mán liáo lín yì chì tǔ zhēn là pó lì
蛮 獠 林邑 赤土 真腊 婆利
mán zhī zhǒng lèi, gài pán hù zhī hòu. zài jiāng huái zhī jiān, bù luò zī màn, bù yú shù zhōu, dōng lián shòu chūn, xī tōng bā shǔ, běi jiē rǔ yǐng, wǎng wǎng yǒu yān. qí yú wèi shì, bù shèn wéi huàn, zhì jìn zhī mò, shāo yǐ fán chāng, jiàn wèi kòu bào yǐ. zì liú shí luàn hòu, zhū mán wú suǒ jì dàn, gù qí zú jiàn dé běi qiān, lù hún yǐ nán, mǎn yú shān gǔ, wǎn luò xiāo tiáo, lüè wéi qiū xū yǐ.
蛮之种类,盖盘瓠之后。在江、淮之间,部落滋蔓,布于数州,东连寿春,西 通巴、蜀,北接汝、颍,往往有焉。其于魏氏,不甚为患,至晋之末,稍以繁昌, 渐为寇暴矣。自刘、石乱后,诸蛮无所忌惮,故其族渐得北迁,陆浑以南,满于山 谷,宛、洛萧条,略为丘墟矣。
dào wǔ jì dìng zhōng shān, shēng jiào bèi yú hé biǎo. tài cháng bā nián, mán wáng méi ān lǜ qú shuài shù qiān cháo jīng shī, qiú liú zhì zǐ, yǐ biǎo zhōng kuǎn. shǐ guāng zhōng, bài ān shì zi bào wèi ān yuǎn jiāng jūn jiāng zhōu cì shǐ shùn yáng gōng. xìng guāng zhōng, mán wáng wén wǔ lóng qǐng xiáng, zhào bāo wèi zhī, bài nán yōng zhōu cì shǐ lǔ yáng hóu.
道武既定中山,声教被于河表。泰常八年,蛮王梅安率渠帅数千朝京师,求留 质子,以表忠款。始光中,拜安侍子豹为安远将军、江州刺史、顺阳公。兴光中, 蛮王文武龙请降,诏褒慰之,拜南雍州刺史、鲁阳侯。
yán xìng zhōng, dà yáng mán shǒu huán dàn yōng miǎn shuǐ yǐ běi, zhì yè yǐ nán, bā wàn yú luò, qiǎn shǐ nèi shǔ. xiào wén jiā zhī, bài dàn zhēng nán jiāng jūn dōng jīng zhōu cì shǐ xiāng yáng wáng, tīng zì xuǎn jùn xiàn. dàn zì tiān shēng, huán xuán zhī zǐ yě. chū, xuán xī bēn zhì méi jiǒng zhōu bèi shā, dàn shí nián shù suì, liú cuàn dà yáng mán zhōng, suì xí qí sú. jí zhǎng, duō zhì móu, wèi qún mán suǒ guī. dàn jì nèi shǔ, jū lǎng líng. tài hé sì nián, wáng shī nán fá, dàn qǐng wèi qián qū. nǎi shòu shǐ chí jié nán zhēng xī dào dà dū dū, tǎo yì yáng, bù guǒ ér hái. shí nián, yí jū yǐng yáng. shí liù nián, yī lì jiàng wáng wèi gōng. shí qī nián, jiā zhēng nán jiāng jūn zhōng dào dà dū dū, zhēng jìng líng. yù qiān luò, shī tíng. shì shí, qí zhēng lǔ jiāng jūn zhí gé jiāng jūn mán shǒu tián yì zōng lǜ bù qǔ sì qiān yú hù nèi shǔ. xiāng yáng shǒu léi pó sī děng shí yī rén lǜ hù qiān yú nèi zì xǐ, qiú jū dà hé chuān, zhào gěi lǐn shí. hòu kāi nán yáng, lìng yǒu miǎn běi zhī dì, mán rén ān dǔ, bù wéi kòu zéi. shí bā nián, dàn rù cháo, shǎng yù lóng hòu. zú, shì yuē gāng. zi huī, zì dào jìn, wèi lóng xiāng jiāng jūn dōng jīng zhōu cì shǐ, xí jué. jǐng míng chū, dà yáng mán shǒu tián yù qiū děng èr wàn bā qiān hù nèi fù, zhào zhì sì jùn shí bā xiàn. huī zú. zèng guàn jūn jiāng jūn.
延兴中,大阳蛮首桓诞拥沔水以北,滍叶以南,八万余落,遣使内属。孝文嘉 之,拜诞征南将军、东荆州刺史、襄阳王,听自选郡县。诞字天生,桓玄之子也。 初,玄西奔至枚迥洲被杀,诞时年数岁,流窜大阳蛮中,遂习其俗。及长,多智谋, 为群蛮所归。诞既内属,居朗陵。太和四年,王师南伐,诞请为前驱。乃授使持节、 南征西道大都督,讨义阳,不果而还。十年,移居颍阳。十六年,依例降王为公。 十七年,加征南将军、中道大都督,征竟陵。遇迁洛,师停。是时,齐征虏将军、 直阁将军蛮首田益宗率部曲四千余户内属。襄阳首雷婆思等十一人率户千余内自徙, 求居大和川,诏给廪食。后开南阳,令有沔北之地,蛮人安堵,不为寇贼。十八年, 诞入朝,赏遇隆厚。卒,谥曰刚。子晖,字道进,位龙骧将军、东荆州刺史,袭爵。 景明初,大阳蛮首田育丘等二万八千户内附,诏置四郡十八县。晖卒。赠冠军将军。
sān nián, lǔ yáng mán lǔ běi yàn děng jù zhòng gōng bī, pín zhào zuǒ wèi jiāng jūn lǐ chóng tǎo píng zhī, xǐ wàn yú jiā yú hé běi zhū zhōu jí liù zhèn. xún pàn nán zǒu, suǒ zài zhuī tǎo, bǐ jí hé, shā zhī jiē jǐn. sì nián, dōng jīng zhōu mán fán sù ān fǎn, jiàn dì hào. zhèng shǐ yuán nián, sù ān dì xiù ān fù fǎn, lǐ chóng yáng dà yǎn xī tǎo píng zhī. èr nián, liáng miǎn dōng tài shǒu tián qīng xǐ yōng qī jùn sān shí yī xiàn hù wàn jiǔ qiān, qiǎn shǐ nèi fù, qǐ shī tǎo liáng. qí yōng zhōu yǐ dōng, shí chéng yǐ xī, wǔ bǎi yú lǐ shuǐ lù yuán lù, qǐng lǜ bù qǔ duàn zhī. sì nián, liáng yǒng níng tài shǒu wén yún shēng liù bù, zì hàn dōng qiǎn shǐ guī fù.
三年,鲁阳蛮鲁北燕等聚众攻逼,频诏左卫将军李崇讨平之,徙万余家于河北 诸州及六镇。寻叛南走,所在追讨,比及河,杀之皆尽。四年,东荆州蛮樊素安反, 僭帝号。正始元年,素安弟秀安复反,李崇、杨大眼悉讨平之。二年,梁沔东太守 田清喜拥七郡三十一县、户万九千,遣使内附,乞师讨梁。其雍州以东,石城以西, 五百余里水陆援路,请率部曲断之。四年,梁永宁太守文云生六部,自汉东遣使归 附。
yǒng píng chū, dōng jīng zhōu biǎo tài shǒu huán shū xìng qián hòu zhāo wèi dà yáng mán, guī fù zhě yī wàn qī bǎi hù, qǐng zhì jùn shí liù xiàn wǔ shí, zhào qián zhèn dōng fǔ zhǎng shǐ lì dào yuán jiǎn xíng zhì zhī. shū xìng jí huī dì yě, yán chāng yuán nián, bài nán jīng zhōu cì shǐ, jū ān chāng, lì yú dōng jīng. sān nián, liáng qiǎn bīng tǎo jiāng miǎn, pò lüè zhū mán, bǎi xìng rǎo dòng. mán zì xiāng dū shuài èr wàn yú rén, pín qǐng tǒng shuài, mán yǐ wéi shēng shì. shū xìng gěi yī tǒng bìng wēi yí, wèi zhī jié dù, mán rén suì ān. qí nián, liáng yōng zhōu cì shǐ xiāo zǎo qiǎn qí jiāng cài lìng sūn děng sān jiāng kòu nán jīng zhī xī nán, yán xiāng miǎn shàng xià, pò lüè zhū mán, mán shǒu liáng lóng xiāng jiāng jūn fán shí lián pàn liáng, lái qǐng yuán. qiǎn shū xìng yǔ shí lián dū jí mán xià èr wàn yú rén jī zǒu zhī, zhǎn lìng sūn děng sān jiāng. zǎo yòu qiǎn qí xīn yáng tài shǒu shào dào lín, yú miǎn shuǐ zhī nán shí chéng dōng běi lì qīng shuǐ shù, wèi chāo lüè zhī jī, shū xìng qiǎn zhū mán jī pò zhī. sì nián, shū xìng shàng biǎo, qǐng bù lì dōng jīng, xǔ zhī. liáng rén měi yǒu kòu chāo, shū xìng bì cuī pò zhī.
