yú shí shān hú hǔ pò chē qú mǎ nǎo, duō dà zhēn zhū pō lí liú lí shuǐ jīng sè sè jīn gāng huǒ qí bīn tiě tóng xī zhū shā shuǐ yín líng jǐn dié hé qú shū tà chì zhāng pí jí xūn liù yù jīn sū hé qīng mù děng xiāng, hú jiāo bì bō shí mì qiān nián zǎo xiāng fù zǐ hē lí lēi wú shí zi yán lǜ cí huáng děng wù. qì hòu shǔ rè, jiā zì cáng bīng. dì duō shā qì, yǐn shuǐ gài guàn. qí wǔ gǔ jí niǎo shòu děng yǔ zhōng xià lüè tóng, wéi wú dào jí shǔ jì. tǔ chū míng mǎ dà lǘ jí tuó, wǎng wǎng yǒu yī rì néng xíng qī bǎi lǐ zhě, fù shì zhì yǒu shù qiān tóu. yòu chū bái xiàng shī zi dà niǎo luǎn. yǒu niǎo xíng rú tuó tuó, yǒu liǎng yì, fēi ér bù néng gāo, shí cǎo yǔ ròu, yì néng gǎn huǒ. qí wáng xìng bō shì míng sī, zuò jīn yáng chuáng, dài jīn huā guān, yī jǐn páo zhī chéng pèi, shì yǐ zhēn zhū bǎo wù. qí sú: zhàng fū jiǎn fā, dài bái pí mào, guàn tóu shān, liǎng xiāng jìn xià kāi zhī, yì yǒu jīn pèi, yuán yǐ zhī chéng fù nǚ fú dà shān, pī dà pèi, qí fā qián wèi jì, hòu pī zhī, shì yǐ jīn yín huā, réng guàn wǔ sè zhū, luò zhī yú bó. wáng yú qí guó nèi bié yǒu xiǎo yá shí yú suǒ, yóu zhōng guó zhī lí gōng yě. měi nián sì yuè chū yóu chù zhī, shí yuè réng hái. wáng jí wèi yǐ hòu, zé zhū zi nèi xián zhě, mì shū qí míng, fēng zhī yú kù, zhū zi jí dà chén mò zhī zhī yě. wáng sǐ, zhòng nǎi gòng fā shū shì zhī, qí fēng nèi yǒu míng zhě, jí lì yǐ wèi wáng. yú zi chū gè jiù biān rèn, xiōng dì gèng bù xiāng jiàn yě. guó rén hào wáng yuē yī zàn, fēi yuē fáng bù lǜ, wáng zhī zhū zǐ yuē shā yě. dà guān yǒu mō hú tán, zhǎng guó nèi yù sòng ní hū hàn, zhǎng kù cáng guān jìn dì bēi, zhǎng wén shū jí zhòng wù. cì yǒu è luó hē dì, zhǎng wáng zhī nèi shì xuē bō bó, zhǎng sì fāng bīng mǎ, qí xià jiē yǒu shǔ guān, fēn tǒng qí shì. bīng yǒu jiǎ shuò yuán pái jiàn nǔ gōng jiàn. zhàn jiān chéng xiàng, bǎi rén suí zhī.
波斯國,都宿利城,在忸密西,古條支國也。去代二萬四千二百二十八里。城 方十里,戶十餘萬,河經其城中南流。土地平正,出金、銀、釒俞石、珊瑚、琥珀、 車渠、馬腦,多大真珠、頗梨、琉璃、水精、瑟瑟、金剛、火齊、鑌鐵、銅、錫、 硃砂、水銀、綾、錦、疊、毼、氍毹、毾、赤麞皮、及薰六、鬱金、蘇合、青木 等香,胡椒、蓽撥、石蜜、千年棗、香附子、訶梨勒、無食子、鹽綠、雌黃等物。 氣候暑熱,家自藏冰。地多沙磧,引水溉灌。其五穀及鳥獸等與中夏略同,唯無稻 及黍、稷。土出名馬、大驢及駝,往往有一日能行七百里者,富室至有數千頭。又 出白象、師子、大鳥卵。有鳥形如橐駝,有兩翼,飛而不能高,食草與肉,亦能 敢火。其王姓波氏名斯,坐金羊床,戴金花冠,衣錦袍、織成帔,飾以真珠寶物。 其俗:丈夫翦發,戴白皮帽,貫頭衫,兩箱近下開之,亦有巾帔,緣以織成;婦女 服大衫,披大帔,其發前為髻,後披之,飾以金銀花,仍貫五色珠,絡之於膊。王 於其國內別有小牙十餘所,猶中國之離宮也。每年四月出遊處之,十月仍還。王即 位以後,擇諸子內賢者,密書其名,封之於庫,諸子及大臣莫之知也。王死,眾乃 共發書視之,其封內有名者,即立以為王。餘子出各就邊任,兄弟更不相見也。國 人號王曰醫贊,妃曰防步率,王之諸子曰殺野。大官有摸胡壇,掌國內獄訟;泥 忽汗,掌庫藏、關禁;地卑,掌文書及眾務。次有遏羅訶地,掌王之內事;薛波勃, 掌四方兵馬,其下皆有屬官,分統其事。兵有甲、槊、圓排、劍、弩、弓、箭。戰 兼乘象,百人隨之。
qí xíng fǎ: zhòng zuì xuán zhū gān shàng, shè shā zhī cì zé xì yù, xīn wáng lì, nǎi shì zhī qīng zuì zé yì yuè ruò kūn, huò jiǎn bàn bìn jí xì pái yú xiàng, yǐ wèi chǐ rǔ fàn qiáng dào, xì zhī zhōng shēn jiān guì rén qī zhě, nán zǐ liú, fù rén gē qí ěr bí. fù shuì, zé zhǔn dì shū yín qián. sú shì huǒ shén tiān shén. wén zì yǔ hú shū yì. duō yǐ zǐ mèi wèi qī qiè, zì yú hūn hé, yì bù zé zūn bēi, zhū yí zhī zhōng zuì wèi chǒu huì yǐ. bǎi xìng nǚ nián shí suì yǐ shàng yǒu zī mào zhě, wáng shōu yǎng zhī, yǒu gōng xūn rén, jí yǐ fēn cì. sǐ zhě, duō qì shī yú shān, yī yuè zhe fú. chéng wài yǒu rén bié jū, wéi zhī sàng zàng zhī shì, hào wèi bù jìng rén. ruò rù chéng shì, yáo líng zì bié. yǐ liù yuè wèi suì shǒu, yóu zhòng qī yuè qī rì shí èr yuè yī rì. qí rì, rén shù yǐ shàng, gè xiāng mìng zhào, shè huì zuò lè, yǐ jí huān yú. yòu měi nián zhēng yuè èr shí rì, gè jì qí xiān sǐ zhě.
其刑法:重罪懸諸竿上,射殺之;次則系獄,新王立,乃釋之;輕罪則劓、刖 若髡,或翦半鬢及系牌於項,以為恥辱;犯強盜,系之終身;奸貴人妻者,男子流, 婦人割其耳鼻。賦稅,則准地輸銀錢。俗事火神天神。文字與胡書異。多以姊妹為 妻妾,自余婚合,亦不擇尊卑,諸夷之中最為丑穢矣。百姓女年十歲以上有姿貌者, 王收養之,有功勳人,即以分賜。死者,多棄屍於山,一月着服。城外有人別居, 唯知喪葬之事,號為不淨人。若入城市,搖鈴自別。以六月為歲首,尤重七月七日、 十二月一日。其日,人庶以上,各相命召,設會作樂,以極歡娛。又每年正月二十 日,各祭其先死者。
shén guī zhōng, qí guó qiǎn shǐ shàng shū gòng wù, yún: dà guó tiān zǐ, tiān zhī suǒ shēng, yuàn rì chū chù cháng wèi hàn zhōng tiān zǐ. bō sī guó wáng jū hé duō qiān wàn jìng bài. cháo tíng jiā nà zhī. zì cǐ, měi shǐ cháo xiàn. gōng dì èr nián, qí wáng yòu qiǎn shǐ xiàn fāng wù.
