rú rú xiōng nú yǔ wén mò huái tú hé duàn jiù liù juàn gāo chē
蠕蠕 匈奴宇文莫槐 徒何段就六眷 高车
rú rú xìng yù jiǔ lǘ shì. shǐ shén yuán zhī mò, lüè qí yǒu de yī nú, fā shǐ qí méi, wàng běn xìng míng, qí zhǔ zì zhī yuē mù gǔ lǘ." mù gǔ lǘ" zhě, shǒu tū yě." mù gǔ lǘ" yǔ" yù jiǔ lǘ" shēng xiāng jìn, gù hòu zǐ sūn yīn yǐ wéi shì. mù gǔ lǘ jì zhuàng, miǎn nú wèi qí zú. mù dì shí, zuò hòu qī dāng zhǎn, wáng nì guǎng mò xī gǔ jiān, shōu hé bū táo, dé bǎi yú rén, yī chún tū lín bù. mù gǔ lǘ sǐ, zi chē lù huì xióng jiàn, shǐ yǒu bù zhòng, zì hào róu rán. hòu tài wǔ yǐ qí wú zhī, zhuàng lèi yú chóng, gù gǎi qí hào wèi rú rú. chē lù huì jì wèi bù shuài, suì gòng mǎ chù diāo nà pí. dōng zé xǐ dù mò nán, xià zé hái jū mò běi. chē lù huì sǐ, zi tǔ nú guī lì. tǔ nú guī sǐ, zi bá tí lì. bá tí sǐ, zi dì sù yuán lì.
蠕蠕姓郁久闾氏。始神元之末,掠骑有得一奴,发始齐眉,忘本姓名,其主字 之曰木骨闾。“木骨闾”者,首秃也。“木骨闾”与“郁久闾”声相近,故后子孙 因以为氏。木骨闾既壮,免奴为骑卒。穆帝时,坐后期当斩,亡匿广漠谿谷间,收 合逋逃,得百余人,依纯突邻部。木骨闾死,子车鹿会雄健,始有部众,自号柔然。 后太武以其无知,状类于虫,故改其号为蠕蠕。车鹿会既为部帅,岁贡马畜、貂豽 皮。冬则徙度漠南,夏则还居漠北。车鹿会死,子吐奴傀立。吐奴傀死,子跋提立。 跋提死,子地粟袁立。
dì sù yuán sǐ, qí bù fèn wèi èr. dì sù yuán zhǎng zǐ pǐ hòu bá jì fù, jū dōng biān cì zǐ yūn gē tí, bié jū xī biān. jí zhāo chéng bēng, yūn gē tí fù wèi chén ér èr yú wèi. wèi dēng guó zhōng tǎo zhī, rú rú yí bù dùn zǒu, zhuī zhī jí yú dà qì nán chuáng shān xià, dà pò zhī, lǔ qí bàn bù. pǐ hòu bá jí bù shuài wū jī, gè shōu yú luò dùn zǒu. qiǎn zhǎng sūn sōng jí zhǎng sūn féi zhuī zhī, dù qì. sōng zhì píng wàng chuān, dà pò wū jī, qín zhī, zhǎn yǐ xùn. féi zhì zhuō xié shān, jí pǐ hòu bá, jǔ luò qǐng xiáng. huò yūn gē tí zi hé duō hàn jí hé duō hàn xiōng gào guī zhī shè lún hú lǜ děng, bìng zōng dǎng shù bǎi rén, fēn pèi zhū bù. yūn gē tí xī dùn, jiāng guī wèi chén. dào wǔ zhuī zhī zhì bá nà shān, yūn gē tí fù jiàng, dào wǔ fǔ wèi rú jiù.
地粟袁死,其部分为二。地粟袁长子匹候跋继父,居东边;次子缊纥提,别居 西边。及昭成崩,缊纥提附卫辰而贰于魏。魏登国中讨之,蠕蠕移部遁走,追之及 于大碛南床山下,大破之,虏其半部。匹候跋及部帅屋击,各收余落遁走。遣长孙 嵩及长孙肥追之,度碛。嵩至平望川,大破屋击,禽之,斩以徇。肥至涿邪山,及 匹候跋,举落请降。获缊纥提子曷多汗及曷多汗兄诰归之、社仑、斛律等,并宗党 数百人,分配诸部。缊纥提西遁,将归卫辰。道武追之至跋那山,缊纥提复降,道 武抚慰如旧。
jiǔ nián, hé duō hàn yǔ shè lún lǜ bù zhòng qì qí fù xī zǒu, zhǎng sūn féi qīng qí zhuī zhī, zhì shàng jùn bá nà shān, zhǎn hé duō hàn, jǐn dài qí zhòng, shè lún shù rén bēn pǐ hòu bá, pǐ hòu bá chù zhī nán bǐ, qù qí tíng wǔ bǎi lǐ, lìng qí zi sì rén jiān zhī. jì ér shè lún lǜ qí sī shǔ, zhí pǐ hòu bá sì zǐ ér pàn, xí pǐ hòu bá. zhū zǐ shōu yú zhòng, wáng yī gāo chē hú lǜ bù. shè lún xiōng jiǎo yǒu quán biàn, yuè yú, nǎi shì pǐ hòu bá, guī qí zhū zǐ, yù jù ér jiān zhī. mì jǔ bīng xí pǐ hòu bá, shā pǐ hòu bá. zi qǐ bá wú jié děng shí wǔ rén, guī yú dào wǔ. shè lún jì shā pǐ hòu bá, jù wáng shī tǎo zhī, nǎi lüè wǔ yuán yǐ xī zhū bù, běi dù dà mò. dào wǔ yǐ bá jié wèi ān yuǎn jiāng jūn, píng jí hóu. shè lún yǔ yáo xīng hé qīn, dào wǔ qiǎn cái guān jiāng jūn hé tū xí chù fú sù gǔ yán zhū bù, shè lún qiǎn qí sù gǔ yán, tū nì jī pò zhī.
九年,曷多汗与社仑率部众弃其父西走,长孙肥轻骑追之,至上郡跋那山,斩 曷多汗,尽殆其众,社仑数人奔匹候跋,匹候跋处之南鄙,去其庭五百里,令其子 四人监之。既而社仑率其私属,执匹候跋四子而叛,袭匹候跋。诸子收余众,亡依 高车斛律部。社仑凶狡有权变,月余,乃释匹候跋,归其诸子,欲聚而歼之。密举 兵袭匹候跋,杀匹候跋。子启拔、吴颉等十五人,归于道武。社仑既杀匹候跋,惧 王师讨之,乃掠五原以西诸部,北度大漠。道武以拔、颉为安远将军,平棘侯。社 仑与姚兴和亲,道武遣材官将军和突袭黜弗、素古延诸部,社仑遣骑素古延,突逆 击破之。
shè lún yuǎn dùn mò běi, qīn gāo chē, shēn rù qí dì, suì bìng zhū bù, xiōng shì yì zhèn. běi xǐ ruò luò shuǐ, shǐ lì jūn fǎ qiān rén wéi jūn, jūn zhì jiāng yī rén bǎi rén wéi chuáng, chuáng zhì shuài yī rén. xiān dēng zhě cì yǐ lǔ huò, tuì nuò zhě yǐ shí jī shǒu shā zhī, huò lín shí chuí tà. wú wén jì, jiàng shuài yǐ yáng shǐ cū tǎo bīng shù, hòu pō zhī kè mù wèi jì. qí xī běi yǒu xiōng nú yú zhǒng, guó yóu fù qiáng, bù shuài rì bá yě jī jǔ bīng jī shè lún. nì zhàn yú è gēn hé, dà pò zhī. hòu jǐn wèi shè lún suǒ bìng. hào wèi qiáng shèng, suí shuǐ cǎo xù mù. qí xī zé yān qí zhī dì, dōng zé cháo xiǎn zhī dì, běi zé dù shā mò, qióng hàn hǎi, nán zé lín dà qì. qí cháng suǒ huì tíng, dūn huáng zhāng yè zhī běi. xiǎo guó jiē kǔ qí kòu chāo, jī mí fù zhī. yú shì zì hào dòu dài kè hán. dòu dài, yóu wèi yán jià yù kāi zhāng yě kè hán, yóu wèi yán huáng dì yě. rú rú zhī sú, jūn jí dà chén yīn qí xíng néng, jí wéi chēng hào, ruò zhōng guó lì shì. jì sǐ zhī hòu, bù fù zhuī chēng.
社仑远遁漠北,侵高车,深入其地,遂并诸部,凶势益振。北徙弱洛水,始立 军法;千人为军,军置将一人;百人为幢,幢置帅一人。先登者赐以虏获,退懦者 以石击首杀之,或临时垂挞。无文记,将帅以羊屎粗讨兵数,后颇知刻木为记。其 西北有匈奴余种,国尤富强,部帅日拔也稽举兵击社仑。逆战于頞根河,大破之。 后尽为社仑所并。号为强盛,随水草畜牧。其西则焉耆之地,东则朝鲜之地,北则 渡沙漠,穷瀚海,南则临大碛。其常所会庭,敦煌、张掖之北。小国皆苦其寇抄, 羁縻附之。于是自号豆代可汗。豆代,犹魏言驾驭开张也;可汗,犹魏言皇帝也。 蠕蠕之俗,君及大臣因其行能,即为称号,若中国立谥。既死之后,不复追称。
dào wǔ wèi shàng shū cuī hóng yuē:" rú rú zhī rén, xī lái hào wèi wán xiāo, měi lái chāo lüè, jià zì niú bēn dùn, qū jiān niú suí zhī, zì niú fú bù néng qián. yì bù rén yǒu jiào qí yǐ jiān niú yì zhī lái zhě, rú rú yuē:' qí mǔ shàng bù néng xíng, ér kuàng qí zi!' zhōng yú bù yì, suì wèi dí suǒ lǔ. jīn shè lún xué zhōng guó, lì fǎ, zhì zhàn zhèn, zú chéng biān hài. dào jiā yán' shèng rén shēng, dà dào qǐ', xìn yǐ."
道武谓尚书崔宏曰:“蠕蠕之人,昔来号为顽嚣,每来抄掠,驾牸牛奔遁,驱 犍牛随之,牸牛伏不能前。异部人有教其以犍牛易之来者,蠕蠕曰:‘其母尚不能 行,而况其子!’终于不易,遂为敌所虏。今社仑学中国,立法,置战阵,卒成边 害。道家言‘圣人生,大盗起’,信矣。”
tiān xìng wǔ nián, shè lún wén dào wǔ zhēng yáo xìng, suì fàn sāi, rù zì cān hé bēi, nán zhì chái shān jí shàn wú běi zé. shí qiǎn cháng shān wáng zūn yǐ wàn qí zhuī zhī, bù jí. tiān cì zhōng, shè lún cóng dì yuè dài dà nà děng móu shā shè lún ér lì dà nà. fā jué, dà nà děng lái bēn, yǐ dà nà wèi guàn jūn jiāng jūn xī píng hóu, yuè dài wéi yuè qí xiào wèi yì yáng zǐ. sān nián xià, shè lún kòu biān. yǒng xīng yuán nián dōng, yòu fàn sāi. èr nián, míng yuán tǎo zhī, shè lún dùn zǒu, dào sǐ.
天兴五年,社仑闻道武征姚兴,遂犯塞,入自参合陂,南至豺山及善无北泽。 时遣常山王遵以万骑追之,不及。天赐中,社仑从弟悦代、大那等谋杀社仑而立大 那。发觉,大那等来奔,以大那为冠军将军、西平侯,悦代为越骑校尉、易阳子。 三年夏,社仑寇边。永兴元年冬,又犯塞。二年,明元讨之,社仑遁走,道死。
qí zi dù bá nián shào, wèi néng yù zhòng, bù luò lì shè lún dì hú lǜ, hào ǎi kǔ gài kè hán, wèi yán zī zhì měi hǎo yě. hú lǜ běi bìng hè shù yě gǔ guó, dōng pò pì lì chén bù luò. sān nián, hú lǜ zōng rén yuè hóu duō dǐ gān děng bǎi shù shí rén lái jiàng. hú lǜ wèi wēi zì shǒu, bù gǎn nán qīn, běi biān ān jìng. shén ruì yuán nián, yǔ féng bá hé yìng qīn, bá pīng hú lǜ nǚ wèi qī, jiāng wèi jiāo hūn. hú lǜ zhǎng xiōng zi bù lù zhēn wèi hú lǜ yuē:" nǚ xiǎo yuǎn shì, yōu sī shēng jí, kě qiǎn dà chén shù lí wù dì yán děng nǚ wèi yìng." hú lǜ bù xǔ. bù lù zhēn chū, wèi shù lí děng yuē:" hú lǜ yù lìng rǔ nǚ wèi yìng, yuǎn zhì tā guó." lí suì gòng jié móu, lìng yǒng shì yè jiù hú lǜ qióng lú hòu, cì qí chū zhí zhī, yǔ nǚ jù pín yú hé lóng. nǎi lì bù lù zhēn. bù lù zhēn lì, wěi zhèng shù lí.
其子度拔年少,未能御众,部落立社仑弟斛律,号蔼苦盖可汗,魏言姿质美好 也。斛律北并贺术也骨国,东破譬历辰部落。三年,斛律宗人悦侯咄牴干等百数十 人来降。斛律畏威自守,不敢南侵,北边安静。神瑞元年,与冯跋和媵亲,跋娉斛 律女为妻,将为交婚。斛律长兄子步鹿真谓斛律曰:“女小远适,忧思生疾,可遣 大臣树黎、勿地延等女为媵。”斛律不许。步鹿真出,谓树黎等曰:“斛律欲令汝 女为媵,远至他国。”黎遂共结谋,令勇士夜就斛律穹庐后,伺其出执之,与女俱 嫔于和龙。乃立步鹿真。步鹿真立,委政树黎。
chū, gāo chē chì luò hóu zhě, pàn qí qú shuài, dǎo shè lún pò zhū bù luò, shè lún dé zhī, yǐ wéi dà rén. bù lù zhēn yǔ shè lún zi shè bá gòng zhì chì luò hòu jiā, yín qí shǎo qī. shǎo qī gào bù lù zhēn, chì luò hóu yù jǔ dà tán wéi zhǔ, yí dà tán jīn mǎ lè wèi xìn. bù lù zhēn wén zhī, guī fā bā qiān qí wǎng wéi, chì luò hóu fén qí zhēn bǎo, zì wěn ér sǐ. bù lù zhēn suì yǎn dà tán. dà tán fā jūn zhí bù lù zhēn jí shè bá, jiǎo shā zhī, nǎi zì lì.
初,高车叱洛侯者,叛其渠帅,导社仑破诸部落,社仑德之,以为大人。步鹿 真与社仑子社拔共至叱洛侯家,淫其少妻。少妻告步鹿真,叱洛侯欲举大檀为主, 遗大檀金马勒为信。步鹿真闻之,归发八千骑往围,叱洛侯焚其珍宝,自刎而死。 步鹿真遂掩大檀。大檀发军执步鹿真及社拔,绞杀之,乃自立。
dà tán zhě, shè lún jì fù pū hún zhī zǐ, xiān tǒng bié bù zhèn yú xī jiè, néng dé zhòng xīn, guó rén tuī dài zhī, hào móu hàn gē shēng gài kè hán, wèi yán zhì shèng yě. hú lǜ fù zǐ jì zhì hé lóng, féng bá fēng wèi shàng gǔ hóu. dà tán lǜ zhòng nán xǐ fàn sāi, míng yuán qīn tǎo zhī, dà tán jù ér dùn zǒu. qiǎn shān yáng hóu xī jīn děng zhuī zhī, yù hán xuě, shì zhòng dòng sǐ jí duò zhǐ zhě shí èr sān. jí míng yuán bēng, tài wǔ jí wèi, dà tán wén ér dà xǐ, shǐ guāng yuán nián qiū, nǎi kòu yún zhōng. tài wǔ qīn tǎo zhī, sān rì èr yè zhì yún zhōng. dà tán qí wéi tài wǔ wǔ shí yú zhòng, qí bī, mǎ shǒu xiàng cì rú dǔ yān. shì zú dà jù. tài wǔ yán sè zì ruò, zhòng qíng nǎi ān. xiān shì, dà tán dì dà nà yǔ shè lún zhēng guó, bài ér lái bēn. dà tán yǐ dà nà zi yú zhì jīn wèi bù shuài. jūn shì shè yú zhì jīn shā zhī, dà tán kǒng, nǎi hái. èr nián, tài wǔ dà jǔ zhēng zhī, dōng xī wǔ dào bìng jìn. píng yáng wáng cháng sūn hàn děng cóng hēi mò rǔ yīn gōng zhǎng sūn dào shēng cóng bái hēi liǎng mò jiān chē jià cóng zhōng dào dōng píng gōng é qīng cì xī, cóng lì yuán yí chéng wáng xī jīn jiāng jūn ān yuán děng xī dào, cóng ěr hán shān. zhū jūn zhì mò nán, shě zī zhòng, qīng qí jī shí wǔ rì liáng, jué mò tǎo zhī. dà tán bù luò hài jīng, běi zǒu.