永平初,东荆州表太守桓叔兴前后招慰大阳蛮,归附者一万七百户,请置郡十 六、县五十,诏前镇东府长史郦道元检行置之。叔兴即晖弟也,延昌元年,拜南荆 州刺史,居安昌,隶于东荆。三年,梁遣兵讨江、沔,破掠诸蛮,百姓扰动。蛮自 相督率二万余人,频请统帅,蛮以为声势。叔兴给一统并威仪,为之节度,蛮人遂 安。其年,梁雍州刺史萧藻遣其将蔡令孙等三将寇南荆之西南,沿襄、沔上下,破 掠诸蛮,蛮首梁龙骧将军樊石廉叛梁,来请援。遣叔兴与石廉督集蛮夏二万余人击 走之,斩令孙等三将。藻又遣其新阳太守邵道林,于沔水之南石城东北立清水戍, 为抄掠之基,叔兴遣诸蛮击破之。四年,叔兴上表,请不隶东荆,许之。梁人每有 寇抄,叔兴必摧破之。
zhèng guāng zhōng, shū xìng yōng suǒ bù nán pàn. mán shǒu chéng lóng qiáng lǜ hù shù qiān nèi fù, bài cì shǐ mán shuài tián niú shēng lǜ hù èr qiān nèi xǐ yáng zhōu, bài wèi jùn shǒu. liáng yì zhōu cì shǐ biān chéng wáng wén sēng míng tiě qí jiāng jūn biān chéng tài shǒu tián guān dé děng lǜ hù wàn yú, jǔ zhōu nèi shǔ. bài sēng míng píng nán jiāng jūn xī yù zhōu cì shǐ, fēng kāi fēng hóu guān dé lóng xiāng jiāng jūn yì zhōu cì shǐ zì yú fēng shòu gè yǒu chà. sēng míng guān dé bìng rù cháo. mán chū shān zhì biān chéng jiàn ān zhě, bā jiǔ qiān hù. yì zhōu xún wèi liáng jiāng péi suì suǒ xiàn. liáng dìng zhōu cì shǐ tián chāo xiù yì qiǎn shǐ qiú fù, qǐng yuán lì nián, cháo tíng kǒng qīng zhì biān yì, wèi zhī xǔ. huì chāo xiù sǐ, qí bù qǔ xiāng shuài nèi fù, xǐ zhī. liù zhèn qín lǒng suǒ zài fǎn pàn, èr jīng xī yǐng mán dà rǎo dòng, duàn sān yā lù, shā dū du, kòu dào zhì yú xiāng chéng rǔ shuǐ, bǎi xìng duō bèi qí hài. liáng qiǎn jiàng wéi guǎng líng, chǔ chéng zhū mán, bìng wèi qián qū. zì rǔ shuǐ yǐ nán, zì qí bào lüè, lián nián gōng tǎo, sàn ér fù hé, qí bào zī shén.
正光中,叔兴拥所部南叛。蛮首成龙强率户数千内附,拜刺史;蛮帅田牛生率 户二千内徙扬州,拜为郡守。梁义州刺史边城王文僧明、铁骑将军边城太守田官德 等率户万余,举州内属。拜僧明平南将军、西豫州刺史,封开封侯;官德龙骧将军、 义州刺史;自余封授各有差。僧明、官德并入朝。蛮出山至边城、建安者,八九千 户。义州寻为梁将裴邃所陷。梁定州刺史田超秀亦遣使求附,请援历年,朝廷恐轻 致边役,未之许。会超秀死,其部曲相率内附,徙之。六镇、秦、陇所在反叛,二 荆、西郢蛮大扰动,断三鵶路,杀都督,寇盗至于襄城、汝水,百姓多被其害。梁 遣将围广陵,楚城诸蛮,并为前驱。自汝水以南,恣其暴掠,连年攻讨,散而复合, 其暴滋甚。
yòu yǒu rǎn shì xiàng shì tián shì zhě, zōu luò yóu shèng. yú zé dà zhě wàn jiā, xiǎo zhě qiān hù, gèng xiāng chóng shù, jiàn chēng wáng hóu. tún jù sān xiá, duàn è shuǐ lù, jīng shǔ xíng rén, zhì yǒu jiǎ dào zhě. zhōu wén lüè dìng yī chán, shēng jiào nán bèi, zhū mán wèi wēi, mí rán xiàng fēng yǐ. dà tǒng wǔ nián, cài yáng mán wáng lǔ chāo míng nèi shǔ, shòu nán yōng zhōu cì shǐ, réng shì xí yān. shí yī nián, mán qiú méi lēi tè lái gòng qí fāng wù. xún ér mán shuài tián dù qīng jí jiāng hàn zhū mán rǎo dòng, dà jiàng jūn yáng zhōng jī pò zhī. qí hòu mán shuài dù qīng hé zì chēng bā zhōu cì shǐ, rù fù, cháo tíng yīn qí suǒ chēng ér shòu zhī. dù qīng hé hòu suì fǎn, gōng wéi dōng liáng zhōu. qí táng zhōu mán tián lǔ jiā yì pàn, zì hào yù zhōu bó. wáng xióng quán jǐng xuān děng qián hòu tǎo píng zhī.
又有冉氏、向氏、田氏者,陬落尤盛。余则大者万家,小者千户,更相崇树, 僭称王侯。屯据三峡,断遏水路,荆蜀行人,至有假道者。周文略定伊、瀍,声教 南被,诸蛮畏威,靡然向风矣。大统五年,蔡阳蛮王鲁超明内属,授南雍州刺史, 仍世袭焉。十一年,蛮酋梅勒特来贡其方物。寻而蛮帅田杜青及江、汉诸蛮扰动, 大将军杨忠击破之。其后蛮帅杜青和自称巴州刺史,入附,朝廷因其所称而授之。 杜青和后遂反,攻围东梁州。其唐州蛮田鲁嘉亦叛,自号豫州伯。王雄、权景宣等 前后讨平之。
fèi dì chū, mán shǒu fán shě jǔ luò nèi fù, yǐ wéi dū huái běi sān zhōu zhū jūn shì huái zhōu cì shǐ huái ān jùn gōng. yú jǐn děng píng jiāng líng, zhū mán sāo dòng, zhào dòu lú níng cài yòu děng tǎo pò zhī. gōng dì èr nián, mán qiú yí rén wáng tián xìng yàn běi jīng zhōu cì shǐ méi jì chāng děng xiāng jì kuǎn fù. yǐ xìng yàn jì chāng bìng wèi kāi fǔ yí tóng sān sī, jiā jì chāng luò zhōu cì shǐ, cì jué shí tái xiàn gōng. qí hòu, bā xī rén qiáo yān shān dòng jūn mán yǐ fù liáng, mán shuài xiàng zhèn hóu xiàng bái hǔ děng yīng zhī xiàng wǔ zǐ wáng yòu gōng xiàn xìn zhōu tián wū dù tián táng děng chāo duàn jiāng lù wén zi róng fù jù jīng zhōu zhī wèn yáng jùn, zì chēng rén zhōu cì shǐ bìng lín zhōu cì shǐ pú wēi yì jǔ bīng nì mìng. zhào tián hóng hè ruò dūn pān zhāo lǐ qiān zhé děng tǎo pò zhī. zhōu wǔ chéng chū, wén zhōu mán pàn, zhōu jūn tǎo dìng zhī. xún ér rǎn lìng xián xiàng wǔ zǐ wáng děng yòu gōng xiàn bái dì, shā kāi fǔ yáng zhǎng huá, suì xiāng shuài zuò luàn. qián hòu qiǎn kāi fǔ yuán qì zhào gāng děng zǒng bīng chū tǎo, suī pō jiǎn qí zú lèi, ér yuán è wèi chú. tiān hé yuán nián, zhào kāi fǔ lù téng dū wáng liàng sī mǎ yì děng tǎo zhī. téng shuǐ lù jù jìn, cì yú tāng kǒu, xiān qiǎn yù zhī. ér lìng xián fāng zēng jùn chéng chí, yán shè gǎn yù, qiǎn qí zhǎng zǐ xī lí cì zǐ nán wáng lǐng qí zhī shǔ, yú jiāng nán xiǎn yào zhī dì, zhì lì shí chéng, yuǎn jié cén yáng mán wèi qí shēng yuán. lìng xián lǜ qí zú, gù shǒu shuǐ luó chéng. téng nǎi zǒng jí jiàng shuài móu jìn qù, xián yù xiān qǔ shuǐ luó, rán hòu jīng lüè jiāng nán. téng yán yú zhòng yuē:" lìng xián nèi shì shuǐ luó jīn tāng zhī xiǎn, wài tuō cén fǔ chē zhī yuán, jiān fù zī liáng chōng shí, qì xiè jīng xīn. yǐ wǒ xuán jūn, gōng qí yán lěi, tuō yī zhàn bù kè, gèng chéng qí qì. bù rú dùn jūn tāng kǒu, xiān qǔ jiāng nán, jiǎn qí máo yǔ, rán hòu yóu jūn shuǐ luó, cǐ zhì shèng zhī jì yě." zhòng jiē rán zhī. nǎi qiǎn kāi fǔ wáng liàng lǜ zhòng dù jiāng, xún rì gōng bá qí bā chéng, xiōng dǎng bēn sàn, huò zéi shuài rǎn chéng gōng bìng shēng kǒu sān qiān rén, jiàng qí bù zhòng yī qiān hù. suì jiǎn mù xiāo yǒng, shù dào fēn gōng shuǐ luó. lù jīng shí bì chéng, xiǎn jùn, sì miàn bì lì, gù yǐ míng yān. wéi yǒu yī xiǎo lù, yuán tī ér shàng, mán yán yǐ wéi qiào jué, fēi bīng zhòng suǒ xíng. téng bèi jiǎ xiān dēng, zhòng jūn jì jìn, bèi jīng wēi zǔ, lèi rì nǎi dé jiù lù. qiě téng xiān rèn lóng zhōu zǒng guǎn, yǎ zhī qí lù mán shuài rǎn bó lí rǎn ān xī yǔ lìng xián yǒu xì. téng nǎi zhāo yòu bó lí děng, jié wèi fù zǐ, yòu duō yí qián bó. bó lí děng yuè, suì wèi xiāng dǎo. shuǐ luó cè yòu yǒu shí shèng chéng zhě, yì shì xiǎn yào, lìng xián shǐ qí xiōng lóng zhēn jù zhī. shèng yòu mì gào lóng zhēn yún, ruò píng shuǐ luó, shǐ qí dài lìng xián chù zhī. lóng zhēn dà yuè, qiǎn qí zi yì téng. nǎi hòu jiā lǐ jiē, cì yǐ jīn bó. mán tān lì jì shēn, réng qǐng lì xiào, nǎi wèi téng yuē:" yù fān suǒ jù chéng, kǒng rén lì guǎ shǎo." téng xǔ yǐ sān bǎi bīng zhù zhī. jì ér qiǎn èr qiān rén, xián méi yè jìn, lóng zhēn lì bù néng yù, suì píng shí shèng chéng. chén zhì shuǐ luó, mán zhòng dà kuì, zhǎn shǒu wàn yú jí. lìng xián dùn zǒu, zhuī ér huò zhī. sī mǎ yì yòu bié xià qí èr shí yú chéng, huò mán shuài rǎn sān gōng děng. téng nǎi jī qí hái gǔ yú shuǐ luó chéng cè wèi jīng guān, hòu mán yán wàng jiàn zhé dà kū, zì cǐ láng lì zhī xīn chuò yǐ.