神龜中,其國遣使上書貢物,云:「大國天子,天之所生,願日出處常為漢中 天子。波斯國王居和多千萬敬拜。」朝廷嘉納之。自此,每使朝獻。恭帝二年,其 王又遣使獻方物。
suí yáng dì shí, qiǎn yún qí wèi lǐ yù shǐ tōng bō sī. xún shǐ suí yù gòng fāng wù.
隋煬帝時,遣雲騎尉李昱使通波斯。尋使隨昱貢方物。
fú lú ní guó, dōu fú lú ní chéng, zài bō sī guó běi, qù dài èr wàn qī qiān sān bǎi èr shí lǐ. lèi shí wèi chéng, dōng yǒu dà hé nán liú, zhōng yǒu niǎo, qí xíng sì rén, yì yǒu rú tuó tuó mǎ zhě, jiē yǒu yì, cháng jū shuǐ zhōng, chū shuǐ biàn sǐ. chéng běi yǒu yún ní shān, chū yín shān hú hǔ pò, duō shī zi.
伏盧尼國,都伏盧尼城,在波斯國北,去代二萬七千三百二十里。累石為城, 東有大河南流,中有鳥,其形似人,亦有如橐駝、馬者,皆有翼,常居水中,出水 便死。城北有雲尼山,出銀、珊瑚、琥珀,多師子。
sè zhī xiǎn guó, dōu sè zhī xiǎn chéng, zài xī wàn jīn xī běi, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi sì shí lǐ. tǔ píng, duō wǔ guǒ.
色知顯國,都色知顯城,在悉萬斤西北,去代一萬二千九百四十里。土平,多 五果。
jiā sè ní guó, dōu jiā sè ní chéng, zài xī wàn jīn nán, qù dài yī wàn èr qiān jiǔ bǎi lǐ. tǔ chū chì yán, duō wǔ guǒ.
伽色尼國,都伽色尼城,在悉萬斤南,去代一萬二千九百里。土出赤鹽,多五 果。
báo zhī guó, dōu báo zhī chéng, zài jiā sè ní guó nán, qù dài yī wàn sān qiān sān bǎi èr shí lǐ. duō wǔ guǒ.
薄知國,都薄知城,在伽色尼國南,去代一萬三千三百二十里。多五果。
móu zhī guó, dōu móu zhī chéng, zài niǔ mì xī nán, qù dài èr wàn èr qiān jiǔ bǎi èr shí lǐ. tǔ píng, qín shòu cǎo mù lèi zhōng guó.
牟知國,都牟知城,在忸密西南,去代二萬二千九百二十里。土平,禽獸草木 類中國。
ā fú tài hàn guó, dōu ā fú tài hàn chéng, zài niǔ mì xī, qù dài èr wàn sān qiān qī bǎi èr shí lǐ. tǔ píng, duō wǔ guǒ.
阿弗太汗國,都阿弗太汗城,在忸密西,去代二萬三千七百二十里。土平,多 五果。
hū shì mì guó, dōu hū shì mì chéng, zài ā fú tài hàn xī, qù dài èr wàn sì qiān qī bǎi lǐ. tǔ píng, chū yín hǔ pò, yǒu shī zi, duō wǔ guǒ.
呼似密國,都呼似密城,在阿弗太汗西,去代二萬四千七百里。土平,出銀、 琥珀,有師子,多五果。
nuò sè bō luó guó, dōu bō luó chéng, zài niǔ mì nán, qù dài èr wàn sān qiān sì bǎi èr shí bā lǐ. tǔ píng, yí dào mài, duō wǔ guǒ.
諾色波羅國,都波羅城,在忸密南,去代二萬三千四百二十八里。土平,宜稻、 麥,多五果。
zǎo jiā zhì guó, dōu zǎo jiā zhì chéng, zài niǔ mì xī, qù dài èr wàn sān qiān qī bǎi èr shí bā lǐ. tǔ píng, shǎo tián zhí, qǔ dào mài yú lín guó, yǒu wǔ guǒ.
早伽至國,都早伽至成,在忸密西,去代二萬三千七百二十八里。土平,少田 殖,取稻、麥於鄰國,有五果。
jiā bù dān guó, dōu jiā bù dān chéng, zài xī wàn jīn xī běi, qù dài yī wàn èr qiān qī bǎi bā shí lǐ. tǔ píng, yí dào mài, yǒu wǔ guǒ.
伽不單國,都伽不單城,在悉萬斤西北,去代一萬二千七百八十里。土平,宜 稻、麥,有五果。
zhě shé guó, gù kāng jū guó, zài pò luò nà xī běi, qù dài yī wàn wǔ qiān sì bǎi wǔ shí lǐ. tài yán sān nián, qiǎn shǐ cháo gòng, bù jué.
者舌國,故康居國,在破洛那西北,去代一萬五千四百五十里。太延三年,遣 使朝貢,不絕。
jiā bèi guó, gù xiū mì xī hóu, dōu hé mò chéng, zài shā chē xī, qù dài yī wàn sān qiān lǐ. rén jū shān gǔ jiān.
伽倍國,故休密翕侯,都和墨城,在莎車西,去代一萬三千里。人居山谷間。
zhé xuē mò sūn guó, gù shuāng mí xī hóu, dōu shuāng mí chéng, zài jiā bèi xī, qù dài yī wàn sān qiān wǔ bǎi lǐ. jū shān gǔ jiān.
折薛莫孫國,故雙靡翕侯,都雙靡城,在伽倍西,去代一萬三千五百里。居山 谷間。
qián dūn guó, gù guì shuāng xī hóu, dōu hù zǎo chéng, zài zhé xuē mò sūn xī, qù dài yī wàn sān qiān wǔ bǎi liù shí lǐ, jū shān gǔ jiān.
鉗敦國,故貴霜翕侯,都護澡城,在折薛莫孫西,去代一萬三千五百六十里, 居山谷間。
fú dí shā guó, gù xī dùn xī hóu, dōu báo máo chéng, zài qián dūn xī, qù dài yī wàn sān qiān liù bǎi liù shí lǐ. jū shān gǔ jiān.
弗敵沙國,故肹頓翕侯,都薄茅城,在鉗敦西,去代一萬三千六百六十里。居 山谷間。
yán fú yè guó, gù gāo fù xī hóu, dōu gāo fù chéng, zài fú dí shā nán, qù dài yī wàn sān qiān qī bǎi liù shí lǐ. jū shān gǔ jiān.
閻浮謁國,故高附翕侯,都高附城,在弗敵沙南,去代一萬三千七百六十里。 居山谷間。
dà ròu zhī guó, dōu shèng yán shì chéng, zài fú dí shā xī, qù dài yī wàn sì qiān wǔ bǎi lǐ. běi yǔ rú rú jiē, shù wèi suǒ qīn, suì xī xǐ dōu báo luó chéng, qù fú dí shā èr qiān yī bǎi lǐ. qí wáng jì duō luó yǒng wǔ, suì xìng shī yuè dà shān, nán qīn běi tiān zhú. zì gān tuó luó yǐ běi wǔ guó, jǐn yì shǔ zhī. tài wǔ shí, qí guó rén shāng fàn jīng shī, zì yún néng zhù shí wèi wǔ sè liú lí. yú shì cǎi kuàng shān zhōng, yú jīng shī zhù zhī, jì chéng, guāng zé nǎi měi yú xī fāng lái zhě. nǎi zhào wèi xíng diàn, róng bǎi yú rén, guāng sè yìng chè, guān zhě jiàn zhī, mò bù jīng hài, yǐ wèi shén míng suǒ zuò. zì cǐ, guó zhōng liú lí suì jiàn, rén bù fù zhēn zhī.