大檀者,社仑季父仆浑之子,先统别部镇于西界,能得众心,国人推戴之,号 牟汗纥升盖可汗,魏言制胜也。斛律父子既至和龙,冯跋封为上谷侯。大檀率众南 徙犯塞,明元亲讨之,大檀惧而遁走。遣山阳侯奚斤等追之,遇寒雪,士众冻死及 堕指者十二三。及明元崩,太武即位,大檀闻而大喜,始光元年秋,乃寇云中。太 武亲讨之,三日二夜至云中。大檀骑围太武五十余重,骑逼,马首相次如堵焉。士 卒大惧。太武颜色自若,众情乃安。先是,大檀弟大那与社仑争国,败而来奔。大 檀以大那子于陟斤为部帅。军士射于陟斤杀之,大檀恐,乃还。二年,太武大举征 之,东西五道并进。平阳王长孙翰等从黑漠;汝阴公长孙道生从白黑两漠间;车驾 从中道;东平公娥清次西,从栗园;宜城王奚斤、将军安原等西道,从尔寒山。诸 军至漠南,舍辎重,轻骑赍十五日粮,绝漠讨之。大檀部落骇惊,北走。
shén qiàn yuán nián bā yuè, dà tán qiǎn zǐ jiāng qí wàn yú rù sāi, shā lüě biān rén ér zǒu, fù guó gāo chē zhuī jī pò zhī. zì guǎng níng hái, zhuī zhī bù jí. èr nián sì yuè, tài wǔ liàn bīng yú nán jiāo, jiāng xí dà tán. gōng qīng dà chén jiē bù yuàn, shù shì zhāng shēn xú biàn yǐ tiān wén shuō zhǐ dì, dì cóng cuī hào jì ér xíng. huì jiāng nán shǐ hái, chēng sòng wén yù fàn hé nán, wèi xíng rén yuē:" rǔ jí hái gào wèi zhǔ, guī wǒ hé nán dì, jí dāng bà bīng bù rán, jǐn wǒ jiàng shì zhī lì." dì wén ér dà xiào, gào gōng qīng yuē:" guī biē xiǎo shù, zì jiù bù xiá, hé néng wéi yě? jiù shǐ néng lái, ruò bù xiān miè rú rú, biàn shì zuò dài kòu zhì, fù bèi shòu dí, fēi shàng cè yě. wú xíng jué yǐ!" yú shì chē jià chū dōng dào, xiàng hēi shān píng yáng wáng cháng sūn hàn cóng xī dào, xiàng dà é shān. tóng huì zéi tíng. wǔ yuè, cì yú shā mò nán, shě zī zhòng qīng xí zhī. zhì lì shuǐ, dà tán zhòng xī bēn. dì pǐ lí xiān diǎn dōng luò, jiāng fù dà tán, yù hàn jūn, hàn zòng qí jī zhī, shā qí dà rén shù bǎi. dà tán wén zhī zhèn bù, jiāng qí zú dǎng, fén shāo lú shè, jué jī xī zǒu, mò zhī suǒ zhì. yú shì guó luò sì sàn, cuàn fú shān gǔ, xù chǎn bù yě, wú rén shōu shì. tài wǔ yuán lì shuǐ xī xíng, guò hàn jiāng dòu xiàn gù lěi. liù yuè, chē jià cì yú tú yuán shuǐ, qù píng chéng sān qiān qī bǎi yú lǐ. fēn jūn sōu tǎo, dōng zhì hàn hǎi, xī jiē zhāng yè shuǐ, běi dù yàn rán shān, dōng xī wǔ qiān yú lǐ, nán běi sān qiān lǐ. gāo chē zhū bù shā dà tán zhǒng lèi qián hòu guī xiáng sān shí yú wàn, fú huò shǒu lǔ jí róng mǎ bǎi yú wàn pǐ. bā yuè, tài wǔ wén dōng bù gāo chē tún sì ní bēi, rén chù shén zhòng, qù guān jūn qiān yú lǐ, suì qiǎn zuǒ pú yè ān yuán děng wǎng tǎo zhī. jì sì ní bēi, gāo chē zhū bù wàng jūn jiàng zhě shù shí wàn. dà tán bù luò shuāi ruò, yīn fā jí ér sǐ.
神蒨元年八月,大檀遣子将骑万余入塞,杀掠边人而走,附国高车追击破之。 自广宁还,追之不及。二年四月,太武练兵于南郊,将袭大檀。公卿大臣皆不愿, 术士张深、徐辩以天文说止帝,帝从崔浩计而行。会江南使还,称宋文欲犯河南, 谓行人曰:“汝疾还告魏主,归我河南地,即当罢兵;不然,尽我将士之力。”帝 闻而大笑,告公卿曰:“龟鳖小竖,自救不暇,何能为也?就使能来,若不先灭蠕 蠕,便是坐待寇至,腹背受敌,非上策也。吾行决矣!”于是车驾出东道,向黑山; 平阳王长孙翰从西道,向大娥山。同会贼庭。五月,次于沙漠南,舍辎重轻袭之。 至栗水,大檀众西奔。弟匹黎先典东落,将赴大檀,遇翰军,翰纵骑击之,杀其大 人数百。大檀闻之震怖,将其族党,焚烧庐舍,绝迹西走,莫知所至。于是国落四 散,窜伏山谷,畜产布野,无人收视。太武缘栗水西行,过汉将窦宪故垒。六月, 车驾次于菟园水,去平城三千七百余里。分军搜讨,东至瀚海,西接张掖水,北度 燕然山,东西五千余里,南北三千里。高车诸部杀大檀种类前后归降三十余万,俘 获首虏及戎马百余万匹。八月,太武闻东部高车屯巳尼陂,人畜甚众,去官军千余 里,遂遣左仆射安原等往讨之。暨巳尼陂,高车诸部望军降者数十万。大檀部落衰 弱,因发疾而死。
zi wú tí lì, hào chì lián kè hán, wèi yán shén shèng yě. sì nián, qiǎn shǐ cháo xiàn. xiān shì, běi bǐ hòu qí huò wú tí nán piān luó zhě èr shí yú rén, tài wǔ cì zhī yī fú, qiǎn guī. wú tí shàng xià gǎn dé, gù cháo gòng yān. dì hòu bīn qí shǐ ér qiǎn zhī. yán hé sān nián èr yuè, yǐ wú tí shàng xī hǎi gōng zhǔ, yòu qiǎn shǐ zhě nà wú tí mèi wèi fū rén, yòu jìn wèi zuǒ zhāo yí. wú tí qiǎn qí xiōng tū lù guī jí zuǒ yòu shù bǎi rén lái zhāo, xiàn mǎ èr qiān pǐ. dì dà yuè, bān cì shén hòu.
子吴提立,号敕连可汗,魏言神圣也。四年,遣使朝献。先是,北鄙候骑获吴 提南偏逻者二十余人,太武赐之衣服,遣归。吴提上下感德,故朝贡焉。帝厚宾其 使而遣之。延和三年二月,以吴提尚西海公主,又遣使者纳吴提妹为夫人,又进为 左昭仪。吴提遣其兄秃鹿傀及左右数百人来朝,献马二千匹。帝大悦,班赐甚厚。
zhì tài yán èr nián, nǎi jué hé fàn sāi, sì nián, chē jià xìng wǔ yuán, suì zhēng zhī. lè píng wáng pī hé dōng gōng hè duō luó dū shí wǔ jiāng chū dōng dào, yǒng chāng wáng jiàn yí dū wáng mù shòu dū shí wǔ jiāng chū xī dào, chē jià chū zhōng dào. zhì jùn jī shān, fēn zhōng dào fù wèi èr dào, chén liú wáng chóng cóng dà zé xiàng zhuō xié shān, chē jià cóng jùn jī běi xiàng tiān shān. xī dēng zi fù, kè shí jì xíng, bú jiàn rú rú ér hái. shí mò běi dà hàn, wú shuǐ cǎo, jūn mǎ duō sǐ.
至太延二年,乃绝和犯塞,四年,车驾幸五原,遂征之。乐平王丕、河东公贺 多罗督十五将出东道,永昌王健、宜都王穆寿督十五将出西道,车驾出中道。至浚 稽山,分中道复为二道,陈留王崇从大泽向涿邪山,车驾从浚稽北向天山。西登子 阜,刻石记行,不见蠕蠕而还。时漠北大旱,无水草,军马多死。
wǔ nián, chē jià xī fá jǔ qú mù jiān, yí dū wáng mù shòu fǔ jǐng mù jū shǒu, cháng lè wáng jī jìng jiàn níng wáng chóng èr wàn rén zhèn mò nán, yǐ bèi rú rú. wú tí guǒ fàn sāi. shòu sù bù shè bèi, zéi zhì qī jiè shān, jīng yì dà hài, zhēng bēn zhōng chéng. sī kōng zhǎng sūn dào shēng jù zhī yú tǔ tuí shān. wú tí zhī kòu yě, liú qí xiōng qǐ liè guī yǔ běi zhèn zhū jūn xiāng shǒu, jìng chóng děng pò qǐ liè guī yú yīn shān zhī běi, huò qǐ liè guī. tàn yuē:" jǔ qú xiàn wǒ yě!" huò qí bó fù tā wú wú lù hú jí qí jiàng shuài wǔ bǎi rén, zhǎn shǒu wàn yú jí. wú tí wén ér dùn zǒu, dào shēng zhuī zhī, zhì yú mò nán ér hái.
五年,车驾西伐沮渠牧犍,宜都王穆寿辅景穆居守,长乐王嵇敬、建宁王崇二 万人镇漠南,以备蠕蠕。吴提果犯塞。寿素不设备,贼至七介山,京邑大骇,争奔 中城。司空长孙道生拒之于吐颓山。吴提之寇也,留其兄乞列归与北镇诸军相守, 敬、崇等破乞列归于阴山之北,获乞列归。叹曰:“沮渠陷我也!”获其伯父他吾 无鹿胡及其将帅五百人,斩首万余级。吴提闻而遁走,道生追之,至于漠南而还。
zhēn jūn sì nián, chē jià xìng mò nán, fēn jūn wèi sì dào: lè ān wáng fàn jiàn níng wáng chóng gè tǒng shí wǔ jiāng chū dōng dào, lè píng wáng pī dū shí wǔ jiāng chū xī dào, chē jià chū zhōng dào, zhōng shān wáng chén lǐng shí wǔ jiāng wèi zhōng jūn hòu jì. chē hè zhì lù hún gǔ, yǔ zéi xiāng yù. wú tí dùn zǒu, zhuī zhì è gēn hé jī pò zhī. chē jià zhì shí shuǐ ér hái. wǔ nián, fù xìng mò nán, yù xí wú tí, wú tí yuǎn dùn, nǎi zhǐ.
真君四年,车驾幸漠南,分军为四道:乐安王范、建宁王崇各统十五将出东道, 乐平王丕督十五将出西道,车驾出中道,中山王辰领十五将为中军后继。车贺至鹿 浑谷,与贼相遇。吴提遁走,追至頞根河击破之。车驾至石水而还。五年,复幸漠 南,欲袭吴提,吴提远遁,乃止。
wú tí sǐ, zi tǔ hè zhēn lì, hào chù kè hán, wèi yán wéi yě. shí nián zhēng yuè, chē hè běi fá, gāo liáng wáng nà chū dōng dào, lüè yáng wáng jié ér chū xī dào, chē jià yǔ jǐng mù zì zhōng dào chū zhuō xié shān. tǔ hè zhēn bié bù shuài ěr mián tā bá děng lǜ qiān yú jiā lái jiàng. shì shí, jūn xíng shù qiān lǐ, tǔ hè zhēn xīn lì, kǒng jù yuǎn dùn. jiǔ yuè, chē jià běi fá, gāo liáng wáng chū dōng dào, lüè yáng wáng jié ér chū zhōng dào, yǔ zhū jūn qī huì yú dì fú chí. tǔ hè zhēn xī guó jīng ruì, jūn zī shén shèng, wéi nà shù shí zhòng. nà jué zhǎng wéi jiān shǒu, xiāng chí shù rì. tǔ hè zhēn shù tiǎo zhàn zhé bù lì, yǐ nà zhòng shǎo ér gù, yí dà jūn jiāng zhì, jiě wéi yè dùn. nà yǐn jūn zhuī zhī, jiǔ rì jiǔ yè, tǔ hè zhēn yì jù, qì zī zhòng, yú qióng lóng lǐng yuǎn dùn. nà shōu qí zī zhòng, yǐn jūn hái, yǔ chē jià huì yú guǎng zé. lüè yáng wáng jié ér jǐn shōu qí rén hù xù chǎn bǎi yú wàn. zì shì, tǔ hè zhēn suì dān ruò, yuǎn cuàn, biān jiāng xī jǐng yǐ. tài ān sì nián, chē jià běi zhēng, qí shí wàn, chē shí wǔ wàn liǎng, jīng qí qiān lǐ, suì dù dà mò. tǔ hè zhēn yuǎn dùn, qí mò fú wū zhū jià tuí lǜ zhòng shù qiān luò lái jiàng, nǎi kān shí jì gōng ér hái. tài wǔ zhēng fá zhī hòu, yì cún xiū xī rú rú yì bù wēi běi cuàn, bù gǎn fù nán.
吴提死,子吐贺真立,号处可汗,魏言唯也。十年正月,车贺北伐,高凉王那 出东道,略阳王羯兒出西道,车驾与景穆自中道出涿邪山。吐贺真别部帅尔绵他拔 等率千余家来降。是时,军行数千里,吐贺真新立,恐惧远遁。九月,车驾北伐, 高凉王出东道,略阳王羯兒出中道,与诸军期会于地弗池。吐贺真悉国精锐,军资 甚盛,围那数十重。那掘长围坚守,相持数日。吐贺真数挑战辄不利,以那众少而 固,疑大军将至,解围夜遁。那引军追之,九日九夜,吐贺真益惧,弃辎重,逾穹 隆岭远遁。那收其辎重,引军还,与车驾会于广泽。略阳王羯兒尽收其人户、畜产 百余万。自是,吐贺真遂单弱,远窜,边疆息警矣。太安四年,车驾北征,骑十万, 车十五万两,旌旗千里,遂渡大漠。吐贺真远遁,其莫弗乌硃驾颓率众数千落来降, 乃刊石记功而还。太武征伐之后,意存休息;蠕蠕亦怖威北窜,不敢复南。
hé píng wǔ nián, tǔ hè zhēn sǐ, zi yǔ chéng lì, hào shòu luó bù zhēn kè hán, wèi yán huì yě. zì chēng yǒng kāng yuán nián. lǜ bù qīn sāi, běi zhèn yóu jūn dà pò qí zhòng. huáng xìng sì nián, yǔ chéng fàn sāi, chē jià běi tǎo, jīng zhào wáng zǐ tuī dōng yáng gōng yuán pī dū zhū jūn chū xī dào, rèn chéng wáng yún děng dū jūn chū dōng dào, rǔ yīn wáng cì jǐ nán gōng luó wū bá dū jūn wèi qián fēng, lǒng xī wáng yuán hè dū zhū jūn wèi hòu jì. zhū jiàng huì chē jià yú nǚ shuǐ zhī bīn, xiàn wén qīn shì zhòng, zhào zhū jiàng yuē: " yòng bīng zài qí, bù zài zhòng yě. qīng děng dàn wèi zhèn lì zhàn, fāng lüè yǐ zài zhèn xīn." nǎi xuǎn jīng bīng wǔ qiān rén tiǎo zhàn, duō shè qí bīng yǐ huò zhī, lǔ zhòng bēn kuì, zhú běi sān shí yú lǐ, zhǎn shǒu wǔ wàn jí, jiàng zhě wàn yú rén, róng mǎ qì xiè, bù kě chēng jì. xún yǒu jiǔ rì, wǎng fǎn liù qiān yú lǐ. gǎi nǚ shuǐ yuē wǔ chuān, suì zuò běi zhēng sòng, kān shí jì gōng.
和平五年,吐贺真死,子予成立,号受罗部真可汗,魏言惠也。自称永康元年。 率部侵塞,北镇游军大破其众。皇兴四年,予成犯塞,车驾北讨,京兆王子推、东 阳公元丕督诸军出西道,任城王云等督军出东道,汝阴王赐、济南公罗乌拔督军为 前锋,陇西王源贺督诸军为后继。诸将会车驾于女水之滨,献文亲誓众,诏诸将曰: “用兵在奇,不在众也。卿等但为朕力战,方略已在朕心。”乃选精兵五千人挑战, 多设奇兵以惑之,虏众奔溃,逐北三十余里,斩首五万级,降者万余人,戎马器械, 不可称计。旬有九日,往返六千余里。改女水曰武川,遂作《北征颂》,刊石纪功。
yán xìng wǔ nián, yǔ chéng qiú tōng hūn pìn, yǒu sī yǐ yǔ chéng shù fàn biān sài, qǐng jué qí shǐ, fā bīng tǎo zhī. dì yuē: " rú rú pì ruò qín shòu, tān ér wáng yì, zhèn yào dāng yǐ xìn chéng dài wù, bù kě yì jué yě. yǔ chéng zhī huǐ qián fēi, qiǎn shǐ qǐng hé, qiú jié yīn yuán, ān kě gū qí kuǎn yì?" nǎi zhào bào yuē:" suǒ lùn hūn shì, jīn shǐ yī fǎn, xún lǎn shì lǐ, wèi yǔn jué zhōng. fū nán ér xià nǚ, yáo xiàng suǒ míng, chū hūn zhī jí, dūn chóng lǐ pìn, jūn zǐ suǒ yǐ zhòng rén lún zhī běn. bù jìng qí chū, lìng zhōng nán yǐ." yǔ chéng huái jué zhà, zhōng xiàn wén shì, gèng bù qiú hūn.