废帝初,蛮首樊舍举落内附,以为督淮北三州诸军事、淮州刺史、淮安郡公。 于谨等平江陵,诸蛮骚动,诏豆卢宁、蔡祐等讨破之。恭帝二年,蛮酋宜人王田兴 彦、北荆州刺史梅季昌等相继款附。以兴彦、季昌并为开府仪同三司,加季昌洛州 刺史,赐爵石台县公。其后,巴西人谯淹扇动君蛮以附梁,蛮帅向镇侯、向白虎等 应之;向五子王又攻陷信州;田乌度、田唐等抄断江路;文子荣复据荆州之汶阳郡, 自称仁州刺史;并邻州刺史蒲微亦举兵逆命。诏田弘、贺若敦、潘招、李迁哲等讨 破之。周武成初,文州蛮叛,州军讨定之。寻而冉令贤、向五子王等又攻陷白帝, 杀开府杨长华,遂相率作乱。前后遣开府元契、赵刚等总兵出讨,虽颇翦其族类, 而元恶未除。天和元年,诏开府陆腾督王亮、司马裔等讨之。腾水陆俱进,次于汤 口,先遣喻之。而令贤方增浚城池,严设扞御,遣其长子西黎、次子南王领其支属, 于江南险要之地,置立十城,远结涔阳蛮为其声援。令贤率其卒,固守水逻城。腾 乃总集将帅谋进趣,咸欲先取水逻,然后经略江南。腾言于众曰:“令贤内恃水逻 金汤之险,外托涔辅车之援,兼复资粮充实,器械精新。以我悬军,攻其严垒,脱 一战不克,更成其气。不如顿军汤口,先取江南,翦其毛羽,然后游军水逻,此制 胜之计也。”众皆然之。乃遣开府王亮率众渡江,旬日攻拔其八城,凶党奔散,获 贼帅冉承公并生口三千人,降其部众一千户。遂简募骁勇,数道分攻水逻。路经石 壁城,险峻,四面壁立,故以名焉。唯有一小路,缘梯而上,蛮蜒以为峭绝,非兵 众所行。腾被甲先登,众军继进,备经危阻,累日乃得旧路。且腾先任隆州总管, 雅知其路蛮帅冉伯犁、冉安西与令贤有隙。腾乃招诱伯犁等,结为父子,又多遗钱 帛。伯犁等悦,遂为乡导。水逻侧又有石胜城者,亦是险要,令贤使其兄龙真据之。 胜又密告龙真云,若平水逻,使其代令贤处之。龙真大悦,遣其子诣腾。乃厚加礼 接,赐以金帛。蛮贪利既深,仍请立效,乃谓腾曰:“欲翻所据城,恐人力寡少。” 腾许以三百兵助之。既而遣二千人,衔枚夜进,龙真力不能御,遂平石胜城。晨至 水逻,蛮众大溃,斩首万余级。令贤遁走,追而获之。司马裔又别下其二十余城, 获蛮帅冉三公等。腾乃积其骸骨于水逻城侧为京观,后蛮蜒望见辄大哭,自此狼戾 之心辍矣。
shí xiàng wǔ zǐ wáng jù shí mò chéng, lìng qí zi bǎo shèng jù shuāng chéng. shuǐ luó píng hòu, pín yí yù zhī, ér wǔ zǐ wáng yóu bù cóng mìng. téng yòu qiǎn wáng liàng tún láo píng, sī mǎ yì tún shuāng chéng yǐ tú zhī. téng lǜ shuāng chéng gū qiào, gōng wèi kě bá, zéi ruò wěi chéng dùn sàn, yòu nán zhuī tǎo. nǎi lìng zhū jūn zhōu huí lì zhà, è qí zǒu lù, zéi nǎi dà hài. yú shì zòng bīng jī pò zhī, qín wǔ zǐ wáng yú shí mò, huò bǎo shèng yú shuāng chéng, xī zhǎn zhū xiàng shǒu lǐng, shēng qín wàn yú kǒu. xìn zhōu jiù jū bái dì, téng gèng yú liú bèi gù gōng chéng nán, bā chén zhī běi, lín jiāng àn zhù chéng, yí zhì xìn zhōu. yòu yǐ wū xiàn xìn líng zǐ guī bìng zhù chéng zhì fáng, yǐ wéi jīn dài yān.
时向五子王据石墨城,令其子宝胜据双城。水逻平后,频遗喻之,而五子王犹 不从命。腾又遣王亮屯牢坪,司马裔屯双城以图之。腾虑双城孤峭,攻未可拔,贼 若委城遁散,又难追讨。乃令诸军周回立栅,遏其走路,贼乃大骇。于是纵兵击破 之,禽五子王于石墨,获宝胜于双城,悉斩诸向首领,生禽万余口。信州旧居白帝, 腾更于刘备故宫城南,八陈之北,临江岸筑城,移置信州。又以巫县、信陵、秭归 并筑城置防,以为襟带焉。
tiān hé liù nián, mán qú rǎn zǔ yì rǎn lóng xiāng yòu fǎn, zhào dà jiàng jūn zhào yín tǎo píng zhī. zì cǐ qún mán jù xī, bù fù wèi kòu.
天和六年,蛮渠冉祖裛、冉龙骧又反,诏大将军赵訚讨平之。自此群蛮惧息, 不复为寇。
liáo zhě, gài nán mán zhī bié zhǒng, zì hàn zhōng dá yú qióng zé, chuān dòng zhè jiān, suǒ zài jiē yǒu. zhǒng lèi shén duō, sǎn jū shān gǔ, lüè wú shì zú zhī bié. yòu wú míng zì, suǒ shēng nán nǚ, wéi yǐ cháng yòu cì dì hū zhī. qí zhàng fū chēng ā mó ā duàn, fù rén ā yí ā děng zhī lèi, jiē yǔ zhī cì dì chēng wèi yě. yī shù jī mù, yǐ jū qí shàng, míng yuē gàn lán, gàn lán dà xiǎo, suí qí jiā kǒu zhī shù. wǎng wǎng tuī yī cháng zhě wèi wáng, yì bù néng yuǎn xiāng tǒng shè. fù sǐ zé zi jì, ruò zhōng guó zhī guì zú yě. liáo wáng gè yǒu gǔ jiǎo yī shuāng, shǐ qí zǐ dì zì chuī jī zhī. hǎo xiāng shā hài, duō sǐ, bù gǎn yuǎn xíng. néng wò shuǐ dǐ chí dāo cì yú, qí kǒu jué shí bìng bí yǐn. sǐ zhě, shù guān ér mái zhī. xìng tóng qín shòu, zhì yú fèn nù, fù zǐ bù xiāng bì, wéi shǒu yǒu bīng rèn zhě xiān shā zhī. ruò shā qí fù, zǒu bì wài, qiú dé yī gǒu yǐ xiè, bù fù xián hèn. ruò bào yuàn xiāng gōng jī, bì shā ér shí zhī píng cháng jié lüè, mài qǔ zhū gǒu ér yǐ. qīn qī bǐ lín, zhǐ shòu xiāng mài. bèi mài zhě hào kū bù fú, táo cuàn bì zhī, nǎi jiāng mǎi rén zhǐ bǔ, zhú ruò wáng pàn, huò biàn fù zhī. dàn jīng bèi fù zhě, jí fú wèi jiàn lì, bù gǎn chēng liáng yǐ. wáng shī ér nǚ, yī kū biàn zhǐ, bù fù zhuī sī. wéi zhí dùn chí máo, bù shí gōng shǐ. yòng zhú wèi huáng, qún jù gǔ zhī, yǐ wéi yīn jié. néng wéi xì bù, sè zhì xiān jìng. dà gǒu yī tóu, mài yī shēng kǒu. qí sú wèi guǐ shén, yóu shàng yín sì. suǒ shā zhī rén měi bìn rán zhě, nǎi bō qí miàn pí, lóng zhī yú zhú, jí zào, hào zhī yuē guǐ, gǔ wǔ sì zhī, yǐ qiú fú lì. zhì yǒu mài qí kūn jì qī nú jǐn zhě, nǎi zì mài yǐ gōng jì yān. zhù tóng wèi qì, dà kǒu kuān fù, míng yuē tóng cuàn, jì báo qiě qīng, yì yú shú shí.