大月氏國,都剩鹽氏城,在弗敵沙西,去代一萬四千五百里。北與蠕蠕接,數 為所侵,遂西徙都薄羅城,去弗敵沙二千一百里。其王寄多羅勇武,遂興師越大山, 南侵北天竺。自乾陀羅以北五國,盡役屬之。太武時,其國人商販京師,自雲能鑄 石為五色琉璃。於是採礦山中,於京師鑄之,既成,光澤乃美於西方來者。乃詔為 行殿,容百餘人,光色映徹,觀者見之,莫不驚駭,以為神明所作。自此,國中琉 璃遂賤,人不復珍之。
ān xī guó, zài cōng lǐng xī, dōu wèi sōu chéng. běi yǔ kāng jū, xī yǔ bō sī xiāng jiē, zài dà ròu zhī xī běi, qù dài èr wàn yī qiān wǔ bǎi lǐ.
安息國,在蔥嶺西,都蔚搜城。北與康居,西與波斯相接,在大月氏西北,去 代二萬一千五百里。
zhōu tiān hé èr nián, qí wáng qiǎn shǐ cháo xiàn.
周天和二年,其王遣使朝獻。
tiáo zhī guó, zài ān xī xī, qù dài èr wàn jiǔ qiān sì bǎi lǐ.
條支國,在安息西,去代二萬九千四百里。
dà qín guó, yī míng lí xuān, dū ān dū chéng, cóng tiáo zhī xī dù hǎi qǔ yī wàn lǐ, qù dài sān wàn jiǔ qiān sì bǎi lǐ. qí hǎi pāng chū, yóu bó hǎi yě, ér dōng xī yǔ bó hǎi xiàng wàng, gài zì rán zhī lǐ. dì fāng liù qiān lǐ, jū liǎng hǎi zhī jiān. qí dì píng zhèng, rén jū xīng bù. qí wáng dū chéng fēn wèi wǔ chéng, gè fāng wǔ lǐ, zhōu liù shí lǐ. wáng jū zhōng chéng, chéng zhì bā chén, yǐ zhǔ sì fāng. ér wáng chéng yì zhì bā chén, fēn zhǔ sì chéng. ruò móu guó shì jí sì fāng yǒu bù jué zhě, zé sì chéng zhī chén, jí yì wáng suǒ, wáng zì tīng zhī, rán hòu shī xíng. wáng sān nián yī chū guān fēng huà. rén yǒu yuān wǎng yì wáng sù sòng zhě, dāng fāng zhī chén, xiǎo zé ràng zé, dà zé chù tuì, lìng qí jǔ xián rén yǐ dài zhī. qí rén duān zhèng zhǎng dà, yī fú chē qí, nǐ yí zhōng guó, gù wài yù wèi zhī dà qín. qí tǔ yí wǔ gǔ sāng má, rén wù cán tián. duō qiú lín láng gān shén guī bái mǎ zhū liè míng zhū yè guāng bì. dōng nán tōng jiāo zhǐ, yòu shuǐ dào tōng yì zhōu yǒng chāng jùn. duō chū yì wù.
大秦國,一名黎軒,都安都城,從條支西渡海曲一萬里,去代三萬九千四百里。 其海滂出,猶渤海也,而東西與渤海相望,蓋自然之理。地方六千里,居兩海之間。 其地平正,人居星布。其王都城分為五城,各方五里,周六十里。王居中城,城置 八臣,以主四方。而王城亦置八臣,分主四城。若謀國事及四方有不決者,則四城 之臣,集議王所,王自聽之,然後施行。王三年一出觀風化。人有冤枉詣王訴訟者, 當方之臣,小則讓責,大則黜退,令其舉賢人以代之。其人端正長大,衣服、車旗, 擬儀中國,故外域謂之大秦。其土宜五穀、桑、麻,人務蠶、田。多璆琳、琅玕、 神龜、白馬硃鬣、明珠、夜光璧。東南通交趾,又水道通益州永昌郡。多出異物。
dà qín xī hǎi shuǐ zhī xī yǒu hé, hé xī nán liú. hé xī yǒu nán běi shān, shān xī yǒu chì shuǐ, xī yǒu bái yù shān, yù shān xī yǒu xī wáng mǔ shān, yù wèi táng shì yún. cóng ān xī xī jiè xún hǎi qǔ, yì zhì dà qín, huí wàn yú lǐ. yú bǐ guó guān rì yuè xīng chén, wú yì zhōng guó, ér qián shǐ yún: tiáo zhī xī xíng bǎi lǐ, rì rù chù, shī zhī yuǎn yǐ.
大秦西海水之西有河,河西南流。河西有南北山,山西有赤水,西有白玉山, 玉山西有西王母山,玉為堂室雲。從安息西界循海曲,亦至大秦,回萬餘里。於彼 國觀日月星辰,無異中國,而前史云:條支西行百里,日入處,失之遠矣。
ā gōu qiāng guó, zài shā chē xī nán, qù dài yī wàn sān qiān lǐ. guó xī nán yǒu xiàn dù shān, qí jiān sì bǎi lǐ, zhōng wǎng wǎng yǒu zhàn dào, xià lín bù cè zhī shēn, rén xíng yǐ shéng suǒ xiāng chí ér dù, yīn yǐ míng zhī. tǔ yǒu wǔ gǔ zhū guǒ. shì yòng qián wèi huò. jū zhǐ lì gōng shì. yǒu bīng qì, tǔ chū jīn zhū.
阿鈎羌國,在莎車西南,去代一萬三千里。國西南有縣度山,其間四百里,中 往往有棧道,下臨不測之深,人行以繩索相持而度,因以名之。土有五穀、諸果。 市用錢為貨。居止立宮室。有兵器,土出金珠。
bō lù guó, zài ā gōu qiāng xī běi, qù dài yī wàn sān qiān jiǔ bǎi lǐ. qí dì shī rè, yǒu shǔ mǎ. tǔ píng, wù chǎn guó sú yǔ ā gōu qiāng tóng lèi yān.
波路國,在阿鈎羌西北,去代一萬三千九百里。其地濕熱,有蜀馬。土平,物 產國俗與阿鈎羌同類焉。
xiǎo ròu zhī guó, dōu fù lóu shā chéng, qí wáng běn dà ròu zhī wáng jì duō luó zi yě. jì duō luó wèi xiōng nú suǒ zhú, xī xǐ. hòu lìng qí zi shǒu cǐ chéng, yīn hào xiǎo ròu zhī yān. zài bō lù xī nán, qù dài yī wàn liù qiān liù bǎi lǐ. xiān jū xī píng zhāng yē zhī jiān, bèi fú pō yǔ qiāng tóng. qí sú yǐ jīn yín qián wèi huò, suí xù mù yí xǐ, yì lèi xiōng nú. qí chéng dōng shí lǐ yǒu fó tǎ, zhōu sān bǎi wǔ shí bù, gāo bā shí zhàng. zì fó tǎ chū jiàn jì zhì wǔ dìng bā nián, bā bǎi sì shí èr nián, nián wèi bǎi zhàng fú tú yě.
小月氏國,都富樓沙城,其王本大月氏王寄多羅子也。寄多羅為匈奴所逐,西 徙。後令其子守此城,因號小月氏焉。在波路西南,去代一萬六千六百里。先居西 平、張掖之間,被服頗與羌同。其俗以金銀錢為貨,隨畜牧移徙,亦類匈奴。其城 東十里有佛塔,周三百五十步,高八十丈。自佛塔初建計至武定八年,八百四十二 年,年謂百丈佛圖也。
jì bīn guó, dōu shàn jiàn chéng, zài bō lù xī nán, qù dài yī wàn sì qiān èr bǎi lǐ. jū zài sì shān zhōng, qí dì dōng xī bā bǎi lǐ, nán běi sān bǎi lǐ. dì píng, wēn hé, yǒu mù xu zá cǎo qí mù tán huái zǐ zhú. zhǒng wǔ gǔ. fèn yuán. tián dì xià shī, shēng dào. dōng shí shēng cài. qí rén gōng qiǎo, diāo wén kè lòu, zhī jì. yǒu jīn yín tóng xī, yǐ wèi qì wù. shì yòng qián. tā chù yǔ zhū guó tóng. měi shǐ cháo xiàn.