延兴五年,予成求通婚聘,有司以予成数犯边塞,请绝其使,发兵讨之。帝曰: “蠕蠕譬若禽兽,贪而亡义,朕要当以信诚待物,不可抑绝也。予成知悔前非,遣 使请和,求结姻援,安可孤其款意?”乃诏报曰:“所论婚事,今始一反,寻览事 理,未允厥中。夫男而下女,爻象所明,初婚之吉,敦崇礼聘,君子所以重人伦之 本。不敬其初,令终难矣。”予成怀谲诈,终献文世,更不求婚。
tài hé yuán nián sì yuè, qiǎn mò hé qù fén bǐ bá děng lái xiàn liáng mǎ diāo qiú. bǐ bá děng chēng:" fú chéng tiān cháo zhēn bǎo huá lì shén jī, qiú yī guān zhī." nǎi chì yǒu sī, chū yù fǔ zhēn wán jīn yù wén xiù qì wù, yù jiù wén mǎ qí qín yì shòu jí rén jiān suǒ yí yòng zhě, liè zhī jīng sì, lìng qí lì guān yān. bǐ bá jiàn zhī, zì xiāng wèi yuē:" dà guó fù lì, yī shēng suǒ wèi jiàn yě." èr nián èr yuè, yòu qiǎn bǐ bá děng cháo gòng, xún fù qǐng hūn yān. xiào wén zhì zài zhāo nà, xǔ zhī. yǔ chéng suī suì gòng bù jué, ér kuǎn yuē bù zhe, hūn shì yì tíng.
太和元年四月,遣莫何去汾比拔等来献良马、貂裘。比拔等称:“伏承天朝珍 宝华丽甚积,求一观之。”乃敕有司,出御府珍玩、金玉、文绣、器物,御厩文马、 奇禽、异兽及人间所宜用者,列之京肆,令其历观焉。比拔见之,自相谓曰:“大 国富丽,一生所未见也。”二年二月,又遣比拔等朝贡,寻复请婚焉。孝文志在招 纳,许之。予成虽岁贡不绝,而款约不著,婚事亦停。
jiǔ nián, yǔ chéng sǐ, zi dòu lún lì, hào fú gǔ dūn kè hán, wèi yán héng yě. zì chēng tài píng yuán nián. dòu lún xìng cán bào hǎo shā. qí míng chén hóu yī yīn shí luò hòu shù yǐ zhōng yán jiàn zhī, yòu quàn yǔ wèi tōng hé, wù qīn zhōng guó. dòu lún nù, wū shí luò hòu móu fǎn, shā zhī, yí qí sān zú.
九年,予成死,子豆仑立,号伏古敦可汗,魏言恆也。自称太平元年。豆仑性 残暴好杀。其名臣侯医垔、石洛候数以忠言谏之,又劝与魏通和,勿侵中国。豆仑 怒,诬石洛候谋反,杀之,夷其三族。
shí liù nián bā yuè, xiào wén qiǎn yáng píng wáng yí zuǒ pú yè lù ruì bìng wèi dū du, lǐng jūn hú lǜ huán děng shí èr jiāng qī wàn qí tǎo dòu lún. bù nèi gāo chē ā fú zhì luó lǜ zhòng shí yú wàn xī zǒu, zì lì wéi zhǔ. dòu lún yǔ shū fù nà gài wèi èr dào zhuī zhī. dòu lún chū zì jùn jī shān běi ér xī, nà gài chū zì jīn shān. dòu lún pín wèi ā fú zhì luó suǒ bài, nà gài lèi yǒu shèng jié. sì rén xián yǐ nà gài wèi tiān suǒ zhù, yù tuī nà gài wéi zhǔ. nà gài bù cóng, zhòng qiáng zhī. nà gài yuē: " wǒ wèi chén bù kě, yān néng wéi zhǔ?" zhòng nǎi shā dòu lún mǔ zǐ, yǐ shī shì nà gài, nǎi xí wèi.
十六年八月,孝文遣阳平王颐、左仆射陆睿并为都督,领军斛律桓等十二将七 万骑讨豆仑。部内高车阿伏至罗率众十余万西走,自立为主。豆仑与叔父那盖为二 道追之。豆仑出自浚稽山北而西,那盖出自金山。豆仑频为阿伏至罗所败,那盖累 有胜捷。四人咸以那盖为天所助,欲推那盖为主。那盖不从,众强之。那盖曰: “我为臣不可,焉能为主?”众乃杀豆仑母子,以尸示那盖,乃袭位。
nà gài hào hòu qí fú dài kù zhě kè hán, wèi yán yuè lè yě. zì chēng tài ān yuán nián.
那盖号候其伏代库者可汗,魏言悦乐也。自称太安元年。
nà gài sǐ, zi fú tú lì, hào tā hàn kè hán, wèi yán xù yě. zì chēng shǐ píng yuán nián. zhèng shǐ sān nián, fú tú qiǎn shǐ gē xī wù liù bá cháo xiàn, qǐng qiú tōng hé. xuān wǔ bù bào qí shǐ, zhào yǒu sī chì wù liù bá yuē:" rú rú yuǎn zǔ shè lún shì dà wèi pàn chén, wǎng zhě bāo róng, zàn shí tōng shǐ. jīn rú rú shuāi wēi, yǒu sǔn chóu rì dà wèi zhī dé, fāng lóng zhōu hàn, kuà jù zhōng yuán, zhǐ qīng bā biǎo. zhèng yǐ jiāng nán wèi píng, quán kuān běi lüè. tōng hé zhī shì, wèi róng xiāng xǔ. ruò xiū fān lǐ, kuǎn chéng zhāo zhù zhě, dāng bù gū ěr yě." yǒng píng yuán nián, fú tú yòu qiǎn wù liù bá fèng hán shū yī fēng, bìng xiàn diāo qiú. xuān wǔ bù nà, yī qián yù qiǎn.
那盖死,子伏图立,号他汗可汗,魏言绪也。自称始平元年。正始三年,伏图 遣使纥奚勿六跋朝献,请求通和。宣武不报其使,诏有司敕勿六跋曰:“蠕蠕远祖 社仑是大魏叛臣,往者包容,暂时通使。今蠕蠕衰微,有损畴日;大魏之德,方隆 周、汉,跨据中原,指清八表。正以江南未平,权宽北略。通和之事,未容相许。 若修蕃礼,款诚昭著者,当不孤尔也。”永平元年,伏图又遣勿六跋奉函书一封, 并献貂裘。宣武不纳,依前喻遣。
fú tú xī zhēng gāo chē, wèi gāo chē wáng mí é tū suǒ shā. zǐ chǒu nú lì, hào dòu luó fú bá dòu fá kè hán, wèi yán zhāng zhì yě, zì chēng jiàn chāng yuán nián. yǒng píng sì nián jiǔ yuè, chǒu nú qiǎn shā mén hóng xuān fèng xiàn zhū xiàng. yán chāng sān nián dōng, xuān wǔ qiǎn xiāo qí jiāng jūn mǎ yì shū shǐ yú chǒu nú, wèi fā ér bēng, shì suì tíng qǐn. chǒu nú zhuàng jiàn, shàn yòng bīng. sì nián, qiǎn shǐ qí jīn wèi bǐ jiàn cháo gòng. xī píng yuán nián, xī zhēng gāo chē dà pò zhī, qín qí zhǔ mí é tū, shā zhī, jǐn bìng pàn zhě, guó suì qiáng shèng. èr nián, yòu qiǎn shǐ qí jīn wèi bǐ jiàn gē xī wù liù bá gǒng gù lǐ děng cháo gòng. shén guī yuán nián èr yuè, míng dì lín xiǎn yáng diàn, yǐn gù lǐ děng èr shí rén yú diàn xià, qiǎn zhōng shū shè rén xú gē xuān zhào, ràng yǐ rú rú fān lǐ bù bèi zhī yì.
伏图西征高车,为高车王弥俄突所杀。子丑奴立,号豆罗伏拔豆伐可汗,魏言 彰制也,自称建昌元年。永平四年九月,丑奴遣沙门洪宣奉献珠像。延昌三年冬, 宣武遣骁骑将军马义舒使于丑奴,未发而崩,事遂停寝。丑奴壮健,善用兵。四年, 遣使俟斤尉比建朝贡。熙平元年,西征高车大破之,禽其主弥俄突,杀之,尽并叛 者,国遂强盛。二年,又遣使俟斤尉比建、纥奚勿六跋、巩顾礼等朝贡。神龟元年 二月,明帝临显阳殿,引顾礼等二十人于殿下,遣中书舍人徐纥宣诏,让以蠕蠕蕃 礼不备之意。
chū, dòu lún zhī sǐ yě, nà gài wéi zhǔ, fú tú nà dòu lún zhī qī hòu lǚ líng shì, shēng chǒu nú ā nà huán děng liù rén. chǒu nú lì hòu, hū wáng yī zi, zì zǔ huì, qiú mù bù néng dé. yǒu wū yǐn fù shēng móu qī shì dòu hún dì wàn, nián èr shí xǔ, wèi yī wū, jiǎ tuō shén guǐ, xiān cháng wèi chǒu nú suǒ xìn, chū rù qù lái. nǎi yán:" cǐ ér jīn zài tiān shàng, wǒ néng hū dé." chǒu nú mǔ zǐ xīn yuè. hòu suì zhòng qiū, zài dà zé zhōng shī zhàng wū, zhāi jié qī rì, qí qǐng tiān shén. jīng yī xiǔ, zǔ huì hū zài zhàng zhōng, zì yún héng zài tiān shàng. chǒu nú mǔ zǐ bào zhī bēi xǐ, dà huì guó rén, hào dì wàn wèi shèng nǚ, nà wèi kě hè dūn. shòu fū fù shēng móu jué wèi, cì niú mǎ yáng sān qiān tóu. dì wàn jì xié zuǒ dào, yì shì yǒu zī sè, chǒu nú shén jiā zhòng ài, xìn yòng qí yán, luàn qí guó zhèng. rú shì jī suì, zǔ huì nián zhǎng, qí mǔ wèn zhī. zǔ huì yán:" wǒ héng zài dì wàn jiā, bù cháng shàng tiān. shàng tiān zhě, dì wàn jiào yě." qí mǔ jù yǐ zhuàng gào chǒu nú. chǒu nú yán dì wàn xuán jiàn yuǎn shì, bù kě bù xìn, wù yòng chán yán yě. jì ér dì wàn kǒng jù, zèn zǔ huì yú chǒu nú, chǒu nú yīn shā zhī.
初,豆仑之死也,那盖为主,伏图纳豆仑之妻候吕陵氏,生丑奴、阿那环等六 人。丑奴立后,忽亡一子,字祖惠,求募不能得。有屋引副升牟妻是豆浑地万,年 二十许,为医巫,假托神鬼,先常为丑奴所信,出入去来。乃言:“此兒今在天上, 我能呼得。”丑奴母子欣悦。后岁仲秋,在大泽中施帐屋,斋洁七日,祈请天神。 经一宿,祖惠忽在帐中,自云恆在天上。丑奴母子抱之悲喜,大会国人,号地万为 圣女,纳为可贺敦。授夫副升牟爵位,赐牛、马、羊三千头。地万既挟左道,亦是 有姿色,丑奴甚加重爱,信用其言,乱其国政。如是积岁,祖惠年长,其母问之。 祖惠言:“我恆在地万家,不尝上天。上天者,地万教也。”其母具以状告丑奴。 丑奴言地万悬鉴远事,不可不信,勿用谗言也。既而地万恐惧,谮祖惠于丑奴,丑 奴阴杀之。
zhèng guāng chū, chǒu nú mǔ qiǎn mò hé qù fén lǐ jù liè děng jiǎo shā dì wàn. chǒu nú nù, yù zhū jù liè děng. yòu ā zhì luó qīn chǒu nú, chǒu nú jī zhī, jūn bài hái, wèi mǔ yǔ qí dà chén suǒ shā, lì chǒu nú dì ā nà guī wéi zhǔ. ā nà guī lì jīng shí rì, qí zú xiōng jùn lì fā shì fā lǜ zhòng shù wàn yǐ fá, ā nà guī zhàn bài, jiāng dì yǐ jū fá qīng qí nán zǒu guī wèi. ā nà guī mǔ hòu lǚ líng shì jí qí èr dì xún wèi shì fā suǒ shā, ér ā nà guī wèi zhī zhī yě.
正光初,丑奴母遣莫何去汾李具列等绞杀地万。丑奴怒,欲诛具列等。又阿至 罗侵丑奴,丑奴击之,军败还,为母与其大臣所杀,立丑奴弟阿那瑰为主。阿那瑰 立经十日,其族兄俊力发示发率众数万以伐,阿那瑰战败,将弟乙居伐轻骑南走归 魏。阿那瑰母候吕陵氏及其二弟寻为示发所杀,而阿那瑰未之知也。
jiǔ yuè, ā nà guī jiāng zhì, míng dì qiǎn jiān shì zhōng lù xī dào wèi shǐ zhǔ, jiān sàn qí cháng shì mèng wēi wèi shǐ fù, yíng láo jìn jī. shǐ sī kōng gōng jīng zhào wáng jì zhì běi zhōng, shì zhōng cuī guāng huáng mén láng yuán zuǎn zài jìn jiāo, bìng shēn yàn láo, yǐn zhì què xià. shí yuè, míng dì lín xiǎn yáng diàn, yǐn cóng wǔ pǐn yǐ shàng qīng guān huáng zōng fān guó shǐ kè děng, liè yú diàn tíng. wáng gōng yǐ xià jí ā nà guī děng rù jiù tíng zhōng, běi miàn. wèi dìng, yè zhě yǐn wáng gōng yǐ xià shēng diàn, ā nà guī wèi yú fān wáng zhī xià, yòu yǐn tè mìng zhī guān jí ā nà guī dì bìng èr shū shēng, wèi yú qún guān zhī xià. qiǎn zhōng shū shè rén cáo dào xuān zhào láo wèn. ā nà guī qǐ yún:" bì xià yōu lóng, mìng chén dì shū děng shēng diàn yù huì. dàn chén yǒu cóng xiōng, zài běi zhī rì, guān gāo yú èr shū, qǐ mìng shēng diàn." zhào tīng zhī, nǎi wèi yú ā nà guī dì zhī xià, èr shū zhī shàng.
九月,阿那瑰将至,明帝遣兼侍中陆希道为使主,兼散骑常侍孟威为使副,迎 劳近畿。使司空公、京兆王继至北中,侍中崔光、黄门郎元纂在近郊,并申宴劳, 引至阙下。十月,明帝临显阳殿,引从五品已上清官、皇宗、籓国使客等,列于殿 庭。王公已下及阿那瑰等入就庭中,北面。位定,谒者引王公已下升殿,阿那瑰位 于籓王之下,又引特命之官及阿那瑰弟并二叔升,位于群官之下。遣中书舍人曹道 宣诏劳问。阿那瑰启云:“陛下优隆,命臣弟、叔等升殿预会。但臣有从兄,在北 之日,官高于二叔,乞命升殿。”诏听之,乃位于阿那瑰弟之下,二叔之上。
yàn jiāng bà, ā nà guī zhí suǒ qǐ lì yú zuò hòu. zhào qiǎn shè rén cháng jǐng wèn suǒ yù yán. ā nà guī qiú yì dì qián, zhào yǐn zhī. ā nà guī zài bài jì yuē:" chén xiān shì yuán yóu, chū yú dà wèi." zhào yuē:" zhèn yǐ jù zhī." ā nà guī qǐ ér yán yuē:" chén zhī xiān, zhú cǎo fàng mù, suì jū mò běi." zhào yuē:" qīng yán wèi jǐn, kě jù chén zhī." ā nà guī yòu yán yuē:" chén zǔ xiān yǐ lái, shì jū běi tǔ, suī fù gé yuè shān jīn, ér nǎi gōng xīn mù huà, wèi néng shí xuān zhě, zhèng yǐ gāo chē bèi nì, chén guó rǎo rǎng, bù xiá qiǎn shǐ yǐ yí yuǎn chéng. zì qǐng nián yǐ qián, jiàn dìng gāo chē, jí chén xiōng wéi zhǔ, gù qiǎn gǒng gù lǐ děng shǐ lái dà wèi, shí yù qián xiū fān lǐ. shì yǐ cáo dào zhī běi shǐ zhī rì, chén yǔ zhǔ xiōng, jí qiǎn dà chén wǔ rén, bài shòu zhào mìng. chén xiōng dì běn xīn, wèi jí shàng chè. dàn gāo chē cóng ér qīn bào, zhōng yǒu jiān chén, yīn luàn zuò nì, shā chén xiōng, lì chén wéi zhǔ. cái guò xún rì, chén yǐ bì xià ēn cí rú tiān, shì gù cāng cù qīng shēn tóu guó, guī mìng bì xià." zhào yuē:" jù qīng suǒ chén, lǐ yóu wèi jǐn, kě gèng yán zhī." ā nà guī zài bài shòu zhào, qǐ ér yán yuē:" chén yǐ jiā nán, qīng lái tóu quē, lǎo mǔ zài bǐ, wàn lǐ fēn zhāng, běn guó chén rén, jiē yǐ bèng sàn. bì xià lóng ēn, yǒu guò tiān dì, qiú qǐ bīng mǎ, hái xiàng běn guó, zhū jiǎn pàn nì, shōu jí wáng sàn. bì xià cí niàn, cì jiè bīng mǎ, lǎo mǔ ruò zài, dé shēng xiàng jiàn, yǐ shēn mǔ zǐ zhī ēn rú qí sǐ yě, jí dé bào chóu, yǐ xuě dà chǐ. chén dāng tǒng lín yú rén, fèng shì bì xià, sì shí zhī gòng, bù gǎn quē jué. bì xià shèng yán nán dǔ, gǎn bù pī chén? dàn suǒ yù yán zhě, kǒu bù néng jìn yán. bié yǒu cí qǐ, jǐn yǐ yǎng chéng, yuán chuí zhāo lǎn." réng yǐ qǐ fù shè rén cháng jǐng, jù yǐ zòu wén.