獠者,盖南蛮之别种,自汉中达于邛、笮,川洞这间,所在皆有。种类甚多, 散居山谷,略无氏族之别。又无名字,所生男女,唯以长幼次第呼之。其丈夫称阿 谟、阿段,妇人阿夷、阿等之类,皆语之次第称谓也。依树积木,以居其上,名曰 干阑,干阑大小,随其家口之数。往往推一长者为王,亦不能远相统摄。父死则子 继,若中国之贵族也。獠王各有鼓角一双,使其子弟自吹击之。好相杀害,多死, 不敢远行。能卧水底持刀刺鱼,其口嚼食并鼻饮。死者,竖棺而埋之。性同禽兽, 至于忿怒,父子不相避,唯手有兵刃者先杀之。若杀其父,走避外,求得一狗以谢, 不复嫌恨。若报怨相攻击,必杀而食之;平常劫掠,卖取猪狗而已。亲戚比邻,指 授相卖。被卖者号哭不服,逃窜避之,乃将买人指捕,逐若亡叛,获便缚之。但经 被缚者,即服为贱隶,不敢称良矣。亡失兒女,一哭便止,不复追思。唯执楯持矛, 不识弓矢。用竹为簧,群聚鼓之,以为音节。能为细布,色至鲜净。大狗一头,卖 一生口。其俗畏鬼神,尤尚淫祀。所杀之人美鬓髯者,乃剥其面皮,笼之于竹,及 燥,号之曰鬼,鼓舞祀之,以求福利。至有卖其昆季妻孥尽者,乃自卖以供祭焉。 铸铜为器,大口宽腹,名曰铜爨,既薄且轻,易于熟食。
jiàn guó zhōng, lǐ shì zài shǔ, zhū liáo shǐ chū bā xī qú chuān guǎng hàn yáng ān zī zhōng, gōng pò jùn guó, wèi yì zhōu dà huàn. shì nèi wài shòu dí, suǒ yǐ wáng yě. zì huán wēn pò shǔ zhī hòu, lì bù néng zhì. yòu shǔ rén dōng liú, shān xiǎn zhī dì duō kōng, liáo suì xié shān bàng gǔ. yǔ xià rén shēn jū zhě, pō shū zū fù zài shēn shān zhě, réng bù wéi biān hù. liáng yì èr zhōu suì fá liáo, yǐ bì rùn gōng sī, pō jí wèi lì.
建国中,李势在蜀,诸獠始出巴西、渠川、广汉、阳安、资中,攻破郡国,为 益州大患。势内外受敌,所以亡也。自桓温破蜀之后,力不能制。又蜀人东流,山 险之地多空,獠遂挟山傍谷。与夏人参居者,颇输租赋;在深山者,仍不为编户。 梁、益二州岁伐獠,以裨润公私,颇藉为利。
zhèng shǐ zhōng, xià hóu dào qiān jǔ hàn zhōng nèi fù, xuān wǔ qiǎn shàng shū xíng luán wèi liáng yì èr zhōu cì shǐ yǐ zhèn zhī, jìn xià rén zhě ān dǔ lè yè, zài shān gǔ zhě bù gǎn wéi kòu. hòu yǐ yáng zhǐ wèi liáng zhōu, fù shù yǎn wèi yì zhōu. zhǐ xìng kù nüè, bù dé wù qíng. liáng fǔ guó jiāng jūn fàn jì xù yǔ liáo wáng zhào qīng jīng lǜ zhòng tún xiào zǐ gǔ, zhǐ qiǎn tǒng jūn wèi hú jī zǒu zhī. hòu liáng níng shuò jiāng jūn jiāng bái fù yōng yí liáo rù tún nán chéng, liáng zhōu rén wáng fǎ qìng yǔ zhī tōng móu, zhòng tún yú gù mén chuān. zhǐ qiǎn zhēng lǔ jiāng jūn tǎo pò zhī. shù yǎn shī ēn bù xìn, dà dé liáo hé. hòu yǐ yuán fǎ sēng dài fù shù yǎn wèi yì zhōu, fǎ sēng zài rèn tān cán, liáo suì fǎn pàn, gōu yǐn liáng bīng, wéi bī jìn shòu. cháo tíng yōu zhī, yǐ shù yǎn xiān dé wù qíng, fù lìng chéng chuán wǎng fǔ. liáo wén shù yǎn zhì, mò bù xīn rán, bài yíng dào lù, yú shì ér dìng. jí yuán huán yuán zǐ zhēn xiàng jì wèi liáng zhōu, bìng wú dé jī, zhū liáo kǔ zhī. qí hòu, cháo tíng yǐ liáng yì èr zhōu kòng shè xiǎn yuǎn, nǎi lì bā zhōu yǐ tǒng zhū liáo. hòu yǐ bā qiú yán shǐ xīn wèi cì shǐ. yòu lì lóng chéng zhèn, suǒ wǎn liáo èr shí wàn hù. bǐ wèi běi liáo, suì shū zū bù, yòu yǔ wài rén jiāo tōng mào yì. bā zhōu shēng liáo, bìng jiē bù shùn, qí zhū tóu wáng, měi yú shí jié yè jiàn cì shǐ ér yǐ. xiào chāng chū, zhū liáo yǐ shǐ xīn tān bào, xiāng shuài fǎn pàn, gōng wéi bā zhōu. shān nán xíng tái wèi zi jiàn miǎn yù, jí shí sàn bà. zì shì liáo zhū tóu wáng, xiāng shuài yì xíng tái zhě xiāng jì, zi jiàn hòu láo lài zhī. shǐ xīn jiàn zhōng guó duō shì, yòu shī bǐ xīn, lǜ huò zuì qiǎn, shí liáng nán liáng zhōu cì shǐ yīn zi chūn shàn huò biān chuí, shǐ xīn móu jiāng nán pàn. shǐ xīn zú zi kǎi shí wéi lóng chéng zhèn jiāng, mì zhī zhī, yán shè luó hòu, suì qín liáng shǐ rén, bìng fēng shǐ xīn zhào shū tiě quàn dāo jiàn yì guān zhī shǔ, biǎo sòng xíng tái. zi jiàn nǎi qǐ yǐ shù yǎn jiǔ bìng, qí zi jìng shào nà shǐ xīn zhòng lù, shǐ de hái zhōu. shǐ xīn nǎi qǐ zhòng gōng kǎi, tú miè zhī, jù chéng nán pàn. liáng jiāng xiāo wán, lǜ zhòng yuán jiē. shí liáng yì èr zhōu bìng qiǎn jiàng tǎo zhī, gōng xiàn bā zhōu, zhí shǐ xīn, suì dà pò wán jūn. jí zhǎn wán, yǐ fù tán biǎo wèi cì shǐ. hòu yuán luó zài liáng zhōu, wèi suǒ xiàn, zì cǐ suì jué.
正始中,夏侯道迁举汉中内附,宣武遣尚书邢峦为梁、益二州刺史以镇之,近 夏人者安堵乐业,在山谷者不敢为寇。后以羊祉为梁州,傅竖眼为益州。祉性酷虐, 不得物情。梁辅国将军范季旭与獠王赵清荆率众屯孝子谷,祉遣统军魏胡击走之。 后梁宁朔将军姜白复拥夷獠入屯南城,梁州人王法庆与之通谋,众屯于固门川。祉 遣征虏将军讨破之。竖眼施恩布信,大得獠和。后以元法僧代傅竖眼为益州,法僧 在任贪残,獠遂反叛,勾引梁兵,围逼晋寿。朝廷忧之,以竖眼先得物情,复令乘 传往抚。獠闻竖眼至,莫不欣然,拜迎道路,于是而定。及元桓、元子真相继为梁 州,并无德绩,诸獠苦之。其后,朝廷以梁、益二州控摄险远,乃立巴州以统诸獠。 后以巴酋严始欣为刺史。又立隆城镇,所绾獠二十万户。彼谓北獠,岁输租布,又 与外人交通贸易。巴州生獠,并皆不顺,其诸头王,每于时节谒见刺史而已。孝昌 初,诸獠以始欣贪暴,相率反叛,攻围巴州。山南行台魏子建勉喻,即时散罢。自 是獠诸头王,相率诣行台者相继,子建厚劳赉之。始欣见中国多事,又失彼心,虑 获罪谴,时梁南梁州刺史阴子春扇惑边陲,始欣谋将南叛。始欣族子恺时为隆城镇 将,密知之,严设逻候,遂禽梁使人,并封始欣诏书、铁券、刀剑、衣冠之属,表 送行台。子建乃启以竖眼久病,其子敬绍纳始欣重赂,使得还州。始欣乃起众攻恺, 屠灭之,据城南叛。梁将萧玩,率众援接。时梁、益二州并遣将讨之,攻陷巴州, 执始欣,遂大破玩军。及斩玩,以傅昙表为刺史。后元罗在梁州,为所陷,自此遂 绝。