罽賓國,都善見城,在波路西南,去代一萬四千二百里。居在四山中,其地東 西八百里,南北三百里。地平,溫和,有苜蓿、雜草、奇木、檀、槐、梓、竹。種 五穀。糞園。田地下濕,生稻。冬食生菜。其人工巧,雕文刻鏤,織罽。有金、銀、 銅、錫,以為器物。市用錢。他畜與諸國同。每使朝獻。
tǔ hū luó guó, qù dài yī wàn èr qiān lǐ. dōng zhì fàn yáng guó, xī zhì xī wàn jīn guó, zhōng jiān xiāng qù èr qiān lǐ nán zhì lián shān, bù zhī míng, běi zhì bō sī guó, zhōng jiān xiāng qù yī wàn lǐ. báo tí chéng zhōu zā liù shí lǐ, chéng nán yǒu xī liú dà shuǐ, míng hàn lóu hé. tǔ yí wǔ gǔ, yǒu hǎo mǎ tuó luó. qí wáng céng qiǎn shǐ cháo gòng.
吐呼羅國,去代一萬二千里。東至范陽國,西至悉萬斤國,中間相去二千里; 南至連山,不知名,北至波斯國,中間相去一萬里。薄提城周匝六十里,城南有西 流大水,名漢樓河。土宜五穀,有好馬、駝、騾。其王曾遣使朝貢。
fù huò guó, qù dài yī wàn qī qiān lǐ. dōng zhì ā fù shǐ qiě guó, xī zhì méi shuí guó, zhōng jiān xiāng qù yī qiān lǐ nán yǒu lián shān, bù zhī míng, běi zhì qí shā guó, xiāng qù yī gān wǔ bǎi lǐ. guó zhōng yǒu fù huò chéng, zhōu zā qī shí lǐ. yí wǔ gǔ pú táo, wéi yǒu mǎ tuó luó. guó wáng yǒu huáng jīn diàn, diàn xià yǒu jīn tuó qī tóu, gè gāo sān chǐ. qí wáng qiǎn shǐ cháo gòng.
副貨國,去代一萬七千里。東至阿富使且國,西至沒誰國,中間相去一千里; 南有連山,不知名,北至奇沙國,相去一干五百里。國中有副貨城,周匝七十里。 宜五穀、蒲桃,唯有馬、駝、騾。國王有黃金殿,殿下有金駝七頭,各高三尺。其 王遣使朝貢。
nán tiān zhú guó, qù dài sān wàn yī qiān wǔ bǎi lǐ. yǒu fú chǒu chéng, zhōu zā shí lǐ. chéng zhōng chū mó ní zhū shān hú. chéng dōng sān bǎi lǐ yǒu bá lài chéng, chéng zhōng chū huáng jīn bái zhēn tán shí mì pú táo. tǔ yí wǔ gǔ.
南天竺國,去代三萬一千五百里。有伏丑城,周匝十里。城中出摩尼珠、珊瑚。 城東三百里有拔賴城,城中出黃金、白真檀、石蜜、蒲桃。土宜五穀。
xuān wǔ shí, qí guó wáng pó luó huà qiǎn shǐ xiàn jùn mǎ jīn yín. zì cǐ, měi shǐ cháo gòng.
宣武時,其國王婆羅化遣使獻駿馬、金、銀。自此,每使朝貢。
dié fú luó guó, qù dài sān wàn yī qiān lǐ. guó zhōng yǒu wù xī chéng, chéng běi yǒu yán qí shuǐ, xī liú. yǒu bái xiàng. bìng yǒu ā mò lí mù, pí zhōng zhī zuò bù. tǔ yí wǔ gǔ.
疊伏羅國,去代三萬一千里。國中有勿悉城,城北有鹽奇水,西流。有白象。 並有阿末黎木,皮中織作布。土宜五穀。
xuān wǔ shí, qí guó wáng fú tuó mò duō qiǎn shǐ xiàn fāng wù. zì shì, měi shǐ cháo gòng.
宣武時,其國王伏陀末多遣使獻方物。自是,每使朝貢。
bá dòu guó, qù dài wǔ wàn yī qiān lǐ. dōng zhì duō wù dāng guó, xī zhì zhān nà guó, zhōng jiān xiāng qù qī bǎi wǔ shí lǐ nán zhì jì líng jiā guó, běi zhì fú nà fú qiě guó, zhōng jiān xiāng qù jiǔ bǎi lǐ. guó zhōng chū jīn yín zá bǎo bái xiàng shuǐ niú máo niú pú táo wǔ guǒ, tǔ yí wǔ gǔ.
拔豆國,去代五萬一千里。東至多勿當國,西至旃那國,中間相去七百五十里; 南至罽陵伽國,北至弗那伏且國,中間相去九百里。國中出金、銀、雜寶、白象、 水牛、氂牛、蒲桃、五果,土宜五穀。
yè dā guó, dà ròu zhī zhī zhǒng lèi yě, yì yuē gāo chē zhī bié zhǒng. qí yuán chū yú sài běi. zì jīn shān ér nán, zài yú tián zhī xī, dōu wū hǔ shuǐ nán èr bǎi yú lǐ, qù zhǎng ān yī wàn yī bǎi lǐ. qí wáng dōu bá dǐ yán chéng, gài wáng shè chéng yě. qí chéng fāng shí lǐ yú, duō sì tǎ, jiē shì yǐ jīn. fēng sú yǔ tū jué lüè tóng. qí sú, xiōng dì gòng yī qī, fū wú xiōng dì zhě, qī dài yī jiǎo mào, ruò yǒu xiōng dì zhě, yī qí duō shǎo zhī shù gèng jiā mào jiǎo yān. yī fú lèi jiā yǐ yīng luò, tóu jiē jiǎn fā. qí yǔ yǔ rú rú gāo chē jí zhū hú bù tóng. zhòng kě yǒu shí wàn, wú chéng yì, yī suí shuǐ cǎo, yǐ zhān wèi wū, xià qiān liáng tǔ, dōng zhú nuǎn chù, fēn qí zhū qī, gè zài bié suǒ, xiāng qù huò èr bǎi sān bǎi lǐ. qí wáng xún lì ér xíng, měi yuè yī chù. dōng hán zhī shí, sān yuè bù xǐ. wáng wèi bù bì chuán zi, zǐ dì kān zhě, sǐ biàn shòu zhī. qí guó wú chē, yǒu yú, duō tuó mǎ. yòng xíng yán jí, tōu dào wú duō shǎo, jiē yāo zhǎn, dào yī zé shí. sǐ zhě, fù jiā lěi shí wèi cáng, pín zhě jué dì ér mái, suí shēn zhū wù, jiē zhì zhǒng nèi. qí rén xiōng hàn, néng dòu zhàn, xī yù kāng jū yú tián shā lēi ān xī jí zhū xiǎo guó sān shí xǔ, jiē yì shǔ zhī, hào wèi dà guó. yǔ rú rú hūn yīn.