宴将罢,阿那瑰执所启立于座后。诏遣舍人常景问所欲言。阿那瑰求诣帝前, 诏引之。阿那瑰再拜跽曰:“臣先世源由,出于大魏。”诏曰:“朕已具知。”阿 那瑰起而言曰:“臣之先,逐草放牧,遂居漠北。”诏曰:“卿言未尽,可具陈之。” 阿那瑰又言曰:“臣祖先已来,世居北土,虽复隔越山津,而乃恭心慕化,未能时 宣者,正以高车悖逆,臣国扰攘,不暇遣使以宜远诚。自顷年已前,渐定高车,及 臣兄为主,故遣巩顾礼等使来大魏,实欲虔修籓礼。是以曹道芝北使之日,臣与主 兄,即遣大臣五人,拜受诏命。臣兄弟本心,未及上彻。但高车从而侵暴,中有奸 臣,因乱作逆,杀臣兄,立臣为主。裁过旬日,臣以陛下恩慈如天,是故仓卒轻身 投国,归命陛下。”诏曰:“具卿所陈,理犹未尽,可更言之。”阿那瑰再拜受诏, 起而言曰:“臣以家难,轻来投阙,老母在彼,万里分张,本国臣人,皆已迸散。 陛下隆恩,有过天地,求乞兵马,还向本国,诛翦叛逆,收集亡散。陛下慈念,赐 借兵马,老母若在,得生相见,以申母子之恩;如其死也,即得报雠,以雪大耻。 臣当统临余人,奉事陛下,四时之贡,不敢阙绝。陛下圣颜难睹,敢不披陈?但所 欲言者,口不能尽言。别有辞启,谨以仰呈,原垂昭览。”仍以启付舍人常景,具 以奏闻。
xún fēng ā nà guī shuò fāng jùn gōng rú rú wáng, cì yǐ yī miǎn, jiā zhī yáo gài, lù cóng yí wèi, tóng yú qī fān. shí èr yuè, míng dì yǐ ā nà guī guó wú dìng zhǔ, sī hái suí jí, zhàn qǐng qiē zhì, zhào yì zhī. shí cháo chén yì yǒu tóng yì, huò yán tīng hái, huò yán bù kě. lǐng jūn yuán chā wèi zǎi xiàng, ā nà guī sī yǐ jīn bǎi jīn huò zhī, suì guī běi.
寻封阿那瑰朔方郡公、蠕蠕王,赐以衣冕,加之轺、盖,禄从仪卫,同于戚籓。 十二月,明帝以阿那瑰国无定主,思还绥集,占请切至,诏议之。时朝臣意有同异, 或言听还,或言不可。领军元叉为宰相,阿那瑰私以金百斤货之,遂归北。
èr nián zhēng yuè, ā nà guī děng wǔ shí sì rén qǐng cí, míng dì lín xī táng, yǐn jiàn ā nà guī jí qí shū bó xiōng dì wǔ rén, shēng jiē cì zuò, qiǎn zhōng shū shè rén mù bì xuān láo. ā nà guī děng bài cí. zhào cì ā nà guī xì míng guāng rén mǎ kǎi yī jù, tiě rén mǎ kǎi liù jù, lù sī yín chán shuò èr zhāng bìng bái mào, chì qī shuò shí zhāng bìng bái mào, hēi qī shuò shí zhāng bìng fān, lù sī gōng èr zhāng bìng jiàn, zhū qī zhè gōng liù zhāng bìng jiàn, hēi qī gōng shí zhāng bìng jiàn, chì qī dùn fān bìng dāo, hēi qī dùn liù fān bìng dāo, chì qī gǔ jiǎo èr shí jù, wǔ sè jǐn bèi èr lǐng, huáng bèi rù sān shí jù, sī fǔ xiù páo yī lǐng bìng mào, nèi zhě fēi nà ǎo yī lǐng fēi páo èr shí lǐng bìng mào, nèi zhě zá cǎi qiān duàn, fēi nà xiǎo kǒu kù zhě yī jù nèi zhōng wǎn jù, zǐ nà dà kǒu kù zhě yī jù nèi zhōng wǎn jù, bǎi zǐ zhàng shí bā jù, huáng bù mù liù zhāng, xīn gān fàn yī bǎi shí, mài bā shí, zhēn wǔ shí, tóng wū yù sì méi róu tiě wū yù èr méi gè shòu èr hú. hēi qī zhú kē sì méi gè shòu wǔ shēng, bì èr kǒu, fù cǎo mǎ wǔ bǎi pǐ, tuó bǎi èr shí tóu, zì niú yī bǎi tóu, yáng wǔ qiān kǒu, zhū huà pán qì shí hé, sù èr shí wàn dàn, zhì zhèn gěi zhī. zhào shì zhōng cuī guāng huáng mén yuán zuǎn, guō wài láo qiǎn.
二年正月,阿那瑰等五十四人请辞,明帝临西堂,引见阿那瑰及其叔伯兄弟五 人,升阶赐坐,遣中书舍人穆弼宣劳。阿那瑰等拜辞。诏赐阿那瑰细明光人马铠一 具,铁人马铠六具,露丝银缠槊二张并白眊,赤漆槊十张并白眊,黑漆槊十张并幡, 露丝弓二张并箭,硃漆柘弓六张并箭,黑漆弓十张并箭,赤漆楯幡并刀,黑漆楯六 幡并刀,赤漆鼓角二十具,五色锦被二领,黄被褥三十具,私府绣袍一领并帽, 内者绯纳袄一领、绯袍二十领并帽,内者杂彩千段,绯纳小口袴褶一具内中宛具, 紫纳大口袴褶一具内中宛具,百子帐十八具,黄布幕六张,新乾饭一百石,麦八石, 榛五石,铜乌錥四枚、柔铁乌錥二枚各受二斛。黑漆竹榼四枚各受五升,婢二口, 父草马五百疋,驼百二十头,牸牛一百头,羊五千口,硃画盘器十合,粟二十万石, 至镇给之。诏侍中崔光、黄门元纂,郭外劳遣。
ā nà guī lái bēn zhī hòu, qí cóng fù xiōng qí lì fā pó luó mén lǜ shù wàn rén rù tǎo shì fā, pò zhī. shì fā zǒu bēn dì dòu gàn, wèi qí suǒ shā. tuī pó luó mén wéi zhǔ, hào mí ǒu kě shè jù kè hán, wèi yán ān jìng yě. shí ān běi jiāng jūn huái shuò zhèn jiāng yáng jūn biǎo:" chuán wén bǐ rén yǐ lì zhǔ, shì ā nà guī tóng táng xiōng dì. yí rén shòu xīn, yǐ xiāng jūn zhǎng, kǒng wèi kěn yǐ shā xiōng zhī rén, jiāo yíng qí dì. qīng wǎng xū fǎn, tú sǔn guó wēi. zì fēi guǎng jiā bīng zhòng, wú yǐ sòng qí rù běi." èr yuè, míng dì zhào jiù jīng rú rú, shǐ zhě dié yún jù rén wǎng, yù pó luó mén yíng ā nà guī fù fān zhī yì. pó luó mén shū zì jiāo màn, wú xùn bì zhī xīn, zé jù rén lǐ jìng, jù rén zhí jié bù qū. pó luó mén qiǎn dà guān mò hé qù fén qí jīn qiū shēng tóu liù rén, jiāng bīng èr qiān suí jù rén yíng ā nà guī. wǔ yuè, jù rén hái zhèn, lùn bǐ shì shì. ā nà guī lǜ bù gǎn rù, biǎo qiú hái jīng.
阿那瑰来奔之后,其从父兄俟力发婆罗门率数万人入讨示发,破之。示发走奔 地豆干,为其所杀。推婆罗门为主,号弥偶可社句可汗,魏言安静也。时安北将军、 怀朔镇将杨钧表:“传闻彼人已立主,是阿那瑰同堂兄弟。夷人兽心,已相君长, 恐未肯以杀兄之人,郊迎其弟。轻往虚反,徒损国威。自非广加兵众,无以送其入 北。”二月,明帝诏旧经蠕蠕,使者牒云具仁往,喻婆罗门迎阿那瑰复籓之意。婆 罗门殊自骄慢,无逊避之心,责具仁礼敬,具仁执节不屈。婆罗门遣大官莫何去汾、 俟斤丘升头六人,将兵二千随具仁迎阿那瑰。五月,具仁还镇,论彼事势。阿那瑰 虑不敢入,表求还京。
huì pó luó mén wèi gāo chē suǒ zhú, lǜ shí bù luò yì liáng zhōu guī xiáng. yú shì rú rú shù wàn, xiāng shuài yíng ā nà guī. qī yuè, ā nà guī qǐ yún:" tóu huà ā nà guī rú rú yuán tuì shè hún hé zhān děng èr rén, yǐ jīn yuè èr shí liù rì dào zhèn, yún guó tǔ dà luàn, xìng xìng bié zhù, dié xiāng chāo lüè, dāng jīn běi rén, hú wàng dài zhěng. jīn qǐ yī qián ēn, cì gěi jīng bīng yī wàn, hái lìng dū shuài lǐng, sòng chén qì běi, fǔ dìng huāng rén. tuō méng suǒ qǐng, shì bì kè jì." zhào fù shàng shū mén xià bó yì. bā yuè, zhào jiān sàn qí cháng shì wáng zūn yè chí yì xuān zhǐ wèi yù ā nà guī, bìng shēn cì lài. jiǔ yuè, rú rú hòu zhǔ qí nì fá lái bēn huái shuò zhèn, ā nà guī xiōng yě, liè chēng guī wàng qǐ jūn, bìng qǐng ā nà guī.
会婆罗门为高车所逐,率十部落诣凉州归降。于是蠕蠕数万,相率迎阿那瑰。 七月,阿那瑰启云:“投化阿那瑰蠕蠕元退社、浑河旃等二人,以今月二十六日到 镇,云国土大乱,姓姓别住,迭相抄掠,当今北人,鹄望待拯。今乞依前恩,赐给 精兵一万,还令督率领,送臣碛北,抚定荒人。脱蒙所请,事必克济。”诏付尚书、 门下博议。八月,诏兼散骑常侍王遵业驰驿宣旨慰喻阿那瑰,并申赐赉。九月,蠕 蠕后主俟匿伐来奔怀朔镇,阿那瑰兄也,列称规望乞军,并请阿那瑰。
shí yuè, lù shàng shū shì gāo yáng wáng yōng shàng shū lìng lǐ chóng shì zhōng hòu gāng shàng shū zuǒ pú yè yuán qīn shì zhōng yuán chā shì zhōng ān fēng wáng yán míng lì bù shàng shū yuán xiū yì shàng shū lǐ yàn jǐ shì huáng mén shì láng yuán zuǎn jǐ shì huáng mén shì láng zhāng liè jǐ shì huáng mén shì xù lú tóng děng zòu yuē:" qiè wén hàn lì nán běi chán yú, jìn yǒu dōng xī zhī chēng, jiē suǒ yǐ xiāng wéi yù nán, wèi guó fān lí. jīn chén děng cān yì, yǐ wéi huái shuò zhèn běi, tǔ míng wú jié shān tǔ ruò xī quán, dūn huáng běi xī hǎi jùn, jí hàn jìn jiù zhāng, èr chù kuān píng, yuán yě mí wò. ā nà guī yí zhì xī tǔ ruò xī quán, pó luó mén yí zhì xī hǎi jùn. gè lìng zǒng lǜ bù luò, shōu lí jù sàn. qí jué hào jí zī gěi suǒ xū, wéi ēn cái chǔ. bǐ chén xià zhī guān, rèn qí jiù sú. ā nà guī suǒ jū jì shì jìng wài, yí shǎo yōu qiǎn, yǐ shì wēi xíng. jì wò yě huái shuò wǔ chuān zhèn gè chà èr bǎi rén, lìng dāng zhèn jūn zhǔ jiān lǜ, gěi qí liáng zhàng, sòng zhì qián suǒ. réng yú bǐ wèi qí zào gòu, gōng jiù tīng hái. zhū yú běi lái zài pó luó mén qián tóu huà zhě, lìng zhōu zhèn shàng zuǒ, zhǔn chéng gěi liáng, sòng yì huái shuò ā nà guī, zhèn yǔ shǐ rén, liàng gěi shí bǐng zài jīng guǎn zhě, rèn qí qù liú. ā nà guī cǎo chuàng, xiān wú chǔ jī, qǐng gěi shuò zhōu má zi gān fàn èr qiān hú, guān tuó yùn sòng. pó luó mén jū yú sì hǎi, jì shì jìng nèi, zī wèi bù dé tóng zhī. ā nà guī děng xīn zào fān píng, yí gè qiǎn shǐ chí jié chí yì, xiān yì wèi yù, bìng wěi jīng lüè." míng dì cóng zhī.
十月,录尚书事高阳王雍、尚书令李崇、侍中侯刚、尚书左仆射元钦、侍中元 叉、侍中安丰王延明、吏部尚书元修义、尚书李彦、给事黄门侍郎元纂、给事黄门 侍郎张烈、给事黄门侍序卢同等奏曰:“窃闻汉立南北单于,晋有东西之称,皆所 以相维御难,为国籓篱。今臣等参议,以为怀朔镇北,土名无结山吐若奚泉,敦煌 北西海郡,即汉、晋旧鄣,二处宽平,原野弥沃。阿那瑰宜置西吐若奚泉,婆罗门 宜置西海郡。各令总率部落,收离聚散。其爵号及资给所须,唯恩裁处。彼臣下之 官,任其旧俗。阿那瑰所居既是境外,宜少优遣,以示威刑。计沃野、怀朔、武川 镇各差二百人,令当镇军主监率,给其粮仗,送至前所。仍于彼为其造构,功就听 还。诸于北来在婆罗门前投化者,令州镇上佐,准程给粮,送诣怀朔阿那瑰,镇与 使人,量给食禀;在京馆者,任其去留。阿那瑰草创,先无储积,请给朔州麻子乾 饭二千斛,官驼运送。婆罗门居于四海,既是境内,资卫不得同之。阿那瑰等新造 籓屏,宜各遣使持节驰驿,先诣慰喻,并委经略。”明帝从之。
shí èr yuè, zhào ān xī jiāng jūn tíng wèi yuán hóng chāo jiān shàng shū xíng tái, yì dūn huáng ān zhì pó luó mén. pó luó mén xún yǔ bù zhòng móu pàn tóu yè dā. yè dā sān qī, jiē pó luó mén zǐ mèi yě. réng wèi zhōu jūn suǒ tǎo, qín zhī.
十二月,诏安西将军、廷尉元洪超兼尚书行台,诣敦煌安置婆罗门。婆罗门寻 与部众谋叛投嚈哒。嚈哒三妻,皆婆罗门姊妹也。仍为州军所讨,禽之。
sān nián shí èr yuè, ā nà guī shàng biǎo, qǐ sù yǐ wéi tián zhǒng. zhào gěi wàn dàn. sì nián, ā nà guī zhòng dà jī. rù sāi kòu chāo. míng dì zhào shàng shū zuǒ chéng yuán fú jiān xíng tái shàng shū, chí jié yù zhī, fú jiàn ā nà guī. wèi qí suǒ zhí. yǐ fú zì suí, qū lüè liáng kǒu èr qiān bìng gōng sī yì mǎ niú yáng shù shí wàn běi dùn, xiè fú fàng hái. zhào piào qí dà jiàng jūn shàng shū lìng lǐ chóng děng lǜ qí shí wàn tǎo zhī, chū sài sān qiān yú lǐ, zhì hàn hǎi, bù jí ér hái. qí nì fá zhì luò yáng, míng dì lín xī táng yǐn jiàn zhī. wǔ nián, pó luó mén sǐ yú luò nán zhī guǎn, zhào zèng shǐ chí jié zhèn xī jiāng jūn qín zhōu cì shǐ guǎng mù gōng.