jí zhōu wén píng liáng yì zhī hòu, lìng zài suǒ fǔ wèi, qí yǔ huá rén zá jū zhě, yì pō cóng fù yì. rán tiān xìng bào luàn, xuán zhì rǎo dòng. měi suì mìng suí jìn zhōu zhèn, chū bīng tǎo zhī, huò qí shēng kǒu, yǐ chōng jiàn lì, wèi zhī wèi yā liáo yān. hòu yǒu shāng lǚ wǎng lái zhě, yì zī yǐ wéi huò, gōng qīng dá yú rén shù zhī jiā, yǒu liáo kǒu zhě duō yǐ. gōng dì sān nián, líng zhōu mù lóng liáo fǎn, zhào kāi fǔ lù téng tǎo pò zhī. zhōu bǎo dìng èr nián, tiě shān liáo yòu fǎn, chāo duàn jiāng lù, lù téng yòu gōng bá qí sān chéng. tiān hé sān nián, liáng zhōu héng léng liáo pàn, zǒng guǎn zhǎng shǐ zhào wén biǎo tǎo zhī. jūn cì bā zhōu, wén biǎo yù lǜ zhòng jìng jìn. jūn lì děng yuē:" cǐ liáo lǚ jù rì jiǔ, bù zhòng shén qiáng, tǎo zhī zhě sì miàn gōng zhī, yǐ fēn qí shì. jīn ruò dà jūn zhí jìn, bù qiǎn qí bīng, kǒng rén bìng lì yú wǒ, wèi kě zhì shèng." wén biǎo yuē:" wǎng zhě jì bù néng zhì zhī, jīn xū bié wèi jìn qù. ruò sì miàn qiǎn bīng, zé liáo jiàng zǒu lù jué, lǐ dāng xiāng shuài yǐ sǐ jù zhàn rú cóng yī dào, zé wú dé shì wēi ēn, fēn qiǎn rén yǐ lǐ xiǎo yù, wèi è zhě tǎo zhī, guī shàn zhě fǔ zhī, shàn è jì fēn, yì wèi jīng lüè. shì yǒu biàn tōng, nài hé yù zūn qián zhé yě?" wén biǎo suì yǐ cǐ yì, biàn lìng jūn zhōng. shí yǒu cóng jūn shú liáo, duō yǔ héng léng qīn shí, jí yǐ shí bào zhī. héng léng liáo xiāng yǔ jù yì, yóu yù zhī jiān, wén biǎo jūn yǐ zhì qí jiè. liáo zhōng xiān yǒu èr lù, yí lù shāo píng, yí lù jí xiǎn. é yǒu shēng liáo qiú shuài shù rén lái jiàn wén biǎo yuē:" wǒ kǒng guān jūn bù shí shān chuān, qǐng wèi xiāng dǎo." wén biǎo wèi zhī yuē:" cǐ lù kuān píng, bù xū dǎo yǐn, qīng dàn xiān qù, hǎo wèi yù zǐ dì yě." nǎi qiǎn zhī. wén biǎo wèi qí zhòng yuē:" xiàng zhě liáo shuài, wèi wú cóng kuān lù ér xíng, bì dāng shè fú xiǎn yào. ruò cóng xiǎn lù, chū qí bù lǜ, liáo zhòng zì lí sàn yǐ." yú shì lè bīng cóng xiǎn dào jìn, qí yǒu bù tōng zhī chù, jí píng zhī. chéng gāo ér wàng, guǒ jiàn qí fú bīng. liáo jì shī jì, zhēng xié qī zǐ, tuì bǎo xiǎn yào. wén biǎo dùn jūn dà péng shān xià, shì huò fú, suì xiāng lǜ lái jiàng. wén biǎo jiē fǔ wèi zhī, réng zhēng qí zū shuì, wú gǎn dòng zhě. hòu chú wén biǎo wèi péng zhōu cì shǐ, yòu dà dé rén hé.
及周文平梁、益之后,令在所抚慰,其与华人杂居者,亦颇从赋役。然天性暴 乱,旋致扰动。每岁命随近州镇,出兵讨之,获其生口,以充贱隶,谓之为压獠焉。 后有商旅往来者,亦资以为货,公卿达于人庶之家,有獠口者多矣。恭帝三年,陵 州木笼獠反,诏开府陆腾讨破之。周保定二年,铁山獠又反,抄断江路,陆腾又攻 拔其三城。天和三年,梁州恆棱獠叛,总管长史赵文表讨之。军次巴州,文表欲率 众径进。军吏等曰:“此獠旅拒日久,部众甚强,讨之者四面攻之,以分其势。今 若大军直进,不遣奇兵,恐亻并力于我,未可制胜。”文表曰:“往者既不能制之, 今须别为进趣。若四面遣兵,则獠降走路绝,理当相率以死拒战;如从一道,则吾 得示威恩,分遣人以理晓谕,为恶者讨之,归善者抚之,善恶既分,易为经略。事 有变通,奈何欲遵前辙也?”文表遂以此意,遍令军中。时有从军熟獠,多与恆棱 亲识,即以实报之。恆棱獠相与聚议,犹豫之间,文表军已至其界。獠中先有二路, 一路稍平,一路极险。俄有生獠酋帅数人来见文表曰:“我恐官军不识山川,请为 乡导。”文表谓之曰:“此路宽平,不须导引,卿但先去,好慰喻子弟也。”乃遣 之。文表谓其众曰:“向者獠帅,谓吾从宽路而行,必当设伏险要。若从险路,出 其不虑,獠众自离散矣。”于是勒兵从险道进,其有不通之处,即平之。乘高而望, 果见其伏兵。獠既失计,争携妻子,退保险要。文表顿军大蓬山下,示祸福,遂相 率来降。文表皆抚慰之,仍征其租税,无敢动者。后除文表为蓬州刺史,又大得人 和。
jiàn dé chū, lǐ huī wèi péng liáng zhōu zǒng guǎn, zhū liáo yì wàng fēng cóng fù. rán qí zhǒng zī màn, bǎo jù yán hè, yī shān zǒu xiǎn, ruò lǚ píng dì, suī lǚ jiā bīng, fú kě qióng tǎo. xìng yòu wú zhī, dài tóng qín shòu, zhū yí zhī zhōng, zuì nán yǐ dào zhāo huái zhě yě.
建德初,李晖为蓬、梁州总管,诸獠亦望风从附。然其种滋蔓,保据严壑,依 山走险,若履平地,虽屡加兵,弗可穷讨。性又无知,殆同禽兽,诸夷之中,最难 以道招怀者也。
lín yì, qí xiān suǒ chū, shì jù nán shǐ. qí guó yán mào shù qiān lǐ, tǔ duō xiāng mù jīn bǎo, wù chǎn dà dǐ yǔ jiāo zhǐ tóng. yǐ zhuān wèi chéng, shèn huī tú zhī, dōng xiàng hù. zūn guān yǒu èr, qí yī yuē xī nà pó dì, qí èr yuē sà pó dì gē. qí shǔ guān sān děng, qí yī yuē lún duō xìng, cì gē lún zhì dì, cì yǐ dì jiā lán. wài guān fēn wéi èr bǎi yú bù, qí zhǎng guān yuē fú luó, cì yuē kě lún, rú mù zǎi zhī chà yě. wáng dài jīn huā guān, xíng rú zhāng fǔ, yī zhāo xiá bù, zhū jī yīng luò, zú niè gé lǚ, shí fú jǐn páo. liáng jiā zǐ shì wèi zhě èr bǎi xǔ rén, jiē zhí jīn zhuāng. bīng yǒu gōng jiàn dāo shuò. yǐ wéi zhú wèi nǔ, fù dú yú shǐ. lè yǒu qín dí pí pá wǔ xián, pō yǔ zhōng guó tóng. měi jī gǔ yǐ jǐng zhòng, chuī lí yǐ jí róng. qí rén shēn mù gāo bí, fā quán sè hēi. sú jiē tú xiǎn, yǐ fú jīn chán shēn, dōng yuè yī páo. fù rén chuí jì. shī yē yè xí. měi yǒu hūn gòu, lìng méi zhě jī jīn yín chuàn jiǔ èr hú yú shù tóu zhì nǚ jiā, yú shì zé rì, fū jiā huì qīn bīn, gē wǔ xiāng duì, nǚ jiā qǐng yī pó luó mén sòng nǚ zhì nán jiā, xù guàn shǒu, yīn qiān nǚ shòu zhī. wáng sǐ, qī rì ér zàng yǒu guān zhě, sān rì shù rén, yī rì. jiē yǐ hán shèng shī, gǔ wǔ dǎo cóng, yú zhì shuǐ cì, jī xīn fén zhī. shōu qí yú gǔ, wáng zé nèi jīn yīng zhōng, chén zhī yú hǎi yǒu guān zhě, yǐ tóng yīng, chén zhī hǎi kǒu shù rén yǐ wǎ, sòng zhī yú jiāng. nán nǚ jiē jié fā, kū zhì shuǐ cì, jǐn āi ér zhǐ, guī zé bù kū. měi qī rì, rán xiāng sàn huā, fù kū jǐn āi ér zhǐ, bǎi rì sān nián jiē rú zhī. rén jiē fèng fú, wén zì tóng yú tiān zhú.