嚈噠國,大月氏之種類也,亦曰高車之別種。其原出於塞北。自金山而南,在 于闐之西,都烏滸水南二百餘里,去長安一萬一百里。其王都拔底延城,蓋王舍城 也。其城方十里余,多寺塔,皆飾以金。風俗與突厥略同。其俗,兄弟共一妻,夫 無兄弟者,妻戴一角帽,若有兄弟者,依其多少之數更加帽角焉。衣服類加以纓絡, 頭皆翦發。其語與蠕蠕、高車及諸胡不同。眾可有十萬,無城邑,依隨水草,以氈 為屋,夏遷涼土,冬逐暖處,分其諸妻,各在別所,相去或二百、三百里。其王巡 歷而行,每月一處。冬寒之時,三月不徙。王位不必傳子,子弟堪者,死便受之。 其國無車,有輿,多駝、馬。用刑嚴急,偷盜無多少,皆腰斬,盜一責十。死者, 富家累石為藏,貧者掘地而埋,隨身諸物,皆置冢內。其人兇悍,能鬥戰,西域康 居、于闐、沙勒、安息及諸小國三十許,皆役屬之,號為大國。與蠕蠕婚姻。
zì tài ān yǐ hòu, měi qiǎn shǐ cháo gòng, zhèng guāng mò, qiǎn gòng shī zi yī, zhì gāo píng, yù mò qí chǒu nú fǎn, yīn liú zhī. chǒu nú píng, sòng jīng shī. yǒng xī yǐ hòu, cháo xiàn suì jué.
自太安以後,每遣使朝貢,正光末,遣貢師子一,至高平,遇万俟丑奴反,因 留之。丑奴平,送京師。永熙以後,朝獻遂絕。
zhì dà tǒng shí èr nián, qiǎn shǐ xiàn qí fāng wù. fèi dì èr nián zhōu míng dì èr nián, bìng qiǎn shǐ lái xiàn. hòu wèi tū jué suǒ pò, bù luò fēn sǎn, zhí gòng suì jué. zhì suí dà yè zhōng, yòu qiǎn shǐ cháo gòng fāng wù.
至大統十二年,遣使獻其方物。廢帝二年、周明帝二年,並遣使來獻。後為突 厥所破,部落分散,職貢遂絕。至隋大業中,又遣使朝貢方物。
qí guó qù cáo guó qiān wǔ bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān wǔ bǎi lǐ.
其國去漕國千五百里,東去瓜州六千五百里。
chū, xī píng zhōng, míng dì qiǎn shèng fú zi tǒng sòng yún shā mén fǎ lì děng shǐ xī yù, fǎng qiú fú jīng, shí yǒu shā mén huì shēng zhě, yì yǔ jù xíng. zhèng guāng zhōng, hái. huì shēng suǒ jīng zhū guó, bù néng zhī qí běn mò jí shān chuān lǐ shù, shòu jǔ qí lüè yún.
初,熙平中,明帝遣剩伏子統宋雲、沙門法力等使西域,訪求佛經,時有沙門 慧生者,亦與俱行。正光中,還。慧生所經諸國,不能知其本末及山川里數,獸舉 其略雲。
zhū jū guó, zài yú tián xī. qí rén shān jū, yǒu mài, duō lín guǒ. xián shì fú, yǔ yǔ yú tián xiāng lèi, yì shǔ yè dā.
硃居國,在于闐西。其人山居,有麥,多林果。咸事佛,語與于闐相類,役屬 嚈噠。
kě pán tuó guó, zài cōng lǐng dōng, zhū jū bō xī. hé jīng qí guó dōng běi liú, yǒu gāo shān, xià jī shuāng xuě. yì shì fú dào, fù yú yè dā.
渴盤陀國,在蔥嶺東,硃駒波西。河經其國東北流,有高山,夏積霜雪。亦事 佛道,附於嚈噠。
bō hé guó, zài kě pán tuó xī. qí tǔ yóu hán, rén chù tóng jū, xué dì ér chù. yòu yǒu dà xuě shān, wàng ruò yín fēng. qí rén wéi shí bǐng miàn, yǐn mài jiǔ, fú zhān qiú. yǒu èr dào, yī dào xī xíng xiàng yè dā, yī dào xī nán qù wū cháng. yì wèi yè dā suǒ tǒng.
缽和國,在渴盤陀西。其土尤寒,人畜同居,穴地而處。又有大雪山,望若銀 峰。其人唯食餅面,飲麥酒,服氈裘。有二道,一道西行向嚈噠,一道西南趣烏萇。 亦為嚈噠所統。
bō zhī guó, zài bō hé xī nán. tǔ xiá rén pín, yī tuō shān gǔ, qí wáng bù néng zǒng shè. yǒu sān chí, chuán yún dà chí yǒu lóng, cì zhě yǒu lóng fù, xiǎo zhě yǒu lóng zi, xíng rén jīng zhī, shè jì nǎi dé guò, bù jì, duō yù fēng xuě zhī kùn.
波知國,在缽和西南。土狹人貧,依託山谷,其王不能總攝。有三池,傳雲大 池有龍,次者有龍婦,小者有龍子,行人經之,設祭乃得過,不祭,多遇風雪之困。
shē mí guó, zài bō zhī zhī nán. shān jū, bù xìn fó fǎ, zhuān shì zhū shén. yì fù yè dā.
賒彌國,在波知之南。山居,不信佛法,專事諸神。亦附嚈噠。
dōng yǒu bō lú lēi guó, lù xiǎn, yuán tiě suǒ ér dù, bù xià jiàn dǐ. xī píng zhōng, sòng yún děng jìng bù néng dá.
東有缽盧勒國,路險,緣鐵鎖而度,不下見底。熙平中,宋雲等竟不能達。
wū cháng guó, zài shē mí nán. běi yǒu cōng lǐng, nán zhì tiān zhú. pó luó mén hú wèi qí shàng zú. pó luó mén duō jiě tiān wén jí xiōng zhī shù, qí wáng dòng zé fǎng jué yān. tǔ duō lín guǒ, yǐn shuǐ guàn tián, fēng dào mài. shì fú, duō zhū sì tǎ, jí huá lì. rén yǒu zhēng sù, fú zhī yǐ yào, qū zhě fā kuáng, zhí zhě wú yàng. wèi fǎ bù shā, fàn sǐ zuì wéi xǐ yú líng shān. xī nán yǒu tán tè shān, shān shàng lì sì, yǐ lǘ shù tóu yùn shí shān xià, wú rén kòng yù, zì zhī wǎng lái yě.
烏萇國,在賒彌南。北有蔥嶺,南至天竺。婆羅門胡為其上族。婆羅門多解天 文吉凶之數,其王動則訪決焉。土多林果,引水灌田,豐稻、麥。事佛,多諸寺塔, 極華麗。人有爭訴,服之以藥,曲者發狂,直者無恙。為法不殺,犯死罪唯徙於靈 山。西南有檀特山,山上立寺,以驢數頭運食山下,無人控御,自知往來也。
gān tuó guó, zài wū cháng xī. běn míng yè bō, wèi yè dā suǒ pò, yīn gǎi yān. qí wáng běn shì chì lēi, lín guó yǐ èr shì yǐ. hǎo zhēng zhàn, yǔ jì bīn dòu, sān nián bù bà, rén yuàn kǔ zhī. yǒu dòu xiàng qī bǎi tóu, shí rén chéng yī xiàng, jiē zhí bīng zhàng, xiàng bí fù dāo yǐ zhàn. suǒ dū chéng dōng nán qī lǐ yǒu fó tǎ, gāo qī shí zhàng, zhōu sān bǎi bù, jí suǒ wèi què lí fú tú yě.