三年十二月,阿那瑰上表,乞粟以为田种。诏给万石。四年,阿那瑰众大饥。 入塞寇抄。明帝诏尚书左丞元孚兼行台尚书,持节喻之,孚见阿那瑰。为其所执。 以孚自随,驱掠良口二千并公私驿马、牛羊数十万北遁,谢孚放还。诏骠骑大将军、 尚书令李崇等率骑十万讨之,出塞三千余里,至瀚海,不及而还。俟匿伐至洛阳, 明帝临西堂引见之。五年,婆罗门死于洛南之馆,诏赠使持节、镇西将军、秦州刺 史、广牧公。
shì suì, wò yě zhèn rén pò liù hán bá líng fǎn, zhū zhèn xiāng yìng. xiào chāng yuán nián chūn, ā nà guī lǜ zhòng tǎo zhī. zhào qiǎn dié yún jù rén jī zá wù láo cì. ā nà guī bài shòu zhào mìng, lēi zhòng shí wàn, cóng wǔ chuān zhèn xī xiàng wò yě, pín zhàn kè jié. sì yuè, míng dì yòu qiǎn tōng zhí sàn qí cháng shì zhōng shū shè rén féng jùn shǐ ā nà guī, xuān láo bān cì yǒu chà. ā nà guī bù luò jì hé, tǔ mǎ shāo shèng, nǎi hào chì lián tóu bīng fá kè hán, wèi yán bǎ lǎn yě. shí yuè, ā nà guī fù qiǎn yù jiǔ lǘ mí é děng cháo gòng. sān nián sì yuè, ā nà guī qiǎn rén gǒng fèng jǐng děng cháo gòng. jí hái, míng dì zhào zhī yuē:" běi zhèn qún dí, wèi nì bù xī, rú rú zhǔ wèi guó lì zhōng, zhù jiā zhū tǎo, yán niàn chéng xīn, wú wàng qǐn shí. jīn zhī tíng zài shuò chuí, yǔ ěr zhū róng lín jiē, qí yán lēi bù qǔ, wù xiāng bào lüè. yòu jìn dé rú rú zhǔ qǐ, gèng yù wèi guó dōng tǎo. dàn rú rú zhǔ shì jū běi mò, bù yí yán xià, jīn kě qiě tíng, tīng dài hòu chì." gài cháo tíng lǜ qí fǎn fù yě. cǐ hòu pín shǐ cháo gòng.
是岁,沃野镇人破六韩拔陵反,诸镇相应。孝昌元年春,阿那瑰率众讨之。诏 遣牒云具仁赍杂物劳赐。阿那瑰拜受诏命,勒众十万,从武川镇西向沃野,频战克 捷。四月,明帝又遣通直散骑常侍、中书舍人冯俊使阿那瑰,宣劳班赐有差。阿那 瑰部落既和,土马稍盛,乃号敕连头兵伐可汗,魏言把揽也。十月,阿那瑰复遣郁 久闾弥娥等朝贡。三年四月,阿那瑰遣人巩凤景等朝贡。及还,明帝诏之曰:“北 镇群狄,为逆不息,蠕蠕主为国立忠,助加诛讨,言念诚心,无忘寝食。今知停在 朔垂,与尔硃荣邻接,其严勒部曲,勿相暴掠。又近得蠕蠕主启,更欲为国东讨。 但蠕蠕主世居北漠,不宜炎夏,今可且停,听待后敕。”盖朝廷虑其反覆也。此后 频使朝贡。
jiàn yì chū, xiào zhuāng zhào yuē:" fū xūn gāo zhě shǎng zhòng, dé hòu zhě míng lóng. rú rú zhǔ ā nà guī zhèn wèi běi fān, yù wǔ shuò biǎo, suì shǐ yīn shān xī jǐng, ruò shuǐ wú chén, kān jī láng shān, míng míng hàn hǎi. zhì chéng jì dǔ, xūn xù mò chóu, gù yí biāo yǐ shū lǐ, hé róng gé yǐ héng shì. zì jīn yǐ hòu, zàn bài bù yán míng, shàng shū bù chēng chén."
建义初,孝庄诏曰:“夫勋高者赏重,德厚者名隆。蠕蠕主阿那瑰镇卫北籓, 御侮朔表,遂使阴山息警,弱水无尘,刊迹狼山,铭名瀚海。至诚既笃,勋绪莫酬, 故宜标以殊礼,何容格以恆式。自今以后,赞拜不言名,上书不称臣。”
tài chāng yuán nián liù yuè, ā nà guī qiǎn wū gōu lán shù shēng fá děng cháo gòng, bìng wèi zhǎng zǐ qǐng shàng gōng zhǔ. yǒng xī èr nián sì yuè, xiào wǔ zhào yǐ fàn yáng wáng huì zhī cháng nǚ láng yá gōng zhǔ xǔ zhī, wèi jí chéng hūn, dì rù guān. dōng xī wèi jìng jié ā nà guī wèi hūn hǎo. xī wèi wén dì nǎi yǐ xiào wǔ shí shè rén yuán yì nǚ chēng wéi huà zhèng gōng zhǔ, qī ā nà guī xiōng dì tǎ hán, yòu zì nà ā nà guī nǚ wèi hòu, jiā yǐ jīn bó yòu zhī. ā nà guī suì liú dōng wèi shǐ yuán zhěng, bù bào xìn mìng. hòu suì lǜ zhòng dù hé, yòu fèi hòu wèi yán, wén dì bù dé yǐ, suì chì fèi hòu zì shā.
太昌元年六月,阿那瑰遣乌勾兰树升伐等朝贡,并为长子请尚公主。永熙二年 四月,孝武诏以范阳王诲之长女琅邪公主许之,未及成婚,帝入关。东、西魏竞 结阿那瑰为婚好。西魏文帝乃以孝武时舍人元翌女称为化政公主,妻阿那瑰兄弟塔 寒,又自纳阿那瑰女为后,加以金帛诱之。阿那瑰遂留东魏使元整,不报信命。后 遂率众度河,又废后为言,文帝不得已,遂敕废后自杀。
yuán xiàng yuán nián wǔ yuè, ā nà guī lüè yōu zhōu fàn yáng, nán zhì yì shuǐ. jiǔ yuè, yòu lüè sì zhōu xiù róng, zhì yú sān tuī. yòu shā yuán zhěng, zhuǎn móu qīn hài. dōng wèi nǎi qiú ā nà guī shǐ wēn dòu bá děng. zǔ wǔ yǐ ā nà guī xiōng jiǎo, jiāng fǔ huái zhī, nǎi qiǎn qí shǐ rén lóng wú jū běi hái, yǐ tōng wēn dòu bá děng yīn wèn. shǐ ā nà guī shā yuán zhěng, yì wèi wēn dòu bá děng bù cún, jì jiàn wú jū, wēi huái gǎn kuì. xīng hé èr nián chūn, fù qiǎn lóng wú jū děng cháo gòng dōng wèi. rán yóu wèi kuǎn chéng.
元象元年五月,阿那瑰掠幽州范阳,南至易水。九月,又掠肆州秀容,至于三 推。又杀元整,转谋侵害。东魏乃囚阿那瑰使温豆拔等。祖武以阿那瑰凶狡,将抚 怀之,乃遣其使人龙无驹北还,以通温豆拔等音问。始阿那瑰杀元整,亦谓温豆拔 等不存,既见无驹,微怀感愧。兴和二年春,复遣龙无驹等朝贡东魏。然犹未款诚。
ā nà guī nǚ qī wén dì zhě yù jí sǐ, qí shén wǔ yīn qiǎn xiāng fǔ gōng cáo cān jūn zhāng huī zuǎn shǐ yú ā nà guī, jiān shuō zhī. yún wén dì jí zhōu wén jì hài xiào wǔ, yòu shā ā nà guī zhī nǚ, wàng yǐ shū shǔ jiǎ gōng zhǔ zhī hào, jià bǐ wèi qīn. yòu ā nà guī dù hé xī tǎo shí, zhōu wén shāo cǎo, shǐ qí mǎ jī, bù dé nán jìn, cǐ qí nì zhà fǎn fù nán xìn zhī zhuàng. yòu lùn dōng wèi zhèng tǒng suǒ zài, yán qí wǎng zhě pò wáng guī mìng, wèi cháo bǎo hù, dé cún qí guó, yǐ dà yì shì zhī. jiān zhà ā nà guī yún: jìn yǒu chì pù bù luò jiān hú xíng yú hé xī, wèi rú rú zhǔ suǒ huò. yún rú rú zhǔ wèn zhī:" rǔ cóng gāo wáng? wèi cóng hēi tǎ?" yī rén yán cóng hēi tǎ, rú rú zhǔ shā zhī èr rén yán cóng gāo wáng, rú rú zhǔ fàng qiǎn. cǐ jí rú rú zhǔ cún dà guó sù xī rén yì. bǐ nǚ jì jiàn hài, qī zhà xiāng dài, bù rén bù xìn, yí jiàn tǎo fá. qiě shǒu nì yī fāng, wèi zhī guī shùn, cháo tíng yì yù jiā zhū. bǐ ruò shēn niàn jiù ēn, yǐ cún hé mù, dāng yǐ tiān zǐ yì qīn gōng zhǔ jié chéng yīn gòu, wèi qiǎn bīng jiāng, fá bǐ pàn chén, wèi rú rú zhǔ xuě chǐ bào è.
阿那瑰女妻文帝者遇疾死,齐神武因遣相府功曹参军张徽纂使于阿那瑰,间说 之。云文帝及周文既害孝武,又杀阿那瑰之女,妄以疏属假公主之号,嫁彼为亲。 又阿那瑰度河西讨时,周文烧草,使其马饥,不得南进,此其逆诈反覆难信之状。 又论东魏正统所在,言其往者破亡归命,魏朝保护,得存其国,以大义示之。兼诈 阿那瑰云:近有赤铺步落坚胡行于河西,为蠕蠕主所获。云蠕蠕主问之:“汝从高 王?为从黑獭?”一人言从黑獭,蠕蠕主杀之;二人言从高王,蠕蠕主放遣。此即 蠕蠕主存大国宿昔仁义。彼女既见害,欺诈相待,不仁不信,宜见讨伐。且守逆一 方,未知归顺,朝廷亦欲加诛。彼若深念旧恩,以存和睦,当以天子懿亲公主结成 姻媾,为遣兵将,伐彼叛臣,为蠕蠕主雪耻报恶。
huī zuǎn jì shēn qí shén wǔ yì, ā nà guī nǎi zhào qí dà chén yǔ yì zhī, biàn guī chéng yú dōng wèi. qiǎn qí qí lì mò hé mò yuán yóu dà lì děng cháo gòng, yīn wèi qí zi ān luó chén qǐng hūn. jìng dì zhào jiān sàn qí cháng shì tài fǔ qīng luó niàn jiān tōng zhí sàn qí cháng shì zhōng shū shè rén mù jǐng xiāng děng shǐ yú ā nà guī. bā yuè, ā nà guī qiǎn mò hé qù zhé dòu hún shí shēng děng cháo gòng, fù yīn qiú hūn. qí shén wǔ qǐng suì qí yì, yǐ zhāo sì yuǎn. zhào yǐ cháng shān wáng zhì mèi lè ān gōng zhǔ xǔ zhī, gǎi fēng wèi lán líng jùn cháng gōng zhǔ. shí èr yuè, ā nà guī fù qiǎn zhé dòu hún shí shēng yì dōng wèi qǐng hūn. sān nián sì yuè, ā nà guī qiǎn tǔ dòu dēng yù jiǔ lǘ pì hún jùn lì mò hé zhé dòu cháng hóu fán děng fèng mǎ qiān pǐ, yǐ wéi pìn lǐ, qǐng yíng gōng zhǔ. zhào jiān zōng zhèng qīng yuán shòu jiān tài cháng qīng mèng sháo děng sòng gōng zhǔ zì jìn yáng běi mài, zī yòng qì wù, qí shén wǔ qīn zì jīng jì, xián chū fēng shui wū. ā nà guī qiǎn qí tǔ dòu dēng yù jiǔ lǘ nì fú jùn lì ā yí pǔ jué pú tí qì zhī fú děng yíng gōng zhǔ yú xīn chéng zhī nán. liù yuè, qí shén wǔ lǜ ā nà guī nán xìn, yòu yǐ guó shì jiā zhòng, gōng sòng gōng zhǔ yú lóu fán zhī běi, jiē láo qí shǐ, měi jiē lóng hòu. ā nà guī dà xǐ, zì shì cháo gòng dōng wèi xiāng xún. sì nián, ā nà guī qǐng yǐ qí sūn nǚ hào lín hé gōng zhǔ qī qí shén wǔ dì jiǔ zǐ zhǎng guǎng gōng zhàn, jìng dì zhào wèi hūn yān. ā nà guī qiǎn qí tǔ dòu dēng yù jiǔ lǘ pì jué jùn lì mò hé yóu dà dāo sòng nǚ yú jìn yáng. wǔ dìng sì nián, ā nà guī yǒu ài nǚ, hào wèi gōng zhǔ, yǐ qí shén wǔ wēi dé rì shèng, yòu qǐng zhì zhī, jìng dì wén ér zhào shén wǔ nà zhī. ā nà guī qiǎn qí tǔ dòu fā yù jiǔ lǘ hàn bá yīn jī děng sòng nǚ yú jìn yáng. zì cǐ dōng wèi biān sài wú shì, zhì yú wǔ dìng mò, shǐ gòng xiāng xún.
徽纂既申齐神武意,阿那瑰乃召其大臣与议之,便归诚于东魏。遣其俟利、莫 何莫缘游大力等朝贡,因为其子庵罗辰请婚。静帝诏兼散骑常侍太府卿罗念、兼通 直散骑常侍中书舍人穆景相等使于阿那瑰。八月,阿那瑰遣莫何去折豆浑十升等朝 贡,复因求婚。齐神武请遂其意,以招四远。诏以常山王骘妹乐安公主许之,改封 为兰陵郡长公主。十二月,阿那瑰复遣折豆浑十升诣东魏请婚。三年四月,阿那瑰 遣吐豆登郁久闾譬浑、俊利莫何折豆常侯烦等奉马千疋,以为聘礼,请迎公主。诏 兼宗正卿元寿、兼太常卿孟韶等送公主自晋阳北迈,资用器物,齐神武亲自经纪, 咸出丰氵屋。阿那瑰遣其吐豆登郁久闾匿伏、俊利阿夷普掘、蒱提弃之伏等迎公主 于新城之南。六月,齐神武虑阿那瑰难信,又以国事加重,躬送公主于楼烦之北, 接劳其使,每皆隆厚。阿那瑰大喜,自是朝贡东魏相寻。四年,阿那瑰请以其孙女 号邻和公主妻齐神武第九子长广公湛,静帝诏为婚焉。阿那瑰遣其吐豆登郁久闾譬 掘、俊利莫何游大刀送女于晋阳。武定四年,阿那瑰有爱女,号为公主,以齐神武 威德日盛,又请致之,静帝闻而诏神武纳之。阿那瑰遣其吐豆发郁久闾汗拔姻姬等 送女于晋阳。自此东魏边塞无事,至于武定末,使贡相寻。
shǐ ā nà guī chū fù qí guó, jǐn lǐ cháo tíng. míng dì zhī hòu, zhōng yuán sāng luàn, wèi néng wài lüè, ā nà guī tǒng shuài běi fāng, pō wéi qiáng shèng, shāo gǎn jiāo dà, lǐ jìng pō quē, qiǎn shǐ cháo gòng, bù fù chēng chén. tiān píng yǐ lái, yú zì jù màn. rǔ yáng wáng xiān zhī wèi qín zhōu yě, qiǎn qí diǎn qiān qí rén chún yú tán shǐ yú ā nà guī. suì liú zhī, qīn chǒng rèn shì. ā nà guī yīn rù luò yáng, xīn mù zhōng guó, lì guān hào, jiàn nǐ wáng zhě, suì yǒu shì zhōng huáng mén zhī shǔ. yǐ tán wèi mì shū jiān huáng mén láng, zhǎng qí wén mò. tán jiào ā nà guī, zhuǎn zhì bù xùn, měi fèng guó shū, lín dí kàng lǐ. jí qí shòu dōng wèi chán, yì suì shí wǎng lái bù jué.
始阿那瑰初复其国,尽礼朝廷。明帝之后,中原丧乱,未能外略,阿那瑰统率 北方,颇为强盛,稍敢骄大,礼敬颇阙,遣使朝贡,不复称臣。天平以来,逾自踞 慢。汝阳王暹之为秦州也,遣其典签齐人淳于覃使于阿那瑰。遂留之,亲宠任事。 阿那瑰因入洛阳,心慕中国,立官号,僭拟王者,遂有侍中、黄门之属。以覃为秘 书监、黄门郎,掌其文墨。覃教阿那瑰,转至不逊,每奉国书,邻敌抗礼。及齐受 东魏禅,亦岁时往来不绝。
tiān bǎo sān nián, ā nà guī wèi tū jué suǒ pò, zì shā. qí tài zǐ ān luó chén jí guī cóng dì dēng zhù qí lì dēng zhù zi kù tí, bìng yōng zhòng bēn qí. qí yú zhòng lì zhù cì zǐ tiě fá wéi zhǔ. sì nián, qí wén xuān sòng dēng zhù jí zi kù tí hái běi. tiě fá xún wèi qì dān suǒ shā, qí guó rén réng lì dēng zhù wéi zhǔ. yòu wèi dà rén ā fù tí děng suǒ shā, qí guó rén fù lì kù tí wéi zhǔ. shì suì, fù wèi tū jué suǒ gōng, jǔ guó bēn qí. wén xuān nǎi běi tǎo tū jué, yíng nà rú rú, fèi qí zhǔ kù tí, lì ā nà guī zi ān luó chén wéi zhǔ, zhì zhī mǎ yì chuān, gěi qí lǐn xì zēng bó. qīn zhuī tū jué yú shuò fāng, tū jué qǐng xiáng, xǔ zhī ér hái. yú shì rú rú gòng xiàn bù jué.