林邑,其先所出,事具《南史》。其国延袤数千里,土多香木、金宝,物产大 抵与交趾同。以砖为城,蜃灰涂之,东向户。尊官有二,其一曰西那婆帝,其二曰 萨婆地歌。其属官三等,其一曰伦多姓,次歌伦致帝,次乙地伽兰。外官分为二百 余部,其长官曰弗罗,次曰可轮,如牧宰之差也。王戴金花冠,形如章甫,衣朝霞 布,珠玑缨络,足蹑革履,时服锦袍。良家子侍卫者二百许人,皆执金装。兵有弓、 箭、刀、槊。以为竹为弩,傅毒于矢。乐有琴、笛、琵琶、五弦,颇与中国同。每 击鼓以警众,吹蠡以即戎。其人深目高鼻,发拳色黑。俗皆徒跣,以幅巾缠身,冬 月衣袍。妇人椎髻。施椰叶席。每有婚媾,令媒者赍金银钏、酒二壶、鱼数头至女 家,于是择日,夫家会亲宾,歌舞相对,女家请一婆罗门送女至男家,婿盥手,因 牵女授之。王死,七日而葬;有官者,三日;庶人,一日。皆以函盛尸,鼓舞导从, 舆至水次,积薪焚之。收其余骨,王则内金罂中,沉之于海;有官者,以铜罂,沉 之海口;庶人以瓦,送之于江。男女皆截发,哭至水次,尽哀而止,归则不哭。每 七日,燃香散花,复哭尽哀而止,百日、三年皆如之。人皆奉佛,文字同于天竺。
suí wén dì jì píng chén, nǎi qiǎn shǐ xiàn fāng wù, hòu cháo gòng suì jué. shí tiān xià wú shì, qún chén yán lín yì duō qí bǎo zhě. rén shòu mò, shàng qiǎn dà jiàng jūn liú fāng wèi huān zhōu dào héng jūn zǒng guǎn, lǜ qīn zhōu cì shǐ níng zhǎng zhēn huān zhōu cì shǐ lǐ yūn kāi fǔ qín xióng bù qí wàn yú, jí fàn zuì zhě shù qiān rén jī zhī. qí wáng fàn zhì chéng jù xiàng ér zhàn, fāng jūn bù lì. fāng nǎi duō jué xiǎo kēng, cǎo fù qí shàng, yīn yǐ bīng tiāo zhī. fāng yǔ zhàn wěi běi, fàn zhì zhú zhī, qí xiàng xiàn, jūn suì luàn, fāng dà pò zhī, suì qì chéng zǒu. rù qí dōu, huò qí miào zhǔ shí bā méi, jiē zhù jīn wèi zhī, jǐn qí guó yǒu shí bā shì. fāng bān shī, fàn zhì fù qí gù dì, qiǎn shǐ xiè zuì, yú shì cháo gòng bù jué.
隋文帝既平陈,乃遣使献方物,后朝贡遂绝。时天下无事,群臣言林邑多奇宝 者。仁寿末,上遣大将军刘方为驩州道行军总管,率钦州刺史宁长真、驩州刺史李 晕、开府秦雄步骑万余,及犯罪者数千人击之。其王梵志乘巨象而战,方军不利。 方乃多掘小坑,草覆其上,因以兵挑之。方与战伪北,梵志逐之,其象陷,军遂乱, 方大破之,遂弃城走。入其都,获其庙主十八枚,皆铸金为之,尽其国有十八世。 方班师,梵志复其故地,遣使谢罪,于是朝贡不绝。
chì tǔ guó, fú nán zhī bié zhǒng yě. zài nán hǎi zhōng, shuǐ xíng bǎi yú rì ér dá. suǒ dōu tǔ sè duō chì, yīn yǐ wéi hào. dōng bō luó cì guó, xī pó luó suō guó, nán hē luó dàn guó, běi jù dà hǎi, dì fāng shù qiān lǐ. qí wáng xìng qú tán shì, duō lì fù duō sāi, bù zhī yǒu guó jìn yuǎn. chēng qí fù shì wáng wèi, chū jiā wèi dào, chuán wèi yú lì fù duō sāi, zài wèi shí liù nián yǐ. yǒu sān qī, bìng lín guó nǚ yě. jū sēng zhī chéng, yǒu mén sān chóng, xiāng qù gè bǎi xǔ bù. měi mén tú huà pú sà fēi xiān zhī xiàng, xuán jīn huā líng mào, fù rén shù shí rén, huò zòu yuè, huò pěng jīn huā. yòu shì sì fù rén, róng shì rú fó tǎ biān jīn gāng lì shì zhī zhuàng, jiā mén ér lì, mén wài zhě chí bīng zhàng, mén nèi zhě zhí bái fú. jiā dào chuí sù wǎng, zhuì huā. wáng gōng zhū wū, xī shì zhòng gé běi hù. běi miàn ér zuò sān chóng zhī tà, yī zhāo xiá bù, guān jīn huā guān, chuí zá bǎo yīng luò, sì nǚ zǐ lì shì zuǒ yòu, bīng wèi bǎi yú rén. wáng tà hòu zuò yī mù kān, yǐ jīn yín wǔ xiāng mù zá diàn zhī, kān hòu xuán yī jīn guāng yàn jiā tà yòu shù èr jīn jìng, jìng qián bìng chén jīn wèng, wèng qián gè yǒu jīn xiāng lú dāng qián zhì yī jīn fú niú, qián shù yī bǎo gài, zuǒ yòu jiē yǒu bǎo shàn. pó luó mén děng shù bǎi rén, dōng xī chóng xíng, xiāng xiàng ér zuò. qí guān: sà tuó jiā luó yī rén, tuó ná dá chā yī rén, jiā lì mì jiā sān rén, gòng zhǎng zhèng shì jù luó mò dì yī rén, zhǎng xíng fǎ. měi chéng zhì nà xié jiā yī rén, bō dì shí rén.
赤土国,扶南之别种也。在南海中,水行百余日而达。所都土色多赤,因以为 号。东波罗刺国,西婆罗娑国,南诃罗旦国,北拒大海,地方数千里。其王姓瞿昙 氏,多利富多塞,不知有国近远。称其父释王位,出家为道,传位于利富多塞,在 位十六年矣。有三妻,并邻国女也。居僧祗城,有门三重,相去各百许步。每门图 画菩萨飞仙之象,悬金花铃眊,妇人数十人,或奏乐,或捧金花。又饰四妇人,容 饰如佛塔边金刚力士之状,夹门而立,门外者持兵仗,门内者执白拂。夹道垂素网, 缀花。王宫诸屋,悉是重阁北户。北面而坐三重之榻,衣朝霞布,冠金花冠,垂杂 宝缨络,四女子立侍左右,兵卫百余人。王榻后作一木龛,以金银五香木杂钿之, 龛后悬一金光焰;夹榻又树二金镜,镜前并陈金甕,甕前各有金香炉;当前置一金 伏牛,前树一宝盖,左右皆有宝扇。婆罗门等数百人,东西重行,相向而坐。其官: 萨陀加逻一人,陀拏达叉一人,迦利密迦三人,共掌政事;俱罗末帝一人,掌刑法。 每城置那邪迦一人,钵帝十人。
qí sú, jiē chuān ěr jiǎn fā, wú guì bài zhī lǐ, yǐ xiāng yóu tú shēn. qí sú jìng fú, yóu zhòng pó luó mén. fù rén zuò jì yú xiàng hòu, nán nǚ tōng yǐ zhāo xiá zhāo yún zá sè bù wèi yī. háo fù zhī shì, zì yì huá mí, wéi jīn suǒ fēi wáng cì bù dé fú yòng. měi hūn jià, zé jí rì, nǚ jiā xiān qī wǔ rì, zuò yuè yǐn jiǔ, fù zhí nǚ shǒu yǐ shòu xù, qī rì nǎi pèi. jì qǔ, jí fēn cái bié jū, wéi shǎo zǐ yǔ fù jū. fù mǔ xiōng dì sǐ, zé tī fā sù fú, jiù shuǐ shàng gòu zhú mù wèi péng, péng nèi jī xīn, yǐ shī zhì shàng, shāo xiāng jiàn fān, chuī lí jī gǔ yǐ sòng, huǒ fén xīn, suì luò yú shuǐ. guì jiàn jiē tóng wéi guó wáng shāo qì shōu huī, zhù yǐ jīn píng, cáng yú miào wū. dōng xià cháng wēn, yǔ duō jì shǎo, zhòng zhí wú shí. tè yí dào jì bái dòu hēi má, zì yú wù chǎn, duō tóng yú jiāo zhǐ. yǐ gān zhè zuò jiǔ, zá yǐ zǐ guā gēn, jiǔ sè huáng chì, wèi yì xiāng měi. yì yǐ yē jiāng wèi jiǔ.
其俗,皆穿耳翦发,无跪拜之礼,以香油涂身。其俗敬佛,尤重婆罗门。妇人 作髻于项后,男女通以朝霞朝云杂色布为衣。豪富之室,恣意华靡,唯金锁非王赐 不得服用。每婚嫁,择吉日,女家先期五日,作乐饮酒,父执女手以授婿,七日乃 配。既娶,即分财别居,唯少子与父居。父母兄弟死,则剔发素服,就水上构竹木 为棚,棚内积薪,以尸置上,烧香建幡,吹蠡击鼓以送,火焚薪,遂落于水。贵贱 皆同、唯国王烧讫收灰,贮以金瓶,藏于庙屋。冬夏常温,雨多霁少,种植无时。 特宜稻、穄、白豆、黑麻,自余物产,多同于交趾。以甘蔗作酒,杂以紫瓜根,酒 色黄赤,味亦香美。亦以椰浆为酒。
suí yáng dì sì wèi, mù néng tōng jué yù zhě. dà yè sān nián, tún tián zhǔ shì cháng jùn yú bù zhǔ shì wáng jūn zhèng děng qǐng shǐ chì tǔ. dì dà yuè, qiǎn jī wù wǔ qiān duàn yǐ cì chì tǔ wáng. qí nián shí yuè, jùn děng zì nán hǎi jùn chéng zhōu, zhòu yè èr xún, měi rì yù biàn fēng. zhì jiāo shí shān ér guò, dōng nán yì líng jiā bō bá duō zhōu, xī yǔ lín yì xiāng duì, shàng yǒu shén cí yān. yòu nán xíng, zhì shī zi shí. zì shì dǎo yǔ lián jiē. yòu xíng èr sān rì, xī wàng jiàn láng yá xū guó zhī shān, yú shì nán dá jī lóng dǎo, zhì yú chì tǔ zhī jiè.