乾陀國,在烏萇西。本名業波,為嚈噠所破,因改焉。其王本是敕勒,臨國已 二世矣。好征戰,與罽賓斗,三年不罷,人怨苦之。有斗象七百頭,十人乘一象, 皆執兵仗,象鼻縛刀以戰。所都城東南七里有佛塔,高七十丈,周三百步,即所謂 雀離佛圖也。
kāng guó zhě, kāng jū zhī hòu yě, qiān xǐ wú cháng, bù héng gù dì, zì hàn yǐ lái, xiāng chéng bù jué. qí wáng běn xìng wēn, yuè zhī rén yě, jiù jū qí lián shān běi zhāo wǔ chéng, yīn bèi xiōng nú suǒ pò, xī yú cōng lǐng, suì yǒu guó. zhī shù gè fēn wáng, gù kāng guó zuǒ yòu zhū guó bìng yǐ zhāo wǔ wèi xìng, shì bù wàng běn yě. wáng zì shì fū bì, wèi rén kuān hòu, shén dé zhòng xīn. qí qī, tū jué dá dù kè hán nǚ yě. dōu yú sà bǎo shuǐ shàng ā lù dí chéng. duō rén jū, dà chén sān rén, gòng zhǎng guó shì. qí wáng sù guān qī bǎo huā, yī líng luó jǐn xiù bái dié. qí qī yǒu fā, méng yǐ zào jīn. zhàng fū jiǎn fā, jǐn páo. míng wèi qiáng guó, xī yù zhū guó duō guī zhī. mǐ guó shǐ guó cáo guó hé guó ān guó xiǎo ān guó nà sè bō guó wū nà hé guó mù guó jiē guī fù zhī. yǒu hú lǜ, zhì yú yāo cí, jiāng jué fá, zé qǔ ér duàn zhī. zhòng zhě zú, cì zuì zhě sǐ, zéi dào jié qí zú. rén jiē shēn mù gāo bí duō rán. shàn shāng jiǎ, zhū yí jiāo yì, duō còu qí guó. yǒu dà xiǎo gǔ pí pá wǔ xián kōng hóu. hūn yīn sàng zhì yǔ tū jué tóng. guó lì zǔ miào, yǐ liù yuè jì zhī, zhū guó jiē zhù jì. fèng fú, wèi hú shū. qì hòu wēn, yí wǔ gǔ, qín xiū yuán shū, shù mù zī mào. chū mǎ tuó lǘ fēng niú huáng jīn náo shā xiāng ā sà nà xiāng sè sè zhāng pí qú jǐn dié. duō pú táo jiǔ, fù jiā huò zhì qiān dàn, lián nián bù bài.
康國者,康居之後也,遷徙無常,不恆故地,自漢以來,相承不絕。其王本姓 溫,月氏人也,舊居祁連山北昭武城,因被匈奴所破,西逾蔥嶺,遂有國。枝庶各 分王,故康國左右諸國並以昭武為姓,示不忘本也。王字世夫畢,為人寬厚,甚得 眾心。其妻,突厥達度可汗女也。都於薩寶水上阿祿迪城。多人居,大臣三人,共 掌國事。其王素冠七寶花,衣綾、羅、錦、繡、白疊。其妻有發,幪以皁巾。丈夫 翦發,錦袍。名為強國,西域諸國多歸之。米國、史國、曹國、何國、安國、小安 國、那色波國、烏那曷國、穆國皆歸附之。有胡律,置於祅祠,將決罰,則取而斷 之。重者族,次罪者死,賊盜截其足。人皆深目、高鼻、多髯。善商賈,諸夷交易, 多湊其國。有大小鼓、琵琶、五弦、箜篌。婚姻喪制與突厥同。國立祖廟,以六月 祭之,諸國皆助祭。奉佛,為胡書。氣候溫,宜五穀,勤修園蔬,樹木滋茂。出馬、 駝、驢、犎牛、黃金、硇沙、香、阿薩那香、瑟瑟、麞皮、氍、錦、疊。多蒲桃酒, 富家或致千石,連年不敗。
dà yè zhōng, shǐ qiǎn shǐ gòng fāng wù, hòu suì jué yān.
大業中,始遣使貢方物,後遂絕焉。
ān guó, hàn shí ān xī guó yě. wáng xìng zhāo wǔ shì, yǔ kāng guó wáng tóng zú, zì shè lì qī, kāng guó wáng nǚ yě. dōu zài nà mì shuǐ nán, chéng yǒu wǔ zhòng, huán yǐ liú shuǐ, gōng diàn jiē píng tóu. wáng zuò jīn tuó zuò, gāo qī bā chǐ, měi tīng zhèng, yǔ qī xiāng duì, dà chén sān rén, píng lǐ guó shì. fēng sú tóng yú kāng jū, wéi qī qí zǐ mèi jí mǔ zǐ dì xiāng qín shòu, cǐ wèi yì yě.
安國,漢時安息國也。王姓昭武氏,與康國王同族,字設力;妻,康國王女也。 都在那密水南,城有五重,環以流水,宮殿皆平頭。王坐金駝座,高七八尺,每聽 政,與妻相對,大臣三人,評理國事。風俗同於康居,唯妻其姊妹及母子遞相禽獸, 此為異也。
suí yáng dì jí wèi, qiǎn sī lì cóng shì dù xíng mǎn shǐ xī yù, zhì qí guó, dé wǔ sè yán ér fǎn.
隋煬帝即位,遣司隸從事杜行滿使西域,至其國,得五色鹽而返。
guó xī bǎi yú lǐ yǒu bì guó, kě qiān yú jiā. qí guó wú jūn zhǎng, ān guó tǒng zhī. dà yè wǔ nián, qiǎn shǐ gòng xiàn.
國西百餘里有畢國,可千餘家。其國無君長,安國統之。大業五年,遣使貢獻。
shí guó, jū yú yào shā shuǐ, dū chéng fāng shí yú lǐ. qí wáng xìng shí míng niè. guó chéng dōng nán lì wū, zhì zuò yú zhōng. zhēng yuè liù rì, yǐ wáng fù mǔ shāo yú zhī gǔ, jīn wèng shèng zhì chuáng shàng, xún rào ér xíng, sàn yǐ huā xiāng zá guǒ, wáng lǜ chén xià shè jì yān. lǐ zhōng, wáng yǔ fū rén chū jiù bié zhàng, chén xià yǐ cì liè zuò, xiǎng yàn ér bà. yǒu sù mài, duō liáng mǎ. qí sú shàn zhàn. céng èr yú tū jué, shè guì kè hán miè zhī, lìng tè qín diān zhí shè qí guó shì. nán qù hàn liù bǎi lǐ, dōng nán qù guā zhōu liù qiān lǐ.
石國,居於藥殺水,都城方十餘里。其王姓石名涅。國城東南立屋,置座於中。 正月六日,以王父母燒余之骨,金甕盛置床上,巡繞而行,散以花香雜果,王率臣 下設祭焉。禮終,王與夫人出就別帳,臣下以次列坐,享宴而罷。有粟、麥,多良 馬。其俗善戰。曾貳於突厥,射匱可汗滅之,令特勤甸職攝其國事。南去汗六百 里,東南去瓜州六千里。
diān zhí yǐ suí dà yè wǔ nián qiǎn shǐ cháo gòng, hòu bù fù zhì.
甸職以隋大業五年遣使朝貢,後不復至。
nǚ guó, zài cōng lǐng nán. qí guó shì yǐ nǚ wèi wáng, xìng sū pí, zì mò jié, zài wèi èr shí nián, nǚ wáng fū hào yuē jīn jù, bù zhī zhèng shì. guó nèi zhàng fū, wéi yǐ zhēng fá wèi wù. shān xià wèi chéng, fāng wǔ liù lǐ, rén yǒu wàn jiā. wáng jū jiǔ céng zhī lóu, shì nǚ shù bǎi rén, wǔ rì yī tīng cháo, fù yǒu xiǎo nǚ wáng gòng zhī guó zhèng. qí sú fù rén qīng zhàng fū, ér xìng bù dù jì. nán nǚ jiē yǐ cǎi sè tú miàn, ér yī rì zhōng huò shù dù biàn gǎi zhī. rén jiē bèi fā, yǐ pí wèi xié. kè shuì wú cháng. qì hòu duō hán, yǐ shè liè wèi yè. chū jīn yú shí zhū shā shè xiāng niú jùn mǎ shǔ mǎ. yóu duō yán, héng jiāng yán xiàng tiān zhú xìng fàn, qí lì shù bèi. yì shù yǔ tiān zhú dǎng xiàng zhàn zhēng. qí nǚ wáng sǐ, guó zhōng hòu liǎn jīn qián, qiú sǐ zhě zú zhōng zhī xián nǚ èr rén, yī wèi nǚ wáng, cì wèi xiǎo wáng. guì rén sǐ bō pí, yǐ jīn xiè hé gǔ ròu zhì píng zhōng, mái zhī. jīng yī nián, yòu yǐ qí pí nà tiě qì mái zhī. sú shì ā xiū luó shén, yòu yǒu shù shén, suì chū yǐ rén jì, huò yòng mí hóu. jì bì, rù shān zhù zhī, yǒu yī niǎo rú cí zhì, lái jí zhǎng shàng, pò fù qí shì zhī, yǒu zhòng sù zé nián fēng, shā shí zé yǒu zāi, wèi zhī niǎo bo.