天保三年,阿那瑰为突厥所破,自杀。其太子庵罗辰及瑰从弟登注俟利、登注 子库提,并拥众奔齐。其余众立注次子铁伐为主。四年,齐文宣送登注及子库提还 北。铁伐寻为契丹所杀,其国人仍立登注为主。又为大人阿富提等所杀,其国人复 立库提为主。是岁,复为突厥所攻,举国奔齐。文宣乃北讨突厥,迎纳蠕蠕,废其 主库提,立阿那瑰子庵罗辰为主,致之马邑川,给其廪饩、缯帛。亲追突厥于朔方, 突厥请降,许之而还。于是蠕蠕贡献不绝。
wǔ nián sān yuè, ān luó chén pàn, wén xuān qīn tǎo, dà pò zhī. ān luó chén fù zǐ běi dùn. sì yuè, kòu sì zhōu. dì zì jìn yáng tǎo zhī, zhì héng zhōu huáng guā duī, lǔ sàn zǒu. shí dà jūn yǐ hái. dì huī xià qiān yú qí, yù rú rú bié bù shù wàn, sì miàn wéi bī. dì shén sè zì ruò, zhǐ huà xíng shì, lǔ zhòng pī mǐ, suì zòng bīng kuì wéi ér chū. lǔ tuì zǒu, zhuī jī zhī, fú shī èr shí wǔ lǐ, huò ān luó chén qī zǐ jí shēng kǒu sān wàn yú rén. wǔ yuè, dì yòu běi tǎo rú rú, dà pò zhī. liù yuè, rú rú shuài bù zhòng dōng xǐ, jiāng nán qīn, dì shuài qīng qí yú jīn chuān xià yāo jī, rú rú wén ér yuǎn dùn. liù nián liù yuè, wén xuān yòu qīn tǎo rú rú. qī yuè, dì dùn bái dào, liú zī zhòng, qīn lǜ qīng qí wǔ qiān zhuī rú rú, gōng fàn shǐ shí, pín dà pò zhī, suì zhì wò yě, dà huò ér hái.
五年三月,庵罗辰叛,文宣亲讨,大破之。庵罗辰父子北遁。四月,寇肆州。 帝自晋阳讨之,至恆州黄瓜堆,虏散走。时大军已还。帝麾下千余骑,遇蠕蠕别部 数万,四面围逼。帝神色自若,指画形势,虏众披靡,遂纵兵溃围而出。虏退走, 追击之,伏尸二十五里,获庵罗辰妻子及生口三万余人。五月,帝又北讨蠕蠕,大 破之。六月,蠕蠕帅部众东徙,将南侵,帝帅轻骑于金川下邀击,蠕蠕闻而远遁。 六年六月,文宣又亲讨蠕蠕。七月,帝顿白道,留辎重,亲率轻骑五千追蠕蠕,躬 犯矢石,频大破之,遂至沃野,大获而还。
shì shí, rú rú jì lèi wèi tū jué suǒ pò, yǐ xī wèi gōng dì èr nián, suì lǜ bù qiān yú jiā bēn guān zhōng. tū jué jì shì bīng qiáng, yòu jí xī wèi hé hǎo, kǒng qí yí lèi yī píng dà guó, shǐ yì xiāng jì, qǐng jǐn shā yǐ gān xīn. zhōu wén yì xǔ zhī, suì shōu fù rú rú zhǔ yǐ xià sān qiān yú rén fù tū jué shǐ, yú qīng mén wài zhǎn zhī. zhōng nán yǐ xià miǎn, bìng pèi wáng gōng jiā.
是时,蠕蠕既累为突厥所破,以西魏恭帝二年,遂率部千余家奔关中。突厥既 恃兵强,又藉西魏和好,恐其遗类依凭大国,使驿相继,请尽杀以甘心。周文议许 之,遂收缚蠕蠕主已下三千余人付突厥使,于青门外斩之。中男以下免,并配王公 家。
xiōng nú yǔ wén mò huái, chū liáo dōng sài wài, qí xiān nán chán yú zhī yuǎn shǔ yě, shì wèi dōng bù dà rén. qí yǔ yǔ xiān bēi pō yì. rén jiē jiǎn fā ér liú qí dǐng shàng, yǐ wéi shǒu shì, zhǎng guò shù cùn zé jié duǎn zhī. fù nǚ bèi zhǎng rú jí zú, ér wú shang yān. qiū shōu wū tóu wèi dú yào, yǐ shè qín shòu. mò huái nüè yòng qí rén, wèi bù xià suǒ shā, gèng lì qí dì pǔ bō wèi dà rén. gài bō sǐ, zi qiū bù qín lì, shàng píng dì nǚ. bīng bù qín sǐ, zi mò guī lì. běn míng fàn dào wǔ huì. mò guī qiǎn dì qū yún gōng mù róng guī, mù róng guī jī pò zhī. yòu qiǎn bié bù sù yán fá mù róng guī yú jí chéng, fù wèi mù róng guī suǒ pò, shí mò guī bù zhòng qiáng shèng, zì chēng chán yú, sài wài zhū bù xián dàn zhī.
匈奴宇文莫槐,出辽东塞外,其先南单于之远属也,世为东部大人。其语与鲜 卑颇异。人皆翦发而留其顶上,以为首饰,长过数寸则截短之。妇女被长襦及足, 而无裳焉。秋收乌头为毒药,以射禽兽。莫槐虐用其人,为部下所杀,更立其弟普 拨为大人。盖拨死,子丘不勤立,尚平帝女。兵不勤死,子莫廆立。本名犯道武讳。 莫廆遣弟屈云攻慕容廆,慕容廆击破之。又遣别部素延伐慕容廆于棘城,复为慕容 廆所破,时莫廆部众强盛,自称单于,塞外诸部咸惮之。
mò guī sǐ, zi xùn nì yán lì, lǜ zhòng gōng mù róng guī yú jí chéng. guī zi hàn xiān shù yú wài, xùn nì yán wèi qí zhòng yuē:" hàn sù guǒ yǒng, bì wéi rén huàn, yí xiān qǔ zhī, chéng bù zú yōu yě." nǎi fēn qí shù qiān xí hàn, hàn wén zhī, shǐ rén zhà wèi duàn mò bō shǐ zhě, nì wèi xùn nì yán yuē:" hàn shù wèi wú huàn, jiǔ sī chú zhī, jīn wén lái tǎo, shén shàn. jiè yán xiāng dài, yí jiān lù zǎo fù." hàn shè fú dài zhī. xùn nì yán yǐ wéi xìn rán. cháng qū bù bèi, zhì yú fú suǒ, wèi hàn suǒ lǔ. hàn chí shǐ gào, chéng shèng suì jìn, jí chén ér zhì. guī yì jǐn ruì yīng zhī. xùn nì yán jiàn ér fāng yán, lǜ zhòng nì jī zhàn, qián fēng shǐ jiāo, ér hàn yǐ rù qí yíng, zòng huǒ liǎo zhī, zhòng nǎi dà kuì, xùn nì yán dān mǎ bēn hái, xī fú qí zhòng. xùn nì yán fù zǐ shì xióng mò běi, yòu xiān dé yù xǐ sān niǔ, zì yán wèi tiān suǒ xiāng, měi zì kuā dà. jí cǐ bài yě, nǎi bēi cí hòu bì, qiǎn shǐ cháo gòng yú zhāo dì, dì jiā zhī, yǐ nǚ qī yān.
莫廆死,子逊昵延立,率众攻慕容廆于棘城。廆子翰先戍于外,逊昵延谓其众 曰:“翰素果勇,必为人患,宜先取之,城不足忧也。”乃分骑数千袭翰,翰闻之, 使人诈为段末波使者,逆谓逊昵延曰:“翰数为吾患,久思除之,今闻来讨,甚善。 戒严相待,宜兼路早赴。”翰设伏待之。逊昵延以为信然。长驱不备,至于伏所, 为翰所虏。翰驰使告,乘胜遂进,及晨而至。廆亦尽锐应之。逊昵延见而方严,率 众逆击战,前锋始交,而翰已入其营,纵火燎之,众乃大溃,逊昵延单马奔还,悉 俘其众。逊昵延父子世雄漠北,又先得玉玺三纽,自言为天所相,每自夸大。及此 败也,乃卑辞厚币,遣使朝贡于昭帝,帝嘉之,以女妻焉。
xùn nì yán sǐ, zi qǐ dé guī lì. fù fá mù róng guī, guī jù zhī. huì dì sān nián, qǐ dé guī tún bǎo jiāo shuǐ, gù lěi bù zhàn, qiǎn qí xiōng xī bá duī xí guī zi rén yú bó lín. rén nì jī, zhǎn xī bá duī. guī yòu gōng qǐ dé guī kè zhī, qǐ dé guī dān qí yè bēn, xī lǔ qí zhòng. chéng shèng cháng qū, rù qí gù chéng, shōu zī cái yì jì, xǐ bù rén shù wàn hù yǐ guī. xiān shì, hǎi chū dà guī, kū sǐ yú píng guō, zhì shì ér qǐ dé guī bài.
逊昵延死,子乞得龟立。复伐慕容廆,廆拒之。惠帝三年,乞得龟屯保浇水, 固垒不战,遣其兄悉跋堆袭廆子仁于柏林。仁逆击,斩悉跋堆。廆又攻乞得龟克之, 乞得龟单骑夜奔,悉虏其众。乘胜长驱,入其固城,收资财亿计,徙部人数万户以 归。先是,海出大龟,枯死于平郭,至是而乞得龟败。
bié bù rén yì dòu guī shā qǐ dé guī ér zì lì, yǔ mù róng huǎng dié xiāng gōng jī. qiǎn qí guó xiāng mò hún fá huǎng, ér mò hún huāng jiǔ zòng liè, wèi huǎng suǒ pò, sǐ zhě wàn yú rén. jiàn guó bā nián, huǎng fá yì dòu guī, yì dòu guī jù zhī. wèi huǎng suǒ bài, shā qí xiāo jiàng shè yì gàn. yì dòu guī yuǎn dùn mò běi, suì bēn gāo lí. huǎng xǐ qí bù zhòng wǔ qiān yú luò yú chāng lí, zì shì sàn miè yǐ.
别部人逸豆归杀乞得龟而自立,与慕容晃迭相攻击。遣其国相莫浑伐晃,而莫 浑荒酒纵猎,为晃所破,死者万余人。建国八年,晃伐逸豆归,逸豆归拒之。为晃 所败,杀其骁将涉亦干。逸豆归远遁漠北,遂奔高丽。晃徙其部众五千余落于昌黎, 自是散灭矣。
tú hé duàn jiù liù juàn, chū yú liáo xī. qí bó zǔ rì lù juàn, yīn luàn bèi mài wèi yú yáng wū wán dà rén kù rǔ guān jiā nú. zhū dà rén jí huì yōu zhōu, jiē chí tuò hú, wéi kù rǔ guān dú wú, nǎi tuò rì lù juàn kǒu zhōng. rì lù juàn yīn yàn zhī, xī xiàng bài tiān yuē:" yuàn shǐ zhǔ jūn zhī zhì huì lù xiāng, jǐn yí rù wǒ fù zhōng." qí hòu yú yáng dà jī. kù rǔ guān yǐ rì lù juàn wèi jiàn, shǐ jiāng rén yì liáo xī zhú shí, zhào yòu wáng pàn, suì zhì qiáng shèng. rì lù juàn sǐ, dì qǐ zhēn dài lì. qǐ zhēn sǐ, zi wù mù chén dài lì, jí jiù liù juàn fù yě. jù liáo xī zhī dì ér chén yú jìn. qí suǒ tǒng sān wàn yú jiā, kòng xián shàng mǎ sì wǔ wàn qí. mù dì shí, yōu zhōu cì shǐ wáng jùn yǐ duàn shì shù wèi jǐ yòng, shēn dé zhī, nǎi biǎo fēng wù mù chén wèi liáo xī gōng, jiǎ dà chán yú yìn shòu. jùn shǐ wù mù chén lǜ wàn yú qí fá shí lè yú cháng shān fēng lóng shān xià, dà pò zhī.
徒何段就六眷,出于辽西。其伯祖日陆眷,因乱被卖为渔阳乌丸大人库辱官家 奴。诸大人集会幽州,皆持唾壶,唯库辱官独无,乃唾日陆眷口中。日陆眷因咽之, 西向拜天曰:“愿使主君之智慧禄相,尽移入我腹中。”其后渔阳大饥。库辱官以 日陆眷为健,使将人诣辽西逐食,诏诱亡叛,遂至强盛。日陆眷死,弟乞珍代立。 乞珍死,子务目尘代立,即就六眷父也。据辽西之地而臣于晋。其所统三万余家, 控弦上马四五万骑。穆帝时,幽州刺史王浚以段氏数为己用,深德之,乃表封务目 尘为辽西公,假大单于印绶。浚使务目尘率万余骑伐石勒于常山封龙山下,大破之。
wù mù chén sǐ, jiù liù juàn lì. jiù liù juàn yǔ dì pǐ dī cóng dì mò bō děng lǜ wǔ wàn yú qí wéi shí lè yú xiāng guó. lēi dēng chéng wàng zhī, jiàn jiàng shì jiē shì fú qǐn wò, wú jǐng bèi zhī yì. lēi yīn qí xiè dài, xuǎn mù yǒng jiàn, chuān chéng tū chū, zhí chōng mò bō, shēng qín zhī. zhì zhī zuò shàng, yǔ yǐn yàn jìn huān, yuē wèi fù zǐ, méng shì ér qiǎn zhī. mò bō jì dé miǎn, jiù liù juàn děng suì shè jūn ér hái, bù fù bào jùn, guī yú liáo xī. zì cǐ yǐ hòu, mò bō cháng bù gǎn nán xiàng sōu yān. rén wèn qí gù, mò bō yuē:" wú fù zài nán." qí gǎn lēi bù hài jǐ yě rú cǐ.
务目尘死,就六眷立。就六眷与弟疋磾、从弟末波等率五万余骑围石勒于襄国。 勒登城望之,见将士皆释伏寝卧,无警备之意。勒因其懈怠,选募勇健,穿城突出, 直冲末波,生禽之。置之座上,与饮宴尽欢,约为父子,盟誓而遣之。末波既得免, 就六眷等遂摄军而还,不复报浚,归于辽西。自此以后,末波常不敢南向溲焉。人 问其故,末波曰:“吾父在南。”其感勒不害己也如此。
jiù liù juàn sǐ, qí zi yòu ruò, pǐ dī yǔ liú kūn shì zǐ qún bēn sāng. pǐ dī yīn juǎn jiǎ ér wǎng, yù shā qí shū yǔ lín jí mò bō ér duó qí guó. mò bō děng zhī zhī, qiǎn jūn nì jī pǐ dī. liú qún wèi mò bō suǒ huò. pǐ dī zǒu hái jì, jù kūn qín jǐ, qǐng kūn yàn huì, yīn zhí ér hài zhī. pǐ dī jì shā liú kūn, yǔ yǔ lín mò bō zì xiāng gōng jī, bù zhòng guāi lí. yù yōng qí zhòng xǐ bǎo shàng gǔ, zǔ jūn dōu zhī xiǎn, yǐ jù mò bō děng. píng wén dì wén zhī, yīn yán jīng qí, jiāng jī zhī. pǐ dī kǒng jù, nán bēn lè líng. hòu shí lè qiǎn shí jì lóng jī duàn wén yāng yú lè líng, pò zhī, shēng qín wén yāng. pǐ dī suì lǜ qí shǔ jí zhū wù bì jiàng yú shí lè.
就六眷死,其子幼弱,疋磾与刘琨世子群奔丧。疋磾阴卷甲而往,欲杀其叔羽 鳞及末波而夺其国。末波等知之,遣军逆击疋磾。刘群为末波所获。疋磾走还蓟, 惧琨禽己,请琨宴会,因执而害之。疋磾既杀刘琨,与羽鳞、末波自相攻击,部众 乖离。欲拥其众徙保上谷,阻军都之险,以距末波等。平文帝闻之,阴严精骑,将 击之。疋磾恐惧,南奔乐陵。后石勒遣石季龙击段文鸯于乐陵,破之,生禽文鸯。 疋磾遂率其属及诸坞壁降于石勒。
mò bō zì chēng yōu zhōu cì shǐ, tún liáo xī. mò bō sǐ, guó rén yīn lì lù juàn dì hù liáo wéi zhǔ. liè dì shí, jiǎ hù liáo piào qí dà jiàng jūn yōu zhōu cì shǐ dà chán yú běi píng gōng, dì yù lán fǔ jūn jiāng jūn jì zhōu cì shǐ bó hǎi gōng. jiàn guó yuán nián, shí jì lóng zhēng hù liáo yú liáo xī, hù liáo bēn yú píng gāng shān, suì tóu mù róng huǎng, huǎng shā zhī. yù lán bēn shí jì lóng, yǐ suǒ xǐ xiān bēi wǔ qiān rén pèi zhī, shǐ tún lìng zhī. yù lán sǐ, zi kān dài zhī. jí rǎn mǐn zhī luàn, kān lǜ zhòng nán yí, suì jù qí dì. mù róng jùn shǐ dì xuán gōng lǜ zhòng fá kān yú guǎng gù, zhí kān sòng zhī jì. jùn dú qí mù ér shā zhī, kēng qí tú sān qiān yú rén.