隋炀帝嗣位,募能通绝域者。大业三年,屯田主事常骏、虞部主事王君政等请 使赤土。帝大悦,遣赍物五千段以赐赤土王。其年十月,骏等自南海郡乘舟,昼夜 二旬,每日遇便风。至焦石山而过,东南诣陵伽钵拔多洲,西与林邑相对,上有神 祠焉。又南行,至师子石。自是岛屿连接。又行二三日,西望见狼牙须国之山,于 是南达鸡笼岛,至于赤土之界。
qí wáng qiǎn pó luó mén jiū mó luó, yǐ bó sān bǎi sōu lái yíng, chuī lí jī gǔ yuè suí shǐ, jìn jīn suǒ yǐ lǎn chuán. yuè yú, zhì qí dōu. wáng qiǎn qí zi nà xié jiā qǐng yǔ jùn děng lǐ jiàn. xiān qiǎn rén sòng jīn pán zhù xiāng huā bìng jìng niè, jīn hé èr méi zhù xiāng yóu, jīn píng èr méi zhù xiāng shuǐ, bái dié bù sì tiáo, yǐ nǐ gōng shǐ zhě guàn xǐ. qí rì wèi shí, nà xié jiā yòu jiāng xiàng èr tóu, chí kǒng què shòu yǐ yíng shǐ rén, bìng zhì jīn pán jīn huā, yǐ jí zhào hán, nán nǚ bǎi rén zòu lí gǔ, pó luó mén èr rén dǎo lù. zhì wáng gōng, jùn děng fèng zhào shū shàng gé, wáng yǐ xià jiē zuò, xuān zhào qì, yǐn jùn děng zuò, zòu tiān zhú lè, shì bì, jùn děng hái guǎn. yòu qiǎn pó luó mén jiù guǎn sòng shí, yǐ cǎo yè wèi pán, qí dà fāng zhàng. yīn wèi jùn yuē: " jīn shì dà guó chén, fēi fù chì tǔ guó yǐ." hòu shù rì, qǐng jùn děng rù yàn, yí wèi dǎo cóng rú chū jiàn zhī lǐ. wáng qián shè liǎng chuáng, chuáng shàng bìng shè cǎo yè pán, fāng yī zhàng wǔ chǐ, shàng yǒu huáng bái zǐ chì sì sè zhī bǐng, niú yáng yú biē zhū dài mào zhī ròu bǎi yú pǐn. yán jùn shēng chuáng, cóng zhě yú dì xí, gè yǐ jīn zhōng zhì jiǔ, nǚ lè dié zòu, lǐ yí shén hòu.
其王遣婆罗门鸠摩罗,以舶三百艘来迎,吹蠡击鼓乐隋使,进金锁以缆船。月 余,至其都。王遣其子那邪迦请与骏等礼见。先遣人送金盘贮香花并镜镊,金合二 枚贮香油,金瓶二枚贮香水,白叠布四条,以拟供使者盥洗。其日未时,那邪迦又 将象二头,持孔雀兽以迎使人,并致金盘、金花,以藉诏函,男女百人奏蠡鼓,婆 罗门二人导路。至王宫,骏等奉诏书上阁,王以下皆坐,宣诏讫,引骏等坐,奏天 竺乐,事毕,骏等还馆。又遣婆罗门就馆送食,以草叶为盘,其大方丈。因谓骏曰: “今是大国臣,非复赤土国矣。”后数日,请骏等入宴,仪卫导从如初见之礼。王 前设两床,床上并设草叶盘,方一丈五尺,上有黄、白、紫、赤四色之饼,牛、羊、 鱼、鳖、猪、蝳蝐之肉百余品。延骏升床,从者于地席,各以金锺置酒,女乐迭奏, 礼遗甚厚。
xún qiǎn nà xié jiā suí gòng fāng wù, bìng xiàn jīn fú róng guān lóng nǎo xiāng, yǐ zhù jīn wèi duō luó yè, yǐn qǐ chéng wén yǐ wèi biǎo, jīn hán fēng zhī, lìng pó luó mén yǐ xiāng huā zòu lí gǔ ér sòng zhī. jì rù hǎi, jiàn lǜ yú qún fēi shuǐ shàng. fú hǎi shí yú rì, zhì lín yì dōng nán, bìng shān ér xíng. qí hǎi shuǐ sè huáng qì xīng, zhōu xíng yī rì bù jué, yún shì dà yú fèn yě. xún hǎi běi àn, dá yú jiāo zhǐ. jùn yǐ liù nián chūn yǔ nà xié jiā yú hóng nóng yè dì. dì dà yuè, shòu jùn děng zhí jǐ dū wèi, nà xié jiā děng guān shǎng gè yǒu chà.
寻遣那邪迦随贡方物,并献金芙蓉冠、龙脑香,以铸金为多罗叶,隐起成文以 为表,金函封之,令婆罗门以香花奏蠡鼓而送之。既入海,见绿鱼群飞水上。浮海 十余日,至林邑东南,并山而行。其海水色黄气腥,舟行一日不绝,云是大鱼粪也。 循海北岸,达于交趾。骏以六年春与那邪迦于弘农谒帝。帝大悦,授骏等执戟都尉, 那邪迦等官赏各有差。
zhēn là guó, zài lín yì xī nán, běn fú nán zhī shǔ guó yě, qù rì nán jùn zhōu xíng liù shí rì ér zhì. nán jiē chē qú guó, xī yǒu zhū jiāng guó. qí wáng xìng shā lì shì, míng zhì duō sī nà. zì qí zǔ jiàn yǐ qiáng shèng, zhì zhì duō sī nà suì jiān fú nán ér yǒu zhī. sǐ, zi yī shē nà xiān dài lì. jū yī shē nà chéng, guō xià èr wàn yú jiā. chéng zhōng yǒu yī dà táng, shì qí wáng tīng zhèng suǒ. zǒng dài chéng sān shí suǒ, chéng yǒu shù qiān jiā, gè yǒu bù shuài, guān míng yǔ lín yì tóng.
真腊国,在林邑西南,本扶南之属国也,去日南郡舟行六十日而至。南接车渠 国,西有硃江国。其王姓刹利氏,名质多斯那。自其祖渐已强盛,至质多斯那隧兼 扶南而有之。死,子伊奢那先代立。居伊奢那城,郭下二万余家。城中有一大堂, 是其王听政所。总大城三十所,城有数千家,各有部帅,官名与林邑同。
qí wáng sān rì yī tīng cháo, zuò wǔ xiāng qī bǎo chuáng, shàng shī bǎo zhàng, yǐ wén mù wèi gān, xiàng yá jīn diàn wèi bì, zhuàng rú xiǎo wū, xuán jīn guāng yàn, yǒu tóng yú chì tǔ. qián yǒu jīn xiāng, mìng èr rén shì cè. wáng zhù zhāo xiá gǔ bèi, mán luò yāo fù, xià chuí zhì jìng, tóu zài jīn bǎo huā guān, bèi zhēn zhū yīng luò, zú lǚ gé xǐ, ěr xuán jīn dāng. cháng fú bái dié, yǐ xiàng yá wèi juē. ruò lù fā, zé bù jiā yīng luò. chén xià fú zhì, dà dǐ xiāng lèi. yǒu wǔ dà chén, yī yuē gū luò zhī, èr yuē xiāng gāo píng, sān yuē pó hé duō líng, sì yuē shě mó líng, wǔ yuē rán luó lóu, jí zhū xiǎo chén. cháo yú wáng zhě, zhé yú jiē xià sān qǐ shǒu, wáng hū shàng jiē, zé guì, yǐ liǎng shǒu bào bó, rào wáng huán zuò. yì zhèng shì qì, guì fú ér qù. jiē tíng mén gé, shì wèi yǒu qiān yú rén, bèi jiǎ chí zhàng. qí guó yǔ cān bàn zhū jiāng èr guó hé qīn, shù yǔ lín yì tuó huán èr guó zhàn zhēng. qí rén xíng zhǐ, jiē chí jiǎ zhàng, ruò yǒu zhēng fá, yīn ér yòng zhī.
其王三日一听朝,坐五香七宝床,上施宝帐,以文木为竿,象牙金钿为壁,状 如小屋,悬金光焰,有同于赤土。前有金香,命二人侍侧。王著朝霞古贝,瞒络腰 腹,下垂至胫,头载金宝花冠,被真珠缨络,足履革屣,耳悬金铛。常服白叠,以 象牙为屩。若露发,则不加缨络。臣下服制,大抵相类。有五大臣,一曰孤落支, 二曰相高凭,三曰婆何多陵,四曰舍摩陵,五曰髯罗娄,及诸小臣。朝于王者,辄 于阶下三稽首,王呼上阶,则跪,以两手抱膊,绕王环坐。议政事讫,跪伏而去。 阶庭门阁,侍卫有千余人,被甲持仗。其国与参半、硃江二国和亲,数与林邑、陀 桓二国战争。其人行止,皆持甲仗,若有征伐,因而用之。
qí sú, fēi wáng zhèng qī zǐ, bù dé wèi sì. wáng chū lì rì, suǒ yǒu xiōng dì, bìng xíng cán zhī, huò qù yī zhǐ, huò yì qí bí, bié chù gōng jǐ, bù dé shì jìn. rén xíng xiǎo ér sè hēi, fù rén yì yǒu bái zhě. xī quán fā chuí ěr, xìng qì jié jìn. jū chǔ qì wù, pō lèi chì tǔ. yǐ yòu shǒu wèi jìng, zuǒ shǒu wèi huì. měi dàn zǎo xǐ, yǐ yáng zhī jìng chǐ, dú sòng jīng zhòu, yòu zǎo sǎ nǎi shí. shí bà hái yòng yáng zhī jìng chǐ, yòu dú jīng zhòu. yǐn shí duō sū lào shā táng jīng sù mǐ bǐng. yù shí zhī shí, xiān qǔ zá ròu gēng yǔ bǐng xiāng hè, shǒu rǔ ér shí. qǔ qī zhě wéi sòng nǚ rén nǚ, zé rì qiǎn méi rén yíng fù. nán nǚ èr jiā, gè bā rì bù chū, zhòu yè rán dēng bù xī. nán hūn lǐ bì, jí yǔ fù mǔ fēn cái bié jū. fù mǔ sǐ, xiǎo ér wèi hūn zhě, yǐ yú cái yǔ zhī. ruò hūn bì, cái wù rù guān. sāng zàng, ér nǚ jiē qī rì bù shí, tī fā ér sàng, sēng ní dào shì qīn gù jiē lái jù huì, yīn yuè sòng zhī. yǐ wǔ xiāng mù shāo shī, shōu huī, yǐ jīn yín píng shèng, sòng dà shuǐ zhī nèi pín zhě huò yòng wǎ, ér yǐ wǔ cǎi sè huà zhī. yì yǒu bù fén, sòng shī shān zhōng, rèn yě shòu shí zhě.