女國,在蔥嶺南。其國世以女為王,姓蘇毗,字末羯,在位二十年,女王夫號 曰金聚,不知政事。國內丈夫,唯以征伐為務。山下為城,方五六里,人有萬家。 王居九層之樓,侍女數百人,五日一聽朝,復有小女王共知國政。其俗婦人輕丈夫, 而性不妒忌。男女皆以彩色塗面,而一日中或數度變改之。人皆被發,以皮為鞋。 課稅無常。氣候多寒,以射獵為業。出釒俞石、硃砂、麝香、BX牛、駿馬、蜀馬。 尤多鹽,恆將鹽向天竺興販,其利數倍。亦數與天竺、党項戰爭。其女王死,國中 厚斂金錢,求死者族中之賢女二人,一為女王,次為小王。貴人死剝皮,以金屑和 骨肉置瓶中,埋之。經一年,又以其皮納鐵器埋之。俗事阿修羅神,又有樹神,歲 初以人祭,或用獼猴。祭畢,入山祝之,有一鳥如雌雉,來集掌上,破腹其視之, 有眾粟則年豐,沙石則有災,謂之鳥卜。
suí kāi huáng liù nián, qiǎn shǐ cháo gòng, hòu suì jué.
隋開皇六年,遣使朝貢,後遂絕。
hàn guó, dōu cōng lǐng zhī xī wǔ bǎi yú lǐ, gǔ qú sōu guó yě. wáng xìng zhāo wǔ, zì ā lì qī. dū chéng fāng sì lǐ, shèng bīng shù qiān rén. wáng zuò jīn yáng chuáng, qī dài jīn huā. sú duō zhū shā jīn tiě. dōng qù shū lè qiān lǐ, xī qù sū duì shā nà guó wǔ bǎi lǐ, xī běi qù shí guó wǔ bǎi lǐ, dōng běi qù tū jué kè hán èr qiān yú lǐ, dōng qù guā zhōu wǔ qiān wǔ bǎi lǐ.
汗國,都蔥嶺之西五百餘里,古渠搜國也。王姓昭武,字阿利柒。都城方四 里,勝兵數千人。王坐金羊床,妻戴金花。俗多硃砂、金、鐵。東去疏勒千里,西 去蘇對沙那國五百里,西北去石國五百里,東北去突厥可汗二千餘里,東去瓜州五 千五百里。
suí dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
隋大業中,遣使貢方物。
tǔ huǒ luó guó, dōu cōng lǐng xī wǔ bǎi lǐ, yǔ yì dá zá jū. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng zhě shí wàn rén, jiē shàn zhàn. qí sú fèng fú. xiōng dì tóng yī qī, dié qǐn yān, měi yī rén rù fáng, hù wài guà qí yī yǐ wèi zhì, shēng zǐ shǔ qí zhǎng xiōng. qí shān xué zhōng yǒu shén mǎ, měi suì mù mǎ yú xué suǒ, bì chǎn míng jū. nán qù cáo guó qiān qī bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu wǔ qiān bā bǎi lǐ.
吐火羅國,都蔥嶺西五百里,與挹怛雜居。都城方二里,勝兵者十萬人,皆善 戰。其俗奉佛。兄弟同一妻,迭寢焉,每一人入房,戶外掛其衣以為志,生子屬其 長兄。其山穴中有神馬,每歲牧馬於穴所,必產名駒。南去漕國千七百里,東去瓜 州五千八百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ cháo gòng.
大業中,遣使朝貢。
mǐ guó, dōu nà mì shuǐ xī, jiù kāng jū zhī dì. wú wáng, qí chéng zhǔ xìng zhāo wǔ, kāng guó wáng zhī zhī shù, zì bì zhuō. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng shù bǎi rén. xī běi qù sū duì shā nà guó wǔ bǎi lǐ, xī nán qù shǐ guó èr bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān sì bǎi lǐ.
米國,都那密水西,舊康居之地。無王,其城主姓昭武,康國王之支庶,字閉 拙。都城方二里,勝兵數百人。西北去蘇對沙那國五百里,西南去史國二百里,東 去瓜州六千四百里。
dà yè zhōng, pín gòng fāng wù.
大業中,頻貢方物。
shǐ guó, dōu dú mò shuǐ nán shí lǐ, jiù kāng jū zhī dì yě. qí wáng xìng zhào zhāo wǔ, zì dí zhē, yì kāng guó wáng zhī zhī shù yě. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng qiān yú rén. sú tóng kāng guó. běi qù kāng guó èr bǎi sì shí lǐ, nán tǔ huǒ luó wǔ bǎi lǐ, xī qù nà sè bō guó èr bǎi lǐ, dōng běi qù mǐ guó èr bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān wǔ bǎi lǐ.
史國,都獨莫水南十里,舊康居之地也。其王姓照昭武,字狄遮,亦康國王之 支庶也。都城方二里,勝兵千餘人。俗同康國。北去康國二百四十里,南吐火羅五 百里,西去那色波國二百里,東北去米國二百里,東去瓜州六千五百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大業中,遣使貢方物。
cáo guó, dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, jiù shì kāng jū zhī dì yě. guó wú zhǔ, kāng guó wáng lìng zǐ wū jiàn lǐng zhī. dōu chéng fāng sān lǐ, shèng bīng qiān yú rén. guó zhōng yǒu de xī shén, zì xī hǎi yǐ dōng zhū guó bìng jìng shì zhī, qí shén yǒu jīn rén, pò luó kuò zhàng yǒu wǔ chǐ, gāo xià xiāng chēng, měi rì yǐ tuó wǔ tóu mǎ shí pǐ yáng yī bǎi kǒu jì zhī, cháng yǒu shù qiān rén, shí zhī bù jǐn. dōng nán qù kāng guó bǎi lǐ, xī qù hé guó bǎi wǔ shí lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān liù bǎi lǐ.
曹國,都那密水南數里,舊是康居之地也。國無主,康國王令子烏建領之。都 城方三里,勝兵千餘人。國中有得悉神,自西海以東諸國並敬事之,其神有金人, 破羅闊丈有五尺,高下相稱,每日以駝五頭、馬十匹、羊一百口祭之,常有數千人, 食之不盡。東南去康國百里,西去何國百五十里,東去瓜州六千六百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大業中,遣使貢方物。
hé guó, dōu nà mì shuǐ nán shù lǐ, jiù shì kāng jū dì yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhī zú lèi, zì dūn. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng zhě qiān rén. qí wáng zuò jīn yáng zuò. dōng qù cáo guó bǎi wǔ shí lǐ, xī qù xiǎo ān guó sān bǎi lǐ, dōng qù guā zhōu liù qiān qī bǎi wǔ shí lǐ.
何國,都那密水南數里,舊是康居地也。其王姓昭武,亦康國王之族類,字敦。 都城方二里,勝兵者千人。其王坐金羊座。東去曹國百五十里,西去小安國三百里, 東去瓜州六千七百五十里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大業中,遣使貢方物。
wū nà è guó, dōu wū hǔ shuǐ xī, jiù ān xī zhī dì yě. wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhǒng lèi, zì fú shí. dū chéng fāng èr lǐ, shèng bīng shù bǎi rén. wáng zuò jīn yáng zuò. dōng běi qù ān guó sì bǎi lǐ, xī běi qù mù guó èr bǎi yú lǐ, dōng qù guā zhōu qī qiān wǔ bǎi lǐ.