末波自称幽州刺史,屯辽西。末波死,国人因立陆眷弟护辽为主。烈帝时,假 护辽骠骑大将军、幽州刺史、大单于、北平公,弟郁兰抚军将军、冀州刺史、勃海 公。建国元年,石季龙征护辽于辽西,护辽奔于平冈山,遂投慕容晃,晃杀之。郁 兰奔石季龙,以所徙鲜卑五千人配之,使屯令支。郁兰死,子龛代之。及冉闵之乱, 龛率众南移,遂据齐地。慕容俊使弟玄恭率众伐龛于广固,执龛送之蓟。俊毒其目 而杀之,坑其徒三千余人。
gāo chē, gài gǔ chì dí zhī yú zhǒng yě. chū hào wèi dí lì, běi fāng yǐ wéi gāo chē dīng líng. qí yǔ lüè yǔ xiōng nú tóng ér shí yǒu xiǎo yì. huò yún: qí xiān xiōng nú shēng yě. qí zhǒng yǒu dí shì yuán gē shì hú lǜ shì jiě pī shì hù gǔ shì yì qí jīn shì. sú yún: xiōng nú chán yú shēng èr nǚ, zī róng shén měi, guó rén jiē yǐ wéi shén. chán yú yuē: " wú yǒu cǐ nǚ, ān kě pèi rén? jiāng yǐ yǔ tiān." nǎi yú guó běi wú rén zhī dì zhù gāo tái, zhì èr nǚ qí shàng yuē: " qǐng tiān zì yíng zhī." jīng sān nián, qí mǔ yù yíng zhī. chán yú yuē:" bù kě, wèi chè zhī jiān ěr." fù yī nián, nǎi yǒu yī lǎo láng, zhòu yè shǒu tái háo hū, yīn chuān tái xià wèi kōng xué, jīng shí bù qù. qí xiǎo nǚ yuē:" wú fù chù wǒ yú cǐ, yù yǐ yǔ tiān, ér jīn láng lái, huò shì shén wù, wú shǐ zhī rán." jiāng xià jiù zhī. qí zǐ fū jīng yuē: " cǐ shì chù shēng, wú nǎi rǔ fù mǔ?" mèi bù cóng, xià wèi láng qī ér chǎn zǐ. hòu suì zī fán chéng guó. gù qí rén hǎo yǐn shēng cháng gē, yòu shì láng háo.
高车,盖古赤狄之余种也。初号为狄历,北方以为高车、丁零。其语略与匈奴 同而时有小异。或云:其先匈奴甥也。其种有狄氏、袁纥氏、斛律氏、解批氏、护 骨氏、异奇斤氏。俗云:匈奴单于生二女,姿容甚美,国人皆以为神。单于曰: “吾有此女,安可配人?将以与天。”乃于国北无人之地筑高台,置二女其上曰: “请天自迎之。”经三年,其母欲迎之。单于曰:“不可,未彻之间耳。”复一年, 乃有一老狼,昼夜守台嗥呼,因穿台下为空穴,经时不去。其小女曰:“吾父处我 于此,欲以与天,而今狼来,或是神物,无使之然。”将下就之。其姊夫惊曰: “此是畜生,无乃辱父母?”妹不从,下为狼妻而产子。后遂滋繁成国。故其人好 引声长歌,又似狼嗥。
wú dū tǒng dà shuài, dāng zhǒng gè yǒu jūn zhǎng. wéi xìng cū měng, dǎng lèi tóng xīn, zhì yú kòu nán, xī rán xiāng yī. dòu wú xíng zhèn, tóu bié chōng tū, zhà chū zhà rù, bù néng jiān zhàn. qí sú, dūn jù xiè dú, wú suǒ jì bì. hūn yīn yòng niú mǎ nà pìn yǐ wéi róng, jié yán jì dìng, nán dǎng yíng chē lán mǎ, lìng nǚ dǎng zì qǔ shàng mǎ, tǎn chéng chū lán, mǎ zhǔ lì lán wài, zhèn shǒu jīng mǎ, bù zhuì zhě jí qǔ zhī, zhuì zé gèng qǔ, shù mǎn nǎi zhǐ. sú wú gǔ, bù zuò jiǔ. yíng fù zhī rì, nán nǚ xiāng jiāng, zhèn mǎ lào shú ròu jié jiě. zhǔ rén yán bīn, yì wú xíng wèi, qióng lú qián cóng zuò, yǐn yàn zhōng rì, fù liú qí sù. míng rì, jiāng fù guī. jì ér fū dǎng hái rù qí jiā mǎ qún, jí qǔ liáng mǎ, fù mǔ dì xiōng suī xī, zhōng wú yán zhě. pō huì qǔ guǎ fù, ér yōu lián zhī. qí xù chǎn zì yǒu jì shí, suī lán zòng zài yě, zhōng wú wàng qǔ. sú bù qīng jié, xǐ zhì zhèn tíng. měi zhèn, zé jiào hū shè tiān ér qì zhī yí qù. lái suì qiū, mǎ féi, fù xiāng shuài hòu yú zhèn suǒ, mái gǔ yáng, rán huǒ bá dāo, nǚ wū zhù shuō, shì rú zhōng guó fú chú, ér qún duì chí mǎ xuán rào, bǎi zā nǎi zhǐ. rén chí yī shù liǔ yí huí, shù zhī, yǐ rǔ lào guàn yān. fù rén yǐ pí guǒ yáng hái, dài zhī shǒu shàng, yíng qū fà bìn ér zhuì zhī, yǒu shì xuān miǎn. qí sǐ wáng zàng sòng, jué dì zuò kǎn, zuò shī yú zhōng, zhāng bì yǐn gōng, pèi dāo xié shuò, wú yì yú shēng, ér lù kǎn bù yǎn. shí yǒu zhèn sǐ jí yì lì, zé wèi zhī qí fú ruò ān quán wú tā, zé wèi bào sài. duō shā zá chù, shāo gǔ yǐ liáo, zǒu mǎ rào xuán, duō zhě shù bǎi zā. nán nǚ wú xiǎo dà, jiē jí huì. píng jí zhī rén, zé gē wǔ zuò yuè sǐ sàng zhī jiā, zé bēi yín kū qì. qí qiān xǐ suí shuǐ cǎo, yī pí shí ròu, niú yáng xù chǎn, jǐn yǔ rú rú tóng. wéi chē lún gāo dà, fú shù zhì duō.
无都统大帅,当种各有君长。为性粗猛,党类同心,至于寇难,翕然相依。斗 无行阵,头别冲突,乍出乍入,不能坚战。其俗,蹲踞亵黩,无所忌避。婚姻用牛 马纳聘以为荣,结言既定,男党营车阑马,令女党恣取上马,袒乘出阑,马主立阑 外,振手惊马,不坠者即取之,坠则更取,数满乃止。俗无谷,不作酒。迎妇之日, 男女相将,振马酪熟肉节解。主人延宾,亦无行位,穹庐前丛坐,饮宴终日,复留 其宿。明日,将妇归。既而夫党还入其家马群,极取良马,父母弟兄虽惜,终无言 者。颇讳取寡妇,而优怜之。其畜产自有记识,虽阑纵在野,终无妄取。俗不清洁, 喜致震霆。每震,则叫呼射天而弃之移去。来岁秋,马肥,复相率候于震所,埋羖 羊,燃火拔刀,女巫祝说,似如中国祓除,而群队驰马旋绕,百匝乃止。人持一束 柳桋回,竖之,以乳酪灌焉。妇人以皮裹羊骸,戴之首上,萦屈发鬓而缀之,有似 轩冕。其死亡葬送,掘地作坎,坐尸于中,张臂引弓,佩刀挟槊,无异于生,而露 坎不掩。时有震死及疫疠,则为之祈福;若安全无他,则为报赛。多杀杂畜,烧骨 以燎,走马绕旋,多者数百匝。男女无小大,皆集会。平吉之人,则歌舞作乐;死 丧之家,则悲吟哭泣。其迁徙随水草,衣皮食肉,牛、羊畜产,尽与蠕蠕同。唯车 轮高大,辐数至多。
xǐ yú lù hún hǎi xī běi bǎi yú lǐ, bù luò qiáng dà, cháng yǔ rú rú wèi dí, yì měi qīn dào yú wèi. wèi dào wǔ xí zhī, dà pò qí zhū bù. hòu dào wǔ fù dù ruò luò shuǐ, xī xíng zhì lù hún hǎi, tíng jià jiǎn qīng qí, xī běi xíng bǎi yú lǐ, xí pò zhī, lǔ huò shēng kǒu niú mǎ yáng èr shí yú wàn. fù tǎo qí yú zhǒng yú láng shān, dà pò zhī. chē jià běi xún, fēn mìng zhū jiàng wèi dōng xī èr dào, dào wǔ qīn lēi liù jūn cóng zhōng dào, zì bó rán shuǐ xī běi, xùn lüè qí bù, zhū jūn tóng shí yún hé, pò qí zá zhǒng sān shí yú luò. wèi wáng yí bié dū zhū jiàng cóng xī běi jué mò qiān yú lǐ, fù pò qí yí bèng qī bù. yú shì gāo chē dà jù, zhū bù zhèn hài. dào wǔ zì niú chuān nán yǐn, dà xiào liè, yǐ gāo chē wèi wéi, qí tú zhē liè, zhōu qī bǎi yú lǐ, jù zá shòu yú qí zhōng, yīn qū zhì píng chéng, jí yǐ gāo chē zhòng qǐ lù yuàn, nán yīn tái yīn, běi jù cháng chéng, dōng bāo bái dēng, shǔ zhī xī shān. xún ér gāo chē zhí lì hé mò fú chì lì jiān lǜ qí jiǔ bǎi yú luò nèi fù, bài chì lì qián wéi yáng wēi jiāng jūn, zhì sī mǎ cān jūn, cì gǔ èr wàn hú. hòu gāo chē jiě pī mò fú fān dòu jiàn fù lǜ qí bù sān shí yú luò nèi fù, yì bài wèi wēi yuǎn jiāng jūn, zhì sī mǎ cān jūn, cì yī fú, suì gěi lǐn shí.
徙于鹿浑海西北百余里,部落强大,常与蠕蠕为敌,亦每侵盗于魏。魏道武袭 之,大破其诸部。后道武复度弱洛水,西行至鹿浑海,停驾简轻骑,西北行百余里, 袭破之,虏获生口、牛马羊二十余万。复讨其余种于狼山,大破之。车驾北巡,分 命诸将为东西二道,道武亲勒六军从中道,自驳髯水西北,徇略其部,诸军同时云 合,破其杂种三十余落。卫王仪别督诸将从西北绝漠千余里,复破其遗迸七部。于 是高车大惧,诸部震骇。道武自牛川南引,大校猎,以高车为围,骑徒遮列,周七 百余里,聚杂兽于其中,因驱至平城,即以高车众起鹿苑,南因台阴,北距长城, 东包白登,属之西山。寻而高车侄利曷莫弗敕力犍率其九百余落内附,拜敕力犍为 扬威将军,置司马、参军,赐谷二万斛。后高车解批莫弗幡豆建复率其部三十余落 内附,亦拜为威远将军,置司马、参军,赐衣服,岁给廪食。
rú rú shè lún pò bài zhī hòu, shōu shí bù luò, zhuǎn xǐ guǎng mò zhī běi, qīn rù gāo chē zhī dì. hú lǜ bù shuài bèi hóu lì huàn zhī, yuē:" xīn lún xīn jí, bīng pín mǎ shǎo, yì yǔ ěr!" nǎi jǔ zhòng yǎn jī, rù qí guó luò. gāo chē mèi lì, bù gù hòu huàn, fēn qí lú shì, qī qí fù nǚ, ān xī qǐn wò bù qǐ. shè lún dēng gāo wàng jiàn, nǎi zhāo jí wáng sàn dé qiān rén, chén zhèn shā zhī, zǒu ér tuō zhě shí èr sān. bèi hóu lì suì bēn wèi, cì jué mèng dōu gōng. hóu lì zhì zhí, yǒng jiàn guò rén, fèn gē xiàn zhèn, yǒu yì yú zhòng. běi fāng rén shàn yòng wǔ shí shī shì jí xiōng, měi zhōng, gù dé qīn xìng, shǎng cì fēng hòu, mìng qí shǎo zǐ hé táng nèi shì. jí bèi hóu lì zú, dào wǔ dào xī, zàng yǐ wèi lǐ, shì yuē zhōng zhuàng wáng. hòu zhào jiāng jūn yī wèi shuài èr wàn qí běi xí gāo chē yú zhǒng yuán gē wū, pín pò zhī. dào wǔ shí, fēn sǎn zhū bù, wéi gāo chē yǐ lèi cū guǎng, bù rèn shǐ yì, gù dé bié wèi bù luò.
蠕蠕社仑破败之后,收拾部落,转徙广漠之北,侵入高车之地。斛律部帅倍侯 利患之,曰:“新仑新集,兵贫马少,易与耳!”乃举众掩击,入其国落。高车昧 利,不顾后患,分其庐室,妻其妇女,安息寝卧不起。社仑登高望见,乃招集亡散 得千人,晨振杀之,走而脱者十二三。倍侯利遂奔魏,赐爵孟都公。侯利质直,勇 健过人,奋戈陷阵,有异于众。北方人善用五十蓍筮吉凶,每中,故得亲幸,赏赐 丰厚,命其少子曷堂内侍。及倍侯利卒,道武悼惜,葬以魏礼,谥曰忠壮王。后诏 将军伊谓帅二万骑北袭高车余种袁纥乌,频破之。道武时,分散诸部,唯高车以类 粗犷,不任使役,故得别为部落。
hòu tài wǔ zhēng rú rú, pò zhī ér hái. zhì mò nán, wén gāo chē dōng bù zài sì ní bēi, rén chù shén zhòng, qù guān jūn qiān yú lǐ, jiāng qiǎn zuǒ pú yè ān yuán děng tǎo zhī. sī tú zhǎng sūn hàn shàng shū lìng liú jié děng jiàn, tài wǔ bù tīng. nǎi qiǎn yuán děng bìng fā xīn fù gāo chē hé wàn qí, zhì yú sì ní bēi, gāo chē zhū bù wàng jūn ér jiàng zhě shù shí wàn luò, huò mǎ niú yáng yì bǎi yú wàn, jiē xǐ zhì mò nán qiān lǐ zhī dì. chéng gāo chē, zhú shuǐ cǎo, xù mù fān xī, shù nián zhī hòu, jiàn zhī lì shí, suì zhì xiàn gòng. yóu shì guó jiā mǎ jí niú yáng suì zhì yú jiàn, zhān pí wěi jī. wén chéng shí, wǔ bù gāo chē hé jù jì tiān, zhòng zhì shù wàn, dà huì zǒu mǎ, shā shēng yóu rào, gē yín xīn xīn. qí sú chēng zì qián shì yǐ lái, wú shèng yú cǐ huì. chē jià lín xìng, mò bù xīn yuè. hòu xiào wén zhào gāo chē zhī zhòng, suí chē hè nán tǎo, gāo chē bù yuàn nán xíng, suì tuī yuán gē shù zhě wéi zhǔ, xiāng shuài běi pàn, yóu jiàn jīn líng. dū du yǔ wén fú zhuī tǎo, dà bài ér hái. yòu zhào píng běi jiāng jūn jiāng yáng wáng jì wèi dū du tǎo zhī. jì xiān qiǎn rén wèi láo shù zhě. shù zhě rù rú rú. xún huǐ, xiāng shuài ér jiàng.
后太武征蠕蠕,破之而还。至漠南,闻高车东部在巳尼陂,人畜甚众,去官军 千余里,将遣左仆射安原等讨之。司徒长孙翰、尚书令刘洁等谏,太武不听。乃遣 原等并发新附高车合万骑,至于巳尼陂,高车诸部望军而降者数十万落,获马牛羊 亦百余万,皆徙置漠南千里之地。乘高车,逐水草,畜牧蕃息,数年之后,渐知粒 食,岁致献贡。由是国家马及牛、羊遂至于贱,氈皮委积。文成时,五部高车合聚 祭天,众至数万,大会走马,杀牲游绕,歌吟忻忻。其俗称自前世以来,无盛于此 会。车驾临幸,莫不忻悦。后孝文召高车之众,随车贺南讨,高车不愿南行,遂推 袁纥树者为主,相率北叛,游践金陵。都督宇文福追讨,大败而还。又诏平北将军、 江阳王继为都督讨之。继先遣人慰劳树者。树者入蠕蠕。寻悔,相率而降。
gāo chē zhī zú yòu yǒu shí èr xìng: yī yuē qì fú lì shì, èr yuē tǔ lú shì, sān yuē yǐ zhān shì, sì yuē dà lián shì, wǔ yuē kū hè shì, liù yuē dá báo shì, qī yuē ā lún shì, bā yuē mò yǔn shì, jiǔ yuē qí fēn shì, shí yuē fù fú luó shì, shí yī yuē qǐ yuán shì, shí èr yuē yòu shū pèi shì.
高车之族又有十二姓:一曰泣伏利氏,二曰吐卢氏,三曰乙旃氏,四曰大连氏, 五曰窟贺氏,六曰达薄氏,七曰阿仑氏,八曰莫允氏,九曰俟分氏,十曰副伏罗氏, 十一曰乞袁氏,十二曰右叔沛氏。
xiān shì, fù fú luó bù wèi rú rú suǒ yì shǔ. dòu lún zhī shì, rú rú luàn lí, guó bù fèn sàn, fù fú luó ā fú zhì luó yǔ cóng dì qióng qí jù tǒng lǐng gāo chē zhī zhòng shí yú wàn luò. tài hé shí yī nián, dòu lún fàn sāi, ā fú zhì luó děng gù jiàn bù cóng, nù lǜ suǒ bù zhī zhòng xī pàn, zhì qián bù xī běi, zì lì wèi wáng. guó rén hào zhī yuē hòu lóu fú lēi, yóu wèi yán dà tiān zǐ yě qióng qí hào hòu bèi, yóu wèi yán chǔ zhǔ yě. èr rén hé mù, fēn bù ér lì, ā fú zhì luó jū běi, qióng qí zài nán. dòu lún zhuī tǎo zhī, pín wèi ā fú zhì luó suǒ bài, nǎi yǐn zhòng dōng xǐ. shí sì nián, ā fú zhì luó qiǎn shāng hú yuè zhě zhì jīng shī, yǐ èr jiàn fèng gòng. yún:" rú rú wèi tiān zǐ zhī zéi, chén jiàn zhī bù cóng, suì pàn lái cǐ, ér zì shù lì, dāng wèi tiān zǐ tǎo chú rú rú." xiào wén wèi zhī xìn yě, qiǎn shǐ zhě yú tí wǎng guān xū shí. ā fú zhì luó yǔ qióng qí qiǎn shǐ zhě báo jié suí tí lái zhāo, gòng qí fāng wù. zhào yuán wài sàn qí shì láng kě zú hún cháng shēng fù yǔ yú tí shǐ gāo chē, gè cì xiù kù zhě yī jù, zá cǎi bǎi pǐ.