其俗,非王正妻子,不得为嗣。王初立日,所有兄弟,并刑残之,或去一指, 或劓其鼻,别处供给,不得仕进。人形小而色黑,妇人亦有白者。悉拳发垂耳,性 气捷劲。居处器物,颇类赤土。以右手为净,左手为秽。每旦澡洗,以杨枝净齿, 读诵经咒,又澡洒乃食。食罢还用杨枝净齿,又读经咒。饮食多苏酪、沙糖、秔粟、 米饼。欲食之时,先取杂肉羹与饼相和,手擩而食。娶妻者唯送女人女,择日遣媒 人迎妇。男女二家,各八日不出,昼夜燃灯不息。男婚礼毕,即与父母分财别居。 父母死,小兒未婚者,以余财与之。若婚毕,财物入官。丧葬,兒女皆七日不食, 剔发而丧,僧尼、道士、亲故皆来聚会,音乐送之。以五香木烧尸,收灰,以金银 瓶盛,送大水之内;贫者或用瓦,而以五彩色画之。亦有不焚,送尸山中,任野兽 食者。
qí guó běi duō shān fù, nán yǒu shuǐ zé. dì qì yóu rè, wú shuāng xuě, ráo zhàng lì dú zhē. yí liáng dào, shǎo shǔ sù. guǒ cài yǔ rì nán jiǔ zhēn xiàng lèi. yì zhě, yǒu pó luó nà suō shù, wú huā, yè shì shì, shí shì dōng guā ān luó shù, huā yè shì zǎo, shí shì lǐ pí yě shù, huā shì mù guā, yè shì xìng, shí shì chǔ pó tián luó shù, huā yè shí bìng shì zǎo ér xiǎo yì gē bì tuó shù, huā shì lín qín, yè shì yú ér hòu dà, shí shì lǐ, qí dà rú shēng. zì yú duō tóng jiǔ zhēn. hǎi yǒu yú míng jiàn tóng, sì zú wú lín, bí rú xiàng, xī shuǐ shàng pēn, gāo wǔ liù shí chǐ. yǒu fú hú yú, xíng sì qiě, zuǐ rú yīng wǔ, yǒu bā zú. duō dà yú, bàn shēn chū, wàng zhī rú shān. měi wǔ liù yuè zhōng, dú qì liú xíng, jí yǐ bái zhū bái niú yáng yú chéng xī mén wài cí zhī. bù rán, wǔ gǔ bù dēng, chù duō sǐ, rén jí yì. jìn dōu yǒu líng jiā bō pó shān, shàng yǒu shén cí, měi yǐ bīng èr qiān rén shǒu wèi zhī. chéng dōng shén míng pó duō lì, jì yòng rén ròu. qí wáng nián bié shā rén, yǐ yè cí dǎo, yì yǒu shǒu wèi zhě qiān rén. qí jìng guǐ rú cǐ. duō fèng fó fǎ, yóu xìn dào shì. fú jí dào shì, bìng lì xiàng yú qí guǎn.
其国北多山阜,南有水泽。地气尤热,无霜雪,饶瘴疠毒蜇。宜粱、稻,少黍、 粟。果菜与日南、九真相类。异者,有婆罗那娑树,无花,叶似柿,实似冬瓜;庵 罗树,花、叶似枣,实似李;毗野树,花似木瓜,叶似杏,实似楮;婆田罗树,花、 叶、实并似枣而小异;歌毕佗树,花似林檎,叶似榆而厚大,实似李,其大如升。 自余多同九真。海有鱼名建同,四足无鳞,鼻如象,吸水上喷,高五六十尺。有浮 胡鱼,形似且,嘴如鹦鹉,有八足。多大鱼,半身出,望之如山。每五六月中, 毒气流行,即以白猪、白牛、羊于城西门外祠之。不然,五谷不登,畜多死,人疾 疫。近都有陵伽钵婆山,上有神祠,每以兵二千人守卫之。城东神名婆多利,祭用 人肉。其王年别杀人,以夜祠祷,亦有守卫者千人。其敬鬼如此。多奉佛法,尤信 道士。佛及道士,并立像于其馆。
suí dà yè shí èr nián, qiǎn shǐ gòng xiàn, dì lǐ zhī shén hòu, yú hòu yì jué.
隋大业十二年,遣使贡献,帝礼之甚厚,于后亦绝。
pó lì guó, zì jiāo zhǐ fú hǎi, nán guò chì tǔ dān dān, nǎi zhì qí guó. guó jiè, dōng xī sì yuè xíng, nán běi sì shí wǔ rì xíng. wáng xìng shā lì xié jiā, míng hù làn nà pó. guān yuē dú hē xié ná, cì yuē dú hē shì ná. guó rén shàn tóu lún, qí dà rú jìng, zhōng yǒu qiào, wài fēng rú jù, yuǎn yǐ tóu rén, wú bù zhōng. qí yú bīng qì, yǔ zhōng guó lüè tóng, sú lèi zhēn là, wù chǎn tóng yú lín yì. qí shā rén jí dào, jié qí shǒu jiān zhě, suǒ qí zú, qī nián ér zhǐ. jì sì bì yǐ yuè huì, pán zhù jiǔ yáo, fú zhī liú shuǐ. měi shí yī yuè bì shè dà jì. hǎi chū shān hú. yǒu niǎo míng shè lì, jiě rén yǔ.
婆利国,自交趾浮海,南过赤土、丹丹,乃至其国。国界,东西四月行,南北 四十五日行。王姓刹利邪伽,名护滥那婆。官曰独诃邪拿,次曰独诃氏拿。国人善 投轮,其大如镜,中有窍,外锋如锯,远以投人,无不中。其余兵器,与中国略同, 俗类真腊,物产同于林邑。其杀人及盗,截其手;奸者,锁其足,期年而止。祭祀 必以月晦,盘贮酒肴,浮之流水。每十一月必设大祭。海出珊瑚。有鸟名舍利,解 人语。
suí dà yè shí èr nián, qiǎn shǐ cháo gòng, hòu suì jué.
隋大业十二年,遣使朝贡,后遂绝。
yú shí nán huāng yǒu dān dān pán pán èr guó, yì lái gòng fāng wù, qí fēng sú wù chǎn, dà dǐ xiāng lèi yún.
于时南荒有丹丹、盘盘二国,亦来贡方物,其风俗、物产,大抵相类云。
lùn yuē: lǐ yún:" nán fāng yuē mán, yǒu bù huǒ shí zhě yǐ." rán qí zhǒng lèi fēi yī, yǔ huá rén cuò jū, qí liú yuē yán, yuē ráng, yuē lǐ, yuē liáo, yuē yá. jū wú jūn zhǎng, suí shān dòng ér jū. qí sú, duàn fà wén shēn, hǎo xiāng gōng tǎo. zì qín bìng sān chǔ, hàn píng bǎi yuè, dì qióng dān jiǎo, jǐng jí rì nán, shuǐ lù kě jū, xián wèi jùn xiàn. jì hū jìng fēn nán běi, gē jù gè shū, mán liáo zhī zú, dì wèi qù jiù. zhì yú lín yì chì tǔ zhēn là pó lì zé dì gé jiāng lǐng, mò tōng zhōng guó. jí suí shì shòu mìng, kè píng jiǔ yǔ, yáng dì zuǎn yè, wēi jiā bā huāng, gān xīn yuǎn yǐ, zhì qiú zhēn yì. gù shī chū liú qiú, bīng jiā lín yì, wēi zhèn shū sú, guò yú qín hàn yuǎn yǐ. suī yǒu huāng wài zhī gōng, wú jiù yù zhōng zhī bài. chuán yuē:" fēi shèng rén, wài níng bì yǒu nèi yōu." chéng zāi sī yán yě.
论曰:《礼》云:“南方曰蛮,有不火食者矣。”然其种类非一,与华人错居, 其流曰蜒,曰獽,曰俚,曰獠,曰厓。居无君长,随山洞而居。其俗,断发文身, 好相攻讨。自秦并三楚,汉平百越,地穷丹徼,景极日南,水陆可居,咸为郡县。 洎乎境分南北,割据各殊,蛮、獠之族,递为去就。至于林邑、赤土、真腊、婆利 则地隔江岭,莫通中国。及隋氏受命,克平九宇,炀帝纂业,威加八荒,甘心远矣, 志求珍异。故师出流求,兵加林邑,威振殊俗,过于秦、汉远矣。虽有荒外之功, 无救域中之败。《传》曰:“非圣人,外宁必有内忧。”诚哉斯言也。
dà yè zhōng, nán huāng cháo gòng zhě shí yú guó, qí shì jī yān miè, jīn kě zhī zhě sì guó ér yǐ.
大业中,南荒朝贡者十余国,其事迹湮灭,今可知者四国而已。