烏那遏國,都烏滸水西,舊安息之地也。王姓昭武,亦康國王種類,字佛食。 都城方二里,勝兵數百人。王坐金羊座。東北去安國四百里,西北去穆國二百餘里, 東去瓜州七千五百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大業中,遣使貢方物。
mù guó, dōu wū hǔ hé zhī xī, yì ān xī zhī gù dì, yǔ wū nà è wèi lín. qí wáng xìng zhāo wǔ, yì kāng guó wáng zhī zhǒng lèi yě, zì ā làn mì. dū chéng fāng sān lǐ, shèng bīng èr qiān rén. dōng běi qù ān guó wǔ bǎi lǐ, dōng qù wū nà è èr bǎi yú lǐ, xī qù bō sī guó sì qiān yú lǐ, dōng qù guā zhōu qī qiān qī bǎi lǐ.
穆國,都烏滸河之西,亦安息之故地,與烏那遏為鄰。其王姓昭武,亦康國王 之種類也,字阿濫密。都城方三里,勝兵二千人。東北去安國五百里,東去烏那遏 二百餘里,西去波斯國四千餘里,東去瓜州七千七百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大業中,遣使貢方物。
cáo guó, zài cōng lǐng zhī běi, hàn shí jì bīn guó yě. qí wáng xìng zhāo wǔ, zì shùn dá, kāng guó wáng zhī zōng zú yě. dū chéng fāng sì lǐ, shèng bīng zhě wàn yú rén. guó fǎ yán, shā rén jí zéi dào jiē sǐ. qí sú zhòng yín cí, cōng lǐng shān yǒu shùn tiān shén zhě, yí zhì jí huá, jīn yín yè wèi wū, yǐ yín wèi dì, cí zhě rì yǒu qiān yú rén. cí qián yǒu yī yú jǐ gǔ, yǒu kǒng, zhōng tōng mǎ qí chū rù. guó wáng dài jīn niú tóu guān, zuò jīn mǎ zuò. duō dào sù dòu mài, ráo xiàng mǎ fēng niú jīn yín bīn tiě qú zhū shā qīng dài ān xī qīng mù děng xiāng shí mì hēi jiān ā wèi méi yào bái fù zǐ. qù běi fān yán qī bǎi lǐ, dōng qù jié guó liù bǎi lǐ, dōng běi qù guā zhōu liù qiān liù bǎi lǐ.
漕國,在蔥嶺之北,漢時罽賓國也。其王姓昭武,字順達,康國王之宗族也。 都城方四里,勝兵者萬餘人。國法嚴,殺人及賊盜皆死。其俗重淫祠,蔥嶺山有順 天神者,儀制極華,金銀鍱為屋,以銀為地,祠者日有千餘人。祠前有一魚脊骨, 有孔,中通馬騎出入。國王戴金牛頭冠,坐金馬座。多稻、粟、豆、麥,饒象、馬、 犎牛、金、銀、鑌鐵、氍、硃沙、青黛、安息青木等香、石蜜、黑監、阿魏、沒藥、 白附子。去北帆延七百里,東去劫國六百里,東北去瓜州六千六百里。
dà yè zhōng, qiǎn shǐ gòng fāng wù.
大業中,遣使貢方物。
lùn yuē: zì gǔ kāi yuǎn yí, tōng jué yù, bì yīn hóng fàng zhī zhǔ, jiē qǐ hǎo shì zhī chén. zhāng qiān záo kōng yú qián, bān chāo tóu bǐ yú hòu, huò jié zhī yǐ zhòng bǎo, huò shè zhī yǐ lì jiàn, tóu qū wàn sǐ zhī dì, bì yào yī dàn zhī gōng, jiē yóu zhǔ shàng lái yuǎn zhī míng, chén xùn qīng shēng zhī jié. shì zhī shàng zhī suǒ hǎo, bù bì xiào yān. xī yù suī tōng yú wèi shì, yú shí zhōng yuán shǐ píng, tiān zǐ fāng yǐ hùn yī wèi xīn, wèi huáng jí cǐ. qí xìn shǐ wǎng lái, dé jī mí wù jué zhī dào. jí suí yáng dì guī mó hóng chǐ, yǎn tūn qín hàn, péi jǔ fāng jìn xī yù tú jì yǐ dàng qí xīn, gù wàn chéng qīn chū yù mén guān, zhì yī wú qiě mò zhèn, ér guān yòu jì yú liú shā, sāo rán wú liáo shēng yǐ. ruò shǐ běi dí wú yú, dōng yí gào jié, bì jiāng xiū lún tái zhī shù, zhú wū lěi zhī chéng, qiú dà qín zhī míng zhū, zhì tiáo zhī zhī niǎo luǎn, wǎng lái zhuǎn shū, jiāng hé yǐ kān qí bì zāi! gǔ zhě zhé wáng zhī zhì yě, fāng wǔ qiān lǐ, wù ān zhū xià, bù shì yào huāng. qǐ wēi bù néng jiā, dé bù néng bèi? gài bù yǐ sì yí láo zhōng guó, bù yǐ wú yòng hài yǒu yòng yě. shì yǐ qín shù wǔ lǐng, hàn shì sān biān, huò dào jìn xiāng wàng, huò hù kǒu jiǎn bàn. suí shì shì qí qiáng shèng, yì láng bèi yú qīng hǎi. cǐ jiē yī rén shī qí dào, gù yì zhào lí qí kǔ. zài sī jí xù zhī yì, gù cí dōu hù zhī qǐng, fǎn qí qiān lǐ zhī mǎ, bù qiú bái láng zhī gòng, zé qī róng jiǔ yí, hòu fēng zhòng yì, suī wú liáo dōng zhī jié, qǐ jí jiāng dū zhī huò hū! àn xī yù kāi yú wǎng hàn, nián shì jī jiǔ, suī lí bìng duō duān, jiàn wén shū shuō, cǐ suǒ yǐ qián shū hòu shǐ, chuǎn bó bù tóng, qǐ qí hǎo yì, dì yuǎn gù yě. rén zhī suǒ zhī, wèi ruò qí suǒ bù zhī, xìn yǐ. dàn kě qǔ qí gěng gài, fū hé shì fēi qí jiān zāi?
論曰:自古開遠夷,通絕域,必因宏放之主,皆起好事之臣。張騫鑿空於前, 班超投筆於後,或結之以重寶,或懾之以利劍,投軀萬死之地,必要一旦之功,皆 由主尚來遠之名,臣徇輕生之節。是知上之所好,不必效焉。西域雖通於魏氏,於 時中原始平,天子方以混一為心,未遑及此。其信使往來,得羈縻勿絕之道。及隋 煬帝規摹宏侈,掩吞秦、漢,裴矩方進《西域圖記》以盪其心,故萬乘親出玉門關, 置伊吾、且末鎮,而關右暨於流沙,騷然無聊生矣。若使北狄無虞,東夷告捷,必 將修輪台之戍,築烏壘之城,求大秦之明珠,致條支之鳥卵,往來轉輸,將何以堪 其弊哉!古者哲王之制也,方五千里,務安諸夏,不事要荒。豈威不能加,德不能 被?蓋不以四夷勞中國,不以無用害有用也。是以秦戍五嶺,漢事三邊,或道殣相 望,或戶口減半。隋室恃其強盛,亦狼狽於青海。此皆一人失其道,故億兆罹其苦。 載思即敘之義,固辭都護之請,返其千里之馬,不求白狼之貢,則七戎九夷,候風 重譯,雖無遼東之捷,豈及江都之禍乎!案西域開於往漢,年世積久,雖離並多端, 見聞殊說,此所以前書後史,踳駁不同,豈其好異,地遠故也。人之所知,未若其 所不知,信矣。但可取其梗概,夫何是非其間哉?