先是,副伏罗部为蠕蠕所役属。豆仑之世,蠕蠕乱离,国部分散,副伏罗阿伏 至罗与从弟穷奇俱统领高车之众十余万落。太和十一年,豆仑犯塞,阿伏至罗等固 谏不从,怒率所部之众西叛,至前部西北,自立为王。国人号之曰候娄匐勒,犹魏 言大天子也;穷奇号候倍,犹魏言储主也。二人和穆,分部而立,阿伏至罗居北, 穷奇在南。豆仑追讨之,频为阿伏至罗所败,乃引众东徙。十四年,阿伏至罗遣商 胡越者至京师,以二箭奉贡。云:“蠕蠕为天子之贼,臣谏之不从,遂叛来此,而 自竖立,当为天子讨除蠕蠕。”孝文未之信也,遣使者于提往观虚实。阿伏至罗与 穷奇遣使者薄颉随提来朝,贡其方物。诏员外散骑侍郎可足浑长生复与于提使高车, 各赐绣裤褶一具,杂彩百匹。
qióng qí hòu wèi yè dā suǒ shā, lǔ qí zi mí é tū děng. qí zhòng fēn sǎn, huò lái bēn fù, huò tóu rú rú. zhào qiǎn xuān wēi jiāng jūn yǔ lín jiān mèng wēi fǔ nà xiáng rén, zhì zhī gāo píng zhèn. ā fú zhì luó zhǎng zǐ zhēng ā fú zhì luó yú qī, móu hài ā fú zhì luó, ā fú zhì luó shā zhī. ā fú zhì luó yòu cán bào, dà shī zhòng xīn, zhòng gòng shā zhī, lì qí zōng rén bá lì yán wéi zhǔ. suì yú, yè dā fá gāo chē, jiāng nà mí é tū. guó rén shā bá lì yán, yíng mí é tū ér lì zhī.
穷奇后为嚈哒所杀,虏其子弥俄突等。其众分散,或来奔附,或投蠕蠕。诏遣 宣威将军、羽林监孟威抚纳降人,置之高平镇。阿伏至罗长子蒸阿伏至罗余妻,谋 害阿伏至罗,阿伏至罗杀之。阿伏至罗又残暴,大失众心,众共杀之,立其宗人跋 利延为主。岁余,嚈哒伐高车,将纳弥俄突。国人杀跋利延,迎弥俄突而立之。
mí é tū jì lì, fù qiǎn cháo gòng, yòu fèng biǎo xiàn jīn fāng yī yín fāng yī jīn zhàng èr mǎ qī pǐ tuó shí tóu. zhào shǐ zhě mù róng tǎn cì mí é tū zá cǎi liù shí pǐ. xuān wǔ zhào zhī yuē:" qīng yuǎn jù shā wài, pín shēn chéng kuǎn, lǎn juān zhōng zhì, tè suǒ qīn jiā. rú rú yè dā tǔ yù hún suǒ yǐ jiāo tōng zhě, jiē lù yóu gāo chāng, jǐ jiǎo xiāng jiē. jīn gāo chāng nèi fù, qiǎn shǐ yíng yǐn. rú rú wǎng lái lù jué, jiān shì. bù dé wàng lìng qún xiǎo gǎn yǒu líng fàn, yōng sè wáng rén, zuì zài bù shè. mí é tū xún yǔ rú rú zhǔ fú tú zhàn yú pú lèi hǎi běi, wèi fú tú suǒ bài, xī zǒu sān bǎi yú lǐ. fú tú cì yú yī wú běi shān. xiān shì, gāo chāng wáng qū jiā biǎo qiú nèi xǐ, xuān wǔ qiǎn mèng wēi yíng zhī. zhì yī wú, rú rú jiàn wēi jūn, bù ér dùn zǒu. mí é tū wén qí lí hài zhuī jī dà pò zhī, shā fú tú yú báo lèi hǎi běi, gē qí fā, sòng yú mèng wēi. yòu qiǎn shǐ xiàn lóng mǎ wǔ pǐ, jīn yín diāo pí jí zhū fāng wù. zhào dōng chéng zi yú liàng bào zhī, cì yuè qì yī bù yuè gōng bā shí rén chì shí pǐ, zá cǎi liù shí pǐ. mí é tū qiǎn qí mò hé qù fén wū yǐn chì hè zhēn gòng qí fāng wù.
弥俄突既立,复遣朝贡,又奉表献金方一、银方一、金杖二、马七匹、驼十头。 诏使者慕容坦赐弥俄突杂彩六十匹。宣武诏之曰:“卿远据沙外,频申诚款,览捐 忠志,特所钦嘉。蠕蠕、嚈哒、吐谷浑所以交通者,皆路由高昌,掎角相接。今高 昌内附,遣使迎引。蠕蠕往来路绝,奸势。不得妄令群小敢有陵犯,拥塞王人,罪 在不赦。弥俄突寻与蠕蠕主伏图战于蒲类海北,为伏图所败,西走三百余里。伏图 次于伊吾北山。先是,高昌王麹嘉表求内徙,宣武遣孟威迎之。至伊吾,蠕蠕见威 军,怖而遁走。弥俄突闻其离骇;追击大破之,杀伏图于薄类海北,割其发,送于 孟威。又遣使献龙马五匹,金、银、貂皮及诸方物。诏东城子于亮报之,赐乐器一 部、乐工八十人、赤十匹,杂彩六十匹。弥俄突遣其莫何去汾屋引叱贺真贡其方 物。
míng dì chū, mí é tū yǔ rú rú zhǔ chǒu nú zhàn bài, bèi qín. chǒu nú xì qí liǎng jiǎo yú nú mǎ zhī shàng, dùn yè shā zhī, qī qí tóu wèi yǐn qì. qí bù zhòng xī rù yè dā. jīng shù nián, yè dā tīng mí é tū dì yī fú hái guó. yī fú jì fù guó, qiǎn shǐ fèng biǎo, yú shì zhào qiǎn shǐ zhě gǔ kǎi děng bài wèi zhèn xī jiāng jūn xī hǎi jùn kāi guó gōng gāo chē wáng. yī fú fù dà pò rú rú, rú rú zhǔ pó luó mén zǒu tóu liáng zhōu. zhèng guāng zhōng, yī fú qiǎn shǐ cháo gòng, yīn qǐ zhū huà bù wǎn yī chéng bìng màn rù qiū bì yī fù sǎn shàn gè yī méi qīng qū gài wǔ méi chì qī shàn wǔ méi gǔ jiǎo shí méi, zhào gěi zhī. yī fú hòu yǔ rú rú zhàn, bài guī, qí dì yuè jū shā yī fú ér zì lì. tiān píng zhōng, yuè jū fù wèi rú rú suǒ pò, yī fú zi bǐ shì fù shā yuè jū ér zì lì. xīng hé zhōng, bǐ shì yòu wèi rú rú suǒ pò, yuè jū zi qù bīn zì rú rú bēn dōng wèi. qí shén wǔ yù zhāo nà yuǎn rén, shàng yán fēng qù bīn wèi gāo chē wáng, bài ān běi jiāng jūn sì zhōu cì shǐ. jì ér bìng sǐ.
明帝初,弥俄突与蠕蠕主丑奴战败,被禽。丑奴系其两脚于驽马之上,顿曳杀 之,漆其头为饮器。其部众悉入嚈哒。经数年,嚈哒听弥俄突弟伊匐还国。伊匐既 复国,遣使奉表,于是诏遣使者谷楷等拜为镇西将军、西海郡开国公、高车王。伊 匐复大破蠕蠕,蠕蠕主婆罗门走投凉州。正光中,伊匐遣使朝贡,因乞硃画步挽一 乘并幔褥、鞦必一副、伞扇各一枚、青曲盖五枚、赤漆扇五枚、鼓角十枚,诏给 之。伊匐后与蠕蠕战,败归,其弟越居杀伊匐而自立。天平中,越居复为蠕蠕所破, 伊匐子比适复杀越居而自立。兴和中,比适又为蠕蠕所破,越居子去宾自蠕蠕奔东 魏。齐神武欲招纳远人,上言封去宾为高车王,拜安北将军、肆州刺史。既而病死。
chū, dào wǔ shí yǒu tǔ tū lín bù zài nǚ shuǐ shàng, cháng yǔ jiě rú bù xiāng wèi chún chǐ, bù gòng zhí shì. dēng guó sān nián, dào wǔ qīn xī zhēng, dù ruò luò shuǐ, fù xī xíng qù qí guó. zhì nǚ shuǐ shàng, tǎo jiě rú bù luò, pò zhī. míng nián chūn, jǐn lüè xǐ qí bù luò xù chǎn ér hái.
初,道武时有吐突邻部在女水上,常与解如部相为脣齿,不供职事。登国三年, 道武亲西征,度弱洛水,复西行趣其国。至女水上,讨解如部落,破之。明年春, 尽略徙其部落畜产而还。
yòu yǒu gē tū lín, yǔ gē xī shì tóng bù luò, ér gè yǒu dà rén cháng shuài, yōng jí zhǒng lèi, cháng wèi kòu yú yì xīn shān, dēng guó wǔ nián, dào wǔ lēi zhòng qīn tǎo yān. mù róng líng lǜ shī lái huì, dà pò zhī. gē tū lín dà rén wū dì jiān, gē xī dà rén kù hán děng jiē jǔ bù guī xiáng. huáng shǐ èr nián, chē jià fá zhōng shān, jūn yú bǎi sì. mù róng bǎo yè lái gōng yíng, jūn rén jīng, zǒu hái yú guó. lù yóu bīng zhōu, suì fǎn, jiāng gōng jìn yáng, bīng zhōu cì shǐ yuán yán tǎo píng zhī. gē tū lín bù shuài nì wù ní gē xī bù shuài chì nú gēn děng fù jù dǎng fǎn yú yīn guǎn, nán ān gōng yuán shùn tǎo zhī bù kè, sǐ zhě shù qiān rén. dào wǔ wén zhī, qiǎn ān yuǎn jiāng jūn yǔ yuè hái tǎo nì wù ní děng, jiē tiǎn zhī.
又有纥突邻,与纥奚世同部落,而各有大人长帅,拥集种类,常为寇于意辛山, 登国五年,道武勒众亲讨焉。慕容駖率师来会,大破之。纥突邻大人屋地鞬,纥奚 大人库寒等皆举部归降。皇始二年,车驾伐中山,军于柏肆。慕容宝夜来攻营,军 人惊,走还于国。路由并州,遂反,将攻晋阳,并州刺史元延讨平之。纥突邻部帅 匿物尼、纥奚部帅叱奴根等复聚党反于阴馆,南安公元顺讨之不克,死者数千人。 道武闻之,遣安远将军庾岳还讨匿物尼等,皆殄之。
yòu yǒu hóu lǚ lín bù, zhòng wàn yú kǒu, cháng yī xiǎn xù mù. dēng guó zhōng, qí dà rén chì fá wèi kòu yú kǔ shuǐ hé. bā nián xià, dào wǔ dà pò zhī, bìng qín qí bié shuài yān gǔ yán děng.
又有侯吕邻部,众万余口,常依险畜牧。登国中,其大人叱伐为寇于苦水河。 八年夏,道武大破之,并禽其别帅焉古延等。
xuē gàn bù cháng tún jù yú sān chéng zhī jiān, jí miè wèi chén hòu, qí bù shuài tài xī fú wàng jūn guī shùn, dào wǔ fǔ ān zhī. chē jià hái, wèi chén zi qū gài bēn qí bù. dào wǔ wén zhī, shǐ shǐ zhào tài xī fú zhí sòng zhī. tài xī fú chū qū gài yǐ shì shǐ zhě yuē:" jīn qióng ér jiàn tóu, níng yǔ jù wáng, hé rěn sòng zhī!" suì bù qiǎn. dào wǔ dà nù, chē jià qīn tǎo zhī. huì tài xī fú xiān chū jī cáo fù yín, guān jūn chéng xū, suì tú qí chéng, huò tài xī fú qī zǐ zhēn bǎo, xǐ qí rén ér hái. tài xī fú lái fù bù jí, sòng bēn yáo xìng. wèi jǐ, wáng guī lǐng běi. shàng jùn yǐ xī zhū xiān bēi zá hú wén ér jiē yīng zhī. tiān cì wǔ nián, qū gài jǐn jié lüè zǒng fú zhī. jí píng tǒng wàn, xuē gàn zhǒng lèi jiē dé wèi biān hù yǐ.
薛干部常屯聚于三城之间,及灭卫辰后,其部帅太悉伏望军归顺,道武抚安之。 车驾还,卫辰子屈丐奔其部。道武闻之,使使诏太悉伏执送之。太悉伏出屈丐以示 使者曰:“今穷而见投,宁与俱亡,何忍送之!”遂不遣。道武大怒,车驾亲讨之。 会太悉伏先出击曹覆寅,官军乘虚,遂屠其城,获太悉伏妻子、珍宝,徙其人而还。 太悉伏来赴不及,送奔姚兴。未几,亡归岭北。上郡以西诸鲜卑、杂胡闻而皆应之。 天赐五年,屈丐尽劫掠总服之。及平统万,薛干种类皆得为编户矣。
ér qiān tún shān xiān bēi bié zhǒng pò duō lán bù shì chuán zhǔ bù luò. zhì mù yì gàn, yǒu wǔ lì zhuàng yǒng, jié lüè zuǒ yòu, xī jí jīn chéng, dōng qīn ān dìng, shù nián jiān, zhū zhǒng huàn zhī. tiān xìng sì nián, qiǎn cháng shān wáng zūn tǎo zhī yú gāo píng. mù yì gàn jiàng shù qiān qí qì guó dùn zǒu, jǐn xǐ qí rén yú jīng shī yú zhǒng fēn bèng, qí hòu, wèi hè lián qū gài suǒ miè.
而牵屯山鲜卑别种破多兰部世传主部落。至木易干,有武力壮勇,劫掠左右, 西及金城,东侵安定,数年间,诸种患之。天兴四年,遣常山王遵讨之于高平。木 易干将数千骑弃国遁走,尽徙其人于京师、余种分迸,其后,为赫连屈丐所灭。
yòu chù fú sù gǔ yán děng zhū bù, fù ér bù gōng. tiān xìng wǔ nián, cái guān jiāng jūn hé tū lǜ liù qiān qí xí ér huò zhī.
又黜弗、素古延等诸部,富而不恭。天兴五年,材官将军和突率六千骑袭而获 之。
yòu yuè qín bèi ní bù, yǒng xīng wǔ nián, zhuǎn mù bá nà shān xī. qī yuè, qiǎn xī jīn tǎo pò zhī, xǐ qí rén ér hái.
又越勤倍泥部,永兴五年,转牧跋那山西。七月,遣奚斤讨破之,徙其人而还。
lùn yuē: zhōu zhī xiǎn yǔn, hàn zhī xiōng nú. qí zuò hài zhōng guó, gù jiǔ yǐ. wèi jìn zhī shì, zhǒng zú guā fēn, qù lái shā mò zhī chuí, kuī rǎo zhāng sāi zhī jì, yóu jiē dōng hú zhī xù yú, mò dú zhī zhī yè. zhì rú rú rú zhě, xiōng nú zhī yì, gēn běn mò xún, táo xíng jí chǒu, zì xiǎo wèi dà, fēng chí niǎo fù, shū lái hū wǎng, dài jīng yóu zhī lǚ hài, róng chē suǒ yǐ bù níng. shì gù wèi shì zǔ zōng, yáng wēi yào wǔ, qū qí xù chǎn, shōu qí bù luò, jiǎn zhī qióng fā zhī yě, zhú zhī wú rén zhī xiāng. qǐ hǎo sì bīng jí ruì, xiōng qì bù jí? gài yì jí bìng chú è, shì bù dé yǐ. qí jiǎo dí qiáng ruò zhī yóu, huá lǔ fú pàn zhī jī, gù bèi lù yún.
论曰:周之猃狁,汉之匈奴。其作害中国,故久矣。魏、晋之世,种族瓜分, 去来沙漠之陲,窥扰鄣塞之际,犹皆东胡之绪余,冒顿之枝叶。至如蠕蠕者,匈奴 之裔,根本莫寻,逃形集丑,自小为大,风驰鸟赴,倏来忽往,代京由之屡骇,戎 车所以不宁。是故魏氏祖宗,扬威曜武,驱其畜产,收其部落,翦之穷发之野,逐 之无人之乡。岂好肆兵极锐,凶器不戢?盖亦急病除恶,事不得已。其狡狄强弱之 由,猾虏服叛之迹,故备录云。